Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ namonamaH zrI garUpremasaraye / zrutakevali zrImadbhadrabAhusvAmisUtritaniyuktiyuta - zrImanmalayagiryAcAryakRtavivaraNayutaM zrI AvazyakasUtram (prathamo vibhAga / prakAzaka zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa 7, bIjo bhoIvADo, bhulezvara, muMbaI - 400 002. .
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___ namo namaH zrIgurupremasUraye / zrutakevali zrImadbhadrabAhumvAmisUtritaniyuktiyuta - zrImanmalayagiryAcArya kRtavivaraNayutaM DISTRATIMA MISTR Agama prakAzana mALA zrI AvazyakasUtram (prathamA vibhAgaH) prakAzaka zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa 7, zrIjo bhAiva DI, mule vara, muMbaI - 400 002. vikrama saMvat 2046 vIra saMvat 2516 mUlya ru. 100/ ARIA ORD SHIVashan REVISITanas Rason an RSS
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIya sAdhu tathA zrAvakane nitya avazya karaNIya cha Avazyaka che. cha AvazyakanA gaNadhararacita sUtra para aneka vivecano racAyelA che. zrutakevalI zrI bhadrabAhuvAmIe niryukita racela che. zrI jinabhadagaNi kAmAkSamaNu bhagavaMte bhANa ( sAmAyika adhyayana para ) racela che. tenA para pite TIkA racI che. maladhAri hemacaMdrasUAre mahArAjAe paNa bhASya para TIkA racela che. pUjya jinadAsagaNie cUNI racela che. A sivAya pUjya haribhadrasUri mahArAje tathA pUjya malayagIri mahArAjAe TIkAo racela che. pUjya zrI mANejyazekharasUrie dipikA racI che. A sivAya anya paNu ghaNu sAhitya racAyuM hovAnI saMbhAvanA che. pUjyapAda zrI malayagIri mahArAjanI vRtti prathav sa mAyika adhyayana para saMpUrNa che, tathA bIjI caturvizati stava (legarasa) nI traNa gAthA sudhI saMpUrNa tathA thI gAthAnA prathama pada "kuMthunA vivecana sudhInI che. A vRttine pUjya Agama dvArakA sAgarAnaMdasUri (sAgarajI) mahArAje saMzodhana karI traNe bhAgamAM prakAzita karAvela che. prathama be bhAga kamazasaMvata 1884, 1988 mAM Agamedaya samitie prakAzita karela che. trIjo bhAga saMvata 1992 mAM zrI devacaMda lAlabhAI pustakoddhAra kaMDa dvArA prakAzita thayela che. For Private & Personal use only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ varSo pUrve prakAzita A traNe bhAgeA chaThThuM tathA aprApya thayelA haii tenu punaH prakAzana ame karIe chIe, te vakhate pUjyapAda sAgarajInA upakArane yAda karavA pUrvaka va`dana karIe chIe, tathA sAthe sAthe uparAta ane sarathAnA zrutabhakitanA kAryanuM paNa khUba anumeAdana karIe chIe. Avazyaka niyukita dIpikA paNa ame traNa bhAgamAM A sAthe prakAzita karI rahayA chIe, temaja hAribhadrIya TIkA paNa prakAAMzata karavAnuM nakakI karela che. pUjyapAda siddhAMtamauAdadhi, sadhavAtsalyeAni suvizALamuniccha dhipati karavuM. AcAryadeva zrImad vijaya premasUrIzvarajI mahArAjAnuM bhAvasAnnidhya, pUjyapAda tyAryAvazArada, pravacanabhAnu AcAryadeva zrImad vijayabhuvanabhAnusUrI.varajI mahArAjAnA zubha AzIrvAda pUjya samatAsAgara pravacanAnurAgI panyAsajIzrI padmavijrayajI gaNivaryazrInI vyikRpA tathA teezrInA ziSyaratna pa. pU. AcAryadeva zrImad vijayahemacaMdra sUri mahArAja sAhebanI preraNA e amArA mukhya baLA che. A sarve pUjyeAnA prabhAvathI cAlI rahela zrutabhakitanA kArya mAM khUba khUba pragati thAya, vizeSa lAbha maLatA rahe, e ja zrutadevatA bhagavatI sarasvatIne punaHpunaHprArthanA. lI. zrI jinazAsana ArAdhanA dravatI TrasTIo (1) cadrakumAra bAbubhAi jarIvADhA (2) lakSitabhAi ratanacaMda kAhArI (3) vinacaMdra bhagavAnadAsa zAha (4) pu'DarIka a'bAlAla zAha
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ anupama sahayoga pUjayapAda varSa mAnataponidhi, vyAvizArada, dvizatAdhikamunigaNanetA AcAryadeva zrImad vijyabhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjAnA paTTAlaMkAra sahajAnaMdI, thAnakaniSTha rava AcAryadeva zrImad vijayadharmajitu surIzvarajI mahArAja sAhebanA paTTAlaMkAra sUrimaMtrapaMca prasthAnArAdhaka pUjyapAda AcAryadeva zrImad vijyajayazekharasUri mahArAja sAheba tathA munizrI abhayazekhara vijayajI mahArAja sAheba AdinA upadezathI. zrI jaina zve. mUrtipUjaka saMgha, sAMgalI (mahArASTra) taraphathI zrI malayagirivRttiyutazrI "Avazyaka sUtranA prathama bhAganA prakAzanane saMpUrNa lAbha levAmAM Avela che. A anupama sahaganI ame bhAvabharI anumodanA karIe chIe. zrI jinazAsana ArAdhanA drasTa, yutasamudvAraka bhANabAI nAnajI gaDA Jain Education literational For Private & Personal use only www.ainelibrary.org
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Inter viSayaH 2 prayojanAdyupanyAsasAphalyam - ( vacanaprAmANyam ) maGgalacarcA, nAmAdilakSaNAni, dravyamaGgale nayacarcA, maGgalopayoge maGgalatA, nAmAdInAM bhinnatA, nAmAvekAntanirAsaH / dravyArthika paryAyArthikavicAraH / ( malavAdisiddhasenamate ) / 12 nandinikSepAH / jJAnapacakasvarUpaM (gA. 1 ) pratyakSaparokSavibhAgaH, Atmano 12 jJAtRtvaM indriyANAM karaNatve'pi vyavadhAyakatA, kevale ... Avazyakasya malayagirIyAyA vRtterbhAgatrayasya viSayAnukramaH / zeSajJAnAbhAvasiddhiH / jJAnapathakapArthakyasiddhiH / .... ... ... ... ... ... patrAhaH 1 13 17 viSayaH jJAnapaJcakakramasiddhiH, ekendriye zrutasiddhiH, lakSaNAdi 20 bhedermatizrutayorbhedaH / avaprahAdayo matibhedAH (gA. 2) / ( saMzayAdIhAyA bhedaH ) 22 avagrahAdInAM svarUpam / (gA. 3) vyaJjanAvamahe jJAnaM, cakSurmanasoraprApyakAritA / avagrahAdInAM kAlamAnam / (gA. 4) / ... zabdAdInAM prAptAprAptabaddha spRSTavAdi (gA. 5) / ( zabdasyA prApyakAritAnirAsaH ) zabdasyAkAzaguNatvamapAstam / ... ... ... ... *** *** ... ... .... 940 ... patrADuH 23 24 27 28
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImarao malayagi 0 7 indriyaviSayANAmAtmAGgulameyatA, prakAzyaprakAzaka viSaya 1 mAnabhedaH / Jain Education Inter *36496 viSaya: ... ... mizraparAghAtazabdazravaNam (gA. 6) / zabdapudgalAnAM grahaNanisargoM, (gA. 7) / trividhena zarIreNa grahaNaM bhASA ca, (gA. 8 ) / bhASAyA grahaNamokSo, bhedAca ( gA. 9 ) / bhASAyA lokavyAptiH, pUraNarItizca (gA. 10-11 ) 1 ( jainasamudghAtarItyA na vyAptiH ) / AbhinibodhikasyaikArthikAni (gA. 12 ) .... satpadAdIni dvArANi (gA. 13 - 14 ) | ( samyaktve vyavahAra nizcayo ) | ( kriyAniSThayorbhedAbhedau ) / (avagAhasparzanayorbhedaH ) / ... *** ... ... ... ... ... ... patrAhuH 29 31 32 34 35 38 39 viSayaH ... patrAI 44 600 aSTAviMzatirbhedAH / ( dravyakSetrakAlabhAvavicAra: ) / zrutajJAnakathanapratijJA / (gA. 16) / yAvadakSaraM prakRtiH, azaktirbhaNane / (gA.. 17 - 18 ) 45 akSarAdyA bhedAH, ( gA. 19 ) ( akSarabhedAH) / anakSarazrutam (gA. 20) aGgAnaGgapraviSTavicAraH / zAstralAbharIti: (gA. 21) / buddhiguNAH (gA. 22 ) / zravaNavidhiH (gA.23) / anuyoga vidhiH, (3gA. 24) / 49 avadheH prakRtayaH, (gA. 25) / ( yAvatprakRtibhaNane'zaktiH (gA. 26 ) / avadhyAdIni dvArANi (gA. 27-28 ) / avagheniMkSepAH, (gA. 29 ) / avaSerjaghanyaM kSetram (gA. 30) / .... ... ... ... ... ... ... 46 50 51 52 anukra* w.jainelibrary.org
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'pacAraH 9Cle%%%EOM viSayaH viSayaH avagherutkRSTa kSetram , (. 32) / SoDhA'mijIvAvasthA-. | utkRSTAyavadhInAM gatiSu sattA, saMsthAnaM ca (gaa.53-55)| 67 | nam, sUcizreNistvAdezaH / ... AnugAmiketarAvavaghI, (antagavAdibhedAH), (gA. 56) / 68 avadheH kSetrakAlapratibandhaH (gA. 32-35) / kAlAdi- kSetrakAladravyaparyaveSvavasthAnam , (gA. 57-58) ... 70 | vRddhiniyamaH ( gA. 36 ) / kSetrasya sUkSmatA, kSetrakAladravyaparyAyANAM vRddhihAnI, (gA. 59) / ... 71 5 (gA. 37) / ... ... ... ... 54 spardhakAvadhiH, (pratipAtyapratipAtinI) (gA. 60-61) / 72 * avadheH prasthApakaniSThApako ( gA. 38) / dravyakSetravargaNAH bAhyAntarAvabhyoH pratipAtotpAtI, (gA. 62-63) / (gA. 39-40) / ... ... ... __ dravyaparyAyapratibandhaH (gA. 64) / ... ... 73 Tra guruladhvAdIni dravyANi (gA. 41) / avadherdravyo- sAkAyadIni (gA. 65) / avagheravAyAH (gaa.66)| trAdipratibandhaH, (gA. 42-43) / ... ... 61 sambaddhAsambaddhAH (gA. 67) / gtyaadytideshH| (gaa.68)| 75 kAparamAvadhedravyAdi (gA. 44-45) ... ... 63 | bAmazoSadhyAdyAH (69-70) / ... ... | tiryAnarakayoravadhiH, (gA. 46-47) ... ... 64 | vAsudevacatryaItAM balam , (gA. 71-5) / (kSIrAma| devAnAmadhastiryagUlamavadhiH, (gA. 48-51 / ) Ayu- ___ vaadyaaH)| ... ... mAnenAvadhiH, (gA. 52) / ... ... .65 | manaHparyAyasvarUpam, (gA. 76) / / AR% Diww.iainelibrary.org Jain Education Inter
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ panA anukra0 zrImAva. malayagi. KACKchana viSayaH kevalajJAnasvarUpam, (gA. 77) / prajJApanIyabhASaNaM dravyabhutatA ca, (gA. 78) / (sidvAnAM 15 bhedaaH)| ... ... .. zrutenAdhikAraH, pradIpadadRSTAnto'nuyoge, ( pIThikA.), (gA. 79) / AvazyakanikSepAH ( agItArthAsaMviprasya ranavaNijo jJAto, ekArthikAni, zrutanikSepAH, panaghA sUtrANi, skandhanikSepAH, aryAdhikArAH, upakamAdInAM bhedaprabhedAH, brAhmaNyAdInAM dRSTAntAH, gaGgApravAidarzikathA, pUrvAnupUrvyAdyAH, pramANAgamalokocarAdibhedAH, adhyayanAdInAM nikSepAH, madhyamajalacarcA / 86 upodghAtamAlam, (gA. 80) / dravyamAvatIrthe, sukhA btaaraadibhedaaH|... ... ... ... zrIvIranamaskAraH, (gaa.81)|| . vizvayaH gaNadharatavaMzavAcakavaMzapravacanAnAM namaskAraH, (gA. 82) / niyuktikathanapratijJA, (gA. 83 ) / niyuktiviSayANi zAstrANi / (84-86) / ... ...100 guruparamparAgatA sAmAyikaniyuktiH, ( gA. 87) / (dravyaparamparAyAM dRssttaantH)| ... ... 101 niyuktatve'pyarthAnAM vibhASaNam , (gA. 88) / taponiya majJAnavRkSaH kusumavRSTirmanthanaM ca ( gA. 89-90) / sUtrakRtau hetavaH, (gA. 91) / arthabhASakA aIndA sUtrakRto gaNadharAH, (gA. 92) / zrutacaraNasAraH (gA. 93) / ... ... ... ... 106 acaraNasa na mokSaH, potadRSTAntaH, sApekSe jJAnakriye / (gA. 94-103) / ... ... For Private & Personal use only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayaH kSaye kevalaM, utkRSTakarmasthitau naikamapi, kottaakottyntaamH| | (gA. 104-106) / ... ... ... 111 | palyAdayo dRSTAntAH, (gA. 107) / (aspbhubndhcrcaa)| 113 anantAnubandhyAdayaH, (gA. 108-111) / aticAre mUlacchede ca hetavaH, / (gA. 112)... ... 116 cAritrapaJcakam , (gA. 113-15) / (parihAre 20 dvArANi ) / ... ... ... ... 118 upazamazreNiH, (gA. 116) / suukssmsmpraayH| (gA. WWW Vor ELECCMCOM+ viSayaH patrAH kevalasyAzeSaviSayatA, (gA. 124 ) / jinapravacanAdIni, (gA. 125) ekAthikAni, (gA. 126-128) / 128 anuyoganikSepAH, 7 (gA. 129) / . ... ... kASTAdidRSTAntairbhASakAdyAH, (gA. 132) / ... vyAkhyAna vidhau gavAdidRSTAntAH, (gA. 133) ... ziSyaguNadoSAH, zailaghanAdyA dRSTAntAH, (gA. 134-6) / 141 udezAdIni upodghAtadvArANi 26 / (gA. 137-138) / 143 uddezanikSepAH 8 (gA. 139) / nirdezanikSepAH (gA. 140) / nirdeze nayAH, (gA. 141) / ... 148 nirgamanikSepAH 6, (gA. 142) / ... ... 151 nayasArabhavaH, (gA. 143-44 / 1-2 mU0 bhaa0)| 152 kula karavaktavyatA, hastino nItayazca (gA. 145-166) / . 3 mU0 bhaa0)| .2 0 0 ... CAMERICARALA kaSAyasAmarthyam, (gA. 118-20) / .... .... 125 hai ApakazreNiH, (gA. 121-23) / (gaathaatrysyaasmiiciintaa)| ... ... ... .... 126 ... 126 Jain Education Inter For Private & Personal use only jainelibrary.org
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ patrA anaka. zrIAva0 malayagi0 viSayaH viSayaH zrIRSabhabhavAH,20 sthAnakAni,zrIRSabhavaktavyatA,abhiSekA, 157 ! RSabhanirvANaM, aSTApadatIrtha bharatakevalaM durbhASaNaM zrIvIvaMzasthApanA ( gA. 185-186 ) / vRddhiH vivAhaH, rabhavAH / (gA. 350-457) / ... ... 233 nRpatvaM upAdyAH, AhArAdyAH (gA. 187-230)! 192 | svapnA apahAraH nizcalavA amiprahaH janma nAma mISaNaM lekhasambodhanAdIni 21, lokAntikAH sAMvatsarikadAnaM rAjAnaH zAlA vivAhaH priyadarzanA dAnaM lokAntikAH, dIkSAma: kumArAzca tapaHkarma jJAna Ni sAdhusAdhvImAnaM gaNadharA. haH siddhanamaskArapUrva pApAkaraNaniyamaH, kumArapAme gaNaH paryAyaH sarvAyuH / (gA. 231-235) / ... 201 gopopasargaH kollAke divyAni ( lohAryaH), zUlapANiH RSabhadIkSA namivinamI, vidyAdharanikAyAH 16, tApasAH svapnadazakaM acchandakaH, caNDakauzikaH pradezimahimA pAraNaM zreyAMsavRttaM pAraNakAnAM sthAnAni dAtAraH, Adi- kambalazambalau puSyaH, gozAlaH, niyatigrahaH, pATakatyamaNDalaM, dharmacakraM, cakrotpAtaH, marudevImokSaH, marI- dAhaH, upahAsaH municandraH, somAjayanyau manuSyacidIkSA. SaTkhaNDasAdhanaM, sundarIdIkSA, 99bhrAtRdIkSA, mAMsaM pathikAniH mukhatrAsaH, maNDapadAhaH meSaH anA bAhubalidIkSA, (gA. 336-349 / 37 bhaa.)| 215 ryATanaM nandiSeNaH, vijayApragalbhe, vAhanaM ayaskAraH parivrAjakatA, avaprahAH 5, mAhanAH, tIrthakRJcakridazAI- yakSaH tAmalI lokAvadhiH parAGmu khasthAnaM kaTapUtanA tvAni, cakriNo vAsudevAH, jinAntarANi, marIcimAnaH, vamgUraH tilastambA, vaizyAyanaH, zagaNarAjaH AnandaH w Jain Education in
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayaH viSayaH panAha pratimAH peDhAlaH saGgamakaH sukhasAtapraznaH kauzAmbI ca- ekAdazadhA kAlaH, cetanAcetanasthitiH, addhAkAlabhedAH, marotpAtaH meNDikaH amigrahaH khAtidattaH RjuvAlukA yathAyuSkakAlaH, (gA. 664) / ... ... 340 tapA mahAsenavanaM mahimA / (gA. 458-542 / upakramakAle icchAkArAdyAH sAmAcAryaH, icchAkAraH, 46-114 bhaa.| ... ... ... 252 (gA. 681) / mithyAkAraH (687) tathAkAraH, (gA. samavasaraNAdIni dvArANi, karaNaniyamAniyamau devavidhiH, 690) / AvazyakI (694) naiSedhikI (696) . dezanAkAlaH pratibimbAni parSadaH sAmAyikapratipattiH (135-136bhA.), ApRcchAdyAH (gA. 697) / tIrthapraNAmaH paramarUpAdi saMzayacchedaH vRttidAnaM baliH gaNadharadezanA (gA. 543-590) / ... ... 301 upasampat (gaa.702)|... ... ... 3416 gaNadharANAM nAmAni, saMzayAH, parivAraH, indrabhUtyuktiH, pramArjananiSadyAkSakRtikarmAdIni (gA. 717 / 137 bhA.) (121-126 bhA.) ... ... ... 311 (hA. 123) / cAritropasampat, (gA. 723) / 351 saMzayAH sadapagamAH, (641 / 132 bhaa.)| ... 312 adhyavasAnAdyA AyuSkopakramAH, bhaye somilakathA, daNDAgaNadharANAM janmabhUminakSatragotraparyAyAyu namokSatapAMsi, dayo nimitte, prazastAprazastadezakAlo,pramANakAlaH, mAve (gA. 659) / . ... ... ... 337 bhaGgAH / (gA. 735) / ... ... ... 355 Jain Education Intem For Private & Personal use only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ pA anukra0 zrIAva0 malayagi viSayaH patrA viSayaH puruSanikSepAH 10, kAraNanikSepAH 4, tadnyAnyadravye ni. . AryarakSitavRtte svarNanandI paJcazailaH iGginI jIvasvAmI mittanimittinau, samavAyyasamavAyinI kaLadi, bhAve- prabhAvatI gAndhAraH guTikAzataM yuddhaM paryuSaNopavAsaH kSA'saMyamAdi, pravRttito'zarIratvAntaM,pratyaye'vadhyAdi lakSaNaM maNaM, rakSitasya vidyArtha pATalIputre gamanaM, dIkSA, bhadragupta12 sadRzasAmAnyAdi zraddhAnAdi vA, (gA. 753 ) / 363 / niryApaNA vakhAmipArve'dhyayanaM phalgurakSitadIkSA mUlanayAH, smAtpadaM,avadhAraNavidhiH, digambarIyamatasamIkSA / 369 ) rathAvataH kuTumbadIkSA vRddhAnuvarttanaM puSpamitratrayaM nayAnunagamalakSaNaM, ( bhinnasAmAnyanirAsaH), saGkahavyavahArarjusUazabdasamamirUdaivambhUtalakSaNAni, prasthakavasatipradeza yogAnAM pArthakya, ( gA. 124 mU. bhaa.)| mathurAyAM dRSTAntAH , prbhedvttvN| ... ... ... 371 zakAgamaH, goSThAmAhilavRttaM, (gA. 777) / ... 391 vanakhAmivRtte zAlamahAzAlau kauNDinyAdayastApasAH puNDa nivAdhikAraH, 1 (125-126 bhA.) 2 (127-128) rIkakaNDarIko dIkSA sAdhvyupAzrayAvasthitiH, satsAra 3 (129-130) 4 (131-132) 5 (133kalpaH, dRSTivAdAnujJA rukmiNIdIkSA vidyAdvayam , utta- 134 ) 6 ( 135-140) (141-144) / 401 rApaye sabanistAraH puryAmutsavaH puSpAvacayaH rAjaH | boTikanirAsaH ( savistara) (145-148 maa.)| zrAvakatA, (gA. 772) / ... ... ... 383 doSadvayAdi 788 / ...418 Jain Education Inter For Private & Personal use only Niww.jainelibrary.org
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayaH patrAH viSayaH patrAkA 31anumate tapaHsaMyamAdi, sAmAyikasyAtmAdi lakSaNaM, (gA. dRSTAnubhavAdau samyaktvaM, ( AnandAdizrAvakacaritrANi ) / 149-155) / ... ... ... 428 (gA. 844) / ... ... ... 456 vratAnAM dravyeSvavatAraH, dravyaparyAyApekSayA sAmAyikaM / ... 431 vlklciirivRttm| ... sAmAyikasya bhedAH samyaktvAdInAM bhedAH ( 150 bhA.) anukampAdyA hetavaH, tadRSTAntAzca vaidyAdayaH, abhyutthAnA| gA. 795 / ... ... ... 433 dayaH, (gA. 849) / ... sannihitAtmAdeH sAmAyikam , (gA. 803) / ... 435 kAlamAnaM, pratipadyamAnAdayaH, antaraM, aviraha virahI AkasAmAyikaprAptihetukSetradikAlagatyAdIni dvArANi alakA rSAH sparzanA bhAgaH paryAyAH, damadantAdyA dRSTAntAH | rAdidvArAntAni, dinikSepaH, (gA. 829) / ... 436 (gA. 879) / ... ... ityupodghaatniyuktiH| dravyaparyAyavyApitAvicAraH, (gA. 830) / ... 451 sUtrasya doSA guNAH, sUtrasparzikaniyuktinayAnAM samamanumanujatvAdInAM dolabhye collakAdayo dRSTAntAH, (gaa.840)| 451 gamaH, (gA. 886) / ... AlasyAdyA dharmavinahetavaH, yAnAvaraNAdirUpakam, utpattyAdiphalAntaM namaskAre, samutthAnavAcanAundhitaH mA.sU.1824 (gA. 843) / khAmI nikSepAsteSu nayAH kimAdiSaTpadyA sasadAdi CARCRACHAR .. .455 / Jain Education to For Private & Personal use only Iww.jainelibrary.org
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIAva0 malayagi0 5 Jain Education Inter 196 viSayaH navapadyA ca nirUpaNaM vastUni AropaNAdyAH prakRtyAdyAH, 485 494 mArgAdyA hetavaH, (gA. 903 ) / dezaka niryAmakama hA gopatvAni, (gA. 927 ) / rAgadveSakaSAyendriyANAM bhedAH svarUpaM dRSTAntAzca, (gA. 928) / 497 parISahasvarUpa, upasargANAM svarUpaM dRSTAntAya / anekadhA'rhanniruktayaH, namaskAraphalaM ca, (gA. 926 ) / 510 karmazilpAdisiddhAH, karmasiddha:, (gA. 929 ) / zilpa ... 508 siddhaH / (gA. 930 ) / vidyAsiddhaH, (gA. 9312 ) / mane ( 33 ) yoge. (34) AgamArthayoH, (gA. 35 ) yAtrAyAM ( 36 ) buddhisiddhasvarUpaM, buddherbhedAH, autpattikyA lakSaNaM dRSTAntAya, ... ... ... ... ... patrAhaH (gA. 944 ) / 516 ve na vikyA lakSaNaM taddRSTAntAca (gA. 945) / ... 523 ... 511 viSayaH panAhaH -karmajAyA lakSaNaM tadddaSTAntAca, (gA. 946 ) / ... 526 pAriNAmikyA lakSaNaM taddRSTAntAca, (gA. 951) / ... 527 tapaHkarmakSaya siddhau siddhakharUpaM samudghAtaH zailezI zATIdRSTAntaH pUrvaprayogAdayaH lokApratiSThitatyAdi ISaprAgbhArA avagAhanA saMsthAnaM dezapradezasparzanA siddhAnAM lakSaNaM sukhaM ca paryAyAH, namaskAraphalam, (gA. 992) / 534 AcAryanikSepAdi, (ga. 999 ) upAdhyAyanikSepAdi, (gA. 1007 / bhA. 151 ) sAdhuni kSe-' pAdi, (gA. 1017 ) upasaMhAraH, saMkSepavistAraca rSA, ( grA. 1020 ) / kramadvAraM prayojanaphale tridaMkhyAdayo dRSTAntAH, (gA. 1025) / 553 sambandhaH sAmAyikasUtraM ca savyAkhyAnaM, nikSepyapadAni, ... 549 550 (gA. 1029 ) / ... ... ... ... ... 554 manuka0
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ SAA%E%E0% viSayaH patrAH nAmAdikaraNAni, (mA. 152-174) / kSetrakAlakara NAni, bhAve'tra bhutbddhaanishiithaakhyaani,(gaa.1036)| nozrutakaraNam , (gA. 1031) / ... :. 558 kRtAkRtAdidvArasaptakam , ( udiSTopadezAdiSu ) / Aloca. PI nAdyA nayAH, (gA. 1040 / 175-183 bhaa.)| 565 pradezasarvapAtighAte sAmAyikaM, (gA. 1041) / ... 572 hai bhayanikSepAH, antaM SoDhA, ( 184-185 maa.)| ... 572 sAmAyikasUtrasyArthaH, sAmAyikaikAryAH nikSepA eSAm, / (gA. 1045) ... * sAmAyikasya paryAyAH, kartakarmakaraNavicAraH, AtmA kAkA rakaH, (gA. 1049) ... ... ... 575 hasarvasya nijhepAH, (gA. 1050) / dezasarvAdi, (gA. 186-189 maa.)| ... patrAH sAvadyArthaH, (gA. 1051) / dravyamAvayogAH (gA. 1053) / ... ... ... ... 578 pratyAkhyAne dravyAdibhedAH, (gA. 1054) / yAvaccha bdArthaH, (gA. 1055) / ... ... 579 jIvitanikSepAH, (gA. 1056 / 189-190 maa.)| 580 pratyAkhyAne 147 maGgAH (gA. 1057) / vikAupaha pam, (gA. 1058) / ... ... .. trividhAderapunarujatA, (gA. 1059) / ... ... 183 dravyamAvapratikramaNodAharaNe, (gA. 1060) / nindA gaIyoH, (1061-1062) / ... ... HREESATA************ Jain Education Intel For Private & Personal use only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayaH anukra0 zrIAva0 malayagi0 MONICARRICRORSCIENCE viSayaH patrAkA patrAH jJAnakriyAnayavaktavyatA, (gA. 1065-1067) / ... 586 lokaparyAyAH, udyotAneSAH 4, (gA. 1074 ) / ... 591) dharmanikSegaH, 4 ( gA. 1075-6 ) / tIryanigaH 4, ma iti sAmAyikAbhyanam tristhavyarthAdyAH paryAyAH ( gA. 1081) / ... 5 kara nikSepAH 6, dravya karAH 18 prazastabhAvakaraH, (gA. 1082-7) ... ... ... ...5 adhyayanasambandhaH, caturviMzatyAdenikSepAH, (gA. 1068) / arhatkIrtanacaturviMzatikevalipadAni (gA. 1089-91) / caturviMzateH, (gA. 192 bhA.) stavasya, (gA. cAlanAsamAdhI / ... " ... ... ... ... 59. 193) / bhAvastavamahattA, (gA. 194-195) / RSabhAdigAthAtrayArthaH, (gA. 1092-99) ... 4] kUpadRSTAnto dvaye, (gA. 196 bhaa.)| ... 588 'logassa' suutrvyaakhyaa| ... ... ... 591 lokanikSepAH 8 (gA. 1069) jIvAjIvanityatvAdi, 1 iti caturviMzatistavAdhyayanam / kAlabhavabhAvaparyavalokAH, (gA. 197-205 ) / 592 Jain Education Intem For Private & Personal use only ww.jainelibrary.org
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ arha zrImanmalayagiryAcAryaviracitaM zrutakevalizrImadbhadrabAhusvAmisUtritaniyuktiyutazrImadAvazyakasUtravivaraNaM CALCCAMACHAR pAntu vaH pArzvanAthasya, pAdapadmanakhAMzavaH / azeSavighnasaGghAtatamobhedaikahetavaH // 1 // jayati jagadekadIpaH, prakaTitaniHzeSabhAvasadbhAvaH kumatapataGgavinAzI zrIvIrajinezvaro bhagavAn // 2 // natvA gurupadakamalaM prabhAvatastasya mandazaktirapi / AvazyakaniyuktiM vivRNomi yathA''gamaM spaSTam // 3 // yadyapi ca vivRtayo'syAH santi vicitrAstathApi vissmaastaaH|smprti jano hi jaDadhIbhUyAnitivivRtisaMrambhaH | tatra prekSAvatAM pravRttyarthamAdau prayojanAdikamupanyasanIyaM, anyathA na yukto'yamAvazyakaprArambhaprayAsaH niSprayojana-1 tvAt kaNTakazAkhAmaInavat, nirabhidheyatvAt kAkadantaparIkSAvat , asambaddhatvAdaza dADimAni SaDapUSA ityAdivAkvat sA.sa. Jain Education For Private & Personal use only w .jainelibrary.org -
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ podAte 4 svecchAviracitazAstvavetyAzaGkAtaHprekSAvantona pravatteran, tathA maGgalamapyAdau vaktavyaM, anyathA karNAzrotaNAM cAvineneSTa- anantarapa phalasiddhacayogAt, ukaMca-"prekSAvatAM pravRttyartha, phalAditritayaM sphuTam / maGgalaM caiva zAstrAdau,vAcyamiSTArthasiddhaye // 2 // " ramparakatatra prayojanaM dvidhA-paraM aparaM ca, punarekai dvidhA-kartRgataM zrotRgataM ca, tatra dravyAstikanayamataparyAlocanAyAmAgamasya yojana nityatvAt karturabhAva eva, tathA coktam-"eSA dvAdazAGgIna kadAcinnAsInna kadAcinna bhavati na kadAcinna bhaviSyati | dhruvA nityA zAzvatI" ityAdi, paryAyAstikanayamataparyAlocanAyAM cAnityatvAdavazyaMbhAvI tatsadbhAvaH, tattvaparyAlocanAyAM tu sUtrArthobhayarUpatvAt sUtrApekSayA tvanityatvAt kathaJcitkartRsiddhiH, tatra ca sUtrakarturanantaraM prayojanaM sattvAnugrahaH, paramparaM tvapavargaprAptiH, uktaMca-"sarvajJoktopadezena,yaHsattvAnAmanugraham / karoti duHkhataptAnAM,sa praamotyciraacchivm||1||" tadarthapratipAdakasya bhagavato'rhataH kiM prayojanamiti cet, ucyate, na kizcit , kRtakRtyatvAt , prayojanamantareNAdhapratipAdinaprayAso na samIcIna iti cet, na, tasya tIrthakaranAmakarmavipAkodayaprabhavatvAt , vakSyati ca-"taM ca kahaM veijjai,18 agilAe dhammadesaNAe (tacca kathaM vedyate, aglAnyA dharmadezanayaiva) iti / zrotaNAmanantaraM prayojanamAvazyakazrutaskandhArthaparijJAnaM, paramparaM niHzreyasAvAptiH, kathamiti cet, ucyate, iha jJAnakriyAbhyAM mokSaH, samyagavabodhapurassaraM sAvadhAnavadyayoganivRttipravRttibhyAM savituH kharakiraNairjalArdrazATikAyAH salilakaNAnAmiva karmaparamANUnAmavayavazo'pagamasambhatvAt , jJAnakriyAtmakaM cAvazyakaM, ubhayasvabhAvatvAt , tayozca jJAnakriyayoravAptirvivakSitA''vazyakazrutaskandha-15 zravaNato jAyate, nAnyathA, tatkAraNatvAt tadavAH , ata eva bhagavaMto bhadrabAhakhAminaH paramakaruNAparItacetasa aidaM % % 2 M For Private & Personal use only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ mayugInasAdhUnAmupakArAya Avazyakasya vyAkhyAnarUpAmimAM niyuktiM kRtavantaH, anyathA samyakparijJAnAbhAvataH ziSyANAM mokSapathapravRtsyucchedaprasaktaH, kAraNAdeva kAryasiddhibhAvAt, Aha ca bhASyakRt-"nANakiriyAhi mokkho tammayamAvassayaM jao teNaM tavakkhANAraMbho kaarnnokjsiddhitti||"jnyaankriyaabhyaaN mokSo ytstnmymaavshyk| tataH tayAkhyArambhaH, kAraNataH kAryasiddhiriti // 1 // ] (bhA.) tataH zrotRNAmapi paramparayA muktibhAvAd bhavati teSAM paraM prayojanaM niHzreyasAvAptiriti prayojanavAn AvazyakaprArambhaprayAsaH, abhidheyaM sAmAyikAdi, teSAmevAsmin granthe savistaramabhidhAsyamAnatvAt , sambandhastu dvidhA-upAyopeyabhAvalakSaNo guruparvakramalakSaNazca, tatrAdyaH tarkAnusAriNaH prati, tadyathA-vacana | rUpApannamAvazyakamupAyaH upeyaM sAmAyikAdiparijJAnaM, muktipadaMvA,tasyApyataH pAramparyeNa bhAvAt , tathAhi-asmAt samyaksAmAyikAdyarthaparijJAnaM bhavati, sati ca tasmin samyagdarzanAdivaimalyaM kriyAprayatnazca, tAbhyAM prakarSAptAbhyAM muktipadaprAptiriti, guruparvakramalakSaNastu sambandhaH upodghAtaniryukto 'uddese niddese ya niggame' ityAdinA grandhena svayameva niyuktikRtA prAzvena vakSyate / atra kazcidAha-nanu adhigatazAstrArthAnAM svayameva prayojanAdiparijJAnaM bhaviSyatIti nirarthaka epa zAstrAdau prayojanADupanyAsa iti, na, anadhigatazAstrArthAnAM pravRttihetatayA saphalatvAta , atha prekSAvatAM pravRttinizcayapUrvikA |bhavati, na ca prayojanAdAvukte'pi anadhigatazAstrArthAnAM tanizcayopapattiH, vacanasya bAhyArtha prati prAmANyAbhAvAt , na ca saMzayataH pravRttirupapannA, prekSAvattAkSatiprasaGgAt, tataH kathaM sArthakatA adhikRtaprayojanADupanyAsasya ?, tadetadatAparibhASitabhApitaM, vacanasya bAhyArtha prati prAmANyabhAvAta, anyathA sakalabyavahArocchedaprasakke, vijRmbhita cAtra %ASARASARGAMAY For Private & Personal use only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 18|prapaJcato dharmasaGgahaNiTIkAdAviti tataH paribhAvanIyaM, atha yadi vacanasya bAhyArtha prati prAmANyaM tarhi ata eva samya- prayojana gabhidheyAdiparijJAnabhAvAnniradhikA zAstre prekSAvatAM pravRttiH, phalAbhAvAt , pravRttI hi phalamabhidheyAdiparijJAnaM, taccAdhi- vAkyasya // 2 // kRtaprayojanADupanyAsata evaM siddhamiti, tadetadvAlizavijRmbhitaM, adhikRtena hi prayojanADupanyAsena prayojanAdI- saphalatA nAmadhigatirbhavati sAmAnyena, nAzeSavizeSaparijJAnapurassarA, adhikRtaprayojanAdyupanyAsasya sAmAnyena pravRttatvAt , 'sAmAnyaniSThaM hi vacaH sAmAnya pratipAdayati, vizeSaniSThaM vizeSam ato vacanaprAmANyAdadhikRtaprayojanAdyupanyAsavAkyataH sAmAnyena prayojanAdike'dhigate kathaM nu nAma asmAkaM savizeSa sAmAyikAdiparijJAnaM syAditi vizeSaparijJAnAya bhavati 1 prekSAvatAM zAstre pravRttiH, anyacca-yadi vacanasyAprAmANyamabhyupagamyate tathApi na kAcidvivakSitArthakSatiH, saMzayato'pi pravRttibhAvAt , tathAhi-anenAdhikRtaprayojanADupanyAsena tadviSayasaMzaya upajanyate, saMzayazca dvidhA-arthasaMzayo'narthasaMzayazca, tatrArthasaMzayo yathA-yadi vRSTayAdisAmagrI tataH sambhavati zasyaniSpattiH, anarthasaMzayo yathA-(yadi) viSamidaM yo bhakSayati sa ghiyate, tatrAnarthasaMzayAt na kasyacitsacetasaH pravRttiH, anarthataH saMzayasyApi vibhyattvAt , arthasaMza. yastu prekSAvato'pi pravRttyaGgaM, anarthakazaGkAyA abhAvAt phalasya ca keSAzciddarzanAt, na cAyamadhikRtaprayojanADupanyAsa-16 janitaH saMzayo'narthasaMzaya iti bhavati prekSAvatAM pravRttiriti na kiJcidanupapannam // samprati maGgalamucyate, yataH-zreyAMsi | // 2 // bahuvinAni bhavanti, uktaMca-"zreyAMsi bahuvighnAni,bhavanti mahatAmapi / azreyasi pravRttAnAM,kvApi yAnti vinaaykaa||1||" ayamapi ca AvazyakAnuyogo niyuktirUpaH paramapadaprAptibIjabhUtatvAt zreyobhUtaH tatomA bhUttatra vighna iti tadArambhe vighna
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ vinAyakopazAntaye maGgalamupanyasyate, tacca zAstrasyAdau madhye'vasAne ca bhavati,na yukto maGgalatrayopanyAsaH, AdimaGgalenaivA-17 bhISTArthasya siddhatvAditi cet, tadasamyak, AdimaGgalamAtrAdabhISTArthasikSyayogAt, tathAhi-AdimaGgalaM vivakSitazAtrasyAvinena pAraM gaccheyurityevamartha, madhyamaGgalamavagRhItazAstrArthasthirIkaraNArtha, antamaGgalaM ziSyapraziSyaparamparayA zAstrasyAvyavacchedArtham, uktaM ca-"taM maMgalamAIe majjhe pajaMtae ya satthassa / paDhamaM satyatvA'vigdhapAragamaNAya niddiDha // 1 // (bhA. 13) tasseva ya thejatthaM majjhimayaM aMtimaMpi tasseva / abocchittinimittaM sissapasissAivaMsasta // 3 // (bhA. 14) atra 'sissapasissAivaMsasse"ti prAkRtatvAttRtIyArthe paSThI, tato'yamarthaH-tasyaiva / zAstrArthasya ziSyapaziSyAdivaMzenAvyavRcchittirbhUyAdityevamarthamantamaGgalamiti, tatrAdimaMgalam 'AbhiNiyohiyanANaM | suyanANaM ceve'tyAdi, jJAnapaJcakasya paramaGgalatvAt , madhyamaGgalaM 'vaMdaNa cii kiikamma'mityAdi, vanda-18 nasya vinayarUpatvAttasya cAbhyantaratapobhedatvAt tapobhedasya ca maGgalatvAt , paryantamaGgalaM 'paJcakkhANamityAdi, pratyAkhyAnasyAdyatapobhedatvena maGgalatvAt / syAdetad-idaM maGgalatrayaM zAstrAdbhinnamabhinnaM vA, kizcAtaH ?, ubhayadhA'pi dopaH, tathAhi-yadi bhinnaM tataH zAstrasyAmaGgalavaprasaGgo, maGgalAdbhinnatvAt, tadanyavastvantaravat , yacca svarUpeNAmaGgalaM tadanyamaGgalopanyAsenApi maGgalIkartumazakyaM, svabhAvasya cyAvayitumazakyatvAt , na khalu kAcaH svarUpeNAvaiDUryamaNiH san kenApi vaiDUryamaNIkriyate, tato nirarthako maGgalopanyAso, maGgalavakAryAkaraNAt , atha | maGgalIkartumazakyasyApi maGgalamupAdIyate tathA lokapravRtteH tInavasthAprasaGgaH, tathAhi-yathA prAgamaGgalasya sataH zAstra Jain Education inter For Private & Personal use only jainelibrary.org
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ upoddhAte maMgalatraya syAvazyakatA RAXAA%%ASE svamaGgalamucyate evaM maGgalAntaramapi vaktavyam, AdyamaGgalAbhidhAne'pi tasya tathaivAmaGgalatvAta, evaM mAlAntarAbhidhAne'pya-1 nyanmaGgalAntaramabhidhAtavyaM, nyAyasya samAnatvAt , tatrApyanyadityanavasthA, athAbhinnamiti pakSaH tarhi zAstrameva maGgala mityanyamaGgalopAdAnamanarthakaM, amaGgale hi maGgalamupAdIyate, yastu svata eva maGgalaM tatra kiM maGgala vidhAnena ?, nahi zukla zuklIkriyate, nApi snigdhaM snehyate, adha maGgalabhUtasyApyanyanmaGgalamupAdIyate tarhi tenApi maGgalIbhUtasyAnyanmaGgalamupAdAtavyaM, maGgalarUpatvAvizeSAt, tatrApyanyadityanavasthA, atha mA bhUt prastutArthakSitirityanavasthA neSyate tarhi zAstrasyAmaGgalatvaprasaGgaH, kathamiti cet, ucyate, iha yathA zAstraM svato maGgalamapi anyamaGgalanirapekSamamaGgalaM, anyathA anyamaGgalopAdAnanairarthakyaprasaktaH, yadi hi anyamaGgalanirapekSamapi tanmaGgalaM bhavet tarhi nAnyamaGgalamapekSeta, svataH samarthasyAnyavyapekSAyA ayogAt, anyamaGgalavyapekSA cet nUnamamaGgalatA, tasya svarUpata eva maGgalasyApyanyamaGgalazUnyasyAmaGgalateti, anavasthA'niSTau maGgalamamaGgalaM, tadyogAcchAstramapyamaGgalamityamaGgalatA zAstrasyeti, atrocyate, ihAdyaH pakSastAvannAbhyupagamyate, tato'nabhyupagamatiraskRtatvAdeva na naH kSitimAvahati, yadivA so'pyabhyupagamyate, na ca prAguktado. pAvakAzaH, yato dvividhAni jagati vastuni-bhAvyAni abhAvyAni ca, tatra kAcAdInyabhAvyAnIti na tAni vaiDUryarUpatayA kartuM zakyante, zAstrANi tu bhAvyAni, tataH svarUpeNAmaGgalAnyapi tAni maGgalarUpatayA pariNamyante, maGgalasya svaparatadrUpatA''pAdane samarthatvAt , lavaNapradIpAdivat, yathA hi pradIpaH svaparaprakAzanasamarthatvAt svaM paraM ca prakAzayati, yathA vA lavaNaM svaparalavaNimasvabhAvApAdane samarthatayA khaM paraM ca lavaNayati, evaM maGgalamapi svapara Jain Education in For Private & Personal use only X w w.jainelibrary.org
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ maGgalakaraNasamarthatvAt svaM paraM ca maGgalayatIti na kazciddoSaH, dvitIyapakSe'pi na maGgalopAdAnanairarthakyaM, ziSyamatimaGgalaparigrahAya zAstrasyaiva maGgalatvAnuvAdAt, tathAhi kathaM nu nAma vineyo maGgalamidaM zAstramityevaM gRhNIyAditi maGgalopanyAsena maGgalamidaM zAstramiti prabodhyate, na caivamanavasthA, prathamamaGgalopanyAse ca ziSya - matimaGgalaparigrahasya kRtatvAt anyamaGgalAkAGkSAyA nivRtteH na ca zAstrasyAmaGgalatvaprasaktiH, anyamaGgalanirapekSasya tasya svato maGgalatvAt, maGgalaM hyanyadupAdIyate na zAstrasya maGgalasvakaraNAya, tasya svata eva maGgalatvAt, kintu 1, ziSyamatimaGgalaparigrahAya, tataH kathamanyamaGgalopAdAne'navasthAniSTau zAstrasyAmaGgalatvamiti, nanu yadi zAstraM svato maGgalaM tarhi yadyapi maGgalamidaM zAstramityevaM na gRhNAti vineyastathApi tatsvakAryaprasAdhanasamarthameva, tasya tathAravabhAvatvAditi kathamanyamaGgalopAdAnaM na nirarthaka miti ?, tadetadasamyak, abhiprAyAparijJAnAt, iha vicitrA bhAvAnAM zaktayaH, kizcittathAsvarUpeNa gRhyamANaM svakAryaprasAdhanasamarthaM yathA suvarNa, suvarNa hi suvarNarUpatayA parigRhyamANaM | svaphalapradAna samartha na loSThAdirUpatayeti kiJcittathAsvarUpeNAgRhyamANamapi yathA kizcidaniSTamantaHsamuttha vyAdhyAdikaM, taddhi tathAsvarUpeNAviditamapi svaphalaM duHkhamutpAdayati, maGgalamapi maGgalabuddhyA parigRhyamANaM maGgalaphalasAdhanAyAlaM nAnyathA sAdhuvat, tathAhi - sAdhuH samyagdarzanajJAnacAritrapariNAmapariNato bhAvitAtmA kSAntinidhAnaM 'samaNaM saMjayaM | daMta' miti vacanAt maGgalabhUto'pi maGgalabuddhyaiva parigRhyamANaH san prazastacetovRtterbhavyasya maGgalakAryaprasAdhako bhavati, yadi tu tathA na gRhyate tarhi tasya kAluSyopahatacetasaH satvasya na bhavatIti, evaM zAstramapi svato maGgalamapi sat
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ upoddhAte // 4 // maGgalavujhyA parigRhItaM maGgalaphalasAdhakaM, nAnyathA, ukaM ca-"iha maGgalamapi maMgalavuddhIe maMgalaM jahA sAI' (bhA. 21) maMgalaburI iti, nanu yadi maGgalamapi maGgalavudyA parigRhyamANaM maGgalaM netarathA tarhi bhavanmatena manaHpramANaM, yad yathA manaH maMgalaM saGkalpayate tattathopajAyate netaraditi, evaM tarhi amaGgalamapi maGgalabuddhyA parigRhItaM maGgalakAryakRt prApnoti, nyAyasya | samAnatvAt , na caitad dRSTamiSTaM veti, yatkiJcidetad , vastutattvAparijJAnAt, maGgalaM hi svarUpeNa maGgalaM tatastanmaGga lavuddhyA parigRhyamANaM maGgalaphalasAdhanAyAlaM, svato maGgalasya svabuddhisahitasya paripUrNasAmagrIkatayA svakAryAbhinirvabhartanasamarthatvAt , kAJcanavat , kAJcanaM hi svataH kAJcanaM sat kAzcanabuddhyA parigRhyamANaM bhavati kAJcanaphalakRt , nAnya theti, pratItametat , yattvamaGgalaM tatsvarUpato maGgalaM na bhavati, tataH kathaM maGgalabuddhyA'pi tatparigRhyamANaM maGgalakAryakRt , nahi leSTAdi kAJcanabuddhyA parigRhItaM kAJcanaphalamupajanayatIti / nanu yadi ziSyamatimaGgalaparigrahAya | maGgalopanyAsastata AdimaGgalamevAstu, ziSyamatimaGgalaparigrahasya tenaiva kRtatvAt , kiM maGgalatrayopanyAsena?, na, vihi-15 tottaratvAt, AdimaGgalena hyAdau maGgalamatiparigrahaH kriyate, na madhyamaGgalamatiparigraho nApyavasAnamaGgalamatiparigrahaH, tatastatrApi vivakSitaphalasAdhanAya ziSyANAM maGgalamatiparigraho bhUyAditi maGgalatrayopanyAsaH, yadyevaM maGgalavayApAntarAladvayamamaGgalamApadyate, tatra maGgalamatiparigrahAbhAvAt , naiSa doSaH, sampUrNasyaiva zAstrasya tridhAvibhaktatvenApAntarAla-5 // 4 // dayAsambhavAt modakavat, yathA hi modake tridhAvibhakta nApAntarAladvayasambhavastathA'dhikRtazAstre'pi, tata Adikha-14 NDamAdimaGgalena maGgalabudyA parigRhItaM madhyaM madhyamaGgalenAvasAnamavasAnamaGgalena, svato maGgalaM ca taditi svasvaphalasAdhanAya Jain Education inte jainelibrary.org
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ REACKAGARCANGACANGALAK. prabhavati, atha zAstrasya kathaM svato maGgalatA, ucyate, nirjarArthatvAt , tathA cAtra prayogaH-adhikRtaM zAstraM sakalamapi maGgalaM nirjarArthatvAt tapovat, atha kathamasya nirjarArthateti cet, ucyate, jJAnarUpatvAt , jJAnasya ca karmanirjaraNahetutvAt , uktaM ca-"jaM annANI kamma khavei bahuyAhi vAsakoDIhiM / tannANI tihiM gutto khavei UsAsametteNaM // 1 // " [yadajJAnI karma kSapayati bahukAbhirvarSakoTIbhiH / tat jJAnI tribhirguptaH kSapayatyucchrAsamAtreNa // 1 // ] tasmAt sthitamedAtat-zAstrasyAdau madhye'vasAne ca maGgalamupAdeyamiti / | atha maGgalamiti kaH zabdArthaH), ucyate, 'agu vagu magu' ityAdi daNDakadhAtuH, 'uditaH' iti nam, majayate adhi-12 gamyate prApyate itiyAvat hitamaneneti maGgalaM "mRdikandikuNDipaTipATimaNizakimaMDikeyamicaJcidevRzalikalikamapali-18 guvazcicapivahidihikuhitasRpizitusikusyanidramerala' ityalapratyayaH, athavA majhyate-prApyate svargo'pavargo vA'neneti maGgaH'punnAnIti karaNe ghapratyayaH, maGgo nAma dharmaH, tathA'tra pUrvavaiyAkaraNaprasiddheH,taM lAti-Adatte iti maGgalaM, 'Ato'nupasargA, dahAvAmaH' iti DapratyayaH, maGgo nAma dharmaH dharmopAdAnaheturiti bhAvaH, uktaM ca-'maMgijara'dhigammai jeNa hiyaM teNa maMgalaM hoi| ahavA maMgo dhammotaM lAi tayaM samAdatte // 1 // " (bhA0) apare punarevaM vyutpattimAcakSate-maDu bhUSAyAM, maNDyate-zAstramalaDriyate'neneti maGgalaM pUrvavadalapratyayaH, athavA 'man jJAne' manyate-jJAyate nizcIyate vighnAbhAvo'neneti maGgalaM, yadivA 'madai harSe'mAdyanti-vighnAbhAvena hRSyanti ziSyA anena 'maha pUjAyAM' vA mahyate-pUjyate zAstramaneneti maGgalaM,sarvatra "viraloralaka-1 piMjalayugalabhagala kuntalotpala komalapiGgAlakAhalAdaya" ityalapratyayo nipAtanAcca vivakSitarUpaniSpattiH, nairukAH punarevaM CAKACAKACACAKACAKACKS (bhA0) apare punarevaM vyAdhigammai jeNa hiyaM harSe'mA maGgalapUrvavadalapratyayaH Jain Education te For Private & Personal use only P a w.jainelibrary.org
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ poddhAte nAmani kSepa ++MAR mAM gAlayati-apanayati saMsArAditi maGgalaM, yadivA malaM-pApaM gAlayati-rapheTayatIti maGgalaM, mA bhUt galo-vighno'smAditi kA maGgalaM, sarvatra pRpodraaditvaadissttruupnisspttiH| tacca nAmAdibhedAccaturddhA, tadyathA-nAmamaGgalaM sthApanAmaGgalaM dravyamaGgalaM bhAvamaGgalaMca, tatra yasya kasyacijjIvasya ajIvasya vA maGgalazabdArtharahitasya maGgalamiti nAma kriyate tannAmamaGgalaM, yata evaM tallakSaNam-"yadvastuno'bhidhAnaM sthitamanyArthe tadarthanirapekSam / paryAyAnabhidheyaM ca nAma yAdRcchika ca tathA // 1 // " asyAyamartha:-'yadvastuno' jIvAjIvAdernAma, yathA gopAladArakasyendra iti, "sthitamanyArtha' iti tasmAdgopAladArakAdanyazcAsAvarthazca anyArthaH tasmin sthitaM, paramArthatastridazAdhipe avasthAnAt, 'tadarthanirapekSa' miti tasyaindrAdinAno'rthastadarthaH-paramaizvaryAdirUpastasya nirapekSaM tadarthanirapekSaM, tathAhi-indra iti kimuktaM bhavati?-'idu paramaizvarya' indanAdindraH paramaizvaryayukta ityarthaH,evaMbhUtena cArthena yuktamidaM nAma paramArthatakhidazAdhipe eva vartate,tasya tAttvikaparamaizvaryayuktatvAt , gopAlake tu tadarthazUnyamiti, tathA paryAyAnabhidheya' miti, iha nAma nAmavatorabhedopacArAt indra iti gopAladArakavastveva gRhyate tatparyAyaiH-zakrapurandarapAkazAsanazatamakhaprabhRtibhiranabhidheyaM paryAyAnabhidheyaM, na hi gopAladArakavastvindrazabdavAcyamapi tAttvikendravat zakrapurandarAdizabdairabhidheyamiti,pratItametat, evaMbhUtaM nAma, prakArAntareNa nAmnaH svarUpamAha-'yAdRcchikaM ca tatheti, yahacchayA nirvRttaM yAdRcchikaM, kimukkaM bhavati-na kevalamanantaroktalakSaNaM nAma, kintu anyatrAvarttamAnamapi yad evameva yadRcchayA gopAladArakAdarnAma kriyate yathA Dittho Davittha iti tadapi nAma, idaM 4 cobhayarUpamapi prAyeNa yAvadvyabhAvi, merudvIpasamudrAdikaM hi nAma prabhUtaM yAvadravyabhAvi dRzyate, kizcittvanyathA'pi, 4%25A5%258 For Private & Personal use only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ | devadattAdinAmavAcyAnAM vidyamAnAnAmapi aparAparanAmaparAvarttasya loke darzanAt yadapi ca siddhAnte'bhihitaM ' nAma AvakahiyaM 'ti tat pratiniyatAM janapadAdisaMjJAmadhikRtya, yathottarAH kurava ityAdi, nAma ca tanmaGgalaM ca nAmamaGgalaM, yadA tu vastu vAcyaM vivakSyate tadaivaM vyutpattiH nAmnA maGgalaM nAmamaGgalaM, yadvA nAmanAmavatorabhedopacArAt nAma ca tat maGgalaM ca nAmamaGgalaM, tacca nAmarUpaM maGgalaM tridhA, tadyathA - jIvaviSayamajIvaviSayamubhayaviSayaM ca tatra jIvaviSayaM yathA sindhuviSaye agnermaGgalamiti nAma, ajIvaviSayaM yathA lATadeze davarakavalanakasya maGgalamiti nAma, ubhayaviSayaM yathA vaMdanamAlAyA maGgalamiti nAma, atra hi davarakAdInyacetanAni patrAdIni tu sacetanAnIti jIvAjIvarUpatA vandanamAlAyAH / tathA sadbhAvamAzritya lepyakarmAdiSvasadbhAvaM cAzrityAkSavarATAdiSu yA svastikAdInAM sthApanA sA sthApanAmaGgalaM sthApanA cAsau maGgalaM ca tat sthApanAmaGgalamiti vyutpatteH sthApanAlakSaNaM cedaM - 'yattu tadarthaviyuktaM tadabhiprayeNa yacca tatkagaNi / lepyAdi karmma tatsthApaneti kriyate'lpakAlaM ca // 1 // " asyAyamarthaH- tatsthApanetyabhidhIyate, yatkimityAha- 'yattu' yatpunaH, tuzabdo nAmalakSaNAt sthApanAlakSaNasya bhedamAha, 'tuH syAdbhede'vadhAraNe' iti vacanAt, ' tadarthaviyukta' miti sa cAsAvarthazca tadartha:- sadbhUtendralakSaNaH tena viyuktaM-zUnyaM tadarthaviyuktaM, atha ca 'tadabhiprAyeNeti tasya - sadbhUtendrasyAbhiprAyo - buddhiradhyavasAyastadabhiprAyastena taduddhayetyarthaH kRtamityAdi gamyate, kathaMbhUtamityAha-yazca 'tatkaraNi' tasyaiva - sadbhUtendrasyaiva karaNi:-AkRtirAkAro yasya tat tatkaraNi- sadbhUtendrasamAnAkAraM lepyAdikarmeti bhAvArtha:, cazabdAsadAkRtizUnyaM vA'vanikSepAdi tatsthApanA, tacAlpakAla-itvaraM, pazabdAdyAvadravyabhAvi ca, u
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ S podAtehacAnuyogadvAre-"nAma AvakahiyaM ThavaNA ittariyA vA hojA AvakahiAvA"bhASyakAro'pyAha-"jaM puNa tayatthasunnaM taya- tAsthApanAda bhippAraNa taarisaagaarN| kIrai va nirAgAraM ittaramiyaraM va saatthvnnaa||"(bhaa. 25) / samprati dravyamaGgalabhidhAtavyaM, tatra vyalakSaNaM dravyamiti-dravati gacchati tAMstAn paryAyAniti dravyaM, 'kRddhahula'miti vacanAt kartari yaH, dravyaM ca tanmaGgalaM ca dravyamagalaM, tallakSaNamidam-"bhUtasya bhAvino vA bhAvasya hi kAraNaM tu yalloke / tad dravyaM tattvajJaiH sacetanAcetanaM kathitam // 1 // " asyAyamarthaH-bhUtasya-atItasya bhAvino vA-eSyataH bhAvasya-paryAyasya kAraNaM-nimittaM yadasmin loke tat tattvajJaiHsarvajJaiH tIrthakRdbhiritiyAvat dravyaM kathitaM, dravati-gacchati tAMstAn paryAyAn agretanAn prAcInAMzca muJcatIti dravyamiti vyutpattyarthAnugamAt , tacca dvidhA-sacetanamacetanaM ca, tatra sacetanaM anupayuktapuruSAkhyaM, acetanaM jJazarIrAdIti, uktaM dravyalakSaNam , adhunA prakRtamupayujyate, dravyamaGgalaM dvidhA-Agamato noAgamatazca, tatra A-samantAt gamyate vastutattvamanenetyAgamaH-zrutajJAnaM AgamamadhikRtyAgamataH, 'sthAniyapaH karmAdhAre' iti karmaNi paJcamI, yathA prAsAdamAruhya / prekSate ityarthe prAsAdAt prekSate ityatra, AgamApekSayeti bhAvArthaH, AgamasyAbhAvaH Agamasya ekadezo vA Agamena saha mizraNaM vA noAgamaH, nozabdasya triSvapyartheSu vartamAnatvAt , noAgamamadhikRtya noAgamataH, tatra Agamato maGgalazabdArthajJAtA tatra cAnupayuktaH, sa hi maGgalazabdArthavAsitAntaHkaraNatayA tajjJAnalabdhisahito nopayukta iti // 6 // 'anupayogo dravya'miti vacanAt dravyam , Aha ca bhASyakRt-"Agamao'Nuvautto maMgalasaddANuvAsio vattA / tannANaladdhisahio'vi novauttotti to dvN||1||"(bhaa. 29) navAgamo maGgalazabdArthaparijJAnamAgamaH zrutajJAnamiti pUrvamabhi-13 ACCOCALCOME A Jain Education Inter For Private & Personal use only Diww.jainelibrary.org
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ kvala pAlA bhAva iti kathamasya dravyatA', ukkaM ca-"jai nApamAgamo to kaha davaM daSamAgamo kaha " bhA030pa.) iti, naiSa doSaH, jJAnaM jhupayogAtmakaM bhAvo, na landhirUpaM, 'upayogo bhAva' iti vacanAt, anupayuktazcAtmA || talabdhisahitatvAt jJAnakAraNam, ato bhUtasya bhAvino vA bhAvasya hi kAraNamiti dravyalakSaNasambhavAt ivyamiti, idaM bAgamato dravyamaGgalaM pUrvasUribhirnayairvicAritaM, nayAzca sapta, tadyathA-naigamaH saGgrahaH vyavahAraH RjusUtraM zabdaH samabhirUDhaH evaMbhatazca, amISAM zabdArtha bhAvArtha ca svasthAne vakSyAmaH, tatra naigamanayaH sAmAnya vizeSAMzcAbhyupagacchati, vizeSAya pRtha bhinna svarUpA iti tanmatena eko'nupayuktaH ekaM dravyamaGgalamaneke'nupayuktA anekAni dravyamaGgalAni, Aha ca bhASyakRtnAego maGgalamegaM NegA gAI gamanayassa" (bhA. 31 pU.) / saGgrahanayastu sAmAnyamevaikaM niravayavamakiyamabhyupaiti |* nAnyata, sa hi vizeSavAdinaH pratyAha-vizeSaH sAmAnyAvyatyaraikSIdvA na vA ?, AdyapakSe na vizeSaH, sAmAnyAd vyatirikatvAta khapuSpavat, saditi hi tadvaktuM zakyate yatsaditi pratyayamutpAdayati, saditi pratyayaM cotpAdayati sAmAnyameva tasya tathAsvabhAvatvAta na vizeSa iti vizeSasya kharaviSANakalpatA, atha dvitIyaH pakSastarhi so'pi sAmAnyameva tadavyatirikatvAta tatsvarUpavata, ukaMca-"sAmanAoM viseso aNNo'NaNNo va hoja jai annnno| so natthi khapuSphaMpiva naNNo sAmaNa meva sayaM // 1 // " (bhA. 34)tata itthaM kevalasAmAnyavAdinastasya matena savesminnapi jagatyekameva dravyamAlaM, sarveSAM myamAlasAmAnyAdabyatiriktatvAt, sAmAnyasya ca tribhuvane'pyekatvAt, Aha ca bhASyakRt-"saMgahanayarasa ekasa dAyi majalaM koe (bhA0 31 u0) iti, vyavahArastu vizeSavAdI, tathA ca sa saGkahanayaM pratyAha-vizeSA eva tAttvikA CAR- kaTara sA..2 Jain Education For Private & Personal use only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAte // 7 // steSAmeva dohavAhAdikriyAsUpayujyamAnatvAt, na sAmAnyaM tadviparyayAt, na ca tat saditi pratyetuM zakumaH anupalambhAt, nahi gavAdIniva vizeSAn zRGgagrAhikayA tebhyo vyatiriktaM gotvAdisAmAnyaM pazyAmo, na cApazyanta AtmAnaM vipralabhemahi, tataH kathaM tadabhyupagacchAmaH ?, upalaMbhavyavahArAbhAvAt uktaM ca- 'na visesatthaMtarabhUyaM athi sAmannamAha vivahAro / uvalaMbhavavahArAbhAvAo kharavisANaM va // 1 // ( bhA0 35 ) evaM cAsyApi matena naigamanavasyeva eko'nupayukta ekaM dravyamaGgalaM, bhUyAMso'nupayuktA bhUyAMsi dravyamaGgalAni, nanu naigamo'pi vizeSAnicchati vyavahAro'pi tataH | koDanayoH prativizeSaH ?, uktametat naigamaH sAmAnyamicchati vizeSAMzca vyavahArastu vizeSAneveti, siddhasenIyAH punaH SaDeva nayAnabhyupagatavantaH, naigamasya saGgrahavyavahArayorantarbhAvavivakSaNAt, tathAhi yadA naigamaH sAmAnyapratipattiparastadA | sa saGgrahe'ntarbhavati sAmAnyAbhyupagamaparatvAt vizeSAbhyupagamaniSThastu vyavahAre, Aha ca siddhasenIyamatamupasaMjighRkSurbhASyakRt -" jo sAmannaggAhI sa negamo saMgahaM gao ahavA / iyaro vavahAramio jo teNa samANanideso // 1 // " ( bhA0 39 ) tataH siddhasenIyAbhiprAyeNa SaGgireva nayairAgamato dravyamaGgalavicAraH karttavyaH na saptabhiriti, RjusUtrastvabhidhatte yadatItaM yaccAnAgataM yacca sadapi parakIrya tadavastu, atItasya vinaSTatvAt anAgatasya svalabdhAtmalAbhatvAt | parakIyasya cArthakriyAkAritvAbhAvAt, devadattadhanaM hi yajJadattasya paramArthato'sat tatkAryAkaraNAditi, pratiprANi prasiddhametat, kintu yat sat svakIyaM tadevaikaM vastu, tato'sya matenaikameva dravyamaGgalaM na bhUyAMsIti, uktaM ca- "ujusuyassa sayaM saMparyaM ca jaM maMgalaM tayaM ekaM / nAtItamaNuppannaM maMgalamiTThe parakaM vA // 1 // ( bhA0 40 ) ye tu zabdasamabhirUDhaivaM Jain Education interton dravyamaGgale nayavi cAraH // 7 //
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ sakasa bhUtA nayAH te atyantavizuddhatvAdAgamato dravyamaGgalamityeva nAnumanyante, tathA ca te AhuH-Agamato hi dravyamaGgalamidamucyate maGgalazabdArthajJAtA tatra cAnupayukta iti, tadetatparasparavyAhataM, yadi maGgalezabdArthajJAtA tarhi kathamanupayuktaH, anupayuktazcet kathaM maGgalazabdArthajJAtA, jJAnasyopayogAtmakatvAt tadabhAve tasyApyabhAvAt , na khalu jIvazcetanArahita iti zakyaM pratipattuM sacetaseti, uktaM ca-"jANaM nANuvautto'NuvautsovA na jANaI jmhaa| jANato'Nuvauttotti triti saddAdao'vatthaM // 1 // " (bhA0 42) itthaM cAgamato dravyamaGgalasya nayairvicAraH sUtre'pi sAkSAt saMvAdI, tathA cAnuyogadvArevAgamato dravyAvazyakamadhikRtya sUtraM-"negamassa NaM ego aNuvautto Agamato ega davAvassayaM dunni aNuva uttA donni davAvassayAI tinni aNuvauttA Agamao tiNNi davAvassayAI, evaM jAvaiyA aNuvauttA Agamato tAvaiyAiM negamassa davAvassayAI, evameva vavahArassavi, saMgahassa NaM ego vA aNego vA aNuva utto vA aNuvasttA vA davAvasmayaM vA davAvassayAI vA se egaM davAvassayaM, ujumuyassa Agamato evaM davAvassayaM, puhuttaM necchai, tiNhaM sadanayANaM jAgae aNuvautte avalU |kanhA, ai jANae aNuvause na bhavaI" iti / uktamAgamato dravyamaGgalamadhunA noAgamato'bhidhIyate, taba vidhA, tadyathA-zArIradravyamaGgalaM bhavyazarIradravyamajhAlaM jJazarIrabhavyazarIravyatiriktadravyamaGgalaMca, tatra yanmaGgalapadArthajJasyApaga tajIvitasya zarIraM siddhizilAtalAdigataM tadbhUtabhAvanayA ghRtamasmin kumbhe prakSiptamAsIdityeSa ghRtakumbha ityAdivadatInAtanayAnuvRttyA jJazarIradravyamaGgalaM, yastu vAlako nedAnI maGgalazabdArthamavabudhyate athacAvazyamAyatyAM tenaiva zarIrasamukRcchrayeNa bhotsyate sa bhAvibhAvanivandhanatvAd ghRtamasmin kumbhe prakSapsyate ityeSa ghRtakumbha ityAdivad bhaviSyanayAnusa For Private & Personal use only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodAte noAgamadravyama lam SANSAR rana bhavyacarIravyamaGgalaM, ubhavamapi ca nomAgamato dravyamaGgalaM sarvathA AgamarahitatvAt , ata eva sarvaniSedhavAcI novabdo'tra pratipattavyaH, jJazarIrabhavyazarIravyatirikaM tu dravyamaGgalaM jinapraNItapratyupekSaNAdikriyAM kurvan anupyukt| sAdhvAdiH, kiyA hi pratyupekSaNAdikA hastapAdAdivyApAravizeSarUpA, tato'sAvAgamo na bhavati, Agamasya jJAnatvAta, zarIrAdiceSTAyAstu tadviparItatvAt , tAmapi yadhupayuktaH karoti tato'sau bhAvamaGgalaM bhavati, anupayuktarasa sA dravyaM 'anupa-3 boyo dravya miti vacanAt, tataHkriyAyAH dravyatvAdanAgamatvAcca tAM kurvan sAdhvAdirabhedopacArAt noAgamato zarIrabhavyazarIradhyatirikaM dravyamaGgalaM, atrApi sarvaniSedhavAcI nozabdaH, uktaM ca-"jANayabhavasarIrAirittamiha davamaMgalaM hoh| yA majhallA kiriA taM kuNamANo aNuvautto // 1 // ' (bhA0 46) athavA yat bhUtacaraNakaraNapariNAma tannoAgamato pratharIradravyamaGgalavat bhUtabhAvamaGgalatvAt jJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM dravyamaGgalaM, yadapi bAlakazarIraM caraNakaraNa kiyApariNAmayogyaM tadapi prAgukabhavyazarIradravyamaGgalabat bhAvibhAvamaGgalatvAt jJazarIrabhavyazarIravyatirikaM dravyamaGgalaM, prAguke hi nomAgamato jJazarIrabhavyazarIre dravyamaGgale bhUtabhAvijJAnapariNAmApekSe, caraNakaraNakriyApariNAmastu jJAnapariNAmAgrima iti zarIrabhanyazarIravyatiriktatA, yadivA svabhAvata eva zobhanavarNAdiguNaM suvarNAdi tat jJazarIramavazarIrabyatirikaM dravyamaGgalaM, Aha ca bhASyakRt- "jaM bhUyabhAvamaGgalapariNAmaM tassa vA jayaM joggaM / jaM vA pahAvasohaNavaNyAiguNaM suvaNNAI // 1 // taMpi yahu bhAvamaGgagalakAraNao maGgalaMti niddiddN| noAgamao davaM mAgamarihitottijaM bhaNiyaM ||2||(bhaa047 48) atra jaM bhUyabhAvamaGgalaMti yat bhUtacaraNakaraNakriyApariNAma Jain Education AIMw.jainelibrary.org
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'tassa vA jayaM jogga miti tasya vA-caraNakaraNakriyApariNAmasya yadyogya bAlakAdizarIraM, zeSa sugamam / ukaM dravyamaGgalaM, adhunA bhAvamaGgalamabhidhAtavyaM, bhAvasya ca lakSaNamidaM-bhAvo vivakSitakriyAnubhUtiyukto hi vai samAkhyAtaH / sarvajJairindAdivadihendanAdikriyAnubhavAt // 1 // " asyAyamarthaH-bhavanaM bhAvaH, vivakSitarUpeNa pariNamanamityarthaH, yadivA bhavatIti bhAvaH, 'sahAdidunIbhUgraho No veti kartari NapratyayaH, vivakSitarUpeNa pariNata ityarthaH, sarvajJaiH samAkhyAtaH, ko'sAvityAha-'vivakSitakriyAnubhUtiyuktaH' vakturyA vivakSitA indanajvalanajIvanAdikA kriyA tasyA anubhUtiH-anubhavanaM tayA yukto vivakSitakriyAnubhUtiyuktaH, ka ivetyAha-indanAdikriyAnubhavAt , atrAdizabdAt jvalanajIvanAdikriyAparigrahaH, indrAdivat-zakAdivat, AdizabdAjjvalanajIvAdiparigrahaH, indanAdikriyAnubhavayuktandrAdivaditi bhAvaH, atra bhAvato maGgAlaM bhAvamaGgalaM yadivA bhAvazcAsau maGgalaM ca bhAvamaGgalaM, tacca dvidhA-Agamato noAgamatazca, tatrAgamato maGgalapadA. rthasya jJAtA tatra copayuktA, 'upayogobhAvanikSepa' iti vacanAt, nanu maGgAlapadArthajJAnopayogamAtreNa kathaM puruSo bhAvamaGgalaM bhavati !, na hyagnijJAnopayukto mANavako'gnidahanapacanaprakAzanAdyarthakriyAsAdhakatvAbhAvAt , tadetadasamyak, abhiprAyAparijJAnAt , saMvit jJAnamavagamo.bhAvo'bhiprAya ityanAntaraM, 'arthAbhidhAnapratyayAzca tulyanAmadheyAH sarvapravAdinAmavisaMvAdena sthitAH' tathAhi-bAhyaH pRthuvunodarAkAro'rtho'pi ghaTa iti vyapadizyate, tadvAcakamabhidhAnaM ghaTa iti, tjjnyaa-hai| narUpaH pratyayo'pi ghaTa iti, tathA ca loke vakAraH-kimidaM puro dRzyate , ghaTaH, kimasau vaki, ghaTa, kimasya cetasi sphurati, paTA, evaM ca sati yadaniriti jJAnaM tadavyatirekAta mANavako'pyani: jJAnajJAninoH kathaMcidavyatirekAt, SAGACANCAKACACAKACAKA Tein Education Inter Vivojainelibrary.org
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ - + upoddhAte bhAvama AACC anyathA tajjJAne satyapyasau nopalabheta, atanmayatvAt, pradIpahastAndhavat puruSAntaravadvA, bandhAdhabhAvaprasaGgazva, jJAnAjJAnasukhaduHkhapariNAmazUnyatvAt, AkAzavat , na khalvAkAzaM jJAnAjJAnasukhaduHkhapariNAmarahitaM bandhamokSAmyAM yujyate, tasmAtkathaJcidavyatireko jJAnajJAninoH, na ca nirAkAraM jJAnaM, anAkAratve padArthAntaravat vivakSitasyApi padArthasya paricchedAprasakeH, tadAkArazUnyatvAvizeSAt , tato jJAnasyAjhyAkAratvAttadavyatirikta AtmA'pyanyAkAra ityagnirmANavakaH, na caivaM dahanapacanaprakAzanAdyarthakriyAprasaktiH, sarvasyAgnerdahanAdyarthakriyAprasAdhakatvAyogAt bhasmacchannAgninA vyabhicArAditi, noAgamato bhAvamaGgalaM 'suvizuddhaH kSAyikAdiko bhAvaH', nozabdo'tra sarvaniSedhavAcI, ukaM ca-maGgalasuyauvautto Agamao bhAvamaGgalaM hoI / noAgamao bhAvo suvisuddho khaaiyaaiio||1||" (bhA0 49) athavA-noAgamato bhAvamaGgalamAgamavarja jJAnacatuSTayaM sarvaniSedhavacanatvAnozabdasya, yadivA yaH samyagdarzanazAnacAritrapariNAmaH sa na Agama eva kevalo nApyanAgamaH kinvAgamasammizra iti noAgamato bhAvamaGgalaM, nozabdo'tra mizravacana, Aha - " (ahavA) sammaiMsaNanANacaricovayogapariNAmonoAgamao bhAvo nosaddo mIsabhAvami ||1||"(bhaa0 5.) yadivA yo bhagavadahanamaskArAdhupayogaH sa khalvAgamaikadezo, vivakSitAdhyayanAthapekSayA tasyaikadezatvAt, tato nozabdasya dezavAcitvAt noAgamataH sa bhAvamaGgalaM / nanu nAmasthApanAdravyeSu maGgalAbhidhAnaM vivakSitabhAvazUnyatvAt dravyatvaM ca samAnamataH eSAM prativizeSaH, ucyate, iha yathA sthApanendra locanasahasrakuNDalakirITakarakulizadhAraNazacIsavidhAnasiMhAsanAdhyAsanAdijanitAtizaya khasvindrAkAro lakSyate, kaSudha satendrAbhiprAyo bhavati yathA'yaM mayA svargAdhita USAX Jain Education Inte For Private & Personal use only hollww.jainelibrary.org
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ USSS patiH sAkSAdAlikhita ityAdi, draSTutha tadAkAradarzanAt pratyayo yathA'yamindro vartata iti, praNatikRtazca phalArthinaH stotuM pravartate, phalaM ca kizcidabhISTa devatAniyogAt prApnuvanti, na tathA nAmendre nApi dravyendra, tato nAmadravyAbhyAmitthaM sthApanAyA vizeSaH, uktaM ca-"AgAro'bhippAo buddhI kiriyA phalaM ca pAraNaM / jaha dIsai ThavarNide na tahA nAme na daviMde // 1 // " (bhA053) yathA sa dravyendro bhAvendra kAraNatAM pratipadyate pratipannavAn vA bhAvendratAM upayogApe. kSAyAmapi tadupayogatAmAsAdayiSyati avAptavAn vA na tathA nAmendro nApi sthApanendra iti nAmasthApanAbhyAM dravyasya vizeSaH, sthApanAdravyalakSaNavyatiriktasvarUpaM tu nAmeti dravyasthApanAbhyAM nAno vibhinnatA, aparastvAha-bhAvamaGgalamevaikaM bhAvAnAmevArthakriyAkAritvAt ye tu nAmAdayaste saGkalpamAtrasampAditasattAkA iti kiM teSAmupanyAsena, tadetadasamyak, nAmAdInAmapi bhAvavat, tAttvikatvAt teSAmapi bhAvavadavizeSeNa zabdataH pratIteH, tathAhi-aviziSTe indravastunyuccarite nAmAdicatuSTayamavizeSeNa pratItimAsAdayati, kimanena nAmendro vivakSitaH Ahozcit sthApanendro dravyendro bhAvendro vA iti?, tato yathA ghaTa ityukte ko'nena ghaTo vivakSito raktaH kRSNaH zukla: nIlo veti zabdataH pratIyamAnAH sarve'pi tAttvikAstathaite nAmAdayo'pIti, tathA ca etadeva sAkSepaparihAraM bhASyakRdAha-"iha bhAvocciya vatthu tadatthasunnehi kiM nu sesehiM nAmAdaosvi bhAvAnaM te'vihu vatthupajAyA ||1||"(bhaa0 55) atra 'vatthupajjAyA' // iti indrAdirUpasya sAmAnyavastuno vizeSA, itazca nAmasthApanAdravyANi tAttvikAniM bhAvamaGgalAGgatvAt, tadaGgatAca tatpariNAmakAraNatvAt , tathAhi-mAlAbhidhAnaM siddhArAbhidhAnaM copazcala bhagavadahatpratimAM vAradA bhUtayatibhAvaM bhavya For Private & Personal use only
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAte // 10 // Jain Education in | yatibhAvaM vA zarIraM copalabhyopajAyate prAyaH kasyApyAsannamuktigAminaH samyagdarzanAdirUpabhAvamaGgalapariNAmaH, uktaM ca - " ahavA nAmaMThavaNAdavAIM bhAvamaGgalaMgAI / pAeNa bhAvamaGgalapariNAmanimittabhAvAo // 1 // jaha maGgalAbhihANaM siddhaM vijayaM jiNiMdanAmaM ca / soUNa pecchiUNa ya jiNapaDimA lakkhaNAI ca // 2 // parinibbuyamuNidehaM bhavaM jaijaNa suvaNNamallAi / dahUNa bhAvamaGgalapariNAmo hoi pAeNa // 2 // " ( bhA0 56-57-58 ) anyacca yad vastuno'bhidhAnaM taMdU abhidheyadharmamantareNa nopajAyate, abhidhAnAbhidheyayorvAcyavAcakasambandhena parasparama vinAbhAvitvAt, abhidheyadhamo'pi ca nAmAdivicAraprakrame nAmAbhidhIyate, abhidheye abhidhAnopacArAt, yazca pratiniyata AkAze ghaTAdivastunaH sA sthApanA, yA ca tacadrUpatayA pariNamanazaktiH sA dravyaM kAraNatvAt, yazca sAkSAt puraH parisphuran pratibhAsate paryAyaH sa bhAvaH, utaM ca- "ahavA vatthu'bhihANaM nAmaM ThavaNA ya jo tadAgAro / kAraNayA se davaM kajjAvannaM tayaM bhAvo // 1 // " ( bhA0 60 ) // tato yadvastu tannAmAdicatuSTayAtmakaM tadantareNa vastutvAyogAditi tAttvikAni nAmAdIni / evaM ca tAttvikanAmAdicatuSTayAtmake sarvasminnapi vastuni vyavasthite ye ekaikAMzAvalambino nAmAdinayAH, tadyathAnAmanaya Aha-vastudharmo nAma tatpratyayahetutvAt, yad yasya pratyayahetustattaddharmo yathA ghaTasya svarUpAdayaH, vastunaH pratyayahetuzca nAma tato niHsandigdhAviparItapratItisamudbhavAt, tasmAdvastudharmo nAma, yadi punarvastudharmo nAma na syAt tatastadvastu vastveva na syAt, nirabhidheyatvAt SaSThabhUtavat, anyacca-vastudharmatvAbhAve ghaTa iti nAmnyuccarite ghaTaH iti pratItirniHsandigdhA na syAt | prativandhAbhAvAt, kintu keSAMcitsaMzayo yathA kimayamAha ?, keSAMcitkadAcidviparyayo yathA'nena paTaH prota iti, anyeSAM nAmAdInA viziSTatA paryAyatA ca // 10 //
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ (a)pratibandhaM paryAlocayataH tadarzanenAnadhyavasAyA, yadivA yahacchayA bhavet pratipattiH, Aha ca-"saMsayavivajayA vA'Na-15 jjhavasAo'havA jhicchaae| hojjatthe paDivattI na vatthudhammo jaA nAmaM // 1 // (bhA062)na caitat dRzyate, tasmAt vastudharmo nAma, tadeva caikaM tAttvikaM, tazAdeva sakalavyavahArapravRttena sthApanAdaya ityevamukta sthApanAnaya Aha-AkAra eva vastu, tatraiva buddhyabhidhAnapravRttikriyopalambhAt, tathAhi-pratyakSata AkAravadeva vastu parigRhyate, tadeva ca zabdenApya-18 bhidhIyate, tatraiva ca puruSasya pravRttiH, arthakriyAmapi ca tadeva karotItyAkAra eva tAttviko na nAmAdayaH, tathA ca prayogaH-yadAkArarahitaM na tadvastu, yathA gaganendIvaraM, AkArarahitaM ca parAbhimataM nAmAdi, uktaM ca-"na parANumayaM patthu AgArAbhAvao khapuSpaM va / uvalaMbhavavahArA''bhAvAo nANagAraM ca // 1 // " (bhA. 65) atra pUrvArddha sugama, | uttarArddhasya vyAkhyAnamidaM-na anakiAraM vastu upalambhAbhAvAt vyavahArAbhAvAcca / evaM sthApanAnayenokta dravyanaya Aha-16 tAttvikotpAdavyayarahitaM yanirvikAramAvirbhAvatirobhAvamAtrapariNAmAtmakaM dravyaM tadevaikaM tAttvikaM, tasyaiva pratyakSAdinA| dUpramANenopalabhyamAnatvAt , yattu tadatiricya sthApanAnayena procyate tadasada, dravyAtirekeNAnyasyAkArasyopalambhAbhAvAt, uktaM ca-"davapariNAmamettaM mottuNAgAradarisaNaM kiM tN| upAyabayarahiyaM davaM ciya nidhiyAraM taM // 1 // AvibhAvatiro-18 bhAvamettapariNAmakAraNamaciMtaM / niccaM bahurUvaMpiva naDoba vesaMtarAvanno // 2 // " (bhA0 66-67) iti, itazca dravyaM divAttvika kAraNatvAt mRtpiNDapayaHprabhRtivat , yaccAkAraNaM na tada vastu, yathA gaganakusumaM, akAraNaM ca parAbhimatamAkA dIti / evaM dravyanayenAbhihite bhAvanayaH prAha-bhAva eva pAramArthiko na dravyaM, tasyAnupalambhAda, na hi mRtpiNDa SAROSAGARNAKAL Jain Education inte de X w.jainelibrary.org
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodAte zivakasthAsakozakuzUlAdibhAvebhyo vyatirikamanvayinamartha pazyAmaH, na cApazyantaHpratipattuM zaklamaH, mA prApadatyantA-nAmAdInA |sato'pi SaSThabhUtAderabhyupagamaprasaGgaH, atha dravyamantareNa kathamiva bhAvAnAmutpattirupapadyate / tasmAdavayaM dravyamabhyupaga- 18 sApekSatA ntavyaM, tadasamyak, pratItyotpAdavAdasya samyagvyavasthitatvAt , tathAhi-pUrva bhAvaM kAraNatvena pratItyottaro bhAvaH samutpadyate, pUrva ca kAraNaM kAryotpattisamaye svata eva vinivarttate, tasya kSaNamAtrAvasthAyitvAt, uttaro'pi ca bhAvastaduttarabhAvaM prati kAraNabhAvamanubhUya dvitIyakSaNe na bhavati, sarvabhAvAnAM kSaNamAtrAvasthAnAt , 'kSaNikAH sarvasaMskArA' iti vacanAt, evamekaikAMzAvalambino nAmAditayA mithyAdRzaH ekAMzAbhyupapamaparatayA sampUrNavastusaMsparzitvAyogAta, vastuno'nekadharmatyAt, bhagavadarhanmataM tu sarvanayasamUhAtmakamato'nekAMzAvalambi, kintvekAMzavicAraprakrame'pItarAMzasApekSatvAt sampUrNavastuprAhIti pramANaM, tathAhi-nAmApi ca vastudharmastasya tatpratyayahetutvAt , AkAro'pi tAttvikastasya pratyakSAdinA pramANenAvisaMvAditayopalambhAt, dravyamapi ca pramANaM, tadabhAve bhAvAnAmatyantAsatAM kharaviSANasyevotpAdAyogAt, bhAvA api ca tAttvikA dravyasya vicitrazaktikatayA tathA tathApariNamanabhAvAt, tathA cAhuH stutiSu guravaH-"anyo'nyapakSapratipaIG kSamAvAku, yathA pare matsariNaH pravAdAnayAnazeSAnavizeSamicchan, na pakSapAtI samayastathA te // 1 // AdhastutikAro'pyavocat-"nayAstava syAtpadalAJchanA ime, rasopaviddhA iva lohpaatvH| bhavantyabhipretaphalA yatastato, bhavanta // 11 // mAH praNatA hitaissinnH||1||ttii nAmAdayo'pi bhAvavat tAttvikAiti tepaampyupnyaasH|| atha sarvajJazAsane sakalanayamUlabhUtau dvAveva nayau, tadyathA-dravyAstikanayaH paryAyAkhikanayazca, tayA cAhuH zrImallavA SAR Jain Education Intel For Private & Personal use only s
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ CRO RERECASSES dina:-"saGgahavisesasahavisesapatyAramUlavAgaraNI / davaDio ya pajavanao ya sesA viyapA siM // 1 // " [saMgrahavizeSANAM / sNgrhvishessprstaarmuulvyaakrnninau| dravyArthikazca paryAyArthikazca zeSA vikalpA anayo: tatra nAmAdicatuSTayamadhye kasya kiMsammatamiti nirucyatAM , ucyate, nAmasthApanAdravyANi dravyAstikanayasya bhAvaH paryAyAstikanayasya, kathamiti cet, ucyate, iha siddhasenIyAstAvadevamAhuH-'sAmAnyagrAhI naigamaH saGgrahe'ntarbhUto vizeSagrAhI vyavahAre' iti SaDeva tattvato nayA, tatra satraho vyavahArazca dravyAstikanayo dravyAbhyupagamaparatvAd, atastasya nAmAditritayamabhimataM, etAvAMstu vizeSa:-sAmAnyAbhyupagamaparatvAt yAni kAnicinnAmamaGgalAni tAni sarvANi eka nAmamaGgalaM sarvANi sthApanAmaGgalAnyekaM sthApanAmaGgalaM sarvANi dravyamaGgalAnyekaM dravyamaGgalaM, vyavahArastu vizeSagrAhIti nAmamaGgalAni pratyekaM bhinnAnIcchati, evaM sthApanAmaGgalAni dravyamaGgalAni ceti, RjusUtrazabdasamabhirUdvaivaMbhUtAstu paryAyAbhyupagamaparatvAt paryAyAstikanayaH, tatastasya bhAvaH sammataH, uktaM ca-"nAmAitiyaM dabaTTiyassa bhAvo u pajavanayassa / saMgahavavahArA paDhamagassa sesA u iyarassa ||1||"(bhaa075) sUtrAbhiprAyeNa tu RjusUtro'pyavizuddho dravyAstikanayastasyApi dravyAbhyupagamAt , tathA cAnuyogadvArasUtram-"ujussuyassa ego aNuvautto Agamato egaM davAvassayaM, puhuttaM necchAI' iti, tadevamukta prAsaGgikaM, adhunA prakRtamucyate-tatra noAgamato bhAvamaGgalamanekaprakAramuktaM, athavA noAgamato bhAvamaGgalaM nandI, atha nandIti kaH zabdArthaH 1, ucyate, 'dunadu samRddhA' vityasya dhAtoH 'udita' iti nami vihite nandanaM nandiH, pramAdo harSa ityanAntaraM, nandihetutvAt jJAnapaJcakAdikamapi nandiH, athavA nandanti prANino'nenAsmin veti nandiH, 'padipaTi For Private & Personal use only
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ upoddhA // 12 // Jain Education inte kIrtyAdibhya' iti ipratyayaH, asAvapi maGgalavaccaturbhedaH, tadyathA-nAmanandiH sthApanAnandiH dravyanandiH bhAvanandizca, tatra yasya jIvasyAjIvasya vA nandizabdAnvartharahitasya nandiriti nAma kriyate sa nAmnA nandirnAmanandiH yadvA nAmanAmavatorabhedopacArAnnAma cAsau nandizca nAmanandiH, nandiriti nAma vA nAmanandiH, tathA sadbhAvamAzritya lepyakamadiSvasadbhAvaM cAzrityAkSavarATakAdiSu bhAvanandimataH sAdhvAdeH sthApanA sA sthApanAnandiH, athavA dvAdazavidhatUryarUpa| dravyanandisthApanA sthApanAnandiH, dravyanandirdvidhA - Agamato noAgamatazca tatra Agamato nandipadArthasya jJAtA tatra cAnu|payuktaH, 'anupayogo dravya 'miti vacanAt, noAgamatastu tridhA, tadyathA-jJazarIradravyanandiH bhavyazarIradravyanandijJezarIrabhavyazarIravyatiriktadravyanandizca tatra yannandipadArthajJasyApagatajIvitasya zarIraM siddhizilAtalAdigataM vadbhUtabhAvanayA jJazarIradravyanandiH, yastu bAlako nedAnIM nandizabdArthamavabudhyate athacAvazyamAyatyAM tenaiva zarIrasamucchrayeNa bhotsyate sa bhAvibhAvanibandhanatvAt bhavyazarIradravyanandiH, jJazarIrabhavyazarIravyatiriktA tu dravyanandI dvAdazaprakArasvaryasaGghAtaH, sa cAyaM - "bhambhAmakundamadda lakaDambajhallarihuDukkakaMsAlA / kAhali talimA vaMsoM saMkho paNavo ya dhArasamo // 1 // " (bR. bhA0 ) bhAvanandirdvidhA - Agamato noAgamatazca tatrAgamto nandipadArthasya jJAtA tatra copayuktaH, noAgamataH paJcaprakAraM jJAnaM taccedam AbhiNivohiyanANaM suyanANaM ceva ohinANaM ca / tad maNapajjavanANaM kevalanANaM ca paMcamayaM // 1 // A - arthAbhimukho niyataH - pratiniyatasvarUpo bodhaH - bodhavizeSo'bhinibodho'bhiniMbodha evAbhinibodhikaM, abhinibodha nandeH zabdArthaH // 12 //
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ SECSCIEOSACROSAROKES zabdasya vinayAdipAThAbhyupagamAt 'vinayAdibhya ityanena svArthe ikaNa, 'ativartante svArthe pratyayakAH prakRtiliGgavaca-10 nAnIti vacanAdatra napuMsakatA, yathA vinaya eva vainayikamityatra, athavA abhinibudhyate anenAsmAdasminveti abhinibodha:-tadAvaraNakarmakSayopazamastena nivRttamAbhinibodhika, AbhinibodhikaM ca tat jJAnaM ca AbhinibodhikajJAnaM-indri yamanonimitto yogyadezAMvasthitavastuviSayaH sphuTapratibhAso bodhavizeSa ityarthaH, tathA zravaNaM zrutaM-vAcyavAcakabhAvapudA rassarIkAreNa zabdasaMsRSTArthagrahaNaheturupalabdhivizeSaH, evamAkAraM vastu jaladhAraNAdyarthakriyAsamartha ghaTazabdavAcyamityA|dirUpatayA pradhAnIkRtatrikAlasAdhAraNasamAnapariNAmaH zabdArthaparyAlocanAnusArI indriyamanonimitto'vagamavizeSa ityarthaH, || zrutaM catat jJAnaM ca zrutajJAnaM, athavA zrUyate'nena asmAt asmin veti zrutaM-tadAvaraNakarmakSayopazama:, 'kRdbahula miti dAvacanAt karaNAdAvapi kapratyayaH, tajanitaM jJAnamapi zrutaM, kArye kAraNopacArAt, zRNotIti vA zrutaM-AtmA tadananya tvAt jJAnamapi zrutaM, zrutaM ca tat jJAnaM ceti samAsaH, cazabdastvanayoH svAmikAla kAraNaviSayaparokSatvasAdhamyAttulyakakSa-11 sAtodbhAvanAH , tathAhi-ya eva matijJAnasya svAmI sa eva zrutajJAnasyApi, 'jattha mainANaM tattha suyanANaM jattha suyanANaM|| tattha mainANa'miti vacanAt, tataH svAmisAdharmya, tathA yAvAneva matijJAnasya sthitikAlastAvAneva zrutajJAnasyApi, tatra pravAhApekSayA atItAnAgatavarcamAnarUpaH sarva eva kAlaH apratipatitakajIvApekSayA tu SaTpaSTisAgaropamANi samadhikAni, uktaMca-"do vAre vijayAisu gayassa tinnie ahava taaii| airegaM narabhaviyaM nANAjIvANa sabaddhA // 1 // " (bhA02762) iti kAlasAdhamye, yathA ca indriyAnindriyanimittaM matijAnaM tathA zrutajJAnamapIti kAraNasAdhamye, tathA yathA mati SROSAGAR-kara mA.sU.3 Jain Education intem 2jainelibrary.org
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ upoddhAte matizruta yo paro kSatA jJAnamAdezataH sarvadravyAdiviSayaM tathA zrutajJAnamapIti viSayasAdharmya, yathA ca matijJAnaM parokSaM tathA zrutajJAnamapIti parokSatAsAdharmya, evakArastvavadhAraNArthaH , sa ca parokSatvamanayoravadhArayati, Abhinibodhika zrutajJAne eva parokSe na zeSa jJAnamiti, atha parokSamiti kaH zabdArthaH ?, ucyate 'azu vyAptau akSute-jJAnAtmanA sarvAnarthAn vyApnotItyakSaH, yadivA 'az bhojane anAti-sarvAnAn yathAyogaM bhur3e pAlayati vetyakSo-jIvaH, ubhayatrApi 'mAvAvadyamikamihanikaSyazI'tyAdinA uNAdikasapratyayaH, akSasya-Atmano dravyendriyANi dravyamanazca pudgalamayatvAt parANi vartante, pRthagvatanta iti bhAvaH, tebhyo yadakSasya jJAnamudayate tatparokSaM, 'pRSodarAdaya' iti rUpaniSpattiH, athavA paraiH-indriyA-1 dibhiH saha ukSA-sambandhI viSayaviSayibhAvalakSaNo yasmin jJAne na tu sAkSAdAtmanA tatparokSaM, dhUmAdagnijJAnavat, atha kathametayorAbhinibodhika zrutayoH parokSatA ?, ucyate, parAzrayatvAt , tathAhi-pudgalamayatvAt dravyendriyamanAMsyAtmanaH pRthagbhUtAni tatastadAzrayeNopajAyamAnaM jJAnamAtmano na sAkSAt kintu paramparayeti parokSatA, ukkaM ca 'akkhassa poggalamayA jaM dabeMdiyamaNA parA hoti / tehiMto jaM nANaM parokkhamiha tamaNumANaM va ||1||"(bhaa0 9.) atra vaizeSikAdayaH prAhuH-nanvakSANIndriyANyucyante, 'khamakSamindriyaM proktam , hRSIkaM karaNaM smRta'miti vacanAt, tato'kSANAMindriyANAM yA sAkSAdupalabdhiH sA pratyakSa, akSaM-indriyaM prati vartata iti pratyakSamiti vyutpatteH, tathA ca sati. sakalalokaprasiddha sAkSAdindriyAzritaM ghaTAdijJAnaM pratyakSamiti siddhaM, tadetadayukta, indriyANAmupalabdhRtvAsambhavAt, tadasambhavazvAcetanatvAt, tathA cAtra prayoga:- yadacetanaM tannopalabdhA, yathA ghaTaH, acetanAni ca dravyendri // lain Education Inter For Private & Personal use only "
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ yANi, nacAyamasiddho hetuH, yato nAma dravyendriyANi nivRttyupakaraNarUpANi 'nirvRttyupakaraNe dravyendriya (ta0 a02 sU017) iti vacanAt, nirvRttyupakaraNe ca pudgalamaye, pudgalamayaM ca sarvamacetanaM, pudgalAnAM kAThinyAnavabodharUpatayA caitanya prati dharmitvAyogAta, dharmAnurUpo hiM sarvatrApi dharmI yathA kAThinya prati pRthivI, yadi punaranurUpatvAbhAve'pi dharmadharmibhAvo bhavet tataH kAThinyajalayorapi sa bhavet , na ca bhavati, tasmAdacetanAH pudgalAH, uktaM ca-"bohasahAvamamuttaM visayapariccheyarga ca ceyaNaM / vivarIyasahAvANi ya bhUyANi jagappasiddhANi ||1||taa dhammadhammibhAvo kahameersi taha'mbhuvagame yA aNurUvattAbhAve kAThinnajalANa kinna bhave // 2 // (dharmasaMgrahaNI) iti, nApi sandigdhaunakAntikatA hetoH zaGkanIyA, acetanasyopalambhakatvazaktyayogAd, upalambhakatvaM hi cetanAyA dharmaH, tataH sa kathaM tadabhAve bhavitumaheti !, Aha-pratyakSabAdhiteyaM pratijJA, sAkSAdindriyANAmupalambhakatvena pratIte, tathAhi-cakSu rUpaM gRhRdupalabhyate kI zabdaM nAsikA gandhamityAdi, tadetanmahAmohAvaSTabdhAntaHkaraNatAvilasitaM, tathAhi-AtmA zarIrendriyaiH sahAnyo'nyAnuvedhena vyavasthitaH, tato'yamAtmA amUni cendriyANi iti vivektumazaknuvanto bAlizajantavaH tatrApi yuSmAdRzAM kuzAstrasamparkataH kuvAsanAsaGgamaH, tataH sAkSAdupalambhikAnIndriyANi iti pratipannAH, paramArthataH punarupalabdhA tatrAtmaiva, kathametadavasIyate iti cet, ucyate, tadvigame'pi tadupalabdhArthAnusmaraNAt , tathAhi-ko'pi pUrva cakSuSA vivakSitamartha gRhItavAn tataH kAlAntare daivaviniyogatazcakSuSo'pagame'pi sa tamarthamanusmarati, tatra yadi cakSureva draSTra syAt tatazcakSuSo'bhAve tadupalabdhArthAnusmaraNaM na bhavet, na dhAtmanA'sau artho'nubhUtaH kintu cakSuSA, cakSuSa eva sAkSAt draSTutvenopagamAt, na
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAte // 14 // Jain Education Inter cAnyenAnubhUte'rthe'nyasya smaraNaM, mA prApadatiprasaGgaH, apica - mA bhUccakSuSo'pagamastathApi yadi cakSureva draSTR tataH smaraNamAtmano na bhavet, anyenAnubhUte' 'nyasya smaraNAyogAd bhavati ca smaraNamAtmanaH, cakSuSaH smartRtvenApratIteH anabhyupagamAcca, tasmAdAtmaivopalabdhA nendriyamiti tathA cAtra prayogaH - yo yeSUparateSvapi tadupalabdhAnarthAn smarati sa tatropalabdhA, yathA gavAkSopalabdhAnAmarthAnAmanusmarttA devadattaH, anusmarati ca dravyendriyopalabdhAnarthAn dravyendriyApagame|'pyAtmA, iha smaraNamanubhavapUrvakatayA vyAptaM, vyApyavyApakabhAvazcAnayoH pramANataH pratipannaH, tathAhi -- yo'rtho'nubhUtaH saM smaryate na zeSaH tathA svasaMvedanapratyakSeNa pratIteH, vipakSe cAtiprasaGgo bAdhakaM pramANaM, ananubhUte'pi viSaye yadi smaraNaM bhavecato'nanubhUtatvAvizeSAt kharaviSANAderapi smaraNaM bhavedityatiprasaGgaH, tathA dravyendriyApagame'pi tadupalabdhArthAnusmaraNAdAtmopalabdheti sthitam uktaM ca - " kesiMci iMdiyAI akkhAI taduvaladdhi paJcakkhaM / tanno tAI jamaceSaNAI jANaMti na ghaDo va // 1 // uvaladdhA tatthAyA tabigame tduvlddhsrnnaato| gehagavakkhovarame'vi taduvaladdhANusariyA vA // 2 // " (bhA0 91-92) atra vAzabda upamArthaH, apare punarAhuH- na vayamindriyANAmupalabdhRtvaM pratijAnImahe, kiM tvetadeva brUmo - yadindriyadvAreNa pravarttate jJAnamAtmani tatpratyakSaM na cendriyavyApAravyavahitatvAdAtmA sAkSAnnopalabdheti vaktavyaM, indri yANAmupalabdhi prati karaNatayA vyavadhAyakatvAyogAt, na khalu devadatto hastena bhuJjAno hastavyApAravyavahitatvAt sAkSAnna bhokteti vyapadeSTuM zakyaM, tadetadasamIcInaM, samyakU vastutattvAparijJAnAt, iha hi yadA''tmA cakSurAdikamapekSya bAhyamarthamavabudhyate tadA'vazyaM cakSurAdeH sAguNyAdyapekSate, tathAhi yadA sadguNaM cakSuH tadA bAhyamartha spaSTaM yathA'va Atmano draSTRtA // 14 //
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Inter sthitaM copalabhate yadA tu timirAzubhramaNanauyAnapittasa ikSobha dezadavIyastvAdyApAditavibhramaM tadA viparItaM saMzayitaM vA, tato'vazyamAtmA arthopalabdhau parAdhInaH tathA ca sati yathA rAjA nijarAjadauvArikeNopadarzitaM pararASTrarAjakIyaM puruSaM pazyannapi samIcInamasamIcInaM vA nijarAjadauvArikavacanata eva pratyeti na sAkSAt tadvadAtmA'pi cakSurAdinopadarzitaM / bAhyamarthaM cakSurAdipratyayata evaM samIcInamasamIcInaM vA vetti na sAkSAt tathAhi cakSurAdinA darzite'pi bAhye'rthe yadi saMzayamadhirUDho bhavati tarhi cakSurAdisAguNyameva pratItya nizcayaM vidadhAti yathA na me cakSustimiropalutaM nauyAnA zubhramaNAdyApAditavibhramaM vA tato'yamarthaH samIcIna iti, tato yathA rAjJo nAyaM mama rAjadauvAriko'satyAlApI kadAcanApyasya vyabhicArAnupalambhAditi nijadIvArikasya sAguNyamavagamya pararASTra rAjakIyapuruSasamIcInatAvadhAraNaM paramArthataH parokSaM tadvadAtmano'pi cakSurAdisAdguNyAvadhAraNato vastuyAthAtmyAvadhAraNaM paramArthataH parokSaM, nanvidamindriyasAdguNyAtradhAraNa to vastuyAthAtmyAvadhAraNamanabhyA sadazAmupagatasya, abhyAsa dazAmApanastyabhyAsaprakarSa sAmarthyAdindriyasAguNyamanapekSyaiva sAkSAdavabuddhyate, tatastasyendriyAzritaM jJAnaM kathaM pratyakSaM na bhavati ?, tadasamyakU, abhyAsadaza / mApannasyApi sAkSAdanavabodhAt, tasyApIndriya dvAreNAva bodha pravRttera vazya mindriyasAguNyApekSaNAt kevalamabhyAsaprakarSavazAt tadindriyasAdguNyaM jhaTityevAvadhArayati pUrvAvadhRtaM vA jhaTityeva vinizcinoti, tataH kAlasaukSmyAttanopalabhyate, itthaM caitadaGgIkarttavyaM, yato'vazyamavAyajJAnamavagrahehA pUrva, IhA ca vicAraNAtmikA, vicArazcendri yasAguNya sadbhUta vastudharmAzritaH, anyathaikatara vicArAbhAve'vAyajJAnasamyagjJAnatvAyogAt, na khalvindriye vastuni ca samyaga w.jainelibrary.org
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ upoddhAte kasya KASACAAAAAA%%%E vicArite avAyajJAnaM samIcInaM bhavati, tato'bhyAsadazApanne'pIndriyasAdguNyAvadhAraNamavaseyaM, yadapi coktam-'na khalu aindriyadevadatto hastena bhuJjAno hastavyApAravyavahitatvAt sAkSAnna bhoktati vyapadeSTuM zakya'miti, tadapyayukam, dRSTAntadATI-14 ntikayovaiSamyAd, bhoktA hi bhujikriyAnubhavabhAgI bhaNyate, bhujikriyAnubhavazca devadattasya na hastena vyavadhIyate, kintu parokSatA sAkSAt , hasto hi kavalaprakSepa eva vyApriyate, na pariccheda kriyAyAmindriyamivAhArakriyAnubhave'pi yena vyavadhAnaM bhavet , tato devadattaH sAkSAdbhoketi vyavahiyate, iha tu vastUnAmupalabdhirukanItyA cakSurAdIndriyasAdguNyAvagamAnusAreNopajAyate | tato vyavadhAnAt na sAkSAdupalambhaka Atmeti / nanvidaM sarvamUtsUtraprarUpaNaM, nandyadhyayanasUtre hi indriyAzritaM jJAnaM pratyakSamuktaM, tathA ca tadgrantha:-"paJcakkhaM duvihaM pannattaM, taMjahA-iMdiyapaccakkhaM noiMdiyapaccakkhaM ce"ti, satyametat , kinvidaM lokavyavahAramapekSyoktaM na paramArthataH, tathAhi-yadindriyAzritamaparavyavadhAnarahitaM jJAnamudayate talloke pratyakSamiti vyavasthitaM, aparadhUmAdiliGganirapekSatayA sAkSAdindriyamadhikRtya pravartanAt, yatpunarindriyavyApAre'pyaparaM dhUmAdikamapekSyAmyAdiviSayaM jJAnamudayate talloke parokSaM, tatra sAkSAdindriyavyApArAsambhavAd, yatpunarAtmana indriyamapyanapekSya sAkSAdupajAyate tatparamArthataH pratyakSaM, taccAvadhyAdikaM triprakAra, tataH saMvyavahAramadhikRtyendriyAzritaM jJAnaM pratyakSamuktaM na paramArthataH, atha kathametadavasIyate-saMvyavahAramadhikRtyendriyAzritaM jJAnaM pratyakSamuktaM na paramArthataH', ucyate, tatraivottarasUtrArthaparyAlocanAt, tathAhi-pratyakSabhedAbhidhAnAnantaraM tatra sUtra-"parokkhaM duvihaM pannattaM, taMjahA-AbhiNibohiyanANa suyanANa'mityAdi, tatra AbhinibodhikamavagrahAdirUpamavagrahAdayazca zrotrendriyAdyAzritAstatra varNitA, tadhadila Jain Educato International Imw.jainelibrary.org
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrotrAdIndriyAzritaM jJAnaM paramArthataH pratyakSaM tatkathamavagrahAdayaH parokSatvenAgre'bhihitA, tasmAduttaratrendriyAzritajJAnasya | parokSatvenAbhidhAnAdavasIyate prAgindriyAzritaM jJAnaM saMvyavahArataH pratyakSamuktaM, na paramArthataH, Ahna ca bhASyakRt"eganteNa parokkhaM liMgiyamohAiyaM ca paJcakkhaM / iMdiyamaNobhavaM jaM taM saMvavahArapaccakkhaM // 1 // " ( bhA0 95 ) iti / tathA avazabdo'dhaH zabdArthaH ava-adho'dho vistRtaM vastu dhIyate - paricchidyate'nenetyavadhiH, athavA avadhiH- maryAdA rUpiSveva dravyeSu paricchedakatayA pravRttirUpA tadupalakSitaM jJAnamapyavadhiH, yadvA avadhAnaM - Atmano'rthasAkSAtkaraNavyApAro'vadhiH, avadhizcAsau jJAnaM ca avadhijJAnaM, cazabdaH khalvanantaroktajJAnadvayena sahAsya sthityAdibhiH sAdharmyapradarza| nArthaH, tathAhi - yAvAneva matizrutayoranantaramuktaH pravAhApekSayA apratipatitaikasaccAdhArApekSayA vA sthitikAlastAvAnevAva| dhijJAnasyApIti sthitisAdharmya, tathA yathaiva matizrute mithyAdarzanodayato viparyayarUpatAmAsAdayatastathA'vadhijJAnamapi, tathAhi mithyAdRSTestAnyeva matizrutAvadhijJAnAni matyajJAna zrutAjJAnavibhaGgajJAnAni bhavanti, uktaM ca- 'AdyatrayamajJAnamapi bhavati mithyAtvasaMyukta" miti (praza.) viparyayasAdharmya, tathA ya eva matizrutajJAnayoH svAmI sa evAvadhijJAnasyApi, | tathAhi - vibhaGgajJAninastridazAdeH samyagdarzanAvAptau yugapadeva matizrutAvadhijJAnAnAM lAbhasambhava iti lAbhasAdharmya / tathA pari-sarvato bhAve, avanamavaH, 'tudAdibhyo nakkau' ityadhikAre 'akito ve'tyanena auNAdiko'kArapratyayaH, avanaM gamanaM vedanamiti paryAyAH, pari avaH paryavaH, manasi manaso vA paryayo manaHparyavaH sarvato manodravyapariccheda ityarthaH, athavA manaHparyaya iti pAThaH, tatra paryayaNaM paryayaH bhAve'lpratyayaH, manasi manaso vA paryayo manaHparyayaH sarvatastatpariccheda
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ upoddhAte ACTRONACA% iti.sa cAsau jJAnaM camanaHparyavajJAnaM manaHparyayajJAnaM vA, apare-'maNapajayanANa'miti pAThe'pi manaHparyAyajJAnamiti zabdasaM-14 anyepAM skAramAcakSate. tatraivaM vyutpattiH-manAMsi-manodravyANi paryeti-savAtmanA paricchinatti manaHparyAyaM, 'karmaNo'Ni tyaNa, pratyakSatA manaHparyAyaM ca tajjJAnaM ca manaHparyAyajJAnaM, yadivA manasaH paryAyAH manaHparyAyAH, paryAyA bhedA dharmA vAdyavastvAlocanA prakArA ityarthaH teSu tepAMvA sambandhi jJAnaM manaHparyAyajJAnaM, idaM cArddhatRtIyadvIpasamudrAntatrtisaMjJimanogatadravyAlambanameva / tathAzabdo'vadhijJAnena sahAsya chadmasthatvAdibhiH sArUpyapradarzanArthaH, tathAhi-yathA'vadhijJAnaM chadmasthasya bhavati tathA manaHparyavajJAnamapIti chadmasthasAdharmya, yathA vA'vadhijJAnaM rUpidravyaviSayaM tathA manaHparyavajJAnamapi, tasya manaHpudgalAlambanatvAditi viSayasAdharmya, tathA yathA'vadhijJAnaM kSAyopazamikabhAve vartate tathA manaHparyAyajJAnamapIti bhAvasAdharmya, yathA cAvadhijJAnaM pratyakSaM tathA manaHparyAyamapi, tathAhi-akSobhaNyate jIvaH etacca prAgevopapAditaM, akSaM-jIvaM prati sAkSAdurcate yat jJAnaM tatpratyakSa-indriyamanonirapekSamAtmanaH sAkSAtpravRttimatpratyakSamityarthaH, taccAvadhyAdi tribhedaM uktaMca-"akkho bhannai jIvo vAvaNabhoyaNaguNannito jeNaM / taM pai vaTTai nANaM jaM paccakkhaM tayaM tivihN||1||"(bhaa.89 akkho astha.) iti pratyakSasAdhaya / tathA kevalamekamasahAyaM matyAdijJAnanirapekSatvAt ,matyAdijJAnanirapekSatA ca kevalajJAnaprAdurbhAva matyAdInAmasambhavAt ,nanu kathamasambhavo yAvatA matijJAnAdIni svasvAvaraNakSayopazame'pi prAduHSyanti tato nirmUlasvasvAvaraNavi 1 // 16 // laye tAni sutarAM bhaviSyanti cAritrapariNAmavat, uktaM ca-"AvaraNadesavigame jAI vijaMti maisuyAINi / AvaraNasahavigame.kaha vAi~ na hoti jiivss||1||" ucyate-iha yathA. jAtyasya marakatAdimaNermalopadigdhasya yAvannAdyApi Jain Educatonin P w .jainelibrary.org
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ PRASAKASACARACHAR samUlamalApagamastAvadyathA yathA dezato malavilayaH tathA 2 dezato'bhivyaktirupajAyate, sA ca kacit kadAcitkathaJcidbhavatItyanekaprakArA, tathA''tmano'pi sakalakAlakalAkalApAvalambinikhilapadArthaparicchedakaraNakadakSapAramArthikasvarUpasyApyAvaraNamalapaTatirohitasvarUpasya yAvannAdyApi nikhilakarmamalApagamastAvad yathA yathA dezataH karmamalocchedasvathA tathA dezatastasya vijJaptirujjambhate, sA kvacit kadAcitkathaJcidityanekaprakArA, uktaM c-"mlviddhmnneyktirythaa'nekprkaartH| krmviddhaatmvijnyptistthaa'nekprkaartH||1||" sA cAnekaprakAratA matizrutAdibhedenAvaseyA, tato yathA marakatAdimaNerazeSamalApagamasambhave samastAspaSTadezazaktivyavacchedena parisphuTarUpaikAbhivyaktirupajAyate tadvadAtmano'pi jJAnadarzana cAritraprabhAvato niHzeSAvaraNaprahANAdazeSadezajJAnavyavacchedenaikarUpA'tiparisphuTA sarvavastuparyAyasAkSAtkAriNI vijJapti. | rullasati, tathA cokam-"yathA jAtyasya ratnasya, niHzeSamalahAnitaH / sphuttaikruupaabhivyktirvijnyptistddhdaatmnH||1||" tato matyAdinirapekSa kevalajJAnaM, athavA zuddhaM kevalaM tadAvaraNamalakalaGkasyAnavayavazo'pagamAt, sakalaM vA kevalaM prathamata evAzeSatadAvaraNavigamataH sampUrNotpatteH, asAdhAraNaM vA kevalamananyasadRzatvAt , anantaM vA kevalaM jJeyAnantatvAt, kevalaM ca tat jJAnaM ca kevalajJAnaM, yathAvasthitAzeSabhUtabhavadbhAvibhAvasvabhAvAvabhAsijJAnamiti bhAvaH, cazabdo manaHparyayajJAnena sahAsyApramattayatibhAvAdinA sAdharmyapradarzanArthaH, tathAhi-yathA manaHparyavajJAnamapramattayaterevoda| yate tathA kevalajJAnamapItyapramattayatisAdharmya, tathA yathA manaHparyAyajJAnaM na viparyayamAsAdayati tathA kevalajJAnamapIti | viparyayAbhAvasAdhaye, 'paJcamaka'miti paJcamameva paJcamakaM prAkRtatvAt svArthe kapratyayaH paJcamatA cAsya sUtrakramaprAmANyAnu + KA++%AK Jain Education Internet For Private & Personal use only jainelibrary.org
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ upoddhA // 17 // saraNAt, sUtraM cedaM - 'nANaM paMcavihaM pannattaM, taMjahA - AbhiNibohiyanANaM suyanANaM ohinANaM maNapajjavanANaM kevalanANa'miti, nanu sakalamapIdaM jJAnaM jJatyekasvabhAvaM, tato jJatyekasvabhAvatvAvizeSe kiMkRta eSa AbhinivodhikAdiko bhedaH, jJeyabhedakRta iti cet, tathAhi vArttamAnikaM vastvAbhinibodhikajJAnasya viSayaH trikAlasAdhAraNasamAnapariNAmo dhvanirgocaraH zrutajJAnasya rUpidravyANyavadhijJAnasya manodravyANi manaHparyAyajJAnasya samastaparyAyAnvitaM sarva vastu kevalajJAnasya tadetadasamIcInaM, evaM sati kevalajJAnasya bhedabAhulyaprasakteH tathAhi - jJeyabhedAt jJAnasya bhedaH, yAni ca jJeyAni pratyekamAbhinivodhikAdijJAnAnAmiSyante tAni sarvANyapi kevalajJAne'pi vidyante, anyathA kevalajJAnena teSAmagrahaNaprasaGgAt, aviSayatvAt, tathA ca sati kevalino'pya sarvajJatvaprasaGgaH, AbhinivodhikAdijJAnacatuSTyaviSayajAtasya tenAgrahaNAt, na caitadiSTamiti, athocyeta - pratipattiprakArabhedata abhinivodhikAdibhedaH, tathAhina yAdRzI pratipattirAbhinivodhikajJAnasya tAdRzI zrutajJAnasya kintu anyAdRzI, evamavadhyAdijJAnAnAmapi pratipattavyaM, tato bhavatyeva pratipattibhedato jJAnabhedaH, tadapyayuktaM, evaM satyekasminnapi jJAne'nekabhedaprasakteH tathAhi-- tattaddezakAlasvarUpabhedena vivicyamAnamekaikaM jJAnaM pratipattiprakArAnantyaM pratipadyate, tannaiSo'pi pakSaH zreyAn syAdetad-astyAvArakaM karma tattvanekaprakAraM tatastadbhedAttadAvAyeM jJAnamapyanekatAM pratipadyate, jJAnAvArakaM ca karmma paJcadhA, prajJApanAdau tathAbhidhAnAt tato jJAnamapi paJcadhA prarUpyate, tadetadatIvAyuktisaGgataM yataH AvAryApekSaM hyAvArakamata AvAryabhedAdeva tadbhedaH, natu tadbhedAdAvAryabhedaH, AcArya ca jJaptirUpApekSayA sakalamapyekaM, tataH kathamAvArakasya paJcarUpatA yena kevale ze pAbhAvaH AvaraNa bhede hetuzca // 17 //
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ XXNXX tadbhedAt jJAnasyApi paJcadhA bheda udgIyeta, atha svabhAvata evAbhiniyodhikAdiko jJAnasya bhedo, na ca svabhAvaH paryaH nuyogamarhati, na khalu kimiha dahano dahati nAkAzamiti ko'pi paryanuyogayAcarati, 'aho mahatI mahIyaso bhavataH muSI, nanu yadi svabhAvata evAbhinibodhikAdiko jJAnasya bhedastahi bhagavataH sarvajJatvahAniprasaGgaH, tathAhi-jJAnamAtmano dharmastasya cAbhinibodhikAdiko bhedaH svabhAvata eva vyavasthitastataH kSINAvaraNasyApi tadbhAvaprasaGgA, sati ca tadbhAve'smAdRzasyeva bhagavato'pyasarvajJatvamApannaM, AminibodhikAdibhinirvastuparicchedAt, kevalajJAnabhAvataH samastavastuparicchedAnnAsarvajJatvamiti cet, nanu yadA kevalajJAnopayogasambhavastadA bhavatu sarvajJatvaM, yadA tvAbhinibodhikAdijJAnopayogastadA dezataH paricchedAdasmAdRzasyeva balAdasarvajJatvamApadyate, na ca vAcyaM tasya tadupayoga eva na bhavati, AtmasvabhAvatvena tasyApi krameNopayogasya nivArayitumazakyatvAt , kevalajJAnAnantaraM kevaladarzanopayogavat, tataH kevalajJAnopayogakAle sarvajJatvaM zeSajJAnopayogakAle cAsarvajJatvameva, tacca viruddhamiti, Aha ca-"nattegasahAvate AbhinibodhAi kiMkao meo| neyavisesAo ce na sabavisayaM jato carimaM // 1 // aha paDivattivisesA negemi aNegame. ybhaavaato| AvaraNavibheyao'vihu sabhAvabheyaM viNA na bhave // 2 // tammi ya sai savesiM khINAvaraNassa pAvaI bhaavo| taddhammattAocciya juttiviroho sa caanniddo||3|| arahAvi asavaNNU AbhiNibohAibhAvato niymaa| kevalabhAvAo ce saghaNNU naNu viruddhamiNaM // 4 // " (dharmasaMgrahaNI) tasmAdidameva yuktiyuktaM pazyAmo yaduta avagrahajJAnAdArabhya yAvadutkaprAptaM paramAvadhijJAnaM tAvat sakalamapyekaM, tacAsakalasaMjJitamazeSavastuviSayatvAbhAvAt, aparaM ca kevalinaH, taba For Private & Personal use only
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodAtelAsakalasaMjJitamiti dvAvevabhedau, uktaMca-"tamhA avaggahAo Arambha ihegameva nANaMti / juttaM chaumasthassAsagar3ha iyaraM calA kevlinno||1||" (dha0) atra pratividhIyate-yattAvaduktaM 'sakalamapIdaM jJAnaM jJayekasvabhAva, tato jJaptyekasvabhAvatvAvizeSAbhede hetuH // 18 // kiMkRta eSa AbhinibodhikAdibheda iti' tatra jJaptyekasvabhAvatA kiM sAmAnyato bhavatA'bhyupagamyate vizeSato vA', tatra | na tAvadAdyaH pakSaH kSitimAdhatte, siddhasAdhyatayA tasya bAdhakatvAyogAt, bodharUpatArUpasAmAnyApekSayA'pi sakalamapi jJAnamasmAbhirekamabhyupagamyate eva, tataH kA no hAniriti / atha dvitIyaH pakSastadayuktamasiddhatvAt , nahi nAma vizeSato'pi jJAnamekamevopalabhyate, pratiprANi svasaMvedanapratyakSeNa utkarSApakarSakRtabhedadarzanAt, atha yadyatkarSApakarSakatamAtrabhedadarzanAta jJAnabhedastahiM tAvutkarSApakarSoM pratiprANi dezakAlAdyapekSayA sahasrazo vidyete tataH kathaM pazcarUpatA ?, naiSa doSaH, paristhUranimittabhedataH paJcadhAtvastha pratipAdanAt, tathAhi-sakalaghAtikSayo nimittaM kevalajJAnasya manaHparyAyajJAnasya tvAmarSoSadhyAdilabdhyupetasya pramAdalezenApyakalaGkito viziSTo viziSTAdhyavasAyAMnugato'pramAdaH, 'taM saMjayassa sabappamAyarahiyassa vivihariddhimato' iti vacanAt , avadhijJAnasya punastathAvidho'nindriyarUpidravyasAkSAdavagamanivandhanaM ayopazamavizeSaH, matizrutajJAnayostu lakSaNabhedAdikaM, taccAgre vakSyAmaH, uktaM ca-"nategasahAvattaM oheNa visesato puNaasiddhaM / egaMtatassahAvattaNe u kaha hANivuDIo // 1 ||jN avicaliyasahAve natte ergatatassahAvatta / na yataM tahovaladdhaM ukkarisAvagarisavisesA // 2 // tamhA parithUrAto nimittabheyAu smysiddhaato| uvavattisaMgatocia AbhithibohAito bheo||3||ghaaikkhto. nimittaM kevalanANassa vaNNio samae / maNapajjavanANassa u tahAviho appamA CACANC47 SACACACA + C + Jain Education For Private & Personal use only S wjainelibrary.org
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ dotti // 4 // ohinANassa tahA aNidiesupi jo khatovasamo / maisuyanANANaM puNa lakkhaNabhevAito memo // 5 // " (dha.saM. 8||836-40) yadapyuktam-'jJeyabhedakRta ityAdi' tadanabhyupagamatiraskRtatvAt durApAstaprasaraM, na hi vayaM jJeyabhedamAtratojJAnabhedAdamicchAmaH, ekenApyavagrahAdinA bahuvidhavastugrahaNopalambhAt, yadapi ca pratyapAdi-'pratipattiprakArabhedakRta' ityAdi, tadapi na no vAdhAmAdhAtumalaM, yataste pratipattiprakArA dezakAlabhedena Anantyamapi pratipadyamAnA na paristhUranimittabhedena | vyavasthApitAnAbhinibodhikAdIn jAtibhedAnatikrAmati, tataH kathamekasmin anekabhedabhAvaprasaGgaH?, uktaMca-"naya paDivattivisesA egami aNegabheyabhAvo'vi jaMtetahAvisiDhe na jAtibhede vilaMghati // 1 // " (dha.saM.842)yadapyavAdIt-'AvAyopekSaM hyAvArakamityAdi' tadapi na no bAdhAyai, yataH-paristhUranimittabhedamadhikRtya vyavasthApito jJAnasya bhedaH tatastada|pekSamAvArakamapi tathA bhidyamAnaM na paravacanIyatAmAskandati, evamuttejito bhUyaH sAvaSTambhaM paraH praznayati-nanu paristhUranibhittabhedavyavasthApitA apyamI AbhinivodhikAdayo bhedA jJAnasyAtmabhUtA utAnAtmabhUtAH ?, kizcAtaH , ubhayathA'pi doSaH, tathAhi-yadyAtmabhUtAstataH kSINAvaraNe'pi tadbhAvaprasaGgaH, tathA cAsarvajJatvaM prAguktanItyA tasyApannaM, atha anAtma||bhUtAstahi na te pAramArthikAH, tataH kathamAvAryApekSo vAstava AvArakabhedaH, tadapi na manorama, samyak vastutavAparijJAnAt , iha hi sakalaghanapaTalavinirmuktazAradadinamaNiriva samantataH samastavastustomaprakAzanakasvabhAvo jIvaH, tasya ca tathAbhUtaH svabhAvaH kevalajJAnamiti vyapadizyate, sa ca yadyapi sarvaghAtinA kevalajJAnAvaraNenAniyate tathApi takhAnamnatamo bhAgo nityopArita paSa, "aksarasa aNaMto bhAgo nicumpAsito, mA puSa movi bhAvarejjA teyaM jIvo A... Jain Education Jainelibrary.org
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ pau // 19 // Jain Education int ajIvattaNaM pAvejA, suhuvi mehasamudae hor3a pahA caMdasUrANaM' (nandI) iti vacanAt, tatastasya kevalajJAnAvaraNAvRtasya dhanapaTalAcchAditasyeva sUryasya yo mandaH prakAzaH so'pAntarAlAvasthita matijJAnAdyAvaraNakSayopazamasampAditaM nAnAtvaM bhajate, yathA ghanapaTalAvRta sUryamandaprakAzo'ntarAlAvasthitakaTakuvyAdyAvaraNa vivarapradezabhedataH, sa ca nAnAtvaM tattatkSayopazamAnurUpaM tathA tathA pratipadyamAnaH svasvakSayopazamAnusAreNAbhidhAnabhedamaznute, yathA matijJAnAvaraNakSayopazamajanito matijJAnaM zrutajJAnAvaraNakSayopazamajanitaH zrutajJAnamityAdi, tata AtmasvabhAvabhUtA jJAnasyAbhinibodhikAdayo bhedAH, te ca | prativacanopadarzita paristhUranimittanedataH paMcasaGkhyAH, tatastadapekSamAvArakamapi paJcadhopavaNitamiti na kazciddoSaH, na caivamAtmasvabhAvatve kSINAvaraNasyApi tadbhAvaprasaGgaH, yata ete matijJAnAvaraNAdikSayopazama rUpopAdhisampAditasattAkAH, yathA sUryasya ghanapaTalAvRtasya mandaprakAzabhedAH kaTakuyyAdyAvaraNa vivarabhedopAdhisampAditAH, tataH kathaM te niHzeSAvara - NakSayAt tathArUpakSayopazamAbhAve bhavitumarhanti ? na khalu saMkalaghanapaTala kaTakuvyAdyAvaraNApagame sUryasya te tathArUpA mandaprakAzabhedA bhavanti, uktaM ca- "kaDavivarAgayakiraNA mehaMtariyassa jaha disassa / te kaDamehAvagame na hoMti | jaha taha imAIpi // 1 // " tato yathA janmAdayo bhAvA jIvasyAtmabhUtA api karmoMpAdhisampAditasattAkatvAttadabhAve na bhavanti tadvadAbhini bodhikAdayo'pi bhedA jJAnasyAtmabhUtA api matijJAnAvaraNAdikarmakSayopazamasApekSatvAt tadabhAve kevalino na bhavanti, tato nAsarvajJatvadoSabhAvaH, uktaM ca- "jamiha chaumatyadhammA jammAIyA na hoMti siddhANaM / iya kevalINamAbhiSilohA bhAvaMmi ko doso 1 ||1|| " (4.845) iti // aparastvAha-prapacA vayamuktayuktito jJAnasya paJcabhedatvaM paramamISAM AvaraNa bhede hetuH // 19 //
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ | bhedAnAmitthamupanyAse kizcidasti prayojanamuta yathAkathacideSa pravRttaH ?, astIti brUmaH, kiM taditi cet, ucyateM, iha matizrute vadekatra vaktavye, parasparamanayoH svAmikAla kAraNaviSayaparokSatvasAdharmyAt, taca prAgeva bhAvitaM, avadhyAdijJAnebhyazca prAk, tadbhAva evAvadhyAdijJAnasadbhAvAt uktaM ca-"jaM sAmikAlakAraNavisayaparokkhacaNehiM tullAI / | tabbhAve sesANi ya teNAIe maisya I // 1 // " (vi.85) tatrApi pUrva matijJAnaM pazcAt zrutajJAnaM, matipUrvakatvAt zruta| jJAnasya, tathAhi sarvatrApi pUrvagrahAdirUpaM matijJAnamudayate pazcAt zrutajJAnaM, Aha ca nandyadhyayanacUrNikRt - "tesuvi ya mahapuvayaM suyaMti kiccA puDhaM mainANaM kathaM, tassa piTThato surya"ti, nanvete matizrute samyaktvotpAdakAle yugapadutpattimAsAdayataH, anyathA matijJAnabhAve'pi zrutAjJAnaprasaGgaH, sa cAniSTaH, tathA [pi] mithyAtvapratipattau yugapadevAjJAnarUpatayA pariNamete, tataH kathaM matipUrva zrutamiti, uktaM ca- " NANANaNNANANi ya samakAlAI jato mahasuyAI / to na suyaM mapuSaM mainANeM vA suannaannN||1||" (vi. 106) naiSa doSo, yataH samyaktvotpAdakAle samakAlaM matizrute labdhimAtramevAGgIkRtya procyete na tUpayogaM, upayogasya tathAjIvasvAbhAvyataH krameNaiva sambhavAt, matipUrvaM ca zrutamucyate upayogApekSayA, na khalu matyupayogenAsazcitya zrutamandhAnusAri vijJAnamAsAdayati jantustato na kazciddopaH, Aha ca - " iha laddhimaisubAI | samakAlAI na tvayogo siM / maiputraM suyamiha puNa suyova ogo maippabhavo // 1 // " (vi. 107) atha matizrutayoH kiMkRto bhedaH, | ucyate, lakSaNabhedAdikRtaH, uktaM ca- "lakkhaNabheyA hetuphalabhAvato bheyaiMdiyavibhAgA / vAgakkharamUgetarabheyA bheo maha| suyANaM // 1 // (vi. 108) tatra lakSaNabhedAd bhedo bhAvyate - abhimukhaM - yogyadezAvasthitaM niyatamarthamindriyamanodvAreNAtmA |
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodAte // 20 // SANGA yena pariNAmavizeSeNAvabudhyate sa pariNAmavizeSoM jJAnAparaparyAyaH Abhinibodhika, tathA zRNoti-vAcyavAcakabhAva-10 nAvAcyatApakamAva- jJAnakramapurassaraM zravaNaviSayeNa zabdena saha saMsRSTamartha paricchinatti yena pariNAmavizeSeNAtmA sa pariNAmavizeSaHzrutaM, bhayaMca siddhi lakSaNabhedo nandyadhyayane sAkSAdabhihitaH, tathA ca tatsUtram-"jattha AbhiNibohiyanANaM tattha suyanANaM jastha suanANaM tattha AbhiNibohiyanANaM, do'vi eyAI, annunnamaNugayAI tahavi puNa ettha AyariyA NANataM paNNaveMti, abhiNibujjhaitti AbhiNivohiyaM, suNeIi suya"miti / nanu yadyevalakSaNaM zrutaM tarhi ya eva zrotrendriyalabdhimAna tathA bhASAlandhimAna vA tasyaiva zrutamupapadyate, na zeSasyaikendriyasya, tathAhi-yaH zrotrendriyalabdhimAn bhavati sa vivakSitaM zabdaM zrutvA tena zabdena vAcyamartha pratipattumISTe, na zeSaH, zeSasya tathArUpazaktyabhAvAt , yo'pi ca bhASAlabdhimAn bhavati dvIndriyAdirapi so'pi prAyaH svacetasi kimapi vikalpya tadabhimAnataH zabdamugirati, nAnyathA, tatastasyApi zrutaM sambhAvyate, yastvekendriyaH sa na zrotrendriyalabdhimAn nApi bhASAlabdhimAna, tataH kathaM tasya zrutamupapadyate', atha ca pravacane tasyApi zrutamupavaya'te, tataH kathaM prAguktaM zrutalakSaNaM samyagiti !, naiSa doSaH, iha tAvadekendriyANAmAhArAdisaMjJA vidyante, tathA sUtre'nekazo'bhidhAnAt , saMjJA cAbhilASa ucyate, yaduktamasyaivAvazyakasya mUlaTIkAyAM-"AhArasaMjJAAhArAmilApaH kSudvedanIyaprabhavaH khalvAtmapariNAmavizeSa' iti, abhilApazca mamaivaMrUpaM vastu puSTikAri tadyadIdamavA- // 20 // pyate tataH samIcInaM bhavatItyevaMzabdArthollekhAnuviddhaH vapuSTinimittapratiniyatavastuprApyadhyavasAyaH, sa ca zrutameva, tasya zabdArthaparyAlocanAtmakatvAt , zabdArthaparyAlocanAtmakatA ca mamaivarUpaM vastu puSTikAri tAdIdamavApyate, ityeva OMOMOMOMOM . COM Jain Education to For Private & Personal use only I NMw.jainelibrary.org
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ tA vAcyavAcakabhAvapuravA , kevalaM ekendriyANA jJAnupapatteH,yadapyucyate ya KARACKAGAR mAdInAM zabdAnAmantarjalpAkArarUpANAM vivakSitArthavAcakatayA pravarttamAnatvAt , uktaMca-"iMdiyamaNonimitta vinANa suyaannusaarennN| niyayatthottisamartha taMbhAvasuyaM maI sesN||1||"(vi.100)atr 'suyANusAreNaM ti shbdaarthpryaalocnaanusaarenn| zabdArthaparyAlocanaM ca nAma vAcyavAcakabhAvapurassarIkAreNa zabdasaMsRSTasyArthasya pratipattiH, kevalaM ekendriyANAmavyaktameva, kizca-nApyanirvacanIyaM tathArUpakSayopazamabhAvato vAcyavAcakabhAvapuraHsarIkAreNa zabdasaMsRSTArthagrahaNamavaseyaM, anyathA A-12 mahArAdisaMjJAnupapatteH,yadapyucyate yadyevaMlakSaNaM zrutaM tarhi ya eva zrotrendriyalabdhimAn bhASAlabdhimAn vA tasyaiva zrutamupapadyata ityAdi, tadapyasamIkSitAbhidhAnaM, samyak pravacanArthAparijJAnAt, tathAhi-bakulAdInAM sparzanendriyAtiriktadravyendriyalabdhi. [vikalatve'pi kimapi sUkSma bhAvendriyapaJcakavijJAnamabhyupagamyate, 'paMceMdiyoba baulo' ityAdibhASyakAravacanaprAmANyAt, tathA bhASAznotrendriyalabdhivikalatve'pi teSAM kimapi sUkSmaM zrutaM bhaviSyati, anyathA AhArAdisaMjJAnupapatteH, Aha ca bhAvyakRt-"jaha sUhumaM bhAveMdiyanANaM dbiNdiyaavrohevi| taha dabasuyAbhAve bhAvasuyaM ptthivaaiinnN||1||"(vi.103) tataH samIcInaM prAguktaM zrutalakSaNamiti bhavati lakSaNabhedAjhedaH / tathA hetuphalabhedAt , tathAhi-matiH kAraNaM, matyAprApyamANatvAt , zrutaMtu kArya, na khalu matipATavamantaraNa zrutavibhavamuttarottaramAsAdayati jantustathA'darzanAt , yazca yadutkarSApakarSavazAdutkarSApakarSabhAktattasya kAraNaM, yathA ghaTasya mRtpiNDaH,matyutkarSApakarSavazAcca zrutasyotkarSApakarSoM tataH kAraNaM matiHzrutasya,itazca kAraNaMmatyA zrutasya pAlyamAnatvAt , pAlanaM nAma avasthitikaraNaM, kathaM avasthitikaraNaM matyA zrutajJAnasyeti cet, ucyate, iha dalaM zrutasya matiyathA ghaTasya mRt, tathAhi-zruteSvapi bahupu (grantheSu) yadviSayaM smaraNamIhApohAdi adhikataraMsa granthaH sphuTa Jain Education Inten For Private & Personal use only 1ww.jainelibrary.org
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ ya gate pratibhAti na zeSaH, etacca pratiprANi svasaMvedanapramANasiddhaM, tato yathotpanno'pi ghaTo mRdabhAve na bhavati tathAsvabhAvAyAM ci mRdi sthitAyAmavatiSThata iti sA tasya kAraNaM, evaM zrutasyApi matiH kAraNaM, materutpadyamAnatvAt , mato vA'vasthitAyAM tasyApyavasthAnAt / tathA ca bhedAnedaH, tathAhi-caturdAvyaJjanAvagrahaSoDhArthAvagrahehApAyadhAraNAbhedAdaSTAviMzatividhamAbhinibodhikaM jJAnaM, aGgapraviSTAnaGgapraviSTAdibhinnaM ca zrutajJAnamiti, tathA indriyavibhAgAdbhedaH, tatpratipAdikA ceyaM pUrvAntagatA gAthA-"soiMdiyovaladdhI hoi suyaM sesayaM tu mainANaM / mottUNaM davasuyaM akkharalaMbho ya sesesu // 1 // " asyA vyAkhyA-zrotrendriyeNopalabdhiH zronendriyopalabdhirbhavati zrutaM, 'sarva vAkyaM sAvadhAraNamiSTitazcAvadhAraNapravRttirityevamihAvadhAraNaM pratipattavya-zrutaM znotrendriyopalabdhireva, natu zrotrendriyopalabdhiH zrutameva, kasmAditi cet, ucyate, iha yA zrotrendriyopalabdhirapi zrutagranthAnusAriNI saiva zrutamucyate, yA punaravagrahehApAyarUpA sA matiH, tato yadi zrotrendriyopalabdhiH zrutamevetyucyeta tarhi materapi zrutatvamApadyeta, taccAyuktaM, ataH zrotrendriyopalabdhireva zrutamityavadhAraNIyaM, Aha ca bhASyakRt-"soiMdiovaladdhI ceva suyaM na utaI suyaM ceva / soiMdiyauvaladdhIvi kAI jamhA maInANaM ||1||(vi.122) tathA 'sesarya tu mainANaM" iti, zeSaM yaccakSurAdIndriyopalabdhirUpaM vijJAnaM tanmatijJAnaM bhavatIti sambadhyate, tuzabdo'nuktasamuccayArthaH, AstAM zeSa vijJAnaM zrotrendriyopalabdhirapiH kAcid avagrahehApAyarUpA matijJAnamiti samuccinotIti bhAvaH, uktaM ca-"tu samuccayavayaNAtokAI soiMdiovaladdhIvi / maI evaM sai souggahAdaoM hoti maibheyA // 1 // " (vi. 123) tadevaM sarvasyAH zeSendriyopalabdherutsargeNa matitve prAve apavAdamAha-'mottUrNa dabasuyaM muktvA dravyazzrutaM-pustakapatra ALSO REACTIONS 464646- 04 // 11 // Jain Education in MOTww.jainelibrary.org
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAdinyastAkSara rUpAM dravyazrutaviSaryA zabdArtha paryAlocanAtmikAM zeSendriyopalabdhi, tasyAH zrutajJAnarUpatvAt, yazca dravyazruta| vyatirekeNAnyo'pi zeSendriyeSvakSaralAbhaH zabdArtha paryAlocanAtmakaH so'pi zrutaM, na tu kevalo'kSaralAbhaH kevalo hyakSara| lAbho matAvapi IhAdirUpAyAM bhavati, na ca sA zrutajJAnaM, atrAha - nanu yadi zeSendriyeSvakSaralAbhaH zrutaM tarhi yavadhAraNa| muktaM 'zrotrendriyeNopalabdhireva zruta' miti tadvighaTate, zeSendriyopalabdherapi samprati zrutatvena pratipannatvAt, naiSa doSaH, yataH zeSendriyAkSaralAbhaH sa iha gRhyate yaH zabdArtha paryAlocanAtmakaH, zabdArtha paryAlocanAnusArI cAkSaralAbhaH zrotrendriyopalabdhirUpa iti na kazciddoSa iti / tathA valkasamaM matijJAnaM, kAraNatvAt, zumbasamaM zrutajJAnaM, tatkAryatvAt, tato yathA valkazumbayorbhedaH tathA matizrutayorapi / itazca bhedo - matijJAnamanakSaraM sAkSaraM ca, tathAhi - avagrahajJAnamanakSaraM tasyA| nirdezyasAmAnyamAtrapratibhAsAtmakatayA nirvikalpatvAt, IhAdijJAnaM tu sAkSaraM tasya parAmarzAdirUpatayA'vazyaM varNArUSitatvAt zrutajJAnaM punaH sAkSarameva, akSaramantareNa zabdArtha paryAlocanA'yogAt / itazca matizrutayorbhedo mUkakalpaM matijJAnaM, svamAtrapratyAyanaphalatvAt, amUkakalpaM zrutajJAnaM, svaparapratyAyakatvAditi // matizrutAnantaraM ca kAlaviparyaya: di. | sAdharmyAdavadhijJAnasyopanyAsaH, tadanantaraM ca chadmasthaviSayabhAvAdisAdharmyAnmanaH paryavajJAnasyopanyAsaH, tadanantaraM ca bhAvamunisvAmyAdisAdharmyAt sarvottamatvAcca kevalajJAnasya, uktaM ca- "maipukhaM jeNa suyaM teNAdIe maI visiTTho vA / maibhedo veva suaM to maisamaNaMtaraM bhaNiyaM // 1 // kAlavivajjayasAmittalAbhasAhammato'vahI tatto / mANasamitto chaumattha| visayabhAvAisAhammA ||2|| aMte kevalamuttamamuNisAmittAvasANalA bhAto" iti (vi.86-87 ) samprati yathoddezaM nirdeza'
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20-20%A9-% upoddhAte iti nyAyAt jJAnapaJcakAdAvuddiSTasyAbhinibodhikajJAnasya svarUpamamidhIyate, taccAbhinivodhikajJAnaM dvidhA-zrutanizni-18/ matibhedaH tamazrutanizritaM ca, tatra zAstraparikarmitamaterutpAdakAle zAstrArthapayolocanamanapekSyeva yadupajAyate tata shrtnishritm||22||10 avagrahAdi, yatpunaH sarvathA zAstrasaMsparzarahitasya tathAvidhakSayopazamabhAvata evameva yathAvasthitavastusaMsparzi matijJAnamu pajAyate tadazratanizritam-autpattikyAdi, Aha bhASyakRt-"purva suyaparikammiyamaissa jaM saMpayaM suyAtItaM / tannissiyamiyaraM paNa aNissiyaM maicaukkaM taM ||1||"(vi.169) nanvautpattikyAdikamapyavagrahAdirUpameva tataH ko'nayo prativizeSaH 1, ucyate, tadapyavagrahAdirUpameva, kevalaM zAstrAnusAramantareNopajAyata iti bhedenopanyastaM, nanu 'tivaggasuttatthagahiyapeyAlA' iti vacanAt tatrApi kizcit zrutopakArAdeva jAyate, tatkathamazrutanizritamiti !, satyametata, vainayikI vihAya azratanizritaM pratipattavyaM, yastu vainayikyA azrutanizriteSu nandyadhyayane niryuktau vA pAThaH sa buddhisAmyAditi kRtaM prasaGgena // tatra zrutanizritAbhinibodhikajJAnasvarUpapradarzanArthamAha- "uggaho Iha avAto ya dhAraNA eva hoti cattAri / AbhiNibohiyanANassa bheyavattha samAseNaM // 2 // " avagrahaNamavagrahaH, anirdezyasAmAnyamAtrarUpArthagrahaNamityarthaH, yadAha nandyadhyayanacUrNikRt-"sAmannassa rUvAdivisesaNarahiyassa aniddessassa avaggahaNamavaggaha" iti, tathA IhanamIhA-sadbhUtArthaparyAlocanarUpA ceSTAIhi ceSTAyA'miti vaca // 12 // nAt, kimuktaM bhavati?-avagrahAduttarakAlamapAyAt pUrva sadbhUtArthavizeSopAdAnAbhimukho'sadbhUtArthavizeSaparityAgAbhimukhaH prAyo'tra madhuratvAdayaH zaGkhAdizabdadharmA dRzyante na kharakarkazaniSThuratAdayaH zAAdizabdadharmA ityevaMrUpo mativizeSa IhA, AACARACHARGALACE % % OM-% For Private & Personal use only
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 445CAAAACCAMERICANCER-14 Aha ca bhaassykRt-"bhuuyaabhuuyvisesaadaannccaayaabhimuhmiihaa|' (vi.184) anye tu saMzayamAtramIhAmupavarNayanti, tadasamyak, saMzayo hyajJAnaM, matijJAnAMzazca IhA, tatkathameSA saMzayamAnaM bhavitumarhati ? uktaM ca-"IhA saMsayamettaM keI na tayaM tao jamannANaM / maInANaMso cehA kahamannANaM taI juttN?||2||"(vi.182) tathA tasyaiva avagRhItasya Ihitasya cArthasya nirNayarUpo'dhyavasAyo'vAyaH,zAGka evAyaM zArGga evAyamityAdirUpo'vadhAraNAtmakaH pratyayo'vAya iti bhAvaH,cazabdaH pRthakaavagrahAdisvarUpasvAtanyapradarzanArthaH,avagrahAdInAmIhAdayaH paryAyAna bhavantIti tadarthakhyApanArtha ityarthaH, tasyaivArthasya nirNItasya dharaNaM dhAraNA, sA ca tridhA-avicyutirvAsanA smRtizca, tatra tadupayogAdavicyavanamavicyutiH, sA cAntarmuhUrtapramANA, tatastayA Ahito yaH saMskAraH sa vAsanA, sA ca sayeyamasaGkhyeyaM vA kAlaM yAvad bhavati, saGkAyeyavarSAyuSAM saGkhayeyaM kAlamasaGkhyeyavAyuSAmasaGkhyeyaM kAlamiti bhAvArthaH, tataH kAlAntare kutazcittAdRzArthadarzanAdikAt kAraNAt saMskArasya pravodhe yad jJAnamudayate tadevedaM yanmayA prAgupalabdhamityAdirUpA sA smRtiH, uktaMca-"tadanantaraM tadatvAviccavaNaM jo u vAsaNAjogo / kAlantareNa jo puNaraNusaraNaM dhAraNA sAu ||1||"(vi.291)etaashcaavicyutivaasnaasmRtyo dharaNalakSaNasAmAnyAnvarthayogAddhAraNAzabdavAcyAH, evaMzabdaH kramapradarzanArthaH, ApatvAcca makAralopaH, evaM-anenaiva krameNa, tathAhi-nAnavagRhItamIhyate na cAnIhitamavagamyate na cAnavagataM dhAryata iti, catvAri AbhinibodhikajJAnasya bhidyanta iti bhedAH vikalpA aMzA ityanAntaraM / ta eva vastUni bhedavastUni, vAstavA bhedA iti bhAvaH, samAsena-sar3epeNa, natu vistarataH, bistarato'STAviMzatyAdibhedabhAvAt, athavA kAkA nIyate-evaM bhavanti catvAryAbhinivodhikajJAnasya bhedavastUni?, samAsena, na tu vistarata iti / in Education in A jainelibrary.org
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ upoddhA // 23 // sAmpratamanantaropanyastAnAmavagrahAdInAM svarUpaM pratipipAdayiSuridamAha--- "atthANaM uggahaNaM avaggahaM taha viAlaNaM ihaM / vavasAyaM ca avAyaM dharaNaM puNadhAraNaM beMti // 3 // arthyante gamyaMte paricchidyante itiyAvat arthAH "kamipragArttibhyastha" ityauNAdikaH thapratyayaH, te ca rUpAdayaH, teSAmarthAnAM prathamaM grahaNamavagrahaNamavagrahaM bruvate iti yogaH, sa ca dvidhA - vyaJjanAvagraho'rthAvagrahazca tatra vyaJjanAvagrahapUrvako'rthAvagraha iti prathamaM vyaJjanAvagrahaH pratipAdyate, atha vyaJjanAvagraha iti kaH zabdArthaH 1, ucyate, vyajyate'nenArthaH pradIpeneva ghaTa iti vyaJjanaM taccopakaraNendriyasya zabdAdipariNatadravyANAM ca yaH parasparaM sambandhaH, saMpRktirityarthaH, sambandhe hi sati so'rthaH zrotrAdIndriyeNa vyaktuM zakyate nAnyathA, tataH sambandho vyaJjanaM, tathA cAha bhASyakRt -"vaMjijai jeNa'ttho ghaDoba dIveNa vaMjaNaM taM ca / uvagaraNiMdiyasa cha / ipariNaya ddabasaMbaMdho // 1 // (vi. 194) vyaJjanena - sambandhenAvagrahaNaM - sambadhyamAnasya zabdAdi| rUpasyArthasyAvyaktarUpaH paricchedo vyaJjanAvagrahaH, athavA vyajyante iti vyaJjanAni, 'kRdbahulamiti vacanAt karmaNyanadra, vyaJjanAnAM zabdAdirUpatayA pariNatAnAM dravyANAmupakaraNendriyasamprAptAnAmavagrahaH - avyaktarUpaH paricchedo vyaJjanAvagrahaH, athavA vyajyate'nenArthaH pradIpeneva ghaTa iti vyaJjanaM-upakaraNendriyaM tena svasambaddhasyArthasya zabdAderavagrahaNaM - avyaktarUpaH paricchedo vyaJjanAvagrahaH, sa cAntarmuhUrttapramANaH, Aha-nanu vyaJjanAvagrahavelAyAM na kimapi saMvedanaM saMvedayAmahe, tatkathamaso jJAnarUpo gIyate ?, ucyate, avyaktatvAnna saMvedyate tato na kazciddoSaH, astitve kiM pramANamiti cet, ucyate, anumAnaM tathAhi yadi prathamasamaye'pi zabdAdipariNatadravyANAmupakaraNendriyasya ca parasparasampRttau kAcidapi avagrahAdi svarUpam gA. 3 // 23 //
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamAtrA na bhavet tato dvitIye'pi samaye na bhavet, vizeSAbhAvAt, evaM yAvacaramasamaye'pi, atha gharamasamaye jJAnamarthAvagraharUpaM jAyamAnamupalabhyate tataH prAgapi kApi kiyatI mAtrA pratipattavyA, atha manyethA mA bhUta prathamasamayAbiyu sadAdipariNatadravyAbhisambandhe'pi kAcidapi jJAnamAtrA zabdAdipariNatadravyANAM tatra stokatvAt caramasamaye tu bhaviSyati zabdAdipariNatanyasamUhasya bhUyaso bhAvAt, tadapyayukvaM, yato yadi prathamasamayAdiSu zabdAdidravyANAM stokatvAt sampRktau nAvyaktA'pi kAcidapi jJAnamAtropajAyate tataH prabhUtasamudAyasamparke'pi na bhavet , na khalu sikatAkaNAdiSu pratyekamasati tailaleze samudAye tailamudbhavadupalabhyate, asti ca caramasamaye prabhUtazabdAdisamparke jJAna, tataH prAkaneSvapi samayeSu stokastokatarairapi zabdAdipariNatadravyaiH sambandhe kAcidavyaktA jJAnamAtrA'bhyupagantavyA, anyathA caramasamaye'pi na syAt, uktaM ca-"jaM sabahA na vIsuM sabesuvi taM na reNu tellaM va / patteyamaNicchaMto kahamicchasi samudaye nANaM ? // 1 // " (vi. 201) tataH sthitametat-vyaJjanAvagraho jJAnarUpaH, kevalaM ca tat jJAnamavyakamavasAtavyaM, sa ca caturvidhastadyathA-zrotrendriyavyaJjanAvagrahaH prANendriyavyaJjanAvagrahaH jihvendriyavyaJjanAvagrahaH sparzanendriyavyaJjanAvagrahazca, nanu satsu paJcasvindriyeSu SaSThe ca manasi kasmAdayaM caturvidhaH 1, ucyate, iha vyaJjanamupakaraNendriyasya zabdAdipariNatadravyANAM parasparaM sambandha ucyate, sambandhazca caturNA meva zrotrendri. yAdInAM, na nayanamanasoH, tayoraprApyakAritvAta, kathamaprApyakAriteti cet, ucyate, viSayakRtAnugrahopaghAtAbhAvAt , yadi punaH prAptamartha cakSurmano vA gRhNIyAt tarhi yathA sparzanendriyaM sakUcandanAdikamaGgArAdikaM vA prAptamartha paricchi-18
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAte // 24 // Jain Education Inter ndattatkRtAnugrahopaghAtabhAg bhavati, tathA cakSurmanasI api bhavetAM, na ca bhavatastasmAdaprApyakAriNI te iti, nanu dRzyete cakSuSo'nugrahopaghAtau, tathAhi-jaraThakaraprasaramabhisarpayantamaMzumAlinaM ciraM vilokamAnasya bhavati cakSuSo vighAtaH, zazAGkakaranikaraM taraGgamA lopazobhitaM jalaM zAGkhalatarumaNDalaM vA'valokamAnasyAnugrahaH, tadetajjADyavilasitaM yato na vayaM brUmaH sarvathA cakSuSo'nugrahopaghAtau na bhavataH, kintu viSayamaprAptaM cakSurgRhNAtItyevAbhidadhmahe, viSayakRtAnugrahopaghAtAsambhave'pi tatparicchedabhAvAt prAptena tUpaghAtakenopaghAto bhaviSyatyanugrAhakeNa cAnugrahaH, tatrAMzumAlino razmayaH sarvatrApi prasaramupAdadate, nAtra visaMvAdaH, tataste cakSuH samprAptAH santaH sparzanendriyamiva cakSurapyupaghnanti, zItAMzurazmayastu svabhAvata eva zItalatvAdanugrAhakAH tataste cakSuranugRhNanti, taraGgamAlAsaGkulajalAvalokena ca jalakaNasampRktasamIraNAvayavasaMsparzato'nugrahaH, zADulatarumaNDalAvalokane'pi zADulatarucchAya / samparkazItIbhUtasamI ra saMsparzAt, zeSakAlaM tu jalAdyavalo - kane'nugrahAbhimAna upaghAtAbhAvAdavaseyaH, bhavati copaghAtAbhAve'nugrahAbhimAno, yathA'tisUkSmAkSaranirIkSaNAdvinivRttya yathAsukhaM nIlI raktavastrAdyavalokane, itthaM caitadaGgIkarttavyam, anyathA samparke yathA sUryeNopaghAto bhavati tathA hutavahajalazUlAdyAlokane dAhakledapATanAdayo'pi kasmAnna bhavanti !, apica-yadi cakSuH prApyakAri tarhi svadezagataM rajomalAJjanAdi kiM na pazyati ?, tasmAdaprApyakAryeva cakSuH nanu yadi cakSuraprApyakAri tarhi kasmAdavizeSeNa sarvAnapyarthAn na | gRhNAti, yadi hi prAptaM paricchindyAt tarhi yadevAnAvRta madUradezaM vA tadeva gRhNIyAt nAvRtaM dUradezasthaM vA, tatra nayanarazmInAM gamamAsambhavAt samparkAbhAvAt tato yujyeta cakSuSo grahaNAgrahaNe nAnyathA, tathA cokam - " prApyakAri cakSuH upala cakSuSo' prApyakAritA // 24 // ww.jainelibrary.org
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ A. sU. 5 Jain Education Inte dhyanupalabdhyoranAvaraNetarApekSaNAt dUretarApekSaNAcca, badi hiM cakSuraprApyakAri bhavet tadA AvaraNabhAvAdanupalandhi| ramyathopalabdhiriti na syAt, na hi tadAvaraNamupaghAtakaraNasamartha, prApyakAritve tu mUrttadravyapratighAtAdupapattimAn tathA vyAghAtaH, atidUre ca gamanAbhAvAditi, prayogazcAtra na cakSuSo viSayaparimANamaprApyakAritvAt manovat, tadetadayukataraM dRSTAntasya sAdhya vikalatvAt, na khalu mano'pyazeSAn viSayAn gRhNAti, tasyApi sUkSmeSvAgamagamyAdiSvartheSu mohadarza nAt, tato yathA mano'prApyakAryapi svAvaraNakSayopazama sApekSatvAnniyata viSaryaM tathA cakSurapi svAvaraNakSayopazama sApekSatvAt yogyadezAvasthitaniyataviSayamiti na vyavahitAnAmupalambhaprasaGgo nApi dUradezasthitAnAmiti, apica-dRSTamaprA |pyakAritve'pi tathAsvabhAvavizeSAt yogyadezApekSaNaM, yathA ayaskAntasya, na khalvayaskAnto'yaso'prApya karSaNe pravarttamAnaH sarvasyApyayaso jagadvarttina AkarSako bhavati, kintu pratiniyatasyaiva, atha manyethA ayaskAnto'pi prApyakArI, ayaskAntacchAyANubhiH samAkRSyamANavastunaH sambandhabhAvAt, kevalaM te chAyANavaH sUkSmatvAnnopalabhyante, tadetadunmattapralapitaM, tadUgrAhakapramANAbhAvAt, na hi tatra chAyANusambhavagrAhakaM pramANamasti na cApramANakaM pratipattuM zaknumaH, athAsti tadUgrAhakaM pramANamanumAnaM, iha yadAkarSaNaM tatsaMsargapUrvakaM yathA'yogolakasya saMdazena, AkarSaNaM cAyaso'yaskAntena, tatra | sAkSAdayaskAntena saMsargaH pratyakSabAdhita ityarthAt chAyANubhiH saha draSTavya iti, tadetadvAlizajalpitaM, hetoranaikAntikatvAt, mantreNa vyabhicArAt, tathAhi mantraH smaryamANo'pi vivakSitaM vastvAkarSati, naca tatra ko'pi saMsarga iti // anyastvAha-asti cakSuSaH prApyakAritve'vyavahitArthAnupalabdhiranumAnaM, tadapyayuktaM, atrApi hetorane krAntikatvAt, kAcA w.jainelibrary.org
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAte // 25 // | bhrasphaTikairvyavahitasyApyupalabdheH, athedamAcakSIthAH - nAyanA razmayo nirgatya tamartha gRhNanti, nAyanAzca razmayastaijasatvAnnaM tejodravyaiH pratiskhalyante, tato na kazciddoSaH, tadapi na manoramaM mahAjvAlAdau pratiskhalanopalabdheH tasmAdaprApyakAritvaM cakSuSaH / evaM manaso'pyaprApyakAritvaM bhAvanIyaM tatrApi viSayakRtAnugrahopaghAtAbhAvAt, anyathA toyAdicintAyAmanu| graho'gnizastrAdicintAyAM copaghAto bhavet, nanu dRzyate'pyanugraho harSAdibhiH zarIropacayadarzanAt, tathAhi - harSa - | prakarSavazAnmanaso'tipuSTatA, tadvazAcca zarIropacayaH, upaghAto'pi ca dRzyate, zarIradaurbalyadarzanAt, tathA hi-atizokakaraNato manaso vighAtasambhavastadvazAcca zarIrasya daurbalyaM, cintAvazAcca hRdroga iti, tadetadatIvAsaMbaddhaM, yata iha manaso'pyaprApyakAritvaM sAdhyamAnaM varttate, viSayakRtAnugrahopaghAtAbhAvAditi hetoH, na ceha viSayakRtAvanugrahopaghAtI tvayA manaso dazyete tatkathaM vyabhicAraH 1, manastu svayaM pudgalamayatvAt zarIrasyAnugrahopaghAtau kariSyati, yatheSTAniSTarUpa AhAraH, tathAhi iSTarUpa AhAraH paribhujyamAnaH zarIrasya poSamAdhatte aniSTarUpastUpaghAtaM tathA mano'pyaniSTapudgalopacitamati| zokAdinibandhanaM zarIrasya hAniprAdadhAti, iSTapudgalopacitaM ca harSAdikAraNaM puSTiM, "iTThANiTThAhArambhavahAre hoMti puTThihANIto / jaha taha maNaso tAo poggalagaNatotti ko doso 1, // 1 // " (vi0221) tasmAnmano'pi viSayakRtAnugrahopaghAtAbhAvAdaprApyakArIti caturdhA vyaJjanAvagrahaH / tathA vyaJjanAvagrahacaramasamayopAttazabdAdyarthAvagrahaNalakSaNo'rthAvagrahaH, | sAmAnyamAtrAnirdezyagrahaNamekasAmayikamarthAvagraha iti bhAvaH, 'tathe' tyAnantarye vicAraNaM - paryAlocanamarthAnAmityanuvarttate, IhanamIhA, tAM huvate iti yogaH, kimuktaM bhavati 1- avagrahAvuttIrNo'pAyAtpUrvaH sadbhUtArthavizeSopAdAnAbhimukho'sanU manasos* prApyakAritA || 24 ||
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ SASURESHERCAC%% tArthavizeSaparityAgAkAhI mativizeSa iti, viziSTo'vasAyo vyavasAya nirNayo nizcayo'vagama ityanAntaraM taM, vyavasAyam / arthAnAmiti vartate avArya chavata iti saMsargaH, etaduktaM bhavati-zAla evArya zAGga evAyamityAdhavadhAraNAtmakaH pratyayo'vAya iti, cazabda evakArArthaHsa cAvadhAraNe, vyavasAyamevAvArya bruvata iti, dhRtirdhAraNam arthAnAmiti varcate, paricchinnasya vastu no'vicyutivAsanAsmRtirUpaM dharaNaM punardhAraNAM bruvate, punamzabdo'pyevakArAyA, sacAvadhAraNe, bruvate ityanena zAstrapArachAtantryamAha, itthaM tIrthakaragaNadharA bruvate iti, arthAvagrahahApAyadhAraNAH paJcasvindriyeSu SaSThe ca manasi bhAvAt pratyeka SaDbhe dAtmakAzcaturdA vyaJjanAvagraha iti sarvasaGkalanayA'STAviMzatibhedabhinnamAbhinibodhikaM jJAnamavagantavyaM, navaramIhA sahazadharmopetavastuviSayeti nayanAdinibandhanehAviSayA yathAkramaM sthANupuruSAdikuSThotpalAdisambhRtakAravellamAMsAdisappotpalanAlAdayaH pratipattavyAH, ukNc-"thaannupurisaadikuttupplaadisNbhiykrellmNsaaii| sappupalanAlAiya samANarUvAi visyaaii||||" (vi0293)anye punarevaM paThanti-"asthANaM uggahaNami uggahotaha viyAlaNe iihaa| vavasAyami avAo dharaNaM puNa dhAraNa ti 5||1||"ttraarthaanaamvgrhnne sati avagraho nAma prathamo matibhedo bhavatItyevaM bruvate,evamIhAdiSvapi yojyaM, bhAvArthastu pUrvavat athavA prAkRtatvAdbhavati vibhaktInAM vyatyayo, yadAha pANiniHsvaprAkRtalakSaNe-"vyatyayo'pyAsA" miti, tato yathA AcA rAne "agaNiM ca khalu puTThA vega saMghAyamAvajaMtI"tyatra sUtre agninA ca spRSTA, athavA spRSTazabdaH patitavAcI, agnau ca patitA 5. eke zalabhAdayaH saGghAtamApadyante-anyo'nyagAtrasaGkocamAsAdayanti, tasmAdagnisamArambho'nekasattvavyApattihetutvAnna TAkAyeM iti dvitIyA tRtIyArthe saptamyarthe ca vyAkhyAtA, tathA'trApi saptamI prathamArthe draSTavyA, tato'yama-athonAmavana ba For Private & Personal use only
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ avagrahAdInAM kAlamAnam upoddhAte haNamavagraho nAma prathamo matibheda ityevaM bruvate tIrthakaragaNadharAA, evamIhAdiSvapi bhAvanIyaM / sAmpratamabhihitasvarUpA xNAmavagrahAdInAM kaalprmaannmbhidhitsuraah||26|| uggaha eka samayaM IhAvAyA muhuttamaMtaM tu / kAlamasaMkhaM saMkhaM ca dhAraNA hoi nAyavA // 4 // 5 avagraho-vyAkhyAnAt naizcayiko'rthAvagrahA, kimityAha-eka samayaM, atra "kAlAdhvanovyAptA"viti dvitIyA, eka samayaM yAvadityarthaH, tatra paramanikRSTaH kAlavizeSaH samayaH, sa ca pravacanapratipAditotpalapatrazatavyatibhedodAharaNAt paTTazATikApATanadRSTAntAcAvaseyaH, sAMvyavahArikArthAvagrahavyaJjanAvagrahau pRthakpRthagantarmuhUrttakAlapramANau, 'IhAvAyA muhucamataM tu' iti IhA ca avAyazca IhAvAyo, prAkRtatvAdbahuvacanaM, uktaM ca-"vahuvayaNeNa duvayaNaM chaTThIvibhattIeN bhannai cutthii| jaha hatthA taha pAyA namo'tthu devAhidevANaM // 1 // " to IhAvAyau muhUrtAntaH-bhinnamuhUrta jJAtavyau, antarmadhyakaraNe, tuzabda evakArArthaH, sa cAvadhAraNe, etadukkaM bhavati-muharcAntA-bhinnaM muhUrta jJAtavyo, antarmuhUrtamevetyarthaH, kvacit muhutta. maddhaM tviti pAThaH, tatra muhartazabdena ghaTikAdvayaparimANaH kAlo'bhidhIyate, tasyA muhUrtAdha, tuzabdo vizeSaNArthaH, sa caitadvizinaSTi-vyavahArApekSayA'rddhamityukaM tattvatastvantarmuhUrttamavaseyaM, tathA kalanaM kAlaH taM kAlaM na vidyate saGkhyAiyantaH pakSamAsavaMyanasaMvatsarAdaya ityevaMbhUtA yasyAsAvasaGkhyaH, palyopamAdilakSaNa ityarthaH, taM kAlamasaGkhyeyaM, tathA saGgyAyate iti saGkhyA, iyantaH pakSamAsatvayanAdayaH ityevaM saGkhyApramiteH, saGgharSa, cazabdAdantarmuhUrta ca, dhAraNA-abhihitalakSaNA dAbhavati jJAtavyA, ayamatra bhAvArtha:-avAyocarakAlamavicyutirUpA antarmuharca bhavati, evaM smRtirUpApi, vAsanA tu GA4% AMRALACE ACHLOCACANCCCCU Jain Education inte For Private & Personal use only H ww.jainelibrary.org
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ AC%C4%AGRAASAGAR tadAvaraNakarmakSayopazamAkhyA saMskArAparaparyAyA, ata eva smRtidhAraNAyA bIjabhUtA saGkhyeyavarSAyuSAM sattvAnAM soyaM asa kyeyavarSAyuSAM ca palyopamAdijIvinAmasaGkhyeyamiti, uktaM ca-"ta (a) tthoggaho jahaNNo samao sesoggahAdayo vIsuM / hai aMtomuhuttamegaM tu vAsaNA dhAraNaM mottuM // 1 // " (vi0334) tadevamavagrahAdInAM kAlamAnamabhidhAya samprati zrotrendriyAdInAM prAptAprAptaviSayatAM pratipipAdayiSurAha puDhe suNei saI rUvaM puNa pAsaI apuDhaM tu / gaMdhaM rasaM ca phAsaM ca baddhapuDhaM viyAgare // 5 // | nanu vyaJjanAvagrahaprarUpaNAdvAreNaiva tathA zrotrendriyAdInAM prAptAprApta viSayatA prAk pratipAditA tataH kimarthameSaH punaH prayAsa iti ?, ucyate, tatra prakrAntagAthA vyAkhyAnadvAreNa pratipAditA, samprati tu sUtrataH pratipAdyata ityadoSaH, zrotrendriya kartR zabdaM karmatApannaM zRNoti-gRhNAti paricchinattIti bhAvaH, spRSTaM tanau reNuvat AliGgitamAtraM, kimukta bhavati ?-zabdadravyANi sakalalokavyApIni sUkSmANi, ata eva dravyendriyasyAntarapi manAk pravizanti, tadanyadravyavAsanasvabhAvAni ca, zrotrendriyaM zeSendriyagaNApekSayA prAyaH paTutaraM, tataH spRSTamAtrameva zabdadravyasamUhaM gRhNAti, etena / yadAhuH sugatamatAnusAriNaH-zrotramapyaprAptakAri, tathA ca tadgranthaH "cakSuHzrotramano'prApyakArI"ti, te pratikSiptA draSTavyAH, tathAhi-aprApyakAri tat pratipattuM zakyate yasya viSayakRtAnugrahopaghAtAbhAvo, yathA cakSumanasI, zrIvasya ca | zabdakRta upaghAto dRzyate, sadyojAtavAlakasya samIpe mahAprayatnatADitajhallarIjhAtkArazravaNato yadvA vidyutprapAte, tatpara tyAsannadezavartinAM nirghoSazravaNato badhirIbhAvadarzanAta, zabdaparamANavo hi utpattidezAdArabhya jautaraGganyAyena prasa-12 Jain Education in For Private & Personal use only hwjainelibrary.org
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ zabdAdI upoddhAte|4|ramabhigRhAnAH zrotrendriyamAgacchanti, tataH sambhavatyupaghAtA, nanu yadi protrendriyaM prAptameva zabda gRhAti nAprAptaM tarhi yathA gandhAdau gRhyamANe na tatra darAsannAditayA bhedapratItirevaM zabde'pi na syAt , prApto hi viSayaH paricchidyamAnaH nAM sRssttaa||27|| spRSTatAdi IVsarvo'pi sannihita eva tatkathaM tatra darAsannAdibhedapratItirbhavitumarhati, atha ca pratIyate zabdo dUrAsannAditayA, tathA |ca loke vaktAraH-zrUyate kasyApi dUre zabda iti, anyacca yadi prAptaH zabdo gRhyate zrotrendriyeNa tarhi cANDAlokto'pi hai zabdaH zrotrendriyasaMspRSTo gRhyate iti zrotrasya cANDAlaraparzadoSaH, tanna zreyasI zrotrendriyasya prAptakAritA, tadetanmahA-da mohamalImasamAnasabhASitaM, yato yadyapi zabdaH prApto gRhyate zrotrendriyeNa tathApi yata utthitaH zabdastasya dUrAsannatve |M zabde'pi svabhAvavaicitryasambhavAt dUrAsannAdibhedapratItirullasiSyati, tathAhi-dUrAdAgataH zabdaH kSINazaktikatvAt khinna iva lakSyate, aspaSTarUpo vA, tato loke vyavahAro dUre zabdaH zrUyate iti, asya vAkyasyAyaM bhAvArthaH-dUrAdAgataH zrUyate iti, syAdetad-evamatiprasaGgaH prApnoti, tathAhi-etadapi vaktuM zakyate, dUre rUpamulabhyate, kimukkaM bhavati?-dUrAdAgataM rUpa. mupalabhyata iti, tatazcakSurapi prApyakArIti prApnoti, na caitadiSyate tasmAnna tatsamIcInamiti, tadayuktaM, yata iha cakSuSo| rUpakRtAvupagrahopaghAtau nopalabhyete, zrotrendriyasya tu zabdakRta upadhAta upalambhagocaro'sti, yathoktaM prAk, tato nAtiprasaGgApAdanaM yuktimat, anyacca pratyAsanno'pi janaH pavanasya pratikUlamavatiSThamAnaH zabdaM na zRNoti, pavanavarmani // 27 // punaravatiSThamAno dUradezasthito'pi zRNoti, tathA ca loke vaktAro-na vayaM pratyAsamA api tvadIyaM zabdaM zRNumaH, pavanasya pratikUlamavasthAnAva, yadi punaramAtameva zabda rUpamiva janAH pramiNIyustarhi pavanasya pratikUlamapyavatiSThamAnA rUpamiva SCHOSESSESS in Education Internaton For Private & Personal use only Howw.jainelibrary.org
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ Anne zabda yathAvasthitaM paricchindhuH,naca paricchindanti, tasmAtyAtA eva zabdaparamANavaH zrotrendriyeNa parigRhyante ityavazyamabhyupagantavyam, itavAnyupagantavyamanyathAkramagrahaNAnupapatteH, tathAhi-yadyaprAptA eva zabdA gRhyante tarhi teSAM yogydeshaav||sthitaanaaN samIpasyaiIrasvaiva prahaNamekakAle bhaveda, yathA cakSupAyopadezAvasthAnAM ghaTapaTAdInAM, atha ca krameNa grahaNamanubhUyate, pUrva samIpasthaiH pazcAirasthairiti, yadapi cokaM 'cANDAlasarzadoSa' iti,tadapi cetanAvikalapuruSabhASitamivAsamI cIna, sparzAsparzavyavasthA hi loke kAlpanikI na pAramArthikI, tathAhi-yAmeva bhuvamagre cANDAlA spRzan yAti tAmeva hai| pRSThataH zrotriyo'pi, tathA yAmeva nAvamArohati cANDAlastAmevArohati zrotriyo'pi, tathA sa eva mArutaH cANDAlaM spRSTvA zrotriyamapi spRzati, na ca tatra loke sparzadoSavyavasthA, tathA zabdapudgalasaMsparze'pi na mavatIti na kazcidoSaH, anyacca4 yadA ketakIdalanicayaM zatapatrAdipuSpanicayaM vA zirasi nibadhya vapuSi vA mRgamadacandanAdhavalepanamAracayya vipaNivIthImA gatya caNDAlo'vatiSThate tadA tadgataketakIdalAdigandhapudgalAH zrotriyAdinAsikAsvapi pravizanti, tatastatrApi cANDAlasparzadoSaHprAmotIti taddoSabhayAnAsikendriyamapyaprApyakAri pratipattavyaM, na caitadbhavato'pyAgame pratipAdyate, tatobAlizajalpitamiti kRtaM prasaGgena / kecitpunaH zrotrendriyasya prApyakAritAmapyabhyupagacchantaHzabdasyAmbaraguNatvaM pratipannAH, tadazlIlaM, AkAzaguNatAyAM zabdasyAmUrttatvaprasakteH,yo hi yadguNaHsa tatsamAnadharmA, yathA jJAnamAtmanaH, tathAhi-amUrta AtmA tatastadguNo jJAnamapyamUrcameva, evaM zabdo'pi yadyAkAzaguNaH tarhi AkAzasyAmUrtatvAt zabdasyApi tadguNatvenAmUrtatA bhavet, na cAsau yuktisaGgatA, tallakSaNAyogAt, mUrciviraho hyamUrjatA, naca zabdAnAM mUrtivirahaHsparzavattvAda, tathAhi For Private & Personal use only
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ upoddhAte zabdasthAmvaraguNatAnirAsaH // 28 // sparzavantaH zabdAH, tatsamparke upaghAtadarzanAlloSThavat, na cAyamasiddho hetuH, yato dRzyate sadyojAtabAlakAnAM karNadezAbhyarNagADhAsphAlitajhallarIjhArakArazravaNataH zravaNasphoTo, na cetthamupaghAtakRttvamasparzavattve sambhavati, yathA hi vihAyasaH, tato vipakSe gamanAsambhavAnnAnaikAntiko'pi, atazca sparzavantaH zabdAH, tairabhighAte girigahvarabhittyAdiSu zabdotthAnAt loTavat, ayamapi heturubhayorapi siddhaH, tathAhi-zrUyate tIvraprayatnoccAritazabdAbhighAte girigaharAdiSu pratizabdAH pratidika, tataH sparzavattvAnmUrta eva zabdaH, 'rUpasparzAdisannivezo mUrti riti vacanAt , tataH kathamivAkAzaguNatvaM zabdAnAmupapattimat , apica-tadAkAzamekamane vA !, yadyeka tarhi yojanalakSAdapi zrUyeta, AkAzasyaikatvena zabdasya tadguNatayA darAsannAdibhedAbhAvAt, athAnekam, evaM sati vadanadeza eva sa vidyata iti kathaM bhinnadezavartibhiH zrUyate, vadanadezAkAzaguNatayA tasya zrotRgatazrotrendriyAkAzasambandhAbhAvAt , atha ca zrotrendriyAkAzasambaddhatayA tatzravaNamabhyupagamyate, tanna zreyAnAkAzaguNatvAbhyupagamaH, nanvAkAzaguNatvamantareNa zabdasyAvasthAnameva nopapadyate, avazyaM hi padArthena sthitimatA bhavitavyaM, tatra rUpasparzarasagandhAnAM pRthivyAdimahAbhUtacatuSTayamAzrayaH, zabdasya tvAkAzamiti, tadayuktaM, evaM sati pRthivyAdInAmAyAkAzAzritatvenAkAzaguNatvaprasakteH, atha nAzrayaNamAnaM tadguNatvanivandhanaM, kintu samavAyaH, sa cAsti zabdasyAkAze na tu pRthivyAdInAmiti, nanu ko'yaM samavAyo nAma', ekalolIbhAvenAvasthAnaM yathA pRthivyAdirUpAyo- riti cet, na tarhi zabdasyAkAzaguNatvam, AkAzena sahAsyaikalolIbhAvenApratipatte, athAkAze upalabhyamAnatvAt tadguNatA zabdasya tarhi tUlakAderapyAkAze upalabhyamAnatvAt tadguNatA prAmoti, atha tUlakAdeH paramArthataH pRthivyAdisthAnamAkAze HEnAmapyAkAzAzritatvanAkAnako'yaM samavAyo nAma 28 // ANS. athAkAze upalabhyamAnata Jain Education Inter For Private & Personal use only Vi
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education int tupalambho vAyunA saJcAryamANatvAt, yadyevaM tarhi zabdasya paramArthataH sthAnaM zrotrAdi yatpunarAkAze'vasthAnaM tadvAyunA saJcA yemANatvAt, tathAhi yato vAyuH saJcarati tatastataH zabdo'pi gacchati, vAtapratikUlaM zabdasyAzravaNAt uktaM ca prajJAkaraguptena - " yathA vA preryate tUlamAkAze mAtarizvanA / tathA zabdo'pi kiM vAyoH, pratIpaM ko'pi 1 zabdavit // // 1 // " tannAkAzaguNaH zabdaH, kintu pudgalamaya iti / tathA rUpyata iti rUpaM tatpunaH pazyati -gRhNAti upalabhate itiyAvat, aspRSTaM - anAliGgitaM gandhAdivanna sambaddhamityarthaH, tuzabda evakArArthaH, sa cAvadhAraNe, rUpaM punaH pazyati aspRSTameva, cakSupo'prApyakAritvAt etacca prAgeva bhAvitaM, punaHzabdo vizeSaNArthaH, sa caitad vizinaSTi - aspRSTamapi yogyadezAvasthitaM na punarayogyadezAvasthitamamaralokAdi, gandhyate - AghAyate iti gandhaH taM 'rasa AsvAdane' rasyate'neneti rasastaM ca spRzyata iti sparzaH taM ca cazabdau pUraNArthI, 'baddhaspRSTa' miti vaddhaM - AzliSTaM toyavadAtmapradezairAtmIkRtamityarthaH spRSTaM pUrvavat prAkR tazailyA cetthamupanyAsaH 'vaddhapuTThe'ti, paramArthatastu spRSTaM ca tat baddhaM ca spRSTavaddhamiti draSTavyaM, Aha-yadvaddhaM gandhAdi tatspRSTaM bhavatyeva aspRSTasya sambandhAyogAt, tataH spRSTazabdoccAraNaM gatArthatvAt anarthakamiti, naipa doSaH, zAstrArambhasya sarvazrot sAdhAraNatvAt trividhA hi zrotAraH - kecidudghaTitajJAH kecinmadhyabuddhayaH tathA'nye prapaJcitajJAH, tatra prapaJcitajJAnAmanugrahAya gamyamAnasyApyabhidhAnamadopAyeti, prakRtabhAvArthastvayaM gandhAdidravyANi svalpAni sthUlAni tadanyAvAsakAni ca ghrANAdIni cendriyANi zrotrendriyApekSayA apaTUni, tato ghrANendriyAdigaNo gandhAdi AliGgitAnantaramAtmapradezairAtmIkRtaM gRhNAti, nAmyavetyevaM 'vyAgRNIyAt' pratipAdayet, prajJApakaH svaziSyebhyaH, etadeva vyAkhyAnaM bhASyakAro X ww.jainelibrary.org
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ upoddhA // 29 // 'pyAha - "puTThe reNuM va taNuMmi baddhamappIkayaM paesehiM / chikAI ciya giNhai saddaddabAI jaM tAI // 1 // taha (bahu) suhumabhAvugAI jaM paDuyarayaM ca soyavinnANaM / gaMdhAdI davAI vivarIyAI jato tAI // 2 // pharasANaMtaramattappaesamIsIkayAI dhippaMti / paDu| yaraviNNANAI jaM ca na ghANAikaraNAI // 3 // " (vi.337-9) nanvidamuktaM - yogya dezAvasthitameva rUpaM pazyati nAyogyadezAvasthitaM, tatra kiyAn cakSuSo viSayaH kiyato vA dezAdAgataM zrotrAdi gRhNAti ?, ucyate, zrotraM tAvat zabdaM jaghanyato'GgulAsaGkhyeyabhAgamAtrAddezAdutkarSatastu dvAdazabhyo yojanebhyaH, cakSurindriyamapi jaghanyato'GgulasaGkhyeya bhAgamAtrAvasthitaM pazyati, | utkarSatastu sAtirekayojanazatasahasravyavasthitaM, ghANarasanasparzanAni tu jaghanyenAGgulA saGkhyeyabhAgamAtrAt dezAdAgataM gandhAdi gRhNanti, utkarSatastu navabhyo yojanebhyaH / nanvaGgulaM tridhA bhavati, tadyathA - AtmAkulamucchrayAGgulaM pramANAGgulaM ca, tatra 'je NaM jayA maNUsA tesiM jaM hoi mANarUvaM tu / taM bhaNiyamihAyaGgulamaNiayamANaM puNa imaM tu // 1 // ityevaMrUpaM AtmAGgulaM, "paramANU tasareNU rahareNU aggayaM ca vAlassa / likkhA jUyA ya javo aTThaguNavivaDhiyA kamaso // 1 // " ityAdirUpamucchrayAGgulaM "ussehaGgulamegaM havai pamANaGgulaM sahassaguNaM / taM caiva duguNiyaM khalu vIrassAyaMgulaM bhaNiyaM // 1 // " ityevaMlakSaNaM pramANAGgulaM, tatra AtmAGgulena pramIyate tattatkAle vApIkUpAdikaM vastu, ucchrayAGgulena naratiryagdevanai rayikazarIrANi, pramANAGgulena nagapRthivIvimAnAni, uktaM ca- "AyaGguleNa vatyuM ussehapamANato miNasu dehaM / nagapuDhavivimANAiM miNasu pamANaGguleNaM tu // 1 // " tatredamindriyaviSayaparimANaM kimAtmAGgulena pratipattavyamAhozvit ucchrayAGgulena 1, ucyate, AtmAGgulena, tathA cAha cakSurindriyaviSayaparimANacintAyAM bhASyakRt - " appattakAri nayaNaM maNo ya nayaNassa visayaparimANaM / AyaGguleNa indriyANAM viSaya mAnam / / 29 / /
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ * %ASRACT lakkhaM airittaM joyaNANaM tu||2||" (vi.340) nanu dehapramANaM samucchyAlena, dehAzritAni ca indriyANi, tatasteSAM viSayaparimANamapyucchrayAGgalena vaktumucitaM, kathamucyate AtmAGgulena!, naiSa doSaH, yadyapi hi nAma dehAzritAni indriyANi tathApi teSAM / viSayaparimANamAtmAGgulena,dehAdanyatvAd viSayaparimANasya, tathA cAmumevArthamAkSepapurassaraM bhASyakRdAha-"naNubhaNiyamussayagulapamANao jiivdehmaannaaii|dehpmaannN taM ciyana uiMdiyavisayaparimANaM ||1||"(vi0341) atra 'dehappamANaM taM ciya' iti yat tat ucchyAGgulameyatvenokaM taddehapramANamAtrameva, natvindriyaviSayaparimANaM, tasyAtmAGgalapramayatvAt, atha yadi viSayaparimANamindriyANAmucchyAGgulena syAt tataH ko doSa Apadyata, ucyate, paJcadhanuHzatAdimanuSyANAM viSayavyavahAravyavacchedaH, tathAhi-yadaratasyAtmAGgulaM tatkila pramANAGgulaM, tacca pramANAGgulamucchyAGgulasahasreNa bhavati, "ussehaGgulamegaM havai pamANakulaM sahassaguNa"mitivacanAt, tato bharatasagarAdicakravartinAM yA ayodhyAdayo nagayoM ye ca skandhAvArA AtmAGgulena dvAdazayojanAyAmatayA siddhAnte prasiddhAste ucchyAGgulapamityA anekAni yojanasahasrANi syuH, tathA ca sati tatrAyudhazAlAdiSu tADitabheryAdizabdazravaNana sarveSAmApayeta,"vArasahiM joyaNehiM soyaM aigiNhae saha"miti vacanAt, atha ca samastanagarabyApI samastaskandhAvAravyApI ca vijayaDhakAdizabda Agame pratipAdyate, tata evamAgame prasiddhaH paJcadhanu zatAdimanuSyANAM viSayavyavahAro vyavacchedaM mA prApadityAtmAGgalenendriyaviSayaparimANamavasAtavyaM, nocchyAGgulena, tathA cAha bhASyakR. t-"jaM teNa pNcdhnnusynraadivisyvvhaaroccheo|paavi sahassaguNiyaM jeNa pamANaGgulaM ttto||1||" (vi.342) atra tasmAdAtmAGgulenaivendriyANAM viSayaparimANaM notsedhAGguleneti upasaMhAravAkyaM (yat) tat svataH paribhAvanIya, yadapyuktaM prAk 'dehA AAAAACARE
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAte zritAnIndriyANi iti teSAM viSayaparimANamucchyAGgulene ti, tadapyayuktaM, indriyANAmapi ke pAzcit pRthutvatya AtmAGgulena |8| viSayamAna mIyamAnatvAbhyupagamAt, anyathA trigavyUtAdimanuSyANAM rasAdyabhyavahAravyavacchedaprasakteH, tathAhi-trigavyUtAdInAM manu aGgulavi cAra: |pyANAM SaDgavyUtAdInAM ca hastyAdInAM svasvazarIrAnusAritayA ativizAlAni mukhAni jihvAzca, tato yadhucchrayAGgalena teSAM kSuraprAkAratayoktasyAbhyantaranivRttyAtmakasya jihvendriyasyAGgulapRthaktvalakSaNo vistAraH parigRhyate tadA alpatayA na tat sarvA jihvAM vyApnuyAt, sarvathA vyApitvAbhAve ca yo'sau bAhulyena sarvAtmanA'pi jihvayA rasavedanalakSaNaH pratiprANi prasiddho vyavahAraH sa vyavacchedaM yAyAt , evaM ghrANAdiviSaye'pi yathAyogaM gandhAdivyavahArocchedo bhAvanIyaH, tasmAdAtmAGgalena jihvAdInAM pRthutvamavasAtavyaM, nocchyAGgulena, Aha ca bhASyakRt-iMdiyamANevi vayaM bhayaNijaM jaM tigaauyaaiinnN|| jibhidiyAimANaM saMvavahAre virujjhejA // 1 // " (vi0 343) asyA akSaragamanikA-tat-ucchyAGgulamindriyamAne'pi, AstAmindriyaviSayaparimANacintAyAmityapizabdArthaH, bhajanIyaM-vikalpanIyaM, kApi gRhyate kApi na gRhyate ityarthaH, kimuktaM bhavati?-- sparzanendriyapRthutvaparimANacintAyAM grAhyamanyendriyapRthutvaparimANacintAyAM tu na grAhyaM, teSAmAtmAGgulena pari|mANakaraNAditi, kathametadavaseyamiti cet , tata Aha-yad-yasmAtsarveSAmapIndriyANAmucchyAGgulena parimANakaraNAt trigavyUtAdInAm , AdizabdAt dviganyUtAdiparigrahaH, jihvendriyAdimAnaM sUtroktaM saMvyavahAre virudhyeta, yathA ca virudhyeta tathAnantarameva bhAvitaM, tasmAtsarvamindriyaviSayaparimANamAtmAGgulenaiveti sthitam / nanu bhavatvAtmAGgulena viSayaparimANaM tathApyuktasvarUpaM cakSurindriyaviSayaparimANaM na ghaTate, adhikasyApi tadviSayaparimANasyAgamAntare pratipAdanAt, tathAhi jibhidiyAimAmayaparimANacintAyAmityAya grAhyamanyendriyapRthutvApAsapIndriyANAmucchyAIla 4 DAMAMACHCCCC RSER Jain Education inte For Private & Personal use only 18 ww.jainelibrary.org
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ PIpuSkaravarArddha mAnuSottaraparvatasamIpe manuSyAH karkasaGkAntau pramANAGgulaniSpannaiH sAtirekairekaviMzatiyojanalajhairvyavasthita mAdityamavalokamAnAH pratipAdyante zAstrAntare, tathA ca tadgrandhaH-"igavIsaM khalu lakkhA cautIsaM ceva taha shssaaii| taha paMcasayA bhaNiyA sattattIsA ya airittA // 1 // ii nayaNavisayamANaM pukkharadIvaDDavAsimaNuyANaM / purNa ya avareNa zaya pihaM pihaM hoi maNuyANaM // 2 // " tataH kathamuktasvarUpaM nayanaviSayaparimANamAtmAGgulenApi ghaTate !, (na) pramANAGgalenApi vyabhicArAt, uktaM ca-"lakkhehi ekavIsAe~ sAiregehiM pukkharaddhaMmi / udae pecchaMti narA sUraM ukkosae divase // 1 // nayaNidiyassa tamhA visayapamANaM jahA sue bhaNiyaM / AussehapamANaMgulANa ekkeNavi na juttaM // 2 // " (345-6vi.) satyametat , kevalamidaM viSayaparimANaM prakAzyaviSayaM draSTavyaM, na tu prakAzakaviSayaM, tataH prakAzake'dhikataramapi viSayaparimANaM na virudhyata iti na kazciddoSaH, kathametadavasIyata iti cet, ucyate, pUrvasUrikRtavyAkhyAnAt , sakalamapi hi kAlikazrutaM pUrvasUrikRtavyAkhyAnAnusAreNaiva vyAkhyAnayanti mahAdhiyaH, na yathAkSarasannivezamAtraM, pUrvagatasUtrArthasaGgrahaparatayA kAlikazrutasya kvacitsaddhiptasyArthasya mahatA vistareNa kvacidvistaravato'pyatisaGkepeNAbhidhAne aktinaiH svamati (tyA) yathAva|sthitArthatayA jJAtumazakyatvAt , ata evoktamidamanyatra-"jaM jaha bhaNiyaM sutte taheva jai taM viyAlaNA nasthi / kiM kAliyANuyogo diTThodiTippahANehiM? // 1 // " tasmAtpUrvasUrikRtavyAkhyAnAnAdhikRtagranthavirodhaH, Aha ca bhASyakRt-"suttAbhippAyo'yaM payAsaNije tayaM na ja payAse / vakkhANAu viseso nahi saMdehAdalakkhaNayA // 1 // " (347vi.) athoktapramANaM |viSayamulakSya kasmAt zrotrAdi zabdAdika na gRhAti?, ucyate, sAmarthyAbhAvAt , utkarSato'pi hi zrotrAdInA KrantiMorc For Private & Personal use only
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ napotAte / 31 // +4%AAAA%AA% metAvatyeva zaktiryad dvAdazAdibhya eva yojanebhya AgatAn zabdAdIna gRhNanti, na parataH, pakSurapi sAtirakayojanalakSAnta-1 indriyavyavasthitaM, na parato'pIti, tathA dvAdazabhyo navabhyazca yojanebhyaH parataH samAgatAnAM zabdAdidravyANAM tathAvidhapa- viSayamAnaM |riNAmAbhAvAca, parato hi samAgatAH zabdAdipudgalAstathAsvAbhAvyAnmandapariNAmAstathopajAyante yena svaviSayaM zrotrA- 1zabdazravaNe divijJAnaM notpAdayitumIzAH, Aha ca bhASyakRt-"bArasahiMto sottaM sesANi u navahiM joynnehito| geNhaMti pattamatthaM| digvidietto parato na gennhNti||dbaann maMdapariNAmayAe paratona iMdiyabalaM"ti, (348||vi.) manasastu na kSetrato viSayaparimANaM, | zorbhedaH pudgalamAtranivandhanAbhAvAt, iha yatpudgalamAtranibandhaniyataM na bhavati na tasya viSayaparimANaM, yathA kevalajJAnasya, gA.6 na bhavati ca pudgalamAtranibandhaniyataM mana iti, viSayaparimANaM hi pudgalamAtranibandhaniyatatayA vyAptaM, tathAhi-yasya | viSayaparimANamasti tatpudgalamAtranibandhaniyataM dRSTaM, yathA'vadhijJAnaM manaHparyAyajJAnaM vA, tata evaM vyApyavyApakabhAvapra. tibandhanizcaye vyApakAbhAve vyApyAbhAva iti vyApakAnupalabdhiriyaM, Aha ca bhASyakRt-"avaramasaMkhejaGgalabhA4 gAto nayaNavajANaM // saMkhejaibhAgAto nayaNassa maNassa na visayaparimANaM poggalamittanibaMdhAbhAvAto kevalasseva // 1 // " (349-350vi.) iha 'spRSTaM zRNoti zabdamityukta, tatra kiM zabdaprayogotsRSTAnyeva kevalAni zabdadravyANi zRNoti raa||31|| utAnyAnyeva tadvAsitAni AhozcinmizrANIti codakAbhiprAyamAzayana tAvatkevalAni,teSAMvAsakatvAt , tadyogyadravyasa4 mAkulatvAca sakalalokasya, kintu mizrANi tadvAsitAni vA, na kevalAni gRhAtItyamumarthamabhidhitsurAha bhAsAsamaseDIto sahaja suNai mIsayaM muNai / vIseDhI puNa saI suNei niyamA parAghAe // 6 // For Private & Personal use only
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyate iti bhASA - vaktrA zabdatayotsRjyamAnA dravyasaMhatistasyAH samazreNa yo bhASAsamazreNayaH, samagrahaNaM vizreNivyavacchedArtha, zreNayo nAma kSetrapradezapaGkayo'bhidhIyante, tAzca sarvasyaiva bhASamANasya SaTsu dikSu vidyante yAsUtsRSTA satI bhASA prathamasamaya eva chokAntamanudhAvati, uktaM ca-- "seDhI paesapaMtI vadato sabassa chaddisaM taao| jAsu vimukA dhAvai bhAsA paDhamaMmi samarthami // 1 // (352 vi . ) " tA ito gataH prApto bhASAsamazreNItaH bhASAsamazreNIvyavasthita ityarthaH 'zabda' bhASAtvena pariNataM pudgalarAzi 'yaM' puruSAzvAdisambandhinaM 'zRNoti' paricchedyatayA gRhNAti yattadornityAbhisambandhAt taM mizrakaM zRNoti, kimuktaM bhavati 1- bhASakavyutsRSTazandadravyANi tadvAsitApAntarAlasthadravyANi cetyeva mizraM | zabdadravyarAziM zRNoti, na tu vAsakameva vAsyameva vA kevalamiti, 'vIseThI puNa' ityAdi, maJcAH krozantItyAdivat Adheye AdhAropacArAt vizreNivyavasthitaH zrotA'pi vizreNirucyate, vizreNiH punaH zrotA zabda, punaH zabdagrahaNaM parAghAtavAsitadravyANAmapi tathAvidhazabdapariNAmakhyApanArtha, zRNoti, 'niyamAt 'niyamena 'parAghAte' vAsanAyAM satyAM, etadukaM bhavati yAni bhASakotsRSTANi dravyANi jhallaryAdizabdadravyANi vA taiH parAghAte - vAsanA vizeSajanite sati yAni | samutpannazabdapariNAmAni dravyANi tAnyeva vizreNisthaH zRNoti natu bhASakAdyutsRSTAni, teSAmanuzreNigAmitvena vidiggamanAsambhavAt na ca kuDyAdipratighAtasteSAM vidiggatinimittaM sambhavati, leSvAdibAdaradravyANAmeva tatsambhavAt, teSAM ca sUkSmatvAt uktaM ca - "bhAsAsama seDhI (DhiThi) o tabhAsAmIsiyaM suNai saI / taddababhAviyAI annAI suNei | vidisittho // 1 // (353vi.)" kena punaryogenaiSAM vAgdravyANAM grahaNamutsarge vA ? kathaM vetyetadAzajJA gururAha
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 2% upoddhAte // 32 // -%20-% 0 giNDa ya kAieNaM nisiraha taha vAieNa jogennN| egaMtaraM ca giNhai nisiraha egaMtaraM caiva // 7 // / vacane grahakAyena nivRttaH kAyikaH tena kAyikena yogena, yogo vyApAraH kriyetyanAntaraM, sarva eva hi vaktA kAyakriyayA NanisargoM zabdadvyANi gRhAti, cazabdastvevakArArthaH, sa cAvadhAraNe, tasya ca vyavahitaH sambandhaH, gRhNAti kAyikenaiva, nisRjati utsRjati muJcatItiyAvat, 'tathe tyAnantaryArthaH grahaNAnantaramityarthaH, ucyata iti vAk vAcA nivRtto vAcikastena vAcikena yogena, kathaM gRhNAti? nisRjatIti vA ?, kimanusamayamutAnyathetyAzaGkAsambhave sati ziSyAnugrahArthamAha-ekAntarameva gRhNAti nisRjatyekAntaraM caiva, yathA grAmAdanyo grAmogrAmAntaraM puruSAdanantaraH puruSaH puruSAntaraM, evamekaikasmAtsamayAdekaika evAnantarasamaya ekAntaraM, uktaM ca-"jaha gAmAto gAmo gaamNtrme(vme)gegaao| egaMtaraMti bhannai samayAo'NaMtaro smo||"|| (355 vi0) tato'yamarthaH-pratisamayaM gRhNAti pratisamayaM muJcatIti gAthAsaGkepArthaH / / atra kazcidAha-nanu kAyikena yogena gRhNAtItyetad yuktaM, tasyAtmavyApArarUpatvAt , nisRjati tu kathaM vAcikena yogena?, ko vA'yaM vAgyogaH?, kiMvAgeva vyApArAtmikA AhozcittadvisargahetuH kAyasaMrambhaH?, tatra yadi pUrvo vikalpo'sAvanupapannaH, vAco yogatvAyogAt, na khalu vAkevalA jIvavyApArastasyAH pudgalamAtrapariNAmarUpatvAt rasAdivat, tathA ca prayogaH-yaH C // 32 // pApudgalamAtrapariNAmarUpaH sa jIvavyApArarUpo yogo na bhavati, yathA rasagandhAdayaH, pudgalamAtrapariNAmarUpA ca vAgiti,IX yogo hyAtmanaH zarIravato vyApAra, se kathaM pudgalamAtrapariNAmarUpo bhavitumarhati !, anyacca-na tayA vAcA kizcidanyat18 nisabhyate, kintu saiva, tatovAcoyogatve 'nisarai taha vAieNaMtItyetadanupapannaM, atha dvitIyaHpakSastarhisa kAyanyApAra eveti %2 OMOMOMp
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Inter kAyikenaiva nisRjatItyApannaM aniSTaM caitaditi, tadasamyakU, abhiprAyAparijJAnAt, iha tanuyogavizeSa eva vAgyogo manoyogazceti vyavahiyate, sarvathA kAya vyApArazUnyasya siddhasyeva tayorasambhavAt, tathAhi - AtmanaH zarIravyApAre sati | yena vyApAravizeSeNa zabdadravyopAdAnaM karoti sa kAyiko yogaH, yena tu kAyasaMrambheNa tAnyeva muJcati sa vAcikaH, | yena tu manodravyANi manastvena vyApArayati sa mAnasaH, tataH kAyayoga eva saMvyavahArArthe tridhA vibhakta ityadoSaH, etadevAkSepapurassaraM bhASyakRdAha - " geNheja kAieNaM kiha nisirai vAieNa jogeNa ? / ko vA'yaM vAyogo ? kiM vAyA ? kAyasaMraMbho // 1 // vAyA na jIvajogo poggalapariNAmato rasAdiva / na ya tAe nisirijjai sacciya nisirijjae jamhA // 2 // aha so taNusaMraMbho nisirai to kAieNa vattavaM / taNujogavisesacciya maNavaijogatti jamadoso // 3 // (356-7-8vi.) athavA kAyavyApAreNAhRto yo vAgUdravyasamUhaH tadupaSTambhena ya upajAyate vA nisargahetujIMva vyApAraH sa vAciko yogaH, tathA kAyavyApAreNaivAhRto yo'sau manodravyasamUhaH tadupaSTambhenopajAyamAno manodravyANAM cintana heturvyApAravizeSaH sa manoyogaH, Aha ca - " ahahvA taNujogAhiyavaidavasamUhajIvavAvAro / so vaijogo bhaNNai vAyA nisirijjaI | teNaM // 1 // taha taNuvAvArAhiyamaNadavasamUhajIvavAvAro / so maNajogo bhaNNai mannai neyaM jato teNaM // 2 // (363-4 vi . ) tataH sAdhUkaM - 'vAcikena yogena nisRjatI 'ti / tathA 'ekAntaraM gRhNAtyekAntaraM ca nisRjatI'tyatra kecit prathamasamaye gRhNAti | dvitIye tu prathamasamayagRhItAni muJcati tRtIye samaye punaH gRhNAti caturthe samaye tRtIyasamayagRhItAni muJcatItyevamekaikaM vyava| hitamekAntaramiti vyAkhyAnayanti teSAM vicchinnaratnAvalIkalpo dhvanirApadyate, antarAntaragrahaNasamayeSu sarveSvapyazrava ainelibrary.org
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ upoddhAte mahaNAnaka gayoH sA. ntaranira. ntaravi. cAraH SAXSASALANCE NAt, tathA zrutavirodhazca, tathAhi prajJApanAyAM bhASApade sUtramidaM-"aNusamayamavirahiyaM niraMtaraM geNhaI' iti, atra ca pratisamayagrahaNapratipAdanena pratisamayanisargapratipAdanamapi draSTavyaM,gRhItasya dvitIyasamaye'vazyaM nisargAta, ekA ntaragrahaNamokSAbhyupagame cAdhikRtasUtravirodhaH, atha sUtra eva sAkSAduktaM-"saMtaraM nisiraha no niraMtaraM, egeNa samaeNaM geNhai egeNaM samaeNaM nisiraI" ityAdi, tataH kathamadhikRtasUtravirodhaH?, tadetadayuktam , sUtrArthasamyakaparijJAnAbhAvAt , iha nisargo'pi grahaNApekSa iti sAntaro'bhihitaH, tathAhi-yathA''dyasamayAdArabhya pratisamayaM grahaNaM naivaM nisargaH prathamasamaye tasyAbhAvAditi grahaNApekSayA'sau sAntarastata uktaM 'saMtaraM nisiraha no niraMtara'miti, atha grahaNamapyevaM nisargApekSayA sAntaramApadyate, na caitatsUtre sAntaramabhihitaM, tasmAdyatkiJcidetad vyAkhyAnamiti, tadayuktam , grahaNaM hi svatantraM, prathamasamaye nisargamantareNApi tasya bhAvAt , tato naivAdastadapekSayA sAntaraM, nisargastu grahaNaparatantraM agRhItasya |nisargAyogAditi pUrvapUrvagrahaNasamayApekSayA sAntaravyapadezaH, yadyevaM tata etatsUtraM kathaM nIyate-ekena samayena gRhAti ekena nisRjatIti !, ucyate, sAntaraM nisRjati no nirantaramityuktaM, etaccAvasIyate-yat ekena samayena gRhNAti ekena samayena | nisRjati, kimukkaM bhavati?-yAni yAni yasmin yasmin samaye gRhItAnizabdadravyANi tAni tAni tattadgrahaNasamayAnantarasamaye sarvANi nisRjati, tato grahaNApekSayA sAntaro no nirantara iti, athavA ekena-Ayena samayena gRhNAti 'sarva| vAkyaM sAvadhAraNamiSTitacAvadhAraNavidhi'riti nyAyAd gRhAtyeva, natu nirajati, dvitIyasamayAdArabhya nisargasya pravRce, dA prathamasamaye pUrvagRhItadravyAsammavAda, tathA ekena-paryantavArcinA samayena nisajati-nisajatyeva, na tu gRhAti, bhASa For Private & Personal use only J Akwwjainelibrary.org
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ CAUSESS NAduparamAt, apAntarALavartiSu samayeSu grahaNanisargoM, sthApanA-jananananananana grahaNanisargaprayatAvAsanA parasparavirodhinau tataH kathamekasmin samaye to yujyete, naipani ni ni ni ni doSA, ekasmin samaye karmAdAnanisargakriyAvat utpAdavyayakriyApat aGgalyAkAzasaMyogavibhAgakiyAvaca grahaNanisargakriyAyasyApi sadbhAvopapatte, ekasmin samaye yathA jIvasvAbhAbyAt dvAvupayogau na bhavato 'jugavaM do natthi uvaogA' iti vacanAt, kriyAstu bahayo'pi ghaTanta eva, kAyavAGaanAkriyANAmekasminnapi samaye yugapatpravRttidarzanAt, Aha bhASyakRta"gahaNanisaggapayattA paropparavirohiNo kahaMsamae / samae do uvaomA na hoja kiriyANa ko doso! ||1||"(343vi.) padukaM 'gRhAti kAyikena cetyAdi, tatra kAyiko yogaH paJcaprakAra:-audArikavaikriyAhArakataijasakArmaNabhedAt, tat kiM pazcaprakAreNApi kAyikena gRhAti AhozcidanyathetyAzaGkAsambhave tadapanodArthamidamAha- .. tivihaMmi sarIraMmI jIvapaesA havaMti jIvassa / jehi u geNhaha gahaNaM to bhAsaha bhAsato bhaasN||8|| 'trivi triprakAre zIryata iti zarIraM 'kRzapUlamaMjikuTipaTikaMDizoDihiMsibhya Ira' iti IraH pratyayA, tasmin audArikavaikriyAhArakANAmanyatarasminnityarthaH, jIvati-prANAn dhArayatIti jIvastasya pradezA jIvapradezA bhavanti, etAvatyucyamAne bhikSoH pAtramityAdau SaSThayA bhede'pi darzanAnmA bhUt bhinnapradezatayA ziSyANAmapradezAtmasampratyaya ityata Ai-jIvasya, jIvapradezA jIvasya bhavanti-jIvasyAtmabhUtA bhavanti, anena niSpradezajIvavAdanirAkaraNamAha, sati niSpradezatve karaNacaraNorugrIvAdyavayavasaMsargAbhAvaprasake bhedAbhedavikalpAbhyAmayogAt, tathAhi-karAdisambaddha bvana For Private & Personal use only
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAte // 34 // Jain Education intel jIvadezasyottamAGgAdisambaddhAtmadezebhyo bhedo'bhedo vA 1, yadi bhedastarhi niyamAt jIvasya sapradezatA, bhinnAkAzadezava|rttikaracaraNAdyavayavasambaddha pradezabhAvAt, athAbhedastarhi sarveSAmapi karacaraNAdyavayavAnAmekatvaprasaGgaH, ekasmAdapradezAt jIvAdabhinnatvAt, tathAvidhaikavivakSitAvayavasvarUpavat, uktaM ca - "karacaraNAisu jogo (gA) na ya apadese u ( sotti) | hoi viSNeo / apaesaMmi ya pAvai karacaraNAINamegattaM // 1 // jo ceva u karadese sa eva jaM hoi caraNadesevi / to egattaM bhede sapaeso niyamato hoi // 2 // (365-6 dharma 0) yairjIvapradezaH kiM karotItyata Aha- yaistu gRhNAti, tuzabdo vizeSaNArthaH, kiM vizinaSTi 1 - na sarvadaiva gRhNAti, kintu tatpariNAme satIti, kiM punargRhNAtItyata Aha- 'grahaNa' gRhyata iti grahaNam, 'kRd bahulamiti vacanAt karmmaNyanad, zabdadravyasamUhamityarthaH, tato gRhItvA 'bhASate' vakti, bhASata iti bhASakaH, bhASaNa kriyAviziSTa ityarthaH, anena niSkriyAtmavAdavyavacchedamAha, sati tasminniSkriyatvenApracyutAnutpannasthiraikarUpatvAdbhASaNAbhAvaprasa keH, kiM bhASata ityAha- bhASyate iti bhASA tAM bhASAM, nanu tato bhASate bhASakaH ityanenaiva gatArthatvAt bhASAgrahaNamatiricyate, tadasamyak, abhiprAyAparijJAnAt, bhASAgrahaNaM hi bhASyamANaiva bhASA, na pUrva nApi pazcAdityasyArthasya khyApanArtha mato nAtiriktamityadoSaH // atha katamat trividhaM zarIraM yadgataijIMvapradezairvAgadravyANi gRhItvA bhASako bhASata ityata Aha orAliyaveDaviyaAhArato geNhaha muyai bhAsaM / sacaM saccAmosaM mokSaM ca asacamosaM ca // 9 // - iha audArikazabdena zarIratadvatorabhedopacArAt matvarthIyalopAt (vA) audArikazarIravAn jIva eva gRhyate, evaM vaikri triviSazarIreNa pra haNaM vAcA satyAdi bhedAH gA. 8-9 // 34 //
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAn vaikriyaH AhArakavAn AhArakaH, asau audArikAdirgrahAti-Adace zabdapAyogyAni dravyANIti gamyate, gRhItvA / bhASAtvena pariNamayya muzcati-nisRjati bhASyata iti bhASA tAM-zabdapariNatadravyasaMhati, kiMviziSTAmityAha-'satyA' iha santo-munayasteSAmeva muktimArgapravRttatayA tAttvikaziSTatvAt tebhyo hitA-niravadyAnuSThAnarUpatayA muktimArgAnukUlatvAdupakAriNI satyA, iha yat yasmai hitaM tacatra sAdhviti sAdhutvavivakSAyAM 'tatra sAdhA'viti yaH pratyayaH, athavA santo-mUlottaraguNAsteSAmeva muktimArgatayA atiprazasyatvAt tebhyo hitA tadArAdhanAt pUrvavatsAdhutvavivakSAyAM yaH pratyayaH, yadivA santo-jIvAdayaH padArthAstebhyo hitA yathAvasthitatatsvarUpapratyAyakatvAt satyA, atrApi pUrvavat yaH pratyayaH, yathA asti jIvaH sadasapo dehamAtravyApItyAdirUpA, tadviparItA'satyA, yathA nAsti jIvaH ekAntasapo vetyAdirUpA, tathA satyAmRSAdhavakhadirapalAzAdimizreSu bahuSvazokavRkSeSvazokavanamevedamityAdirUpA, atra hi katipayAzokavRkSANAM sadbhAvAtsatyatA anyeSAmapi dhavAdInAM sadbhAvAnmRSatA,vyavahAranayamatApekSayedamucyate, paramArthataH punariyamasatyeti, yathA'bhi-12 hitArthAyogAt, tathA yA nasatyA nApi mRSA sAasatyAmRSA.iha vipratipattI satyAM vastupratitiSThAzayA sarvajJamatAnusAreNa dayA bhASA procyate yathA asti jIvaH sadasadrUpa ityAdi sA kila satyA paribhASitA, ArAdhakatvAt , yayA punarviprati pattau satyAM sarvajJamatottIrNamucyate yathA nAsti jIva ekAntanityo veti sA'satyA, virAdhanItvAt , yA punarvastupratitichAsAmantareNa svarUpamAtrapratipAdanaparA yathA he devadatta ! ghaTamAnaya gAM dehi mahyamityAdirUpA sA asatyAmRSA, iyaM hi svarUpamAtrapratipAdanaphalatvAt na yathoktalakSaNA satyA nApi mRSA, tataH asatyA cAsAvamRSA ca asatyAmRSeti, AsAM | Jain Education Givw.jainelibrary.org
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodAteca svarUpamudAharaNayuktaM prajJApanAsUtrAdavasAtavyaM // nanvaudArikAdihAti muzcati ca bhASAmityukaM, tataH sA mukAbhApAlokasatI utkarSataH kiyat kSetraM vyAmoti !, ucyate, samastameva lokaM, yadyevaM tarhi- .. bhAgepramo. // 35 // "kaihiM samaehiM logo bhAsAe niraMtaraM tu hoi phuddo| logassa yakaibhAge kai bhAgo hoi bhaasaae||10||" ttarI gA. * katibhiH samayailokyata iti lokaH, caturdazarajvAtmakaH kSetralokaH parigRhyate, bhASayA nirantarameva bhavati spRSTo-vyAptaH pUrNa ityanAntaraM, lokasya ca katibhAge katibhAgo bhavati bhaassaayaaH1|| atrocyate"cauhiM samaehiM logo bhAsAe niraMtaraM tu hoi phuddo| logassa ya carimaMte carimaMto hoi bhAsAe / / 11 // "* caturbhiH samayairloko bhASayA nirantarameva bhavati spRSTo-vyAptaH, kiM sarvayaiva bhASayA uta viziSTayA ?, ucyate, viziSTayA, tathAhi-iha kazcidvakA mandaprayatno bhavati kazcinmahAprayataH, tatra yo mandaprayatno vakA sa yathArUpANi zabdadravyANi gRhItavAn tathArUpANyevAbhinnAni upajAtamandazabdapariNAmAni nisRjati, tAni ca tathA nisRSTAni mandaprayatnanisRSTatvAt paristhUrANi, ata eva tadanyadravyavAsanotpAdapATavarahitAnyasaGkhyeyakhaNDazo bhidyate, bhidyamAnAni ca 4 saGkhyeyAni yojanAni gatvA zabdapariNAma vijahati [1750], yastu mahAprayatno vaktA, sa khalvAdAnaprayatnenApi bhittvaiva digRhNAti, gRhItvA ca zabdapariNAmamapi teSAmatyutkaTamutpAdayati, utpAdya ca nisargaprayatnena bhUyo bhittvA nisRjati, tAni // 35 // |ca tathA nisRSTAni sUkSmatvAdatiprabhUtatvAdatyutkaTazabdapariNAmatvAcca tadanyAni badani dravyANi vAsayanti tadanyadravyavAsakatayA SaTsvapi dikSu anantaguNavRddhyA parivarddhamAnAni lokAntamAmavanti, zeSaM tu tatparAghAtavAsitAni dravyANi CACACANCY va bhavati mahAprayatA, nisRjati, bhidyate, bhidyamAva For Private & Personal use only
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ lokamApUrayanti, Aha ca bhASyakRt - "koI maMdapayato nisiraha sayalAI sabadabAI | ano tivapayato nisirai so + miMdiraM tAI // 1 // gaMtumasaMkhejjAo avagAhaNavaggaNA abhinnAI / bhijyaMti dhaMsamiti ya saMkhejje joyaNe gaMtuM // 2 // bhinnAI suhumayAe anaMtaguNavaDDiyAI logataM / pArzveti pUrayaMti (ya) bhAsAe~ niraMtaraM logaM // 3 // (380-1-2)" atra 'asaMkhejjAoM avagAhaNavaggaNAoM' iti avagAhanA nAma ekaikasya bhASAdravyaskandhasyAdhArabhUtA asaGkhyeyapradezAtmaka kSetravibhAgarUpAstAsAM vargaNA avagAhanAvargaNAH asaGkhyeyA- asaGkhyeyayojanapramitAH, ata eva prAguktaM asaGkhyeyAni yojanAni gatveti, zeSaM sugamaM, catuHsamayagrahaNe tripaJcasamayagrahaNamapi pratipattavyaM, tulAdInAM madhyagrahaNe AdyantagrahaNavat, vicitrA vA sUtragatiH, uktaM ca"usamayamajjhagahaNe tipaMcagahaNaM tulA imajjhassa / jaha mahaNe pasaggahaNaM cittA va suttagaI // 1 // " (387vi.) atra kathaM tribhiH samayairloko bhASayA nirantaramApUrito bhavati ?, ucyate, iha yadA lokamadhyastho vaktA bhavati tadA tena nisRSTAni bhASApariNatAni dravyANi prathamasamaya eva pasu dikSu lokAntamanudhAvati, jIvasUkSmapudgalAnAmanuzreNigamanAt, dvitI| yasamaye tu ta eva SaT daNDAH caturddikSu ekaikazo'nuzreNyA vAsitadravyaiH prasarantaH SaT mandhAno bhavati, tRtIyasamaye tu | pRthak pRthak tadantarAlApUraNAt pUrNo bhavati lokaH, evaM tribhiH samayairbhASayA lokaH spRSTo bhavati, yadA tu svayaMbhUramaNaparataTavarttini lokAnte alokasyAtyantanikaTIbhUya bhASako vakti trasanADyA vA vahizcatasRNAM dizAmanyatamasyAM dizi tadA caturbhiH samayairApUryate, kathaM 1, ucyate, iha yadA trasanAcyA bahirvyavasthito vakti tadA ekena samayenAntarnADI zabdadravyANyanupravizanti, zeSasamayabhAvanA ca pUrvavat, yadApi lokAnte svayambhUramaNaparataTavarttini catasRNAM dizAma
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ ka dinA loka upodAte nyatamasyAM dizi vyavasthito bhASakaH tadA vAmadakSiNapRSTho.ghodizAmalokena skhalitatvAt bhASAdravyANAM prathamasamaye da trisamayA lokamadhye pravezaH, zeSAstu trayaH samayAstathaiva, yadA tu trasanAcyA bahirvidigvyavasthito bhASako vakti tadA pudgalAnAmanuzreNigamanAt samayadvayena zabdadravyANAmantarnADIpravezastadyathA-prathamasamaye vidizo dizigamanaM dvitIye tvantarnA- bhASayA DIpravezaH, zeSa samayatrayaM pUrvavadityevaM paJcabhiH samayaiH sakalalokApUraNaM, uktaM ca-"paDhamasamae cciya jato mukkAI jati chaddisiM taaii| bIyasamayaMmi tecciya chaiMDA heti chmmNthaa|| maMthaMtarehi taie samae puNNehiM pUrio logo| cauhiM samaehiM vyAdhiH pUrai, lokaMte bhAsamANassa // 2 // disivaThiyassa paDhamo tigame te ceva sesayA tinni / vidisiTThiyasta samayA paMcAigamaMmi dAje doni ||2||(384-5-6vi.)' atrAtigamaH-pravezaH, zeSaM pratItaM / anye jainasamudghAtagatyA sakalalokApUraNamabhimanyante, tadyathA-prathamasamaye adhiomAtragamanAt daNDo dvitIyasamaye kapATaH tRtIyasamaye mandhAzcaturthasamaye'pAntarAlApUraNa. miti, uca-"jaiNasamugdhAyagaieN keI bhAsaMti cAhiM samarahiM / pUrai sayalo logo aNNe puNa tIhiM samaehiM // 1 // " iti, tadetadayuktam , teSAM hyAdyasamaye bhASAdravyANAmUdhiogamanAt zeSadikSu teSAmabhAvastadabhAvAca parAghAtavAsitadravyANAmapyasambhavAnmizrazabdazravaNAsambhavaH, atha ca-bhAsAsamaseDhIto saI jaM suNai mIsayaM sunni|' ityanenAvizeSaNa |dikSu mizrazabdazravaNamukkamiti sUtravirodhaH, atha 'vyAkhyAnato vizeSapatipattirnahi sandehAdalakSaNate tivacanAdU dho|digaddhayavarcidaNDa eka mizrazandazravaNamukaM draSTavyaM, na zeSadiviti,nanvevamapi tribhiH samayairlokApUraNamApadyate, na catu:#samayasambhavaH, kathamiti cet, ucyate, sa khalu daNDa jAdho gacchan avizeSeNa catasRSvapi dikSu zabdaprAyogyadravyANi KAACANCE% A C % Jain Education T ww.jainelibrary.org
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ A. sU. 7 Jain Education Intern | parAhanti parAghAtAcca zabdapariNAmaM bhajante tato dvitIyasamaye tAni prasaramadhirohanti mandhAnaM sAdhayanti, tRtIyasamaye tu tadantarAlA pUraNAt sakalalokamApUrayanti, uktaM ca - "na samugdhAyagaIeN mIsayasavaNaM mayaM ca daMDaMmi / jai tovi tIhiM pUrai samaehiM jao parAghAto // 1 // (392 vi0)" atha jainasamudghAta iva caturbhireva samayairbhASayA'pi lokApUraNaM bhaviSyati, tataH ko doSaH ?, tadasamIcInaM, samyasiddhAntAparijJAnAt, jainasamudghAte hi jIvapra dezA eva svarUpeNa lokamApUrayanti, na punastatra kasyApi parAghAto'sti, tato na tatra dvitIyasamaye manthAH, kintu kapATa eva kevalaH, anyacca - kevalI bhavopagrAhi karmaNAmupaghAtAya kevalisamudghAtamArabhate, sa ca kevalacakSuSA paribhAvyamAna itthameva kriyamANasteSAM bhavo| pagrAhikarmaNAmupaghAtAya prabhavati, nAnyathA, yadivA daNDakapATAdikrameNaiva jIvapradezaiH sakalalokapUraNaM bhavati, nAnyathA, | tathAsvAbhAvyAditi kevalisamudghAtasya catuHsamayatA, bhASApudgalAnAM tvanuzreNigamanaM parAghAtena dravyAntaravAsaka| tAsvabhAvazca sakalalokavyAtau hetuH, tataH prathamasamaya eva UrdhvAdho daNDe kRte dvitIyasamaye catasRSvapi dikSu anuzreNigamanAt | parAghAtena tadanyadravyavAsa katvAcca te mandhAnaM sAdhayanti, tRtIye tu samaye khantarAlA pUraNataH samastalokavyAptiriti trisamayataivAtrApadyate, na catuHsamayateti, atha yo'sAvacittamahAskandhaH prajJApanAdiSu varNyate sa jIva pradezApUraNAtmako na bhavatyacitta mahAskandhatvAt, kintu pudgalamayaH, tato yathA'sau pudgalamayo'pi niyamAccatuHsAmayika evaM, evaM bhASayA'pyApUraNaM lokasya catuHsAmayikameva bhaviSyati, na trisAmayikamiti ko doSaH ?, tadayuktam, acittamahAskandho hi vizvasA pariNAmena bhavati, vizvasApariNAmazca yadyapi vicitrastathApi sa kevalacakSuSA sarvadeva tathAsvAbhAvyAditthame wwwkw
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - poddhAte haiM vopajAyamAna upalabdha ityaneruSNatvamiva na paryanuyogamarhati, anyacca-nAsau parAghAtenAnyadravyANAmAtmapariNAmamutpAda zabda yati, kintu svapudgalaireva lokamApUrayati, tato'sau catuHsamaya eva, yadi punastatrApi parApAto bhavettarhi so'pi bhASayA dravyeNa lokalokApUraNamiva trisAmayiko bhavet, na catuHsAmayika iti, Aha ca bhASyakRt-"khaMdho'vi vIsasAe na parAghAo u nyAptiH teNa cusmyo|ahhoj parAghAto havija to so'vi tismio||1||(394vi0)" anye tvabhidadhati-prathamasamaye tAvadUrddhadizi daNDaM karoti,dvitIyasamaye tatra manthAnamadho dizi punardaNDaM,tRtIyasamaye UrdhvadizyantarAlApUraNamadhodizi tu manthAnaM, caturthasamaye tu tatrApyantarAlApUraNAt samastamapi lokaM bhASAdravyairApUrayati iti, tadapi nAgamakSama, kvacidapyAgama evamazravaNAt , nApi yuktimat , kA'tra khalu yuktiryadanuzreNigamanasvabhAvAnAM pudgalAnAmekayaiva UrdhvadizA gamanaM nAdho-18 dizA nApi zeSAbhiH pUrvAdidigbhiriti yatkiJcidetat, uktaM ca-"egadisamAdisamaye daMDaM kAUNa carahiM pUrei / aNNe bhaNaMti taMpi ya nAgamajuttikkhamaM hoi // 1 // (395 vi0)" yaduktam-'lokasya ca katibhAge katibhAgo bhavati bhASAyA' iti, tatrottaramAha-lokasya ca kSetragaNitamapekSya caramAnte asaGkhyeyabhAgobhavati bhASAyA samastalokavyApinyAH, iyamatra bhAvanA-8 trisamayavyAptau catuHsamayabyAptau paJcasamayavyAptau vA niyamena prathamadvitIyasamayolAkAsaGkhyeyabhAge bhASAyA asaGkhyeyo bhAgo bhavati, tathAhi-trisamayavyAptau prathamasamaye daNDaSadaM bhavati, dvitIyasamaye tu SaT manthAnaH, te ca daNDAdayo // 37 // yadyapi dairyeNa lokAntasparzinastathApi vaktRmukhavinirgatatvAt tatpramANAnusArato bAhalyena caturanulAdimAnA bhavanti, caturAdIni cAkulAni lokAkAzAsaveyabhAgavartInyeveti trisamayavyAptau prathamadvitIyasamayayorlokAsaGkhyeyabhAge A.COCCAkolkata IA n iainelibrary.org Jain Education Interational
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAyAH asatyeyabhAmA, catuHsamayavyAptAvapi prathamasamaye lokamadhyamAcapravezo dvitIyasamaye tu. daNDasamudbhavaH, paJcasamayavyAptau tu prathamasamaye bhASAdravyANAM vidizo dizi gamanaM dvitIyasamaye lokamadhyamAvapraveza ityubhayatrApi prathamasamaye dvitIyasamayepokAsayayabhAgebhASAyA asoyobhAgA, trisamayalyAptautRtIye samaye bhaassaayaa| samastalokavyAptiH, catuHsamayavyAptau tRtIyasamaye lokasya saGkhyeye bhASAyAH satyeyo bhAgaH, kathamiti cet, ucyate, svayambhUramaNapazcimaparataTavartini lokAnte trasanAcyA vahivA pazcimadizi sthitvA yuvato bhASakasya prathamasamaye caturaGgalAdibAhalyo rajudIrgho daNDaH tirazcInaM gatvA svayaMbhUramaNapUrvaparataTavartini lokAnte lagati, tato dvitIyasamaye tasmAddaNDAdhizcaturdazarajUcchritaH pUrvAparatirazcInatayA rajjuvistRtaH parAghAtavAsitadravyANAM daNDo nirgacchati, lokamadhye tu parAghAtavAsitadravyANAmeva caturAlAdivAhalyaM rajju vistIrNa daNDadvayaM vinirgatya svayambhUramaNadakSiNottaravartilokAntayorlagati, evaM| ca sati caturAlAdivAhalyaM sarvato rajuvistIrNa lokamadhye vRttaM chatvaraM siddhaM bhavati, tRtIyasamaye tu dhovyavasthitadaNDAcaturdikUprasRtaH parAghAtavAsitadravyasamUho manthAnaM sAdhayati, lokamadhyavyavasthitasarvatorajuvistIrNachatvarAyAdhaH prastaH punaH sa eva sanADI samastAmapi pUrayati, evaM ca sati sarvApi trasanADI UrdhAdhovyavasthitadaNDamathibhAvena tadadhikaM ca lokasya pUritaM bhavati, etAvacca kSetraM lokasya saGkhyAtatamo bhAgaH, tathA ca sati catuHsAmayikyA vyApteH tRtIyasamaye lokasya sAdheyatame bhAge bhASAyA api samastalokavyApinyAH saGkhyAMtatamo bhAgaH, paJcasAmayikyAstu vyAsaH tRtIyasamaye lokAsayatame bhAge bhASAyA asaGkhyeyatamo bhAgaH, tasyAM tasya daNDasamayatvAt , tatra cokaprakAre 4-CACACANCE % ANAS For Private & Personal use only
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ matera upoddhAta NAsaGgyeyabhAgavattitvasya bhAvAditi, caturthe samaye catuHsAmayikyAM vyAptI madhyAntarAlapUraNAt samasta lokavyAptiH, loka paJcasAmayikyAM tu vyAsau caturthasamaye lokasya saGkhyeyabhAge bhASAyAH saGkhyeyo bhAgaH, tasyAM tasya mathisamayatvAt , tasya | bhaassaabhaag||38|| |ca saGyeyabhAgavartitvasya prAgeva bhAvitatvAt, paJcamasamaye tu paJcasAmayikyAM vyAptI madhyAntarAlapUraNAt samastalo. vyAptiH kavyAptiH, etacca mahAprayatnavaktanisRSTadravyApekSayA draSTavyaM, mandaprayatnavaktRnisRSTAni tu lokAsaGkhyayabhAga eva vartante, daNDAdikrameNa teSAM lokAparaNAsambhavAt , trisamayavyAptau catuHsamayavyAptau paJcasamayavyAptau ca cyAdiSu samayeSvAparite loke kArthAH lokasya caramAnte bhASAyA api caramAnto bhavati, kimuktaM bhavati!-loke niSThAM gate bhASA'pi niSThAM yAtIti, uktaM ca- gA, 12 "ApUriyaMmilogedoNhavi logassa taha ya bhaasaae| caramate caramaMto caramasamayaMmi sabattha // 1 // (391 vi0" asyAkSaragama-18 nikA- 'sarvatra' trisAmayikyAM catuHsAmayikyAM paJcasAmayikyAM ca vyAptau carame samaye-yAdirUpe Aparite loke dvayorapi,IG Aetadeva vyAcaSTe-lokasya tathA bhASAyAzcaramAnte caramAnto bhavati, tata uktam-"logassa ya caramaMte, caramaMto hoina mAsAe iti, iha 'tattvabhedaparyAyaiAkhyA',tatra tattvato bhedatazca matijJAnasvarUpamukam , idAnIM nAnAdezajavineyagaNasu-18 khapratipattaye tatparyAyazabdAnabhidhitsurAha // 38 // "hA apoha vImaMsA, maggaNA ya gavesaNA / saNNA saI maI paNNA, savaM AbhiNivohiyaM // 12 // " 2 'Iha ceSTAyAM' IhanamIhA-satAmarthAnAmanvayinAM vyatirekiNAM ca polocanA, tathA apohana apoho nizcaya ityarthaH, vimarzanaM vimarzaH, apAyAt pUrva IhAyA uttaraH prAyaH zirakaNDUyanAdayaH puruSadhA atra ghaTante iti sampratyayaH, FACHAK-MARKARBAC JainEducational Tww.jainelibrary.org
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Inter tathA anvayadharmAnveSaNaM mArgaNA, vyatirekadharmAlocanaM gaveSaNA, tathA saMjJAnaM saMjJA- vyaJjanArthAvagrahottarakAlo mativizeSaH, smaraNaM smRtiH- pUrvAnubhUtArthAlambanapratyayaH, mananaM matiH kathaJcidarya paricchittAvapi sUkSmadharmaparyAlocanarUpA buddhi:, tathA prajJAnaM prajJA - viziSTakSayopazamajanyA prabhUtavastugatayathAvasthitadharmAlocanarUpA matiH, sarvamidamAminibodhikaM, matijJAnamityarthaH, evaM kiJcidbhedAdbhedaH pradarzitaH, paramArthatastu sarva evaite mativAcakAH paryAyazabdAH / tadevaM tattvabhedaparyAyairmatijJAnasvarUpaM vyAkhyAya samprati navabhiranuyogadvAraiH punastadrUpanirUpaNArthamAha "saMtapayaparUvaNayA davapamANaM ca khittaphusaNA ya / kAlo a aMtara bhAgo bhAve appAbahuM veva // 13 // gai iMdie ya kAe joe vee kasAyalesAsu / sammattanANadaMsaNa saMjaya uvayoga AhAre // 14 // bhAga-parita - pajjatta suhuma sannI ya hoi bhavacarime / AbhiNibohiyanANaM maggijjai esa ThANesu // 15 // sacca tatpadaM ca satpadaM tasya prarUpaNaM-gatyAdidvAreSu vicAraNaM satpadaprarUpaNaM satpadaprarUpaNasya bhAvaH -satpadaprarUpaNazabdasya pravRttinimittaM satpadaprarUpaNatA, tadeva satpadaprarUpaNamiti bhAvaH, kimuktaM bhavati ?- matijJAnamiti yatsatpadaM tasya gatyA - | dibhirdvAraiH prarUpaNamiti, athavA sadviSayaM padaM satpadaM tadeva matijJAnamitirUpaM padaM, matijJAnasya sattvAt prakrAntatvAcca, zeSaM pUrvavat, nanvasatpadasyApi kiM prarUpaNA kriyate yenedamucyate- 'satpadaprarUpaNe 'ti 1, ucyate, kriyate khalu khara4 viSANAderapyasatpadasya prarUpaNA, tataH saGgrahaNamiti, athavA santi ca tAni padAni ca sthAnAni satpadAni gatyAdIni taiH prarUpaNaM mateH satpadagrarUpaNaM, zeSaM pUrvavat, dravyapramANaM jIvapramANamiti vaktavyaM kimuktaM bhavati ? -ekasmin samaye Jainelibrary.org
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ upoddhAte nisAna kiyantaH pratipadyante / iti, sarve vA kiyantaH! iti, cazabdaH samuccaye, tathA kSetraM vaktavyaM, kiyati kSetre sadAdIti matijA sambhavati, tathA sparzanA ca vaktavyA, yathA kiyat kSetra matijJAninaH spRzanti, atha kSetrasya sparzanAyAzca kH| dvArANi // 19 // pativizeSaH 1. ucyate, yatrAvagAhastat kSetra, spazenA tu tadbAhyato'pi bhavati, tathA paramANamadhikrayoktama-"egapaesogAho gatyAdayo sattapaesA ya se phusaNA (432 vi0)|" ca zabdaH pUrvavat, kAla:-sthitilakSaNo matijJAnasya vAcyaH, cazabdaH pUrvavat, antaraM 8 mArgaNAH haica-ekadA pratipadya viyuktaH kiyatA kAlena punarapi tat pratipadyate ityevaMrUpaM tasya vaktavyaM, tathA matijJAninaHzeSajJA- gA. 13-5 ninAM katibhAge vartante ityevaM bhAgo vaktavyaH, tathA kasmin bhAve matijJAnino vartante ityevaM bhAvo bhaNanIyaH, tathA alpabahattvaM vaktavyaM, atha bhAgadvArAdevAyamartho'vagatastataH kimanena dvAreNa , na, abhiprAyAparijJAnAta, iha matijJAninAmeva parvapratipannapratipadyamAnakAnAM parasparamalpabahutvaM vaktavyaM, bhAgastu zeSajJAnApekSayA iti, eSa gaathaasmudaayaarthH| samprati prAgupanyastagAthAdvayenAbhinibodhikajJAnasya satpadaprarUpaNatAdvArAvayavArthaH pratipAdyate-AbhinivodhikajJAnaM | kimasti nAstIti , asti, yadyasti va tat 1, tatra gatimaGgIkRtyAlocyate, sA gatizcaturvidhA, tadyathA-narakagatistiryaggatiH manuSyagatirdevagatizca, tatra catuSprakArAyAmapi gato AbhinibodhikajJAnasya pUrvapratipannA niyamato vidyante. x // 39 // pratipadyamAnAstu vivakSitakAle bhAjyA:-kadAcid bhavanti kadAcinneti, tatra (te) pratipadyamAnA abhidhIyante ye tatprathamatayA Abhinibodhi pratipadyante, te prathamasamayavartinaH pratipadyamAnAH, zeSeSu samayeSu tu pUrvapratipannAH, tathA 'iMdie'tti indriyANyaGgIkRtya-mRgyate, tatra paJcendriyAH pUrvapratipannA niyamataH santi, pratipadyamAnAstu bhAjyA, dvitricaturindri CRORSCRIKAA%%% X + Jain Education literational For Private & Personal use only A mww.jainelibrary.org
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ HESARKARKIAA%ERS yAstu karaNAparyApsAvasthAyAM pUrvabhavAyAtaM sAsvAdanasamyaktvamaGgIkRtya pUrvapratipakSAH sambhavanti, natu pratipadyamAnakAH, ekendriyAstubhayavikalAH, 'ubhayAbhAvo egidiesu saMmattaladdhIe' itivacanAt / tathA 'kAe'iti kAyAnadhikRtya vicAyete, pRthivyazejovAyuvanaspatitrasakAyabhedAt kAyAH SaT, tatra sakAye pUrvapratipannA niyamato vidyante, pratipadyamAnAstu bhAjyAH, zeSakAyeSu tu pRthivyAdiSu paJcasu ubhayAbhAvaH, etacca siddhAntAbhiprAyeNa, kArmagranthikAbhiprAyeNa labdhiparyAptabAdarapRthivyavanaspatikaraNAparyApteSu pUrvapratipannAH sambhavanti, sAsvAdanasamyaktvasya tadabhiprAyeNa teSu bhAvAt, itare tu sarvathA naiva, tejovAyavastUbhayavikalA eva / tathA 'joe'iti yogAnadhikRtya vicAryate-yogAtrayaH, tadyathA-manoyogo vAgyogaH kAyayogazca, tatra triSu yogeSu samuditeSu paJcendriyavadvaktavyaM, manorahitavAgyogiSu vikalendriyavata, kevalakAyayogiSvekendriyavat / tathA 'vee'iti vedAnadhikRtya vicAraNA, vedAzca trayaH, tadyathA-khIvedaH puruSavedo napuMsakavedazca, tatra triSvapi vedeSu vivakSitakAle pUrvapratipannA niyamataH santi, pratipadyamAnakAstu bhAjyAH, kaSAyAH krodhamAnamAyAlobhAkhyAH pratyekamanantAnuvandhyapratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNasaMjvalanabhedabhinnAH, tatrAdyeSvanantAnubandhiSu krodhAdiSu sAsvAdanasamyaktvamaGgIkRtya pUrvapratipanno labhyate, na pratipadyamAnakaH, zeSeSu tu dvAdazakaSAyeSu pUrvapratipannA niyamataH santi pratipadyamAnakAstu bhAjyAH, tathA 'lesAsu'iti lezyAsu cintyate, tatra zleSayantyAtmAnamaSTavidhena karmaNeti lezyAH, kAyAdyanyatamayogavataH kRSNAdidravyasambandhAdAtmanaH kRSNAdipariNAmAH, tatroparitanISu tisRSu lezyAsu pUrvapratipannA niyamataH santi, pratipadyamAnakAstu bhAjyAH, AdyAsu kRSNAdikAsu tisRSu pUrvapratipannAH sambhavanti na vitare, samya
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ prapodAte [4 ktvadvAre nizcayavyavahAranayAbhyAM vicAraH, tatra vyavahAranayo manyate-mithyAdRSTirajJAnI ca samyaktvajJAnayoH pratipadyamA-nizcayavya. nako bhavati, na tu samyaktvajJAnasahitaH, nizcayanayastu brUte-samyagdRSTijJAnI ca samyaktvajJAne pratipadyate, na tu mithyAha- vahArAbhyA STirajJAnI ca, Aha ca bhASyakRt-"sammattanANarahiyassa nANamuppajaitti vvhaaro| necchaiyanao bhAsai uppajai tehiM jJAnalAbha: sahiyassa // 1 // (414 vi0)" tatra vyavahAraH parapakSadUSaNAya svapakSasAdhanAya ca pratyavatiSThate-yadi nAma samyagdRSTijJAnI ca samyaktvajJAne pratipadyate ityabhyupagamastatastatsamyaktvaM jJAnaM ca jAtamasAvutpAdayati, na ca jAtaM bhUyo jAyate, jAtatvAdeva, niSpannaghaTavat , prayogazcAtra-yadvidyamAnaM tatkenacidapi kartuM na zakyaM, yathA pUrvaniSpanno ghaTaH, vidyamAne ca samyagdRSTeH samyaktvajJAne iti, vipakSe bAdhakaM pramANamanavasthAprasaGgaH kriyAvaiphalyaM ca, tathAhi-yadi kRtamapi kriyate sahi kRtatvAvizeSAt bhUyo bhUyaH karaNaprasaGgaH, pUrvaniSpannatvena kriyAyAH phalAbhAvAnnaSphalyamiti, anyacca-pratyakSabAdhA, tathAhi-sarvamapi kArya ghaTAdi pUrvamabhUtaM bhavat dRzyate, natu bhUtaM, atha kriyAkAlaniSThAkAlayorabhedAdevamucyate samya-10 gdRSTiAnI ca samyaktvaM jJAnaM ca pratipadyate iti, tadapyayuktaM, kriyAkAlaniSThAkAlayorabhedasyAbhAvAt, pratyakSata evaM ghaTAdikriyAkAlasya dIrghatayopalabhyamAnatvAt, na khalvArambha eva zibakAdyaddhAyAM vA ghaTAdikArya pazyAmaH, kintu vivakSitakriyAkAlaparyante, evamatrApi na zravaNAcArambha eva jJAnaM, kintu tadanta iti mithyAdRSTirajJAnI ca samyaktvajJAnayoH pratipaccA,na samyagdRSTiniI ceti, uktaMca-"vavahAramayaM jAyaM na jAyae bhAvato kayaghaDoba / ahavA kayaMpi kijai kijA | niccana ya samattI // 2 // kiriyAvephalaMciya puSamabhUyaM ca dIsae hotaM / dIsai dIho ya jato kiriyAkAlo ghaDAdINaM // 2 // ACAKARANASALACE CARRARAKES Jain Education Inter For Private & Personal use only C rjainelibrary.org
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ PASCASSAGACANCCAKACTO+C% nAraMbheJciya dIsaina sivAdaddhAi dIsai tadaMte / iya na savaNAikAle nANaM juttaM tadaMtami // 3 // (415-6-7 vi0) evmukt| nizcayanaya Aha-nAjAtaM khalu jAyate kiJcidapi, abhAvatvAt, khapuSpavad, vipakSe bAdhakaM pramANaM kharaviSANAderapyutpattiprasaGgo'jAtatvAvizeSAd, Aha ca bhASyakRt-"nicchaio nAjAyaM jAyabhAvattato khapuSkaM va / aha va ajAyaM jAyai jAyau to kharavisANapi // 1 // (418 vi0)" yo'pi kRtatvAvizeSAt sadAkaraNaprasaGga iti doSa ApAditaH sa itaratrApi samAnaH, tathAhi-yadyasat kriyate tarhi nityameva kriyatAmasattvAvizeSAt, na ca vAcyaM kAryotpattI viramaNabhAvAt sadAkaraNAprasaGga iti, kAryasyaivotpattyayogAt, kharaviSANasyevAtyantAsata utpAdayitumazakyatvAt , tathA ca sati kriyAyA api vaiphalyaM, kriyAphalasya kAryotpAdasyAsambhavAt , yadapyuktaM 'sarvamapi kArya ghaTAdi pUrvamabhUtaM bhavat dRzyate, natu bhUtamapi,' tadapyasamyaka, abhUtaM hi yadibhavat dRzyate tarhi kharaviSANamapi kiM nopalabhyate !, prAgasatvAvizeSAt , yadapyavAdIt 'kriyAkAlaniSThAkAlayorabhedasyAbhAvAditi, tadapyazlIla, kriyAkAlaniSThAkAlayorabhedasya vyavasthitatvAt , anyathA kAryakAle na kriyAbhAva iti kriyAyA abhAvAvizeSAt pUrvavat kAryAnutpattiprasaGgaH, evaM ca yadudhyate 'pratyakSata eva ghaTAdikriyAkAlasya dIrghatayopalabhyamAnatvAditi tad bAlizajalpitaM, pratisamayaM hyanyat anyat kAryamupajAyate, tathAhi-zivako'nyatkAryamanyatamat sthAso'nyat kuzUla ityAdi, tato yadi parasparavilakSaNAnAM pratisamayAnyAnyotpa dhamAnakAryANAM dIrghaH kriyAkAlo dRzyate tatoghaTasya kimAyAtaM ?, nahi zeSakAryakriyAkAlo ghaTakArya kriyAkAlaH, uktaM ca#"paisamauppaNNANaM paropparavilakkhaNANa subhuunnN| dIho kiriyAkAlo jai dosaikiM ca (tha) kuMbhassa51(420vi0)" yada Jain Education Intel K ainelibrary.org
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAte // 41 // pyavocata - 'na khalvArambha eva zivikAdyaddhAyAM vA ghaTAdikAryaM pazyAma' iti, tadapi sthUlamatitAsUcakaM, prathamasamaye hi na | ghaTAdikAryamArabdhaM, kintu cakramastakamRtpiNDAropaNAdi, tacca tasmin samaye dRzyate, yat nArabdhaM ghaTAdi tatkathaM dRzyate 1, * na khalvanyArambhe'nyat dRzyate, yathA ghaTaH paTArambhe, zivakAdayo'pi na ghaTa iti tadaddhAyAmapi tasya darzanAbhAvaH, Aha ca - " annAraMbha annaM kiha dIsau jaha ghaDo paDAraMbhe ? / sivagAdayo na ghaDao kiha dIsau so tadaddhAe ? // 1 // (421 vi0 ) " yaJcaitaduktam- 'kintu vivakSitakriyAkAlaparyante' iti, tatsamIcInameva, vivakSitakAryanimittabhUta kAryakoTikriyAkAlaparyanta eva tasyArabdhatvAt yastu loko vyavaharati- etAvAn ghaTasya karaNe kAlo lagna iti sa ghaTArthitayA ghaTanimittapratisa | mayotpanna kAryakriyAkAlaM ghaTe lagayati, na ca vivecayati sthUlamatitvAt evaM bhavAnapi sthUlamatitayA lokavyavahAra| patitaH san na kimapi vicArayati, Aha ca - " isamaya kajja koDI niravikkho ghaDagayAbhilAso'si / paisamayakajjakAlaM thUlamai !ghaDaMmi lAesi // 1 // (423 vi0 ) " evamatrApi zravaNAdIni pratisamayabhAvIni parasparavilakSaNAni kAryANi, tato na tatkAle samyaktvotpAdo jJAnotpAdo vA'nyArambhe'nyasyotpAdAbhAvAt, yasmiMstu samaye samyaktvotpAdArambho jJAnArambho vA tasmin samaye tadutpadyata eveti / samyaktvadvAre vyavahAranayamatena samyagdRSTirAminibodhika jJAnasya pUrvaprati6. panna eva natu pratipadyamAnakaH, samyaktvajJAnayoryugapallAbhAt, tatkAle ca kriyAyA abhAvAt, tadabhAve ca pratipadyamA OM // 41 // | nakatvAyogAditi, nizcayanayamatena tu samyagdRSTirAbhinivodhikasya pUrvapratipannaH pratipadyamAnakazca labhyate, kriyAyAH kAryaniSThAyAzca yugapadbhAvAd, etacca prAgeva samarthitamiti, jJAnadvAre matizrutAvadhimanaHparyAya kevalabhedAt pazJcadhA jJAnaM, Jain Education Internatio nizcayanya vahArAmyA jJAnalAbhA Jainelibrary.org
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ - natrApi vyavahAranizcayanayAbhyAM vicAraH, tatra vyavahAranayamatena matizrutAvadhimanaHparyAyajJAninaH Aminibodhikasya / pUrvapratipannA eva, natu pratipadyamAnakAH, na hyetanmatana jJAnI san matijJAnaM pratipadyate kintvajJAnI iti, kevalI na tu pUrvapratipanno nApi pratipadyamAnakaH, nasya kSAyopazamikajJAnAtItatvAt , tathA matyajJAnazrutAjJAna vibhaGgajJAnavantastu kadAcidvivakSitakAle pratipadyamAnakA bhavanti, na tu pUrvapratipannAH, nizcayanayamatena tu matizrutAvadhijJAninaH pUrvapratipannA niyamataH santi, pratipadyamAnakA api sambhavanti, samyagdarzanalAbhasamaya eva matyAdilAbhasya sambhavAt, kriyAkAlaniSTAkAlayozcAbhedAt, manaHparyAyajJAninastu pUrvapratipannA eva, na pratipadyamAnakAH, pUrva samyaktvalAbhakAle pratipannamatijJAnasyaiva pazcAt yatyavasthAyAM manaHparyAyajJAnasadbhAvAt , kevalinAM tUbhayAbhAvaH, matyAdijJAnavyavacchedena kevalajJAnabhAvAt , matyAdyajJAnavantastu na pUrvapratipannA, nApi pratipadyamAnakAH, pratipattikriyAkAle matyAdyajJAnAbhAvAt , kriyA-1 kAlaniSThAkAlayorabhedAt, ajJAnabhAve ca pratipattikriyAyA abhAvAt , darzanadvAre cAracakSuravadhikevalabhedAt darzana caturkI, tatrAdyadarzanatraye labdhimaGgIkRtya pUrvapratipannA niyamataH prApyante, pratipadyamAnakAstu bhajanIyAH, tadupayoga* svAzritya pUrvapratipannA eva, na nu pratipadyamAnakAH, matijJAnasya landhitvAt , labdhyutpattezca darzanopayoge niSiddhatvAt, 'sabAo laddhIo sAgArovaogovauttassa uvavajaMti' iti vacanAt , kevaladarzaninAM tabhayAbhAvaH, dezadarzanavyavacchedena kevalajJAnadarzanabhAvAt , saMyatadvAre saMyata Aminibodhikasya pUrvapratipanno niyamAllabhyate, pratipadyamAnako bhajanayA, nanu / samyaktvalAbhAvasthAyAmeva matijJAnasya pratipannatvAt saMyataH kathaM pratipadyamAnako'vApyate ?, satyametat , kevalaM yo'tivi-17 - For Private & Personal use only
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ upoddhAte dIti // 42 // dvArANi 16 LAKARRA+MASUAL zuddhatvAt samyaktvaM cAritraM ca yugapatpratipadyate sa tasyAmavasthAyAM pratipadyamAnasya saMyamasyApratipannatvAt saMyataH AbhinibodhikajJAnasya pratipadyamAnako bhavati, uktaM cAsyaiva mUlAvazyakacUrNI-'natthi carittaM sammattavihUrNa dasaNaM tu bhaNi-14 yaja' bhajanAmevAha-'sammattacarittAI jugavaM purva ca sammattaM,' upayogadvAre upayogo dvidhA-sAkAro'nAkArazca, tatra paJca / / jJAnAni trINyajJAnAni sAkAraH, catvAri darzanAni anAkAraH, tatra sAkAropayoge pUrvapratipannA niyamataH santi, pratipadyamAnakAstu vivakSitakAle bhAjyAH, anAkAropayoge tu pUrvapratipannA eva, natu pratipadyamAnakAH, anAkAropayoge , labdhyutpatterabhAvAt , AhAradvAre AhArakAH pUrvapratipannA niyamataH santi, pratipadyamAnAstu vikalpanIyAH, vivkssitkaale| anAhArakA apAntarAlagatau pUrvapratipannAH sambhavanti, pratipadyamAnakAstu na bhavantyeva, adhunA bhASakadvAram-tatra bhASAlabdhisampannA bhASakAH, te bhASamANA abhASamANA vA pUrvapratipannA niyamataH santi, pratipadyamAnakAstu vivakSitakAle bhaja-2 nIyAH, bhASAlabdhizUnyAzcobhayavikalAH, te hyekendriyA eva, teSAM cobhayAbhAvaH prAgvat / parIcadvAre parIttAH-pratyeka zarIriNaH parIttIkRtasaMsArAvA, parIttIkRtasaMsArA nAma stokAvazeSasaMsArAH, ete ubhaye'pi pUrvapratipannAH niyamato labhyante, pratipadyamAnakAstu bhajanIyAH, aparIttAstu sAdhAraNazarIriNo'pArddhapudgalaparAvAdapyupari saMsArAvA, te mithyASTitvA-10 dubhye'pyubhyviklaa|pryaaptkdvaarepddiraahaaraadibhiH paryAptibhirye paryAptAHte pUrvapratipannA niyamato vidyante, vivakSitakAle pratipadyamAnakAstu bhajanIyAH, aparyAptakAstu SaTpotyapekSayA pUrvapratipannAH sambhavanti, na vitare / sUkSmadvAre sUkSmAH khalubhayavikalA, bAdarAstu pUrvapratipannA niyamataH santi, itare tu vivakSitakAle bhAjyA:, adhunA saMjhidAraM-tatreha 2015 * & +7 Jain Education Inter For Private & Personal use only I ww.jainelibrary.org
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMjJino dIrghakAlikopadezena parigRhyante, te ca pUrvapratipannA niyamato labhyante, itare tu bhajanIyAH vivakSite kAle, asajJinastu pratipannAH sambhavanti natvitare iti / bhava iti dvAraM, tatrabhavasiddhikAH saMjJivat , abhvsiddhikaastubhyshuunyaaH| caramadvAre caramo bhavo bhaviSyati yeSAM te abhedopacArAccaramAH, te ca pUrvapratipannA niyamataH santi, pratipadyamAnakAstu vivakSitakAle bhAjyA:, acaramAstUbhayavikalAH, AbhinivodhikajJAnameteSu gatyAdimArgaNAsthAneSu mAya'te, tacca mArgitamuktaprakAraNeti // sAmpratamAbhinivodhikajIvadravyapramANamucyate-tatra pratipattimaGgIkRtya vivakSitakAle kadAcidbhavanti | kadAcinneti, yadi bhavanti tarhi jaghanyata eko dvautrayo vA utkarSatasta kSetrapalyopamAsakhyeyabhAgapradezarAzipramANAH, pUrvapratipannAstu jaghanyataH kSetrapalyopamAsoyabhAgapradezarAzipramANAH utkarSatastu tebhyo vizeSAdhikAH, uktaM ca|"khettapaliovamAsaMkhabhAga ukkosato pvjjejaa| puvapavannA dosuvi pliyaasNkhejimbhaagaa||1||" (vi0429) atra 'dosu. vittidvayorapi padayorjaghanyapade utkRSTapade ca, navaraM jaghanyapadAdutkRSTapadaM vizeSAdhikaM draSTavyaM, anyathotkRSTapadatvAyogAt // idAnI kSetradvAram-tatra nAnAjIvAnagI kRtya sarve'pyAbhinibodhikajJAnina ekatra piNDitA lokAsaGkhyeyabhAgameva vyApnu. vanti, Aha ca mulaTIkAkRt-"save evAbhinivodhikajJAnino lokasyAsayayabhAge varttate" iti, ekajIva stvilikAgatyA gacchannU manuttarasureSu saptasu caturdazabhAgeSu rajupramANeSu vartate, tebhyo vA''gacchan , adhastu SaSThIM pRthivIM gacchan tato vA pratyAgacchan paJcasu caturdazabhAgeSu, nAtaH paramadhaH kSetramasti, yasmAta samyagdRSTeradhaH saptamanarakagamanaM pratiSiddhaM, SaSThImapi pRthivIM yAvatsaiddhAMtikamatena virAdhitasamyaktvo gRhItenApi kSAyopazamikenaM samyaktvena kazcidutpadyate, tata ukta-: mA.sU. 8 Jain Education Inter ainelibrary.org
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ --56 mato dravya poTAmadhaH paJcasu caturdabhamAgeviti, Ahaca bhASyakRt-"khecaM haveja paudasa mAgA sattovari ahe paMca / iliyAgaI| viggahagayassa gamaNeSvA''gamaNe // 2 // (vi0430)" kArmagranthikAbhiprAyeNa tu vaimAnikadevebhyo'nyatra tiryamanuSyo pramANa trasparzanA vA vAntenaiva kSAyopazamikenotpadyate, na gRhItena, saptamanarakapRthivyAM punarubhayamatenApi vAntenaiva, Aha-adhaHsaptamanara kapRthivyAmapi samyagdarzanalAbhasya pratipAditatvAt tata AgacchataH paJca caturdazabhAgA adhikA api kSetrakha lambante tataH kathamuktaM paJcasu caturdazasu bhAgeSviti?, tadapyayuktaM, saptamanarakapRthivyAH samyagdRSTerAgamanasyApyabhAvAt, kathaM!, yasmAt tata udattAstiryavevAgacchanti, devanArakAzca samyagdRSTayo manuSyeSviti, uktaM ca-"AgamaNaMpi nisiddhaM cara-13 mAo jaMti jaM tirikkhesuN|surnaargaa ya sammaddiTTI jaM eMti maNueK ||1||"(vi0431)adhunaa sparzanAdvAram-tatra kSetraspa|| OMnayorayaM vizeSaH-yatrAvagAhastat kSetraM, sparzanAtu tato'tirikA, yatheha paramANorekapradeza kSetraM saptapradezAca sparzanA, uktaM dAca-"avagAhaNAiripi phusaI bAhiM jahANuNo'bhihiyaM / egapaesa khecaM sattapaesA va se phusaNA // 2 // " (vi0432) etacca prAgapyabhihitaM // kAladvAre upayogamadhikRtya ekasya anekeSAM ca jaghanyata utkarSatazcAntarmuhUrttamAtra eva kAlaH, labdhimakIkRtya jaghanyenaikasyAntarmuhUrta utkarSataH SaTSaSTisAgaropamANi adhikAni. kathamiti cet,ucyate, iha kazcitsAdhurmatyA| dijJAnAnvito dezonAMpUrvakoTI yAvat pravrajyA paripAlya vijayavaijayantajayantAparAjitavimAnAnAmanyatamasmin vimAne utkRSTaM trayastriMzatsAgaropamaparimANaM devAyuranubhUya punarapratipatitamatyAdijJAna eva manujedhUtpanno dezonAM pUrvakoTI pravrajyAMx | viSaya tadeva vijayAditkRSTamAyuH saMprApya punarapi apratipatitamatyAdijJAna eka manuSyeSu pUrvakoTI jIvitvA sikSyati, * Jain Education
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52NAS evaM vijayAdiSu vAradayaM matasya, athavA acyutadevaloke dvAviMzatisAgaropamasthitiketu deveSu bIn vArAn gatakha tAni padASTisAgaropamAvi adhikAni bhAvanIyAni, adhika ceha narabhavasambandhi pUrvakoTivayaM pUrvakoTicatuSTayaM vA draSTavyaM, nAnAjIvApekSavA tu sarvakAlaM, na khalu asau kAlo'sti yatrAbhinivoSikalandhimatazUnyo bhavati loka iti, uktaM "laddhIvi jahaneNaM egassevaM parA imA hoi / aha sAgarovamAI chAsahI saairegaaii||1|| do vAre vijayAisu gavassa |tinie ahava taaii|airegN narabhaviya nANAjIvANa sbddhaa||2||" (vi0435-436) sAmpratamantaradvAram-tatraikajIkamadhikRtyAbhinibodhikajJAnasyAntaraM jaghanyenAntarmaharsa, kathamiti ceta,sacyate, iha yadAkazcijIvaH samyaktvasahitaM matijJAnamavApya pratipatya cAntarmuhU mithyAtve sthitvA punarapi tadAvaraNakarmakSayopazamAt samyaktvasahitaM tadavAmoti tadA javAbamantaramantarmuharca matijJAnasya, utkarSatastvapAIpadlaparAvataH, sacAzAtanApracurasyAvasAtavyaH, uktaM ca-"titthayaspavayaNasurya AyarivaM gaNaharaM mahaDDiyaM AsAyaMto bhsoannNtsNsaariobhnnio||1||(vi0437)" nAnAjIvAnapekSyAntarAbhAvaH, jAminibodhikajJAnibhirlokasya sarvadevAzanyatvAta, uktaM ca-"egassa jahanneNaM aMtaramaMtomuhuttamukkosa / poggalapariyahaddhaM desUrNa dosabahulassa ||2||(vi0438) jamasunna tehiM tato nANAjIvANamaMtaraM nthi|" bhAga iti dvAraM, tatra || matijJAninaHzeSajJAninAmajJAninAMcAnantatame bhAge vartate, zeSajJAnino hi siddhakevalisahitAajJAninastu vanaspatisahitAH anantAH, AminibodhikajJAninastu sarvaloke'pyasayAtAeveti.Aha-"mainANaM sesANaMjIvANamaNaMtabhAgami"( / Muiti athabhAvadvAraM, tatra matijJAninaHkSAyopazamika bhAve vartante.matyAdicatuSTayasya kssaayopshmiktvaat||smprtytpbhutv-1 R Jain Education international
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ upoddhAte dvAram-tacca AbhinivodhikajJAninAmeva pUrvapratipannapratipadyamAnAnAM parasparaM draSTavyaM, zeSajJAnyapekSayA alpavaDha-18 matI kA. sAtvasya bhAgadvAra evAntargatatvAt, tatra sadAve sati sarvastokAH pratipadyamAnakAH tebhyaH pUrvapratipannA jaghanyapadinoDa lAntarabha:saGkhyAtaguNAH tebhyo'pyutkRSTapadinaH pUrvapratipannA vizeSAdhikA iti // samprati yathAvyAvarNitamatibhedasaGkhyApradarza gabhAvA: nadvAreNopasaMharannAha AbhiNiyohiyanANe aTThAvIsaM havaMti pyddiio| __AbhinivodhikajJAne'STAviMzatirbhavanti prakRtayaH, prakRtayo bhedAH ityanAntaraM, kathamaSTAviMzatiH prakatayo bhavantIti cet, ucyate, iha catuo vyaJjanAvagrahaH, tasya nayanamanovarjendriyasambhavAta , arthAvagrahaH poDhA, sarvendriyamanassu tasya | sambhavAt , evaM poDhA IhA poDhA apAyaH poDhA dhAraNA, sarvasaGkalanayA'STAviMzatirbhedA, nanu praagevaavgrhaadiniruupnnaayaaN| 'asthANaM oggahaNa' mityAdAvetAH prakRtayaH pradarzitA eva kimarthaM punaH pradarzyante, naiSa doSaH, tatra hi sUtre na saGkhyA niyama uktaH, iha tu saGkhyAniyamena pratipAdanagityapaunaruktyaM // idaM ca matijJAnaM caturvidham , tadyathA-dravyataH kSetrataH kAlato bhAvatazca, tatra ca dravyataH sAmAnyAdazena matijJAnI sarvadravyANi dharmAstikAyAdIni jAnAti na vizeSAdezena, // 44 // hAkimuktaM bhavati?-sAmAnyaprakAreNa asaGkhyeyapradezAtmako lokavyApI amUrsaH prANinAM pudgalAnAM ca gatipariNAmahApariNatAnAM gatyupaSTambhaheturdharmAstikAyaH amakyeyapradezAtmaka eva lokavyApI amUrtaH prANipudgalAnAM sthitipari NAmapariNatAnAM sthityupaSTambhA taradharmAstikAyaH anantapradezAtmako lokAlokavyApI amUrto'vakAzadAnaheturAkAzAstikAya ityAdirUpeNa paDapi inyAMgyavavudhyate na tu sarvavizeSaH, sarvaparyAyANAM kevaligamyatvAt, uktaM ca-"taM puNa Jain Education inte all wjainelibrary.org
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ AAAAAACAMAN cauvihaM neyabhedato teNa jaM tduvutto| AeseNaM sarva dabAi cauvihaM muNai // 1 // Aesotti pagAro oghAdesaNa sabadabAI / dhammatthiyAiyAI jANai na u sbbhedennN||2||" (vi0402-403) evaM sAmAnyAdezena matijJAnI kSetrato lokAlokaM jAnAti kAlataH sarvakAlaM, iha yadyapi kSetrakAlI sAmAnyena dravyAntargatau tathApi nivAsamAtraparyAyamadhikRtya | kSetraM vartanAdirUpatAmadhikRtya kAlo bhedena rUDha iti pRthagupAdAnam , bhAvata audayikAdIna paJca bhAvAn, uktaM ca-"khettaM logAlogaM, kAlaM sabaddhamahaba tivihaMpi / paMcodaiyAIe bhAve jaM neyamevaiyaM // 1 // " (vi0404) tadevamuktaM matijJAnam , sAmpratamavasaraprAptaM zrutajJAnamatastatpratipipAdayiSuridamAha . suyaNANe payaDIo vittharato Avi vocchAmi // 16 // zrutajJAnaM-pUrvavyutpAditazabdaM tasmin prakRtayo-bhedAstAH 'vistarataH' prapaJcena pazabdAt saGkepatazca, apishbdH| sambhAvane sa caitat sambhAvayati-tadanantaraM-avadhiprakRtIzca vakSye-abhidhAsye / samprati tA eva zrutaprakRtIdarzayati--14 patteyamakkharAI akkharasaMjoga jattiyA loe / evaiyA suyanANe payaDIo hoti nAyabA // 17 // ekamekaM prati pratyekamakSarANi-akArAdIni anekAnekabhedAni, tadyathA-akAraH sAnunAsiko niranunAsikaca, punarekaikastridhA-udAtto'nudAttaH svaritazceti SoDhA akAraH, evamAkAraHplutazcatyeSTAdazAvarNabhedAH,evamivAdiSvapi yathA-1 asambhavaM bhedajAtamabhidhAnIyaM, tathA akSarANAM saMyogA akSarasaMyogA dhyAdayo yAvanto loke cathA ghaTaH paTa ityAdi vyAghraHkhI 8 ityAdi, ete cAnantAH, nanu soyAni akArAdInyakSarANi tatasteSAM saMyogA api saGkhyeyA eva ghaTante kathamanantA iti ?, CATALAM Jain Education Inter For Private & Personal use only 12 ainelibrary.org
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAte // 45 // Jain Education intesti ucyate, iha pudgalAstikAyAdikamabhidheyaM, pudgalAstikAyAdikaM ca paraspara vilakSaNamanantaM ca tadyathA - paramANurdviprade| zikastri pradeziko yAvadanantANuka ityAdi, abhidheyabhede cAbhidhAnasyApi bhedaH, abhidhAnabhedasyAbhidheyabhedahetukatvAt, ekatrApi cAbhidheye'bhidheyadharmabhedato'nekAbhidhAnapravRttiryathA paramANurniraMzo niravayavo niSpradezo nirbhedaH, tathA | vyaNuko vyaMzo dvipradezo dvibhedo dvyavayava ityAdi, na caite dhvanayaH sarvathaikAbhidheyavAcakAH sarvazabdAnAM bhinnapravRttinimi tatvAt, evaM sarvadravyeSu sarvaparyAyeSu ca yathAyogaM bhAvanIyaM, tato bhavantyanantA akSarasaMyogAH, 'etAvatyaH' iyatparimANAH prakRtayaH zrutajJAne bhavanti jJAtavyAH // samprati sAmAnyarUpatayopadarzitAnAmanantAnAM zrutajJAnaprakRtInAM yathAvadbhedena | pratipAdana sAmarthyamAtmanaH khalu apazyannAha - [ graM0 2000 ] 1 "kasto me vaNNe sattI suyanANasaGghapayaDIo / coddasavihanikkhevaM suyanANe Avi vocchAmi // 18 // " kuto me mama varNayituM - pratipAdayituM zaktiH - sAmarthya ?, naivetyarthaH, kAH 1 - 'zrutajJAna sarvaprakRtIH' prakRtayo - bhedAH sarvAzca tAH prakRtayazca sarvaprakRtayaH zrutajJAnasya sarvaprakRtayaH zrutajJAnasarvaprakRtayastAH, kathaM na zaktiriti cet, ucyate, iha ye prandhAnusAriNo mativizeSAste'pi zrutamiti pratipAditAH, uktaM ca- 'teviya maIvisesA suyanANanbhaMtare jANa / ' ( | tAMzcotkRSTazrutadharo'pyabhilApyAnapina sarvAn bhASituM samarthaH teSAmanantatvAdAyuSaH parimitatvAdvAcaH kramavarttitvAcca, Aha ca bhASyakRt - " jAvaMto vayaNa hA suANusAreNa kei labbhaMti / te sabe suanANaM bheANatA maivisesA // 1 // (vi 02265 ) ukosa va suanANI vijANamANovi te'bhilappe'vi / na tarai sabe vottuM na pahuppai jeNa kAlo se // 2 // (vi01423)" tato' zrute 14 prakRtikadhanapratijJA | 16-18 / / 45 / /
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ zaktistasmAccaturdazavidhanikSepaM, nikSepaNaM nikSepo-nAmAdinyAsaH catuIzavidhazcAsau nikSepazca caturdazavidhanikSepaH taM, 'zrutajJAne' zrutajJAnaviSayaM, pazabdAt zrutAjJAnaviSayamapizavdAdubhayaviSayaM ca, tat zrutajJAne-samyakzrute zrutAjJAne-asaMjJimicyAzrute ubhayazrute-darzanavizeSaparigrahAdakSarAnakSarAdirUpe vakSye-abhidhAsye, ukaMca-"nANaMmi sue codasavihaM saheNa tahaya annANe / avisaddeNumayaMmivi kiMci jahAsaMbhavaM yocchN||1||" (vi0453) sampati caturdazavidhazrutanikSepasvarUpopadarzanArthamAha "aksara saNNI samma sAIyaM khalu sapajjavasiyaM ca / gamiyaM aMgapaviDhe sattavi eesapaDivakkhA // 19 // "IA akSarAdIni sasa dvArANi anakSarAdipratipakSasahitAni caturdaza bhavanti, sarvatra ca 'sUcanAt sUtra'mitikRtvA zrutazabdo draSTavyaH, akSaraM zrutamanadharazrutamityAdi, tatra akSaramiti 'kSara saJcalane' na kSaratItyakSaraM, tacca jJAna-cetanA, na khalvidamanupayoge'pi pracyavate tato'kSaramiti bhAvaH, itthaMbhUtabhAvAkSarakAraNatvAdakArAdikamapyakSaramabhidhIyate, kAraNe kAryoMpacArAt, athavA arthAn kSarati na ca vayamupayAtItyakSaraM, tacca samAsatastrividhaM, tadyathA-saMjJAkSare vyaJjanAkSaraM landhya-1 kSaraM ceti, tatra saMjJAkSaramakSarAkAravizeSaH, yathA ghaTikAsaMsthAno dhakAraH, kuruTisaMsthAnazcakAra ityAdi, taca brAhayAdi-15 lipIvidhAnAdanekavidha, tathA vyaJjanAkSaraM-vyajyate'nenArthaH pradIpeneva ghaTa iti vyaJjanaM, vyaJjanaM ca tadakSaraM ca vyaJjanA-14 kara, taha sarvameva bhAgyamANamakArAdi hakArAntaM, ardhAbhivyaJjakatvAt , tathA yo'kSaropalambhastallandhyakSaraM, tacca indri-15 yamanonimittaM zrutagranthAnusAri jJAnaM tadAvaraNakSayopazamovA, tatra saMjJAkSaraM vyaJjanAvaraM ca dravyAvara, zrutajJAnAkhya-1 * an Educatarina
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ podAte // 46 // KAPOORMANGACAS bhAvAkSarakAraNatvAt , labdhyavaraM tu bhAvAkSaraM vijJAnAtmakatvAt , akSaraM ca tat zrutaM ca akSarazrutaM // uktamayara zrutam / / akSarAnaidAnImanakSarazrutasvarUpamabhidhitsurAha kSarazrute "UsasiyaM nIsasiyaM nicchadaM khAsiyaM ca chIyaM ca / nissiMghiyamaNusAraM aNakkharaM cheliyAIyaM // 20 // " gA. ucchsanamucchasitaM, bhAve kapratyayaH, tathA niHzvasanaM niHzvasitaM niSThIvanaM niSThyUtaM kAsanaM kAsitaM, cazabdaH samuccayArthaH, kSavaNaM kSutaM, cazabdaH samuccayArtha eva, asya ca vyavahitaH sambandhaH seNTitAdi cAnakSarazrutamiti, nissaMghanaM| nissiMghitaM, anusvAravat anusvAraM, 'abhrAdibhya' iti matvarthIyAtpratyayavidhAnAdanakSaramapi yadanusvAravat uccAryate tadanakSaramanusvAramiti bhAvArthaH, etaducchasitAdyanakSaraM-anakSarazrutaM, na kevalametat , kintu seNTanaM siNTitaM etadAdi cAnakSarazrutamiti // iha ucchRsitAdi dravyazrutamAtraM, dhvanimAtratvAt , athavA zrutavijJAnopayuktasya jantoH sarve eva vyApAraH zrutaM, tasya tadbhAvena pariNatatvAt , yadyevaM tarhi kimiti karacaraNAdiceSTApi zrutamiti na vyavahiyate ?, yenocchasitAyevokamiti, ucyate, rUDhivazAt , tathAhi-ucchasitAyeva zrutamiti vyavahAramavatIrNa, tasya zrUyamANatvAt , na karAdiceSTA, tasyAH zravaNapathAtItatvAt , anusvArAdayastvakArAdivarNA ivArthasyAdhigamakA iti nirvivAdameva te zrutaM, Aha ca bhASyakRt-"UsasiyAI davasuyamettamahavA sutovauttassa / sabocciya vAvAro suyamiha to kiM na ceTThAvi 81 // 1 // rUDhIeN taM suyaM subaitti ceTThA na subaha kyaavi| ahigamagA vaNNA iva jamaNussArAdayo teNaM ||2||"(vi0502-503)| uktamanakSarazrutadvAraM, idAnI saMkSidvAram-atha saMjJIti kA zabdArthaH1, ucyate, saMjJAnaM saMjJA, sA asyAstIti saMjJI, nanu Jain Education Inten For Private & Personal use only Mamjainelibrary.org
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ * * ** * ** yadi saMjJAsambandhamAtreNa saMjJI tata ekendriyA api saMjJinaHprApnuvanti, teSAmapyAhArAdisaMjJAsadbhAvAt , tathA ca prajJApanAsUtram-"egidiyANaM bhaMte ! kaivihA saNNA paNNattA, goyamA! dasavihA pannattA, taMjahA-AhArasaNNA bhayasaNNA mehuNasaNNA pariggahasaNNA kohasaNNA mANasaNNA mAyAsaNNA lobhasaNNA ohasaNNA logasaNNA" iti, satyametat, kevalametAsu saMjJAsu madhye yA oghasaMjJA lokasaMjJA vA sA'tistokA, tato na tatsambandhamAtreNa saMjJIti vyapadeSTuM zakyaH, na khalu kArSApaNadhanamAtreNa loke dhanavAnityucyate, yA tvAhArabhayaparigrahamaithunAdikA saMjJA sA bhUyasyapi mohanIyo. dayaprabhavatvena na viziSTA, na cAviziSTayA saMjJayA saMjJItyabhidhAtuM zakyaM, na hyaviziSTena mUrtimAtreNa loke rUpavAniti vyavahAraH, tato yA mahatI zobhanA ca jJAnAvaraNakarmakSayopazamajanyA manojJAnarUpA saMjJA tayaiva saMjJIti vyapadizyate, uktaM ca-"jai saNNAsaMbaMdheNa saNiNo teNa saNiNo ske| egidiyAiyANavi jaM saNNA dasavihA bhaNiyA 2 // 1 // thovA na sohaNAviya jaM sA to nAhikIrae ihaI / karisAvaNe na dhaNavaM na rUvavaM muttimitteNaM // 2 // 101 jaha vahudabodhaNavaM pasanyarUvo ya rUva hoi|mhtiie sohaNAe ya taha saNNI nANasaNNAe // 3 // " (vi0505-507) sa ca saMjJI trividhastadyathA-dIrghakAlikopadezena hetavAdopadezena dRSTivAdopadezena ca, tatra yayA saMjJayA sudIrghamapi kAlamatItamartha smarati eSyantaM ca cintayati, yathA-kathaM nu nAma mayA kartavyamiti, sa dIrghakAlikopadezena saMjJI, dIrghaH kAlo dIrghakAlaH so'syAstIti dIrghakAlikaH sa cAsAvupadezazca, upadezobhaNanaM. dIrghakAlikopadezastena, eSa ca dIrghakAlikopadezena |saMjJI manojJAnAvaraNakarmakSayopazamazAnmanolandhisampanno'nantAn manoyogyAna pudgalAn gRhItvA manastvena pariNa % % % Jain Education Intema Jainelibrary.org
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ upoDA // 47 // OM%BA% A magya manyate cintanIyaM vastujAtaM, tenAsau garbhajastiryagmanuSyo vA devo nArako vA draSTavyo, na zeSa ekendriyAdiH, vizi-jilA sATamanolandhivikalatvAt , tathA ca sati dIrghakAlikopadezenAsaMjJI ekendriyo dvIndriyAdizca pratipattavyaH, hetunimittaM bhiTA kAraNamityanarthAntaraM tasya vadanaM vAdaH tadviSaya upadezaH-prarUpaNaM hetuvAdopadezastena saMjJI, yo buddhipUrvakaM svadehaparipAlanAya iSTeSvAhArAdiSu pravarttate aniSTebhyastu nivarttate, sa ca dvIndriyAdirapi veditavyaH, tasyApi manAsaJcinta napUrvakamiSTAniSTaviSayapravRttinivRttidarzanAta, kevalamasya manasA cintanaM prAyo vartamAnakAlaviSayaM, na bhUtabhaviSyadvivaSayamalpamanolandhisampannatvAt , tato na dIrghakAlikopadezena saMjJI labhyate, etanmatenAsaMjina ekendriyA eva draSTavyAH, 4 uktaM ca-"je puNa saciMte iTANihesu visyvtthusuN| vattaMti niyattaMti ya sadehaparipAlaNAheuM ||1||paaenn saMpaicciya kAlaMmi tayA Na dIhakAlaNNU / te heuvAyasaNNI niciTThA hoti u asaNI // 2 // " (vi0515-516) tathA dRSTiH darzanasamyaktvAdi tasya vadanaM vAdaH tadviSaya upadezaH-prarUpaNaM tena saMjJI-samyagdRSTistasya saMjJA jJAnAvaraNakSayopazamabhAvAt, asaMjJI mithyAdRSTiH, uktaM ca-"sammadiTThI saNNI saMte nANe khaovasamiyaMmi / assaNNI micchataM diTThIvAyovaeseNaM (vi0517)"tatazca saMjinaH zrutaM saMjJizrutaM, tathA asaMjJinaH zrutamasaMjJizrutaM, tathA samyak zrutaM-aGgAnaGgapraviSTamAcA-16 rAvazyakAdi, tathA mithyAzrutaM-purANarAmAyaNabhAratAdi, sarvameva vA darzanaparigrahavizeSAtsamyakuzrutaM itaradvA; tathAhi- // 47 // samyagdRSTau sarvamapi zrutaM samyaktaM,heyopAdeyazAstrANAMheyopAdeyatayA parijJAnAt,mithyAdRSTau sarva mithyAzrutaM vipryyaat|| tathA sAdisaparyavasitamanAdyaparyavasitaM ca nayAnusArato'vaseba, tatra dravyAstikanayamatAdezena anAdyaparyavasitaM dharmAstikA sisex Jain Education te For Private & Personal use only HGw.jainelibrary.org
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ yAdivat, paryAyAstikanayamatAdezena sAdisaparyavasitaM anityatvAt nArakAdiparyAyavat, Aha ca bhASyakRt - "asthiti nayasteyaM aNAipajjatamatthikAyava / iyarassa sAisaMtaM gaipajjAehiM jIvava // 1 // (vi0537)" athavA dravyAdicatuSTayama|dhikRtya sAdhanAdyAdi bhAvanIyam, tadyathA-- ekaM puruSaM pratItya sAdisaparyavasitaM nAnAjIvAnAzrityAnAdyaparyavasitaM, kadAcidapi vyavacchedAbhAvAt, kSetrataH paJca bharatAni paJcaivatAni pratItya sAdisaparyavasitaM, suSamasuSamAdAvabhAvAt, pazca mahAvidehAnadhikRtyAnAdyaparyavasitaM, sakalakAlaM tatra bhAvAt, kAlato'vasarpiNIM utsarpiNIM cAdhikRtya | sAdisaparyavasitaM tRtIyAdharakeSveva bhAvAt, notsapiNyavasarpiNI madhikRtyAnAdyaparyavasitaM, mahAvideheSu satataM bhAvAt, bhAvataH prajJApakagatAn upayogasvaraprayatnasthAnavizeSAdIn bhAvAn gatisthAnabhedasaGghAtavarNarasagandhasparzanAdIn jJeyagatAMzca bhAvAn pratItya sAdisaparyavasitaM, prajJApakabhAvAnAM jJeyabhAvAnAM cAnyathAnyathAbhAvAt, kSAyopazamikaM punarbhAvama GgIkRtyAnAdyaparyavasitaM tasya sarvakAlaM bhAvAt khaluzabda evakArArthaH sa cAvadhAraNe tasya ca vyavahitaH sambandhaH, saptaivaite zrutapakSAH sapratipakSAH, na punaH pakSAntaramasti, sato'traivAntarbhAvAt / samprati gamikadvAraM - tatra gamA-bhaGgakAH gaNitAdivizeSAzca, yadivA kAraNavazato ye sadRzapAThAste gamAH te'sya santIti gamikaM 'ato'nekasvarA' ditimatvarthIya ikapratyayaH, tacca prAyo dRSTivAdaH, uktaM ca nandyadhyayane- "gamiyaM diDivAdo" iti, yatpunarasadRzapAThaM tad agamikaM tacca prAyaH | kAlikaM / sAmprataM aMgapraviSTadvAraM - atha aGgapraviSTAnaGgapraviSTayoH kaH prativizeSaH 1, ucyate, yad gaNadharaiH sAkSAd | handhaM tadaGgapraviSTaM tacca dvAdazAGgaM, yatpunaH sthavirairbhadrabAhusvAmiprabhRtibhirAcAryairupanibaddhaM tadanaGgapraviSTaM, tacAvazyaka jainelibrary.org
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ poddhAte // 48 // niyuktyAdi, athavA vAratrayaM gaNadharapRSTena satA bhagavatA tIrthakareNa yatpratyucyate 'uppannei vA vigamei vA dhuvei vAsaMtribhutA iti padatrayaM tadanusRtya yanniSpannaM tadaGgapraviSTaM, yatpunargaNadharapraznavyatirekeNa zeSakRtapraznapUrvakaM vA bhagavato mutkalaMdibhedAH vyAkaraNaM tadadhikRtya yanniSpannaM jambUdvIpaprajJaptyAdi, yacca vA gaNadharavacAMsyevopajIvya dRbdhamAvazyakaniyuktyAdi pUrvasthaviraistadanaGgapraviSTaM, yadivA yatsarvatIrthakaratIrthepvaniyataM tadanaGgapraviSTaM, sarvapakSeSu dvAdazAGgAnyaGgapraviSTaM, zeSamanaGgapraviSTaM, uktaMca-"gaNaharatherakayaM vA AemA mukkvaagrnntovaa| dhuvacalavisesato vA aMgANaMgesu naannt||1||(vi0550) nanu pUrva tAvat pUrvANi bhagavadbhirgaNadharairupanibadhyante, pUrvakaraNAt pUrvANIti pUrvAcAryapradarzitavyutpattizravaNAta, pUrveSu ca sakalavAGmayasyAvatAro, na khalu tadasti yatpUrveSu nAbhihitaM, tataH kiM zeSAGgaviracanenAGgabAhyaviracanena vA ?, ucyate, iha vicitrA jagati prANinaH tatra ye durmedhasaH te pUrvANi nAdhyetumIzate, pUrvANAmatigambhIrArthatvAt teSAM ca durmedhastvAt , strINAM pUrvAdhyayanAnadhikAra eva, tAsAM tucchatvAdidoSabahulatvAt , uktaM ca-"tucchA gAravabahulA caliMdiyA dukhalAdhiIe ya / iti aisesajjhayaNA bhUyAvAyona itthINaM ||1||(vi0552)" atra atizeSAdhyayanAni-utthAnazrutAdIni bhuutvaado-dRssttivaadH| tato durmedhasAM strINAM cAnugrahAya zeSAGgAnAmaGgabAhyasya ca viracanamiti, uktaM ca-"jaiviya bhUyAvAe sabassa vayogayassa oyaaro| nijahaNA tahAvihu dummehe pappa itthI y||1|| (vi0551)"gAthAzeSa avadhAraNaprayogaM darzayatA vyAkhyAtaM // sasadaprarUpaNAdi // 4 // matijJAnavat AyojyaM // tadevaM pratipAdita svarUpeNa zrutajJAna, sAmprataM viSayadvAreNa nirUpyate-caturvidhaM zrutajJAnaM, tadyathAdravyataH kSetrataH kAlato bhAvataca, tatra dravyataH zrutajJAnI upayuktaH sarvANi dravyANi jAnAti, natu pazyati, kSetrataH sarva Jain Education Intel For Private & Personal use only
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ ACC RACOCKCENG, kSetraM kAlataH sarva kAlaM bhAvataH sarvAn bhAvAn / idaM ca zrutajJAnaM sarvAtizayaratnakalpaM prAyo gurvadhInaM ca tato vineyajanAnugrahArtha yo yathA cAsya lAbhastaM tathA'sya darzayati___ "AgamasatthaggahaNaM jaM buddhiguNehiM ahahiM dihra / ti suyaNANalaMbhaM taM putvavisArayA dhIrA // 21 // " A-abhividhinA sakala zrutaviSayavyAptirUpeNa maryAdayA vA yathAvasthitaprarUpaNayA gamyate-paricchidyate arthA yena sa | AgamaH, ''nAnI'tikaraNe ghapratyayaH, sa caivaMvyutpattyA avadhikevalAdirUpo'pi prAmoti tatastadvyavacchedArtha vizeSaNAntaramAha-zAstre'ti ziSyate'neneti zAstraM Agamazca tat zAstraM ca AgamazAstraM, AgamagrahaNena SaSTitatrAdikuzAstravyavacchedaH, teSAM yathAvasthitArthaprakAzanAbhAvenAnAgamatvAt , AgamazAstrasya grahaNamAgamazAstragrahaNaM, yad buddhigunnaiH| vakSyamANeH karaNabhUtairaSTabhidRSTaM tadeva grahaNaM zrutajJAnasya lAbhaM bruvate, pUrveSu vizAradAH pUrvavizAradAH, vizAradA-vipazcitaH, dhIrAH-vratapAla ne sthirAH, kimuktaM bhavati ?-yadeva jinapraNItavacanArthaparijJAnaM tadeva paramArthataH zrutajJAnaM, na zeSamiti // buddhiguNairaSTabhirityuktamatastAneva buddhiguNAnAha "sussasaha paDipucchai suNe giNhaha ya Ihae vAvi / tatto apohae vA dhAreha karei vA samma // 22 // " | 3 pUrva tAvat zuzrUSate-vinayayukto guruvadanAravindAnnirgacchadacanaM zrotumicchati, tataH pratipRcchati yatra zaGkitaM bhavati tAtatra bhUyo'pi vinayanamratayA vacasA gurumanaH prahAdayan pRcchati, pRSTe ca sati yadguruH kathayati tat samyak-vyAkSepapari. hAreNa sAvadhAnaH zRNoti, zrutvA cArtharUpatayA gRhNAti, gRhItvA ca Ihate-pUrvAparAvirodhena paryAlocayati, cazabdaH samu A.sU.9 Jain Education Inter For Private & Personal use only Findainelibrary.org
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ poddhAte meM cayAH, apizabdaH paryAlocayan kizcitsvabuddhyA'pyutprekSate iti sUcanArthaH, tataH paryAlocanAnantaramapohate eva- buddhiguNAH metat yadAdiSTamAcAryeNa nAnyathetyavadhArayati, tatastamartha nizcitaM svacetasi vismRtyabhAvArtha samyaka dhArayati, karoti ca anuyog||49|| samyak-yathoktamanuSThAnaM, yathoktAnuSThAnamapi zrutajJAnaprAptihetuH, tadAvaraNakarmakSayopazamanimittatvAt , athavA yad yad vidhiH AjJApayati gurustattatsamyaganugrahaM manyamAnaH zrotumicchati zuzrUSate, pUrvasandiSTazca sarvakAryANi kurvan punaH pRcchati pati- 421-24 pRcchati, punarAdiSTaH samyak zRNoti , zeSaM pUrvavat // tadevaM vyAkhyAtA guNAH, samprati yat zuzrUpate ityuktaM tatra zravaNavidhimAha "mayaM huMkAraM vA bADhakkAra paDipuccha vImaMsA / tatto pasaMga pArAyaNaM ca pariNiTTa sattamae // 23 // " _ 'mUka'miti prathamato mUkaM zRNuyAt , kimuktaM bhavati ?-prathamazravaNe saMyatagAtrastUSNImAsIta, tato dvitIye zravaNe huGkAraM dadyAt, vandanaM kuryAdityarthaH, tRtIye bADhakAraM kuryAt , bADhaM-evametat nAnyatheti prazaMsedityarthaH, caturthe zravaNe gRhI tapUrvAparasUtrAbhiprAyo manAk pratipRcchAM kuryAt , kathametat iti, paJcame mImAMsAM-pramANajijJAsAM kuryAditi bhAvaH, 4 SaSThe zravaNe taduttarottaraguNaprasaGgaM pAragamanaM cAsya bhavati, tato saptame zravaNe pariniSTho, guruvadanubhASate ityrthH| evaM tAvat // 49 // zravaNavidhirutaH, samprati vyAkhyAnavidhimabhidhitsurAha"suttattho khalu paDhamo bIo nijuttimIsito bhnnito| tahao ya niravaseso esa vihI hoi aNuoge 24"| prathamo'nuyogaH sUtrArthaH-sUtrArthapratipAdanaparaH, khalu evakArArthaH sa cAvadhAraNe, tato'yamayaH-guruNA prathamo'nu
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ % % % -70 -9 yogaH sUtrAbhidhAnalakSaNa eva karttavyaH,mAbhUt prAthamikavineyAnAM matibhedaH, dvitIyo'nuyogaH sUtrasparzakaniyuktimizrito | bhaNitastIrthakaragaNadharaiH, sUtrasparzaniyuktisahitaM dvitIyamanuyogaM gururvidadhyAdityAkhyAtaM tIrthakaragaNadharairiti bhAvaH, tRtIyazcAnuyogo niravazeSaH-prasakAnuprasaktapratipAdanalakSaNa iti, 'eSaH' uktalakSaNo vidhirbhavatyanuyoge-vyAkhyAyAM, Aha-pariniSThA saptame ityuktaM trayazcAnuyogaprakArAstadetatkathaM ?, ucyate, trayANAmanuyogaprakArANAmanyatamena kenaciprakAreNa bhUyo bhUyo bhAgyamAnena saptavAraM zravaNaM kAryate, tato na kazciddoSaH, athavA kaJcinmandamativineyamadhikRtya taduktaM draSTavyaM, na punareSa eva sarvatra zravaNavidhiniyamaH, udghaTitajJavineyAnAM sakRcchravaNata evAzeSagrahaNadarzanAditi kRtaM prasaGgena // tadevamuktaM zrutajJAnasvarUpam , samprati prAgabhihitaprastAvamavadhijJAnamupadarzayannAha*"saMkhAtItAo khalu ohInANassa svpyddiio| kAI bhavapaccaiyA khaovasamiyA u kAovi // 25 // " | saGkhyAnaM saGkhyA tAmatItAH-atikrAntAH saGkhyAtItAH, asaGkhyeyA ityarthaH, tathA saGkhyAtItamanantamapi bhavati tatazcAnantA apIti draSTavyaM, tathA ca khaluzabdo vizeSaNArthaH, sa caitat vizinaSTi-kSetrakAlAkhyaprameyApekSayA saGkhyAtItA dravyabhAvAkhyaprameyApekSayA tvanantA iti, avadhijJAnasya-prAgnirUpitazabdArthasya prakRtayo-bhedA, sozca tAH prakRtayazca sarvaprakRtayaH, iyamatra bhAvanA-ihAvadherlokakSetrAsayeyabhAgAdArabhya pradezavRddhyA asaGkhyeyalokaparimANamutkRSTamAlambanatayA kSetramuktaM, kAlazcAvalikAyA asaGkhyeyabhAgAdArabhya samayavRddhyA khatvasaGkhyeyotsAdhiNyavasarpiNIpramANa uktaH, jJeyabhadAca jJAnasya bheda iti kSetrakAlAvadhikRtya saMkhyAtItAstatprakRtayaH, tathA taijasavAgdravyApAntarAlavaya'nantaprAdezika-! 7 R- Jain Education Interational
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ upoddhAta avadhe bhaidAH 25-26 %20-%25-30 vyAdArabhya vicitravRddhyA sarvamUrtadravyANyutkRSTa viSayaparimANaM dravyataH prativastugatAsayeyaparyAyaparimANaM vizyamAnaM bhAvato, jJeyabhedenaiva jJAnasyApi bheda iti samastaM pudgalAstikAyaM tatparyAyAMzcAGgIkRtyAnantA avadheH prakRtayaH, AsAM ca madhye kAzcanAnyatamAH prakRtayo bhavapratyayAH' bhavanti karmavazavaniHprANino'sminniti bhavo-nArakAdijanma sa pakSiNAM gaganagamanalabdhirivotpattau pratyayaH-kAraNaM yAsa tAH bhavapratyayAH, tAzca nArakAmarANAmeva, kAzcana punaranyatamAH 'guNapra-12 tyayAH'kSayopazamena nivRttAHkSAyopazamikAH tAzca tiryaDmanuSyANAM, uktaMca-"bhavapaccaiyA nArayasurANa pakkhINavA nabhoga. maNaM / guNapariNAmanimittA sesANa khovsmiyaao||1||" (vi.572) nanu avadhijJAnaM kSAyopazamike bhAve pratipAditaM. nArakAdibhavastvaudayikaH, tataH sa kathaM tAsAmavadhiprakRtInAM pratyayo bhavitumarhati !, naiSa dopaH, tAsAmapi kSayopazamanibandha natvAt , kevalamasau kSayopazamastasmin nArakAmarabhave satyavazyaMbhAvIti bhavapratyayAstA ityuktaM, Aha ca bhASyakRt| "ohI khaovasamie bhAve bhaNito bhavo tahodaie / to kiha bhavapaccaio vo jutto'vahI doNhaM 1 // 1 // sovi ha khaovasamio kiM tu sa evakUkhaovasamalAbho / taMmi sai hoavassaM bhaNNai bhavapaccao to so||2||"(vi. 57331574 ) sAmprataM sAmAnyarUpatayoddiSTAnAmavadhiprakRtInAM vAcaH kramavartitvAdAyuSazcAlpatvAt yathAvadbhedena tatpratipA-18 danasAmarthyamAtmano'pazyanniyuktikRdAha "katto me vaNNe sattI ohissa svpyddiio| coisavihanikkhevaM ihIpatte ya vocchAmi // 26 // " kuto 'me' mama varNayituM zaktiravadheH sarvaprakRtI, naiva zaktirityarthaH, AyuSaH parimitatvAdvAcaH kramavartitvAcca, C-AAMKARA %20- // 50 // Jain Educaton inte For Private & Personal use only W w .jainelibrary.org
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Intern tathApi vineyajanAnugrahAya caturdazavidhanikSepaM avadheH sambandhinamAmarSauSadhyAdilakSaNaM RddhiM prAptAH RddhiprAptAstAMzca, cazabdaH samuccaye, vakSye - abhidhAsye // tatra caturdazavidhanikSepapratipipAdayiSustaddvAragAthAdvayamAha - "ohI khetta parimANe, ThANe ANugAmie / avaTThie cale tiva-maMdapaDivAuppayA iya // 27 // nAdaMsaNavibhaMge, dese khitte gaI iya / iDDIpattANuoge ya, emeyA paDivattIo // 28 // " iha avadhyAdIni gatiparyantAni caturddaza dvArANi, Rddhistu cazabdasamuccitatvAt paJcadazaM dvAram, tacca caturdazavidhanikSepavaktavyatAnantaraM pazcAdvakSyate, anye tvAcAryA avadhirityetatpadaM parityajya AnugAmikamanAnugAmikasahitamato'bhigRhya caturdaza dvArANi vyAcakSate, vadanti ca yasmAnnAvadhiH prakRtiH, kintu prakRtimAn, prakRtInAM ca catu rddazadhA nikSepa iti, pakSadvaye'pyavirodhaH, tatrAvadhiriti avadhernAmAdibhedabhinnasya svarUpamabhidhAtavyaM, avadhizabdo dvirAvartyate, arthavazAcca vibhaktipariNAma iti 1, jaghanya madhyamotkRSTabhedabhinnamavadheH kSetraparimANaM vaktavyaM 2, tathA saMsthAnamavadhervaktavyaM 3, tathA anugamanazIla AnugAmiko'vadhiH sapratipakSo vaktavyaH, ekArAntatA sarvatrApi prathamAntasya prAkRtatvAt, yathA- 'kayare Agacchai dittaruve' ityAdi 4, tathA dravyAdiSu kiyantaM kAlamapratipatitaH san upayogato labdhitazcAvatiSThate ityavasthito'vadhirvaktavyaH5, tathA varddhamAnatayA kSIyamANatayA ca calaH - anavasthito'vadhirva kavyaH 6, tathA tItro mando madhyamazcAvadhirvaktavyaH, tatra tIvro vizuddhaH mandaH - avizuddhaH tIvramandastUbhayaprakRtiriti 7, tathA dravyAdyapekSayA ekakAle pratipAtotpAdau vaktavyau 8, tathA jJAnadarzana vibhaGgA vAcyAH, kimuktaM bhavati ? -kimatra jJAnaM
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ ** hotAnA kiMvA darzanaM ko vA vimaGgaH, parasparatazcAmIpAmalpabahuravaM ca cintanIyamiti jJAnadarzanavibhAratrayamavasAtavyaM 11, 1 kSetrAdIni "jAtathA desatti kasya dezaviSayaH sarvaviSayo vA'vadhirbhavatIti vaktavyaM 12, tathA 'khetta'tti sambaddhAsambaddhasaGgyeyAsakyeyA- dvArANi tarAlakSetrahAreNa kSetraviSayo'vadhivetanyaH 13, 'gatiriti cetyatra itizabdo gaNasaMsUcako draSTavyaH, 'ityAdibahuvaca nikSepAH nAni gaNasya saMsUcakAni bhavantIti vacanAt , tato 'gai iMdie ya kAe' ityAdidvArakalApo'vaghedraSTavyaH ityukaM veditavyaM 27-29 14, tathA RddhiprAmAnuyogazca vaktavyaH, anuyoga-anvAkhyAnaM, evaM anena prakAreNa etA-anantarokAH 'pratipattayaH pratipadanaM pratipattiH paricchittirityarthaH avadheHprakRtaya eva pratipattihetutvAt pratipattaya ityucyate. athavA pratipadyateyathAvadavagamyate avadhirAbhiH prakRtibhiriti pratipattayaH, 'lAbhAdibhya'iti karaNe tiprtyyH|| sAmpratamanantaradvAragAthA-1 dvayacyAcikhyAsayA idamAha "nAmaMThavaNAdavie khette kAle bhave ya bhAve ya / eso khalu ohissA nikkhevo hoha sttviho||29||" yasya jIvasthAjIvasya vA'vadhiriti nAma kriyate sa nAnA nAmamAtreNAvadhirnAmAvadhiH, yathA loke maryAdA avadhiriti, sthApanAvadhirakSAdiH avadhirepa iti nyasyamAnA, athavA avadhereva yadabhidhAnamavadhiriti tanAmAvadhirnAma ca tadavadhizca nAmAvadhiriti vyutpatte, sthApanAvadhiyaH khalu avagherAlambanasa dravyasya kSetrasya yadivA svAminaH AkAravizeSaH, sa hi viSayaviSayiNorabhedopacArAdavaneH sambandhI, AkArazca sthApanA, sthApanA''kAravizeSa' iti vacanAt, uktaM ca-"ahavA| nAma tasseva jamabhihANaM sapajatasseva / ThavaNA''gAravisesotaidhakkhettasAmINaM ||2||"(vi.583)ath dravyAvadhirityucyate GANGANAGAR saka Jain Education Intel For Private & Personal use only IRi ww.jainelibrary.org
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ sadvividha:-Agamato noAgamatazca tatrAgamato'vadhipadArthajJastatra cAnupayuktaH, 'anupayogo dravya miti vacanAt, nojAga| matastrividhastadyathA-jJazarIradravyAvadhiH bhavyazarIradravyAvadhiH zazarIrabhavyazarIravyatirikadravyAvadhizca tatra zazarIrabhavyazarIre pratIte, tRtIyastu sAkSAtsUtreNaivopAttaH 'davie' iti dravyAvadhirdravyAlambana ityarthaH, athavA sUtre prathamAntasyApyekArAntatA, jinavacanasya ca sarvasyApyarddhamAgadhabhASAtvAt, tato dravyamevAvadhirdravyAvadhiH, kAraNaM dravyamiti bhAvaH, yadivA utpadyamAnasyAvadheryadupakArakaM zarIrAdi tadavadhikAraNatvAt dravyAvadhiH, Ai ca-dabohI uppajjai jattha tato jaM ca pAsae teNa / jaM vovayAri davaM dehAi tadubbhave hoi ||1||" (vi. 584) tathA kSetre'vadhiH kSetrAvadhiH, kimuktaM bhavati 1- yatra | kSetre'vasthitasyAvadhirutpadyate yatra vA kSetre'vadhiH prajJApakena prakAzyate yatra vA kSetre svayogyAni dravyANyavadhiH paricchinatti sa kSetrasyAdhAratvena prAdhAnyavivakSayA kSetre vyapadizyate iti kSetre'vadhiH kSetrAvadhirityucyate, evaM yatra prathamapauruSyAdau kAle'vadhirutpadyate yatra vA prajJApakena prarUpyate yasmin vA kAle svayogyAni dravyANi paricchinatti sa kAlasva prAdhAnyavivakSayA kAlena vyapadizyate, kAlenAvadhiH kAlAvadhiH, atha kimiti kSetrakAlAvasthitAni dravyANi pazyatyasAvityucyate, na punaH kSetrakAlAveva sAkSAtpazyatIti ?, ucyate, kSetrakAlayoramUrttatvena tadaviSayatvAd, Aha ca bhASyakRt - "khece jatthuSpajjai kahijae pecchae va dabAI / evaM caiva ya kAle nau pecchai khettakAle se // 1 // " ( vi. 585) tathA bhavanti tattatkarmavazavarttinaH prANino'sminniti bhavaH- nArakAdilakSaNaH, 'tudAdibhyo nakkA' vityadhikAre 'akitau ce 'ti apratyayaH, | tasmin bhave utpadyate varttate prekSate vA So'vadhiH sa bhavAvadhiH, bhAvaH - kSAyopazamikaH dravyaparyAyo vA tasminnavadhirbhA ki
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ avadherja ghanyakSetra polAtevAvadhiH, cazabdo samuccayArthoM, eSo'nantaravyAvarNitasvarUpaH,khaluzabda evakArArthaH sa cAvadhAraNe, eSa eva nAnyaH, nikSe. paNaM nikSepo'vadherbhavati sptvidhH-sptprkaarH|| samprati kSetraparimANAkhyaM dvitIyadvAraM abhidhAtavyaM, kSetraparimANaM ca // 52 // tridhA-jaghanyaM madhyamamutkaSTaM ca, tatra jaghanyaM kSetraparimANamabhidhitsurAha "jAvaiyA tisamayAhAragassa suhumarasa paNagajIvassa / ogANA jahaNNA ohI khettaM jahaNNaM tu // 30 // " __ AhArayati-AhAraM gRhNAtItyAhArakaH, trayaH samayAH samAhRtAstrisamayaM, trisamayamAhArakaH trisamayAhArakaH, 'vyAptA'viti samAsaH, 'nAma nAmnaikArthe samAso bahula'miti samAsaH, tasya trisamayAhArakasya 'sUkSmasya sUkSmanAmakarmodayavatinaH, panakajIvasya panakazcAsau jIvazca panakajIvaH-vanaspativizeSaH tasya, 'yAvatI' yAvatparimANA'vagAhante kSetraM yasyAM sthitA jantavaH sA'vagAhanA-tanurityarthaH jaghanyA-zeSatrisamayAhArakasUkSmapanakajIvApekSayA sarvastokA etAvatparimANamavadherjadhanyaM kSetraM, tuzabdo'vadhAraNe 'tuH syAddede'vadhAraNe' iti vacanAt , jaghanya kSetramavadheretAvadeveti, atrAyaM sampra dAyA-yaH kila yojanasahasraparimANAyAmo matsyaH svazarIrasya bahirekadeze evotpadyamAnaH prathamasamaye sakalanijazaizarIrasambaddhAnAmAtmapradezAnAmAyAma saMhRtyAGgulAsaGkhyeyabhAgabAhalyaM svadehaviSkambhapramANAyAmavistAraM prataraM karoti, tamapi dvitIyasamaye saMhRtyAGgulAsaGkhyeyabhAgaviSkambhAM matsyadehaviSkambhapramANAyAmAmAtmapradezAnAM sUcI viracayati, tRtIyasamaye tAmapi saMhRtyAGgalAsaGkhyeyabhAgamAtre svazarIrasya bahiH pradeze sUkSmapariNAmapanakarUpatayotpadyate, tasyopapAtasamayAdArabhya tRtIye samaye vartamAnasya yAvatpramANaM zarIraM bhavati tAvatparimANaM jaghanyamAlambanavastubhAjanakSetramava CREAMROSAGARMA5% AAKAAGRAATAKAL Jain Education Intem For Private & Personal use only jainelibrary.org
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAtavyaM, ukaM ca-yojanasahanamAno matsyo mRtvA svakAyadeze yaH / utpadyate hi panakaH sUkSmatveneha sa grAhyaH // 1 // drasiMhRtya cAdyasamaye sadyAyAma karoti ca prataram / saGkhyAtItAkhyAkulavibhAgavAhalyamAnaM tu||2||svtnu (ka)pRthutvamAtrAM dIrghatvenApi jIvasAmarthyAt / tamapi dvitIyasamaye saMhRtya karotyasau sUcim // 3 // saGkhyAtItAkhyAGgulavibhAgaviSkambhamAnanirdiSTAm / nijatenupRthutvadaiyA tRtIyasamaye tu saMhRtya // 4 // utpadyate ca panakaH svadehadeze sa suukssmprinnaamH| samayatrayeNa tasyAvagAhanA yAvatI bhavati // 5 // tAvajaghanyamavadherAlambanavastubhAjanaM kSetram / idamitthameva munigaNasusampradAyAt samavaseyam // 6 // " atra kazcidAha-kimiti yojanasahasrAyAmo matsyaH?, kiMvA tasya tRtIyasamaye svadehadeze sUkSmatvenotpAdaH kiM vA trisamayAhArakatvaM parigRhyate ?, ucyate, iha yojanasahasramAno matsyaH sa kila tribhiH samayaiH AtmAnaM saGkSipati mahataH prayatnavizeSAta, mahAprayatnavizeSAdhirUDhazcotpattideze'vagAhanAmArabhamANo atIva sUkSmAmArabhate, tato mahAmatsyasya grahaNaM, sUkSmapanakazcAnyajIvApekSayA sUkSmAvagAhano bhavati, tataH sUkSmapanakagrahaNaM, tathA utpattisamaye dvitIye samaye cAtisUkSmo bhavati caturthAdiSu tu samayeSvatisthUrastrisamayAhArakastu yogyastatastrisamayAhArakagrahaNaM, ukkaM ca-"maccho mahallakAo saMkhitto jo u tIhi samaehiM / sa kira payattaviseseNa sahamogAhaNaM kuNai ||1||snnhyraa saNyaro suhumo paNago jahaNNadeho ya / subahuvisesavisiho sahayaro sabadehesu // 2 // paDhamavIe5tisaNho jamaitthUlo cautthayAdIsu / taiyasamayaMmi joggo gahiyo to tisamayahAro // 3 // (vi.593-594)" anye tu vyAcakSate-trisamayAhArakasyeti, AyAmapratarasaMharaNe samayadvayaM tRtIyazca samayaHsUcIsaMharaNotpattidezAgamaviSayaH, evaM trayaH Jain Education Intern For Private & Personal use only ww.jainelibrary.org KI
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ poddhAte avadheza tkRSTakSetra // 53 // XXXX samayAH, vigrahagatyabhAvAccaiteSu triSvapi samayeSvAhArakastata utpAdasamayaeva trisamayAhArakaH sUkSmapanakajIvo, jaghanyAvagAhanazcAsau, tatastaccharIramAnaM jaghanyamavadhikSetraM, taccAyuktaM, yatastrisamayAhArakasyeti vizeSaNaM panakasya, na tu matsyasya, naca matsyAyAmapratarasaMharaNasamayau panakabhavasya sambandhinau, kintu matsyabhavasya, tata utpAdasamayAdArabhya trisamayAhArakasyeti draSTavyaM nAnyathA, etAvatpramANajaghanyakSetrasyAvadhiH taijasabhASAprAyogyavargaNApAntarAlavarti dravyamAlambate, 'teyAbhAsAdavANamaMtarA ettha lahai paTThavato' itivakSyamANavacanAt // tadevaM jaghanyamavadheH kSetramuktam, sAmpratamutkRSTamabhidhAtukAma Aha* "sabaSa agaNijIvA niraMtaraM jattiyaM bharijaMsu / khettaM sabadisAgaM paramohI khetta nidiho // 31 // " | 'sababahu' iti, yata Urddhamanya eko'pi jIvo na kadAcanApi prApyate te sarvabahavaH, sarvabahavazca te'gnijIvAH-sUkSmabAdararUpAH sarvabahvagnijIvAH, kadA sarvabahvagnijIvA iti cet , ucyate, yadA sarvAsu karmabhUmiSu nirvyAghAtaM agnikAyasamArambhakAH sarvabahavo manuSyAH, teca prAyo'jitasvAmitIrthakarakAle prApyante, yadA cotkRSTapadavartinaH sUkSmAnalajIvAstadA sarvabahvagnijIvaparimANaM, uktaM ca-abAdhAe sabAsu kammabhUmIsu jaM tdaarNbhaa| sababahavo maNussA, hont'jiyjinniNdkaalNmi||1||ukosyaa ya suhumA jayA tayA sababahugamagaNINa parimANa"miti,(vi.599-600) nirantara'miti kriyAvizeSaNaM, yAvad-yAvatparimANa kSetraM 'bhRtavanto vyAptavantaH, kimuktaM bhavati?-nairantaryeNa viziSTasUcIracanayA yAvaLyAptavantaH, vyAptavanta iti bhUtakAlanirdezaH ajitasvAmikAla eva ca prAyaH sarvabahavo'nalajIvA asyAmavasarpiNyAM bhavanti 53 // For Private & Personal use only
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ smeti khyApanArthaH, idaM cAnantaroditavizeSaNaM kSetramekadikkamapi bhavati tata Aha-sarvadika,anena sUcIbhramaNapramitatvaM kSetrasya sUcayati, paramazcAsAvavaSizca paramAvadhiH, etAvad anantaroditaM sarvabahanalasUcIparikSepapramitaM kSetramaGgIkRtya nirdissttH| pratipAdito gaNadharAdibhiH kSetranirdiSTaH, kimuktaM bhavati ?-sarvabahagnijIvA nirantaraM yAvat kSetra sUcIbhramaNena sarvadikaM bhRtavantaH etAvati kSetre yAnyavasthitAni dravyANi tatparicchedasAmarthyayuktaH paramAvadhiH kSetramadhikRtya nirdiSTo gnndhraadibhiH| ayamiha sampradAya:-sarvabahvagnijIvAdayaH prAyo'jitasvAmitIrthakAle prApyante, tadArambhakamanuSyabAhulyabhAvAt , sUkSmAzcotkRSTapadavartinaH tatraiva vivakSyate, tatazca te sarvabahavo'nalajIvA bhavanti, teSAM svabuddhyA poDhA avasthAnaM kalpyate-ekaikakSetrapradeze ekaikajIvAvagAhanayA sarvatazcaturasro ghana iti prathama, sa eva ghano jIvaiH svAvagAhanAbhiriti dvitIyaM, evaM prataro'pi vibhedaH, zreNirapi dvidhA, tatrAdyAH paJca prakArA anAdezAH, teSu kSetrasyAlpIyastayA prApyamANatvAt , SaSThastu prakAraH sUtrAdezaH, uktaM ca-"ekekAgAsapaesa jIvarayaNA ya sAvagAhe ya / cauraMsa ghaNaM payaraM seDhI chaTTo suyAdeso // 1 // " (vi.601) tatazcAsau zreNiH svAvagAhanAsaMsthApitasakalAnalajIvAvalirUpA avadhijJAninaH sarvAsu dikSu zarIraparyantena bhrAmyate, sA ca bhrAmyamANA asalyeyAn lokamAtrAn kSetra vibhAgAn aloke prApnoti,etAvatkSetramavadhiruskRSTaH, uktaMca-niyagAvagAhaNAgaNijIvasarIrAvalIbhamaMteNa / bhAmijai ohinANIdehapajaMtato sA y||1|| aigaMtUNamaloge logaagaasppmaannmettaaii|tthaai asaMkhejAiM idmohiikhettmukkos||2||(vi.603-604)" idaM ca sAmarthyamAtramupavIte, etAvati kSetre yadi draSTavyaM bhavati tarhi pazyati, yAvatA'loke tanna vidyate, aloke rUpidravyANAmasaMbhavAt , rUpidra For Private & Personal use only
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ poddhAte // 54 // ARod vyaviSayazcAvadhiH, kevalamayaM vizeSo-yAvadadyApi paripUrNamapilokaM pazyati tAvadihaskandhAneva jAnAti,yadA punaH aloke avadheza prasaramavadhiradhirohati tadA yathA 2 abhivRddhimAsAdayati tathA tathA loke sUkSmAn sUkSmatarAn skandhAna pazyati, kSetrakAlayAvadante paramANumapi, uktaJca-"sAmatthamettamuttaM dadvavaM jai haveja pecchejA / na u taM tatthatthi jato so rUvinibaMdhaNo pratibaMdha: bhnnio||1|| vaIto puNa bAhiM logatthaM ceva pAsaI davaM / suhamayaraM suhumayaraM paramohI jAva paramANU // 2 // (vi.605- 32-35 606)" evaM tAvat jaghanyamutkRSTaM cAvadhikSetramukaM, samprati madhyamaM pratipipAdayiSuretAvatkSetropalabhe etAvatkAlopalambhaH etAvatkAlopalaMbhe ca etAvat kSetropalambha ityasyArthasya prakaTanArtha gAthAcatuSTayamAha.. "aMgulamAvaliyANaM bhAgamasaMkhena dosu saMkhejjA / aMgulamAvaliyaMto AvaliyA aMgulapuhuttaM // 32 // - hatthaMmi muhutto divasaMto gAuyammi boyo / joyaNa divasapuhuttaM pakkhaMto paNNavIsAo // 33 // bharahaMmi addhamAso jaMbuddIvammi sAhito mAso / vAsaM ca maNuyaloe vAsapuhuttaM ca ruyagaMmi // 34 // saMkhijaMmi u kAle dIvasamuhA ya huMti saMkhejA / kAlammi asaMkhejje dIvasamuddA ya bhaiyatvA // 35 // " aGgulamiha kSetrAdhikArAt pramANAGgulamamigRhyate, anye tvAhuH-avadhyadhikArAducchrayAGgulamiti, AvalikA asaGkhye- 2 | yasamayAtmikA, jaghanyayuktAsaGgyAtakapramANasamayasamudAyAtmikA iti bhAvaH, aMgulaM ca AvalikA ca aNgulaavliketyo-||3||| 54 // bhAga-aMzamasaMkhyeyaM pazyatyavadhijJAnI, kimuktaM bhavati-kSetrato'GgulAsayayabhAgamAtraM pazyan kAThata AvalikAyA asaH | yeyameva bhAgamatItamanAgataM ca pazyati, ukkaM ca-"khettamasaMkhejaMgula pAsaM pAsaM tameva kaalennN| AvaliyAe bhAgaM nI-|| / Jain Education Inter For Private & Personal use only
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ *SAKA% vamanAgaM ca jANAi, (vi.611) AvalikAyAvAsaneyamArga pazyan kSetrato'DulArajhoyaM bhAvaM pazyati, evaM sarvapi 6 kSetrakAlayoH parasparaM yojanA kavyA, kSetrakAladarzanaM copacAreNa draSTavyaM, na sAkSAt, na khalu kSetraM kALaM vA sAkSAdavadhijJAnI hai pazyati,tayoramUrcatvAd, rUpidravyaviSayazcAvadhiH, tata etaduktaM bhavati-etAvati kSetre kAle ca yAni dravyANi teSAM vyANAM ye paryAyAstAn pazyatIti, ukaM ca-"tasyeva ya je davA, tesi ciya je havaMti pjaayaa| iya khette kAlaMmi ya joejA davapabAe // 2 // " (vi.612)evaM ca sarvatrApi bhAvanIyaM, kriyA ca gAbhAcatuSTave svayameva yojanIyA, tathA dvayoraGgulAvalikayoH sahayo bhAgamai pazyati, aGkhalatya saGghaleyaM mAgaM pazyan AvalikAyA api sadheyameva bhAgaM pazyatItyarthaH, tathA aGgulaM-aGga-1 lamAtraM kSetraM pazyan AvalikAntaH-kiJcidUnAmAvalikAM pazyati, AvalikAM cet kAlataH pazyati kSetrato'GgalapRthaktvaM-paripUrNAjalapravaktvaparimANaM kSetraM pazyati, uktaM ca-"saMkhejaMgulabhAge AvaliyAevi muNai tibhaage| aMgulamiha pecchaMto Ava-1 liyato munnikaalN||shaa AvaliyaM muNamANo saMpuNNaM khettamaMgulapahatta"miti (vi.613, 614)pRthaktvaM dviprabhRtirA navabhyaH, tathA haste hastamAtre kSetre jJAyamAne kAlato muhUrtAntaH pazyati, antarmuhurcapramANaM kAlaM pazyatItyarthaH,tathA kAlato divasAntaH-16 kivadanaM divasaM pazyana kSetrato gavyUta-gavyUtaviSayo draSTavyaH, tathA yojana-yojavamAnaM pazyan kAlato divasapRthaktvamAtraM | bALaM pazyatItyarthaH, tathA pakSAntaH kiJcidUnapakSaM pazyan kSetrataH paMcaviMzatiyojanAni pazyati, "bharahamI" tyAdi, bharate-11 sakaThabharatapramANe kSetre'vadhau kAlato'rddhamAsa mkA, bharatapramANaM kSetraM pazyan kAlato'tItamanAgavaM cAImAsaM-pazyatIti | bhAvArthaH parva jambUdvIpaviSaye'vasa sAdhiko mAsa kAlato viSayatvena boddhavyA, tathA manuSyaloke-manuSyalokapramANa Jain Education Intem For Private & Personal use only Maw.jainelibrary.org
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ -- avadhau. nivandhaH - Avazyaka traviSayo'vadhirvarSa-saMvatsaramatItamanAgataM ca pazyati, tathA rucake-rucakAkhyabAhyadvIpapramANakSetraviSayo'vadhirvarSapRthaktvaM upoddhAte pazyati / 'saMkhe' tyAdi, saMkhyAyate iti saGkhyeyaH,sa casaMvatsaralakSaNo'pi bhavati, tatazcazabdo vizeSaNArtha upAttaH, sa caita dvizinaSTi-sahayeyaH kAlo varSasahasrAtparo veditavyaH, tasmin saGkhyeye kAle'vadhigocare sati kSetratastasyaivAvadhergocaratayA // 55 // x dvIpAzca samudrAzca dvIpasamudrAste'pi bhavanti saGkhyeyAH, apizabdAnmahAneko'pi mahata ekadezo'pi, kimuktaM bhavati ?ta saGkhyeye kAle'vadhinA paricchidyamAne kSetramapi saMkhye yadvIpasamudraparimANaM paricchedyaM bhavati, tatra yadi nAma atratyasyAvadhi rutpadyate tato jambUdvIpAdArabhya saGkhyeyA dvIpasamudrAstasya paricchedyAH, atha bAhye dvIpe samudre vA saGkhyeyayojanavistRte kasyApi 4 tirazcaH saGkhyeyakAlaviSayo'vadhirutpadyate tadA yathoktakSetraparimANaM tamevaika dvIpa samudraM vA pazyati, yadi punarasaGkhyeyayo janavistRte svayaMbhUramaNAdike dvIpe samudre vA saGkhyeyakAlaviSayo'vadhiH kasyApyupajAyate tadAnIM sa prAguktaparimANaM tasya dvIpasya samudrasya vA ekadezaM pazyati, yadivA ihatyatiryamanuSyabAhyAvadhirekadvIpaviSayo dvIpaikadezavipayo vA veditvyH| tathA kAle'saGkhyeye-palyopamAdilakSaNe'vadhiviSaye sati tasyaivAsaGkhyeyakAlaparicchedakasyAvadheH kSetratayA paricchedyA dvIpasamudrAstu bhAjyAH-vikalpayitavyAH, kasyacidasaGkhyeyA eva kasyacitsaGkhyeyAH kasyacinmahAnekaH kasyacidekadeza ityarthaH, tatra iha yadA manuSyasthAsaGkhyeyakAlaviSayo'bhyantarAvadhirutpadyate tadAnImasakveyA dvIpAH samudrAzcAsya viSayaH, yadA punahidvIpe samudre vA vartamAnasya kasyacittirazco'saGkhyeyakAlaviSaya upajAyate tadA tasya saGgyeyA dIpasamudrAH, athavA yasya manuSyasyAsayeyakAlaviSayo bAhyadvIpasamudrAlambano bAhyAvadhirutpadyate tasya saGkhyeyA dvIpasamudrAH, evamekadvIpaviSayo'pi -Ckestak --- ---- // 55 // lain Educatonneraton Pinw.jainelibrary.org
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ | bhAvanIyaH, yadA punaH svayaMbhUramaNe dvIpe samudre vA kasyacittirazco'vadhirasaGkhyeyakAlaviSayo jAyate tadA tasya svayaMbhUra| maNasya dvIpasya samudrasya vA ekadezo viSayaH, svayambhUramaNaviSayamanuSyabAhyAvadhirvA tadaikadezo viSayaH, kSetraparimANaM punaH | sarvatrApi yojanApekSayA saMkhyeyAkhyaM asaGkhyeyAkhyaM vA tadevaM yathA kSetravRddhau kAlavRddhiH kAlavRddhau ca yathA kSetravRddhistathA paristhUranyAyamaGgIkRtya pratipAditaM / samprati dravyakSetrakAlabhAvAnAM madhye yadvRddhau yasya vRddhirupajAyate yasya ca na tadabhidhitsurAha-- kAle caNha vuDI, kAlo bhaiyabvu khettavuDIe / vuDDIe dvapajjava bhahayavA vittakAlA u // 1 // kAle- avadhigocare varddhamAne caturNA dravyakSetra kAlabhAvAnAM vRddhirbhavati, tathA kSetrasya vRddhiH kSetravRddhistasyAM satyAM | kAlo bhajanIyo-vikalpanIyaH, kadAcidvarddhate kadAcinna, kSetraM hyatyaMtasUkSmaM kAlastu tadapekSayA paristhUraH, tato yadi prabhUtA kSetravRddhistato varddhate zeSakAlaM neti / dravyaparyAyau tu niyamato varddhete, yata uktam- "kAle pavaDDUmANe sabai davAdayo patrati / | khitte kAlo bhaio vahuti u davapajjAyA // 1 // (tri. 618) tathA dravyaM ca paryAyazca dravyaparyAyau tayorvRddhau satyAM, sUtre vibhaktilopaH prAkRtatvAd, bhajanIyAveva kSetrakAlau, huzabda evakArArthaH sa ca bhinnakramaH tathaiva ca yojitaH, bhajanA caivaM-kadAcittayorvRddhirbhavati kadAcinna, yato dravyaM kSetrAdapi sUkSmaM, ekasminnapi nabhaH pradeze'nantaskandhAvagAhataH, dravyA dapi sUkSmaH paryAyaH, ekasminnapi dravye'nantaparyAyasambhavAt tato dravyaparyAyavRddhau kSetrakAlI bhajanIyAveva bhavataH, dravye ca varddhamAne paryAyA niyamato varddhante, pratidravyaM saGkhyA nAmasaGkhyeyAnAM vA paryAyANAmavadhinA paricchedasambhavAt paryAye tu
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ avadhau 5.-M Avazyaka dAvarddhamAne dravyaM bhAjyam, ekasminnapi dravye paryAyaviSayAvadhivRddhyavRddhisambhavAt , Aha ca bhASyakRt-"bhayaNAya khetakAle upoddhAte parivaddhatesu dvbhaavesuN| dave vahai bhAvobhAve dabaM tubhynnijN||1||"(vi.619) Aha-nanu jaghanyamadhyamotkRSTabhedabhinyonaravadhijJAnasambandhino kSetrakAlayoH aGgalAvalikAsaleyabhAgAdirUpayoH parasparaM pradezasamayasaGkhyayA tulyatvamuta hInA- vRddhi vikatvaM', ucyate, hInAdhikatvaM, tathAhi-AvalikAyA asaMkhyaye bhAge jaghanyAvadhiviSaye yAvantaH samayAstadapekSayA hai bhajatA * abasthAsaGgveyabhAge jaghanyAvadhiviSaye eva ye nabha pradezAste asaveyaguNAH, evaM sarvatrApyavadhiviSayAt kaalaadso-| bagabatvamavadhiviSayasya kSetrasyAvagantavyaM, ukkaM ca-"sabamasaMkhejaguNaM kAlAo khittamohivisayaMmi / avaropparasaMbaddhaM samayapaesapamANeNaM // 1 // " (vi.624) atha kSetrasyetyaM kAlAdasoyaguNatA kathamavasIyate ?, ucyate, sUtraprAmANyAt,! hai nadeva sUtramupadarzayati mahumo ya hoi kAlo taco muhumayarayaM havA khettaM / baMgulaseDImitte, mossappiNio asaMkhenA // 36 // 'sakSmA' lakSNazca bhavati kAlaH, cazabdo vAkyabhedakramopadarzanArthaH, yathA sUkSmastAvatkAlo bhavati, yasmAdutpalapavazatabhede pratipatramasajhevAH samayAH pratipadyante, tataH sUkSmaH kAlaH, tasmAdapi kAlAt sUkSmataraM kSetraM bhavati, yasmAdA lazreNimAtre kSetre-pramANADulaikamAtre zreNirUpe namaHkhaNDe pratipradezaM samayagaNanayA asaGkhyayA avasarpiNyastIrthaka dbhirAkhyAtAH, idamukkaM bhavati-pramANAkulekamAne ekaikapradezazreNirUpe nabhaHkhaNDe yAvanto'saGgyeyAskvasapipNISu samayA-15 khAvatpramANA (pradezA) varttanne, tataH sarvatrApi kAlAdasoyaguNaM kSetra, kSetrAdapi cAnantaguNaM dravyaM, dravyAdapi cAvadhiviSayaH / IRECX Jain Education Intera For Private & Personal use only W ww.jainelibrary.org
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ ECARALACE paryAyaH saJjayeyaguNo'saGkhyeyaguNo vA, uktaM ca-"khettavisesehito, dabamaNataguNiyaM pesehiN| davedito bhAvo makhamaNo'saMkha guNiyo vA // 1 // " (vi. 625 pae.) uktamavadherjaghanyamadhyamotkRSTabhedabhivaM kSetraparimANa, kSetraM cAvadhigocaragavyAdhArepAvadheya'padizyate, tataH kSetrasya dravyAvadhikatvAttadabhidhAnAnantaraM avadhiparicchedayogyaM dravyamabhidhAtavyaM, avadhizcA vidhA-jaghanyoM madhyama utkRSTazca, tatra jaghanyAvadhiparicchedayogyaM tAvadravyamabhidhitsurAha teyAbhAsAdavANa aMtarA ettha lahai pttttvgo| gurulaha aguruyalahuyaM taMpi ya teNeva niTThAi / / 37 // taijasaM ca bhASA ca taijasabhASe tayordravyANi taijasabhASAdravyANi teSAM taijasabhASAdravyANAmantarAt, prAkRtatvAdvibhaktipariNAmaH, antare, athavA aMtare iti pAThAntarameva, kimuktaM bhavati ?-taijasabhASAdravyANAmapAntarAle iti, 'atra' eta-1 smin ubhayAyogyadravyasamUhe taijasabhASAbhyAmanyadeva dravyaM labhate' pazyati, ko'sAvityAha-'prasthApakaH' prasthApako nAma | tatprathamatayA avadhijJAnaprArambhakaH, kiMviziSTaM tadityAha- 'guruladhvagurulaghu' guru ca laghu ca gurulaghu tathA na gurulaghu agurulaghu, kimuktaM bhavati ?-gurulaghuparyAyopetaM gurulaghu agurulaghuparyAyopetamagurulaghu, tara yattaijasadravyAsannaM tad guru-1|| laghu yatpunISAdravyAsannaM tadagurulaghu, tadapi cAvadhijJAnaM pracyavamAnaM satpunastenaiva dravyeNopalabdhena satA niSThAM yAti, pracyavate iti bhAvaH, tathA coktaM--"paddhavago nANassAraMbhato (pAsae) jaMta(yA)dIe / ubhayAjoggaM pecchai teyAbhAsaMtare davaM // 1 // gurulaghu teyAsannaM bhAsAsannamaguruM va pAsejjA / AraMbheja didai daTTaNaM paDai taM ceva // 2 // " (vi.628-9) 'tadapi tAce tyatrApizabdo yatpratipAti tatrAyaM niyamo na punaravadhijJAnaM pratipAtyeva bhavatIti saMdarzanArthaH, cazabdastvevakArArthaH Jain Education Inter For Private & Personal use only Primr.jainelibrary.org
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAvazyake upodghAte // 57 // sa cAvadhAraNe, tasya caivaM prayogaH - avadhijJAnamevaivaM pracyavate, na zeSajJAnAnIti, atha kiyatpradezaM tat dravyaM yattaijasa| bhASAdravyANAmapAntarAlavarttiM jaghanyAvadhipremayamityAzaGkA, tatkila paramANvAdikramopacayAdaudArikAdivargaNAnukramataH pratipAdayituM zakyaM, atastatsvarUpaM pratipipAdayiSurgAthAdvayamAha orAlavivAhArateya bhAsANapANamaNakamme / aha daghavaggaNANaM kamo vivajjAsato khete // 39 // kammovariM dhuveyara sunnearavaggaNA anaMtAo / vaudhuvaNaMtarataNuvaggaNA ya mIso tahA'citto // 40 // Aha- kimarthamaudArikAdizarIraprAyogyAprAyogya dravyavargaNAH prarUpyanteH, ucyate-vineyAnAmasaMmohArtha, tathA cAtrodAha| raNam-iha bharatakSetre magadhAjanapade prabhUtagomaNDalasvAmI kucikarNo nAma gRhapatirAsIt, sa ca tAsAM gavAmatiprabhUtatvAt | sahasrAdiparimitAnAM pRthak pRthaganupAlanArthaM prabhUtAn gopAlAn cakre, te ca tAsu parasparaM militAsu gopA AtmIyAH 2 | samyagajAnantaH santo'navarataM kalahamakArSuH, tAMzca tathA parasparaM vivadamAnAn upalabhyAsau teSAmavyAmohArthaM kalahavyavacchittaye ca zuklakRSNaraktakarburAdibhedabhinnAnAM gavAM pratigopAlaM sajAtIyagosamudAyarUpA bhinnA vargaNA vyavasthApitavAn, eSa dRSTAnto'yamarthopanayaH - iha gopAlaprabhukalpo bhagavAMstIrthakaraH gopakalpebhyaH ziSyebhyo gosamUha samAna pudgalAstikAyaM tadasammohAya paramANvAdivargaNAvibhAgena nirUpitavAn iti, kRtaM prasaGgena, padArthaH pratipAdyate, tatra audArikagrahaNAdaudArikazarIraprAyogyA vargaNAH parigRhItAH, iha vargaNAH sAmAnyatazcaturvidhA bhavanti, tadyathA- dranyataH kSetrataH kAlato bhAvatazca tatra dravyata ekaparamANvAdInAM yAvadanantaparamANUnAM kSetrata ekapradezAvagADhAnAM abadherA raMbhaH vargaNAca / / 57 / /
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ *yAvat asaMkhyapradezAvagADhAnA, kAlata ekasamayasthitInAM sarveSAM paramANanAM skandhAnAM ca ekA vargaNA dvisamayasthitInAM sarveSAM dvitIyA vargaNA trisamayasthitInAM sarveSAM tRtIyA vargaNA evamekaikasamayavRyA saMkhyeyasamayasthitInAM paramANvAdInAM saGkhyeyA vargaNAH asaGkhyeyasamayasthitInAM tvasaGkhyeyA vargaNAH, bhAvata ekaguNakRSNAnAM paramANUnAM skandhAnAM ca sarveSAmekA vargaNA kRSNavarNaguNadvayayuktAnAM paramANvAdInAM dvitIyA vargaNA evamekaikaguNavRkhyA sakyeyakRSNavarNaguNAnAM saGkhyeyA vargaNAH asamayeyakRSNavarNaguNAnAmasaGkhyeyA anantakRSNavarNaguNAnAmanantAH, evaM nIlalohitahAridrazukleSu 4 surabhItarayorgandhayoH 6 titakaTukaSAyAmlamadhureSu paJcasu raseSu 11 karkazamRdugurulaghuzItoSNasnigdharUkSeSu aSTAsu sparzeSu 19 sarvasaGkhyayA ekonaviMzatisthAneSu pratyekamekAdInAM saGkhyeyaguNAnAM saGgyeyAH asakyeyaguNAnAmasaGkhyeyAH anantaguNAnAmanantA vargaNA vAcyAH, tathA laghuguruparyAyANAM bAdarapariNAmAnvitavastUnAmekA vargaNA, agurulaghuparyAyANAM tu sUkSmapariNAmapariNatavastUnAmekA vargaNA, evamete dve vargaNe bhavataH, tatra samastalokAkAzapradezavartinAmekAkiparamANUnAM | samudAya ekA vargaNA, tataH samastalokavartinAM dvipradezikaskandhAnAM dvitIyA vargaNA, tataH samastAnAmapi tripradezika-1 skandhAnAM tRtIyA vargaNA, catuSpadezikaskandhAnAM caturthI, evamekottaravRddhyA tAvanneyaM yAvat saGgyAtapradezikaskandhAnAM | saGkhyeyA vargaNAH asaGkhyeyapradezikAnAmasaGkhyeyAH anantapradezikAnAmanantAH khalvagrahaNaprAyogyA vargaNA vilaya viziSTata pariNAmayuktA audArikazarIragrahaNaprAyogyA anantavargaNA bhavanti, tato ekottarapradezavRkSyA varddhamAnAH pracuradravya-12 tvAtsUkSmatarapariNAmatvAcaudArikasyAgrahaNaprAyogyA anaMtA vargaNA bhavaMti, tAzca svalpaparamANuniSpannatvAdvAdarapari-18 REACHERSION Jain Educatan internete
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ A bolaNAmayuktatvAcca vaikriyasyApyagrahaNaprAyogyAH, kevalamaudArikavargaNAnAmAsannatvena tadAbhAsatvAt tadagrahaNayogyA iti ava-18 audAriupodAte hriyante, tAsAbhaudArikAgrahaNaprAyogyavargaNAnAmupari ekaikapradezavRddhyA vardhamAnAH svalpadravyaniSpanatvAd bAdarapariNA kAdyA matvAcca vaikriyazarIrasyAgrahaNaprAyogyA anantA vargaNA bhavanti, tAzca pracuradravyaniSpannatvAt sUkSmapariNAmatvAccaudAri- vargaNAH // 5 // kasyApyagrahaNaprAyogyAH paraM vaikriyavargaNApratyAsannatayA tadAbhAsatvAdvaikriyazarIrAgrahaNaprAyogyA iti vyapadiSTAH, tata evamekottaravRddhyA varddhamAnAH pracuradravyanivRttatvAttathAvidhasUkSmapariNAmatvAcca vaikriyazarIrasya grahaNaprAyogyA anantA vargaNA bhavanti, tata UrdhvamekottaravRddhyA pravarddhamAnAH pracuradravyArabdhatvAtsUkSmatarapariNAmatvAcca vaikriyasyAgrahaNaprAyogyA| anantA vargaNAH, tAsAM ca vaikriyAgrahaNaprAyogyavargaNAnAmuparyekottaravRddhyA pravarddhamAnAH svalpadvyaniSpannatvAdvAdarapariNAmatvAccAhArakazarIrasyAgrahaNaprAyogyA anantA varNaNAH, tadanansaramekottaravRddhyA vardhamAnAH pracuradraSyativRttatvAva* tathAvidhasUkSmapariNAmapariNatatvAccAhArakazarIrasya grahapAprAyogyA anantA vargaNAH, tato'pyekosaravRDyA var3asAnA bahutamadravyaniSpannatvAdatisUkSmapariNAmatvAccAhArakazarIrasyAgrahaNaprAyogyAH anantA vargaNAH,evaM taijasasya 4 bhASAyAH5 AnANayoH6manasaH 7 karmaNazca 8 yathottaramekottaravRDyupetAnAM pratyekamanantAnAmayogyAnAM yogyAnAM pubarayogyAnAM vargayAnAM pRthaktrayaM vaktavyaM, Aha ca bhASyakRta-"egA paramANUNaM, eguttaravaddhito tato kmso| saMkhejapaesANaM saMkhejA vaggaNA hoti // 58 // // 1 // tatto saMkhAtItA saMkhAtItappaesamANApaM / tatto puNo aNaMtANaMtapaesAya gaMtUNaM // 2 // orAliyarasa mahapappAyoggA vaggaNA annNtaao| aggahaNappAyoggA, tasseva tato ayaMtAo // 3 // evamajoggA joggA, puNo ajoga ya kAma CCOUNTACCAL Jain Education Inter For Private & Personal use only P w.jainelibrary.org
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ sabhASAvyApAntarAlavatyu " (vi.637) aha lAmo veditavyaH nnaanntaa| veuviyAiyApA, neyaM tivigappameklekaM // 4 // (vi.633-636) Aha-kathaM punarekaikasyaudArikAdeH vayaM trayaM mambane ucyo, taijasabhASAdravyApAntarAlavayubhayAyogyadravyAvadhigocarAvidhAnAt , uktaM ca-"ekekassAdIe pajantami havaMta'-1 jogaaii| upayAjogAI jato teyAbhAsaMtare pddh||1||" (vi.637) ahe' tyAdi, atha eSa dravyavamanAnAM kramaH-paripATI, vargaNA vagA rAziriti paryAyAH, tathA 'viyosato' viparyAsena 'kSetre kSetraviSayo vargaNAkramo veditavyaH, tadyathA-paramA nAM ghyaNukAdyanantANukaparyantaskandhAnAM ca ekaikAkAzapradezAvagAhinAM sarveSAmekA vargaNA, byaNukAdyanantAmukaparyantakandhAnAM dvipradezAvagAhinAM skandhAnAM dvitIyA vargaNA, vyaNukAdyanantANuparyantaskandhAnAM tripradezAvagAhinA tRtIyA vargaNA, evamekaikAkAzaprade vRddhyA saGkhyeyapradezAvagAhinAM skandhAnAM saGkhyeyA vargaNAH, tato'saGkhyeyapradezAva-14 gAhinAM skandhAnAmasaGkhyayAH, tAzca ekaikAkAzapradezavRddhyA varddhamAnAH khalu asaGkhyeyA vargaNA vilaGghaya karmaNaH prAyogyA asatye yA vargaNA bhavanti, tato'nantaramalpaparamANuniSpannatvAdu bAdaraparimANatvena bahvAkAzapradezAvagAhi. zatvAJca tasyaiva karmaNo'grahaNaprAyogyA ekaikAkAzapradezavRddhyA asaGkhyeyA vargaNAH 1 evamekaikAkAzapradezavRddhyA varddhamA-* 4nA manaso'pyasayeyA agrahaNavargaNAH, punaretAvatya eva tasya grahaNavargaNAH, punaretAvatpramANA eva tasyaivAgrahaNaprAyogyA vargaNAH, evamAnaprANayonaupAyAstajasasyAhArakasya vaikriyasyaudArikasya cAyogyayogyAyogyavargamAnAM kSetrato'pi pratilomaM trayaM trayaM pratyekamAyojanIyam "paraM paraM sUkSma / pradezato'saGkhyeyaguNa"miti (tattvA.2-38-39) vacanAt, bhASyakAropyAha-"esaesogADhANa vaggaNegA pesvuddddiie| saMkhejjogADhANaM, saMkhejjA vaggaNA tatto // 1 // (vi.675) tatto saMkhAtItA|8 saMsAtItA .esamANANaM / gaMtumasaMkhejAto joggAto kammuNo bhnniyaa||2||ttto saMkhAMtIyA tasseva puNo hvNt'jomgaatot| Jain Education Inter For Private & Personal use only X w.jainelibrary.org
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAvazyaka upodghAte dhruvAcAvargaNAH mANasadavAINavi, evaM tivikappamekekaM // 3 // " (vi. 648, 649) adhunA dvitIyagAthAvyAkhyA-tatrAnantaragAthAyAM hai karmadravyavargaNAHpratipAditAH, samprati pradezottaravRddhyA tadagrahaNaprAyogyAH pradaryante-kriyate-mithyAtvAdisacivaijIMvainivartyate iti karma karmaNa upari karmopari, 'nAma nAmnekArthe samAso bahula'miti samAsaH, SaSThItatpuruSastu na prApnoti, 'avyayeti pratiSedhAt, kAMgrahaNaprAyogyavargaNAnAmuparItibhAvaH, 'dhuve'ti dhruvavargaNA anantA bhavanti, tadyathA-karma-| grahaNaprAyogyavargaNAnAmupari ekAdhikaparamANUpacitAtisUkSmapariNAmA'nantaparamANvAtmikA prathamA dhruvavargaNA bhavati, tata ekottaravRddhayA varddhamAnAH etA api dhruvavargaNA anantA veditavyAH, dhruvA-nityAH lokavyApitayA sarvakAlAvasthAyinya iti bhAvaH, antadIpakaM cedaM, tatazcaitAsAM dhruvatvabhaNanena prAguktA api karmavargaNAntAH sarvA eva vargaNA dhruvA ityavagantavyam, tAsAmapi sarvatra loke sadaivAvyavacchedAt, anyacca-etA dhruvavargaNA vakSyamANAzcAdhuvAdyAH sarvA api grahaNAprAyogyavargaNAH atibahudravyopacitvenAtisUkSmapariNAmatvena ca sarvajIvairaudArikAdibhAvenAgrahaNAt , tadanantaramitvamevaikottaravRjhyA varddhamAnA dhruvavagaNAbhya itarA adhuvavargaNA anantA bhavanti, etAzca tathAvidhapulapariNAmavaicitryAt kadAcilloke na bhavantyapi, tata etA adhruvA iti vyapadizyante, adhuvA-azAsvatyaH, kadAcinna santyapIti bhAvaH, tataH 'sunnA' iti 'sUcanAt sUtra'miti nyAyAt zUnyAntaravargaNAH parigRhyante ekottaravRddhyA, kadAcicchnyAni-vyavahitAni antarANi yAsAM tAH zUnyAntarAH tAzca tA vargaNAzca zUnyAntaravargaNAH, kimuktaM bhavati ?-etA ekottaravRtyA nirantaramanantAH sadaiva prApyante, paraM kadAcidetAkhekottaravRddhirantarAntarA vyati, tata etAH zUnyAntaravargaNAH, etA apya // 59 //
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ / nantA eva, 'iyara' iti itaramahaNAdazUnyAntaravargaNA gRhyante, ekoparacyA sarvadevAzUnyAni antarANi yAsAMtA azUnyAntarA: tAzca tA vargaNAca azUnyAntaravargaNAH, patA kocaravasthA nirantarameva loke sarvadaiva prApyante, na punarekottaravRddhihAnirapAntarAle, tata aitA azUnyAntaravargaNAH, tA apica pradezottaravRkhyA khalvanantAH, 'caudhuvarNatA iti, tato'zUnyAntaravarmaNAnAmupari dhruvAnantarANi catvAri vargaNAdravyANi bhavanti, dhruvANi ca sarvakAlabhAvitvAdana|ntarANi ca nirantarakottaravRddhibhAttvAt dhruvAnantarANi, kimuktaM bhavati :-AdhA dhuvA'nantaravargaNAH prathamato'nantA bhavanti, tadanantarametAvatyo dvitIyAstatastRtIyA tatazcaturthA vAdhyA, dhruvavargaNAH prAgapyuktAH paraM tAbhya etA bhinnA eva, na punastAsvantarbhavanti, atisUkSmapariNAmatvAbadravyopacitatvAca, etAsAM catasRNAmapi dhruvavargaNAnAM pratyekama|pAntarAle ekottaravRddhihAniravasAtavyA, anyathA nirantaramekottaravRddhisambhave cAturvidhyAsambhavAta, evaM tanuvargaNAnAmapi bhAvanIyam, etAsAM catasRNAM dhruvavargaNAnAmupari pratyekamekottaravRddhiyuktAnantavargaNAtmikAzcatasrastanuvargaNA bhavaMti, tanUnAm-audArikAdizarIrANAM bhedAbhedapariNAmAbhyAM yogyatvAbhimukhA vargaNAstanuvargaNAH, athavA vakSyamANamizraskandhAcicaskandhadvayasya tanuH-dehaH zarIraM mUrtiritiyAvat, tadyogyatvAbhimukhA vargaNAstanuvargaNAH, Aha ca bhASyakRt" dhuvaNaMtarAi cattAri, jaM dhuvAI annNtraaiNc| bheyapariNAmato jA sarIrajoggattaNAbhimuhA // 1 // khaMdhadugadehajoggataNeNa vA dehavaggaNAtotti (vi. 641-642) / 'mIso' iti, tadanantaraM mizraskaMdho bhavati, sUkSma eva san ISadvAdarapariNAmA|bhimukhaHsUkSmatvabAdaratvapariNAmamizraNAta mizraskandhaH, Aha cabhASyakata- "mahamo daragayavAyarapariNAmo miisgokhNdho|| For Private & Personal use only
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyake (vi. 642) tahA acitto"iti, tathetyAnantarye acitta iti 'padaikadeze padasamudAyopacArAda'acittamahAsvandhaH, saca vizra- utkRSTAupoddhAte sApariNAmavaicitryAt kevalisa mudghAtagatyA caturbhiH samayaH sakalalokamApUrayati, caturbhireva ca samayaistasva saMharaNamiti, cittaska Ahaca bhASyakRt-jaiNasa mugghAyagaI cauhi samaehiM pUraNaM kuNai / logassa behiM ceva ya, saMharaNaM tassa paDilomaM // 1 // dhyonaa||6|| vi.383 ) Aha-acittatvAvyabhicArAdacittavizeSaNamanarthakamiti, na, kevalisamudghAtasacittakarmapudgalalokavyApikA nAtvam (tA)vyavacchedaparatayA vizeSaNasya sArthakatvAt , eSa eva sarvotkRSTa pradedyo'cittamahAskandha iti kecid vyAcakSate, tadasamyak, yasmAtprajJApanAyAmavagAhanasthitibhyAmasayeyabhAgahInAdibhedAccatuHsthAnapatitA uktAH utkRSTaprAdezikAH skandhAH, tathA ca tatsUtram- "ukkosapaesiyANaM bhaMte ! khaMdhANaM kevaiyA pajavA pannattA ?, goyamA ! aNaMtA, se keNaguNaM bhaMte! evaM vuccai ?, goyamA ! ukkosapaesie khaMdhe ukkosapaesiyassa khaMdhassa bayAe tule, ekaikadravyatvAt , padesaTThayAe tulle,* utkRSTa pradezasya cintyamAnatvAt, ogAhaNaTThayAe cauThANavaDie, taMjahA-asaMkhejabhAgahINe vA saMkhejabhAgahINe vA 4 asaMkhejaguNahINe vA saMkhijaguNahINo vA, aha abbhahie asaMkhejabhAgacanbhahie vA saMkhejabhAmaanbhahie vA saMkhijagukaNaabbhahie vA asaMkhijaguNabhahie vA, evaM Thiievi ca uTThANavaDie, vaNNarasagaMdhaphAsehiM chaTThANavaDie"iti, eSaH puna racittamahAskandho'cittamahAskandhAntareNa sahAvagAhanAsthitibhyAM tulya eva, anyanna sAmAnya utkRSTaprAdezikaskandhoDaTasparzI gIyate, acittamahAskandhaH punAtuHsparzaH, tato'nye'pi utkRSTaprAdezikAH skandhAH santIti niyamataH pratipattavyam, tathA coka-savvukkosapaeso raso keI na caaymemNto| ukkosapaesojamavamAhaThiIo cauTThANo ||15(vi.645) Jain Education Inter G w .jainelibrary.org
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ aphAso yajatobhaNitoesoya cuphaaso| aNNe'vi tatopoggalameyAsaMtitti saddheyaM // 2 // (vi. 545-546 ) iha prAka jasabhASAdravyANAmapAntarAle guruladhvaguruladhu ca jaghanyAvadhiprAyogyaM dravyamuktam , jaghanyAvadhizca dvidhA-gurulaghudravyArabdho'gurulaghudravyArabdhazca, tatra gurulaghudravyArabdhaH ko'pi tAnyeva taijasapratyAsannAni gurulaghudravyANi dRSTvA vidhvaMsamApadyate, 'taMpiya teNeva nihAI iti vacanAt , yastu vizuddhimAsAdayan pravarddhate so'dhastanAni tAnyeva gurulaghUnyaudArikAdIni dravyANi dRSTA tato'dhikatarAM vizuddhimAsAdayan krameNaivAgurulaghUni bhASAdidravyANi pazyati, agurulaghudravyasamArabdho'pi kazcidUrva hi varddhamAna itarANyapi tatkAlaM gurulaghUnyaudArikAdIni pazyati, uktaM ca-"gurula hudavAraddho gurulahu dabAi pecchiu~ pacchA / iyarAI koi pecchai, visujjhamANo kameNeva // 1 // agurulahusamAraddho u9 vaDai kameNa so naaho| vaIto'viya koI pecchai iyarAI sayarAhaM // 2 // " (vi.655-656) anna 'sayarAhamiti zIghraM yugapaditi taatpryaarthH|| atha kiM gurulA kiMvA agurulaghu iti zaGkAyAM tatsvarUpapratipAdanArthamAha "orAliya veuviya AhAraga teya gurulahU davA / kammagamaNabhAsAI eyAI agurulahuyAI // 41 // iha dvau nayau-vyavahAranayo nizcayanayazca, tatra vyavahAranayaH prAha-caturdhA dravyam, tadyathA-kiJcidguru kiJcillaghu kizcidalaghu kiJcidagurulaghu, tatra yadUrva tiryagvA prakSiptamapi punarnisargAdadho nipatati dravyaM tadgurU, tadyathA loSTvAdi, yattu nyaM nisargata evordhvagatisvabhAvaM tallaghu, yathA dIpakalikAdiH, yatpunarnordhvagatisvabhAvaM nApyadhogatikhabhAvaM kintu svabhAvenaiva tiryaggatidharmakaM tadgurulaghu, yathA vAyuH, yattUdhistiryaggatikhabhAvAnAmekatarasvabhAvamapi na bhavati / . mA.sU.11 Jain Education Inter ! AN.jainelibrary.org
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvazyake sarvatra vA gacchati tadagurulaghu, yathA byomaparamANvAdi, uhaM ca-"guruyaM lahuye ubhayaM nobhayamiti vAvahAriyanavassa / gurulapu. upodAte davaM lehuM dIvo vAU vomaM jahAsaMkhaM // 1 // " (vi.658) nizcayanayaH punaridamAha-na sarvagurvekAMtena kimapi vastvasti, gurorapiladravyavimAna loSTavAdeH prayogAdUrdhvAdigamanadarzanAt , nApyekAntena sarvaladhvapyasti, atilaghorapi vAyvAdeH karatADanAdinA aghogamanA-gAHgA.41 4 didarzanataH, tasmAd dvividhameva vastu, tadyathA-gurulaghu agurulaghu ca, tatra yad bAdaraM bhUbhUdharAdikaM tatsarvaM gurulaghu, zepaM tu bhASAprANApAnamanovargaNAdikaM paramANuvyaNukavyomAdikaM ca sarvamagurulaghu, uktaM ca-"nicchayato sabaguruM sabalahuM vA na vijae dabaM / bAyaramiha gurulahuyaM agurula huM sesayaM dabaM // 1 // " (vi. 659) tatreyaM gAthA nizcayanayamatena, padAryavyAkhyA tvevam-audArikavaikriyAhArakataijasadravyANi aparANyapitaijasadravyapratyAsannAni tadAbhAsAni bAdararUpatvAdgurulaghUni' gurula ghusvabhAvAni, kArmaNamanobhASAdravyANi tu AdizabdAt prANApAnadravyANi bhASAdvyAgvittIMni bhASAbhAsAni aparANyapi ca paramANudhaNukAdIni vyomAdIni ca etAni 'agurulaghUni' agurulaghusvabhAvAni // vakSyamANagAthAdvayasambandha evaM-pUrva kila kSetrakAlasambandhino kevalayoragulAvalikAsaGkhyeyAdivibhAgakalpanayA parasparopanibandha uktaH, sampati tayorevotalakSaNena dravyeNa saha parasparopanibandha upadazyate al // 1 // saMkheja maNodace, bhAgo logapaliyassa boddhayo / saMkheja kammadave, loge thovUNarya paliyaM // 42 // teyAkammasarIre teyAda' ya bhAsadace ya / boddhavvamasaMkhejA dIvasamuddA ya kAloya // 43 // manovargaNAgataM manaHpariNAmayogyaM manodravyaM tasmin manodravye-manodravyaviSaye avadhau 'saMkhejatti' soyatamo A4%-%ACAKAYAK + +- Jain Education inte For Private & Personal use only
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Interof bhAgo lokapalyopamayoH, sUtre cikatvaM samAhAradvandvavivakSaNAt, viSayatvena boddhavyaH, kimuktaM bhavati - manovargaNAgataM dravyaM pazyan avadhiH kSetrato lokasya saGkhyAtatamaM bhAgaM kAlatastu palyopamasya saGkhyAtatamaM bhAgaM pazyati, 'saMkheja kammadave' iti karmmavargaNAgataM karmapariNAmayogyaM karmadravyaM tadviSaye'vadhau soyA lokapalyopamayorbhAgA viSayatvena vijJeyAH, idamuktaM bhavati - karmmavargaNAdravyaM pazyan avadhiH kSetrato lokasya saGkhyeyAn bhAgAn pazyati, kAlatastu palyopamasya saGkhyeyAn bhAgAn uktaM ca- "logapaliyANa bhAgaM saMkhaimaM muNai jo maNodabaM / saMkhejje puNa bhAge, pAsai jo kammuNo | joggaM // 1 // " (vi. 670) 'loe thoUNayaM paliyaM' ti loke - caturdazarajvAtmakaThoka viSaye'vadhau kAlataH stokonaM palyopamaM viSayatayA vijJeyam, kimuktaM bhavati ? - kSetrataH samastaM lokaM pazyannavadhiH kAlataH stokonaM palyopamaM pazyatIti, dravyeNa saha kSetra| kAlayorupanibandhe prastute kevalayorupanibandhaprarUpaNamasamIcInaM, vismaraNazIlatAsUcakatvAditi cet, naiSa doSaH, dravyoMpanibandhasyAtrApi sAmarthya prApitatvAt, tathAhi pUrva 'kAle cauNha vuDDI' ityuktam, kAlavRddhizcAtra anantarokakarmmadravyadarzakApekSayA pratipAditA, tato'sya samasta lokastokonapalyopamadarzinaH sAmarthyAtkarmadravyopari yat kimapi dhruvavargaNAdi tadvipayatvena draSTavyam, ata eva taduparyupari dravyANi pazyataH kSetrakAlavRddhikrameNa paramAvadhisambhavo'pyanumeyaH, | dvitIyagAthA vyAkhyA - zarIrazabdaH pratyekamabhisambadhyate, taijasazarIre kArmaNazarIre ca etadviSaye'vadhAviti bhAvaH, tathA tejasavargaNA dravyaviSaye'vadhau bhASAdravyavargaNAviSaye cAvadhau kSetrataH pratyekamasayA dvIpasamudrAH kAlazvAsaGkhyeyaH - palyopamAsoyabhAgarUpo viSayatvenAvasAtavyaH iha yadyapyavizeSeNokaM tathApi taijasazarIrAt kArmaNazarIrasya sUkSmatvAt
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka upoddhAta // 62 // tahazina idameva dvIpasamudrakAlAsaGkhyeyatvaM bRhad draSTavyam, kArmaNazarIrAdapyabaddhAnAM taijasavargaNAdravyANAM sUkSmatvAda manobahattaraM tebhyo'pi bhASAdravyANAmatisUkSmatvAd bRhattamamiti, nanu pUrva karmadravyadarzinaH pratyeka lokapalyopamabhAgAH dravyAdI saGgyA viSayatvenoktAH, atra tu kArmaNazarIradravyadarzinaH kimatistokAveva kSetrakAlo vipayatvenAbhihitAviti, kSetrakAlI ucyate-pUrva karmadravyANi karmavargaNAgatAni jIvena zarIratayA avaddhAni ukkAni, atra tu zarIratayA baddhAni, gA.42-3 baddhAni cAbaddhebhyo bAdarANi bhavanti, avyUtatantubhyo vyUtatantuSu tathAdarzanAt, tataH kArmaNazarIradarzinaH stoko kSetrakAlAvutAviti, aparastvAha-nanu yadi taijasadravyANi pazyato'saGkhyeyA dvIpasamudrAH kAlazcAsaveyo viSayaH, tarhi yatprAguktam-taijasabhASApAntarAladravyadarzino'GgalAvalikAsayeyabhAgAdikSetrakAlapramANaM tadvirudhyate, apAntarAladravyANi hi taijasebhyo'pi paratvAtsUkSmANi, tatra taijasadravyopalabdhAvasaGkhyeyakSetrakAlAbhidhAnaM taijasadravyebhyo'pi parasUkSmadravyopalabdhau tvalAvalikA'sayayabhAgAdikSetrakAlAbhidhAnamiti kathaM na virodhaH1, naiSa doSaH, iha vicitrA vastuzaktayaH, tatopAntarAladravyANi prArambhakasyAvadheviSayaH, taijasAni tvasaGkhyeyadvIpasamudrAsaGkhyeyakAlaviSayasyeti na kazciddoSaH, yadivA alpadravyANyadhikRtya tat aGgalAvalikAsaGkhyeyabhAgAdikSetrakAlapramANamuktamidaM tu prcurtejsdvyaannydhikRtyaasoydviipsmudraasyeykaalaabhidhaanmityvirodhH|| nanu jaghanyAvadhiprameyaM pratipAdayatA guruladhvagurulaghu ca dravyaM pazya-14 tItyukaM, na sarvameva, vimadhyamAvadhiprameyamapi ca aGgulAvalikAsayeyabhAgAdyabhidhAnAnna sarvadravyarUpaM, tatrasthAnAmeva darzanAt, tata utkRSTAvadherapi kimasarvadravyarUpamAlambanamAhozcit sarvadravyamAlambanamiti saMzayaH, tatastadapanodArthamAha %AE // 62 // 4 Jain Education Inter For Private & Personal use only F w .jainelibrary.org
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Interna "egapaesogADhaM, paramohI lahai kammagasarIraM / lahai a agurualahuaM teasarIre bhavapuhu" // 44 // prakRSTo dezaH pradezaH ekazcAsau pradezazca ekapradezaH tasminnavagADhaM vyavasthitaM ekapradezAvagADhaM - paramANudvyaNukAdi dravyaM, paramazcAsAvavadhizca paramAvadhiH utkRSTAvadhirityarthaH, labhate pazyati, avadhyavadhimatoramedopacArAdavadhiH pazyatItyuktam, tathA kArmaNazarIraM ca labhate Aha-paramANuvyaNukAdikaM dravyamanuktaM kathaM labhyate ?, yAvatA ekapradezAvagADhaM kArmaNazarIramityupAttameva kasmAnna yojyate ?, tadasamyak, kArmaNazarIrasya jIvapradezAnusAritayA saGkhyAtIta pradezAvagAhitvenaikapradezAvagADhatvAyogAt, labhate cAgurulaghu cazabdAd gurulaghu ca jAtyapekSayA sarvame (trai) kavacanam, tataH sarvANyapyekapradezAvagADhAni kArmaNazarIrANi agurulaghUni gurulaghUni ca dravyANyasau pazyatIti pratipattavyamiti, tathA taijasazarIraviSaye'vadhau kAlato bhavapRthaktvaM tenAsaGkhyeyena kAlena viziSyate, bhavapRthaktvamadhya eva sa palyopamAsatyeyabhAgaH kAlo nAdhikaH, etanmadhye eva ca bhavapRthaktvaM na tadatikrame'pIti / Aha- nanvekapradezAgADhasya paramANvAderatisUkSmatvAt tadupalambhe bAdarANAM kArmaNazarIrAdInAmupalambho gamyate eva, tataH kimartha teSAM pRthagupanyAso !, vyarthatvAd, athavA ekapradezAvagADhamityapi na vaktavyam, 'rUpagataM labhate sarva mityasya vakSyamANatvAt, tadayuktaM samyagvastutattvAparijJAnAt, tathAhi yaH sUkSmaM paramANvAdi pazyati tena bAdaraM kArmmaNazarIrAdikamavazyaM draSTavyam yo vA bAdaraM pazyati tena sUkSmamapyavazyaM jJAtavyamiti na ko'pi niyamaH, yataH - 'teyA bhAsAdavANamaMtarA' ityAdivacanAt prathamotpattAvagurulaghudravyaM pazyannapyavadhirna gurulaghUpalabhate, anyadvA atisthUraMmapi ghaTAdikaM, tathA manaHparyAyajJAnI manodravyANi sUkSmANyapi
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyake upoddhAte // 63 // pazyati, cintanIyaM tu ghaTAdikaM rathUramapi na pazyati, tata evaM vijJAnaviSayavaicitryasambhave sati saMzayavyavacchedArthameka-paramAvadhepradezAvagADhagrahaNe satyapi zeSavizeSaNopAdAnamaduSTameva, yadapyuktam-athavA ekapradezAvagADhamityapi na vaktavyamityAdi.viSayaHgA. tayazlIlaM. tasyaiva vakSyamANasya prapaJcAyAsya pravRttatvAt , labhate rUpagataM sarva, yata ekapradezAvagADhAdikaM pazyatIti, I 44-45 yadivA ekapradezAvagADhagrahaNena paramANvAdi dravyaM gRhItam , zeSaM tu karmavargaNAparyantaM kArmaNazarIragrahaNenopalakSitaM, karmavargaNoparitanaM tu sarvamapi dravyamagurulaghugrahaNena gRhItaM, cazabdasUcitagurulaghugrahaNena tu ghaTapaTabhUbhUdharAdikamataH samastapadgalAstikAyaviSayatvaM paramAvadheranena sUtreNAviSkRtaM, tathA ca sati rUpagataM labhate sarvamityetad vakSyamANamasyaiva niyamAya pratipattavyam , 'siddhe satyArambho niyamAya bhavatIti nyAyAt, etadeva rUpagataM sarva labhate, nAnyadityalaM vistareNa // tadevaM paramAvadhedravyarUpo viSaya uktaH, adhunA kSetrakAlau tadviSayatayA pratipipAdayiSurAha__ "paramohi asaMkhejA logamettA samA asaMkhejA / rUvagayaM lahai savaM khettovamiyaM agaNijIvA // 45 // " pAmazcAsAvavadhizca paramAvadhiH, kSetrato'soyAni lokamAtrANi, khaNDAni iti gamyate, labhate iti sambandhaH, kAlatastu samA-utsapiNyavasarpiNIrasakyeyA eva labhate, tathA dravyato rUpagataM-mUrtadravyajAtaM 'labhate' pazyati 'sarva' x // 6 // samastaM, kimuktaM bhavati?-paramANvAdibhedabhinnaM samastaM pudgalAstikAyaM pazyatIti, bhAvatastu pratidravyaM soyAnasaGkhyeyAn vA drA paryAyAniti / yaduktamasaLapeyAni lokamAtrANi khaNDAni paramAvadhiH pazyatIti, tadasadheyakamanamadhikaM ca ko'pi saGkalpa yedato niyataparimANapratipAdanArthamAha-upamIyate'nena upamitaM, bAhulakAt karaNe niSThApratyayaH,kSetrasyopamitaM kSetropamitaM, A Mw.jainelibrary.org
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ | kSetrapramANakAriNaH prAgabhihitA evAgnijIvAH, idamuktaM bhavati - utkRSTAvagherviSayatvena kSetrato ye'sayA lokAH proktAste prAgabhihitasvAgavAhanAvyavasthApitotkRSTAsaGkhyeya sUkSmavAdarAgnijIvasUcyA paramAvadhimato jIvasya sarvato bhramyamANayA yatpramANaM kSetraM vyApyate tatpramANAH samavaseyA iti, nanu rUpagataM labhate sarvamityetadanantaragAthAyAmarthato'bhihitameva tataH | kimarthaM punaratrAbhihitam 1, tadayuktam, atrArthe parihArasya prAgevoktatvAd, athavA anantaragAthAyAmekapradezAvagADhamityAdi * paramAvadheH dravyaparimANamuktam, iha tu rUpagataM labhate sarvamiti kSetrakAlayorvizeSaNaM taccaivam - kSetrakAladvayaM lokamAtrAsaGkhyeyakhaNDAsayeyotsarpiNyavasarpiNIlakSaNaM yadi rUpidravyAnugataM bhavati tataH samastaM labhate, na kevalaM, tasyArUpitvAda| vadhijJAnasya ca rUpidravyanibandhanatvAt itthaMbhUta paramAvadhikalitazca niyamAdantarmuhUrttamAtreNa kevalAloka lakSmImAsA| dayati, uktaM ca- 'paramohinnANavido kevalamaMto muhuttametteNa' ( vi. 689) // tadevaM manuSyAnadhikRtya kSAyopazamikaH khalvanekaprakAro'vadhiruktaH, samprati tirazvo'dhikRtya taM pratipipAdayiSurAha - "AhArateyalaMbho, ukkoseNaM tirikkhajoNIsu / gAuya jahaNNamohI naraesu ya jopaNukoso // 46 // " AhArazca tejazca AhAratejasI tayorlAbhaH prAptiH paricchittirityeko'rthaH AhAratejolAbhaH, sUtre ca lambha iti nirdezaH prAkRtatvAd, AhArate jo grahaNamupalakSaNaM, tataH yAnyaudArikavaikriyAhA ra kataijasadravyANi yAni ca tadantarAleSu | tadayogyAni teSAM sarveSAmapi parigrahaNaM, utkarSatastiryagyoniSu, kimuktaM bhavati / tairyagyonikasattvAdhAro yo'vadhiH sa utka rSata audArikavaikriyA hArakatejodravyANi tadantarAladravyANi ca sarvANi pazyatIti, uktaM ca- 'orAliyaveDabiya AhAra
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodAte 14 // 6 gateyagAI tiriesu / ukkoseNaM pecchai jAiMca tdNtraalesu||2||" (vi. 691)etadravyAnusAreNa kSetrakAlabhAvA apipari / tiyakacchedyatayA svayamabhyUhyAH, tadevaM yaduktam-"kAobhavapaccaiA, khaovasamiyAo kA'o vi|" iti tatra kSAyopazamikapraka nArakAtayo'bhihitAH, atha bhavapratyayAstAH pratipAdyAH, tAzca suranArakANAM bhavanti, tatrAlpavaktavyatvAt prathamaM nArakANAmabhidhi- vidhiH gA. surAha-'gAuye' tyAdi, 'narakeSu tu'narakeSu punarutkRSTeSveva madhye jaghanyo'vadhiH kSetrato gabyUtaM pazyati, saca saptamapRthi-18|46-7 vyAmavasAtavyaH, utkRSTastu yojanaM pazyati, saca prathamAyAM pRthivyAm, Aha ca bhASyakRt-"bhaNito khayovasamio,bhavapaJcaiosa crmpuddhviie|gaauymukkosennN paDhamAe joyaNaM hoi||1||" (vi.692)itthaMbhUtakSetrAnusAreNa dravyAdayaHsvayaM paribhAva-18 nIyAtadevaM sAmAnyena nArakajAtimadhikRtyAbhihitamutkRSTamavadhikSetraparimANam,atha tadeva ratnaprabhAdipRthivIbhAgenAha "cattAri gAuyAI, adbhuTThAI tigAuyaM ceva / aDDAijjA donni ya divaDDamagaM ca nresu||47||" kA iha narakA nAma nArakANAmAzrayAH, te ca saptapRthivyAdhAratvena saptadhA bhidyante, tatra narakeSu ratnaprabhAyAM utkRSTamavadhive parimANaM catvAri gavyUtAni jaghanyama caturthAni, zarkarAprabhAyAmutkRSTamarddhacaturthAni, arddha caturtha yeSAM tAnyarddhacaturthAni,18 *sA ni trINi gavyUtAnIti bhAvaH, jaghanyaM trINi gavyUtAni, vAlukAprabhAyAmutkRSTaM trINi gavyUtAni jaghanyamaddhatRtI-16 yAni, paprabhAyAmutkRSTamarddhatRtIyAni jaghanyaM dveganyUte, dhUmaprabhAyAmutkRSTaM dveganyUte jaghanyaM dhaI gavyUtaM, tamamprabhAyA-1 // 4 // mutkRSTaM vyarddha gabyUtaM, dvitIyamarddha yasya tat vyarddha, sArdhamityarthaH, pUraNArtho vRttAyantarbhUto yathA dvitIyo bhAgo vibhAga hai ityatra, jaghanyaM ganyUtaM, tamastama-prabhAyAmutkRSTaM ganyUtaM jaghanyamarddha gavyUtaM, sarvatrotkRSTamarddhagavyUtonaM jaghanyamiti tAtpa *%%ARAKAKAR Jain Education Inter Variainelibrary.org
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Inter ryam, atha jaghanyamanuktaM kuto'vasIyate ?, ucyate, prajJApanAsUtrAt, tathA ca tatsUtram - " rayaNappabhApuDhavineraiyA NaM | bhaMte ! kevaiyaM khettaM ohiNA jANaMti pAsaMti?, goyamA ! jahaNNeNamanduhAI gAuyAI, ukkoseNaM cattAri gAuyAiM jANaMti pAsaMti. sakarappabhApuDhavineraiyANaM bhaMte ! pucchA, goyamA ! jahaNNeNaM tinni gAuyAI ukkoseNaM aTThAI gAuyAI jANaMti pAsaMti, vAluyappabhApuDhavineraiyANaM bhaMte ! pucchA, goyamA ! jahaNeNaM aDDAijjAI gAuyAI ukkoseNaM tinni gAuyAI jANaMti pAsaMti, paMkaSpabhApuDha vineraiyANaM pucchA, goyamA ! jahantreNaM donni gAuyAI ukkoseNaM aDAijAiM gAuyAiM jANaMti pAsaMti, dhUmappabhApuDha vineraiyANaM pucchA, goyamA ! jahaNNeNaM divahuM gAuyaM ukkoseNaM do gAuyAI jANaMti pAsaMti, tamappabhApuDhavIneraiyANaM bhaMte ! pucchA, goyamA ! jahaNNeNaM gAuyaM ukkoseNaM divaDugAuyaM jANaMti pAsaMti, ahe sattamAe pucchA, goyamA ! jahaNNeNaM addhagAuyaM ukkoseNaM gAuyaM jANaMti pAsaMti" nanu yadi saptamapRthivyAmarddhagavyUtaM jaghanyamavadhikSetraparimANaM tarhi yaduktaM prAkU 'gAuya jahaNNamohI naraesu ya' iti tad vyAhanyate, naiSa doSaH, | utkRSTajaghanyApekSayA tadabhidhAnAt idamatra hRdayam - saptasvapi pRthivISu yad gavyUtacatuSTayAdikamutkRSTamavadhikSetrapari| mANaM tanmadhye saptamapRthivInArakANAM gavyUtalakSaNamava dhikSetraM svasthAne utkRSTamapi zeSapRthivyutkRSTApekSayA sarvastokatvAjaghanyamuktamiti, na caitat svamanISikAvijjRmbhitaM yata Aha bhASyakRt - "adbhuGagAiyAI, jahaNNayaM addhagAuyaMtAI / jaM gAuyaMti bhaNiyaM taMpiya ukkosagajahaNaM // 1 // (vi. 694) tadevaM nArakasambandhino bhavapratyayAvadheH svarUpamabhihitam, samprati devasambandhinaH pratipipAdayiSuridaM gAthAtrayamAha - w.jainelibrary.org
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyake upodghAte / / 65 / / Jain Education Interlon "sakkIsANA paDhamaM, doccaM ca saNakumAramAhiMdA / taccaM ca baMbhalaMtaga sukasahassAraga cautthiM // 48 // ANapANayakappe, devA pAsaMti paMcamiM puDhaviM / taM ceva AraNacuya ohINANeNa pAsaMti // 49 // chaTTi heTTimamajjhimagevilA sattamiM ca uvarillA / saMbhinnaloganAliM, pAsaMti aNuttarA devA // 50 // zakrazca IzAnazca zakrezAnI - saudharmezAna kalpadevendrau prathamAM ratnaprabhAbhidhAnAM pRthivIM pazyantIti kriyAM dvitIyagAthAyAM vakSyati, zakrezAnagrahaNaM copalakSaNaM tena saudhamrmezAna kalpanivAsino devAH sAmAnikAdayo'pi parigRhyante, teSAmadhyavadhinA ralaprabhAyAH pRthivyAH sarvAntimamadhastanaM bhAgaM yAvaddarzanAt, dvitIyAM ca pRthivImityagrataH sambadhyate, sanatkumAramAhendrau - tRtIyacaturthakalpa devAdhipI, atrApIndragrahaNamupalakSaNaM tena tatkalpanivAsinaH sAmAnikAdayo'pi pratipattavyAH, evaM tRtIyAM ca pRthivIM brahmalokalAntaka devendropalakSitAstatkalpanivAsino devAH pazyanti, zukrasahasrAra - | surendropalakSitAstatkalpanivAsinazcaturthI (tha) pRthivIM pazyanti / dvitIyagAthAvyAkhyA-AnataprANatakalpe prAkRtatvAdvibhaktivacanavyatyaya iti vacanAt dvayorarthayorekavacanaM, tato'yamarthaH- AnataprANatayoH kalpayordevAH pazyanti paJcamIM pRthivIM tAmeva AraNAcyutayoH kalpayordevA avadhijJAnena pazyanti, svarUpakathanamevedam, natu vyavacchedakamavadhijJAnasyaiveha prastutatayA vyavacchedyAbhAvAt, navaraM tAM vizuddhatarAM vahuparyAyAM ceti pratipattavyam, uttarottaradevAnAM vimalatarAvadhijJAnasadbhAvAt / tRtIyagAthAvyAkhyA-lokapuruSagrIvAsthAne bhavAni vaiveyakAni vimAnAni tAni ca tridhA - adhasta nagraiveyakAni madhyamatraiveyakAni uparitanamaiveyakAni ca tatrAdhastanamadhyamadyaiveyakA Adheye AdhAropacArAt adhastanama vaimAnikAnAmavadhiH gA. 4849-50 // 65 //
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyamadyaiveyakavi mAnavAsino devAH SaSThIM tamaHprabhAbhidhAnAM pRthivIM pazyanti, saptamIM ca pRthivIM uparitanA- uparitanayaiveyakavimAnavAsino devAH pazyanti tathA sambhinnAM catasRSvapi dikSu svajJAnena vyAptAM lokanADa caturddazarajupramANAM kanyAcolaka saMsthAnAmavadhinA pazyanti 'anuttarA' anuttara vimAnavAsino devAH / eSa kSetrato devAnAM bhavapratyayAvadherviSaya uktaH, etadanusAreNa dravyataH kAlato bhAvatazcAvaseyaH, tadevamadho vaimAnikAvadheH kSetraparimANaM pratipAditam, adhunA tiryagUrdhva ca tatpratipAdayannAha "eesimasaMkhejjA, tiriyaM dIvA ya sAgarA ceva / bahuyayaraM uvarimagA uhuMca sakappathUbhAI // 51 // eteSAM saudharmAdidevAnAM saGkhyAyante iti saGkhyeyA na saGkhyeyA asaGkhyeyA stiryak dvIpAzca jambUdvIpAdayaH sAgarAzca lavaNasAgarAdayaH, kSetrato'vRdhiparicchedyatayA iti vAkyazeSaH, tadeva dvIpasamudrAsaGkhyeyaM bahutarakaM prabhUtataraM pazyanti uparimA eva uparimakAH, uparyupari devalokanivAsino devA ityarthaH, uparyuparidevalokanivAsinAM devAnAM vizuddhavizuddhatarAvadhijJAnasadbhAvAt tathA UrdhvaM svakalpastUpAdyeva yAvat, AdizabdAt dhvajAdiparigrahaH, kSetraM saudharmAdayo devAH sarve'pi pazyanti, na parataH, tathA bhavasvAbhAvyAt, jaghanyataH punaramI sarve'pi saudharmAdayo'nuttaravimAnavAsiparyantA aGgulAsaGkhya bhAgamAtraM kSetraM pazyanti, uktaM ca prajJApanAyAm - "sohammagadevA NaM bhaMte! kevaiyaM khettaM ohiNA jANaMti pAsaMti ?, goyamA ! jahaNNeNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM ukkoseNaM ahe jAva imIse rayaNappabhAe puDhavIe heThThile carimaMte, tiriyaM jAva asaMkhejje dIvasamudde, uhuM jAva sagAI vimANAI ohiNA jANaMti pAsaMti, evaM IsANagadevAvi, saNakumAra devAvi evaM caiva, navaraM 'ahe jAva doccAe sakarappabhAe puDhavIe hehile carimaMte, evaM mAhiMdadevAvi, baMbhalogalaMtagadevA taccAe /
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyake poddhA // 66 // Jain Education Interne puDhavIe heThille carimaMte, mahAsukkasahassAragadevA cautthIe paMkappabhAe puDhavIe heTile carimaMte, ANayapANayaAraNaajayadevA ahe paMcamAe puDhavie dhUmappabhAe heThile caramaMte, heDimamajjhimage vijagadevA ahe jAva chaDIe tamAe puDhacIe hiDile caramaMte, uvarimagevijjagadevA NaM bhaMte ! kevaiyaM khettaM ohiNA jANaMti pAsaMti?, goyamA ! jaNeNaM aMgulasta asaMkhejjabhAgaM ukoseNaM ahe sattamAe puDhavIe heDile carimaMte, tiriyaM jAva asaMkhijje dIvasamudde, uhuM jAva sagAI vimANAI ohiNA jANaMti pAsaMti, aNuttarovavAidA NaM bhaMte / devA NaM kevaiyaM khetaM ohiNA jANaMti pAsaMti ?, govamA ! | jahanneNaM aMgulassa asaMkhejabhAgaM ukkoseNaM saMbhinnaM loganAliM jANaMti pAsaMti", atra apara Aha- nanvaGgulAyeya bhAga- 2 gA. 51-2 pramito'vadhiH sarvajaghanyo bhavati, sarvajaghanyazcAvadhistiryaGmanuSyeSveva na zeSeSu yata Aha bhASyakRt svakRtabhASyaTIkAyAm - "utkRSTo manuSyeSveva nAnyeSu, manuSyatiryagyoniSu jaghanyo nAnyeSu, zeSANAM madhyama eve" ti, vakSyati ca- 'ukkoso maNupasuM maNussatiricchaesu ya jahaNNo iti (vi. 703) tatkathamiha vaimAnikAnAM sarvajaghanya uktaH 1, ucyate - saudharmAdidevAnAM | pArabhA viko'pyupapAtakAle'vadhiH sambhavati, sa ca sarvajaghanyo'pi kadAcidavApyate, upapAtAnantaraM tu devabhavapratyayajastato na kazciddoSaH, Aha ca duSyamAndhakAranimagnajinapravacanapradIpo bhASyakRt jinabhadragaNikSamAzramaNaH - " vemANi - yANamaMgalabhAgamasaMkhaM jahaNNato hoi / uvavAe parabhavio, tabbhavajo hoi to pacchA // 1 // " (vi. 702) tadevaM vaimAni - kAnAmavadhikSetra parimANamuktam, idAnIM sAmAnyatastadvarjadevAnAM pratipipAdayiSurAha - "saMkhejjajoyaNA khalu, devANaM addhasAgare UNe / teNa paramasaMkhejA jahaNNayaM paNNavIsaM tu // 52 // 1 vaimAnikAnAM ziSANAM ca tiryagUrdhvamavadhiH // 66 //
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ mA. 12 Jain Education Interna " saveyAni ca tAni yojanAni ca saveyayojanAni, khaluzabda evakArArthaH sa cAvadhAraNe asya ca ubhayathA sambandhaM upadarzayiSyAmaH, devAnAmarddhasAgare padaikadeze padasamudAyopacArAt arddhasAgaropame nyUne AyuSi sati, kimuktaM bhavati, 1 - arddhasAgaropame nyUne AyuSi sati devAnAM saGkhyeyayojanAnyevAvadhikSetraM, tathA devAnAM saGkhveyayojanAnyavadhikSetramarddhasAgaropame nyUna evAyuSi sati, na paripUrNe nApyadhike iti, tataH paraM sampUrNArddhasAgaropamAdAvAyuSi punarasoyAni yojanAnyavadhikSetramavaseyam Urdhvamadhastiryak ca saMsthAnavizeSAdvakSyamANAd bhAvanIyam // uktaM utkRSTamavadhikSetram, atha jaghanyamAha - 'jahaNNaya' mityAdi, jaghanyamavadhikSetramiti devAnAmiti varttate, paJcaviMzatistuzabdasya | evakArArthatvAt paJcaviMzatireva yojanAni tAni ca dazavarSasahasrasthitInAM bhavanapativyantarANAmavasAtavyAni, 'paNavIsa joyaNAI dasavAsasahassiyA ThiI jesi' miti vacanAt jyotiSkAH punarasaGkhyeyasthitikatvAjjaghanyato'pi saGkhye - yayojanapramitAn saGkhyeyAn dvIpasamudrAn avadhijJAnataH pazyanti, utkarSato'pi saGkhyeyayojanapramitAneva saGkhyeyAn dvIpasamudrAn, kevalamadhikatarAn uktaM ca prajJApanAyAm - "joisiyA NaM bhaMte! kevaiyaM khittaM ohiNA jANaMti pAsaMti ?, goyamA ! jahanneNavi saMkhijje dIvasamudde ukkoseNavi saMkhijje dIvasamudde" bhASyakAro'pyAha - "duviho'vi joi [si]yANaM, saMkhejjo ThiiviseseNaM / " (vi. 701 ) atra saGkhyeyaH saGkhyeyayojanapramitasaGkhyeyadvIpasamudraviSayaH sthitervizeSAt sthite| rasamayeyatvAdityarthaH // atha ayameva cAvadhiryeSAmutkRSTAdibhedabhinno bhavati tAnupadarzayannAha"ukkoso maNupasuM, maNussatericchipasu ya jahaNNo / ukkosa logamitto paDivAi paraM apaDivAI // 53 // " " jainelibrary.org
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ava. mala. upodghAte avadhI // 67 // iha dravyataH kSetrataH kAlato bhAvatazcotkRSTo'vadhirmanuSyeSveva na devAdiSu, tathA manuSyAzca tiryazcazca manuSyatiryaJcasteSu manuSyatiryakSu ca jaghanyaH, cazabda evakArArthaH, manuSyatiryakSveva jaghanyo, na nArakasureSu, tatra pratipAtiSvavadhiSu madhye utkRSTo'vadhiH pratipatituM zIlamasyeti pratipAtI lokamAtra eva, mAtrazabdo'lokavyavacchedArthaH, idamantra hRdayam-| yadyavadhiH pratipatati tata utkarSato lokamAtra eva, na lokAt paraM pradezamAtramapi pazyan, tathA cAha- 'paraM apaDivAI' | tato lokAt paramekamadhyAkAzapradezaM pazyan niyamAd apratipAtI, kSetraparimANadvAre prastute prasaGgataH pratipAtyapratipAtisvarUpAbhidhAnamaduSTameva, vineyajanapratipattilAghavAt, uktaM kSetraparimANadvAram 1 // adhunA saMsthAnadvAramabhidhitsurAhathibugAgAra jahaNo, baTTo ukkosamAyato kiMci / ajahaNNamaNukkoso ya, khettato'NegasaMThANo // 54 // stibukaH- udabindustasyevAkAro yasyAsau stibukAkAro jaghanyAvadhiH, tameva spaSTayati-vRttaH sarvato vRtta iti bhAvaH, panakakSetrasya varttulatvAd, utkRSTaH - paramAvadhiH, AyataH - pradIrghaH, kiJcit - manAk vahnijIva sUcyA avadhimaccharIrasya sarvato bhrAmyamANayA vyApyamAnasya kSetrasya etadAkArabhAvAt uktaM ca- " paNako thibugAgAro, teNa jahannAvahI tadAgAro / | iyaro seDhiparikkhena to sadehANuvattIe // 1 // " (vi.704) tathA 'ajaghanyotkRSTazca' na jaghanyo nApyutkRSTaH ajaghanyotkRSTaH, cazabdo'vadhAraNe, ajaghanyotkRSTa eva, 'kSetrato'nekasaMsthAnaH' anekAni saMsthAnAni yasyAsAvaneka saMsthAnaH, evaM tAvajjaghanyotkRSTAvadhisaMsthAnamabhihitam // samprati vimadhyamAvadhisaMsthAnapratipAdanArthamAhatappAgAre pallaga - paDahaga-jhallari-muiMga- puppha-jave / tiriya-maNuesa ohI, nANAvihasaMThio bhaNio // 55 // utkRSTospratipAtI gA. 53 // 67 //
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ iha uttarArddhe tiryagmanuSyANAmavadhernAnAvidhasaMsthAnabhaNanAt pUrvArddhana saMsthAnapratipAdanaM yathAkramaM nArakabhavana| pativyantarajyotiSkakalpopapannakalpAtIta maiveyakAnuttarasurANAmavadheravasAtavyam, tathA ca pUrvArddhapratipAditasaMsthAnaviSayaM bhASyam - "neraiya-bhavaNa-vaNayara joisa kappAlayANamohissa / gevijjaNuttarANanya hoMtAgiio jahAsaMkhaM // 1 // " (vi. 707) tamro nAma kASThasamudAyavizeSo yo nadIpravAheNa plAvyamAno dUrAdAnIyate, sa ca Ayatakhyasrazca bhavati, tasyevAkAro yasyAsau taprAkAro'vadhirnArakANAM 'pallaga'tti palako nAma lATadeze dhAnyAdhAravizeSaH, sa ca UrdhvAyata upari ca kiJcitsaGgitaH, AkArazabdaH pratyekamabhisambadhyate, pallakasyevAkAro yasyAsau pallakAkAro bhavanapatInAM, paTahaH - Atodya| vizeSaH, sa ca kiJcidAyata uparyadhazca samapramANaH, paTaha eva paTahakastadAkAro'vadhirvyantarANAm, tathA ubhayato vistIrNA | carmAvanaddhamukhA madhye saGkSiptA DhakkAkArA jhallarI- AtodyavizeSarUpA tadAkAro'vadhirjyotiSkadevAnAM mRdaGgo-vAdyavizeSaH, sa cAdhastAdvistIrNa upari ca tanukaH supratItastadAkAro'vadhiH saudharmAdidevAnAma cyutadevaparyantAnAM, 'puppha'ti | padaikadeze padasamudAyopacArAt saprazikhA puSpabhRtA caGgerI puSpacaGgerI parigRhyate, tadAkAro'vadhiryaiveyakavimAnanivAsi - devAnAM, 'java' iti atrApi padaikadeze padasamudAyopacArAt yavanAlaka iti draSTavyam, yavanAlako nAma kanyAcolakaH, sa ca marumaNDalAdiprasiddhazcaraNakarUpeNa kanyAparidhAnena saha sIvito bhavati yena paridhAnaM na khasati, kanyAnAM caiSa | mastakapradezena prakSipyate, ata evAyamUrdhvaH sarakaJcuka iti vyapadizyate, tathA ca taprAdivyAkhyAnaM kurvannAha bhASyakRt"tappeNa samAgAro tapyAgAro sa cAyayatsaMso / uDDhAyao ya pallo, uvariM ca sa kiMci saMkhitto // 2 // naccAyao
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ava. mala. upodghAte avadha // 68 // Jain Education Intera samo'viya, paDaho hiTThovariM paIo so / dhammAvaNaddhavicchiNNavalayarUvA ya jhallariyA // 3 // uDDhAyao muiMgo, heDA ruMdo tahovariM tnnuo| pupphasihAvaliraiyA, caMgerI puSpacaMgerI // 4 // javanAlautti bhaNio, unbho sarakaMcuo kumArIe / | aha sabakAlaniyao kAyAikko'vi sesANaM // 5 // " iti, (vi. 708-11) yavanAlakAkAro'vadhiranuttarasurANAM / eSa ca nArakAdInAmanuttarasuraparyantAnAmetadAkAraH sarvakAlaniyataH pratyetavyaH / 'tiriyamaNupasu' ityAdi, tiryaJcazca manuSyAzca tiryaGmanuSyAsteSu avadhirnAnAvidhaM saMsthitaM saMsthAnaM yasya sa nAnAvidhasaMsthitaH, svayambhUramaNajalanidhivAsimatsyagaNa - vat, api-tatra matsyAnAM valayAkAraM saMsthAnaM niSiddhaM tiryaGmanuSyAvadhestu tadapi bhavati, uktaM ca- " nANAgAro tiriyamaNuesa macchA sayaMbhUramaNeva / tattha valayaM nisiddhaM, tassiha puNa taMpi hojjA hi // 6 // (vi.712 ) " bhaNitaH - pratipAditastIrthakaragaNadharaiH, anena ca saMsthAnapratipAdanenedamAveditam - bhavanapativyantarANAmUrdhva prabhUto'vadhirvaimAni - kAnAmadhaH jyotiSkanArakANAM tiryaga vicitro naratirazcAm, Aha ca bhASyakRt - "bhavaNavai-vaMtarANaM ur3aDhaM bahugo aho ya sesANaM / nAraga-joisiyANaM tiriyaM orAlio citto // 7 // " (vi.713) uktaM saMsthAnadvAram 2 / samprati sapratipakSamAnugAmikadvArArtha pracikaTaviSayedamAha aNugAmio ya ohI, neraiyANaM taheva devANaM / aNugAmI aNaNugAmI mIso ya maNussatericche // 56 // gacchantaM puruSamAsamantAt anugacchatItyevaMzIlaH anugAmI anugAmyevAnugAmikaH, svArthe kapratyayaH, yadivA anugamaH prayojanamasyetyAnugAmikaH, anuzatikAdipAThAbhyupagamAdubhayapadavRddhiH, AnugAmikazvAvadhirdvidhA, tadyathA - antagato saMsthAnamAnugAmukaM ca. gA. 55-6 // 68 // ww.jainelibrary.org
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ madhyagataH, athAntagata iti kaH zabdArthaH1, ucyate, iha pUrvAcAryapradarzitamarthatrayam, ante-AtmapradezAnAM paryante gata:sthito'ntagataH, kAtra bhAvaneti cet, ucyate-ihAvadhirutpadyamAnaH ko'pi sparddhakarUpatayotpadyate, sparddhakaM ca nAma avadhijJAnaprabhAyA gavAkSajAlAdidvAravinirgatapradIpaprabhAyA iva pratiniyato vicchedavizeSaH, tathA cAha bhASyakRtsvopajJabhAgyaTIkAyAM-"sparddhakamavadhivicchedakavizeSa" iti, tAni ca ekajIvasyAsaGkhyeyAni saGkhyeyAni vA bhavanti, yadvazyati-phaDDA ya asaMkhejA saMkheje yAvi egajIvassa' (vi. 738) iti, tAni ca vicitrarUpANi kAnicitparyantavaciSu AtmapradezeSUtpadyante, tatrApi kAnicitpurataH kAnicitpRSThataH kAnicidadhobhAge kAnicinmadhyavartidhvAtmapradezeSu, tatra yaH paryantavartivAtmapradezeSvavadhirutpadyate sa AtmanaH paryante sthita itikRtvA antagata ityabhidhIyate, taireva paryantavarcibhirAtmapradezaiH sAkSAdavabodhAt, athavA audArikazarIrasyAnte gataH-sthito'ntagataH, audArikazarIramadhikRtya kayAcidekayA dizopalambhAt , idamapi sparddhakarUpakamavadhijJAnaM, athavA sarveSAmapyAtmapradezAnAM kSayopazamabhAvespi audArikazarIrAnte kayAcidekayA dizA yazAdupalabhate so'pyantagataH, Aha-yadi sarveSAmapyAtmapradezAnAM kSayopazamastataH sarvataH kiM na pazyati ?, ucyate, ekadizaiva kSayopazamasambhavAt , vicitro hi dezAdyapekSayA karmaNAM kSayopazamaH, tataH sarveSAmapyAtmapradezAnAmitthaMbhUta eva svasAmagrIvazAt kSayopazamaH saMvRtto yadaudArikazarIramapekSya kayAcidvivakSitayA dizA pazyatIti, tathA coktaM nandyadhyayanacUau~ "orAliyasarIraMte ThiyaM-gati egaTuM, taM ca AyappaesaphaDDagAvahiegadisopalaMbhAo ya aMtagayamohinANaM bhannai, ahavA savAyappaesesu visuddhesudhi orAliyasarIragaMNa egadisi pAseNa Jain Education Internet For Private & Personal use only D ainelibrary.org
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ % 4 antamadhyagatavyAkhyA AvamaTa gayamaMtagayaMti bhaNNai" iti, eSa dvitIyo'rthastRtIyaH punarayaM-ekadigbhAvinA tenAvadhinA yadyotitaM kSetraM tasyAnte podbhAte haiN| vartate so'vadhiH, avadhijJAnavatastadante vartamAnatvAt , tato'nte ekadiggatasyAvadhiviSayasya paryante gataH-sthito'ntagataH, avadhau | antagatazcAvadhistridhA, tadyathA-purato'ntagataH pRSThato'ntagataH pArzvato'ntagatazca, tatra yathA kazcit puruSo hastagRhItayA dIpikayA purataHpreryamANayA purata eva pazyati, nAnyatra, evaM yenAvadhinA tathAvidhakSayopazamabhAvataH purata eva saGkhyeyAnyasaGkhyeyAni vA yojanAni pazyati, nAnyatra, so'vadhiH purato'ntagata ityabhidhIyate, tathA sa eva puruSo yathA pRSThato hastena dhriyamANayA dIpikayA pRSThata eva pazyatyevaM yenAvadhinA pRSThata eva saGkhyeyAnyasaGkhyeyAni vA yojanAni pazyati saH pRSThato'ntagataH, yena punaH pArzvata ekato dvAbhyAM vA saGkhyeyAnyasaGkhyeyAni vA yojanAni pazyati sa pArzvato'ntagataH, uktaM ca nandyadhyayane-"purato'ntagaeNaM ohiNANeNaM purato ceva saMkhenjANi vA asaMkhejANi vA joyaNAI jANai pAsai, maggato'ntagaeNaM ohiNANeNaM maggato ceva saMkhenjANi vA asaMkhejANi vA" ityAdi, madhyagata ityatrApi tridhA vyAkhyAnaM, iha madhyaM prasiddhaM daNDAderiva, tatrAtmapradezAnAM madhye-madhyavartiSvAtmapradezeSu gata:-sthito madhyagataH, ayaM ca sparddhakarUpaH sarvadigupalambhakAraNaM madhyavartinAmAtmapradezAnAmavadhiravasAtavyaH, athavA sarveSAmapyAtmapradezAnAM kSayopazamabhAve'pi audArikazarIramadhyabhAgenopalabdheH, tanmadhye gato madhyagataH, uktaM ca nandhadhyayanacUrNI-"orAliyasarIramajheM phaDDagavisuddhIto sabAyappaesavisuddhIto vA sabadisovalaMbhattaNato majjhagatotti bhaNNaI' tti, athavA tenAvadhinAyadudyotitaM hai kSetraM sarvAsu dikSu tasya madhyabhAge sthito madhyagataH, avadhijJAninastadudyotitakSetramadhyavarcitvAt, Aha ca nandyadhyayana ARRORAKAASA // 19 // For Private & Personal use only "
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUrNikRt-"ahavA uvaladdhikhettassa avadhipuriso majhagatoci, ato vA majhagato ohi bhannaI" iti, tatrehAntagato na grAhyo, devanArakANAmabhyantarAvadhitvAt , kintu madhyagataH, so'pyanta(ntya)vyAkhyAnaviziSTo, devanArakANAM svAvadhidyotitakSetramadhyavarttitvAt , tuzavda evakArArthaH, sa cAvadhAraNe, AnugAmika eva yathokarUpo nAnya iti, keSAmityAhanarAn kAyanti-svayogyAna AhvayantIti narakAH nArakAzrayAH teSu bhavA nArakAsteSAM, tathA 'dIvyanti yathecchayA krIDantIti devAH teSAM, manuSyazca tiryak ca manuSyatiryak tasmin manuSyatiryaci (razci) jAtAvekavacanam, tato'yamartha:-manuSyeSu tiryakSu AnugAmika uktazabdArthaH, anAnugAmika-avasthitazRGkhalAniyantritapradIpa iva yo gacchantaM puruSa nAnugacchati, Aha ca bhASyakRt-"aNugAmio'Nugacchai, gacchaMtaM loyaNaM jahA purisaM / iyaro ya nANugacchai ThiyapaIvo cha gacchaMtaM // 1 // (vi.714)" yasya tUtpannasyAvadherdezo brajati svAminA saha aparazca dezaH pradezAntaracalitapuruSasyopahataikalocanavadanyatra na brajati sa mizra ucyate, uktaM ca-"ubhayasahAvo mIso, deso jassANujAi no anno / kAsai gayassa katthai, ega uvahammai jaha'cchi // 2 // (vi.715)" eSa ca bhavati, ayaM gAthAsakSepArthaH-devanArakANAM sarvAtmapradezajAmyantarAvadhirUpamadhyagataH AnugAmiko'vadhiH, tiryaDUmanuSyANAM sarvaprabheda:-Anugamiko'nAnugAmiko mizrazceti / / uktamAnugAmikadvAram 3 / athAvasthitadAraM vaktavyam, avasthitatvaM cAvadherAdhArabhUtakSetrata upayogato landhitazca cintanIyam, tatra kSetrata upayogatazca pratipipAdayiSuridamAha khittassa avaTThANaM tettIsa sAgarA u kAleNaM / dave milamuhutto pajjavalaMbhe ya sattaha // 7 // pAdayipurilavyam, abAyANAM sarvamaya gAthAsapAssAejAinAntaracalitapura sa a For Private & Personal use only
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ava. mala. upodghAte avadhau // 70 // Jain Education Internat avasthitiH avasthAnam, avadherAdhArarUpatAlakSaNena paryAyeNa kSetrasyAvasthAnaM, kAlena -kAlamAzritya sAgaropamANi tuzabda evakArArthaH sa cAvadhAraNe bhinnakramazca trayastriMzatameva, iyamatra bhAvanA-anuttarasurA yatra kSetre yeSveva ca pratiniyateSu kSetra pradezeSu janmasamaye'vagADhAste prAya statraivAbhavakSayamavatiSThante tataH tAnadhikRtyotkarSato'vadheravasthAnaM traya - khrizataM sAgaropamANi yAvadavApyate, uktaM ca- "AhAre uvaoge, laddhIe vA havijja'vatthANaM / AhAro se khittaM, tettIsaM sAgarA tattha // 1 // vijayAisUvavAe jatthogADho bhavakkhayaM (o vi0) jAva / khette'vaciTThai tahiM dabesu ya dehasayaNesu // 2 // (vi.719-20 ) " upayogamadhikRtyAvadheravasthAnaM, dravati - gacchati tAMstAn paryAyAniti dravyaM, bAhulakAt karttari pratyayaH, tasmin dravye - dravyaviSaye tatra cAnyatra kSetre bhinnazvAsau muhUrttazca bhinnamuhUrttaH, antarmuhUttaM kAlaM yAvaditi tAtparyArthaH, na parataH, sAmarthyAbhAvAt, uktaM ca- " dave bhinnamuhuttaM, tattha'nnattha va havejja khettaMmi / uvaogo na u parao sAmatthAbhAvao tassa // 3 // (vi. 721)" tathA tatraiva dravye ye paryavAH - paryAyadharmAstallAbhe paryAyAntaraM saMcarato'vadherupayogamadhikRtyAvasthAnaM saptASTau vA samayAn yAvat, na parataH, paryAyANAM sUkSmatayA paratastadviSaye'vasthAne sAmarthyAbhAvAt, anye tu vyAcakSateparyavA dvividhAH, tadyathA-guNAH paryAyAzca tatra sahavarttino guNAH zuklatvAdayaH, kramavarttinaH paryAyAH navapurANAdayaH, tatra guNAH sthUlAH paryAyAstu sUkSmAH, yathA 2 ca sUkSmaM vastu tathA 2 upayogasya stokakAlatA, dravyaguNaparyAyAzca yathottaraM sUkSmAstato guNeSvaSTau samayAn yAvadupayogasyAvasthAnaM, paryAyeSu tu sapta samayAniti, uktaM dha-" dave tattheva guNA, saMcarao sata vaTu vA samayA / aNNe puNa aTUTha guNe bhaNati tappajjave satta // 4 // jaha jaha suhumaM vatyuM taha taha thovovaogayA avasthAnam gA. 57 // 70 //
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Intern hoi / davaguNapajjavesuM taha patteyaMpi nAyavaM // 5 // (vi. 722-3 ) " atha labdhimadhikRtyAvasthAnakAlamAnamAha - addhAeN avadvANaM, chAvaTThi sAgarA u kAleNaM / ukkosagaM tu eyaM, ekko samao jahantreNaM // 58 // iha addhA nAmAvadhijJAnAvaraNakSayopazamarUpA labdhirabhipretA, tato addhAyA- labdheH kAlena - kAlato'vadheravasthAnaM, tatrAnyatra vA kSetre teSvanyeSu vA dravyAdiSUpayuktasyAnupayuktasya vA bhavati SaTSaSTisAgaropamANi, tuzabdasya vizeSaNArthatvAnmanAgadhikAni uktaM ca- " sA sAgarovamAI, chAvaTThi hojja sAiregAIM / vijayAisu do vAre gayassa narajammaNA samayaM // 7 // (vi. 725 ) upasaMhAramAha- 'ukkosaga' mityAdi, kAlato'vasthAnamidamAdhArAdiSu utkarSataH pratipAditamavasAtavyam / jaghanyena - jaghanyataH punarupayogalabdhI aGgIkRtyAvasthAnaM dravyAdAvapyekaH samayaH, tatra naratirazcAM samayAdUrdhvamavadheH pratipAtAdanupayogAdvA ekasamayAvasthAnatA vijJeyA, devanArakANAM tu yeSAM bhavasya caramasamaye samyaktva - | lAbhAdvibhaGgajJAnamavadhijJAnarUpatayA pariNamati tataH paraM ca mRtAnAM tadavadhijJAnaM pracyavate teSAmavasAtavyam / tadevamuktamavasthitadvAram 4 / adhunA caladvAramabhidhitsurAha buDDhI vA hANI vA, cauddihA hoha khetta-kAlANaM / daddesu hoi duvihA, chaviha puNa pajjave hoi // 59 // caladvAramidamucyate, calazcAvadhirdravyAdiviSayamaGgIkRtya varddhamAnako hIyamAnako vA bhavati, vRddhihAnI ca pratyekaM sAmAnyenAgame Sar3idhe prote, tadyathA - anantabhAgavRddhiH 1 asaGkhyAta bhAgavRddhiH 2 saGkhyAta bhAgavRddhiH 3 saGkhyAtaguNavRddhiH 4 asAtaguNavRddhiH 5 anantaguNavRddhiH 6 tathA anantabhAgahAniH 1 asaGkhyAta bhAgahAniH 2 saGkhyAta bhAgahAniH 3 saGkhyA jainelibrary.org
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ava.mala. upoddhAte avadhau // 71 // taguNahAniH 4 asaGkhyAtaguNahAniH 5 anantaguNahAniH 6, etayozca pavidhavRddhihAnyormadhyAdavadhiviSayabhUtakSetrakAlayo- landhyakarAyaMtabhedadvayavarjitA caturvidhA vRddhihAni bhavati, anantabhAgavRddhiranantaguNavRddhi tathA anantabhAgahAniranantaguNa- sthAnaM dra. hAnirvA kSetrakAlayona sambhavati, avadhiviSayabhUtakSetrakAlayorAnantyAbhAvAt , iyamatra bhAvanA-yAvat kSetraM prathamamavadhinA vyAdivRpravarddhamAnAkhyena dRSTaM tataH pratisamayaM sa pravarddhamAno'vadhiH kazcidasaGkhyAtabhAgavRddhaM pazyati ko'pi saGkhyAtabhAgavRddhaM ko'pi syAdivA saGkhyAtaguNavRddhamaparo'saGkhyAtaguNavRddhaM, tathA yAvat kSetraM prathamamavadhinA hIyamAnena dRSTaM tataH pratisamayamasaGkhyAtabhA-| gA.58-9 gahInaM kazcitpazyati kazcitsaGkhyAtabhAgahInaM ko'pi saGkhyAtaguNahInamanyo'saGgyAtaguNahInaM, evaM kSetrasya vRddhirhAnirvA caturvidhA bhavati, itthaM kAle'pi vRddhihAnyozcAturvidhya bhAvanIyam, dravyeSu punaravadhiviSayabhUteSu dvividhA vRddhihonirvA | bhavati, tathAhi-yAvanti dravyANi prathamamavadhinA dRSTAni tataH paraM ko'pi tebhyo'nantabhAgAdhikAni pazyati, aparastu tebhyo'nantaguNavRddhAni, natvasaGkhyAtabhAgAdinA vRddhAni, tathAsvAbhAvyAt, tathA tataH paraM ko'pi pUrvopalabdhebhyo'nanta|bhAgahInAni dravyANi pazyati, aparastvanantaguNahInAni, natvasaGkhyAtabhAgAdinA hInAni, tathAsvAbhAvyAdeva, paryAyeSu punaH pUrvoktA SaDDidhA'pi vRddhirhAnirvA bhavati, uktaM ca-"paisamayamasaMkhijaibhAgahiyaM koi saMkhabhAgahiyaM / anno| saMkhejaguNaM khittamasaMkhijaguNamaNNo // 2 // pecchai vivaDamANaM, hAyaMtaM vA taheva kAlaMmi / nANaMtavuddhi-hANI pecchA jaM do'vi nANaMte ||3||ddhmnnNtshiyN aNaMtaguNavuDDiyaM ca pecchejaa| hAyaMtaM vA bhAvammi, chabihA vuDDi-hANIo" // // vi.730-2) eteSAM ca dravyakSetrakAlabhAvAnAM parasparaM saMyoge cintyamAne ekasya vRddhAvevAparasya vRddhiH, natvekasya hAnA For Private & Personal use only
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ vanyasya vRddhiA, tathA ekasya hAnAvevAparasya hAni:, natvekasya vRddhAvaparasya hAniH, anyacca-ekasya dravyAderbhAgena vRddhI hAnauvAjAyamAnAyAmaparasyApi prAyo bhAgenaiva vRddhihAnI, na tu guNakAreNa, guNakAreNApyekasya guNavRddhihAnyoHpravarttamAnayoraparasyApi prAyo guNakAreNaiva te pravartete,na tu bhAgena, yata uktaM-"vuDDhIe ciya vuDDhI,hANI hANI' na u vivjjaaso| bhAge bhAgo guNaNe, guNo ya davAisaMjoe" // 5 // (vi.733) Aha-nanu kSetrasyAsaveyabhAgAdivRddhau tadAgheyadravyANAmapi tannibandhanatvAdasaGkveyabhAgAdivRddhiH prAmotIti, tathA dravyasyAnantabhAgAdivRddhau satyAM tatparyAyANAmapyanantabhAgAdivRddhireva prApnoti,na paTsthAnakaM, paryAyANAM dravyanivandhanatvAd, ucyate, iha yadyapi nAma svarUpeNa kSetrAnuvartinaH pudgalAH pudgalAnuvartinazca paryAyAstathApi yadA kSetrAnuvRttyA pudgalAH parisajavAyante pudgalAnuvRttyA ca tatparyAyAstadA kSetrasyAsaveyAdibhAgavRddhihAnyordravyasyApi tadanuvRttyA tathaiva vRddhihAnI prAmuto, dravyasyApi cAnantabhAgAdivRddhihAnyostatparyAyANAmapi tadanuvRttyA tathaiva vRddhihAnI, yadA tu svakSetrAdanantaguNAH pudgalAH pudgalebhyo'pi tatparyAyA anantaguNAH, avadhizca kSayopazamAdhInaH, kSayopazamazca tattadravyAdisAmagrIvazAdvicitrapariNAmaH, kevalatejasA ca bhagavataivasvarUpa eSopalabdhastadA yathoktasvarUpe eva vRddhihAnI pratipattavye 5|naanytheti na kazciddoSaH, ukaM caladvAramidAnIM tIvramandadvAramabhiSitsurAha- phaDDAya asaMkhenA, saMkhene yAvi egajIvassa / egapphaDDavaoge, niyamA savattha jvautto // 6 // .. phaDAya ANugAmI, aNANugAmI ya mIsayA yeva / paDivAi apaDivAI, mIsA ya maNussatericche // 6 // -%AARE
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ava. mala. upodghAte avadhau // 72 // Jain Education Inter sparddhakANaM prAguktasvarUpANi tAni caikajIvasya satyeyAnyasajJeyAnyapi bhavanti, tatra ekasparddhakopayoge sati niyamAt sarvatra sarveSu sparddhakeSUpayukto bhavati, ekopayogatvAjjIvasya, ekalocanopayoge dvitIyalocanopayuktavat, dvitIyagAthAvyAkhyA - etAni ca sparddhakAni trividhAni bhavanti, tadyathA - anugamanazIlAnyAnugAmikAni-yatra pradeze tiSThato'vadhimato jIvasyotpannAni tato'nyatrApi vrajatastasyAnuyAyInIti bhAvaH, etadviparItAni anAnugAmikAni, AnugAmikAnAnugAmikarUpobhayasvarUpANi mizrANi kAniciddezAntarAnuyAyIni kAnicinneti bhAvaH, etAni ca punaH pratyekaM tridhA bhavanti, tadyathA - pratipatanazIlAni pratipAtIni kiyantamapi kAlaM sthitvA tato dhvaMsagamanasvabhAvAnIti bhAvaH, tadviparItAnyapratipAtIni, AmaraNAMta bhAvInItyarthaH, pratipAtApratipAtasvabhAvAni mizrANi kAnicit pratipAtIni kAnicinetyarthaH, etAni ca sparddhakAni manuSyatiryakSu yo'vadhistasminneva bhavanti, na devanArakAvadhau, para Aha-nanu tIvramandadvAre prastute sparddhakAvadhisvarUpaM pratipAdayataH kathaM na prakramavirodhaH, ucyate, iha prAya AnugAmikApratipAtIni sparddhakAni tIvravizuddhiyuktatvAt tIvrANi bhaNyante, anAnugAmipratipAtIni tvavizuddhatvAnmandAni, mizrANi madhyamAni, tatastItramandadvAramityadoSaH, aparastvAha-AnugAmikApratipAtisparddhakayoH parasparaM kaH prativizeSaH ? ko vA anAnugAmikapratipAtisparddhakayoH, ucyate - atrApratipAtisparddhaka mAnugAmikameva bhavati, AnugAmikaM tu pratipAtyapratipAti ceti vizeSaH, tathA pratipAti pratipatatyeva patitamapi ca dezAntare gatasya kadAcijjAyate, na cetthamanAnugAmikamityanAnugAmikapratipAtinorvizeSaH, ukaM tIvramandadvAram 6 / idAnIM pratipAtotpAtadvAraM vivRNvan gAthAdvayamAha - tItramande spardhakAna gA. 60-1 // 72 // w.jainelibrary.org
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAhirarame bhajo, dave khete ya kAla-bhAve ya / upA-paDivAovi ya tadubhayaM cegasamaeNaM // 32 // amitaraladIe, tadubhayaM natyi egasamaeNaM / uppA paDivAo'viya, egayaro egasamaeNaM // 33 // iha drAeravadhimato vo'vadhikhadaiva ekasvAM dizi bhavati sa bAhyAvadhirathavA anekAsvapi dikSu yaH sparddhakAvadhiranyo'vaM vicchinno bhavati so'pi baahyaavdhiH| sthApanA / athavA sarvataH parimaNDalAkAro'pyavadhiryo'vadhimato jIvasya bakulamAnAdinA betravyavadhAnena sarvato'samvaddhaH so'pi bAhyAvadhiH, tathA cAtrArthe cUrNiNa:-"bAhiralaMbho nAma jattha se Thibassa bohinANaM samuSpanna tammi ThANe so ohinANI na kiMci pAsai, taM puNa ThANaM jAhe aMtariya hoi, taMjahA-aMgugavA baMgulapahuceNa vA vihatthIe vA vihatthipuhutteNa vA evaM jAva saMkhejehi vA asaMkhejehi vA joyaNehi, tAhe pAsai, esa bAhiralaMmo maNNAi, sthApanA 0 tasya evaMvidhasya 'bAhyasya' bAhyAvadhelAme-prAptau satyAM 'bhAjyoM vikalpanIyaH, ko'sAvityAha-utpAda' utpattiH, 'pratipAto' dhvaMsaH, 'tadubhayaM ca utpAdapratipAtarUpaM ubhayaM ca ekasamayena, kasmin viSaye ilAha-dravye kSetre kAle mAve ca, iha gAthAyAmapizabdacazabdAH yathAyogaM pUraNasamuccayArthAH, ekasmin samaye dravyAdau vizve vayokarUpakha vAhAvadheH kadAcidutpAdo bhavati kadAcid vyayaH kadAcidubhayam / utpAdapratipAdayoH parasparaviruddhakhAtkathamubhayamekasamaveneti cet, na eSa doSaH, vibhAgena bhAvAt , tathA cAtra dAvAnaladRSTAntaH, tathAhi-dAvAnalaH khatvekakATha eva ekato dIpyate anyatazca dhvaMsate, tathA avadhirapyekadeze jAyate anyatra pracyavate, uktaM ca-"uppAo paDivAbo umayaM vA hoja egsmenn| kahamubhavamegasamae', vibhAgao taM, na sabassa // 1 // dAvAnaloba katthai, mA. Jain Education Inter For Private & Personal use only * w.jainelibrary.org
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ava.mala. upodghAte avadhI // 73 // laggai vijjhAi samayamannatto / taha koi ohideso se jAyai nAsae bir3ao ||2||" (vi. 750-1) dvitIyagAthAvyAkhyAiha draTuryaH sarvataH sambaddhaH pradIpasya prabhAnikaravat so'bhyantarAvadhistasya - abhyantarasyAbhyantarAva dherlabdhiramyantaralabdhi| stasyAM satyAM, abhyantarAvadhiprAptAvityarthaH, uktaM ca cUrNo - " tattha abbhaMtaraladdhI nAma jattha se Thiyassa ohinANaM samuppaNNaM tattha ThANAto Arambha ohinANI niraMtaraM saMbaddhaM saMkhejjamasaMkhejjaM vA khettaM ohiNA jANai pAsai, esa abhitaraladdhitti" tadubhayam - utpAdapratipAtarUpamubhayaM nAsti ekasamayena, dravyAdau viSaye ityanuvarttate, kiM tarhi ?, utpAdaH pratipAto vA ekatara eva ekasamayena, apizabda evakArArthaH, sa ca bhinnakramastathaiva ca yojitaH, ayamiha bhAvArtha:- pradIpasyevotpAda eva vA pratipAta eva vA ekasamayenAbhyantarAvadhe rupajAyate, na tUbhayamadezAvadhitvAt, na hyekasya ekaparyAyotpAdavyayau yugapadbhavitumarhataH, parasparaM virodhAt, Aha ca- "uppAo vigamo vA, dIvassa va tassa nobhayaM samayaM / na bhavaNa - nAsA samayaM vatthussa jamegadhammeNaM // 1 // " (vi. 754 ) uktaM pratipAtotpAdadvAram / samprati yaduktaM - "saMkhejja maNodave bhAgo logapaliyassa' ityAdi, tatra kila dravyAditrayasya parasparopanibandha uktaH, idAnIM prasaGgata evotpAdapratipAtAdhikAre dravyaparyAyayoH parasparamupanibandhaM pratipAdayannAha - davAo asaMkhejje, saMkhene yAvi pajjave lahai / do pajjave duguNie, lahaha ya egAu davAo // 64 // paramANvAdi dravyamekaM pazyannavadhijJAnI dravyAt sakAzAt tatparyAyAnutkarSato'saveyAn satyAMzcApi madhyamato 'labhate' prAghoti, pazyatIti tAtparyArthaH, jaghanyatastu dvau paryAyau dviguNitI ekasmAdravyAllabhate, kimuktaM bhavati - sAmA utpAda * pAtI gA. 62-3 // 73 // w
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ nyato varNagandharasasparzalakSaNAMzcaturaH paryAyAnekasmin dravye pazyati, na tvekaguNakAlAdIn bahUniti, uktaM ca- "egaM dabaM pecchaM khaMdhamaNuM vA sa pajjave tassaH / ukkosamasaMkhijje, saMkhije pecchaI koi // 1 // do pajjave duguNie, sabajaddaNNeNa pecchae te ya / vaNNAiyA va cauro nANaMte pecchai kayAi // 2 // " (vi.761-2) anantAMzca paryAyAnutkarSato'pi na prekSate ekadravyagatAn, ananteSu dravyeSu samuditeSvanantAMstAn pazyatyeva, yata uktaM nandyadhyayane- "bhAvato NaM ohiNANI aNaMte bhAve | jANai pAsai" ityAdi // gataM saprasaGgaM utpAdapratipAtadvAram, idAnIM jJAnadarzanavibhaGgalakSaNaM dvAratrayaM yugapadabhidhitsurAha - sAgAramaNAgArA, ohi - vibhaMgA jahaNNayA tullA / uvarimageveLesu (u) pareNa ohI asaMkhejjo // 65 // yo'vadhirvizeSagrAhakaH sa sAkAraH, sa ca samyagdRSTeH jJAnamityabhidhIyate sa eva mithyAdRSTervibhaGgaH, yaH punaH sAmAnya grAhako'vadhiH vibhaGgo vA so'nAkAraH, sa ca darzanaM, tatra sAkArAnAkArAvavadhivibhaGgau jaghanyakAdAramya tulyau lokapuruSagrIvAbhavAni graiveyakAni uparimANi ca tAni graiveyakANi ca uparimatraiveyakANi teSu yAvat tuzabdo vizeSa NArtha:, sa caitadvizinaSTi - nArakabhavanapatidevebhya Aramya tiryamanuSyavarjamuparigraiveyakeSu yAvat sAkArAnAkArAvavadhivibhaGgau kSetrakAlaviSayAvadhimadhikRtya jaghanyAdArabhya tulyasthitikatvena tulyAviti, iyamatra bhAvanA - nArakA bhavanapatyA| dayazca uparitanayaiveyakavimAnavAsiparyantA devA ye ye jaghanyatulyasthitayo madhyamatulyasthitayo utkRSTatulyasthitayo vA teSAM teSAmavadhivibhaGgajJAnadarzane kSetrakAlarUpau viSayAvadhikRtya parasparatastulye, na tu dravyabhAvaviSayau tAvaGgIkRtya, | tulyasthitikAnAmapi samyagdarzanaM vizuddhatapaH karmAdikaM ca prAgbhavagataM kAraNaM pratItyAtidaraM talyatvAbhAvAta. 'pareNa
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ava.mala. upoddhAte avadhau boDI vasaMkhejoM' iti aveyakavimAnembastu parato'nuttaravimAneSvavadhiH, jJAnadarzanarUpo'vadhireva bhavati, na ta vibhaGga-1 paryAyasAjJAnaM. mithyAdRSTInAM tatropapAtAbhAvAt , sa ca kSetrataH kAlatazcAsaGkhyeyo bhavati, asaGkhyAtakSetrakAlaviSayo bhavatIti bhAvaH, bArAdi. davyabhAvastvanantaviSayaH, iha tiryaDayanuSyANAM tulyasthitInAmapi kSayopazamatIvramandatAdikAraNavaicitryAt kSetrakAla- abAhyavi. viSayorapyavadhivimaGgajJAnadarzanayovicitratA, na punastulyataivetIha tadvarjanaM / mataM jJAnadarzanavibhaGgarUpaM dvAratrayam / dhiH64-6 banAdezadvAramamipitsuridamAha- . rahayadevatitva-karA ya ohissa'vAhirA hoti / pAsaMti sabao khalu sesA deseNa pAsaMti // 66 // | nairavikAsa devAdha tIrthakarAzca nairayikadevatIrthakarAH, tIrthakarA ityatra 'tIrthAttveke' iti vacanAt khapratyaye tIrthazabdasamama, cazandovadhAraNe'kha ca vyavahitaHprayogaH,taM ca darzayiSyAmaH, avadheH-avadhijJAnasyAbAhyA eva, bAhyA na kadAcanApi bhavantIvarSaH, sarvato'vamAsakAvadhyupalabdhakSetramadhyavartinaH sadaiva bhavantIti bhAvanA, ukaMca-"ohiNApAkhecanmaMtaragA hotinaaryaaiiyaa| sabadiso'vahivisao tesiM dIvappabhovammo ||1||"(vi.767) tathA pazyanti sarvataHsAsa diza vidikSudha, khaluzando'vadhAraNArthaH sarvAveva digvidizviti, Aha-avadhairabAhyA bhavantItyasmAdeva sarvata ilakha kamyatvAt sarvataHcandagrahaNamatiricyate, nAtiricyate, abhyantaratvAbhidhAne'pi sarvato darzanApratIteH, na khalvava-11 // 74 / / gharambantaratve'pi sati sarve sarvataH pazyanti, kasyaciddigantarAlAdarzanAt, vicitratvAdavadheH, tataH sarvato darzanakhyApanArya pAsaMti sabato kharDa' ityuktam, Aha ca bhASyakRt-"abhitaratti bhaNie, bhaNNai pAsaMti sabao kIsa 16 CACACHAR Jain Education inter For Private & Personal use only XIww.jainelibrary.org
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Intera oyai jamasaMtayadiso aMto'vi Thio na sabatto // 1 // " (vi. 768) zeSAstiryaGnarA dezena - ekadezena pazyanti, 'sarve vAkyaM | sAvadhAraNamiSTitazcAvadhAraNavidhi' riti evamavadhAraNIyaH- zeSA eva dezataH pazyanti, natu zeSA dezataH eva, tiryaGnarANAM | dezataH sarvatazca yathAyogamavadhinA darzanAt uktaM ca - "sese cciya deseNaM, na u deseNeva sesayA kiM tu / deseNa savaosvi ya pecchaMti narA tirikkhA ya // 1 // " (vi.771) athavA'nyathA vyAkhyAyate - nairayikadevatIrthaGkarA evAvadherabAhyA bhavanti, | kimuktaM bhavati ? - niyatAvadhayo bhavanti, niyamenaiSAmavadhirbhavatIti bhAvaH evaM cAbhihite sati saMzayaH - kiM te dezena pazyanti uta sarvataH, tataH saMzayApanodArthamAha -- pazyanti sarvataH khalu sarvata eva tenAvadhinA nairayikAdayo, natu dezataH, atra para Aha- nanu pazyanti sarvataH khalvityetAvadeva / stAmavadheravAhyA bhavantItyetanna yuktaM, yato niyatAvadhitvapratipAdanArthamidamucyate, niyatAvadhitvaM ca devanArakANAM 'dohaM bhavapaccaiyaM, taMjahA -devANaM neraiyANaM ce 'ti vacanasAmarthyAtsiddhaM, tIrthakRtAM tu pArabhavikAvadhisamanvAgamasyAtiprasiddhatvAt, ucyate-iha yadyapi 'donhaM bhavapaJcaiyaM' ityAdivacanato nairayikAdInAM niyatAvadhitvaM labdhaM, tathApi sarvakAlaM teSAM niyato'vadhiriti na labhyate, tataH sarvakAlaM niyatAvadhitvakhyApanArthamavadheravAhyA bhavantItyuktam, Aha-- yadyevaM tIrthakRtAmavadheH sarvakAlAvasthAyitvaM virudhyate, na, chadmasthakAlasyaiva teSAM vivakSaNAt zeSaM prAgvat // gataM dezadvAram / idAnIM kSetradvAraM vivarISurAha saMkhejjamasaMkhejjo, purisamabAhAe khettao ohI / saMbaddhamasaMbaddho logamaloge ya saMbaddho // 67 // iha kazcit kSetrato'vadhiravadhimati jIve pradIpe prabhApaTalamitra sambaddho - lagno bhavati, jIvAvaSTandhakSetrAdArabhya nira lainelibrary.org
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMbaddhAsaM. baddhau gA. Ava.mala.5ntaraM draSTavyaM vastu prakAzavatIti bhAvaH, kazcitpunarativiprakRSTaM tamovyAkulamantarAlavatinaM pradezamulakSya dUrasthitaupodAte bhittyAdipratisphalitapradIpaprabhevAsambaddho jIve bhavati, kayA hetubhUtayA asambaddha ityAha-purisamabAdhAe' iti makAroavoM 'lAkSaNikaH, pUryate sukhaduHkhAbhyAmiti puruSaH, abAdhanamavAdhA, apAntarAlamityarthaH, Aha ca-'abAhA nAma purisassa ohIe ya ja aMtaraM sA abAhA bhaNNaI' iti, puruSAdabAdhA puruSAbAdhA tayA hetubhUtayA asmbddhH| sa ca smbddho|| 75 // 'sambaddhazcAvadhiH kSetrataH kiyAn bhavatItyata Aha-saMkhejamasaMkhejjo' atrApi makAro'lAkSaNikaH, sadheyaH asoyazca yojanApekSayA bhavati, kimuktaM bhavati?-asambaddho'pyavadhiH kSetrataH saGkhyeyAni vA yojanAni bhavatyasoyAni vA, evaM dU sambaddho'pi, kiM kevala eva sambaddho asambaddhovA'vadhiH saGkhyeyo'saGkhyo vA yojanApekSayA bhavati', netyAha-puruSAbAdhayA idaM padaM dvitIyavAramAvartitam , navaraM asmin vAre sahArthe tRtIyA puruSAbAdhayA saGkhyeyo'saGkhyeyo vA bhavatIti, idamukta bhavati-puruSasyAvadhezcApAntarAlamapi saGkhyeyAnyasaGkhyeyAni vA yojanAni bhavatIti, Aha cUrNikRt-"jovi asaMbaddho 6 sovi saMkhijANi asaMkhijANi vA joyaNANi aMtare kiccA tato pareNa pAsai, AreNa na pAsaI" iti, sA ca puruSA bAdhA asambaddha evAvadhau bhavati, natu sambaddhe, tatra sambaddhatvenaiva tadasambhavAdiha tvasambaddhe'vadhau apAntarAle ca socaturbhaGgikA-saGkhyeyamantaraM saGkhyeyo'vadhiH 1 sayeyamantaramasaGkhyeyo'vadhiH 2, asahadheyamantaraM saGkhyeyo'vadhiH 3 asAve yamantaraM asoyo'vadhiH4, sambaddhe svavadhau vikalpAbhAvaH, tadutthAnahetorantaralakSaNasya dvitIyapadasya tatrAbhAvAt, tathA'yamavadhioke'loke ca sambaddho'pi bhavati, tathA cAha-'logamaloge ya saMbaddho iha lokazabdena lokAntaH parigRhyate, SANSAROSAROKES D 75 // For Private & Personal use only
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ tathA pUrvasUrikRta vyAkhyAnAt, atrApi caturbhaGgikA-puruSe sambaddho lokAnte ca 1, puruSa sambaddho na lokAnte, dezato'bhyantarAvadhiH 2, na puruSe sambaddhaH kintu lokAnte, ekadigvarttI bAhyAvadhiH 2, zUnyo'yaM bhaGga iti TIkAkAraH, tadasamyakU, cUrNI bhASye cApratiSedhAdasambhavahetutvAbhAvAcca, tathA na lokAnte sambaddho nApi puruSa, bAhyAvadhireva stokadezavarcI 4 yastvaloke sambaddhaH sa puruSe niyamAt sambaddha eva, abhyantarAva dherevAlokadarzanasamarthatvAt, Aha ca bhASyakRta"saMkhijjamasaMkhijje, dehAo vittamantaraM kAuM / saMkhejA'saMkheja, pecchekha tadaMtaramabAhA " // 1 // saMbaddhA - 'saMbaddho, naraloyaMtesu hoi carabbhaMgo / saMbaddho ra aloe, niyamA purise'ni saMbaddho // 2 // ( vi. 774-5 ) iti gataM kSetradvAram / idAnIM gatidvAraM bibhaNipurAha * ga nerapAIA, heTThA jaha vaNNiyA taheba ihaM / ihI esA vaNijaitti to sesiyAovi // 38 // 1 atredamavadheyaM - zrIharibhadrasUripAdAnAM lokAntasyAlokasya caikyatAmAzritya yathA'lokasaMbaddhasyAvadheravazyamabhyantarAvadhitA zrImadbhiH svayamapi svIkRtA tathA lokAntasaMbaddhasyApyavadherAtmasaMbaddhatvasyAvazyaMbhAvaH saMmataH, ata eva ca lokAntamalokAntaM cAzritya na puruSasaMbandhabhavaM caturbhaGgikAdvayaM, ekasyAmeva ca caturbhaGgayAM 'saMbaddho u aloe' ityAdibhASyaM 'jo puNa alogassa appamavi pAsai so puriseNa niyameNa saMbaddhoM' iti cUrNizca saMgatimAvahati, caturbhagikAdvayapakSe tu zrImadvAkyaM mASyacUrNivAkyAbhyAM minnAmiprAyakaM, alokadarzakasyaivAtmasaMbaddhatvaniyamAt pUrvatra lokAlokazabdena tadantaprahazcaturbhaGgI caikA, uttaratra caturbhaGgIdvayaM mahAntasya vikalpena, minazca parasparaM, maryAdAmAvo mamadarzakatvAdantazabdasya, asamyagityAdi tu maryAdApakSeNaiva, nikaTaprAntanAzAbayavavAcitvamandazandasyeti kozakAroktirapi /
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ gatyAdi mArgaNAH gA.68 Ava.mala. gatitarayikAdikA. gatigrahaNaM zeSasya indriyAdidvArakalApasyopalakSaNaM, tato'yamoM-ye gatyAdayaH satpadaprarUpaNAupodAte IIdetavo ye ca dravyapramANAdayo'STI dvAravizeSAste yathA adhastAnmatizrutayovarNitAstathaivehApi draSTavyAH, ayaMta vizeSa:avadhau ye parva matijJAnasya pratipattAraH prAguktAste'vadhijJAnasyApi pratipattavyAH, navaraM pUrva matijJAnasyAvedakA akapAyiNo manaHparyAyajJAninazca pUrvapratipannA evokAH, iha tu pratipadyamAnA api draSTavyAH, yataH zreNiye vrtmaanaanaamvedkaanaa||76 // makaSAyANAM ca keSAJcidavadhijJAnamutpadyate, yeSAM cAnutpannAvadhijJAnAnAM matizrutacAritravatAM prathamameva manaHparyAyajJAna mutpadyate te ca manaHparyAyajJAninaH kecitpazcAdavadhijJAnasya pratipattAro bhavanti, anyacca-anAhArakA aparyAptakAzca matijJAnasya pUrvapratipannA evoktAH, natu pratipadyamAnakAH, iha tu ye'atipatitasamyaktvAstiryaanuSyebhyo devanArakA jAyante te'vadhijJAnasya pratipadyamAnakA api pratipattavyAH, pUrvapratipannAH punarye eva matijJAnasya prAgukAsta eva draSTavyAH, navaraM dvitricaturindriyAsaMjJipaJcendriyatirazco muktvA, te hi sAsvAdanasamyagdRSTayo matijJAnasya pUrvapratipannA uktAH, avadhestu na pratipadyamAnakA nApi pUrvapratipannA iti, zeSaM tathaiva, uktaM ca-"je paDivabaMti maI, te'vahinANapi samahiA aNNe / veyakasAyAIA, maNapajavanANiNo ceva // 1 // sammA suraneraiyA'NAhArA jeya haoNti pajattA / te cciya puSapavaNNA, viyalA'saNNI ya mottUrNa // 2 // (777-8) etadeva vineyajanAnugrahAya savistaraMbhAvyate, tatraivaM satpadaprarUpaNAvatAra:-ko'pi ziSyaHkazcidAcArya pRcchati,bhagavan! avadhijJAnaM kimasti nAsti ? iti, AcArya Aha-niyamAdasti, yadyapi asti tathApi kathamavagantavyam, AcArya Aha-tyAdibhimArgaNAsthAnaH, vAni cAmUni 'gai iMdieya' yAhA 'bhAsa-1 Jain Education literall For Private & Personal use only T ww.jainelibrary.org
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ gaparigAhA, (vi.409-10) tatra gatidvAre caturvidhAyAmapi gatau avadhijJAnasya pUrvapratipannA niyamataH santi, pratipadya-5 mAnakAstu vivakSitakAle bhAjyAH, indriyadvAre ekadvitricaturindriyeSu na pUrvapratipannA nApi pratipadyamAnakAH, paJcendriyeSu pUrvapratipannA niyamataH santi, pratipadyamAnakAstu bhAjyAH, kAyadvAre pRthvyaptejovAyuvanaspatiSUbhayAbhAvaH, sakAyeSu paJcendriyavat, yogadvAre triSu yogeSu samuditeSu paJcendriyavat, manorahitavAgyogiSu kevalakAyayogeSu cobhayAbhAvaH, vedadvAre triSvapi vedeSu paJcendriyavat , avedakeSu ubhayamapi bhAvyam , evaM kaSAyadvAre'pi, lezyAdvAre uparitanISu tisRSu lezyAsu paJcendriyavat, AdyAsu tisRSu pUrvapratipannAH santi, natvitare, samyaktvadvAre nizcayavyavahArAmyAM vicAraH, tatra vyavahAranayamatena mithyAdRSTiH samyagdRSTizcAvadhijJAnasya pratipattA, pUrvapratipannastu samyagdRSTireva, nizcayanayamatena pratipadyamAnakaH pUrvapratipannazcAvadhijJAnasya samyagdRSTireveti, jJAnadvAre vyavahAranayamatena jJAnI vA pratipadyamAnako bhavatyajJAnI vA, yadi jJAnI tata AbhiniboSikajJAnI zrutajJAnI manaHparyAyajJAnI, ajJAnI matyajJAnI zrutAjJAnI vibhaGgajJAnI vA, pUrvapratipannAH puna nina eva, te ca matijJAninaH zrutajJAnino'vadhijJAnino manaHparyAyajJAninazca, kevalajJAnI punaravadhijJAnasya na pUrvapratipanno nApi pratipadyamAnakaH, samUlaghAtaM dezajJAnaghAte kevalajJAnasambhavAt , nizcayanayamatena pratipadyamAnakAH pUrvapratipannAzca niyamato jJAnina eva, tatra matizrutAvadhimanaHparyAyajJAninaH pUrvapratipannA niyamataH santi, pratipadyamAnakA api sambhavaMti, kevalajJAninAmubhayAbhAvaH, dezajJAnAnAM vyavacchede kevalajJAnasadbhAvAt , matyAdyajJAnavantastu na pUrvapratipannA nApi pratipadyamAnakAH, pratipattikriyAkAle matyAdijJAnabhAvAt , kriyAkAlaniSThAkAlayoraikyAt , darzanadvAre Jain Education inte For Private & Personal use only Ovw.jainelibrary.org
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9C Ava.mala. upodAte avadhI % // 77 // CA % A cakSurdarzanI acakSurdarzanI avadhidarzanI ca labdhimaGgIkRtya pUrvapratipannA niyamataH prApyante, pratipadyamAnakAstu bhAjyAH, gatyAdiupayogaM pratItya pUrvapratipannA eva, natu pratipadyamAnakAH, avadhijJAnasya labdhitvAllabdhyutpattezca darzanopayoge niSiddhatvAt , mArgaNAH kevaladarzanI na pUrvapratipanno nApi pratipadyamAnako, dezadarzanavyavacchedena kevaladarzanabhAvAt , saMyatadvAre saMyatA asaMvatAH gA. 60 saMyatAsaMyatAH avadhijJAnasya pUrvapratipannA niyamataH santi, prapadyamAnakAstu bhAjyAH, upayogadvAre sAkAropayoge pUrvapratipannA niyamataH santi, pratipadyamAnakAsta vivakSitakAle bhAjyAH, anAkAropayoge tu pUrvapratipannA eva, na tu pratipadya|mAnakAH, anAkAropayoge labdhyutpatterabhAvAt , AhArakadvAre AhArakAH pUrvapratipannAH niyamataH santi, pratipadyamAnakA vivakSitakAle bhAjyAH, anAhArakAzcApAntarAlagatau pUrvapratipannAH pratipadyamAnakAzca vivakSitakAle sambhavanti, prati-12 patitasamyaktvAnAM tiryamanuSyebhyo devanArakatvenotpadyamAnAnAmavadhijJAnasya pratipatterapi sambhavAt , bhASakaparIttadvAre prAgvat , paryAptadvAre SaDbhiH paryAtibhirye paryAptAste pUrvapratipannAH niyamataH santi, pratipadyamAnakA vivakSitakAle bhAjyAH, aparyAptakA api SaTparyAptyapekSayA karaNAparyAptAste pUrvapratipannAH pratipadyamAnakAzca sambhavanti, sUkSmAdIni dvArANi hai dravyapramANAdIni ca prAgvat, uktamavadhijJAnaM, taccaturkI, tadyathA-dravyataH kSetrataH kAlato bhAvatazca, tatra dravyato'vadhi // 77 // jJAnI jaghanyato'nantAni rUpidradhyANi, utkarSataH sarvANyapi (rUpi) dravyANi jAnAti pazyati, kSetrato'vadhijJAnI jaghanyato'kulasyAsaGgyeyabhAgaM utkarSato'loke lokapramANamAtrANi saGkhyAtItAni khaNDAni, kAlato jaghanyenAvalikAyA asaGkhyeyaM 4 k .%t.. A w w.jainelibrary.org
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAgamutkarSato'sayeyA utsarpiNyavasarpiNIH, bhAvato jaghanyenApyanantAn bhAvAn sarvabhAvAnAmatantabhAgaM jAnAti pazyati, | eSa cAvadhiH RddhivizeSo gIyate, tata RddhipratipAdanAvasarAt zeSardhayorapi varNyante, tA evAha Amosahi vippo sahi, khelosahI jalamosahi ceva / saMbhinnasoya ujumaha, sabosahi ceva boddhavo // 69 // cAraNaAsIvasA kevalI ya maNanANiNo ya puvadharA / arihaMta cakkavaTTI valadevA vAsudevA ya // 70 // tatra AmarSaNamAmarSaH, saMsparzanamityarthaH, sa eva auSadhiryasyAsAvAmaSauSadhiH, karAdisaMsparzanamAtrAdeva vyAdhyapanayana| samartho, labdhilabdhimatorabhedopacArAt sAdhurevAmarSauSadhirlabdhirityarthaH, evaM zeSapadeSvapi bhAvanA kAryA, 'vipposahi' iti, mUtrastha purISasya vA'vayavo viT ucyate, anye tvAhuH-viDiti viSThA pruiti praznavaNaM te auSadhiryasyAsau tathA, khela:| zleSmA auSadhiryasya sa tathA jallo-malaH sa auSadhiryasya sa tathA sugandhAzcaite bhavanti viDAdayastalabdhimatAM, iyamatra | bhAvanA - ihAmaSapadhilabdhiH kasyApi zarIraikadeze samutpadyate, kasyApi sarvasmin zarIre, tenAtmAnaM paraM vA yadA vyAdhyapagamabuddhyA parAmRzati tadA tadapagamo bhavati, viDAdibhirapi tallabdhimanto yadA''tmAnaM paraM vA rogApanayanabuddhyA parA - | mRzanti tadA tadrogApagamaH, 'sambhinnasoya' iti yaH sarvairapi zarIradezaiH zRNoti sa sambhinnazrotAH, athavA zrotAMsi| indriyANi sambhinnAni ekaikazaH sarvaviSayairyasya sa sambhinnazrotAH - ekatareNApIndriyeNa samastAparendriyagamyAn viSayAn | yo'vagacchati sa sambhinnazrotA ityarthaH, athavA zrotAMsi - indriyANi sambhinnAni - parasparata ekarUpatAmApannAni yasya sa tathA, zrotraM cakSuHkAryakAritvAt cakSurUpatAmApannaM, prakSurapi zrotrakAryakAritvAt tadrUpatAmApannamityevaM sambhinnAni
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ava. mala. upodAve avadhI // 78 // Jain Education Interna yasya parasparamindriyANi sa sambhinnazrotA iti bhAvaH, athavA dvAdazayojanavistRtasya cakravarttikaTakasya yugapat bruvANasya tattUryasaGghAtasya vA yugapadAsphAlyamAnasya sambhinnAn-lakSaNato vidhAnatazca parasparato vibhinnAn jananivahasamutthAn | zaGkhakAhalA bherI bhANakaDhakkAditUryasamutthAn vA yugapadeva subahUn zabdAn yaH zRNoti sa sambhinnazrotAH uktaM ca- "jo suNai sabato suNai saGghavisae va savasoehiM / suNai bahue va sadde bhinne saMbhinnasoo so // 1 // " ( vi. 783 ) evaM ca sambhinnazrotRtvalandhirapi tathA RjvI - prAyo ghaTAdimAtragrAhiNI matiH RjumatiH - vipulamatimanaH paryAyajJAnApekSavA kizcidavizuddhataraM manaHparyAyajJAnameva, 'saGghosahi' iti sarva eva viDmUtrakezanakhAdayo'vayavAH surabhayo vyAdhyapanayanasamarthatvAdoSadhayo yasyAsau sarvoSadhiH, athavA sarvA-AmaSaiSadhyAdikA auSadhayo yasya ekasyApi sAdhoH sa tathA, 'cAraNa' iti caraNaM-gamanaM tadvidyate yeSAM te cAraNAH, jyotsnAdibhyo'N iti matvarthIyo'NpratyayaH, tatra gamanamanyeSAmapyasti tato vizepaNAnyathAnupapattyA caraNamiha viziSTaM gamanamAgamanaM cAbhigRhyate, ata evAtizayane matvarthIyo'yaM, yathA rUpavatI kanyetyatra, tato'tizAyigamanAgamanalabdhisampannAzcAraNAH, te ca dvibhedAH- jaGghAcAraNA vidyAcAraNAzca tatra ye cAritratapovizeSaprabhAvataH samudbhUtagamanAgamanaviSayalabdhisampannAste jaGghAcAraNAH, ye punarvidyAvazataH samutpannagamanAgamanalabdhayaste vidyAcAraNAH, jaGghAcAraNAzca rucakavaradvIpaM yAvat gantuM samarthAH, vidyAcAraNA nandIzvaraM, tatra jaGghAcAraNA yatra kutrApi gantumicchavastatra ravikarAnapi nizrIkRtya gacchanti, vidyAcAraNAstvevameva, jaGghAcAraNazca rucakavaradvIpaM gacchan ekenaivotpAtena gacchati, pratinivarttamAnastu prathamenotpAtena nandIzvaramAyAti, dvitIyena svasthAnaM, yadi punarmeruzikharaM jigamiSustarhi prathamenaivotpAtena paNDa labdhyadhi kAraH gA. 69-70 // 78 // w.jainelibrary.org
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavanamabhirohati, pratinivartamAnastu prathamenotpAtena nandanavanamAgacchati, dvitIyena svasthAnamiti, jalAcAraNo hi cAri-1 vAtizayaprabhAvato bhavati, tato labdhyupajIvena autsukyabhAvataH pramAdasambhavAccAritrAtizayanibandhanA labdhirapi hIyate, tataH pratinivartamAno dvAbhyAmutpAtAbhyAM svasthAnamAyAti, vidyAcAraNAH punaH prathamenotpAtena mAnuSottaraM parvataM gacchati. dvitIyena tu nandIzvaraM, tatra ca gatvA caityAni vandate, tataHpratinivartamAnastvekenaivotpAtena svasthAnamAyAti, tthaa| meraMgacchan prathamenotpAtena nandanavanaM gacchati, dvitIyena paNDakavanaM, tatra caityAni vanditvA tataHpratinivartamAna ekanavotpAtena svasthAnamAyAti, vidyAcAraNo hi vidyAvazAdbhavati, vidyA ca parizIlyamAnA sphuTA sphuTataropajAyate, tataH pratinivartamAnasya zaktyatizayasambhavAdekenaivotpAtena svasthAnAgamanamiti, uktaM ca-"aisayacaraNasamatthA jaGghA-vijAhi cAraNA munno| jaMghAhi~ jAi paDhamo nIsaM kAuM ravikare'vi // 2 // eguppAeNa gao ruyagavaramio tao paDi-1 niyaco / bIeNaM naMdissaramihaM tao ei taieNaM // 3 // paDhameNa paMDagavaNaM, vIoppAeNa naMdaNaM ei / taioppAeNa| toha jaMghAcAraNo hoi // 4 // paDhameNa mANusottaranagaM sa naMdissaraM tu biieNa / ei tao taieNaM kyceiyvNdnno| ihii||5|| paDhameNa naMdaNavaNe bIoppAraNa pNddgvnnmmi| ei ihaM taieNaM jo vijAcAraNo hoi||5||" (vi.786-90) 'AsIvisa'iti, Asyo-daMSTrAstAsu viSaM yeSAM te AzIviSAH, te dvividhA-jAtitaH karmAtaca, tatra jAtito vRzcikamaNDa koragamanuSyajAtayaH krameNa bahubahutarabahutamaviSAH, vRzcikaviSaM hi utkarSato'rddhabharatakSetrapramANaM zarIraM vyAmoti, mAsAdAmaNDUkaviSa bharatakSetrapramANaM, bhujaGgamaviSaM jambUdvIpapramANaM, manuSyaviSaM samayakSetrapramANaM, karmatazca paJcendriyatiryagyonayo CREAC - ka Jain Education Inter For Private & Personal use only Daw.jainelibrary.org
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAva.mala. upoddhAte avadhI landhyadhikAraH ke. zavAdivalaM // 79 // 71-2 MARA manuSyAH, devAzcAsahasrArAt, ete hi tapazcaraNAnuSThAnato'nyato vA guNata AzIviSavRzcikabhujaGgAdisAdhyA kriyAM kurvanti, zApapradAnAdinA paraM vyApAdayantIti bhAvaH, devAstvaparyAptAvasthAyAM tacchaktimanto'vasAtavyAH, te hi pUrva manupyabhave samupArjitorjitAzIviSalabdhayaH sahasrArAntadeveSvabhinavotpannA aparyAptAvasthAyAM prAgbhavikAzIviSalabdhisaMskArAdAzIviSalabdhimaMto vyavahiyante, tataH paraM paryAptAvasthAyAM saMskArasyApi nivRttiriti na tavyapadezabhAjaH, yadyapi ca nAma paryAptA api devAH zApAdinA paraM vyApAdayanti tathApi na labdhivyapadezaH, bhavapratyayatastadhArUpasAmarthyasya sarvasAdhAraNatvAt , guNapratyayo hi sAmarthyavizeSo labdhiriti prsiddhiH| 'kevalI yetyAdi, kevalinazca prasiddhAH,manojJAnino manaHparyAyajJAninaH, tacca manaHparyAyajJAnaM vipulamatirUpaM gRhyate, RjumatirUpasya prAgeva gRhItatvAt tatra, vipulaM-bahuvizeSopetaM vastu manyate-gRhNAtIti vipulamatiH, bAhulakArakartari ktapratyayaH, yadivA vipulA-paryAyazatopetacintanIyaghaTAdivastuvizeSagrAhiNI matirmananaM yat tadvipulamatiH, pUrvANi dhArayantIti pUrvadharAH-dazacaturdazapUrvavidaH, azokAdyaSTamahAprAtihAryAdirUpAM pUjAmahantItyarhantaH-tIrthakarAHcakravartinaH-caturdazaratnAdhipAH SaTkhaNDabharatezvarAH, baladevAH prasiddhAH, vAsudevAH saptaratnAdhipAH arddhabharataprabhavaH, ete hi sarve eva cAraNAdayo labdhivizeSAH, iha vAsudevatvaM cakravartitvamahattvaM ca RddhayaH pratipAditAstatra tadatizayapratipAdanArthamAha solasa rAyasahassA sababaleNaM tu saMkalanivaddhaM / aMchaMti vAsudevaM agaDataDamI ThiyaM saMtaM // 1 // ghetUNa saMkalaM so, vAmagahatyeNa aMchamANANaM / muMjina viliMpijja va mahumahaNaM te na cAeMti // 72 // RAACARRIERRESS // 79 // SBiainelibrary.org ___ Jain Education intein
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ iha vIryAntara yakSayopazamavizeSAdbalAtizayo vAsudevasya pradarzyate, SoDaza rAjasahasrANi sarvabalena hastyazvarathapadAtirUpeNa samanvitAni zRGkhalAnivaddhaM 'aJchaMti' dezIvacanametat AkarSanti vAsudevaM avaTataTe - kUpataTe sthitaM santaM, tatazca gRhItvA zRGkhalAmasau vAmahastena 'aMchamANANaM'ti AkarSatAM, bhuMjIta viliMpedvA avajJayA hRSTaH san na punaste madhumathanaM zaknuvantyAtraSTumiti vAkyazeSaH // cakravarttibalapratipAdanArthamAha solA battIsA, saGghabaleNaM tu saMkalanibaddhaM / aMchaMti cakkavaTTi, agaDataDammI ThiyaM saMtaM // 73 // gheNa saMkalaM so, vAmagahattheNa aMchamANANaM / bhuMjijja viliMpijja va, cakkaharaM te na cAeMti // 74 // 'at SoDazaka' dvAtriMzadityetAvatyeva vAcye dvau SoDazakAvityabhidhAnaM cakravarttino vAsudevAt dviguNarddhikhyApanArthe, rAjasahasrANIti gamyate, dvAtriMzadrAjasahasrANi sarvabalena samanvitAni zRGkhalAnivaddha mAkarSanti cakravarttinaM avaTataTe sthitaM santaM gRhItvA zRGkhalAmasau vAmahastenAkarSatAM bhuJjIta vilimpedvA na punaste cakravarttinaM zaknuvantyAtraSTumiti vAkyazeSaH // samprati tIrthakaravalapratipAdanArthamidamAha jaM savassa u balaM taM duguNaM hoi cakkavaTTissa / tatto balA balavagA, aparimiyabalA jiNavariMdA // 75 // yat kezavasya balaM tad dviguNaM bhavati cakravartinaH, tataH zeSabalAd 'balA' baladevA balavantaH, kezavabalApekSayA tvarddhabalA iti prasiddheravagantavyam, tathAniravazeSavIryAntarAyakSayAdaparimitaM balaM yeSAM te'parimitabalAH, ke te ityAha-jinavarendrA:-tIrthakRtaH, tathA (yadvA) tatazcakravarttino balAdbalavanto jinavarendrAH kiyatA valenetyAha- aparimitabalAH, aparimitena
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ nA novaakaalvdhyH| etAzcAnyAsAmapi kSIrAzravamadhvAzravasarpirAzravakoSThabuddhibIjabuddhipadAnusA-13cakritIrthaAva.mala. upoddhAte ritvAkSINamahAnasatvaprabhRtilabdhInAmupalakSaNaM, tena tA api pratipattavyAH, tatra puMDeSucAriNInAM gavAM lakSasya kSIrama - karavalaM avadhI PAkrameNa dIyate yAvadevamekasyAH pItagokSIrAyAH kSIraM, tatkila cAturakyamityAgame gIyate, tadyathopabhujyamAnamatIva mana:- kSIrAzravAzarIrapralhAdahetarupajAyate tathA yadvacanamAkaNyemAnaM mana zarIrasukhotpAdanAya prabhavati te kSIrAzravAH, kSIramiva vacana | dyAzca gA. // 8 // mAsamantAta zravantIti kSIrAzravAH iti vyutpatteH, tathA madhvapi kimapyatizAyi zarkarAdimadhuradravyaM draSTavyama, ghatamapi pradezacArigokSIrasamatthaM mandAgnikathitamativiziSTavarNodyupetaM, madhviva vacanamAzravantIti madhvAzravAH, tamiva vacanamAavantIti ghatAzravAH, tathA koSTha iva dhAnyaM yeSAM buddhirAcAryamukhAdvinirgatau tadavasthAveva sUtrAthoM dhArayati na kimapi tayoH kAlAntare'pi galati te koSThabuddhayaH, koSTha iva buddhiryeSAM te koSThabuddhayaH iti vyutpatteH, yeSAM punarvaddhirekamapi sUtrapadamavadhArya zeSamazrutamapi tadavasthameva zrutamavagAhate, te padAnusAribuddhayaH, yeSAM punarbuddhiH ekamarthapadaM tathAvidhamanu-17 satya zeSamazrutamapi yathAvasthitaM prabhUtamarthapadamavagAhate te vIjabuddhayaH, uktaM ca-"khIramahusappisAovamA u vayaNA tayAsavA hoti / koduyadhanasuniggalasuttatthA kohabuddhIyA // 1 // jo suttapaeNa bahu suyamaNudhAvai payANusArI so| jo atthapaeNatthaM aNusaraisa bIyabuddhI u||2||" (vi.799-800) akSINaM mahAnasaM yeSAM te akSINamahAnasAH, yeSAM bhikssaa[Ine.|| nAnyairbahubhirapyupabhujyamAnA niSThAM yAti, kintu taireva jimitaiH, te'kSINamahAnasAH, Aha ca cUrNikRt-"akkhINamahANa- siyasa bhikkhAna aneNa niDhavijai, taMmi jimie niTThAI' iti, prabhRtigrahaNAt gaNadharatvapulAkatvateja samudghAtAhAraka OMOMOM R Jain Education inte For Private & Personal use only K w.jainelibrary.org
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Interna zarIrakaraNAdilabdhayo veditavyAH, etAsAM ca labdhInAM madhye'rhattvalabdhirvAsudevatvalabdhizcakravarttitvalandhiH sambhinnazrotolabdhirjaGghAcAraNalabdhiH pUrvadharalabdhirityetAH sapta labdhayo bhavyastrINAM nopajAyante, abhavyapuruSANAmRjumatitvavipulamatitvalabdhI api, abhavyastrINAM madhvAzravakSIrAznavasappirAzravalabdhayo'pi, uktaM ca - " jiNabalacakkIkesava saMbhinne jaMghacaraNa puve ya / bhaviyAe itthiyAe eyAoM na satta laddhIo // 2 // " zeSAstu bhavantIti sAmarthyAdavasIyate, "rijumaivipulamaIo, satta ya eyAoM puSabhaNiyAo / laddhIoM abhavANaM, hoMti narANaMpi na kayAi // 1 // abhaviyamahilANaMpihu eyAo na hoMti satta laddhIo / mahukhIrAsavaladdhIvi neva sesAoM aviruddhA ||2||" anye tvevamAhuH - AmarSauSadhilabdhiH 1 zleSmIpadhilabdhiH 2 jalauSadhilabdhi 3 viprazravaNauSadhilabdhiH 4 sarvauSadhilabdhiH 5 koSThabuddhiH 6 bIjabuddhiH 7 padAnusArI 8 sambhinnazrotA 9 RjumatiH 10 vipulamatiH 11 kSIramadhvAzravalabdhiH 12 akSINamahAnasalabdhiH 13 vaikriyalabdhiH | 14 jaGghAcAraNalabdhiH 15 vidyAdharalabdhiH 16 arhattvalabdhiH 17 cakravarttitvalabdhiH 18 baladevatvala bdhiH 19 vAsudevatvalabdhiH 20 etA viMzatilabdhayo bhavyapuruSANAM bhavanti, tathA coktam - "AmosahI ya khele jalle vippe ya hoi saba ya / koTThe yaM bIyabuddhI payANusArI ya saMbhinne || 1|| ujjumai viula khIre mahu akkhINe viuvi caraNe y| vijjAhara ara - |haMtA cakkIbalavAsu vIsaimA // 2 // bhavasiddhiyANameyA, vIsaMpi havaMti ittha laddhIo !" iti, tadetadasamyak, anyAsAmapi bhavasiddhiyogyAnAM gaNadharatvapulAkatvaprabhRtInAM labdhInAM sadbhAvAt nApyetA bhavasiddhikayogyA eva, vaikriyavidyAdharatva w.jainelibrary.org
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ manaHpayo Ava.mala, upoddhAte yama avadhau gA.76 OCAL labdhInAmAmarSoSadhyAdilabdhInAmapi cAbhavyAnAmapi sambhavAt // sampati manaHparyAyajJAnaM labdhinirUpaNAyAM sAmAnyatopadiSTamapi viSayasvAmyAdivizeSopadarzanAya jJAnapaJcakakramAyAtamabhidhitsurAhamaNapajjavanANaM puNa, jaNamaNapariciMtiyatthapAgaDaNaM mANusakhetanibaddhaM, guNapacaiyaM crittvo||73|| manaHparyAyajJAnaM prAgnirUpitazabdArtham , punaHzabdo vizeSaNArthaH, sa ca rUpiviSayakSAyopazamikatvAdisAmye'pyavadhijJAnAdidaM manaHparyAyajJAnaM svAmyAdibhedAginnamiti vizeSayati, tathAhi-avadhijJAnamaviratasamyagdRSTerapi bhavati,dravyato'zeSarUpidravyaviSayaM kSetrato lokaviSayaM katipayalokapramANakhaNDApekSayA lokAlokaviSayaM ca kAlato'tItAnAgatAsaGkhyeyotsapiNyavasarpiNIviSayaM bhAvato'zeSeSvapi rUpidravyeSu pratidravyamasaGkhyeyaparyAyaviSayaM, manaHparyAyajJAnaM punaH saMyatasyApramattasyAmauSadhyAdyanyatamaddhiprAptasya dravyataH saMjJimanodravyaviSayaM kSetrato manuSyakSetragocaraM kAlato'tItAnAgatapalyopamAsaGkhyeyabhAgaviSayaM bhAvato manogatAnantaparyAyAlambanaM, tato'vadhijJAnAdbhinnam , etadeva lezataH sUtrakRdAha-janamanaHparicintitArthaprakaTanaM, jAyante iti janAsteSAM manAMsi janamanAMsi taiH paricintitazcAsAvarthazca janamanaHparicintitArthaH sa prakavyate-prakAzyate'neneti janamana:paricintitArthaprakaTanaM, tathA mAnuSakSetranibaddhaM, na tadvahirvyavasthitaprANimanodravyaviSayamiti bhAvaH, tathA guNA:-kSAntyAdayaH te pratyayAH-kAraNaM yasya tad guNapratyayam, cAritramasyAstIti cAritravAn tasya cAritravatto'pramattasaMyatasya / idaM manaHparyAyajJAnaM samAsatazcaturvidha prajJaSThaM, tadyathA-dravyataH kSetrataH kAlato bhAvatazca, tatra dravyataH RjumatiranantAnantaprAdezikAn manobhAvapariNatapudgalaskandhAna jAnAti, vAneva vipulamatirvizuddhatarAna, kSetrata na. tato'vadhijJAnAzAsAvarthazca prANimanodravyAva SASSSS __JainEducation inted For Private & Personal use only Kelwwjainelibrary.org
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ Rjumatiradholaukika grAmeSu yaH sarvAdhastana AkAzapradezapratarastaM yAvat UI yAvat jyotizcakrasyoparitalaM tiryagyAvadarddhatRtIyadvIpasamudreSu arddhatRtIyAGgulahIneSu saMjJinAM paJcendriyANAM paryAptAnAM manogatAn bhAvAn jAnAti, vipulamati| rarddhatRtIyairaGgulairabhyadhikAn, kAlaMta RjumatiratItamanAgataM ca palyopamasyAsatyeyabhAgameva vipulamatirabhyadhikataraM vizuddhataraM ca, bhAvata RjumatiranantAn bhAvAn jAnAti, tAneva vipulamatirabhyadhikatarAn iha sAkSAt tAneva manaHparyAyAn paricchinatti, manastvapariNataiH punaH skandhairAlocitAn bAhyAnarthAn manodravyANAM tathArUpapariNAmAnyathAnupapasitaH, yuktaM caitat yato mUrttadravyAlambanamevedaM manaHparyAyajJAnamiSyate, mantArastvamUrttamapi dharmAstikAyAdikaM manyante, tato'numAnata eva cintitamarthamavabudhyante, nAnyatheti pratipattavyam, Aha ca bhASyakRt - "muNai maNodavAI naraloe so bhaNijamANAI / kAle bhUya-bhavisse paliyA'saMkhijjabhAgammi // 1 // dabamaNopajjAe jANai pAsai ya taggae'NaMte / | teNAvabhAsie uNa jANai bajjhe'NumANeNaM // 2 // " (vi.813 -4 ) idaM manaHparyAyajJAnaM manodravyANAM paryAyAneva gRhNan upajAyate, paryAyAzca vizeSAH, vizeSagrAhakaM ca jJAnamato manaHparyAyajJAnameva bhavati natu manaHparyAyadarzana miti // satpadaprarUpaNatAdUya| stvavadhijJAnavadagantavyAH, nAnAtvaM cAnAhArakAparyATako na pratipadyamAna ko nApi pUrvapratipannAviti // uktaM manaHparyAyajJAnamidAnImavasaraprAptaM kevalajJAnaM pratipAdayannAha aha savavatapariNAma - bhAvavinattikAraNamaNataM / sAsayamappaDivAyaM, egavihaM kevalaNNANaM // 77 // athazabda ihopanyAsArthaH, pUrvamuddezasUtre manaHparyAyAnantaraM kevalajJAnamupanyastaM, tatsamprati tAtparyanirdezArthamupanyasyate
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ kevalajJAnaM gA.76 Ava.mala.18| iti, paThitazcAnyatrApyupanyAsArtho'thazabdaH, yata uktam atha prakriyApraznAnantaryamaGgalopanyAsaprativacanasamuccayeSvi"ti, upoddhAte sarvANi ca tAni dravyANi ca-jIvAdIni teSAM pariNAmAH-prayogavinasobhayajanyA utpAdAdayaH payAyAH sarvadravyapariNA- avadhImAsteSAM bhAvA-sattAsvarUpaM svalakSaNaM vA svaM svamasAdhAraNarUpaM tasya vizeSeNa jJapanaM vijJaptiH vijJAnaM vA vijJaptiH pariccheda ityarthaH tasyAH kAraNaM-hetuH sarvadravyapariNAmavijJaptikAraNaM, kevalajJAnamiti sambadhyate, ukta ca-"sabadavANa pog-viissaamii||82|| sajA jahAjoggaM / pariNAmA pajAyA jammaviNAsAdao sabe (te u)||1|| tesiM bhAvo sattA, salakkhaNaM vA visesato tassa / nANaM viNNattIe kAraNaM kevalaNNANaM // 2 // " (vi.825-6) tacca svajJeyAnantatvAdanantam , tathA zazvad bhavaM zAzva-17 tam, sadopayogavaditi bhAvArthaH, tathA pratipatanazIlaM pratipAti na pratipAti apratipAti, sadAvasthAyIti bhAvaH, nanu yat zAzvataM tadapratipAtyeva tataH kimanena vizeSaNena', tadayuktam , samyakzabdArthAparijJAnAt , zAzvataM hi nAma anavarataM bhavaducyate, zazvadbhavaMzAzvatamiti vyutpatteH,taca kiyatkAlamapi bhavati,yAvadbhavati tAvannirantaraM bhavanAt,tataH sakalakAlabhAvapratipattyarthamapratipAtivizeSaNopAdAnaM, eSa tAtparyArthaH-anavarataM sakalakAlaM bhavatIti, athavA ekapadavyabhicAre'pi vizeSaNavizeSyabhAvapratItijJApanArtha vizeSaNadvayopAdAnam, tathAhi-zAzvatamapratipAtyeva, apratipAti tu zAzvatamazAzvataM ca bhavati, yathA apratipAtyevAvadhijJAnamiti, tathA ekavidham-ekaprakAraM tadAvaraNakSayasyaikarUpatvAt , uktaMca-"pajjAyao aNaMtaM,sAsayamiTU stovogaao| abayao'paDivAI egavihaM sabasuddhIe // 2 // " (vi.828) kevalaM ca tat jJAnaM ca kevalajJAnam // iha tIrthakRtsamupajAtakevalAlokastIrthakaranAmakarmodayataH tathAsvAbhAvyAdupakAryakRtopakArAnapekSaM sakalasattvAnugrahAya CAKACACANCE 15 82 // Jain Education Intel OM For Private & Personal use only Xiaw.jainelibrary.org
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Inter | saviteva prakAzaM dezanAmAtanoti, tatrAnyutpannavineyAnAM keSAMcidevamAzaGkA bhavet-bhagavato'pi tIrthakRtastAvat dravyazrutaM dhvanirUpaM vidyate, dravyazrutaM ca bhAvazrutapUrvakaM tato bhagavAnapi zrutajJAnIti, tatastadAzaGkApanodArthamAha kevalanANeNa'tthe nAuM je tattha pannavaNajogge / te bhAsaha titthayaro, vaDjogasuyaM havai sesaM // 78 // kevalajJAnena 'sarvaM vAkyaM sAvadhAraNa' miti nyAyAt kevalajJAnenaiva, na zrutajJAnena, tasya kSAyopazamikabhAvAtikramAt, sarvakSaye dezakSayAbhAvAt arthAn-dharmAstikAyAdInabhilApyAnabhilApyAn jJAtvA vinizcitya ye tatra teSAmabhilApyAnAM madhye prajJApanayogyA abhilApyA ityarthaH tAn bhASate, netarAn tAnapi prajJApanayogyAn bhASate, na sarvAn, teSAmanantatvena sarveSAM bhASitumazakyatvAt vAcaH kramavarttitvAcca, AyuSazca parimitatvAt, kintu katipayAnevAnantabhAgamAtrAn, Aha ca bhASyakRt - " paNNavaNijjA bhAvA anaMtabhAgo u aNabhilappANaM / paNNavaNijjANaM puNa aNaMtabhAgo suyanibaddho // 1 // (vi. 141) tatrApi tAn katipayAn bhASate grAhakApekSayA yogyAn, tatrApi yAvanmAtre bhaNite zeSaM svayamapyabhyUhitumISTe tAvanmAtraM, na tvabhyUhyamapi, uktaM ca- " tatthavi jogge bhAsai nAjogge gAhagANuvittIe / bhaNievi jaMmi sesaM sayamUhai bhaNai tammattaM // 1 // " (vi.831) tatra kevalajJAnopalabdhArthAbhidhAyakaH zabdarAziH procyamAnastasya bhagavato vAgyoga eva bhavati, na zrutaM, tasya bhASA paryAyAdinAmakarmodayanibandhanatvAt zrutasya ca kSAyopazamikatvAt sa ca vAgyogo bhavati zrutaM zeSam - apradhAnaM, dravyazrutamityarthaH, zrotRRNAM bhAvazrutakAraNatayA dravyazrutaM vyavahriyate iti tAtparyArthaH, anye tvevaM paThanti - 'vAiyoga suyaM | havai tesiM' tatrAyamarthaH - teSAM zrotRRNAM zrutakAraNatvAt sa vAgyogaH zrutaM bhavati, zrutamiti vyavahiyate ityarthaH, athavA
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ava.mala. upodghAte avadhau KONOSAR vAgyogazrutaM dravyazrutamiti // tatkevalajJAnaM svAminamadhikRtya dvividha prajJaptam , tadyathA-bhavasthakevalajJAnaM siddhakevalajJAnaM, jinavAcaH ca, tatra yad manuSyabhave avasthitasya caturvaghAtikarmasvakSINeSu kevalajJAnaM tad bhavasthakevalajJAnaM, yat punarazeSeSu kauzepvapagateSu siddhatvAvasthAyAM tat siddhakevalajJAnaM, tatra yadbhavasthakevalajJAnaM tad dvividham , tadyathA-sayogibhavasthakevalajJAna- gA. 78 mayogibhavasthakevalajJAnaM ca, tatra kevalajJAnotpatterArabhya yAvadadyApi zailezyavasthAM na pratipadyate tAvat sayogibhavasthakevalajJAnaM, zailezyavasthAyAmayogibhavasthakevalajJAnaM, tatra yatsayogibhavasthakevalajJAnaM tad dvividhaM prajJaptam , tadyathA-prathamasamayasayogibhavastha kevalajJAnamaprathamasamayasayogibhavasthakevalajJAnaMca, tatra yasmin samaye kevalajJAnamutpannaM tasmin samaye tatprathamasamayasayogibhavasthakevalajJAnaM, zeSeSu tu samayeSu zailezIpratipatterA vartamAnamaprathamasamayasayogibhavasthakevalajJAnam , athavAsnyathA dvividhaM prajJaptam , tadyathA-caramasamayasayogibhavasthakevalajJAnamacaramasamayasayogibhavasthakevalajJAnam, tatra yatsayogitvAvasthAyAzcaramasamaye vartamAnaM tat caramasamayasayogibhavasthakevalajJAnaM, tataHprAk zeSeSu samayeSu vartamAnamacaramasamayasayogibhavasthakevalajJAnaM, tathA ayogibhavasthakevala jJAnamapi dvividhaM prajJaptam , tadyathA-prathamasamayAyogibhavasthakevalajJAnamaprathamasamayAyogibhavasthakevalajJAnaM ca, athavA caramasamayAyogibhavasthakevalajJAnamacaramasamayAyogibhavasthakevalajJAnaM ca, prathamAprathamacaramAcaramasamayabhAvanA prAguktAnusAreNa svayaM bhaavniiyaa| siddhakevalajJAnaM dvividhaM prajJaptam, tadyathA-anantarasiddhakevala- 83 // jJAnaM paramparasiddha kevalajJAnaM ca,satra yasmin samaye siddhojAyate tasmin samaye vartamAnamanantarasiddhakevalajJAna, siddhatvadvitIyAdisamayeSu vartamAnaM paramparasiddha kevalajJAnaM, tatrAnantarasiddhakevalajJAnamupAdhibhedAt paJcadazavidhaM prajJaptam , tadyathA-tIrtha ASSASAS
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddha kevalajJAna 1 matIthasiddhakevalajJAnaM 2 tIrthakarasiddhakevalajJAna 3 matIrthakarasiddhakevalajJAnaM 4 svayaMbuddhasiddhakevalajJAnaM 5 pratyekabuddhasiddhakevalajJAnaM 6 buddhabodhitasiddhakevalajJAnaM 7 strIliGgasiddhakevalajJAnaM 8 puruSaliGgasiddhakevalajJAnaM 9 napuMsakaliGgasiddhakevalajJAnaM 10 svaliGgasiddhakevalajJAna 11 manyaliGgasiddhakevalajJAnaM 12 gRhiliGgasiddhakevalajJAnaM 13 ekasiddhakevalajJAnaM 14 anekasiddha kevalajJAnaM 15 ca / tatra ye tIrthakarANAM tIrthe vartamAne siddhAsteSAM yatkevalajJAnaM tattIrthasiddhakevalajJAnam , yatpunastIrthakarANAM tIrthe'nutpanne vyavacchinne vA siddhAsteSAM yatkevalajJAnaM tadatIrthasiddhakevalajJAnaM, tIrthakarAH santo ye siddhAsteSAM kevalajJAnaM tIrthakarasiddhakevalajJAnaM, zeSANAmatIrthakarasiddhakevalajJAnaM, tathA svayaMbuddhAH santo ye siddhAsteSAM kevalajJAnaM svayaMbuddhasiddha kevalajJAnaM, pratyekabuddhAH santo ye siddhAsteSAM kevalajJAnaM pratyekabuddhasiddhakevalajJAnam, atha svayaMbuddhapratyekabuddhAnAM kaH prativizeSaH1, ucyate, bodhyupadhizrutaliGgakRtaH, tathAhi-svayaMbuddhA bAhyapratyayamantareNaiva budhyante, svayameva-bAhyapratyayamantareNaiva nijajAtismaraNAdinA buddhAH svayaMbuddhA iti vyutpatteH, Aha ca cUrNikRt-"sayamappaNijjaM jAissaraNAdikAraNaM paDucca buddhA sayaMvuddhA" iti, te ca dvidhA-tIrthakarAstIrthakaravyatirikAzca, iha tIrthakaravyatiriktairadhikAraH, Aha ca cUrNikRt-"te sayaMbuddhA duvihA-titthayarA titthayaravairittA ya, iha vairittehiM ahigAroM' iti, pratyekabuddhAstu bAhyaM pratyayamapekSya, pratyekaM bAhya-vRSabhAdikaM kAraNamabhisamIkSya buddhAH pratyekabuddhAH iti vyutpatteH, tathA ca bhUyate bAhyapratyayasApekSA karakaNDvAdInAM bodhiH, bahiHpratyayamapekSya te ca buddhAH santo niyamataHpratyekameva |viharanti, na gacchavAsina iva saMhatAH, ukaM ca cUrNI-"patteyaM bAhyaM vRSabhAdikaM kAraNamabhisamIkSya buddhAH pratyekabuddhAH, EASESENSANSACSRECSALA For Private & Personal use only
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ava. mala. podghAte avadhau // 84 // Jain Education Internat eesiM niyamA patteyaM vihAro jamhA tumhA ya te patteyabuddhA" iti, tathA svayaMbuddhAnAmupadhirdvAdazavidha eva pAtrAdikaH, pratyeka buddhAnAM tu dvidhA - jaghanyata utkarSatazca tatra jaghanyato dvividhaH, utkarSato navavidhaH prAvaraNavarjaH, uktaM ca- 'patteyabuddhANaM jahaNNeNaM duviho, ukkoseNa navAvedho pAvaraNavajjo bhavati" iti, tathA svayaMbuddhAnAM pUrvAdhItaM zrutaM bhavati vA navA, yadi bhavati tato liGgaM devatA vA prayacchati gurusannidhau vA gatvA pratipadyate, yadi ca ekAkiviharaNasamartha icchA ca tasya tathArUpA jAyate tata ekAkI viharatyanyathA gacchavAse'vatiSThate, atha pUrvAdhItaM zrutaM tasya na bhavati tarhi niyamAt gurusannidhau gatvA liGgaM pratipadyate, gacchaM cAvazyaM na muJcati, tathA coktaM cUrNo- "puvAhIaM suyaM se havai vA navA, jai se natthi to liGgaM niyamA gurusannihe paDivajjai, gacche ya viharai iti, aha puvAhIya suyasaMbhavo | atthi to se liGgaM devayA payacchai, gurusannihe vA paDivajjai, jai ya egavihAraviharaNasamattho icchA ca se to ekko ceva viharai, annA gacche viharai" iti, pratyekabuddhAnAM tu pUrvAdhItaM zrutaM niyamato bhavati, tacca jaghanyata ekAdazAGgAni utkarSataH kizcinyUnAni daza pUrvANi, tathA liGgaM tasmai devatA prayacchati, liGgarahito vA kadAcid bhavati, tathA coktam- "patteyabuddhANa puvAhIasuyaM niyamA havai, jahaNNeNaM ekArasa aMgA ukkoseNaM bhinnadasapubI, liGgaM ca se devayA payacchai, liMgavajio vA bhavai, jato bhaNiyaM - "rUppaM patteyabuhA" iti, tathA buddhai: - AcAryAdibhirbodhitasya yatkevalajJAnaM tat buddhaboSita ke valajJAnaM, striyA liGgaM khIliGga, strItva syopalakSaNamityarthaH tacca tridhA, tadyathA-vedaH zarIranirvRttiH nepathyaM ca tatreha zarI ranirvRttyA prayojanaM, na vedanepathyAbhyAM vede sati siddhatvAbhAvAt, nepathyasya cApremANatvAt, Aha ca nandyadhyayanacUrNi - parampara siddhaH kevalabheda // 84 // jainelibrary.org
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ ****** KAA kRta-itthIe liMga ithiliMga, itthIe uvalakSaNaMtivuttaM bhavati, taM ca tivihaM-vedosarIranibittI nevatthaM ca, iha sarIranivittIe ahigAro, na veyanevatthehiMti" tasmin strIliGge vartamAnA ye siddhAsteSAM kevalajJAnaM strIliGgasiddhakevalajJAnaM, evaM 8 puruSaliGge siddhAnAM kevalajJAnaM puruSaliGgasiddhakevalajJAnaM, evaM napuMsakaliGgasiddhakevalajJAnamapi bhAvyam, tathAsvaliGge-rajohara-1 NAdau siddhAnAM kevalajJAnaM svalita siddhakevalajJAnaM, anyaliGgasiddhakevalajJAnaM nAma yadanyasmin liGge vartamAnAH samyaktvaM pratipadya bhAvanAvizeSAt keka jJAnamutpAdya kevalotpattisamakAlameva kAlaM kurvanti tadanyaliGgasiddhakevalajJAnaM , yadi puna|ste'nyaliGgasthitAH kevalampAdyAtmano'parikSINamAyuH pazyanti tataH sAdhuliGgameva parigRhNanti, gRhaliGge sthitAH santo ye siddhAsteSAM kevalajJAnaM gRhiliGgasiddhakevalajJAnam, ekasiddhakevalajJAnaM nAma yasmin samaye sa vivakSitaH siddhastasmin samaye yadyanyaH ko'pi na siddhastatastasya kevalajJAnamekasiddhakevalajJAnaM, ekasmin samaye'nekeSAM siddhAnAM kevalajJAnamanekasiddhakevalajJAnaM, ekasmiMzca samaye'neke siddhyanta utkarSato'STottarazatasaGkhyA veditavyAH, yata uktam-"battIsA aDayAlA, saTTI vAyattarI ya boddhavA / culasIo channaI, durahiyamaduttarasayaM ca // 1 // " asyA vineyajanAnugrahAya vyAkhyA-] aSTau samayAna yAvat nirantaramekAdayo dvAtriMzatparyantAH siddhyantaH prApyante, kimuktaM bhavati,-prathame samaye jaghanyata eko dvau vA utkarSato dvAtriMzatsiddhyantaH prApyante, dvitIye'pi samaye jaghanyata eko dvau vA utkarSato dvAtriMzat , evaM yAvada pTame'pi samaye jaghanyata eko dvau vA utkarSato dvAtriMzat, tataH paramavazyamantaram , tathA trayastriMzadAdayo'STacatvAriMza-1 mA.sa. 15paryantA nirantaraM sidhyantaH sapta sA yAvatyApyante, parato niyamAdantaraM, tathA ekonapaJcAzadAdayaH SaSTiparyantA 22**** ... 3* ... Jain Education Inter jainelibrary.org
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ paramparasiddhAH Ava.mala. nirantaraM siyantaH utkarSataH SaT samayAn yAvatprApyante, tathaikaSadhyAdayo dvisaptatiparyantA nirantaraM sidhyantaH utkarSataH upodAte hai paJca samayAn yAvadavApyante, tataH paramantaraM, trisaptatyAdayazcaturazItiparyantA nirantara sidhyanta utkarSatazcaturaH samayAna da avadhau yAvat , tata UrddhamantaraM, tathA paJcAzItyAdayaH SaNNavatiparyantA nirantaraM sidhyanta utkarSatakhIn samayAn , parato niyamA dantaraM, tathA saptanavatyAdayo jhuttarazataparyantA nirantaraM sidhyanta utkarSato dvau samayau yAvat , parato'vazyamantaraM, tathA vyuttarazatAdayo'STottarazataparyantAH siddhyanto niyamAdekameva samayaM yAvadavApyante, na dvivAdisamayAniti / paramparasiddhakevalajJAnamanekavidhaM prajJaptam , tadyathA-aprathamasamayasiddhakevalajJAnaM, siddhatvadvitIyasamayakevalajJAnamiti bhAvaH, dvisamayasiddhakevalajJAnaM, siddhatvatRtIyasamayakevala jJAnamityarthaH, evaM trisamayasiddhakevalajJAnaM catuHsamayasiddhakevalajJAnaM yAvat | saGkhyeyasamayasiddhakevalajJAnamasaGkhyeyasamayasiddha kevalajJAnamanantasamayasiddhakevalajJAnam / tadevamukkaM kevalajJAnasvarUpamathAsya gatyAdidvAraviSayA satpadaprarUpaNatA dravyapramANAdIni ca vibhAvyante, tatra satpadaprarUpaNAyAM gatimaGgIkRtya siddhigatI manuSyAtau ca kevalajJAnam, indriyadvAre noindriyA'tIndriyeSu, kAyadvAre trasakAyAkAyayoH, yogadvAre sayogAyogayoH, vedadvAre'vedakeSu, kaSAyadvAre'kaSAyeSu, lezyAdvAre zuklalezyAlezyayoH, samyaktvadvAre samyagdRSTiSu, jJAnadvAre kevalajJAniSu, darzanadvAre kevaladarzaniSu, saMyatadvAre saMyateSunosaMyatenoasaMyatenosaMyatAsaMyateSu, upayogadvAre sAkArAnAkAropayogayoH, AhAraka dvAre AhArakAnAhArakayo, bhASakadvAre bhASakAbhASakayoH, parIttadvAre parItteSu noparIttAparIteSu ca, paryAvadvAre paryApteSu noparyAptAparyApleSu ca, sUkSmadvAre bAdareSu nosUkSmabAdareSu ca, saMjJidvAre saMkSiSu nosaMjJAsaMjJiSu, bhavyadvAre bhavyeSu nobhavyA COM - Jain Education international
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhavyeSu ca caramadvAre carameSu, bhavasthakevalinAM caramatvAd, acarameSu ca, siddhAnAM bhavAntaraprAptyabhAvato'caramatvAt, pUrvapratipannapratipadyamAna kayojanA tu svadhiyA karttavyA, dravyapramANadvAre pratipadyamAnakAnAzrityotkarSato'STottarazataM kevalinAM prApyate, pUrvapratipannAzca jaghanyataM utkarSatazca koTIpRthaktvapramANA bhavasthakevalinaH prApyante, siddhAH anantAH, kSetra| sparzanAdvArayostu jaghanyato lokasyApyasaGkhyeyabhAge kevalI labhyate, utkarSatastu sarvaloke, kAladvAre sAdyaparyavasitaM kAlaM | sarvo'pi kevalI bhavati, antaraM tu kevalajJAnasya na vidyate, pratipAtAbhAvAt, bhAgadvAraM matijJAnavat, bhAvadvAre kSAyike bhAve, alpabahutvadvAraM matijJAnivat // tacca kevalajJAnaM samAsatazcaturvidhaM prajJaptam, tadyathA- dravyataH kSetrataH kAlato bhAvatathya, tatra dravyataH kevalajJAnI sarvadravyANi jAnAti pazyati, kSetrataH sarva kSetram, kAlataH sarvakAlam, bhAvataH sarvAn bhAvAn, ukaM ca kevalajJAnaM, tadabhidhAnAcca nandI, tadabhidhAnAnmaGgalamiti // tadevaM maGgalasvarUpAbhidhAnadvA| reNa jJAnapaJcakamuktam, iha tu prakRtena zrutajJAnenAdhikAraH, tathA cAha niyuktikRt - itthaM puNa ahigAro suyanANeNaM jato sueNaM tu / sesANamappaNo'viya aNuyoga padIvadito // 79 // atra - punaH prakRte'dhikAraH zrutajJAnenaiva (zrutena) zeSANAM matyAdijJAnAnAmAtmano'pi cAnuyogo vyAkhyAnaM kriyata iti vAkyazeSaH, svaparaprakAzakatvAt, tathA cAtraM pradIpadRSTAntaH, yathA hi pradIpaH svaparaprakAzakatvAt sa eva gRhe'dhi| kriyate evamihApi zrutajJAnamiti bhAvaH // pIThikA - samAptA //
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ * upodghAtaniyuktiH nandI ******** samprati maGgalasAdhyaH prakRto'nuyoga upadarzyate sa ca svaparaprakAzakatvAt gurvAyattatvAcca zrutajJAnasya, uktaM ca-181 so mainANAINaM kayarassa? suyassa, jaM na sesAI / hoti parAhINAI, na ya paravohe samatthAI // 1 // pAeNa parAhINaM vyAkhyAdIvova prppbohgNjNc| suyanANaM teNa parappabohaNatthaM tdnnuyogo||2||"(vi.838-9) Aha-nanvAvazyakasyAnuyogaHprakRta'niyamaH eva,punaHzrutajJAnasyetyayuktaM,naiSa doSaH,AvazyakamidaM zrutAntargatamityetadarthapradarzakatvAdetadvAkyasya,nanu yadi AvazyakasyAnuyogastarhitadAvazyakaM kimaGgaM aGgAni zrutaskandhaH zrutaskandhAH adhyayanamadhyayanAni uddezaka uddezakAH?, ucyate, Avazyaka zrutaskandhaH adhyayanAni ca, na zeSA vikalpAH, ukaMca-"AvassayaM no aMgaM no aMgAiM suyakkhaMdho no suakkhaMdhA no ajya.In yaNaM ajjhayaNA no uddesono uddesagA iti",(anu.6) nanu nandIvyAkhyAne aGgAnaGgapraviSTazrutanirUpaNAyAmanaGgasaMjJA pratipA|ditaiva, tataH kathaM kimaGgamaGgAnItyAzaGkAsambhavaH, satyametat , kevalaM tadvyAkhyAnAniyamapradarzanArthametadvAkyamityadoSaHna khalvavazyaM zAstrAdau nandyadhyayanArthakathanaM karttavyamiti niyamaH, akRte cAzaGkAsambhava iti,nanu zAstrasyAdAvavazyaM maGgalArtha nanyabhidhAnaM tAvata kartavyam, tataH kathamaniyamaH, naiSa doSaH, jJAnapaJcakAbhidhAnamAtrasyaiva magalatvAta , tathAhi-jJAnapaJcakAbhidhAnamAtramevAvazyaM zAstrasyAdau maGgalArtha karttavyam, natvavayavArthAbhidhAnaM, avayavArthAnabhidhAne cAzaGkAsambhavaH, kizva-AvazyakavyAkhyAnArambhe zAstrAntaravyAkhyAnArambho'samIcIno'prastutatvAt, zAkhAntaraM ca nandI, pRthakzrutaskandhatvAt , yadyevamihAvazyakazrutaskandhAnuyogaprArambhe kimiti nandyanuyogaH kRtaH!, ucyate-ziSyAnugrahArtha, na punareSa niyama iti khyApanArtham, athavA apavAdapadapradarzanArtham,tathAhi-kadAcidutkalitaprajJavinItapuruSApekSayA tadanugrahArtha utka * SAGACANCY Jain Education Inte l niw.jainelibrary.org
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Inter xxxx | meNApi anyArambhe cAnyadvyAkhyAyate iti kRtaM prasaGgena, tatra yasmAdidaM zAstrAbhidhAnamAvazyaka zrutaskandha iti tadbhedAzcAdhyayanAni tata AvazyakaM nikSeptavyam zrutaskandhazca, aparastvAha- kimidaM zAstrAbhidhAnaM pradIpAbhidhAnavat yathArtha Ahozcit palAzAbhidhAnavat ayathArtha uta DitthAdyabhidhAnavat anarthakaM ?, tatra yadi yathArtha tatastadupAdeyam, tatraiva samudAyArthaparisamAptibhAvAt, ucyate - yathArtham, tathAhi pUrvasUri pradarziteyamasya vyutpattiH - avazyaM karttavyamAvazyakam zramaNAdibhiravazyaM ubhayakAlaM kriyate iti bhAvaH kvaciditi karmmaNi vAhulakAt upratyayaH, pRSodarAdaya iti nipAtanAt zeSarUpasiddhiH, athavA jJAnAdiguNAnAmA-samantAt vazyA indriyakapAyAdibhAvazatravo yasmAt tadAvazyakaM 'zeSAdve 'ti kacpratyayaH, yadivA jJAnAdiguNakadambakaM mokSo vA A-samantAt vazyaM kriyate'nenetyAvazyakaM, athavA 'AvassayaM' ti prAkRtazailyA AvAsakaM, guNazUnyamAtmAnaM guNairAvAsayatItyAvAsakaM, guNasAnnidhyamAtmanaH karotIti bhAvaH, taccAvazyakaM caturvidham, tadyathA - nAmAvazyakaM sthApanAvazyakaM dravyAvazyakaM bhAvAvazyakaJca, tatra jIvasyAjIvasya jIvAnAM vA ajIvAnAM vA tadubhayasya vA tadubhayeSAM vA Avazyakamiti nAma kriyate tannAmanAmavatorabhedopacArAt nAmAvazyakaM, sthApanAvazyakaM nAma kASThakarmAdiSvakSavarATakAdiSu vA sadbhAvasthApanayA vA asadbhAvasthApanayA vA yadAvazyakamiti sthApyate tat sthApanAvazyakaM dravyAvazyakaM dvidhA, tadyathA-Agamato noAgamatazca tatra Agamato yasyAvazyakamiti padaM zikSitaM / sthitaM jitaM mitaM parijitaM nAmasamaM ghoSasamaM ahInAkSaramanatyakSaramavyAviddhAkSaramaskhalitamamilitamavyatyAgreDitaM pratipurNa pratipUrNaghoSaM kaNThauSTha vipramukkaM vAcanopagataM ca syAt sa puruSa Agamato dravyAvazyakaM tatra zikSitaM nAma yat pana
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka nikSepAH SALAM.62 upoddhAta-18| antaM nItam , tadevAvismaraNatazcetasi sthitatvAt sthitaM apracyutamityarthaH, parAvartanaM kurvataH pareNa vA kacitpRSTasya yat niyuktiH zIghramAgacchati tat jitam , akSarasaGkhyayA padasaGkhyayA vA paricchinnaM mitaM, pari samantAt jitaM parijitaM, parAvartanaM kurvato yatkrameNotkrameNa vA samAgacchatIti bhAvaH, nAmasamaM yathA kasyacit svanAma zikSitaM sthitaM jitaM mitaM parijitaM ca bhavati tathaitadapIti bhAvaH, ghoSasamaM yathA guruNA'bhihitA ghoSAstathA yatra ziSyeNApi samyaguccAryante tada ghoSasamamiti bhAvaH, ahInAkSaramekenApyakSareNAhInam , anatyakSaramekenApyakSareNAnadhikaM, tathA na vyAviddhAni-viparyastaratnamAlAgataratnAnIva viparyastAnyakSarANi yatra tadavyAviddhAkSaram , upalazakalAdyAkulabhUbhAge lAGgalamiva yanna skhalati tadaskhalitaM, anekazAstrasambandhIni sUtrANi ekatra mIlayitvA yatpaThyate tanmilitaM yanna tathA tadamilitam , avyatyAveDitamasthAnaviratirahitaM, ata| eva pratipUrNa hInAdhikAkSarAbhAvAt , pratipUrNaghoSaM guruvat samyagudAttAdighoSANAmuccAraNAt , vAcanopagataM vAcanayA prazna parivartanayA dharmakathayA nAnuprekSayA upagataM prAptaM, zeSa sugamam , noAgamato dravyAvazyakaM trividham , tadyathAjJazarIradravyAvazyakaM bhavyazarIradravyAvazyakaM jJazarIrabhavyazarIravyatiriktadravyAvazyakaM ca, tatra jJazarIrabhavyazarIre pUrvavat, tadvyatirikta tridhA, tadyathA-laukikaM kuprAvacanikaM lokottaraM ca, tatra ye ime rAjezvaratalavaramADaMbikaprabhRtayaH prAtarutthAya zarIracintAmukhadantaprakSAlanarAjakAryAdi kurvanti tallaukikaM dravyAvazyaka, ye punarime carakapramukhAH parivrAjakAH prAtarutthAya skandhAdidevatAgRhasammArjanopalepanaghUpanAdi kurvanti tat kumAvacanikamAvazyaka, yatpunarete zramaNaguNamukayoginaH pahajIvanikAyaniranukampA hayA iva uddAmAno gajA iva niraGkuzA SONAXXNXXSA // 87 // For Private & Personal use only
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ A4%ACCICK pANDurapaTaprAvaraNA jinAnAmanAjJayA svacchaMdaso vityobhayakALa AvazyakakaraNAyopatimante tallokottaraM dravyA5vazyakaM, bhAvazUnyatvenAbhipretaphalAbhAvAt, ettha udAharaNaM-vasaMtapuraM nagaraM, tattha gaccho agIasthasaMviggo viharai, tattha ego agIyattho samaNaguNamukkajogI, so divase 2 udaullasasaNiddhaAhAkammAINi paDisevittA viAle maiyA saMveeNa Aloei, tassa puNa gaNI agIatyattaNao pAyacchittaM dito bhaNai-aho imo dhammasaMThio sAhU, suhaM paDiseviDa dukkhaM AloeuM, evaM nAma esa Aloei agRhaMto, asaDhattaNato esa suddhotti, evaM dahaNa anne agIyatthA samaNA pasaMsaMti, ciMtaMti ya-navaraM AloeyavaM, natthettha kiMci paDisevieNaMti, tatthannayA kayAi koi gIyatyo saMviggo viharamANo Agato, so taM divasadevasiyavihiM dahaNa udAharaNaM darisei-girinayare a koi rayaNavANiyago, so rayaNANa gharaM bhareUNa palIvei, taM pAsittA sabo logo pasaMsai, aho imo dhanno bhayavaMtaM huyAsaNaM tippei, annayA kayAi teNa taM |gharaM palIviyaM, vAto ya pabalo jAo, daI savaM nayaraM, pacchA raNNA paDibhaNito, sabassAvahAro se kato, annahiM nagare / ego evaM karei, so rAyaNA suto jahA evaM karei, so sabassaharaNaM kAUNa visajito, aDavIe kIsa na palIvesi ?, jahA teNa vANiyageNa avasesAvi daDDA evaM tumaMpi eyaM pasaMsaMto ee sAhuNo pariccayasi, jAhe na hAi tAhe sAhuNo bhaNiyA-esa mahAniddhammo agIyattho alaM eyassa ANAe, jai eyassa niggaho na kIrai tAhe anne'vi viNassaMti, gataM dravyAvazyaka, samprati bhAvAvazyaka vaktavyaM, tadapi dvidhA-Agamato noAgamatazca, tatra Agamato bhAvAvazyakamAvazyakajJAtA upayuktaH, 'upayogo bhAvanikSepa' iti vacanAt , noAgamato bhAvAvazyakaM trividhaM, tadyathA-laukikaM OM * For Private & Personal use only
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutani. kSepAH GACACCU upoddhAta kumAvacanikaM lokottaraM ca, tatra yatpUrvAha bhAratavyAkhyAnam aparAhe rAmAyaNavyAkhyAnametallaukika, yat punarete carakaniyuktiH draprabhRtayaH pAkhaNDasthA nijanijadevatAsmaraNajApapramukhamanuSThAnaM kurvanti tat kughAvacanikaM bhAvAvazyakaM, yat punaH zramaNo // 8 // vA zramaNI vA zrAvako vA zrAvikA vA ekAnte vizuddhacitta ubhayakAlaM pratikramaNaM karoti tallokottaraM noaagmto| bhAvAvazyaka, jJAnakriyArUpobhayapariNAmAtmakatvAt , mizravacanazcAtra nozabdaH, anena lokottareNehAdhikAraH, asya cAmUnyakArthikAni-AvazyakaM avazyakaraNIyaM dhruvanigraho vizuddhiH adhyayanaSakavargaH nyAyaH ArAdhanAmArga iti, uktaM ca-"AvassayaM avassakaraNija dhuvaniggaho visohI ya / ajjhayaNachakkavaggonAo aaraahnnaamggo"||1|| (anu-2) Avazyakazabdasya vyutpattipradarzikA ceyaM gAthA-"samaNeNa sAvaeNa ya avassa kAyavayaM havai jmhaa| aMto ahonisassa ya| tamhA AvassayaM naam||1||(anu-31)"shrutmpi caturvidhaM-tadyathA-nAmazrutaM sthApanAzrutaM dravyazrutaMbhAvazrutaMca, tatra nAmasthA-1 pane pratIte, dravyazrutaM dvidhA-Agamato noAgamatazca, tatra Agamato jJAtA tatra cAnupayuktaH, noAgamatasvividha-: jJazarIrabhavyazarIratadvyatiriktabhedAt, tatra jJazarIrabhavyazarIre pUrvavat, tadvyatirikta pustakapatranyastam , athavA zrutamiti sUtramapyucyate, tacca sUtraM tadvyatiriktaM paJcadhA, tadyathA-aNDajaM poNDa kITajaM vAlajaM valvajaM ca, tatra aNDajaM caTakasatraM. paJcendriyahaMsagarbhasambhavamityanye, poNDarja karpAsaprabhavaM, kITajaM paJcadhA, tadyathA-paTTasUtraM malayaM aMzakaM ciinaaNsh| kRmirAga, atra vRddhavyAkhyA-kila yatra viSaye paTTasUtramutpadyate tatrAraNye vananikuJjasthAne mAMsacIDAdirUpasyAmipasyA puJjAH kriyante, teSAM ca puJjAnAM pArzvato nimnA unnatAzca sAntarA bahavaH kIlakA bhUmau nikhanyante, teSu ca vanAntareSu Jain Education inte ww.jainelibrary.org
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Intern | saJcarantaH pataGgakITAH samAgatya mAMsAdyAmiSopabhogalubdhAH kIlakAntareSvitastataH paribhramanto lAlAH pramuJcanti, tAzca kIlakeSu lagnAH parigRhyante, etatpaTTasUtramabhidhIyate, anenaiva krameNa malayaviSayotpannaM tadeva malayaM, itthameva cInaviSayavahirutpannamaMzukam, itthameva cInaviSayotpannaM tadeva cInAMzukamityabhidhIyate, kSetravizeSAddhi kITavizeSaH, kITavizeSAcca paTTasUtrAdivyapadezavizeSa iti, evaM kvacid viSaye manuSyAdizoNitaM gRhItvA kenApi yogena yuktaM bhAjanasampuTe sthApyate, tatra ca prabhUtAH kRmayaH samutpadyante, te ca vAtAbhilASiNo bhAjanacchidrairnirgatya tadAsannaM paryaTanto yallAlAjAlamabhimuJcanti tatkumirAgaM paTTasUtramucyate tacca raktavarNakRmisamutthatvAt svapariNAmata eva raktaM bhavati, anye tvabhidadhati-yadA tatra zoNite kRmayaH samutpannA bhavanti tadA sakRmikameva tanmalitvA kiTTisaM parityajya raso gRhyate, tatra ca kazcidyogaH prakSipyate, tena yadrajyate paTTasUtraM tatkRmirAgamiti, tacca dhautAdyavasthAsvapi na manAgapi rAgaM muJcati, vAlajaM paJcavidhaM tadyathAaurNikamauSTrikaM mRgalomikaM kautatraM kiTTisaM ca, tatra UrNAmayaM aurNikam, auSTraromaniSpannamauSTrikaM, mRgAkRtayo bRhatpucchA ATavikA jIvavizeSA mRgAstalomaniSpannaM mRgalomikaM, udararomaniSpannaM kautavam, UrNAdInAM yaduddharitaM kiTTisaM tanniSpannaM sUtramapi kiTTisaM, valvajaM saNaprabhRti, bhAvazrutaM dvidhA - Agamato noAgamatazca tatra Agamato jJAtA upayuktaH, noAgamato dvividhaM-laukikaM lokottaraM ca tatra laukikaM bhAratarAmAyaNAdi, lokottaraM dvAdazAGgaM gaNipiTakam / AvazyakaM noAgamato bhAvazrutaM nozabda ekadezavacanaH, tasya cemAnyekArthikAni zrutaM sUtraM granthaH siddhAntaH pravacanamAjJA vacanaM upadezaH prajJApanA Agama uktaM ca--" suyasuttagaMdhasiddhaMtapavayaNe ANavayaNauvaese / paNNavaNaAgame yA egaThA
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 38 11 pajjavA sutte || 1 || " ( anu - 43 vi. 894) skandho'pi nAmAdibhedAccaturvidhaH, tatra nAmasthApane gate, dravya [zruta] skandho dvidhA- bhAga| mato noAgamatazca tatra Agamato jJAtA'nupayuktaH, noAgamatastrividho- izarIra bhavyazarIratadvyatiriktabhedAt, tatra jJaza*rIra bhavya zarIre pratIte, tadvyatiriktastrividhaH, tadyathA-sacitto'citto mizrazva, tatra sacitto dvipadAdiH acitto dvipradezakA | dirmizraH senAderdezAdiH, bhAvaskandho dvidhA-Agamato noAgamatazca tatra Agamato jJAtA upayukto, noAgamatastvidamAvazyakaM, nozabdo dezavacanaH, sakalazrutaskandhApekSayA Avazyakazrutaskandhasya ekadezatvAt, sAmAyikAdInAM zrutavizepANAM skandhaH zrutaskandhaH AvazyakaM ca tat zrutaskandhazca Avazyaka zrutaskandhaH / Aha-- kasmAdidamAvazyakaM SaDadhyayanAtmakam ?, ucyate, paDarthAdhikArabhAvAt, te cAmI sAmAyikAdInAM yathAkramamarthAdhikArAH, "sAvajjajogaviraI 1 ukkittaNa 2 guNavato a paDivattI 3 / khaliyassa niMdaNA 4 vaNatigiccha 5 guNadhAraNA 6 caiva // 1 // " (anu-6 vi. 902) asyA vineyajanAnugrahAyAkSaragamanikA -prathame sAmAyikalakSaNe'dhyayane prANAtipAtAdisarvasAvadyayogaviratirarthAdhikAraH, 'uktittaNa' iti dvitIye caturviMzatistavAdhyayane pradhAnakarmmakSayakAraNatvAt labdhabodhavizuddhihetutvAt punarbodhiphalatvAcca sarvasAvadyayogaviratyupadezakatvenopakAriNAM tIryakRtAM guNotkIrttanAdhikAraH, 'guNavato a paDivattI'ti guNAH - mUlaguNottaraguNarUpA | vratapiNDavizuddhyAdayaste vidyante yasyAsau guNavAn tasya pratipattiH vandanakAdikA karttavyeti tRtIye vandanAdhyayane'rthAdhikAraH, cazabdAtpuSTAlambane 'guNavato'pi pratipattiH karttavyeti draSTavyaM, 'khaliyassa niMdaNa' ci skhalitasya mUlottaraguNeSu pramAdAcIrNasya pratyAgatasaMvegasya jantorvizuddhAdhyavasAyakto'kAryamiti nindA pratikramaNe'rthAdhikAraH, 'vaNatimicchA' upodghAtaniryuktiH Jain Education Inter skandhanikSepAH // 89 //
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ iti kAyotsargAdhyayane vraNacikitsA adhikAraH, idamukkaM bhavati-bAritrapuruSasya yo'yamaticArarUpo bhAvanaNastasya dazavidhaprAyazcittabheSajena kAyotsargAdhyayane cikitsA pratipAdayiSyate iti, 'guNadhAraNA ceveti pratyAkhyAnAdhyayane 6 guNadhAraNA arthAdhikAraH, idamatra hRdayam-mUlaguNottaraguNapratipattistasyAzca niraticArasandhAraNaM yathA bhavati sthA pratyAkhyAnAdhyayane prarUpaNA kariSyate, cazabdAdanye cApAntarAlArthAdhikArA vijJeyAH, evakAro'vadhAraNe iti gaathaarthH|| eteSAM cAAdhikArANAM pratyadhyayanamAdhikAradvAra evAvasaraH, kevalamiha prasaGgata ukkaaH| tadevamAvazyakazrutaskandhAnAM nyAsa uktaH, idAnImadhyayananyAsaprastAvaH, taM cAnuyogadvArakramAyAtaM pratyadhyayanamoghaniSpanne nAmaniSpanne ca lAghavArtha vakSyAmaH, epa Avazyakasya samudAyArthaH, sAmpratamavayavArthapradarzanAya ekaikAdhyayanaM vakSyAmaH, tatra prathamamadhyayanaM sAmAyika, prathamatA cAsya samabhAvalakSaNatvAccaturviMzatistavAdInAM ca tadbhedatvAt, asya ca sAmAyikAdhyayanasya mahApurasyevara catvAri anuyogadvArANi bhavanti, anuyogo nAma sUtrasya vyAkhyAnaM tasya dvArANIva dvArANi-tatpravezamukhAni anuyoga-1 dvArANi, yathA hi akRtadvAraM nagaramanagarameva bhavati, kRtaikadvAramapi hastyazvarathajanasaGkalatvAt duHkhasaJcAraM kAryAtipattaye ca jAyate, kRtacaturmUlapratolIdvAraM tu sapratidvAraM sukhanirgamapraveza kAryAnatipattaye ca, sAmAyikapuramapyarthAdhi. gamopAyadvArazUnyamazakyAdhigamaM bhavati, kRtakAnuyogadvAramapi kRcchreNa drAdhIyasA ca kAlenAdhigamyate, vihitasapramedopakramAdidvAracatuSTayaM tu sukhAdhigamamalpIyasA ca kAlenAdhigamyate, tataH phalavAnanuyogadvAropanyAsaH, ukkaM ca"aNuogaddArAI mahApurasseva tassa pattAri / aNuogotti tadatyo, dArAI tassa u muhAI // 1 // akayaddAramanagaraM, ka%2OMOMOMOMOM45 Jain Education temational
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ ugoddhAta niyuktiH // 9 // kaegadAraMpi dukkhsNcaarN| caumUladdAraM puNa sappaDidAraM suhaahigm||2|| sAmAiyapuramevaM (mahapuramavi) akayadA tahegadAraM vaa| anuyogadurahigamaM caudAraM sappaDidAraM suhAhigamaM // 3 // (vi.907-9) tAni cAnuyogadvArANyamuni-upakramo nikSepaH anugamo nayaH, tatra dvArANi zAstramupakramyate-samIpamAnIyate nikSepasyAneneti upakramaH, nikSepayogyatApAdanamiti bhAvaH, upakramAntargatabhedaihi vicAritaM nikSipyate nAnyatheti, nikSepaNaM nikSepo-nAmAdibhedaiH zAstrasya nyasanaM, anugamanamanugamyate vA zAstramaneneti anugamaHsUtrasyAnukUlaH paricchedaH, tathA nayanaM nIyate vA aneneti nayA-vastuno vAcyasya paryAyANAM sambhavato'dhigamaH / nanUpakramA-2 didvArANAM kimityevaM kramaH', ucyate, iha nAnupakrAntaM sat nikSipyate'samIpIbhUtatvAt , guruparvakramalakSaNena hi sambandhena samIpamAnItaM nAmAdibhedainikSehuM zakyaM, nAnyatheti, na ca nAmAdibhedairanikSiptaM yathAvadarthato'nugamyate, na cArthato'nanugataM nayairvicArayituM zakyate, tato'yameva kramaH, uktaM ca-"dArakkamo'yameva u nikkhippai jeNa nAsamIvatyaM / aNugammainAnatthaM naannugmonymyvihuunno||||"(vi.915)ttr upakramo dvividhaH-zAstrIya itarazca, tatretaraH SaTpakAraH, tadyathAnAmopakramaH sthApanopakramo dravyopakramAkSetropakramaH kAlopakramobhAvopakramazca, tatra nAmasthApane sugame, dravyopakramo dvidhAAgamato noAgamatazca, tatra AgamataH upakramapadArthajJastatra cAnupayuktaH, noAgamatastridhA-jJazarIradravyopakramo bhavyazarIdavyopakramo jJazarIrabhavyazarIravyatiriktadravyopakramazca, tatrAdyabhedadvayaM pratItaM, tvytiriktdrvyopkrmstrividhstdythaa-14||10|| sacicadravyopakramo'cicadravyopakramaH mizradravyopakramazca, sacittadravyopakramastu vidhA-dvipadacatuSpadApadopAdhimedAt, punarekaiko dvidhA parikarmaNi vastunAzeca, tatra parikarma nAma dravyasya guNavizeSapariNAmakaraNaM, vastvabhAvApAdanaM vastunAzaH, tatra :%ARMA AgamakamA zarIramavyazyopakrama: minadravyopakamanAma dravyasya guNavize Jain Education InteHER For Private & Personal use only W
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ KAUSAMROSAGASEDCLONDO parikarmaNi dvipadopakramo yathA puruSasya varNAdikaraNamathavA karNaskandhavarddhanAdi, anye tu zAstragandharvanRtyAdikalAsampAdanamapi dravyopakrama vyAcakSate, tadasAdhu, zAstrAdiparijJAnasya vijJAnavizeSAtmakatvAt tadupakramasya bhAvopakramatvAt , yadivA AtmadravyasaMskAravivakSayA dravyopakramatve'pyavirodhaH, evaM zukazArikAdInAmapi zikSAguNavizeSakaraNaM bhAvanIyaM, tathA catuSpadAnAM hastyAdInAM zikSAguNavizeSakaraNaM catuSpadopakramaH, apadAnAM vRkSAdInAM vRkSAyurvedopadezAdvArdhakyAdi. guNApAdanamapadopakramaH / nanu yatsvayaM kAlAntarabhAvyupakramyate yathA tarorvArdhakyAdi tatra parikarmaNi dravyopakramatA yuktA, varNakaraNaM kalAdisampAdanaM ca kAlAntare'pi vivakSitahetujAlamantareNa nopapadyate tataH kathaM tasya parikammeNi dravyopakramatA !, naiSa doSaH, vivakSitahetujAlamantareNa nopapadyate ityasyAsiddhatvAt , varNo hi nAmakarmavipAkodayasambhavI kalAdayo'pi ca jJAnAvaraNakarmakSayopazamabhAvinaH, tato vivakSitahetujAlamantareNApi kAlAntare svayamapyate sambhavanti, vibhramavilAsAdInAM yuvAvasthAyAM tathA darzanAt , tataH svayaM kAlAntarabhAvinAmeteSAM arvAk vivakSitahetujAlena sampAdanaM upapadyate parikarmaNyupakramaNamiti, vastuvinAze tu puruSAdInAmupakramaNaM khnggaadibhirvinaashH| Aha-parikammai. vastuvinAzayorabheda eva, ubhayatrApi pUrvarUpaparityAgenottarAvasthApatteraviziSTatvAt , tadasamyak, parikarmopakramajanitottararUpApattau hi prANinAmavizeSeNa pratyabhijJAnAdyupajAyate, vastunAzopakramasampAdite tRttaradharme vastunyadarzanamiti mahAn vizeSaH, athavA ekatra nAza eva vivakSito nocarAvasthetyadoSaH, acittadravyopakramaH parikarmaNi yathA padmarAgamaNeH kSAramRtpuTapAkAdinA vaimalyApAdanaM, va tuvinAze vinAzaH, mizradravyopakramaH parikarmaNi kaTakAdivibhUSitapuruSAdidra bhAsU. 16 Jain Education Inteme For Private & Personal use only Law.jainelibrary.org
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodArA niryuktiH 4 // 91 // vyasya zikSApAdanaM, vastuvinAze khaDgAdibhirvinAzaH / kArakayojanA svadhiyA bhAvanIyA, tadyathA - dravyasya dravyANAM dravyeNa dravyairvA dravye dravyeSu vA upakramo dravyopakramaH, tatra dravyasyopakramo yathA ekasya puruSasya zikSAkaraNaM, dravyANAmupakramo yathA teSAmeva bahUnAM dravyeNopakramo yathA phalakena samudrataraNaM, dravyairupakramo bahubhiH yathA phalakairnAvaM niSpAdya samudrolaGghanaM, dravye upakramo yathA kasyApyekasmin phalake upaviSTasya zikSAkaraNaM, dravyeSUpakramo vahnaSUpaviSTasya, tathA kSetra| syopakramaH kSetropakramaH, so'pi dvidhA - parikarmaNi vastuvinAze ca nanu kSetramAkAzaM 'khettaM khalu AgAsa' miti vacanAt, taccAmUrtta nityaM ca tataH kathaM tasya parikarmmavinAzopapattiH 1, ucyate, iha tadvyavasthitadravyaparikarmavinAzau bhavataH upacAreNa khalu kSetrasyApi parikarmmavinAzau vyapadizyete bhavati ca tAtsthyAttadvyapadezo, yathA-maJcAH krozanti, tato na kazciddoSaH, tatra parikarmmaNi kSetropakramo nAvA samudrasyollaGghanaM halakulikAdibhirvA ikSvAdikSetrasya parikarmmaNA, vastuvi| nAze kSetropakramo gajavandhanAdibhiH kSetrasya virUpIkaraNaM, tathA kAlo nAma varttanAdirUpatvAt dravyaparyAyaH, tato dravyasya parikarmmaNi vastuvinAze vA kAlasyApi tAvupacaryete iti kAlopakramaH, uktaM ca- "jaM vattaNAirUvo kAlo dANa ceva pajjAo / tA takkaraNaviNAse kIrai kAlovayArottha ( u ) // 1 // " (vi. 926) atha ye varttanAdirUpameva kAlamicchanti tanmatena kAlopakrama evaMrUpo bhavatAt, yastu lokaprasiddho ghaTikA muhUrtta praharAdirUpastasya kathaM parikarmmarUpo vinAzarUpazca upakramaH ?, ucyate, iha yat zaGkAdicchAyasA nADikayA vA yathArthaM praharAdiparijJAnaM sa parikarmmaNi kAlopakramaH, yattu grahanakSatrA - dicAravizeSairvirUpIbhavanaM sa vastuvinAze kAlopakramaH, Aha ca - "chAyAeN nAliyAe va parikammaM se jahatthaviSNANaM / rikkhA upakramAH // 91 // ww.jainelibrary.org
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ IcArehi va tassa viNAso vivajjAso // 1 // " (vi. 927) bhAvopakramo dvidhA - Agamato noAgamatazca tatra Agamato jJAtA upayuktaH, noAgamato dvidhA - prazasto'prazastazca bhAvopakramo hi nAma parahRdayAkRtasya yathAvatparijJAnaM tacca prazastAprazastaviSayatayA dvibhedamiti dvidhA bhAvopakramaH - prazasto'prazastazca tatrAprazasto brAhmaNIgaNikAmAtyAdInAM, atrodAharaNAni, egA marugiNI, sA ciMtei kiha dhUyAo suhiyAo hojjatti ?, tAhe jeDiyA dhUyA sikkhaviyA - jaha tumaM vareNa saha kIlaMtI avasaraM laheUNa varaM matthae panhiyAe AhaNijjAsi, tIe tahA kayaM, so tuTTho pAyaM mahitumAraddho, na hu dukkhAviyA tumaMti, tato pabhAe tIe mAyAe kahiyaM, tAe bhaNNai-jaM karehi taM karehi, na esa tubbha avarajjhai' iti, bIyA * sikkhaviyA, tIevi tahA kathaM, so jhaMkhittA uvasaMto, mAyAe kahiyaM, sA bhaNai tumaMpi vIsatthA ciTThaha, navaraM zaMkhaNa-to esatti, taiyA sikkha viyA, tIevi pAeNa matthae Ahato, so ruTTho, teNa daDhaM piTTitA, dhADiyA ya, taM akulaputtI jA evaM karesi, tIe mAyAe kahiyaM, pacchA kahavi aNugamio, amhaM esa kuladhammotti, dhUyA ya bhaNiyA- jahA devayassa tahA vaTTijjAsi, na annahA iti / gaNiyAdito - egaMmi nayare causaTThikalAkusalA gaNiyA, tIe parabhAvovaka maNanimittaM raigharaMmi sabAo pariIo niyaniyavAvAraM karemANIo AlihAviyAo, tattha ya jo jo ei vaddhaimAi so so niyaM niyaM sippaM pasaMsei, nAyabhAvo ya suaNuyatto havai, aNuyattio ya uvayAraM gAhito bahuyaM bahuyaM dabajAyaM viyara, esavi apasattho bhAvovakamo / iyANimamaJcadiTThato- egaMmi nayare koi rAyA assavAhaNiyAe amaceNa saha niggato, tattha ya se asseNa vaccaMteNa kaMmivi paese kAiyA vosiriyA, khellaraM baddhaM, taM puDhabIe dhirattaNato tahaDiyaM caiva raNNA paDiniyata
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAtaniryutiH // 92 // Jain Education Interna mANeNa suiraM nijjhAiyaM, ciMtiyaM ca raNNA-iha talAgaM sohaNaM havaitti, na uNa butaM, amaceNa ya iMgiyAgArakusaleNa rAyANamaNApucchiya mahAsaravaraM khaNAviyaM, se pAlie ArAmA pacurA kayA, teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM rannA puNaravi assavAhaNiyAe gacchaMteNaM diDaM, bhaNiyaM ca'NeNa-keNeyaM khaNAviyaM ?, amacceNa bhaNiyaM sAmi ! tubbhehiM caiva, rAiNA bhaNiyaM -kahaM ?, amaceNa bhaNiyaM - avaloyaNAe kahie parituTTeNa raNNA pasAo kato, eso'vi apasattho bhAvovakamo, ukto'prazasto bhAvopakramaH / idAnIM prazasta ucyate -tatra zrutAdinimittamAcArya bhAvopakramaH prazastaH, Aha- nanu vyAkhyAGgapratipAdanAdhikAre gurubhAvopakramAbhidhAnamanarthakaM, tadasamyak, tasyApi vyAkhyAGgatvAt, gurvadhInA hi zAstrArambhAstataH | avazyaM karttavyo gurubhAvopakramaH, uktaM ca- "gurvvAyattA yasmAcchAstrArambhA bhavanti sarve'pi / tasmAd gurvArAdhanapareNa hitakAGkSiNA bhAvyam // 1 // ( praza. 69 ) tathA bhASyakAreNApyabhASi - "gurucittAyattAiM vakkhANaMgAIM jeNa svaaiiN| to jeNa suppasanna hoi tayaM taM tahA kajjaM // 1 // jo jeNa pagAreNaM tUsai karaNaviNayANuvittIhiM / ArAhaNAeN maggo socciya avAhato tassa // 2 // AgAriMgiyakusalaM jai seyaM vAyasaM vae pujA / tahaviya siM navi kUDe virahaMmi ya kAraNaM pucche // 3 // nivapucchieNaguruNA bhaNito gaMgA katomuhI vahai 1 / saMpAiyavaM sIso jaha taha savattha kAyavaM // 4 // ( vi. 931-4 ) | etAzcatasro'pi bhASyagAthAH sugamAH, navaraM caramagAthAyA bhAvArthaH kathAnakAdavaseyaH, taccedam-kanyakune pure kenacidrAjJA sUriNA saha goSThIprabandhe protaM - rAjaputrA vinItAH, sUriNA'bhihitaM - sAdhavaH, tato vivAde sUriNA proktaM- yuSmadIyaH sarvotkRSTaguNo vineyo rAjaputraH parIkSyatAmasmadIyastvavinIto bhavatAM yaH pratibhAsate sa eva sAdhuriti, tato'bhyupagataM rAjJA, bhAvopakramaH // 92 // ww.jainelibrary.org
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education interna samAdiSTazca vinItatayA prasiddho rAjaputraH- kutomukhI gaGgA vahatIti zodhaya, tenokam - kimiha zodhanIyaM ?, vAlAnAmapi pratItametat-pUrvAbhimukhI gaGgA pravahatIti, rAjJA proce-kimiti tvamatraiva vitaNDAvAdaM karoSi ?, gatvA nirIkSasva tAvat, tato manasyasUyAM vahan bahiH saMvRtiM kRtvA mahatA kaSTena tataH pradezAnnirgataH, siMhadvAre ca gacchan kenApi mitreNa papRcche-bhadra ! kva gatavyaM ?, tenAsUyayA proktam- araNye rojhAnAM lavaNadAnArtha, tato mitreNoktam - ko'yaM vyatikaro ?, rAjaputreNa sarvamapi rAjAdiSTaM niveditaM, mitreNoktaM- yadi rAjJo grahaH saMlagnaH tatkiM tavApi saMlagnaH 1, gatvA nivedayanirIkSitA mayA gaGgA, pUrvAbhimukhI vahati, tathaivAnuSThitaM rAjaputreNa, pracchannaherikeNa ca niveditaM rAjJastacceSTitaM, tato vilakSeNa rAjJA proktam-bhavyaM, sAdhurapi parIkSyatAM, tato yaH kazcidavinIto rAjJA lakSitastadviSaye rAjJA parIkSArthaM pratipAditena guruNA'bhihitaH sa ziSyo- gatvA nirIkSasva kena mukhena gaGgA vahatIti, tatra pUrvAbhimukhI gaGgA vahatIti guravospi vidanti, paramatra kenApi kAraNena bhavitavyamiti cetasi nizcitya tena proktam - icchAmyAdezamiti etaccAbhidhAya nirgataH prApto gaGgAM nirIkSitA sA svayaM tadanantaraM pRSTA parebhyaH tadanu zuSkatRNAdi vahanenAnvayavyatirekAbhyAM nizcitA, tato niveditamAgatya gurubhyaH - itthamitthaM ca mayA nizcitaM - pUrvAbhimukhI gaGgA vahatIti, pracchannaherikeNApyasya sarva niveditaM, tato'bhyupagataM saharSeNa rAjJA guruvacanamiti / nanu yadyevaM gurubhAvopakrama evAbhidhAtavyo na zeSA niSprayojanatvAt, tadayuktaM, gurucittaprasAdanArthaM teSAmupayogitvAt, tathAhi - dezakAlAvapekSya parikarmanAzau dravyANAmudakaudanAdInAmAhArAdikAryeSu kurvan harati vineyo gurUNAM cetaH, athavopakramasAmAnyAMt prakRte nirupayogA apyanyatropayo w.jainelibrary.org
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAtaniryuktiH // 93 // Jain Education Interna kSyante ityupanyastAstato na kazciddoSa ityalaM prasaGgena, ukta itara upakramaH / samprati zAstrIya ucyate sa SoDhA, tadyathAAnupUrvI 1 nAma 2 pramANaM 3 vaktavyatA 4 arthAdhikAraH 5 samavatAraH 6, tatrAnupUrvI dazadhA tadyathA-nAmAnupUrvI sthApanAnupUrvI 2 dravyAnupUrvI 3 kSetrAnupUrvI 4 kAlAnupUrvI 5 gaNanAnupUrvI 6 utkIrttanAnupUrvI 7 saMsthAnAnupUrvI 8 5. sAmAcAryAnupUrvI 9 bhAvAnupUrvI 10, uktaM ca- nAmaM ThavaNAdavie, khette kAle ya gaNaNa aNupuvI / uttiNa saMThANe sAmAyArI ya bhAve ya // 1 // " etAsu dazasvAnupUrvISu yathAsambhavamavatAraNIyamidaM sAmAyikAdhyayanaM, tatrotkIrttanAnupUrvyaM gaNanAnupUrvyA cAJjasA samavatarati, utkIrttanaM nAma saMzabdanaM yathA sAmAyikaM caturviMzatistava ityAdi, gaNanaM - parisaGkhyAnaM, eka dve trINi catvAri, sA ca gaNanAnupUrvI triprakArA, tadyathA- pUrvAnupUrvI pazcAnupUrvI anAnupUrvI ca tatra sAmAyikaM pUrvAnupUrvyA prathamaM pazcAnupUrvyA SaSTham, anAnupUrvyA tvaniyataM kvacitprathamaM kvacid dvitIyamityAdi, tatrAnAnupUrvINAmayaM karaNopAyaH, -egAdeguttaragA chagacchagayA paroppara'bbhatthA / purimaMtimadugahINA parimANamaNANupubINaM // 1 // (vi. 942) asyA gAthAyA akSaragamanikA - ekAdyA ekottarakAH aDDA vyavasthApyante, ekottarakA iti ekaika uttarovarddhamAno yeSu te ekottarakAH te ca SaDadhyayanaprastAvAt SaDgacchagatAH samavaseyAH, tatra paNNAM gacchaH-samudAyaH SaDgacchaH | taM gatAH- tatprativaddhAH te ca parasparAbhyastAH - parasparaguNitAH prathamAntimabhaGgadvayarahitAH sarvasaGkhyArUpamanAnupUrvINAM parimANaM // 93 // bhavati, tathAhi - ekottarakAH Sar3adhyayanaviSayAH SaDaGkAH sthApyante, 1 / 2 / 3 / 4 / 5 / 6 / te ca parasparaM guNyante, tadyathA - ekakena dviko guNyate, jAtau dvau, ekena guNitaM tadeva bhavatIti vacanAt, dvAbhyAM triko guNyate jAtAH SaT anAnupUvabhedAH w.jainelibrary.org
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ taizcatvAro guNyante jAtAH caturviMzatiH tathA pazca guNyante jAtaM viMzaM zataM, tena SaT guNyante, jAtAni viMzAni sapta | bhaGgakazatAni 720, iha ca prathamabhaGgaH pUrvAnupUrvIrUpaH caramabhaGgastu pazcAnupUrvIrUpastadapanayane'STAdazottarANi sapta zatAni | sarvasaGkhyayA anAnupUrvIbhaGgakaparimANaM, athaveyamanAnupUrvIbhaGgakAnAmAnayanopAyabhUtA karaNagAthA - "puvANupuSi heTThA sama | yAbheeNa kuNa jahAje / uvarimatulaM purao nasejja puddakamo sese // 1 // (vi. 943) asthA apIyamakSaragamanikA -iha vivakSitapadAnAM krameNa sthApanA pUrvAnupUrvI, tasyA adhastAd dvitIyAdibhaGgakAn jijJAsuH kuru sthApaya ekAdipadAnIti zeSaH, kathamityAha - jyeSThasyAnatikrameNa yathAjyeSThaM, yo yasyAdau sa tasya jyeSThaH, yathA ekako dvikasya jyeSThaH, trikasyAnujyeSThaH, | catuSkAdInAM tu jyeSThAnujyeSThaH, evaM trikasya dviko jyeSThaH, sa eva dvikazcatuSkasyAnujyeSThaH paJcakAdInAM jyeSThAnujyeSThaH, evaM | satyuparitanAGkasyAdhastAt jyeSTho nikSipyate tasminnalabhyamAne'nujyeSThastasminnapyalabhyamAne jyeSThAnujyeSTha iti yathAjyeSThaM nikSepaM kuru, kimaniyamena, netyAha- 'samayAbhedena' samayaH - saMketaH prastutabhaGgaracanA vyavasthA tasya abhedaH - anatikramaH tena | samayAbhedena nikSepaM kuru, samayasya ca bhedastadA bhavati yadA tasminneva bhaGgake nikSiptAGkasadRzo'paro'pyaGkaH samApatati, | tata evambhUtaM samayabhedaM varjayanneva jyeSThAdyaGkanikSepaM kuru, uktaM ca- "jahiyammi u nikkhitte, puNaravi so ceva aMkavinnAso / | so hoi samayabhedo vajjayaho payatteNaM // 1 // " (anu. cU.) nikSiptasya cAGkasya purastAt - agrataH uparitanA haiH tulyaM - sadRzaM yathA bhavati evaM nyaset, uparitanAGkasadRzAnevAGkAn purataH sthApayedityarthaH, 'putrakamo sese' iti yathAsaGkhyaM nikSighAGkasya yathAsambhavaM pRSThataH zeSe - uddharitazeSAGkAnAm pRSThatastAnevoddharitazeSAn pUrvakrameNa sthApayet, yaH saGkhyayA laghuH sa prathamaM
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ vIsvatA poddhAta sthApyate yastu saGkhyayA mahAn sa pazcAt eSa pUrvakramaH, pUrvAnupUrvIlakSaNe prathamabhaGgake itthameva kramasya dRSTatvAditi karaNa-18anAnupalayukti gAthArthaH, bhAvArthastu diGmAtrapradarzanAya sukhAdhigamAya jJAnadarzanacAritrarUpANi trINi padAnyAzrityopadaya'te-tatra ekddhi||14|| vilakSaNasya padatrayasyAbhyAse sAmAnyena sarvasaGkhyayA SaD bhaGgAH, te caivamadhikRtena karaNenAnIyante, tavAyaM pUrvAnupUrvIlakSaNaH prathamo bhaGgakaH 1 / 2 / 3 / asyAzca pUrvAnupUA adhastAd bhaGgakaracanAyAM kriyamANAyAmekakasya tAvat jyeSTha eva nAsti, dvikasya tu vidyate ekakaH sa tadadhastAnnikSipyate, tasya cAgrasa 'uvarimatulaM purato naseja' iti vacanAt triko nyasyate, pRSThata uddharitazeSo dviko dIyate, tato'yaM dvitIyo bhaGgakA sampannaH 2 / 1 / 3 / atra dvikasya vidyate jyeSThaH paraM nAsau tadadhastAnnikSipyate, agrataH sadRzAGkapAtena samayabhedaprasaGgAt, ekakasya tu jyeSTha eva nAsti, trikasya tu vidyate jyeSTho dvikaH sa tadadhastAnikSipyate, atra cAgrabhAgasya tAvadasambhava eva, pRSThatastu sthApitazeSau ekakatriko pakrameNa sthApyete, 'putvakkamo seseM' iti vacanAt, tato'yaM tRtIyo bhaGgakaH saJjAtaH 1 / 3 / 2 / atrApyekasya jyeSTha eva na vidyate, trikasya tu jyeSTho'sti dviko na cAsau tadadhastAnnyasyate, agre sadRzAGkapAtena samayabhedApatteH, tato'syaivAnujyeSTha ekakaH sthApyate, agratastu dviko dIyate, 'uvarimatullaM purato naseja' iti vacanAt , pRSThatastu sthApitazeSastriko vyavasthApyate iti caturtho bhnggH3|1|2| athattrikasya vidyate dviko jyeSThaH ekakazcAnujyeSThaH paraM tau na tadadhastA-15 // 14 // nikSipyete, purataH sadRzAGkapAtena samayabhedaprasaGgAt , ekakasya tu jyeSTha eva nAsti, dvikasya tu astyekako jyeSThaH sa tadadhastAzyasyate, tasya pRSThatastu sthApitazeSau dvikatriko kramazaH sthApyete iti paJcamo bhnggH2|3|1 atra dvikasyA-14 RACKASARS Jain Education Inter 1 w .jainelibrary.org
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Interna 213 | styekako jyeSThaH kintvasau na tadadhastAnnikSipyate, purataH sadRzAGkanyAsApattyA samayabhedaprasakteH, trikasya tu dviko jyeSThaH, sa tadadhastAnnikSipyate, agratastvekako dIyate, 'uvarimatulaM purato nasejja' iti vacanAt pRSThatastu sthApitazeSastrikaH 123 sthApyate, eSa SaSTho bhaGgaH 3 / 2 / 1 SaNNAmapi ca bhaGgAnAmiyaM samudAyasthApanA | atrAdyabhaGgasya pUrvAnupUrvItvAccara132 masya ca pazcAnupUrvItvAnmadhyamA eva catvAro bhaGgAH anAnupUrvItvena mantavyAH, evaM catuHpaJcaSaTsaptASTAdipadAnA312 mapi bhaGgakAH samAnetavyAH / idAnIM nAma vaktavyaM-prativastu namanAnnAma, taccaikAdidazAntaM yathA'nuyogadvAreSu tathA 231/ |32| vaktavyaM tatra sAmAyikasya paNnAmnyavatAraH, tatra ca SaT bhAvA audayikAdayo nirUpyante tatra sarvasyApi zrutasya kSAyopazamikatvAt kSAyopazamike bhAve'vatAraH / tathA pramANaM dravyAdi, pramIyate'neneti pramANamiti vyutpatteH, tacca pramANaM prameyabhedAccatUrUpaM, tadyathA-dravyapramANaM kSetrapramANaM kAlapramANaM bhAvapramANaM ca tatra sAmAyikaM bhAvAtmakatvAt bhAvapramANaviSayaM tacca bhAvapramANaM guNanayasaGkhyAbhedAt triprakAraM, tadyathA-guNapramANaM nayapramANaM saGkhyApramANaM ceti, tatredaM jIvaguNarUpatvAt guNapramANe'ntarbhavatIti, guNapramANamapi dvidhA - jIvaguNapramANamajIvaguNapramANaM ca tatra jIvAdapRthagabhUtatvAt sAmAyikasya jIvaguNapramANe samavatAraH, jIvaguNapramANamapi tridhA, tadyathA - jJAnaguNapramANaM darzanaguNapramANaM cAritraguNapramANaM ca tatra vodhAtmakatvAt sAmAyikasya jJAnaguNapramANe samavatAraH, jJAnaguNapramANamapi catuddha, tadyathA- pratyakSamanumAnamupamAnamAgamazca tatra sAmAyikasya prAyaH paropadazasavyapekSatvAdAgamapramANe samavatAraH, Agamo'pi dvidhA laukikalokottara bhedAt, taMtredaM sAmAyikaM sarvajJapraNItatvAllokottare samavatarati, nanu loko
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAmapramANe upoddhAta- ttaro'pyAgamaH sUtrArthobhayarUpatvAt trividha eva tatredaM kAntarbhavati !, ucyate, sAmAyikasya sUtrAoMbhayarUpatvAniyuktiH trividhe'pi lokottarAgame, uktaM ca-"jIvAnannattaNato jIvaguNa bohabhAvato nANe / loguttarasuttatyobhayAgame tassa bhaavaao||1||"(vi.947) nanu lokottara AgamastridhA, tadyathA-AtmAgamaH anantarAgamaH paramparAgamazca, tataH kvedaM smvt|| 95 // | rati !, ucyate, idaM sUtrato gautamAdInAmAtmAgamaH tacchiSyANAM jambUsvAmiprabhRtInAmanantarAgamaH, praziSyANAM tu prabhavapramukhANAM paramparAgamaH, tathA arthato'rhatAmAtmAgamaH gaNadharANAmanantarAgamaH tacchiSyANAM paramparAgamaH evaM sUtrato'rthatazca trividhe pramANe'ntarbhavati, ukta ca-"suttAu gaNaharANaM tassisANaM tahA psissaannN| evaM attANaMtaraparamparAgamapamANami // 1 // " "attheNa u titthaMkaragaNaharasissANamevamevedaM (vi.948||" nayapramANe tu mUDhanayaM kAlikazrutamiti nayasya nAdhunA'vatAraH, pUrva tvanuyogAnAmapRthagbhAve sa AsIt , yadivA puruSa kaJcanApi samAsAdya nayapramANatattvavit yathAzakti naye'pi samavatAraM kuryAt , Aha ca-"Asi purA so niyato aNuogANamaputtabhAvaMmi / saMpai natthi puhutte hojavi purisaM samAsajja // 1 // " (vi.950) samprati saGkhyApramANaM cintyate, tatra saGkhyA nAmasthApanAivyakSetrakAlaupamyaparimAnANabhAvabhedAdaSTaprakArA yathA'nuyogadvAreSu tathA vaktavyA, tatrotkAlikazrutaparimANasaGkhyAyAM samavatAraH, tatra sUtrataH sAmA yika parimitapramANaM arthato'nantaparyAyatvAdaparimitapramANaM / samprati vaktavyatA, sA trividhA, tadyathA-vasamayavakanyatA parasamayavaktavyatA ubhayasamayavaktavyatA ceti, tatra samayaH-siddhAntaH vaktavyatA-padArthavicAraH, tatra svasamayavaktavyatAyAmasya sAmAyikAdhyayanasya samavatAraH, svasamayasyaiva atra pratipAdyamAnatvAd, evaM sarvANyapyadhyayanAni svasamayavakta chodatest RAIGAR *CROCARRARY // 95 // Jain Education Inter For Private & Personal use only IGNww.jainelibrary.org
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyatAyAM samavatAraNIyAni, parasamayapratipAdakAnAM ubhayasamayapratipAdakAnAmapi samyagdRSTeH svasamayatvAt, heyopAdeyArthAnAM samyak heyopAdeyatayA parijJAnAt, Aha ca-parasamao ubhayaM vA sammaddiTThissa sasamao jeNaM / to saba - | jhayaNAI sasamayavattavaniyayAI // 1 // ( vi. 953 ) " idAnImarthAdhikAraH, sa cAdhyayanasamudAyArthaH, sa ca svasamayavaktavyataika| dezaH, sa ca sAvadyayogaviratirUpaH / idAnIM samavatAraH, sa ca lAghavArthaM pratidvAraM samavatAraNAdvAreNa pradarzita eva, ukta upakramaH / idAnIM nikSepaH, sa ca trividhastadyathA - oghaniSpanno nAmaniSpaJcaH sUtrAlApaka niSpannazca tatraugho nAma sAmAnyaM zAstrAbhidhAnaM tacceha caturvidham-adhyayana 1 makSINa 2 mAyaH 3 kSapaNA 4 ca, uktaM ca- "oho jaM sAmannaM, suyAbhihANaM | caubihaM taM ca / ajjhayaNaM ajjhINaM Ao jhavaNA ye patteyaM // 1 // " (vi. 958) punarekaikaM nAmAdibhedAccaturvidhaM, tadyathA-nAmAdhyayanaM sthApanAdhyayanaM dravyAdhyayanaM bhAvAdhyayanaM ca, tathA nAmAkSINaM sthApanAkSINaM dravyAkSINaM bhAvAkSINaM, tathA | nAmAyaH sthApanAyo dravyAyo bhAvAyaH, nAmakSapaNA sthApanAkSapaNA dravyakSapaNA bhAvakSapaNA ca etAni ca yathA|'nuyogadvAreSu tathA prarUpyedaM sAmAyikamadhyayanaM bhAvAdhyayane bhAvAkSINe bhAvAye bhAvakSapaNAyAM cAyojyaM, tatra yasmAda| nena zubhamadhyAtmaM janyate'thavA'dhyAtmamAnIyate, adhikaM vA ayanaM bodhasya saMyamasya mokSasya vA idamityadhyayanamAdyavyutpattipakSadvaye pRSodarAditvAdiSTarUpaniSpattiH, tathA ziSyebhyo'navarataM dIyamAnamapyavyucchittinayApekSayA na kSayamupayAtya| lokavadityakSINaM, jJAnadarzanacAritrANAM prAptihetutvAdAyaH, pApakarmakSapaNahetutvAt kSapaNA, uktaM ca- "jeNa suhajjhappajaNaNaM| ajjhaSpANayaNamaDiyamayaNaM vA / bohassa saMjamassa va moklassa va jaM tamanjhayaNaM // 1 // ajjhINaM dijvaMtaM abocchittinayato
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ N upodAta niyuktiH oghaniSpanAdibhedAH alogodha / Ayo nANAINaM jhavaNApAvANa khavarNati // 2 // " (vi.960-1) nAmaniSpanne nikSepe sAmAyikamiti vizeSanAma, tacca nAmAdibhedAccaturvidhamidaM ca niruktidvAre sUtrasparzikaniyuktau ca prapaJcena vakSyAmaH, Aha-yadi tadiha nAma avasaraprAptaM tarhi kimiti niruktyAdAvasya svarUpapratipAdanaM tatra cet svarUpAbhidhAnamasya tarhi kasmAdatropanyAsaH?, ucyate, iha nikSepadvAre nikSepamAtrasyaivAvasaraH, niruktau tu tadanvAkhyAnasyetyadoSaH, nanvevamapi niruktidvAra eva yadi sAmAyikavyAkhyAnaM tataH kiM sUtre punarabhidhIyate ?, tadasamyak, vastutattvAparijJAnAt, sUtre hi sUtrAlApakavyAkhyAnaM, na tu nAmnaH, nirutau tu nikSepadvAranyastaM sAmAyikamityadhyayanAbhidhAnaM nirUpyate, ityalaM prasaGgena, ukto nAmaniSpanno nikSepaH / samprati sUtrAlApakaniSpannanikSepasyAvasaraH, sa ca prAptAvasaro'pi na nikSipyate, kasmAditi cet , ucyate, sUtrAbhAvAd, asati hi sUtre kasyAlApakasya nikSepaH1, tato'stItaH tRtIyamanuyogadvAramanugamAkhyaM tatraiva nikSepsyAmaH, Aha-yadi prAptAvasaro'pyasAviha na nikSipyate tataH kimityupanyasyate !, ucyate, nikSepasAmAnyAt, Aha ca-"iha jai patto'vi taona nassae kIsa bhaNNae ihaI ||daaiji so nikkhevamittasAmaNNato navaraM // 1 // " (vi.970) idAnImanugamAvasaraH, sa ca dvidhA-niyuktyanugamaH sUtrAMnugamazca,niyuktyanugamastrividhaH, tadyathA-nikSepaniyuktyanugamaH, upodghAtaniryuktyanugamaH sUtrasparzakaniyuktyanugamazca, tatra nikSepaniyuktyanugamo nAma yadadho nAmAdinyAsAnvyAkhyAnamuktaM tataH so'nugata eva, idAnImupodghAtaniryuktyanugamaprastAvaH, sa ca uddezAdidvAralakSaNaH, tato'sya mahArthatvAt mA bhUdvighna iti prArambhe'sya maGgalamucyate, Aha-nanu maGgalaM prAgevokaM tataH kiM punastena', atha kRtamaGgalairapi punarmaGgalamabhidhIyate % AGAGAKARACK % % Jain Education Inter For Private & Personal use only A w w.jainelibrary.org
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ sahi pratidvAraM pratyadhyayana pratisUtra - pakavyamiti, tataH kazcidevaM pratividhAnamAha-mAla hi zAkhasAdau madhye'vasAne beti pratipAditaM, tabAdimaGgalaM jJAnapaJcakarUpamuktamidAnIMmadhyamaGgalamucyate iti, tadetadayukta, zAkhameva hi tAvannarabhyate, anArabdhe nu zAstre kuto madhyAvakAza iti / atha brUyAt caturanuyogadvAraM zAstram, ata eva cAnuyogadvArANAM zAstrAGgatA, tato'nuyogadvAradvaye upakramanikSeparUpe'tikrAnte madhyAvakAza iti bhavati madhyamakalAvasaraH, nanvevamapIdA zAstramadhyaM na bhavati, adhyayanamadhyatvAt , zAstramadhye ca madhyamaGgalAvasara iti yatkiJcidetat, tasmAdayamatra pakSaHzreyAniha yadadau mahala pratipAditaM tadAvazyakasyAdimaGgalaM, idaM tu vakSyamANaM na Avazyakasya, kintu sarvAnuyogopayogyupo. ghAtaniyuktirUpaH prakAnta upodghAtaH nasya, sarvAnuyogopayogitvenAsya mahArthatvAt kathaJcit zAstrAntaratvAt, tathA ca sarvAnuyogopayogitAmeva darzayan vakSyati "Avassayassa dasakAliyassa taha uttarajjhamAyAre / sUyagaDe nijutti vocchAmi tahA dasANaM ca // 1 // " ityAdi, tathA "sesesuvi ajjhayaNesu hoi eseva nijuttI' ityatra zeSeSvapyadhyayaneSucatuvizatilavAdiSviti, Aha-sAmAyikAnvAkhyAne'dhikRte ko'tra dazavaikAlikAdInAM prastAvo yena tadutkSepo'tra kriyamANaH zobhate ?, ucyate, upodghAtasAmAnyAt, tathAhi teSAmapi prAyaH khalvayamevopodghAtaH, stoko vizeSaH, saca svasvaniyuko vakSyate ityadoSaH, ityalaM prapaJcena / tatropodghAtasyAdimaGgalamAha titthayare bhagavaMte aNuttaraparakame amiynaannii| tinne sugahagahagae siddhipahapadesae vaMde // 8 // tIrtha kurvantItyevaMzIlAstIrthakarAH, 'hetutacchIlAnukleSvityAdinA pratyayaH, artha tIrthamiti kaHzabdArthaH 1, ucyate, Jain Education Intern For Private & Personal use only
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAta niryuktiH // 97 // Jain Education Intern tIryate'neneti tIrtha, tu diramihaninI kupapAgoravikAzivaciricisicibhyaH ki' diti kitpratyayaH, tacca nAmAdibhedAccaturdhA, tadyathA-nAmatIrthaM sthApanAtIrtha dravyatIrtha bhAvatIrtha ca, nAmasthApane sugame, dravyato'pi yAvat noAgamato jJazarIrabhavyazarIre, tadvyatiriktaM nadyAdInAmanapAyaH samo vibhAgaH, tIrthasiddhau ca tritayaM siddhaM tadyathA - tarItA taraNaM taraNIyaM ca, tatra puruSastarItA bAhUDupAdi taraNaM nadyAdi taraNIyaM dravyatA svasya tIrNasyApi punastaraNIyabhAvAt, kadAcidapAyasambhavenAnekAntikatvAcca, atha tIrtha nadyAdisnAnatIrtha purANeSu prasiddhaM gIyate, na zeSaM tacca bhavatAraNAttIrthamiti, tadasamyak, tasyApi bAhyamalamAtrApanayanakAritayA dravyatIrthatvAnatikramAt, na khalu tadAntaraM malamapanetuM samartham, Antaro hi malaH sarvathA samucchinno bhavati 'bhAvimalotpattinirodhataH prAcInamala vidhvaMsatazca tatra bhAvimalotpattinirodhastAva tIrthasnAnAnna bhavati, malo hi prANAtipAtAdikAraNapUrvakastatastannivRttyaiva tadutpattinirodha upajAyate, na tIrthasnAnamAtrAt, ata evoktamatra dharmakIrttinA - " vedaprAmANyaM kasyacitkartRvAdaH, snAne dharmecchAjAtivAdAvalepaH / santApArambhaH pApahAnAya ceti, dhvastaprajJAne paJca liGgAni jAye // 1 // anyacca tIrthasnAnaM vizeSato bhAvimalotpattikAraNaM, na punastadutpattinirodhahetuH, jIvopaghAta hetutvAdudUkhalAdyadhikaraNavat, tathAhi - tIrthasnAnaM kurvatA virAdhyante bahavo'SkAyikA jIvA iti, pratItametat tattvavedinAM, tata udUkhalAdyadhikaraNamiva zUnAGgamidamiti na bhavatAraNAyopajAyate, itazca na bhavatAraNakAraNaM - kAmAGgatayA yatijanAyogyatvAt, maNDanavat, Aha ca "sUNaMgaMpi va tamudUkhalaM va na ya mokkhakAraNaM vhANaM / na ya jaijoggaM taM maMDaNaMva kAmaMgabhAvAto // 1 // " (vi. 1030) nApi prAcInamalocchedahetuH, prAcInamalasya viziSTa tIrthakarava ndanam gA. 87 // 97 // Www.jainelibrary.org
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ kriyAsavyapekSAdhyavasAyajanyasya tatpratyanIkakriyAsahagatAdhyavasAyata eva kSayasambhavAt ,tato bhAvimalotpattinirodhAbhAvataH prAcInamalakSayAbhAvatazca bhavataraNAnupapattene bhAvatIrtha nadyAditIrthamiti, bhAvatIrtha dvidhA-Agamato noAgamatazca, tatra Agamato jJAtA upayuktaH, noAgamataH saGghaH samyagdarzanAdipariNAmAnanyatvAt, uktaMca-"titthaM bhaMte! titthaM titthayare titthaM!, goyamA! arihAtAva niyamA titthaMkare, titthaM puNa cAuvaNNosamaNasaMgho"iti(12-682)asmiMzcabhAvatIrthe tarItA tadvizeSa eva sAdhuH, samyagdarzanAditrayaMkaraNabhAvApannaM taraNaM, taraNIyaH saMsArasamudraH, Aha ca-"bhAve titthaM saMgho suyavi|hi tArato tahiM sAhU / nANAitiyaM taraNaM tariyabobhavasamuddo a||1||"(vi.1032) athavA yathA nadyAdigataH samo vibhAgo'napAyaH paGkaprakSAlanAddAhopazamAtpipAsAvyavacchedAtIrthamiti prasiddhaM, pRSodarAdidarzanatakhiSu sthitamiti tIrthamiti vyutpatteH, evaM saho'pi karmamalakSAlanAt krodhAgnidAhopazamAt lobharUpatRSNAvyavacchedAca triSu sthita iti tIrthamityuucyate, uktaMca-"paDUdAhapipAsAnAmapahAraM karoti yat / taddharmasAdhanaM tathyaM, tIrthamityucyute budhaiH||1||" athavA nadyA digataM dravyatIthaM caturdA dRSTaM, tadyathA-sukhAvatAraM sukhottAraM 1 sukhAvatAraM duruttAraM 2 duHkhAvatAraM sukhottAraM 3 duHkhA-18 vatAraM durucAraM 4, evaM bhAvatIrthamapi caturkI draSTavyaM, tatra yatra sukhenaivAvataranti-pravizanti prANinaH sukhenaiva ca yata uttaranti-yanmuJcanti tarasukhAvatAraM sukhotAraM, tacca zaivaM draSTavyaM, tatra rAgadveSakaSAyendriyaparISahopasargamanovAkAyajayAdilakSaNaduSkarAnuSThAnAbhAvataH sukhenaiva pravezAt, nipuNayuktyabhAvato niviDavAsanAyA AkAlaparipAlanahetubhUtAyA ayogataH, "zaivodvAdaza varSANi, vrataM kRtvA tataH param / yadyanakastyajet pazcAda, yAgaM kRtvA vratezvare // 1 // " ityA For Private & Personal use only
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAtaniryutiH // 98 // Jain Education Interna divA dIkSAtyAgasya nirdoSatAzravaNAJca sukhenaiva mokSaNasambhavAJca tathA yat sukhena svIkriyate duHkhena parityajyate tat sukhAvatAraM duruttAraM tacca bauddhaM zAsanaM, tatra hi 'mRdvI zayyA prAtarutthAya peyA, bhakkaM madhye pAnakaM cAparA / FarkhaNDaM zarkarA cArddharAtre, mokSazcAnte zAkyasiMhena dRSTaH // 1 // tathA - " maNuNNaM bhoyaNaM bhuccA, maNuNNaM savaNAsaNaM / maNuSNaMsi agAraMsi, maNuNNaM jhAyae muNI // 2 // " ityAdyabhidhAnato viSayasukhasiddheH sukhenaitra pravezaH, tathA nipuNakuyuktivastIvravAsanotpAdAt vratatyAge mahataH saMsAradaNDAdeH pratipAdanAJca duHzakastatparityAgaH, tathA yatra duHkhena pravezaH sukhena ca vinirgamaH tad duHkhAvatAraM sukhottAraM tacca digambaraM darzanaM taddhi nAyamatiduSkaraM lajjAspadatvAditi duHkhena pravizyate, aneSaNoyaparibhogakapAya bAhulyadarzanatastu tadvirAgopapatteH sukhena parityajyate iti caturthabhaGgagataM tvidaM pAramembaraM pravacanam, atra hi rAgadveSa kaSAyendriyaparISahopasargAdijayasya sadA apramattabhAvasya ziroluJcanAdikaSTAnuSThAnasya ca pratipAdanAnmahatA kaSTena pravezaH praviSTasya ca tattvAdhigamenAmocanAt, etadvataM tviha saMsAraparitrANakAraNaM vratabhane ca mahAn saMsAra iti jAnAnasya duSkaraparityAgaH, uktaM ca- " ahava suhottArocAraNAi dabe cauvihaM titthaM / evaM cija bhAvaM| mivi tatthAimayaM sarakkhANaM // 1 // taccaNNiyANa bIyaM visayasuhakusatthabhAvaNAdhaNiyaM / taiyaM ca boDiyANaM carimaM jaiNaM sivaphalaM tu // 2 // (vi. 1040- 1) tatra duHkhAvatAraduHkhocArarUpaparamatIrthakaraNazIlAstIrthakarAstAn vande iti yogaH, tathA bhagaH| samadhaizvaryAdilakSaNaH sa yeSAmastIti bhagavantaH, uktaM ca- "issariyasvasirijasadhammapayattA mayA bhagAbhikkhA / te vesimasAsamNA ceti jato teNa bhagavaMto // 1 // " (vi. 1048) grAn, nanu tIrthakarAni tyanenaiva bhagavata iti gataM, tIrthakRtAmutalakSaNa tIrthakaravandanam // 98 //
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Internatio bhagAvyabhicArAt tataH kimanena vizeSaNena ?, tadayuktam asya nayamavAntarAvalambiparikalpitabuddhAditIrthakara tiraskAra paratvAt tathAhi na te buddhAdayaH svasvadarzanarUpatIrthakAriNo'pi tattvavRttyA bhagavanto, yathoktasamagraizvaryAdiguNakalApAyogAditi, tathA pare - zatravaH te ca dvidhA- dravyato bhAvatazca tatra dravyato matsariNo bhAvataH krodhAdayaH, iha bhAvazatrubhiH prayojanaM teSAmevocchedato muktibhAvAt, AkramaNamAkramaH- parAjayaH uccheda itiyAvat pareSAmAkramaH parAkramaH so'nu|tara:- ananyasadRzo yeSAM te'nuttaraparAkramAstAn, vande iti kriyA sarvatra yojyA, Aha-ye khalvaizvaryAdibhagavantaste'nutaraparAkramA eva, tamantareNa vivakSitabhagAsambhavAt, tato'nuttaraparAkramAnityetadatiricyate, naiSa doSaH, asya anAdisiddhaizvaryAdisamanvita paramapuruSapratipAdanaparanayavAdaniSedhaparatvAt, tathAhi -- kaizcidanuttaraparAkramatvamantareNaiva hiraNyagarbhA dInAmanAdivivakSita bhagayogo'bhyupagamyate, uktaM ca- "jJAnamapratighaM yasya, vairAgyaM ca jagatpateH / aizvarya caiva dharmmazca, sahasiddhaM catuSTayam // 1 // " ityAdi, tathAbhUtAn bhagavatastIrthakarAn mA jJAsiSurvineyA iti tadvyavacchedArthamanuttaraparAkramAnityuktaM, tathA amitam - aparimitaM jJeyAnantatvAt jJAnaM kevalajJAnaM amitajJAnaM tadyeSAmasti te'mitajJAninastAna, nanu ye anuttaraparAkramAste'mitajJAnina eva, krodhAdiparikSayottarakAlamavazyamamitajJAnasya bhAvAt, satyametat, kevalaM ye klezakSaye'pyamitajJAnaM nAbhyupagacchanti, tathA ca tadgranthaH, "sarve pazyatu vA mA vA tattvamiSTaM tu pazyatu / kITasaGkhyApari jJAnaM, tasya naH kvopayujyate ? // 1 // " ityAdi, tanmatavyavacchedaphalamidaM vizeSaNamityadoSaH, tadvyavacchedazcaivam- sarvabhAvaparijJAnAbhAve tattvavRttyA ekasyApi vastunaH parijJAnAyogAt, sarvasyApi yathAyogamanuvRttavyAvRttadharmmatayA sarvaiH saha wwjainelibrary.org
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4% upodAta. tIrthakarapa. niyuki: ndanam ** + + *** + sanyapekSatvAt, Aha va-"eko bhAvaH sarvathA yena dRSTaH, sarve bhAvAH sarvathA tena dRSTAH / sarve bhAvAH sarvathA yena dRSTAH, eko bhAvaH sarvathA tena dRssttH||1||" AcArAGge'pyuktam-"je erga jANai se sabaM jANai, je sarva jANai se egaM jANaI" iti, (8-123) athavA ye svasiddhAnte chadmasthavItarAgAste'nucaraparAkramA bhavanti, kapAyAdizatraNAmAkramaNAt, na tvamitajJAninaH, kevalajJAnAbhAvAt , tatastadvyavacchedArthamidaM vizeSaNamiti, tathA taranti sma bhavArNavamiti tIrNAstAn, tI ca bhavaughaM sugatigatigatAna, tatra sarvajJatvAt sarvadarzitvAJca nirupamasukhabhAginaHsugatayaH-siddhAstepAMgatiH sugatigatiH, anena tiryaDnaranArakAmaragativyavacchedena paJcamI mokSagatimAha, tAM gatAH-prAptAH sugatigatigatAstAna, anena ye prAptANimAdyaSTavidhaizvarya svecchAvilasanazIlaM puruSaM tIrNa pratipAdayanti, tathA ca tadgranthaH-"aNimAdyaSTavidhaM prApyazvarya kRtinaH sadA / modante sarvabhAvajJAstIrNAH paramadustaram // 2 // " ityAdi, tadvyavacchedamAha, tathA siddheH-paJcamagatirUpAyAH panthAH siddhipathaH tasya pradhAnA dezakAstaddhetubhUtasAmAyikAdipratipAdanAt pradezakAH siddhipathapradezakAstAna, anenAnekabhavyasattvopakAritIrthakaranAmakarmavipAkodayasamanvitaM bhagavatAM svarUpamAha / evaM tAvadavizeSeNa RSabhAdInAM maGgalArthavandanamukamidAnImakhilazrutajJAnArthapradezakatvenAsannopakAritvAdvarttamAnatIrthAdhipatervarddhamAnasvAminovandanamAha| vaMdAmi mahAbhAgaM mahAmurNi mahAyasaM mhaaviirN| amaranararAyamahiyaM titthayaramimassa titthassa // 8 // hA 'vaMdAmI'tyAdi dIpakamazeSottarapadAnuyAyi draSTavyaM, tatra bhAga:-acintyazakti, Aha ca bhASyakRt-"bhAgociMtA sattI sa mahAbhAgo mahappabhAvotti / sa mahAmuNI mahaMtaM jo muNai muNippahANo vA // 1 // (vi.1058) iti, mahAna sdaa| modante sarvamA dezakAstaddhetubhUtasAmAgavatAM svarUpamAhavamAnasvAminovanda tirUpAyAH panthA tIrthakaranAmakammavipAkAkAritvAdvartamAna Jain Education Internet For Private & Personal use only
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ | bhAgo'sya mahAbhAgo - mahAprabhAvastaM, tathA manute manyate vA jagatastrikAlAvasthAmiti muniH sarvajJatvAta, mahAMzcAsau munizca mahAmuniH, tathA trailokyavyApitvAnmahadyazo'syeti mahAyazAstaM, mahAvIramityabhidhAnaM, tasyeyaM vyutpattiH 'zUra vIra vikrAntI' | kaSAyAdizatrujayAt mahAvikrAnto mahAvIraH, yadivA 'ha vidAraNe' vidArayati karmmaripusaGghAtamiti vIraH, athavA ananyAnubhUtamahAtapaH zriyA vizeSato rAjate iti vIraH, antaraGgamahAmohabaunirdalanAya tapovIryamanantaM vyApArayatIti vA vIraH, pRSodarAditvAdiSTarUpaniSpattiH, uktaM ca- " vidArayati yatkarmma, tapasA ca virAjate / tapovIryeNa yuktazca tasmAdvIra | iti smRtaH // 1 // " tathA amarAzca narAzca amaranarAsteSAM rAjAnaH - indracakravarttiprabhRtayastai mahitaH -pUjitastaM, tIrthakaraMtIrthakaraNazIla, kasya tIrthasya karaNazIlamityata Aha-asya varttamAnakAlAvasthAyinastIrthasya / evaM tAvadarthavakturmaGgalArma vandanamuktam, idAnIM sUtrakartRprabhRtInAmapi pUjyatvAdvandanamAha ekkArasavi gaNahare pavAyae pavayaNassa vaMdAmi / sarvvaM gaNaharavaMsaM vAyagavaMsaM pavayaNaM ca // 82 // ekAdazeti saGkhyAvAcakaH zabdaH, apiH samuccaye, anuttaraM jJAnadarzanAdidharmmagaNaM dhArayantIti gaNadharAstAn, prakarSeNa | pradhAnA Adau vA vAcakAH pravAcakAstAn, kasya pravAcakAH 1, pravacanasya dvAdazAGgasya, vande, evaM tAvat mUlagaNadharavandanaM kRtaM, | tathA sarve - niravazeSaM gaNadharA - AcAryAsteSAM vaMzaH - paramparayA pravAhastaM tathA vAcakA upAdhyAyAsteSAM vaMzastraM, tathA pravacanam - | AgamaM ca vande, Aha ca-tIrthakRto mUlagaNadharAzca vandyAH syuH, teSAM yathAkramamarthasUtrapraNetRtvAt, vaMzadvayasya pravacanasya ca kathaM vandyatA, ucyate, iha yathA arthavakAro'rhanto vanyAH sUtravakArazca gaNadharAstathA yairidamAcAryopAdhyAyairaryasUtrarUpaM pravacanamA
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAtaniryuktiH // 100 // Jain Education Interna nItaM tadvaMzo'pyAnayanadvAreNopakArIti vandyaH, pravacanaM tu sAkSAdvRttyaivopakArIti vandyamiti / idAnIM prakRtamupadarzayatite baMdiUNa sirasA atthapuhuttassa tehiM kahiyassa / suyanANassa bhagavao nijjutti kittaissAmi // 83 // tAn - anantaroktAn tIrthakarAdIn zirasA upalakSaNatvAt manaH kAyAbhyAM ca vanditvA, kim ? - niyuktiM kIrttayipyAmi, kasya - ' arthapRthaktvasya' arthAt kathaJcidbhinnatvAt sUtraM pRthak ucyate, prAkRtatvAcca pRthageva pRthaktvam, arthastu sUtrAbhidheyaH pratIta eva, arthazca pRthaktvaM ca arthapRthaktvaM samAhAro dvandvaH tasya, zruvajJAnavizeSaNametat sUtrArthobhayarUpasyetyarthaH, taiH - tIrthakara gaNadharAdibhiH kathitasya pratipAditasya kasyetyAha zrutajJAnasya bhagavataH, svarUpAbhidhAnametat, sUtrArthayoH parasparaM niryojanaM sambandhanaM niryuktiH, tAM kIrttayiSyAmi -- pratipAdayiSyAmi / nanu kimazeSazrutajJAnasyaH, na, kiM tarhi ?, zrutavizeSANAmAvazyakAdInAm, ata Aha-- bhavassayassa dasakAliyassa taha uttarajjhamAyAre / sUyagaDe nijjuttiM vocchAmi tahA dasANaM ca // 84 // kapparasa ya nitiM yavahArasseva paramaniuNassa / sUri apaNNattIe vocchaM isibhAsiANaM ca // 85 // eesi nijanti vocchAmi ahaM jiNovaeseNaM / AharaNa-heu-kAraNapayanivahamiNaM samAseNaM // 86 // Avazyakasya dazavaikAlikasya tathA 'bhAmA satyabhAme' tyAdAviva padaikadeze padasamudAyopacArAt 'uttarajjhe 'tyuttarAdhyayanagrahaNaM, tato'yamarthaH - uttarAdhyayanAcArayoH, tathA 'sUtrakRte' sUtrakRtAGgaviSayAM niryuktiM vakSye, tathA dazAnAM ca dazAzrutaskandhasya tathA kalpasya tathA vyavahArasya ca paramanipuNasya, atra paramagrahaNaM mokSAGgatvAt nipuNagrahaNaM tvanyaMsakatvAt, gaNadharA divandanaM dazaniryukipratijJA gA. 82-6 // 100 // ww.jainelibrary.org
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Internat na khalvayaM vyavahAro manvAdipraNItavyavahAra iva vyaMsakaH 'saccapadmA khu vavahArA' (3-236) iti vacanAt, tathA sUryaprajJaptervazye, tathA RSibhASitAnAM ca - devendrastavAdInAm, anekazaH kriyAbhighAnaM zAkhAntaraviSayatvAt, samAsavyAsarUpatvAcca zAkhArambhasyetyaduSTam, 'eteSAM zrutavizeSANAM niryukkiM vakSyAmyahaM jinopadezena, na tu svamanISikayA, kathaMbhUtAmityAha - AharaNahetupadanivahAm, imAm-antastattvatayA niSpannAM 'samAsena' saGkSepeNa, tatra sAdhyasAdhanAnvayavyatirekapradarzanamAharaNaM, dRSTAnta iti bhAvaH, sAdhye satyeva bhavati sAdhyAbhAve ca na bhavatyevaM sAdhyadharmAnvayavyatirekalakSaNo hetuH, hetumullaGghya prathamaM dRSTAntAbhidhAnaM nyAyapradarzanArtha- kaciddhetumanabhidhAya dRSTAnta evocyate, yathA gatipariNAmapariNatAnAM jIvapudgalAnAM gatyupaSTambhako dharmAstikAyo matsyAdInAM salilamiva, tathA kvaciddhetureva kevalo'bhidhIyate, na dRSTAntaH, yathA madIyo'yamazvo viziSTa cihnopalabdhyanyathAnupapatteH, tathA ca niyuktikAreNAbhyadhAyi - "jiNavayaNaM siddhaM ceva, bhannaI katthaI udAharaNaM / Asajja u soyAraM heUvi kahiMci bhaNNejjA // 1 // ( 5 - 49 ) iti, kAraNam - upapattimAtraM, yathA nirupamasukhaH siddhaH, jJAnAnAvAdhaprakarSAt, nAtrAvidvadaGganAdiloke pratItaH sAdhyasAdhanadharmAnugato dRSTAnto'sti, AharaNaM ca hetuzca kAraNaM ca AharaNahetukAraNAni teSAM padAnyAharaNa hetu kAraNapadAni teSAM nivahaH- saGghAto yasyAM niryuktau sA tathAvidhA tAM / tatra 'yathoddezaM nirdeza' iti nyAyAt prathamato'dhikRtAvazyakAdhyayanasya sAmAyikasyopodghAtaniryuktimabhidhitsurAha-- sAmAipani jutiM vocchaM uvaesiyaM gurujaNeNaM / AyariyaparaMparaeNa Ag2ayaM ANupuvIe // 87 // sAmAyikasya niryuktiH sAmAyikanikistAM bakSye, kathaMbhUtAmityAha - upa-sAmIpyena dezitA upadezitA tAM, kena 1
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ poddhAtaniryuktiH 101 // Jain Education Internation gurujanena - tIrthaMkaragaNadharalakSaNena, punarupadezakAlAdAramya AcAryapAramparyeNAgatAM sa ca paramparako dvidhA - dravyato bhAvatazca tatra dravyaparamparakaH puruSapAramparyeNa iSTakAnAmAnayanaM, atra cAsammohArtha kathAnakaM gAthAvivaraNasamAptau vakSyAmaH, bhAvaparamparakastviyameva upodghAtaniryuktirAcAryapAramparyeNAgateti, kathamAcAryapAramparyeNAgatamiti cet, ata AhaAnupUrvyA-paripAThyA, tadyathA - jambUsvAminaH prabhavenAnItA tato'pi zayyambhavAdibhiriti, athavA jinagaNadharebhya Arabhya AcAryapAramparyeNAgatAM pazcAt svakIyagurujanenopadezitAmiti / tatra dravyaparamparake idamudAharaNaM-sAketaM nAma nagaraM, tassa uttarapuracchime disIbhAge surapiyago nAmago jakkho, tassAyayaNaM, so ya surapio jakkho sannihiyapADihero, so varise varise cittijai, maho ya se paramo kijjai, so ya cicito samANo taM caiva cittagaraM mArei, aha na cittijai to pabhUyajaNamAriM karei, to cittagarA sabai palAiumAraddhA, pacchA raNNA nAyaM jai sabai palAissaMti to eso jakkho acittijjaMto amha vahAe bhavissai, tato teNa cittakarA sabai saMkaliyabaddhA kayA, tesiM sadhesiM nAmAiM pacae | lihiUNa ghaDae chUDhANi, tato varise varise jassa nAmaM bAlapaNa ayANamANeNa kahijamANaM niggacchai teNa citteyabo, evaM kAlo vaccara, annayA kayAi kosaMbio cittakaradArako gharAto palAiDaM tatthAgato sikkhago, so bhamaMto sAgeyassa cittagarassa gharamallINo, so'vi egaputtago therIputtago, so se mitto jAto, evaM tassa tattha acchaMtassa aha taMmi varise therIputtassa vArato jAto, pacchA sA therI bahuppagAraM karuNaM ruyai, taM ruyamANaM theriM dadrUNa kosaMbako jAtakaruNo bhaNaikiM ammo ! rUyasi 1, tAe kahiyaM jahA mama puttassa vArato jAto, so bhaNai mA ruyaha, aha evaM jakkhaM cittissAmi, pArampaye iSTakAnayanajJA gA. 37 // 101 // w.jainelibrary.org
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAhe sA bhaNai-tumaM me puso kiM na hohisi 1, teNa bhaNiyaM-sacaM tava puco'haM, tahAvi ahaM cile, acchaha tugbhe asogAo, tato teNa chaTThabhataM kAUNa ahataM vatthajuyalaM parihitA aTThaguNAe pottIe muhaM baMdhiUNa cokkheNa payatteNa suIbhUteNa navaehiM kalasehiM mahAvittAM [vajralepAdikudravyarahitaiH ] navagehiM kuccehiM navagehiM mallasaMpuDehiM alessehiM vanehiM cittiUNa pAyavaDio bhaNai-khamaha mae jamavaraddhaMti, tato tuTTho jakkho bhaNai-varehi varaM, so bhaNai-esa caiva mama varaM dehi-mA logaM mArehi, jakkho bhaNai eyaM tAvadviyameva, jaM tumaM na mArio, evamanne'vi na mAremi, annaM bhaNa, so bhaNai - jassa egadesamavi pAsAmi dupayassa vA cauppayassa vA apayarasa vA tassa tayaNurUvaM rUvaM nibattemi, evaM houtti diNNo varo, tato so laddhavaro raNNA sakkArito samANo gato kosaMbinayariM, tattha sayANito nAma rAyA, so annayA kayAi suhAsaNagato dUyaM pucchara- kiM mama natthi jaM annarAINaM asthi ?, teNa bhaNiyaM-cittasabhA natthi, 'maNasA devANaM | vAyAe patthivANaM' takkhaNamittameva ANattA cittagarA, tehiM sabhAovAsA vibhaiyA, pacittiyA, tassa varadiNNagassa jo | raNNo aMteurakiDDApadeso so dino, teNa tattha tayANurUvesu rUvesu nimmiesu kayAi migAvaIe jAlakaDagaMtareNa pAyaguDato | diTTho, uvamANeNa nAyaM jahA esA migAvaI, teNa pAyaMguTThagANusAreNaM devIe rUvaM nivattiyaM, tIse cakkhummi ummillijjate | ego masibiMdU UruaMtare paDito, teNa phusio, puNovi jAto, evaM tinnivArA, pacchA teNa nAyaM-eeNa evaM hoyavameva, tato | cittasabhA nimmAyA, tato rAyA cittasarUvaM paloyato taM paesaM patto jattha sA devI, taM nivannaMteNa so biMdU diTTho, taM dahUNa ruTTho, paNa sama pattI dharisiyA iti, tato vajjho ANato, cittagaraseNI uvaDiyA - sAmi 1 esa varaladdhagotti,
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ % iSTakApA. % - ramparyam podAtahatato se khujAe muhaM dAiyaM, teNa tayANurUvaM nivattiyaM, tahAvi teNa saMDAsago chiMdAvito, nivisao ANatto, so puNo niyuktiH jakkhassa uvavAseNa Thito, bhaNito ya-vAmeNa cittihisi, sayANiyassa padosaM gato, teNa ciMtiyaM-pajjoto eyassa pII pivejjA, tato aNeNa migAvatIe cittaphalae rUvaM cittemaNa pajoyassa uvadvaviyaM, teNa diLaM, pucchio ya, teNa kahiyaM ai savisesa, tato pajjoeNa sayANiyassa dUto pesio-migAvaI deviM sigdhaM paTTaveha, jai na paTuvesi tato sabasAmaggIe pahAmi, gato dUto, teNa asakkArito niddhamaNeNa nicchuDho, teNa kahiyaM pajjotassa, pajjoto'viya dUyavayaNeNa Asurutto sababaleNa kosaMbi ei, taM AgacchaMtaM souM sayANito appavalo citte khuhito, atisAreNa paMcattamuvagao, tAhe migAvatIe ciMtiya-mA imo bAlo mama putto viNassihiti, esa khareNa na sakkae, pacchA dUto paTThavito, bhaNitoya-esa kumAro bAlo, amheMhiM gaehiM mA sImaMtarAiNA keNai aNNeNa pillijihiI, so bhaNai-ko mamaM dharamANe pillihii !, sA maNA-osIsae sappo joyaNasae vijjo, kiM karehiiti !, nagari daDhaM kareha, so bhaNai-AmaM karemi, sAbhaNai-ujjeNIe iDagAo baliyAo tA eyAhiM kIrau, AmaMti, tassa ya caddasa rAiNo vasavattiNo, teNa te sabalA ThAviyA, purisaparaMparaeNa tehiM iTTagA ANIyAto, kayaM nagaraM darda, tAhe tAe bhaNNai-iyANiM dhannassa bharehi nagariM, tato teNa bhariyA, jAhe nagarI rohagasajjA jAyA tAhe sA visaMvaiyA, ciMtiyaM ca'NAe-dhannANaM te gAmAgaranagarapaTTaNamaDavasannivesA jattha sAmI viharaha, pabajAmi jai sAmI ejja, tato bhagavaM samosaDho, tatya sabaverA pasamaMti, migAvatI niggayA, ghamme kahijamANe egro puriso esa sabannuttikALa pacchannaM maNasA pucchai, tato sAmiNA bhaNito-vAyAe puccha devANu NA CCTOASARAM 2 // Jain Education Inter For Private & Personal use only Kaw.jainelibrary.org
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ ppiyA!, varaM bahave sattA saMbujhaMti, evamavi bhaNite teNa bhaNiya-bhavavaM!jA sA sA sA, tattha bhagavayA AmaMti bhaNito, tato gotamasAmiNA bhaNiyaM-bhayavaM kiM eeNa jA sA sA seti bhaNiya / tattha tIse uTThANapAriAvaNiyaM sarva bhagavaM parikahei, teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM caMpA nAma nayarI, tattha ego suvaNNagAro itthIlolo, so paMca paMca suvaNNasayANi dAUNa jA pahANA kannA taM pariNei, evaM teNa paMcasayApiMDiyA, ekkekkAe tilagacoddasagaM alaMkAraM karei, jaMdivasa jAe samaM bhoge bhuMjai taddivasaM dei alaMkAraM, sesakAlaM na dei, so issAlugo taM gharaM na kayAi muyai, na vA annassa allidiyAvaM dei, so annayA mittassa pagate miceNa vAhio, aNicchaMto'vi balA jemeuM nIto, so tahiM gaottinAUNa tAhiM ciMtiya-kiM amhaM eeNaM suvaNNaeNaMti , aja pairikkaM NhAmo samAlabhAmo AviMdhAmo, bahAyAto pairikke majiyavayavihIe, tilagacoddasageNa alaMkAreUNa adAgaM gahAya pehamANIto ciTThati, so ya tato Agato, taM daLUNa Asuratto, teNa ekkA mahilA tAva piTTiyA jAva muyatti, tato annAo bhaNaMti evaM amhe'vi ekkekkA nihaMtavA, tamhA eyaM etdhava ahAgapuMjaM karemo, tattha egaNehiM paMcahiM mahilAsaehiM paMca egUNAI adAgasayAI jamagasamagaM pakkhittAI, tattha so addA. gapuMjo jAto, pacchA puNodi tAsiM pacchAyAvo jAto, kA gaI amha paimArigANaM bhavissai ?, loe ya uddhaMsaNAo sahiyabA, tAhe tAhiM gharakavADAI niraMtaraM nicchiddAI dArAI ThaveUNa se aggI dino sabatosamaMtato, teNa pacchANutAveNa sANukkosayAe tAe ya akAmanijarAe ya maNUsesu uvavaNNA,paMcavi sayA corA jAyA, egami pavae parivasaMti,so'vi suvaNNakAro| kAlamuvagato tirikkhesu uvavato, tattha jA sA paDhamamAriyA sA ekkaM bhavaM tiriesu, pacchA ekkami banaNakule ceDo KARANAMA+14-Marin.4-0.4 Jain Education Inter F wjainelibrary.org
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAtaniryuktiH // 103 // AyAto, so va paMcavariso jAto, so ya suvaNNagArajIvo tirikkhesu bhamiNaM taMmi kuThe dAriyA jAyA, so ceDo tIse bAlaggAho, sA ya nizcameva royai, teNa odarapoppayaM kareMteNa kihavi sA joNihAreNa hattheNa AhayA, taha caiva ThiyA roiDaM, | teNa nAyaM laddho mae uvAo iti, evaM so niccakAlaM karei, so tehiM mAyApiIhiM nAto, tAhe haNiUNa dhADio, sA'vi apaDappannA caiva kAmAureNa vippaNaTThA, so ceDo palAyamANo ciranagaraviNaTThadussIlAyAro jAto, gato egaM corapalliM jattha tANi egUNANi paMca corasayANi parivasaMti, sAvi viNasIlA pairikkaM hiMDaMtI evaM gAmaM gayA, so gAmo tehiM corehiM pillio, sA tehiM gahiyA, sA tehiM paMcahivi corasa ehiM paribhuttA tersi ciMtA jAyA- aha imA varAgI ettiyANa khudaNaM sahai, jai annA se biijjA labhejAmo to se vissAmo hojjA, tato tehiM annayA kayAi tIse viijjA ANIyA, jaMceva divasa ANIyA taddivasaM chiddANi sA maggara, keNa uvAraNa bhArejA 1, te ya annayA ghArDi ghettuM pahAviyA, tAe sA bhaNiyA-peccha kUvehiM kiMpi dIsai, sA daGkumArakhA, tApa tattheva chUDhA, te AgayA pucchaMti, tAe bhaNNai- appaNo mahilaM kIsa na sAraveha ?, tehiM nAyaM-jahA eyAe mAriyA, tato tassa baMbhaNaceDagassa hiyae ThiyaM-jahA esA mama pAvakammA bhagiNitti, subai ya jahA bhayavaM mahAvIro saGghannU sabadarisI ya, tato esa samosaraNe pucchai, tato sAmI | bhaNai-sazcaiva sA tava bhagiNI, evaM kahie so saMvegamAvanno, pavaio, evaM soUNa sahA sAM parisA payaNurAgA jAyA, tato migAvaI jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai namaMsai, vaMdittA namasittA evaM vayAsI-jaM navaraM pajjoyaM ApRcchAmi, tato tubbhaM sagAse pavayAmittibhaNiUNa pajjoyaM Apucchara, tato pajjoto tIse mahaimahA dravyapara mparake - STAntaH // 103 //
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ livAe sadevamaNuyAsurAe parisAe lajAina tarai vAre tAhe visajeitti,tato migAvaI pajjoyassa udayaNaM kumAraM niklevaganikhikAuNa pabaiyA,pajoyassavi aTThaaMgAravaIpamuhAodevIopabaiyAto,tANivipaMca corasayANi teNa gaMtUNa saMbo|hiyANi,evaM pasaMgeNa maNiyaM, ettha ihagAparaMparageNAhigAro,esa davaparaparaMgosAmprataM niyuktisvarUpAbhidhAnArthamidamAha| nijuttA te atthA jaMbaddhA teNa hoi nijuttI / tahavi ya icchAvei vimAsi muttaparivADI // 88 // yad-yasmAt sUtre nizcayenAdhikyena sAdhu vA Adau vA yuktAH-sambaddhA niryuktAH, niyuktA eva santaste zrutAbhidheyA I jIvAjIvAdayo'rthA anayA prastutaniryuktyA baddhA-vyavasthApitA vyAkhyAtA itiyAvat teneyaM bhavati niyukti, niyukAnAM-sUtre prathamameva sambaddhAnAM satAmarthAnAM vyAkhyArUpA yuktiyojana niyukayuktiriti prApte zAkapArthivAdidarzanAt yuphalakSaNasya padasya lopAt niyuktiriti bhavati, nanu yadi prathamameva sUtre'rthAH sambaddhA eva santi tarhi kimiti te niyuktyA vyAkhyAyante !, sambaddhAnAM svayameva vineyavargeNAvavudyamAnatvAt, tata Aha- tahaviyetyAdi, yadyapi sUtre sambaddhA evArthAH santi tathApi tAn sUtre niryuktAnapi arthAn vibhASitu-vyAkhyAtuM sUtraparipATI-sUtrapaddhatiH eSayatIva eSayati-prayojayati, iyamatra bhAvanA-apratibuddhyamAne zrotari guruM tadanugrahArtha sUtraparipATyeva vibhASitumeSayati, icchata icchata mAMpratipAdayitumitItthaM prayojayatIveti,kvacit sUtraparipATI miti pAThaH, tatraivaM vyAkhyA-ziSya eva sUtraparipATImanavabusamAno gurumicchAyAM pravarttayati-icchata icchata mAM vibhASituM-vyAkhyAtuM sUtraparipATImiti, vyAkhyA ca niyukti ataH punaryojanarUpA niyukiritthmdossaayeti|| iha prAgidamukcham arthapRthaktvasya taistIrthakaragaNadharaiH kathitasya zrutajJA For Private & Personal use only
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtraracanA 89-90 % * 4. upoddhAta nasya niyuktiM kIrtayiSyAmIti, tatra teSAmeva tIrthakaragaNadharANAM zIlAdisampatsamanvitatApratipAdanArya gAthAdvayamAhaniyutiH taSa-niyama-nANarukkhaM ArUDho kevalI amiynaannii| to muyAi nANavuhi bhviyjnnvivohnnttttaae||8|| taM buddhimaeNa paDeNa gaNaharA giNhi niravasesaM / titthayarabhAsiyAiM gaMthaMti tao pavayaNaTThA // 9 // // 104 // rUpako nAmAtrAlaGkAra, tatra vRkSo dravyato bhAvatazca, dravyataH pradhAno vRkSaH kalpavRkSaH, yathA tamAruhya kazcid gandhAdiguNasamanvitAnAM kusumAnAM saJcayaM kRtvA tadadhobhAgavatinAM puruSANAM tadArohaNAsamarthAnAmanukampayA kusumAni bisjati, te'pi ca bhUpAtarajoguNDanabhayAt vimalavistIrNapaTaiH pratIcchanti, punaryathopayogamupabhuJjAnAH parebhyazcopakurvANAH sukhaM prAmuvanti, evaM bhAvavRkSe'pi sarvamidamAyojyaM, tadyathA-tapazca niyamazvajJAnaM ca taponiyamajJAnAni tAnyeva vRkSastaponiyamajJAnavRkSaH tam, anazanAdibAhyAbhyantarabhedabhinnaM tapaH, niyamastvindriyanoindriyasaMyamaH, tatra zrotrAdInAM saMyamanaM indriyaniyamaH, kodhAdInAM vinigraho noindriyasaMyamaH, jJAnamiha kevalajJAnaM parigRhyate,tasyaiva sampUrNatvAta, uttaratra kevaligrahaNAcca, itthaMbhUtaM vRkSamArUDhaH,iha jJAnaM sampUrNamasampUrNa ca bhavati tataH sampUrNajJAnaparigrahArthamAha-kevalaM-sampUrNajJAnamasyAstIti kevalI,asAvapi trividhaH, tadyathA zrutakevalI kSAyikasamyaktvakevalIkSAyikajJAnakevalI, yadivA catuvidhA,tadyathA-zrutakevalI avadhikevalI manaHparyAyajJAnakevalI kevalajJAnakevalIti,tatra zrutAdikevalivyavacchittaye kevala jJAnena kevalitvaM pratipipAdayiSurAha-amitajJAnI,amitajJAnena kevalIti bhAvArthaH, sa ceha prakramAd bhagavAn catusliM-12 dAzadatizayasampannastIrthakaraH, 'toti tato vRkSAt jJAvarUpakusumadRSTiM kAraNe kAryopacArAt jJAnakAraNabhUtazabdakusumavRSTiM, // 104 // Jain Edmann dow.jainelibrary.org
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ KUSUAGRAAKROAC kimarthamityAha-bhavyAzca te janAzca bhavyajanAsteSAM vibodhanam tadartha-tannimittam, atra para Aha-nanu kRtakRtyo bhagavAn tatastasya parebhyastattvakathanamanarthakam , prayojanAbhAvAt, athAsti prayojanaM tarhi nAsau kRtakRtyaH, prayojanasApekSatvAdasmadAdivat, anyacca-sarvajJo vItarAgazca bhagavAn sa bhavyAneva vibodhayatItyayuktaM, tathAhi-sarvajJatvAdasAvabhavyAnAmapi vi-12 vodhanopAyamavagacchati, anyathA sarvajJatvavyAghAtaprasaGgAt, na ca tasya bhavyeSu pakSapAto yena bhavyAneva vibodhayati nAbha-18 vyAn vItarAgatvAditi, atrocyate, kRtakRtyo bhagavAn na bhavati, tIrthakaranAmakarmavipAkodayasyAdyApyanubhUyamAnatvAt , tadanubhavazca saddharmadezanAdiprakAreNeti na tattvakathanamanarthakaM, yadapyuktam 'sarvajJo vItarAgazca bhagavAni'tyAdi, tatrApi yata eva bhagavAn sarvajJo'ta eva bhavyAneva vibodhayati,abhavyAnAM bodhanopAyasya kasyApyabhAvAt, anyathA abhavyatvAyogAt , tato na kazciddoSaH, na ca pakSapAto bhavyeSu, vItarAgatvAt kevalaM tasya bhagavatastrailokyAdhipateH pakSapAtanirapekSamavizeSeNa saddharmadezanAM kurvato vibhinnasvabhAveSu prANiSu tathA tathA svAbhAvyAd vivodhAvivodhakAriNI puruSolUkakama-12 lakumudAdipyAdityasya prakAzanakriyeva saddharmadezanakriyopajAyate, tato na kazciddoSaH, ukaM ca vAdimukhyena-"vadvAkya-8 to'pi keSAzcidabodha iti me'dbhutam / bhAnormarIcayaH kasya, nAma naalokhetvH||1|| naivAchUtamulUkasya, prakRtyA klissttcetsH| svacchA api tamastvena, bhAsante bhAsvataH karAH // 2 // " kizca-yathA suvaidyaH sAdhyamasAdhyaM vA vyAdhi cikitsamAnaHpratyAcakSANazca nAtajjJo na ca rAgadveSavAna, evaM sAdhyAsAdhyabhavyAbhavyakarmarogamapanayannanapanayaMzca nAtajjJo na ca rAgadveSavAn , yathA vA yogye dalike rUpaM kurvan ayogye cAkurvan rUpakAro nAtajJo navA raagdvessvaan| Mw.iainelibrary.org For Private & Personal use only Jain Education Inter
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ upoddhAta- evaM yogyAn vibodhayan ayogyA~zcAvibodhayan nAtajjJo navA rAgadveSavAn bhagavAn , uktaMca-" sajhaM tigicchamANo, niyuktiniyuktiH rogaM rAgI na bhaNNae vejo / muNamANo ya asajhaM nisehayato jaha adoso // 1 // taha bhavakammaroga, nAsaMto svarUpaM 88 rAgavaM na jinnvejo|ny dosI abhabAsajjhakammaroga nisehNto||2|| mottumajogga jogge, dalie rUvaM karei ruuyaaro| sUtraracanA // 10 // na ya rAgaddosillo, taheva jogge vivohaMto // 3 // (vi. )" dvitIyagAthAvyAkhyA-tAM jJAnakusumavRSTiM buddhimayena- 89-90 hai buddhyAtmakena paTena gaNadharAH-prAguktasvarUpA gautamAdayo grahItum-AdAtuM niravazeSAM -sampUrNA, gaNabhRtAM bIjA-|| dibuddhitvAt, kiM kurvantItyata Aha-bhASaNAni bhASitAni, bhAve niSThApratyayaH, tIrthakarasya bhASitAni tIrthakarabhA|SitAni kusumakalpAni praznanti, vicitrakusumamAlAvat, kimarthamityAha-pragataM prazastamAdau vA vacanaM pravacanaM -dvAdazAGgaM gaNipiTakaM tadartha, kathamidaM pravacanaM bhavedityevamarthamiti vA, yadivA pravaktIti pravacanam, bahulavacanAt kataryana, saGghastadarthamiti, tathA cAyamevArthoM bhASyakAreNApi poSitaH,-" tuMgaM viulakkhadhaM sAtisayo kapparukkhamArUDho / pajattagahiyabahuvihasurabhikusumo'NukaMpAe // 1 // kusumasthibhUmiviTThiyapurisapasAriyapaDesu pakkhivai / gaMthaMti te'vi ghettuM sesajaNANuggavAe // 2 // logavaNasaMDamajhe, cottiisaaisysNpdoveto| tavaniyamanANamaiyaM sa // 10 // kapparukkhaM samArUDho // 3 // pajattamANakusumo, tAI chaumatthabhUmisaMthesu / nANakusumatthigaNaharasiyabuddhipaDesu pkkhivh||4||tN nANakusumavuddhiM ghettuM bIyAibuddhayo svN| gaMthaMti pavayaNaTA mAlA iva cittakusumANaM // 5 // pagayaM WUGARCANKAR 8 w.jainelibrary.org Jain Education in
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ *A4%AARAKol vayaNa pavayaNamiha suyanANaM kayaM saha hoja / pavayaNamahavA saMgho, gahiti tayaNuggaTThAe // 6 // (vi. )" prayojanAntaraM pratipipAdayiSuridamAha ghettuM ca suhaM suhagaNaNadhAraNA dA pucchiuM ceva / eehiM kAraNehiM jIyaMti kayaM gaNaharehiM // 11 // iha mutkalaM bhagavatA tIrthakareNoktaM vacanavRndaM mutkalakusumanikurambamiva sarvAtmanA prahItuM na zakyate, prathitaM tu 6. sUtrIkRtaM sat grahItuM AdAtuM sukhaM bhavati, sukhena grahItaM prabhUtamapi zakyate iti bhAvaH, iyamatra bhAvanA-padavAkyapraka raNAdhyAyoddezAdhyayanaprAbhRtavastupallavAdiniyatakramavyavasthApitaM jinavacanametAvadasya gRhItametAvacca purastAd grahItavyamiti vivakSayA pravarddhamAnenotsAhana yalata eva grahItaM zakyate. tathAguNanaM dhAraNaMca guNanadhAraNe te api grathite sati sukha bhavataH, tatra guNana-parAvattenaM dhAraNA tvavismRtiH, tathA dAtaM ziSyebhyaH praSTuM ca saMzayApanodArtha gurupAdamUle surkha bhavati, sukhena praznaH ziSyebhyazcAtisarjanaM karta zakyata iti bhAvaH, etairanantaroktaiH kAraNaH jIyanta iAta jAvitaka, zrutasyojIvanamidamiti, kimukaM bhavati ?-jIvitaM jIvanarUpaM na kadAcid vyavacchedamupayAti tathA zrutamapyavyavacchi. |ttinayAbhiprAyato na kadAcid vyavacchidyate, tato jIvitamiva jIvitaM-sadA'vasthAna dvAdazAGgasya syAdityevamartha kRtaM | prathitaM gaNadharaiH, athavA na sukhAdikAraNebhya eva, kiMtahi ? 'jIyaMti'tti jIvitaM-maryAdA gaNadharANAmidaM jIvitam-iyaM / 4AmayodA tannAmakarmodayatastatsvabhAvatayA karttavyameva zrutaviracanamiti taiH sUtraM athitam, athavA jIyanta iti jItam Aca-121 |ritaM kalpa ityeko'rthaH, tataH sarveSAM gaNabhRtAmidaM jIvitama-ayaM kalpo yathA sandarbhaNIyaM tIrthakaravacanamiti taiH kRtaM, For Private & Personal use only
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAtaniryuktiH // 106 // Jain Education Inter uktaM ca- "sabehiM gaNaharehiM, jIyaMti suyaM jato na vocchinnaM / gaNaharamajjAyA vA jIvaM sabANuzcinaM vA // 1 (vi0 ) n | atha tIrthakara bhASitAnyeva kramavyavasthApitAni sUtramastu, gaNadharasUtrIkaraNe tu ko vizeSaH 1, ucyate, iha bhagavAn viziSTa - matisampannagaNadharApekSayA prabhUtArthe svalpamevArthamAtramabhidhatte, natvitarajanasAdhAraNaM grantharAziM tato gaNadharANAM sUtrakRtiH, tathA cAha atthaM bhAsaha arahA suptaM gaMdhati gaNaharA niuNaM / sAsaNassa hiyaTThAe, tao suttaM pavate // 92 // artham - arthamAtramevAn bhASate, na prabhUtajanasAdhAraNaM grantharAziM tato gaNadharAH zAsanasya hitArtha 'nipurNa ' bahu sUkSmArthapratipAdakaM niguNaM vA-niyataguNaM sannihitAzeSasUtraguNamitiyAvat 'sUtraM' dvAdazAGgarUpaM prananti, tata eva sUtraM jagati pravarttate iti, kvacitpAThAntaraM 'gaNaharA niuNA' iti, tatra gaNadharAH vizeSyante, nipuNAH sUkSmArthadarzitvAt, niyataguNA niguNA vA, sannihitasamastaguNatvAt // Aha- tatpunaH sUtraMkimAdikaM kiMparyavasAnaM kiyatparimANaM ko vA'sya sAra ityata AhasAmAiyamAIyaM suyanANaM jAva biMdusArAo tassavi sAro caraNaM sAro caraNassa nivANaM // 93 // tat zrutajJAnaM sAmAyikamAdiryasya tat sAmAyikAdi yAvat bindusArAt - bindusAraM yAvat, bindusArAkhyacaturdazapUrvaparyantamityarthaH, tacca mUlabhedApekSayA dvibhedaM tadyathA - aGgapraviSTamanaGgapraviSTaM ca aGgapraviSTaM dvAdazabhedamAcArAdibhedAd, | anaGgapraviSTamanekabhedamAvazyakatadvyatirikta kAlikotkAlikAdibhedAt uktaM ca- "vyanekadvAdazabhedaM zruta" ( tattva 1-) miti, sUtragrandhane hetuH 90 sUtrapravRtiH sUtrAdi91-3 // 106 // w.jainelibrary.org
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Inter tasyApi zrutajJAnasya sArazcaraNaM, sArazabdo'tra phalavacanaH pradhAnavacanazca mantavyaH, tasya phalaM caraNaM, yadivA tasmAdapi zrutajJAnAccaraNaM pradhAnaM, nanu caraNaM nAma saMvararUpA kriyA, kriyA ca jJAnAbhAve hatA, 'hayA anANato kiyA' iti vacanAt, tato jJAnakriyAbhyAM samuditAbhyAmeva mokSa iti samAnatvamevobhayoH, kathaM jJAnasya sArazcaraNamiti 1, ucyate, iha yadyapi " samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArga" ( tattvA- 1. 1 ) iti samAnaM jJAnacaraNayornirvANahetutvamupanyastaM, tathApi guNapradhAnabhAvo'sti, tathAhi -jJAnaM prakAzakameva, 'nANaM payAsaya' miti vacanAt, caraNaM tvabhinavakarmAdAnanirodhaphalaM prAgupAttakarmanirjarAphalaM ca, tato yadyapi jJAnamapi prakAzakatayopakArIti jJAnacaraNarUpadvikAdhIno mokSaH, tathApi prakAzakatayaiva vyApriyate jJAnaM, karmamalazodhakatayA tu caraNamiti pradhAnaguNabhAvAccaraNaM jJAnasya sAraH, uktaM ca- "nANaM payAsayaM ciya guttivisuddhIphalaM ca jaM caraNaM / mokkho ya dugAhINo caraNa nANassa to sAro // 1 // " (vi0 ) apizabdAt samyaktvasyApi sArazcaraNam, athavA apizabdasya vyavahitaH sambandhaH, tasya - zrutajJAnasya sArazcaraNamapi, apizabdAnnirvANamapItyarthaH, anyathA jJAnasya nirvANahetutA na syAt, kintu caraNasyaiva, aniSTaM caitat 'samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArgaH' tathA 'nANakiriyAhiM mokkho' ityAdi vacanAt, kevalaM sA jJAnasya nirvANahetutA gauNatayA pratipattavyA, mukhyatayA tu caraNasya, yataH kevalajJAnalAbhe'pi na tatkSaNameva muktirupajAyate, kintu zailezyavasthAcaramasamaya bhAvicaraNapratipattyanantaram, ato mukhyaM kAraNaM nirvANasya caraNaM, tathA coktam- "jaM sabanANalaMbhAnaMtaramahavA na muccae sabo / muccara ya saba saMvaralAbhe to so pahANayAro // 1 // " (vi0 ) tata uktam-tasya sArazcaraNamiti, tathA 'sAro caraNassa nivANa 'mityatra ww.jainelibrary.org
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAtaniryuktiH // 107 // sArazabdaH phalavacanaH, caraNasya saMyamataporUpasya sAraH - phalaM nirvANam, ihApi zailezyavasthAbhAvi saMrvasaMvararUpaccA|ritramantareNa nirvANasyAbhAvAt tadbhAve cAvazyaMbhAvAditi pradhAnabhAvamadhikRtya upanyastam, anyathA zailezyavasthAyAmapi | kSAyikajJAnadarzane sta iti samyagjJAna darzanAdirUparatnatrayasya samuditasyaiva nirvANahetutvamiti // tathA cAha niyuktikAraHsuyanANammivi jIvo vahaMto so na pAuNai mokkhaM / jo tava-saMjamamaie joge na caei voDhuM je // 94 // zrutajJAne apizabdAnmatyAdiSvapi jJAneSu jIvo varttamAnaH san na prApnoti mokSamityanena pratijJArthaH sUcitaH yaH | kiMviziSTa ityAha-yastapaHsaMyamamayAn- tapaHsaMyamAtmakAn yogAn na zaknoti vodumityanena hetvarthaH, je iti pAdapUraNe 'ijerAH pAdapUraNe' iti vacanAt dRSTAntastu svayamabhyuhyo vakSyati vA, prayogaH-na jJAnamevepsitArthaprApakaM satkriyAvirahAt svadezaprAtyabhilaSitagamanakriyAzUnyamArgajJajJAnavat, sautro vA dRSTAntaH, mArgajJaniryAmakAdhiSThitepsitadiksasprApakapavana kriyAzUnyapotavat // tathA cAha jaha cheyaladdhanijjAmao'vi vANiyagaicchiyaM bhUmiM / vAeNa viNA poo na caeha mahaNNavaM tariDaM // 95 // taha nANaladdhanijjAmao'vi siddhivasahiM na pAuNai / niuNo'vi jIvapoo tava-saMjamamAruyavihINo // 96 // 6 yathA ' yena prakAreNa 'cheko' dakSo 'labdhaH' prApto niryAmako yena potena sa tathAvidhaH apizabdAt sukarNadhArAdya| dhiSThito'pi vaNija iSTA vaNigiSTA tAM bhUmiM mahArNavaM tIrtvA vAtena vinA poto na zaknoti, prAptumiti vAkyazeSaH, upanaya | mAha tathA zrutajJAnameva labdho niryAmako yena jIvapotena sa tathAvidhaH, apizabdAtsunipuNamatikarNadhArAdyadhiSThito'pi, saMyamasya mukhyatA 94-6 // 107 //
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4% saMyamataponiyamarUpeNa mArutena vihIno nipuNo'pi jIvapoto bhavArNavaM tI sanmanorathavaNijo'bhipretAM siddhivasatiM na imAmoti, tasmAttapaHsaMyamAnuSThAne khalvapramAdavatA bhavitavyam // tathA cAtraupadezikameva gAthAsUtramAha& saMsArasAgarAo ubbuDDo mA puNo nivuddddejaa| caraNaguNavippahINo, buDDai suvahuMpi jANato // 97 // 1 asyAH padArtho dRSTAntAbhidhAnadvAreNa procyate, yathA nAma kazcit kacchapaH pracuratRNapatrapaTalaniviDatamazaivalAcchAdihai todakAndhakAramahAddAntargato vividhAnekajalacarakSobhAdivyasanaparamparAvyavasthitamAnasaH sarvataH paribhraman kathamapi zevAlarandhramAsAdya tenaiva ca tata upari vinirgatya zaradi pArvaNacandracandrikAsparzasukhamanubhUya bhUyo'pi svabandhusnehAkaTacetovRttisteSAmapi tapasvinAmadRSTakalyANAnAmahamidaM suralokakalpaM kimapi darzayAmItyavadhArya tasminneva hRdamadhye nimagnaH, tataH samAsAditavandhuvargastadarzananimittaM vivakSitarandhropalabdhaye paryaTana avazyaM kaSTataraM vyasanamanubhavati sma, evamayamapi jIvakacchapo'nAdikarmapaTalasantAnAcchAditAnmithyAdarzanAditamo'nugatAn vividhazironetrakarNavedanAvarakuSThabhagaMdarAdizarIreSTaviyogAniSTasamprayogAdimAnasaduHkhajalacarasamUhAnugatAn , saMsaraNaM saMsAraH, bhAve ghaJpratyayaH, sa eva sAgarastasmAt paridhaman kathaJcideva manuSyabhavaprAptiyogyakarmodayalakSaNaM raMdhramAsAdya manuSyatvaprAptyA unmanaH san jinacandravacanakiraNAvabodhamAsAdya duSprApo'yaM jinavacanavodhilAbha ityevaM jAnAnaH svajanasnehaviSayAturacittatayA mA punaH kUrmavat | tatraiva nimajjeta, Aha-ajJAnI kUrmo'to nimajjati, itarastu hitAhitaprAtiparihArajJo jJAnI tataH kathaM nimajati !, ASAKARSAGA%%% Jain Education international
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ caraNopa upodAtaniyuktiH 97-200 // 108 // L+4-0%A4%AEKC+%AC tata Aha-caraNaguNaiH vividham-anekaprakAraM prakarSaNa hInazcaraNaguNavihINaH, tataH subahapi jAnana nimajati, athavA nizcayanayadarzanenAsAvayajJa eva, jJAnaphalazUnyatvAd, ato nimajjatIti prakRtamevArtha samarthayamAna Aha suSahuMpi suyamahIyaM kiM kAhI caraNavippahINassa ? / aMdhassa jaha palittA dIvasayasahassakoDIvi // 98 // | subahapi zrutamadhItaM caraNaviprahINasya nizcayato'jJAnameva, tatphalAbhAvAt , tatastatsadapi kiM kariSyati !, na kiJci|dapi, akiJcitkarameveti bhAvaH, atraiva dRSTAntamAha-andhasya yathA dIpazatasahasrakovyapi, pradIvAnAM dIpAnAM zatasahavANi teSAM koTI, apizabdAt tadvyAdikoTayo'pi, Aha ca bhASyakRt-"saMtaMpi tamaNNANaM nANaphalAbhAvaosubahuyapi / sakiriyAparihINaM, aMdhassa padIvakoDIvi // 1 // " vyatirekamAha| appaMpi muyamahIyaM pagAsayaM hoi caraNajuttassa / eko'vi jaha paIvo, sacakkhuyassA pyaasei|| 99 // __ alpamapi zrutamadhItaM caraNayuktasya ' sAvadyetarayoganivRttipariNAmarUpacaraNalakSaNacakSuSmataH prakAzakaM bhavati-heyopAdeyArthaprAptiparihArapradarzakamupajAyate, caraNAnugatayathAvasthitazuddhapariNAmarUpacakSurupetattvAd, tatraiva dRSTAntamAha-eko'pi yathA pradIpaH sacakSuSkasya prakAzayati // Aha-nanvitthaM sati caraNarahitAnAM jJAnasampat sugatiphalApekSa yA nirarthikA prAmoti, satyamevametat, iSyate eva nirarthikA, yata Aha jahA kharo caMdaNabhAravAhI, bhArassa bhAgI nhucNdnnss| evaM khu nANI dharaNeNa hINo, nANassa bhAgI nahu suggaIe // 10 // Jain Education Inter For Private & Personal use only w.jainelibrary.org
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ yathA kharazcandanabhAravAhI san bhArasa bhAgI-candanakAThamAramudahana tajanitazramAdikaSTabhAgI, na tu candanasyacandanarasakriyamANavilepanAderbhAgI, evameva, khuzabdo'vadhAraNe, jJAnI caraNena hInaH san jJAnasya-jJAnapaThanaparAvartanacintanAdijanyakkezaparamparakasya bhAgI, natu sudevatvamumAnuSatvasiddhilakSaNAvAH sugateH, ukkaM ca-"nahi nANaM viphalaM ciya kilesphlyNpicrnnrhiyss|nissphlprivhnnaato caMdaNamArokharasseva // 1 // " (vi01157) samprati mAbhUdvineyasya ekAntenaiva jJAne'nAdaraH kriyAyAM ca tacchnyAyAM pakSapAta iti dvayorapi kevalayoriSTaphalAsAdhakatvamupadarzayati hayaM nANaM kiyAhINaM, hayA annANao kiyaa| pAsaMto paMgulo daDo, ghAvamANo ya aNgho||11|| atrAkSarArthaH pratIta eva, bhAvArthaH tadudAharaNAdavaseyaH, taccedam-egammi mahAnagare palIvaNaM saMvuttaM, taMmi ya aNAhA duve jaNA, taMjahA-paMgulo aMdhaloya, te yanagaraloejalaNabhayasamunbhaMtaloyaNe palAyamANe saMte paMgulato gamaNakiriyAviyalo jANatovi palAyaNamaggaM kamAgaeNa agaNiNA daho, aMgho'vi gamaNakiriyAjuco palAyaNamaggamajANato turiyaM jalaNAbhimuhaM ceva gaMtuM payaho, tato agaNibhariyAe khANIe paDito, daho ya, eSa dRSTAntaH, ayamarthopanayaH-jJAnyapi kriyArahito na kAMgneH palAyituM samarthaH, nApItaraH samarthoM, jJAnavikalatvAt, atra prayogo-jJAnameva viziSTaphalasAdhakaM na bhavati, saskriyAyogazUnyatvAt, nagaradAhe paoNlapalAyanavijJAnavat, nApi kriyeva viziSTaphalaprasAdhikA sajjJAnarahitalAt, nagaradAha evAndhasya palAyanakriyAvat, nanvevaM samuditayorapijJAnakriyayonirvANaprasAdhakasAmAnupapattiH, pratyekamabhAvAt, sikatAlavat, Ahara-"patyamabhAvAo, nivANaM samudiyAsuvina juttaMnANakiriyAsu vottuM sika-/ ma. 9 ___JainEducation Intemator For Private & Personal use only vidow.jainelibrary.org
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ upoddhAta- niryutiH // 10 // saka 994-964GEANCHAR tAsamudAyatellaM va ||1||(vi.1163)" naiSa doSaH, samudAyasAmarthyasya pratyakSasiddhatvAt,tapAhi-jJAnakriyAbhyAM kaTAdikArya- jAnaki siddhaya upalabhyante eva, natu sikatAsu tailaM,na ca dRSTamapahotuM zakyate, evamAbhyAmadRSTa kAryasiddhirapyaviruddheti na kazci-yAbhyAka 4 doSaH, kiJca-na sarvathaivAnayoH pratyekaM nirvANaprasAdhakasAmarthyAyogaH, dezopakAritvAbhyupagamAt, tathA hi tadeva dezopa kAritvaM samudAye samagratvAdiSTaphalaprasAdhakaM bhavati, kevalaM tu sAmagrIvikalatayetarasApekSatvAdasAdhakamiti kevalayoH||101-2 sAmarthyAyogaH, ukkaM ca-"vIsuM na sabaha ciya sikatAtellaM va sAhaNAbhAvo / desovagAriyA jA sA samudAyaMmi saMpaNNA 8 // 1 // (vi.1165) etadevAha saMjogasiddhIi phalaM vayaMti, nahu egacakeNa raho payAha / aMdho ya paMgU ya vaNe samicA, te saMpauttA nagaraM paviTThA // 10 // jJAnakriyayoH saMyoganiSpattAveva mokSalakSaNaM phalaM vadanti-vyAcakSate bhagavantastIrthakarAH, na hi loke'pyekacakreNa ramaH pravartate, evamanyadapi sAmagrIjanyaM kArya sarvamavagantavyam , atraiva dRSTAntamAha-andhazca paGgazca vane sametyamilitvA tau samprayukto nagaraM praviSTau, sametyetyukte'pi tau samprayuktAviti punarabhidhAnamAtyantikasamprayogapradarzanArtham , atra udAharaNaM-egammi raNNe rAyabhaeNa nagarAto ubasiya logo Thio, puNovi dhADibhaeNa pavahaNANi ujhiyA palAto, tattha duve aNAhA ujhiyA, gayAe dhADIe logaggiNA vAyapalIvieNa vaNadavo laggo, teya bhIyA, tattha aNdho| chuTTakaccho ayANacaNato aggisaMmuhaM ceva palAyai, tato paMguNA bhaNiyaM-mA ito nAsa, jatto ito ceva aggI, tenn| // 1091 Urjainelibrary.org Jain Education For Private & Personal use only temational
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4% -%%%ACKALKARANG bhaNiyaM-kuto puNa gacchAmi, paMguNA bhaNiyaM-ahaMpi purato atidUre maggadesaNe na samattho, jato paMgU, tA maM khaMdhe kareha / jeNa ahaM kaMTagajalaNAdiapAe pariharAvito suhaM taM nagaraM pAvayAmi, teNa tahatti paDivajjiya maNuSThiyaM, gayA ya khemeNa dovi nagaraM, eSa dRSTAntaH, ayamarthopanayaH-evaM jJAnakriyAbhyAM samuditAbhyAM siddhipuramavApyate iti, prayogazcAtraviziSTakAraNasaMyogo'bhilaSitakAryaprasAdhakaH, samyakriyopalabdhirUpatvAdandhapaGvoriva nagarAvAleH, yaH punarabhilaSitaphalasAdhako na bhavati sa samyakriyopalabdhirUpo'pi na bhavati, iSTagamanAdikriyAvikalavighaTitaikacakarathavaditi vyatirekaH, nanu jJAnakriyayoH sahakAritve sati kiM kena svabhAvenopakurute, kimavizeSeNa zibikodvAhakavata, uta |bhinnasvabhAvatayA gamanakriyAyAM nayanacaraNAdivat , ucyate, bhinnasvabhAvatayA, yata AhanANaM payAsayaM sohao tavo saMjamo ya guttikro| tiNhaMpi samAoge mokkho jiNasAsaNe bhnnio||10|| iha yathA kizcidudghATadvAraM bahuvAtAyanajAlakarUpacchidraM vAtAkRSTAdipracurareNukacavarapUritaM zUnyagRhaM, tatra va vastukAmaH ko'pi tat zuzodhayiSubharavAtAyanajAlakAni sarvANyapi bAhyareNukacavarapravezaniSedhArtha sthagayati, madhyeca hai pradIpa prajvalayati, puruSaM ca kacavarAdyAkarSaNAya vyApArayati, tatra pradIpo revAdimalaprakAzanavyApAreNopakurute, dvArA|disthaganaM bAhyareNvAdipravezaniSedhena, puruSastu revAdyAkarSaNAt tacchodhanena, evamihApi jIvApavaraka udghATitAnavadvAraH sadguNazunyo mithvAtvAdihetvAkRSTakarmakacavarApUrito muktisukhanivAsahetoH zodhanIyo vartate, tatra jJAyate'neneti jJAnaM, taca prakAzcayatIti prakAzakaM, jJAnaM prakAzakatvenopakurute, tatsvabhAvatvAt , gRhamalApanayane pradIpavaditi AE%ACACAN Jain Education Interational For Private & Personal use only wiw.jainelibrary.org
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodAna- bhAvaH, kriyA tu tapAsaMyamarUpatvAdityamupakurute, zoSavatIti zodhakaM, kintadityAha-tApayatyanekabhavopAttamaSTaprakAra jJAnAdI kati tapaH, tatazedhakatvenopakurute,tatsvabhAvatvAt,gRhakacavarojjhanakriyayA tacchodhane karmakarapuruSavat , tathA saMvamanaM 21 nAmupaka saMyamA, bhAvelapratyayaH, AzravadvAraviramaNamitiyAvat, cazabdaH pRthagjJAnAdInAM prakAntaphalasiddhau bhinnopakAra tyA ritA10 110 // vadhAraNAH, gopanaM guptiH, striyAM tipratyayaH, Agantukakarmakacavaranirodha iti hRdayaM, guptikaraNazIlo guptikaro, hetuvicchIlAnukUleSvityAdinA TapratyayaH, kimukaM bhavati !-saMyamo'pyapUrvakarmakacanarAgamananirodhenopakurute, tatsvabhAvavAta. gRhazodhane pavanapreritakacavarAgamananirodhena vAtAyanAdisthaganavat, evaM ca trayANAmeva, apizabdo'vadhAraNe. bavaSA sambhAvane, kiM sambhAvayati trayANAmapi jJAnAdInAM, kiMviziSTAnAm !-nizcayataH kSAyikANAM, na tu kSAyopa-16 amikAnAmapi, samAyoge-saMyoge mova:-sarvathA aSTavidhakarmamalaviyogalakSaNaH jinAnAM zAsanaM jinazAsanaM tasmin maSitA' uktaH, nanvevaM sati 'samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArga ityAgamo virudhyate, samyagdarzanamantarepokalakSaNazAnAdicayAdeva mokSapratipAdanAd, naiSa doSaH, jJAnagrahaNena tasyApi grahaNAd, anyathA jJAnatvAyogAt, aka evAnyatra // 11 // citaSTayama-"jJAnaM sumArgadIpaM samyaktvaM tadaparAGmukhatvAya / cAritramAnavAnaM kSapayati kammANi tu tpo'gniH||1||"laa iti| iha yat prAgniyuktikRtA'myapAk-izrutajJAne'pi jIvo varcamAnaH san na prAmoti mokSamiti, tatpatijJAgAthAsUtraM, tatraiva sUtrasUcitaH khasvayaM heturavagantavyaH, kutaH, takha bAyopazamikatvAt , dRSTAnto'pi sUtrasUcito'yamavadhijJAnaviditi, bAyikajJAnAcavAdhau ca mokAbAdhiriti tattvaM, tataH zrutakhaiva bAyopazAmikamAvamupadarzayati nece%EX +A+MAHAKAALCACACAR Jain Education Interna wiainelibrary.org
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ SANSACRACAsvara bhAve khaoksamie duvAlasaMgapi hoi-muynaannN| kevaliyanANalaMbho maNNatva kheksaayaannN||104|| bhavanaM bhAvo bhavatIti vA bhAvastasmin, saca audayikAbanekabhedastata Aha-kSAyopazamike, dvAdazAGgAni yatra tat dvAdazAGgam, apizabdAdaGgabAhyamapi, bhavati zrutajJAnam , upalakSaNametat, matyAdijJAnatrayamapi sAmAyikacatuSTayamapi, tathA kevalasya bhAvaH kaivalyaM-ghAtikarmaviyoga ityarthaH tasmin jJAnaM kaivalyajJAnaM, kaivalye sati jJAnagrahaNena iha yo 'budhyadhyavasitamartha puruSazcetayate' iti vacanAt prakRtivimuktasya buddhyabhAvAt jJAnAbhAva iti pratipannastasya prakRtimuktAjJAnipuruSapratipAdanaparakunayamatavyavacchedamAha, tasya lAbha:-prAptiH, kathaM-kaSAyANAM-krodhAdInAM kSaye sati, nAnyatra, tRtIyArthe saptamI, nAnyena prakAreNa, chAsthavItarAgAvasthAyAM kaSAyakSaye satyapyakSepeNa kaivalyajJAnAbhAve jJAnAvaraNakSayAnantaraM cAvazyabhAve kaSAyakSayagrahaNaM prAdhAnyakhyApanArtha, kaSAyakSaya eva sati nirvANaM, nAnyathA, kaSAyakSaya eva sati trayANAmapi samyaktvAdInAM kSAyikatvasiddheH, nanvevaM tarhi yadAdAvuktaM zrutajJAne'pi vartamAnaH san jIvona prApnoti mokSaM, yastapaHsaMyamAtmakayogazUnya iti vizeSaNaM tadanarthakaM, zrute'pi sati tapaHsaMyamAtmakasahiSNorapi mokSAbhAvAta, satyametat, kevalaM zAyopazamikasamyaktvazrutacAritrANAmapi samuditAnAM kSAyikasamyaktvAdinibandhanatvena paramparayA moksshetutvmstiitydossH|aah-prtipnnmsmaabhirmoksskaarnnkaarnnN zrutAdi, paraMtasyaiva kathamalAbho lAbho veti', ucyate aTTaNhaM payaDINaM ukosahiIe~ baTTamANo u / jIvona lahai sAmAiyaM cauNhapi egayaraM // 105 // aSTAnAM prakRtInAMjhAnAvaraNIyAdikammeprakRtInAm utkRSTA cAsau sthitizca utkRSTasthitistasyAM vartamAno jIvona Lama-1 Jain Education Intema For Private & Personal use only
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAtaniyuktiH // 11 // 4%AA%ARA te-naprAmoti,kintadityAha-sAmAyikaM, kiM tadityAha-caturNA-samyaktvasAmAyikazrutasAmAyikadezaviratisAmAyikasarvazrutasyabAviratisAmAyikAnAmekataram-anyatamad, apizabdAt matijJAnAvi pana labhate, na kevalametAni na labhate, pUrvapratipano- yopasAmApyAyurvarjakarmotkRSTasthitauna bhavati, yato'vAptasamyaktvastatparityAge'pina bhUyo pranthimullakSyotkRSTasthitI kammaprakRtIba yikalAmaH mAti, baMgheNa na volai kayAI tivacanAt ,eSa siddhAntikAbhiprAyaH,karmaprandhikAstu bhinnagrantherapyutkRSTasthitivandho bhava 104-5 tIti pratipannAH, AyuSastUtkRSTasthitau vartamAnaH samyaktvazrutasAmAyikayoranuttarasura upapAtakAle pUrvapratipannona pratipadyamAnakara,pUrvamavazyaM pratipannatvAta,AyuSastu jaghanyasthitI vartamAnona pUrvapratipanno nApi pratipadyamAnakaH,AyurjaghanyasthitiH kSulakabhavagrahaNapramANA, sA ca vanaspatiSu, na ca vanaspatiSu samyaktvasyApi pUrvapratipanno nApi pratipadyamAnakara, sAvAdanasamyaktvasahitasyApi teSvanutpAdAt, 'ubhayAbhAvo puDhavAiesu' iti vacanAta, prakRtInAM cotkRSTatarabhedabhinnA sthitiriyaM-jJAnAvaraNadarzanAvaraNavedanIyAntarAyANAM utkRSTA sthitiviMzatsAgaropamakoTIkovyaH saptatirmohanIyasya nAmagotrayoviMzatiHtrayastriMzatsAgaropamANyAyuSkasyeti, jaghanyA tu dvAdaza muhartA vedanIyasya nAmagotrayoraSTau zeSANAmantarmuhUrtamiti, uktaMca-"vIsamayarovamANaM koDAkoDIunAmagoyANaM / sayarI mohassa ThiI sesANaM tIsa ukkosA ||1||aauss sAgarAI tettIsaM avarato muhttNto| aDhAunAmAgoe veyaNie baarsmuhuttaa||2||"(vi.1187-8)nnvetaaH karmaprakRtayaH // 11 // kiM yugapadevotkRSTAM sthitimAsAdayanti uta ekasyAmutkRSTasthitimApannAyAM satyAmanyA api niyamata utkRSTasthitayo jAyante, AhozcidanyathA vaicitryamiti, ucyate, anyathA vaicitrya, tavAhi-sohanIyasyotkRSTAyAM sthitau zeSANA Jain Education Inter For Private & Personal use only Paw.jainelibrary.org
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1949 mapi SaNNAmutkRSTaiva sthitiH, AyuSastu utkRSTA vA madhyamA vA, na tu jaghanyA, mohanIyarahitAnAM tu zeSaprakRtInAmanya| tamasvA utkRSTasthitisadbhAve mohanIyasya zeSANAM ca utkRSTA vA madhyamA vA, na tu jaghanyeti, ukaM ca - "mohassukosAe ThiIeN sesANa chaNhamukosA / AussukosA vA majjhamiyA vA na u jahaNNA // 1 // mohavivajjukosaTTiIeN mohassa sesiyANaM ca / ukkosa majjhimA vA kassai na jahaNNiyA hojA // 2 // (vi. 1989-90 ) " tadevamuktaM samyaktvAdInAmalAbhakAraNam, adhunA lAbhakAraNamAha sahaM paDaNaM abhiMtarao u koDikoDIe / kAUNa sAgarANaM jaha lahai cauNhamaNNayaraM // 106 // saptAnAmAyuvarjAnAM karmaprakRtInAM yA paryantavarttinI sthitistAmaGgIkRtya sAgaropamANAM koTAkoTI tasyA abhyantara | eva-madhya eva, tuzabdo'vadhAraNArthaH, kRtvA AtmAnamiti gamyate, yadi labhate yadi prApnoti caturNA zrutasAmAyikA|dInAmanyatamat, tata eva labhate nAnyathA, pAThAntaraM 'kAUNa sAgarANaM ThigaM labhai cauNhahmaNNaya raM' tatra sAgaropamANAM koTIkovyA abhyantarato-madhye kRtvA sthitiM labhate caturNAmanyatamat, eSa gAthAkSarArthaH, iyamatra bhAvanA - AyurvajanAM | saptAnAM karmaprakRtInAM yadA sthitiH paryantavarttinI palyopamAsaGkhyeya bhAgahIna sAgaropamakoTIkoTIpramANA avatiSThate tadA | ghanarAgadveSapariNAmarUpo'tyantadurbhedadA rugranthivatkarmagranthirbhavati, uktaM ca- "aMtimakoDAkoDIeN, sabakammANa AuvajANaM / paliyAsaMkhejjaime bhAge khINe havai gaMThI // 1 // gaMhitti sudummedo kakkhaDaghaNarUDhagUDhagaMThiva / jIvassa kammajjaNito baNarAgaddosapariNAmo // 2 // (vi. 119405) tasmiMzca karmmagranthAvapUrvakaraNa nAmavizeSavizuddhi kuThAradhArayA bhinne paramapadahetuH
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAtaniryuktiH // 112 // Jain Education Inter samyaktvalAbha upajAyate, kevalaM karmmagrantherbheda eva manovighAtaparizramAdibhirduHsAdhaH, tathAhi sa jIvaH karmaripumadhyasAmAyika gatastaM prApya vighAtayannatIva parizrAmyati, prabhUtakarmmArAtisainyAntakAritayA saJjAtakhedatvAt, mahAsamarazirasi durjayA hetuH 106 pAkRtAnekazatrugaNaH subhaTa iva, uktaM ca- "bhinnaMmi taMmi lAbho saMmattAINa mokkhaheUNaM / so ya dulabho parissamacittavighAyAivigdhehiM // 1 // (vi. 1196 ) " aparastvAha - nanu kiM tena karmagrandhinA bhinnena ? kiM vA samyaktvAdinA avAptena ? yAvatA yathA'tidIrghA karmmasthitiH samyaktvAdiguNarahitenaiva kSapitA evaM karmmazeSamapi guNarahita eva kSapayitvA viva|kSitaphalabhAg bhaviSyatIti, ucyate, sa hi tasyAmavasthAyAM pravarttamAno'nAsAditaguNAntaro na zeSakSapaNayA viziSTaphalaprasAdhanAyAlaM, cittavighAtAdipracuravighnasaGkulatvAt, viziSTAyAzcAprAptapUrvaphalaprApteH prAgabhyastakriyayA'vAsumazakyatvAcca, anekasaMvatsarAnupAlitAcAmlAdipurazcaraNakriyA''sAditaguNAntara sahAya kriyArahita vidyAsAdhakavad, uktaM ca"kammahiI sudIhA khaviyA jai nimguNeNa sesaMpi / khabeu nigguNacciya kiM tha puNo daMsaNAdIhiM ? // 1 // AcArya Aha"pAeNa puisevA parimauI sAhaNaMmi gurutariyA / hoi mahAvijAe kiriyA pAyaM savigdhA ya // 2 // taha kammaTTiikhavaNe parimauI mokkhasAhaNe guruI / iha daMsaNAikiriyA, dulahA pAyaM savigdhA ya // 3 // (vi. 1197 - 200 ) athavA yata eva bahI karmmasthitirane nonmUlitA ata evApacIyamAnadoSasya samyaktvAdiguNalAbhaH saJjAyate, azeSakarmmaparikSaye siddhatvavat, tata eva ca mokSaH, tato na zeSamapi karmma guNarahita evApAkRtya mokSaM prasAdhayati, Aha ca - " ahava jaucci subahuM khaviaM to niraguNo na sesaMpi / sa savei jao labhae sammatasuAiguNalAbhaM // 1 // (vi. 1201) " iti / samprati samyaktvAdiguNA // 112 //
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ RACKASEARCCCC vAtividhirucyate, iha jIvA dvividhA bhavanti, tadyathA-bhavyAzca amavyAzca, tatra bhavyAnAM karaNatrayaM bhavati, karaNaM nAma samyaktvAdyanuguNo vizuddharUpaH pariNAmavizeSaH, tadyathA-yathApravRttakaraNamapUrvakaraNamanivarjikaraNaM, tatra yathaiva-anAdisaMsiddhenaiva prakAreNa pravRttaM yathApravRttaM kriyate karmakSapaNamaneneti karaNaM yathApravRttaM ca tatkaraNaM ca yathApravRttakaraNamanAdikAlAtkarmakSapaNAya pravRtto girisaridupalagholanA[nyAyena] kalpo'dhyavasAyavizeSo yathApravRsakaraNamiti, sthA aprAptapUrvamapUrva sthitighAtarasaghAtAdyapUrvArthanirvartakaM vA apUrvakaM, tacca tatkaraNaM ca apUrvakaraNaM, nivarttanazIlaM nivartina nivarti anivarci-AsamyagdarzanalAbhAnna nivartata ityarthaH, tataH prAgvatkaraNazabdena saha vizeSaNasamAsaH, etAni trINyapi yathottaraM vizuddhavizuddhatarAdhyavasAyarUpANi bhavanti bhavyAnAm , abhavyAnAM tvAdyameva karaNaM, tatra anAdikAlAdArabhya yAvada granthisthAnaM tAvadAdya, granthi tu samatikAmato dvitIya,prAktanAt vizuddhatarAdhyavasAyarUpeNa tena granthe|dakaraNAt, samyagdarzanalAbhAbhimukhasya tRtIyam, uktaMca-"karaNaM ahApavattaM ayubamaniyaTTimeva bhvaannN| iyaresiM paDhama ciya bhannai karaNaM tu prinnaamo||1|| jA gaMThI tA paDhama gaThiM samaicchato havai bIyaM / aniyaTTIkaraNaM puNa sammattapurakkhaDe jIne // " (vi.1202-3) samyaktvaM puraskRtam-abhimukhaM kRtaM yena sa samyaktvapuraskRto'bhimukhasamyaktva ityarthaH tasmin jIve sampati karaNatrayamaGgIkRtya sAmAyikalAbhadRSTAntAnabhidhitsurAha pllggirisribhovl-piviiliyaa-puris-ph-jrggdiyaa| kohaba-jala-vatthANi psaamaaiplaamdittuNtaa||107|| Niww.iainelibrary.org Jain Education inte
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ - te upodyAta- iha sAmAyikalAme nava dRSTAntA, tadyathA-prathamaH patyakadRSTAntaH 1 dvitIyo girisaridupaladRSTAnta: 2tRtiiyH| palyakAdi pipIlikAdRSTAntaH 3 caturthaH puruSadRSTAntaH 4 paJcamaH pathadRSTAntaH 5SaSTho jvaragRhItadRSTAntaH 6 saptamaH kodravadRSTAntaH dRSTAntA aSTamo jaladRSTAntaH 8 navamo vastrarUpaH 9 / tatra prathamapalyakadRSTAntabhAvanA-palyako nAma lATadeze dhAnyAlayaH, tatra 1113 // yathA kazcit mahApalye dhAnyaM svalpaM svalpataraM prakSipati, pracuraM pracurataraM tata Adatte, tata evaM grahaNanikSepakaraNe kAlADantareNa sa riktIbhavati, evaM karmadhAnyapalye jIvo'nAbhogapravRttena yathApravRttakaraNena svalpaM svalpataramupacinvan prabhUtaMTrI prabhUtataramapacinvan gacchatA kAlena granthimAsAdayati, punastaM bhindAnasyApUrvakaraNaM samyagdarzanalAbhAbhimukhasyAnivatIti, eSa palyakadRSTAntaH, uktaM ca-"jo palle'imahalle dhannaM pkkhivithovthovtrN|sohei bahubahutaraM jhijai thoveNa kaalenn||2|| taha kammadhannapalle, jIvo'NAbhogato bhutraagN| sohaMtothovataraMgiNhatopAvae gNttiN||2||" (vi.1205-6)atra para AhananveSa dRSTAnto'nupapanno, yataH-saMsAriNo yogavataH pratisamayaM cayApacayAvuko, tatrAsaMyatasya bahutarasya cayo'lpatarasthApacayaH, ata AgamaH-palle mahaimahalle, kuMbhaM pakkhivai sohaI nAliM / assaMjae avirae bahu baMdhai nijarai thovaM ||1||plle mahaimahalle, kuMbhaM sohei pakkhive nAliM / je saMjae pamatte bahunijara baMdhae thovaM ||2||plle mahaimahalle kuMbha sohei pakkhiva na kiMci / je saMjaeupamatte, baha nijara baMghaina kiMci // 3 // (zrAva. 35-36-37) tato nAma pUrvamasaMyatasya mithyAdRSTeraviprabhUtatarakarmabandhasya kuto granthidezaprAptisambhavo yataH samyaktvAvAptiriti, tadayuktamabhiprAyAparijJAnAda, idaM hi sUtra bAhulyamaGgIkRtya pravRca, prAyeNAsaMyata ukaprakAreNa banAti, natu sarva evAsaMyata Jain Education Interational For Private & Personal use only Slww.jainelibrary.org
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ lAntare pratidivasaM puruSasahasradazana vA prApnoti, tadabhAve ca bandhAmA ma jIvahiM jujati / * evameva, tato na kazcidoSaH, ukaM ca-"eyamiha oghavisayaM bhaNiyaM sake na evamevatti / assaMjato ya evaM paDuca osa samAvaM tu // 1 // " (zrAva. 38) athaitadevaM kathamavasIyate yathedaM sUtra bAhulyaviSayaM na punaH sarva evAsaMyata evameva / banAtIti, ucyate, anyathA bandhAbhAvaprasaGgAt, tathAhi-yadi sarva evAsaMyataH sUtroktaprakAreNa karmapudgalopAdAnamA*datte tataH kAlAntare pratidivasaM puruSasahasradazakena rUpyakapaJcakagrahaNe ekarUpyakamokSe ca (artha) divasatrayamadhye lakSasya vyavaccheda iva sarvapudgalAnAM jIvagrahaNato'bhAvaH prAmoti, tadabhAve ca bandhAbhAvaH, bandhayogyakarmapudgalAsambhavAt , Aha ca-"pAvai baMdhAbhAvo annahA pogglaann'bhaavaato| iyavuhigahaNato te save jIvehiM jujaMti // 1 // " (zrAva. 39) atha manyethAH-gRhItapudlAnAmasaGkhyeyakAlAdRmavazyaM mokSaH, pudgalAnAmutkarSato'pyasahAtheyakAlasthitikatvAt , te ca mucyamAnAH pratisamayaM sarvajIvebhyo'pyanantaguNAH, tataH kathaM pudgalAnAmasambhavato bandhA-oll bhAvaprasaGgaH 1, uktaMca-"mokkhu asaMkhejAto, kAlAto te ya jaM jiehiNto| bhaNiyANaMtaguNA khallu na esa doso tato jutto // 1 // " (zrAva. 40) tadetadayuktam , mokSo hi gRhItAnAM kiyatkAlAtikrame bhavati, grahaNaM tvavazyaM prati samayaM pratijIvaM ca sarvajIvebhyo'nantaguNAnAM, tataH kathaM prAkprasaJjitadoSAnavakAza iti, Aha ca-"gaNamaNaMtANa tIna kiM jAyai samaeNa tA kahamadoso ?" // (zrAva. 40 // ) iti, atha bruvIthAH-evaMrUpastAvadAgamo vijRmbhate 'jAvaNaM * esa jIve eyai veyai calai phaMdai ghaTTai khumbhai udIrai taM taM bhAvaM pariNamai tAca sattavihabaMdhae vA aTThavihaMbaMdhae vA bihabaMdhae vA egavihabaMdhae vA, no ceva NaM abaMdhae siyA' (vyAkhyA. sU.) iti, tathA saMsAro'pi pratisamaya C%C4A Jain Educatania
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapodAtaniyuktiH // 114 // bandhakasattvasaMmRtirUpaHpratyakSata evopalabhyate, tata AgamaprAmANyAtsaMsAradarzanAcana tathA bhUyasAmanamtAnAM pudgalAnAM granthimAgrahaNaM yathA bandhayogyakarmapudgalAsambhavato bandhAbhAvaprasaGga iti, ukkaM ca-"AgamasaMsArAto, na tahANaMtANa mahaNaMAtisaMbhavaH ta" (zrAva. 41) iti, nanu yadyevaM samyaktvAderapi pratipAdaka Agamovattate, "sammattaMmi uladdhe paliyapuhatteNa sAvato hoii| caraNovasamakhayANaM sAgara saMkhaMtarA hoti // 1 // evaM apparivaDie sammatte devamaNuyajammesu / annayarasaDhivajaega bhaveNaM ca savAI ||2||"(vi.1222-3) tathA mokSo'pi samyaktvAdiguNaghAtinAM karmapudgalAnAM siddhaeva, samyaktvAdi5 guNAnAM svagatAnAM svasaMvedanataH paragatAnAM tvanumAnato darzanAt, tato Agamato mokSAcca prAcInameva sUtramoghaviSayaM / kiM nAmyupagamyate , evaM hyaniSTakalpanAparihAraH pUrvasUrikRtavyAkhyAnabahumAnaM(ca) tadvahumAne ca sarvajJAjJArAdhanaM, tasmAtadeva vyAkhyAnaM samIcInamiti ghaTate pranthidezaprAptiriti na kazciddoSaH, uktaMca-"AgamamokkhAu na kiMci visesavisayataNeNa suttassa / to jAviha'saMpacI na ghaDai.tamhA adoso u||1||" (zrAva.42) iti bhAvitaH palyakadRSTAntaH, kathaM punaranAbhogataH pracuratarakarmakSaya iti girisaridupaladRSTAnta ucyate-gireH saridvirisarittasyAmupalA:-pASANA girisaridupalAstadvat, iyamatra bhAvanA-yathA girisaridupalA parasparasannikarSaNopayogazUnyA api vicitrAkRtayo jAyanteevaM yathApravRttakaraNato jIvAstathAvidhavicitrakammasthitikA vicitrA iti yathApravRttakaraNato pranthidezaprAptiH, u-- // 114 // "girinaivattaNipattharaghaDaNovammeNa paDhamakaraNeNaM / jA gaMThI kammaThiikkhavaNamaNAbhogato tassa // 1 // (vi.1207) adhanA pipIlikAdRSTAntaH, pipIlikA-nAma kITikA, tAsAM vitau gamanaM svabhAvato bhavati, kAsAMcita svabhAvata eva Tiww.jainelibrary.org Jain Education Inter
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ 92 4 sthANvArohaNamaparAsAM ca saJjAtapakSANAM tasmAdapyutpatanamanyAsAM sthANubune'vasthAnaM kAsAzcit sthANubunAta pratyavasape Nam, evamiha jIvAnAM kITikAnAM kSitau svabhAvagamanamiva yathApravRttakaraNaM, sthANvArohaNasadRzamaprAptapUrvavAdapUrvakaraNaM,Kil 18| tataH kIlakAdutpatanamiva jIvAnAmanivartikaraNam, anivartikaraNavalena mithyAdRSTiguNasthAnakAdutlatya samyagdRSTi gaNasthAnagamanAta, sthANubunnAvasthAnasadRzaM granthAvavasthAnaM, sthANubunAdavasarpaNasadRzaM granthidezAtpunAvarttanena dIrghakarmasthitikaraNam, uktaM ca-"khitisAhAviyagamaNaM, thANUsaraNaM tato samuppayaNaM / ThANaM thANusire vA oruhaNaM vA muiNgaannN||1||an 'dhANusire vA' iti sthANubune iti draSTavyaM, bunapradeza eva bhUtalasambaddho nimagnasthANupradezApekSayA zira iva ziro vivakSitam, "khitigamaNaMpiva paDhama thANUsaraNaM va karaNamappuvaM / uppayaNaMpiva tatto, jIvANaM karaNamaniyatI ||2||thaannuv gaThideso gaMThiyasattassa tattha'vatthANaM oyaraNaMpiva tatto puNovi kmmtttthitivivddii||3||"(vi01208-20) atra 'thANava' iti sthANuvunamivetyarthaH / samprati puruSadRSTAntaH-yathA kecana trayaH puruSAH mahAnagarayiyAsava mahATavIM prapannAH sudIrghamadhvAnamatikAmantaH kAlAtipAtamIravo bhayasthAnamADhaukamAnAH zIghrataragatayo gacchantaH purastAdubhayataH samutkhAtakaravAlapANI dvau taskarAvAlokya teSAmekaH pratIpamanuprayAtaH aparastu tAbhyAmeva gRhItaH anyastu to dvApyatikramyaSTaM nagaramanuprApta ityepa dRSTAntaH, ayamupanayaH-iha saMsArATavyAM puruSAstrayaH saMsAriNaH kalpyante, pandhAH karmasthiti ratidIrghA, bhayasthAnaM granthidezA, dvau taskarau rAgadveSau, tatra pratIpagAmI yo yathApravRttikaraNena grandhidezamAsAdya punaranimA.sU.20 TapariNAmaH san karmasthitimutkRSTAmAsAdayati, taskaradvayAvaruddhaH prabalarAgadvezodayo prandhikasattvaH, abhilaSitanagarAnu CATATAN AIRLAICHIATRIA 4- Jain Education Intema For Private & Personal use only v.jainelibrary.org
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodAtaniryutiH // 115 // prApto'pUrvakaraNato rAgadveSacaurAvapAkRtyAnivarttikaraNenAvAtasamyagdarzanaH uktaM ca-"jaha vA tiSNi maNUsA jaMta'Davipa sabhAvagamaNeNaM / velAikamabhIyA turaMti pattA ya do corA // 1 // dahuM maggataDatthe, te ego maggato paDiniyatto / bizto gahito taito samaikaMto puraM patto // 2 // aDavI bhavo maNUsA jIvA kammaTTiI paho dIho / gaMThI ya bhayadvANaM rAgadosA ya do corA // 3 // bhaggo ThiiparivuDDI, gahito puNa gaMThio gato taito / sammatapuraM evaM joijA tiNNi karaNANi | 4 ||" (vi. 1211-4) atra para Aha- nanu granthibhedaM kRtvA samyagdarzanamupadezato labhate utAnupadezataH 1, ucyate, ubhayathApi labhate, kathaM?, pathaH paribhraSTapuruSatrayavat, tathAhi --- yathA kazcitpathaH paribhraSTapuruSa upadezamantareNaiva paribhraman svayaM panthAnamAsAdayati, kazcittu paropadezena, aparastu nAsAdayatyeva, evamihApyatyantapranaSTasatpatho jIvo yathApravRttakaraNataH saMsArA|TavyAM paribhraman kazcit granthimAsAdyApUrvakaraNena tamatikramyAnivarttikaraNamanuprApya svayameva samyagdarzanAdirUpaM nirvANapu| rapanthAnaM labhate, kazcitparopadezAd, aparastu pratIpagAmI granthikasattvo vA naiva labhate iti / samprati jvaradRSTAntaH, yathA jvaraH kazcitsvayamevApaiti kazcid meSajopayogena kazcinnaivApaiti, evamihApi mithyAdarzanamahAjvaro'pi kazcitsvayamevApaiti, kazcidarhadvacana bheSajopayogAd, aparastu tadauSadhopayoge'pi nApaiti / kodravadRSTAntaH, yathA keSAJcit kodravANAM madanabhAvaH svayameva kAlAntarato'paiti keSAJcid gomayAdiparikarmmato'pareSAM tathAparikarmmaNAyAmapi nApaiti, evaM mithyAdarzana-bhAvo'pi keSAJcitsvayameva vinAzamupayAti, apareSAmupadezaparikarmmataH, anyeSAM tu na sarvathA'paiti, yo'pi ca svayamu |padezaparikarmmaNAto vA'paiti so'pyapUrvakaraNabalena, tathAhi - sa jIvo'pUrvakaraNena zuddhArdhazuddhAzuddhamadanakodravanidarza 107 samyaktvA tidRSTA ntAH // 115 //
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ CASARAN SECRECICCARECOAC%AC nena mithyAtvaM mithyAdarzanasamyagmidhyAdarzanasamyagdarzanabhedena tridhA vibhajate, tathA caukam-"mayaNA daranibaliyA hai nibaliA va jaha kohavA tivihA / taha micchattaM tivihaM pariNAmavaseNa so kuNai ||2||"(vi.1220) tato'nivatrtikaraNahai vizeSAt samyaktvaM prAmoti, evaM karaNatrayayogavato bhavyasya samyagdarzanaprAptiH, abhavyasyApi kasyacidyathApravRttikaraNato pranthimAsAdyAIdAdivibhUtisandarzanataH prayojanAntarato vA pravarttamAnasya zrutasAmAyikalAbho bhavati, na zeSasAmAyikalAbhaH, ukkaM ca-"nAsei sayaM va parikammato va jaha koIvANa mayabhAvo / nAsai taha micchamao, sayaM va parikammaNAe vA // 1 // appubeNa tipuMjaM, micchattaM kuNai koivovamayA / aniyaTTIkaraNeNa u so sammaiMsaNaM lahai ||2||titykraaipuury, dahu~ aNNeNa vAvi kjennN| suyasAmAiyalaMbho hoja abhavassa gaMthimi // 3 // " (vi.1215-7)samprati jaladRSTAntaH, yathAhi-jalaM malinamarddhavizuddhaM zuddhaM ceti tridhA bhavati, evaM darzanamapi mithyAdarzanAdibhedena apUrvakaraNatakhidhA karoti, evaM vastradRSTAnte'pi bhAvanA kAryA, Aha ca-"jaha veha kiMci maliNaM, darasuddhaM suddhamaMbu vatthaM vA / evaM pariNAmavasA, karei cAso daMsaNaM tivih||1||"(vi.1221)smprti prAsaGgikamucyate-evaM samyagdarzanalAbhottarakAlamavazeSakarmaNaHpalyopamapRthaktva sthitiparikSayottarakAlaM dezaviratiravApyate, punaH zeSAyAH saGkhyeyeSu sAgaropameSu sthiterapagateSu sarvaviratiH, tadanantaramava| zeSasthiterapi saGkhyeyeSveva sAgaropameSu kSINeSu upazamazreNiH, tadanantaraM bhUyo'pyevaziSTasthiteH saGkhyeyeSu sAgaropameSvapagateSu kSapakazreNiriti, iyaM ca dezaviratyAdiprAptiretAvatkAlato devamanuSyeSatpadyamAnasyApratipatitasyotkarSato draSTavyA, anyathA anyatarazreNirahitasya samyaktvAdiguNaprAptirekabhavenApyavirudreti, bhaNitamAnupaGgikamidAnIM yadudayAt samyaktvasAmA Jain Education Interational
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAtaniryuktiH // 116 // Jain Education Interna yikAdilAbho na bhavati saJjAto vA'paiti tAniha AvaraNarUpAn kaSAyAn pratipAdayannAha, yadivA yaduktaM 'kaivalyajJAnalAbho nAnyatra kaSAyakSayAdi'ti, te kaSAyAH ke ? kiMsaGkhyAkA vA ? ko vA kasya samyaktvAdisAmAyikasyAvaraNaM ? ko vA khalu kasyopazamAdikrama 1 ityamumarthamabhidhitsurAha AiNa udara niyamA saMjoyaNAkasAyANaM / sammadaMsaNalaMbhaM bhavasiddhIyAvi na lahaMti // 108 // prathama eva prathamenukAH, dezIvacanametat, yathA 'paDhamellA ettha ghare'tyAdi teSAM prathamekAnAm - anantAnubandhinAM krodhAdInAM teSAM prAthamyaM samyaktvAkhyaprathamaguNavighAtitvAt kSapaNakramAdvA, udayaH - udayAvalikApraviSTAnAM tatpud| galAnAmudbhUta sAmarthyatA tasminnudaye, niyamena asya padasya vyavahitapadena saha sambandhaH taM ca darzayiSyAmaH, samprati punaH prathamelukA eva vizeSyante, kiMviziSTAnAM prathamelukAnAm ? -karmmaNA tatphalabhUtena vA saMsAreNa saha saMyojayanti jIvamiti saMyojanAH, uktaM ca- "khavaNaM paDucca paDhamA paDhamaguNavighAiNoti se (vA) jmhaa| saMjoyaNA kasAyA bhavAdisaMjoyaNAto ya // 1 // " (vi.1226) te ca kaSAyAzca saMyojanAkaSAyAH, 'kaSAyA' iti kaMpanti - parasparaM hiMsanti prANino'sminniti kaSaH - saMsAraH karmma vA tataH kaSaH - karmma bhavo vA tasya Ayo - lAbho yebhyaste kaSAyAH, athavA karSa-saMsAramAyayanti - gamayantIti kaSAyAH, Ai ca - "kammaM kaso bhavo vA kasamAto siM jato kasAvA to / kasamAyayaMti va jato gamayaMti kasaM kasAyatti // 1 // (vi. 1227) teSAM prathamelukAnAM saMyojanakaSAyANAmudaye kim ? -niyamena samyak - aviparItaM darzanaM samyagdarzanaM tasya lAbhaH - prAptiH samyagdarzanalAbhaH taM bhave siddhiryeSAM te mavasiddhikAH, sarveSAmeva bhave sati siddhirbhavati tataH kiM *6*6* 108 samyaktvA vArakAH // 116 // wjainelibrary.org
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ ka BACKRAM- bhavagrahaNena, satyametat, kevalaM bhavagrahaNAdiha tadbhavo gRhyate, tadbhavasiddhikA api na labhante, kiM punaH parIttasaMsAriNaH abhavyA veti // ukkAH samyaktvasyAvaraNabhUtAH kaSAyAH, samprati dezaviratyAvaraNabhUtAn tAn pratipAdayati|. bIyakasAyANadae, apacakkhANanAmadhejANaM / sammaiMsaNalaMbha, virayAviraI na u lahaMti // 19 // dvitIyAzca te kaSAyAca dvitIyakaSAyAsteSAM, dvitIyatA dezaviratilakSaNadvitIyaguNavighAtitvAt kSapaNakramAdvA, udaye, 'pratyAkhyAnanAmadheyAnAM na vidyate dezataH sarvato vA pratyAkhyAnaM yeSUdayaprApteSu te'pratyAkhyAnAH, sarvaniSedhavAcI na, Aha ca-"saha deso va jato, paJcakkhANaM na jesimudaeNaM / te appacakkhANA sabanisehe mto'kaaro||1||" (vi. 1232) apratyAkhyAnA iti nAmadheyaM yeSAM te'pratyAkhyAnanAmadheyAsteSAmudaye, samyagdarzanalAbha, bhavyA labhanta iti vAkyazeSaH, ayaM ca vAkyazeSo viratAvirativizeSakatuzabdasaMsUcito draSTavyaH, Aha ca-"sammaiMsaNalaMbhaM, lahiMti bhavipatti vakseso'yaM / virayAviraivisesaNatusAdasaMlakkhito'yaM ca // 1 // " (vi.1233) tathA viramaNaM virataM tathA na viratiraviratirvirataM cAviratizca viratAviratirdezaviratirityarthaH tAM natu labhaMte, tuzabdAt samyagdarzanaM tu labhaMte iti bhaavH|| atha tRtIyasya sarvaviratiguNasyAvArakAn tRtIyakaSAyAnAha taiyakasAyANudae, paJcakkhANAvaraNanAmadhejANaM / desikadesaviraI, carittalaMbhaM na u lahaMti // 110 // sarvaviratilakSaNatRtIyaguNavighAtitvAt kSapaNakramAdvA tRtIyAste ca te kaSAyAzca tRtIyakapAyAsteSAmudaye, kiMvizidrASTAnAmityAha-AvRNvantItyAvaraNAH, 'kRdhula'miti karyana,pratyAkhyAnaM-sarvaviravilakSaNaM tasyAvaraNAHpratyAkhyAnAva sa, ayaM ca vAkyazeSopa yeSAM te'patyAkhyAta appacakkhANAra Jain Education Inter For Private & Personal use only N w.jainelibrary.org
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ RAA upoddhAta kAraNAH pratyAkhyAnAvaraNA iti nAmadheyaM yeSAM te pratyAkhyAnAvaraNanAmadheyAH teSAM, nanvapratyAkhyAnanAmadheyAnAmudaye pratyA-pAdezamaya. niyuktiH khyAnaM nAstItyuktaM, natrA pratiSiddhatvAt, ihApi cAvaraNazabdena pratyAkhyAnapratiSedha evAbhidhIyate, tataH ka eSAM prativi-dAbhAyAta // 117 // doSaH, ucyate, tatra naJ sarvaniSedhavacanaH, iha punarAGamaryAdAyAmISadarthe veti, ISanmaryAdayA vA''vRNvantItyAvaraNA- cAritrAvA stataH sarvaviratiniSedha evAyamAvaraNazabdo varttate, na dezaviratiniSedhe iti mahAn vizeSaH, Aha ca-"savaM paccakkhANaM, varati te jaMna desameeNaM / paccakkhANAvaraNA aamjjaadiisdtthesu||1||" (vi.1235) dezazca ekadezazca dezaikadezI, tatra dezaH-sthUramANAtipAtAdiH ekadezastu-tasyaiva dRzyavanaspatikAyAdyatipAtaH tayordezaikadezayoviratiH-nivRttistAM, labhaMte 4 iti vAkyazeSaH, atrApi vAkyazeSaH 'carittalaMbha nau lahaMtI'tyatra tuzabdopadAnAllabhyate, yata Aha-'caritte'tyAdi, 'cara gatibhakSaNayoH' caranti-gacchantyaninditamaneneti caritraM, 'khanasahalUdhUvateM'riti itrapratyayaH, caritrameva cAritraM, kimuktaM bhavati -anyajanmopAttASTavidhakarmasaJcayApacayAya caraNa-sarvasAvadyayoganivRttirUpaM cAritramiti tasya lAbhazcAritralA-1 bhastaM na tu labhante, tuzabdAt dezaikadezaviratiM tu labhante eveti // amumevArtha sagRhya vibhaNiSustathA caturthakaSAyANAM hai yathAkhyAtacAritrAdivighAtitvaM ca didarzayiSurAha- . 1 // 117 // mUlaguNANaM laMbha, na lahai mUlaguNaghAiNo udae / saMjalaNANaM udae na lahai caraNaM ahakkhAyaM // 111 // iha samyaktvaM mahAvratAnyaNuvratAni ca mUlabhUtA guNAH mUlaguNAH, uttaraguNAdhArA ityarthaH, teSAM mUlaguNAnAM lAbhana labhate-na pAmoti, kadetyAha-mUlaguNAn ghAtayituM zIlaM yeSAM te mUlaguNaghAtinaH teSAM mUlaguNaghAtinAm-anantAnuba 2004C0CANCE % Jain Education temational vi
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ ndhyapratyAkhyAnakapAyapratyAkhyAnAvaraNAnAM dvAdazAnAM kaSAyANAmudaye, tathA sam-ISatparISahAdisampAte cAritriNamapi | jvalayantIti sacalanAH krodhAdayasteSAmudaye na labhate caraNaM cAritraM, kiM sarvameva 1, netyAha- 'yathAkhyAtaM ' yathaiva tIrtha| karagaNadharairAkhyAtamakaSAyaM bhavati cAritramiti tathaiva yat tad yathAkhyAtam, akaSAyamityarthaH, sakaSAyaM tu labhate eva // na ca yathAkhyAtacAritramAtropaghAtina eva saJjvalanAH, kintu zeSacAritra dezopaghAtino'pi tadudaye zeSacAritrasthApi | dezato'ticArasambhavAt, tathA cAha sadevi ya aiyArA saMjalaNANaM tu udayao hoMti / mUlacchejjaM puNa hoi bArasahaM kasAyANaM // 112 // sarve'pi AlocanAdicchedaparyantaprAyazcittazodhyA apizabdAt kiyanto'pi aticaraNAnyavicArAH - cAritraskhalana| vizeSAH saJjvalanAnAmevodayato bhavanti, tuzabda evakArArthaH, dvAdazAnAM punaH kaSAyANAmudayato mUlacchedyaM bhavati, | mUlena - aSTamasthAnavarttinA prAyazcittena chidyate- apanIyate yat doSajAtaM tat mUlacchedyam, azeSacAritrocchedakArIti bhAvaH, punaH zabdaH prakrAntArthavizeSaka eva bhavati dvAdazAnAmanantAnubandhyapratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNalakSaNAnAM kaSAyANAmudaye, athavA mUlacchedyaM doSajAtaM yathAsambhavato yojyate, tadyathA - pratyAkhyAnAvaraNakapAyacatuSTayodaye sarvavirati rUpasya cAritrasya mUlacchedyaM - sarvanAzarUpaM doSajAtaM bhavati, apratyAkhyAnakaSAya catuSTayodaye dezavirarticAritrasya, anantAnubandhikaSAyacatuSTayodaye tu samyaktvasyeti // yatazcaivamataH bArasavihe kasAe, khaie ubasAmie va jogehiM / labbhai caritalaMbho, tassa visesA ime paMca // 113 //
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ upoddhAta- 181 dvAdazavidhe-dvAdazaprakAre'nantAnubandhyAdibhedabhinne kaSAye-krodhAdirUpe 'kSapite' vidhyAtAgmitulyatA nIte 'upaza-18aticAraniyuktiH dAmite' bhasmacchannAgnikalpatA prApite vAzabdAt kSAyopazamike ca-arddhavidhyAtajvalanasamatAmupanIte yogaiH-manovAkAyala- hiHcArikSaNaiH prazastaihetubhUtaiH, kiM-labhyate cAritralAbhaH, tatra kSayata upazamataH kSayopazamatazcAdyAni trINi labhyante, sUkSmasa. bhedA: // 118 // mparAyayathAkhyAtacAritre punaH kSayata upazamato vA, na tu kSayopazamataH, ukkaM ca-"khayato vA samato vA, khatovasamato 112-15 va tiNi lamanti / suhamAhakkhAyAiM khayato samato va nnntto||1||" (vi.1257) 'tasya cAritrasya sAmAnyarUpasya, na tu dvAdazavidhakaSAyakSayAdijanyasyaiva, vizeSA-bhedA ime-vakSyamANAH paJca // tAnevAha sAmAiyatva paDhama, cheovaTThAvaNaM bhave bIyaM / parihAravisuddhIaM, suhama taha saMparAyaM ca // 14 // tattoya ahakkhAyaM, khAyaM sabaMmi jIvaloyammi / jaM cariUNa suvihiyA, vacaMtazyarAmaraM ThANaM // 115 // samo rAgadveSarahitatvAd ayo-gamanaM samAyaH, eSa cAnyAsAmapi sAdhukriyANAmupalakSaNaM, sarvAsAmapi sAdhukriyANAM rAgadveSarahitatvAt , samAyena nirvRttaM samAye bhavaM vA sAmAyika, yadvA samAnAM-jJAnadarzanacAritrANAmAyo-lAbhaH samAyaH samAya evaM sAmAyika, vinayAderAkRtigaNatayA vinayAdibhya' iti svArthe ikaNa, tacca sarvasAvadhaviratirUpaM, yadyapi |ca sarvamapi cAritramavizeSataH sAmAyika tathApi chedAdivizeSavizeSyamANamarthataH zabdAntaratazca nAnAtvaM bhajate, prathama Smal punaravizeSaNAt sAmAnyazabda evAvatiSThati, tacca dvidhA-itvaraM yAvatkathikaM ca, tatratvaraM bharatairAvateSu prathamapazcimatI-14 rthakaratIrtheSu anAropitamahAbatakha zaikSakasya vijJeyaM, yAvatkathikaM pravrajyApratipacikAlAdArabhyAprANoparamAt, tacca mahA Jain Education Inter For Private & Personal use only P w .jainelibrary.org
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ SCRECAGACASSACRACK videhatIrthakaratIrtheSu bharatairAvatabhAgimadhyadvAviMzatitIrthakaratIrtheSu ca sAdhUnAmavaseyaM, teSAmupasthApanAyA abhAvAta, ukaMca-15 "sabamiNaM sAmAiya cheyAivisesao puNo bhinnaM / avisesiya sAmAiya Thiyamiha sAmannasannAe // 1 // sAvajajogaviraici tattha sAmAiyaM duhAtaM cAicaramAvakahatiya paDhamaM paDhamaMtimajiNANaM ||2||titthesu aNAroviyavayassa sehassa thevakAlIyaM / sesANamAyakahiyaM titthesu videhayANaM ca ||3||"(vi.1262-4)nnu cetvaramapi sAmAyikaM karomi bhadanta ! sAmAyikaM yAvajIva' mityevaM yAvadAdurAgRhItaM, tata upasthApanAkAle tatparityajataH kathaMna pratijJAbhaGgaH, Aha ca-"naNu jAvajIvAe ittariyaMpigahiyaM muyaMta tsa hoi paiNNAlovo,jahAvakahiyaM muyaMtassa // 2 // " (vi.1265) ucyate-nanu prAgevoktaM-sarvamevedaM cAri tramavizeSataHsAyika, sarvatrApi sarvasAvadyayogaviratisadbhAvAta, kevalaM chedAdivizuddhivizeSaivizeSyamANamarthataH zabdAntaharatazca nAnAravaM bhajate, tato yathA yAvatkathika sAmAyikaM chedopasthApanaM vA paramavizuddhivizeSarUpasUkSmasamparAyAdicAri nAvAptaunaGgamAskandati tathetvaramapi sAmAyikaM vizuddhivizeSarUpacchedopasthApanAvAptI, yadi hi pravrajyA parityajyate tahi | tadbhaGga adyate, na tu tasyaiva vizuddhivizeSacchedopasthApanAvAptI, uktaM ca-"naNu bhaNiyaM sarva ciya, sAmAiyamiNaM visuddhito 8 [bhinnaM vijaviraimaiyaM ko vayaloyo visuddhiie?||shaaunnikkhmtobhNgo jo puNataMciya karei suddhy|snnaamettvisittuN suhumaMpi tirasa ko bhaGgo ||2||"(vi.1266-7)tthaa chedopasthApanaM bhavet dvitIya,tatra chedaH pUrvaparyAyasya upasthApanAca mahAvrateSu vasman cAritre tat chedopasthApana, tacca dvidhA-sAticAraM niraticAraM ca, tatra niraticAraM yat itvarasAmAyikavataH zaikSasyAro-18 pyate, tIrthAntarasaddhAntau vA, yathA pArzvanAthatIrthAdvarddhamAnasvAmitIrtha sAmataH paJcavAmadharmapratipattau,sAticAraM yanmUlaguNa-16 LOCAAAAAAAC-A-NCC Jain Education Intem For Private & Personal use only x wjainelibrary.org
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAtaniryuktiH // 119 // ghAtinaH punarbratoccAraNaM, uktaM ca - " sehassa niraiyAraM titthaMtarasaMkame va taM hojjA / mUlaguNaghAiNo sAiyAramubhayaM ca Thiyakappe // 1 // " (vi.1269) 'ubhayaM ce 'ti sAticAraM niraticAraM ca sthitakalpe - prathamapazcimatIrtha karatIrthe, tathA pariharaNaM parihAraH| tapovizeSastena vizuddhiryasmin cAritraM tatparihAravizuddhiH, tacca dvidhA - nirvizamAnakaM nirviSTakAyakaM ca, tatra nirvizamAnakA| vivakSita cAritra sevakA nirviSTakAyikA - AsevitavivakSitacAritrakAyAH, tadvyatirekAccAritramevamucyate, iha navako gaNazcatvAro nirvizamAnakAzcatvArazcAnucAriNaH ekaH kalpasthito vAcanAcAryaH, yadyapi ca sarve'pi zrutAtizayasampannAstathApi kalpatvAtteSAmekaH kazcitkalpasthito'vasthApyate, nirvizamAnakAnAM cAyaM parihAraH - " parihAriyANa u tavo jahanna majjho taheva ukkoso| sIuNhavAsakAle bhaNito dhIrehiM patteyaM // 1 // tattha jahanno gimhe cauttha chaTuM tu hoi majjhimao / aTThamamiha ukoso etto sisire pavakkhAmi // 2 // sisire u jahannAI, chaThThAI dasamacarimago hoi / vAsAmu aTThamAI bArasapajaMtago neo // 3 // pAraNage AyAmaM, paMcasu gahu dosa'bhiggaho bhikkhe| kappaTThiyAi paidiNa kareMti emeva AyAmaM // 4 // evaM chammAsatavaM caritaM parihAragA aNucaraMti / aNucarage parihAriyapayaTThie jAva chammAsA // 5 // kappaTThitovi evaM chammAsa tavaM kare i sesA u| aNuparihAragabhAvaM vayaMti kappaThiyattaM vA // 6 // eveso aTThArasamAsapamANo u vannito kappo / saMkhevato viseso visesasusAu nAyavo // 7 // kappasamatIeN tayaM jiNakappaM vA uveMti gacchaM vA / paDivajjamANagA puNa, jiNassagAse pavajrjjati // 8 // vitthayarasamIvAsevagassa pAse va no u annassa / eesiM jaM caraNaM parihAravisuddhiyaM taM tu // 9 // " ( paMcava0 ) athaite parihAravizuddhikAH kasmin kSetre kAle vA bhavanti 1, ucyate, iha kSetrAdinirUpaNArthaM viMzatirdvArANi tadyathA kSetradvAraM 1 kAladvAraM 2 sAmAyikAdIti // 119 //
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ ka cAritradvAraM 3 tIrthadvAraM 4 paryAptadvAraM 5 AgamadvAraM 6 vedadvAraM 7 kalpadvAraM 8 liGgadvAraM 9 lezyAdvAraM 10 dhyAnadvAra 11 gaNanAdvAraM 12 amigrahadvAraM 13 pravrajyAdvAraM 14 muNDApanadvAraM 15 prAyazcittadvAraM 16 kAraNadvAraM 17 niSpatikarmatAdvAraM 18 mikSAdvAraM 19 pathadvAraM 20, tatra kSetre dvidhA mArgaNA-janmataH sadbhAvataca, tatra yatra kSetre jAtastatra janmato mArgaNA, yatra ca kalpe sthito varcate tatra sadbhAvataH, ukkaM ca-"khette duheha maggaNa jammaNato ceva saMtibhAve y| jammaNatojahiM jAto saMtIbhAvoya jahiM kppe||||" (paMca.1485) tatra janmataHsadbhAvatazca paJcasubharateSu pazcasvairavateSu,natu mahAvideheSu, na caiteSAM saMharaNamasti, yena jinakalpikA iva saMharaNataH sarvAsu karmabhUmiSu akarmabhUmiSu vA prApyerana, uktaM ca-"khette bharaheravaesu hoti saMharaNavajjiyA niymaa|"(pN.1529) kAladvAre'vasarpiNyAM tRtIye caturthe vA arake janma sadbhAvaH paJcame'pi, utsapiNyAM dvitIye tRtIye caturthe vA janma, sadbhAvataH punaH tRtIye caturthe vA, uktaM ca-"osappiNIe dosuM, jammaNatotIsusaMtibhAveNaM / usappiNi vivarIto,jammaNatosatibhAve y||1||"(pNc.1487) notsarpiNyavasarpiNIrUpe caturikapratibhAgekAle na sambhavanti, mahAvidehakSetreSu tepAmasambhavAt , cAritradvAre saMyamasthAnadvAreNa mArgaNA, tatra sAmAyikasya chedopasthApanasya ca cAritrasya yAni jaghanyAni saMyamasthAnAni tAni parasparatulyAni, samAnapariNAmatvAt , tato'saGgyeyalokAkAzapradezapramANAni saMyamasthAnAnyatikramyoca yAni saMyamasthAnAni tAni parihAravizuddhikayogyAni, tAnyapi ca kevaliprajJayA paribhAvyamAnAnyasaGkhyeyalokAkAzapradezapramANAni, tAni prathamadvitIyacAritrAvirodhIni, teSvapi sambhavAt , tataH Urdhva yAni sahayAtItAni saMyamasthAnAni tAni sUkSmasamparAyayathAkhyAtacAritrayogyAni,uktaM ca
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAtaniryuktiH // 120 // Jain Education Interna "tullA jahannaThANA saMjamaThANAMNa paDhamavIyANaM / tatto asaMkhaloge gaMtuM parihAriyANA // 1 // tevi asaMkhA logA, aviruddhA caiva paDhamabIyANaM / uvariMpi tato'saMkhA saMjamaThANA u doNhaMpi // 2 // " (paMca. 1530-1) tatra parihAravizuddhika| kalpapratipattiH svakIyeSveva saMyamasthAneSu varttamAnasya bhavati, na zetreSu yadA tvatItanayamadhikRtya pUrvapratipanno vivakSyate tadA zepeSvapi saMyamasthAneSu bhavet, parihAravizuddhihetukalpasamAptyanantaramanyeSvapi cAritreSu sambhavAt teSvapi ca varttamAnasyAtItanayamapekSya pUrvapratipannatvAvirodhAt uktaM ca- "sahANe paDivattI annesuvi hoja putrapaDivanno / tesuvi bahaMto so, tIyanayaM pappa vitIe ka // 1 // " (paMca. 1532) tIrthadvAre parihAravizuddhiko niyamAttIrthe pravarttamAna eva sati bhavati, na tUcchede | nAnupapattyAM vA, tadabhAve jAtismaraNAdinA, uktaM ca- "titthati niyamato cciya hoi satitthaMmi na uNa tadabhAve / viga e'Nuppanne vA jAissaraNAiehiM tu // 1 // " (paMca. 1491 ) paryAyadvAre paryAyo dvidhA - gRhasthaparyAyo yatiparyAyazca, ekaiko'pi dvidhA- jaghanya utkRSTazca tatra gRhastha paryAyo jaghanya ekonatriMzadvarSANi yatiparyAyo viMzatiH, dvAvapi cotkarSa to dezonapUrva koTIpramANau, uktaM ca- "eyarasa esa neo gihipariyAto jahanna guNatIso / jatipariyAno vIsA dosuvi ukkosa dekhUNA // 1 // " (paMca. 1494 ) AgamadvAraM apUrvamAgamaM sa nAdhIte, yasmAcaM kalpamadhikRtyocita yogArAdhanata eva sa kRtakRtyatAM bhajate, pUrvAdhItaM tu vizrotasikAkSayanimittaM nityamevaikAgramanAH samyak prAyo'nusmarati, Aha ca - " appuvaM nAhijjara, Agamameso paDucca taM kappaM / jamuciyapa gahitajogArAhaNa to caiva kayakicco // 1 // pucAhIyaM tu tayaM pAyaM aNusaraha niccameveso / egaggamaNo sabaM vissoyasigAikhayaheU // 2 // " (paMca. 1495-6 ) vedadvAre - pravRttikAle vedaH puruSave do vA bhavet napuMsakavedo vA, na khIvedaH, striyAM parihAravizuddhiH // 120 // w.jainelibrary.org
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ bA.21 Jain Education Interna parihAravizuddhikakalpapratipattyasambhavAd, atItanayamadhikRtya punaH pUrvapratipannazcintyamAnaH savedo vA bhavedavedo vA, tatra savedaH zreNipratipattyabhAve, upazamazreNipratipattau kSapakazreNipratipattau vA tvaveda iti, uktaM ca- "vedo pavittikAle itthIvajjo ya hoi egayaro / pubapaDivannago puNa, hoja savedo avedo vA // 1 // (paMcava. 1497 ) " kalpadvAre sthitakalpa evAyaM, nAsthitakalpe, 'ThiyakaSpaMmi ya niyamA' iti vacanAt, tatra 'Acelakku 1 desiya 2 sijjAyara 3 rAyapiMDa 4 kiikamme 5 / vaya 6 jeTTha 7 paDikamaNe 8 mAsaM 9 pajjosavaNakappe 10 // 1 // ( paMca. 1500 ) ityevaMrUpeSu dazasu sthAneSu ye sthitAH | sAdhavasteSAM kalpaH sthitakalpaH, ye punaH- " sejjAyara piMDaMmI cAujjAme ya purisajeTTe ya / kiikammassa ya karaNe cattAri | avaTThiyA kappA // 1 // " / ityevaMrUpeSu caturSvavasthiteSu kalpeSu sthitAH zeSeSu cAcelakyAdiSu SaTsu asthitAstatkalposthitakalpaH uktaM ca- "Thiya aTThito ya kappo, AcelakAiesa ThANesu / sabesu ThiyA paDhamo cauThiya chasu aTThiyA bIo // 1 // " ( paMca. 1499 ) liGgadvAre niyamato dvividhe'pi liGge bhavati, tadyathA-dravyaliGge bhAvaliGge ca, ekenApi vinA | vivakSitakalpocita sAmAcAryayogAt, lezyAdvAre tejaHprabhRtikAsu uttarAsu tisRSu vizuddhAsu lezyAsu parihAravizuddhikaM | kalpaM pratipadyante, pUrvapratipannaH punaH kathaJcitsarvAsvapi lezyAsu bhavati, tatrApItarAsu avizuddhAsu lezyAsu nAtyantaM saGkliSTAsu varttate, tathAbhUtAsu ca tAsu varttamAno na prabhUtaM kAlamavatiSThate, kintu stokaM, yataH svavIryavazAt jhaTityeva tAbhyo vyAvarttate, atha prathamata eva kasmAtpravarttate 1, ucyate - karmavazAt, uktaM ca- "lesAsu visuddhAsu ya paDivajai tIsu na upaNa sesAsu / pubapaDivannato puNa hokhA dhAvi kahaMci // 1 // na'caMtasaMkiliTThAsu thovakAlaM ca haMdi iyarAsu / cittA
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ upoddhAta- niyukti zuddhika // 121 // CA-CALCHAKRA kammANa gaI tahAvi viriyaM phalaM deha // 2 // " (paMca. 1503-4) dhyAnadvAre dharmadhyAnena pravarddhamAnena parihArika kalpa parihAravipratipadyate, pUrvapratipannaH punarAtaraudrayorapi bhavati, kevalaM prAyeNa niranubandhaH, Aha ca-"zANamivi niyameNaM paDivajaha hai| sopavahamANeNaM / iyaresu'vi jhANesuM puSapavanno na paDisiddho // 1 // evaM ca kusalajoge uddAme tibkmmprinnaamo| rohaDesa'vi bhAvo, imassa pAyaM niraNubandho // 2 // " (paMca. 1505-6) gaNanAdvAre jaghanyatastrayo gaNAH pratipadyante, utkarSataH zatasaGkhyAH, pUrvapratipannA jaghanyata utkarSato vA zatazaH, puruSagaNanayA jaghanyataHpratipadyamAnAH saptaviMzatirutkapataH sahanaM, pUrvapratipakSakAH punarjaghanyataH zatazaH utkarSataH sahasrazaH, Aha ca-"gaNato tinneva gaNA jahanna paDivatti sayasa ukosA / ukkosa jahanneNaM sayasocciya puSapaDivannA // 1 // sattAvIsa jahannA, sahassamukkosato ya pddivttii| sayaso sahassasovA, paDivana jahanna ukosA // 2 // " (paMca. 1534-5) anyacca-yadA pUrvapratipannakalpamadhyAdeko nirgacchati anyaH pravizati tadonaprakSepe pratipattau kadAcideko'pi bhavati pRthaktvaM vA, pUrvapratipanno'pyevaM bhajanayA kadAcidekaH| prApyate pRthaktvaM vA, uktaM ca-"paDivajamANa bhayaNAe~ hoja eko'vi UNapakkheve / puvapaDivannayAvi ya, bhaiyA ekko pahattaM vA // 1 // ' (paMca. 1536 ) abhigrahadvAre abhigrahAzcaturvidhAH, tadyathA-dravyAbhigrahAHkSetrAbhigrahAHkAlAbhigrahA | bhAvAbhigrahAzca, ete cAnyatra carcitA iti na bhUyazcaya'nte, tatra parihAravizuddhikasyaite'bhigrahA na bhavanti, yasmAdetasya R // 121 // kalpa eva yathoditarUpo'bhigraho vartate, uktaM ca-"dabAIya abhiggaha, vicittarUvA na hoti puNa keii| eyarasa jAva kappo kapponciya'bhiggaho jeNaM // 1 // eyaMmi goyarAI niyayA niyameNa niravavAdA yAtappAlaNaM ciya paraM eyassa visu Jain Education Internat SIw.iainelibrary.org
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ CHCECAUSA ddhiThANaM tu||2||" (paM. 1509-11) pravrajyAdvAre nAsAvanyaM pravrAjayati kalpasthitireSetikRtvA, Aha -"pAvei na eso annaM kappadviiti kaauunnN|" (paM. 1510) upadezaM punaryathAzakti prayacchati, muNDApanAdvAre'pi nAsAvanyaM muNDayati, atha pravajyAnantaraM niyamato muNDanamiti pravrajyAgrahaNenaiva gRhItamataH kimarthamidaM pRthaga dvAraM , tadayuktaM, pravrajyAnantaraM niyamato muNDApanasyAsambhavAd, ayogyasya kathaJciddattAyAmapi pravrajyAyAM punarayogyatAparijJAne muNDApanA|'yogAt, tataH pRthagidaM dvAramiti / prAyazcittavidhidvAre manasA'pi sUkSmamapyaticAraM prAptasya niyamatazcaturgurukaM prAyacicaM, yato'sya kalpa ekAgratApradhAnastatastadbhaGge gurutaro doSa iti / kAraNadvAre-kAraNaM nAma AlambanaM, tatpunaH suparizuddha jJAnAdikaM, taccAsya na vidyate yena tadAzrityApavAdapadasevitA syAt, eSa hi sarvatra nirapekSaH kliSTakarmakSaya nimittaM prArabdhameva svaM kalpaM yathoktavidhinA samApayan mahAtmA vartate, upha ca-"kAraNamAlaMbaNamo taM puNa nANAiyaM jAsuparisuddhaM / eyassa taM na vijai uciyaMtapasAhaNA pAyaM // 1 // savattha niravaikkho, ADhattaM ciya dadaM smaannito| vaha esa mahappA, kiliGakammakkhayanimittaM ||2||(pN. 1517-8)" niSpratikarmatAdvAre eSa mahAtmA niSpratikakarmazarIro'kSimalAdikamapi kadAcinnApanayati, na ca prANAntike'pi samApatite vyasane dvitIyapadamAsevate, ukkaM ca "nippaDikammasarIro acchimalAIvi nAvaNei syaa| pANaMtieviya tahA vasaNaMmi na vaTTae bIe // 1 // appabahuttAloyaNavisayAtIto u hoi esatti / ahavA suhabhAvAto bahugaM eyaMciya imassa // 2 // (paM. 1519-20)" bhikSAdvAre pathadvAreca bhikSA vihArakramazcAsya tRtIyasyAM pauruSyAMbhavati, zeSAsu ca pauruSISu kAyotsargoM, nidrA'pi cAsyAlpA draSTavyA, Jain Education Interational For Private & Personal use only
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAta- niyuktiH sUkSmasaMpa rAyaH // 122 // -2) ete ca parihAravaharamANou na vIamAvajavahArakAlo u / sesAsu SHE sUkSmasaMpa yadi punaH kathamapi javAbalamasya parikSINaM bhavati tathApyeSo'viharanapi mahAbhAgo na dvitIyapadamApadyate, kintu tatraiva yathAkalpamAtmIyayogaM vidadhAtIti, uktaM ca-"taiyAe porisIe bhikkhAkAlo vihArakAlo u / sesAsu u ussaggo pAyaM appA ya niddeti // 1 // jaMghAvalaMmi khINe aviharamANou na vIamAvaje / tattheva ahAkappaM kuNaiya jogaM mahAbhAgo 2 // " (paM. 1521-2) ete ca parihAravizuddhikA dvividhAH, tadyathA-itvarA yAvatkadhikAzca, tatra ye kalpasamAptyanantaraM 1 tameva kalpaM gacchaM vA samupayAsyanti te itvarAH, ye punaH kalpasamAptyanantaramavyavadhAnena jinakalpaM pratipatsyante te yAvatkathikAH, ukaMca-"ittariya therakappe, jiNakappe aavkhiytti|" (paM.1523) atra sthavirakalpamupalakSaNaM svakalpe ceti draSTavyaM, tatretvarANAM kalpaprabhAvAdeva devamanuSyatiryagyonikakRtA upasargAH sadyoghAtinaH AtaGkA atIvAviSahyAzcAtIva vedanA na prAduSanti, yAvatkathikAnAM punaH sambhaveyurapi, te hi jinakalpaM pratipatsyamAnA jinakalpabhAvamanuvidadhati, jinakalpikAnAM copasargAdayaH sambhavantIti, uca-"ittariyANuvasaggA AyaMkAveyaNA ya na hvNti| AvakahiyANabhaiyA" iti ||(pN. 1526) 'suhamaM taha saMparAyaM ceti 'tathe tyAnantaryagAthAbhaGgabhayAd vyavahitasyopanyAsaH, sUkSmamityanu svAro'pyalAkSaNikaH, sUkSmasamparAyaM caturtha cAritraM,tatra saMparyeti saMsAramaneneti samparAyaH-kaSAyodayaH sUkSmo-lobhAMzAvazeSaH samparAyo yatra tatsUkSmasamparAyaM, tacca dviSA-vizumamAnakaM sakizyamAnakaM ca, tatra vizukhamAnakaMkSapakazreNimu- pazamazreNiM vA samArohatA, savizyamAnakaM tUpazamazreNitaHpracyavamAnasya, ukaMca-"seTiM vilaggato taM visujjhamANaM ttopyNtss|th saMkilissamANaM pariNAmavaseNa vineyaM // 2 // " (vi.1278) taco a ahakkhAya'mityAdi, tatazca-sUkSma KARKARKlya 122 // Jain Education Intem For Private & Personal use only w.jainelibrary.org
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ KAR samparAyAntaraM 'athAkhyAtam' athazabdo yathArthe AG abhividhauyAyAtayyena abhividhinA ca yat khyAtaM kathitamakaSAyaM cAritramiti tat athAkhyAtaM, ukkaM ca-"ahasado jAhatthe ADAbhivihIeN kahiyamakkhAyaM / caraNamakasAyamu-18 ditaM tamahakkhAyaM jahakkhAyaM // 1 // " (vi.1279) yathAkhyAtamiti dvitIyaM nAma, tasyAyamanvarthaH-yathA sarvasmin jIvaloke khyAtaM-prasiddhamakaSAyaM bhavati cAritramiti tathaiva yat tadyathAkhyAtaM, tathA cAha-khyAtaM-prasiddhaM sarvasmin jIva-IP loke, yat kathaMbhUtamityAha-yaccaritvA-Asevya zobhanaM vihitam-anuSThAnaM yeSAM te suvihitAH-susAdhavo vajantyajarAmaraM-18 vidyate jarA yatra tadajaraM na ghiyate prANI yatra tadamaram , acpratyayo bAhulakAt , ajaraM ca tadamaraM ca ajarAmaraMmokSalakSaNaM sthAnaM, idaM ca dvidhA, tadyathA-chAdmasthikaM kaivalikaM ca, tatra chAnasthikamupazAntamoguNasthAne kSINamohaguNasthAnake vA, kaivalika sayogikevalibhavaM ayogikevalibhavaM ca / iha sUkSmasamparAyaM yathAkhyAtacAritraM ca upazamakSayalabhyamataH karmopazamakramapradarzanArthamAha| aNa-dasa-napuMsi-sthIveya-chakkaM ca purisaveyaM ca / do do egaMtarie, sarise sarisaM uvasameha // 116 // iha upazamazreNiprArambhako bhavatyapramattasaMyata eva, anye tvaviratadezaviratapramattasaMyatApramattasaMyatAnAmanyatama iti, upazamazreNiparyavasAne svapramattasaMyatapramattasaMyatadezaviratAviratAnAmanyatamaH, uktaM ca-"uvasAmagaseDhIe paTThavago appamattavirato u / pajavasANe so vA hoi pamatto avirato vA // 1 // anne bhaNaMti avirayadesapamattApamattavirayANaM / annayaro paDivajaha saNasamaNammi uniyaTTI // 2 // (vi.1285-6)sa cetthamupazamazreNimArabhate-'aNa'tti 'aNaraNetyAdi * ** Jain Education Inter For Private & Personal use only ww.jainelibrary.org
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ upazamane upoddhAtaniyuktiH // 12 // daNDakadhAtuH, aNantIva-avikalahetutvenAsAtavedhaM narakAdhAyuSkaM ca zabdayantyAkArayantItyaNA:-AdyAH krodhAdayazcatvAraH kaSAyAH, athavA 'padaikadeze padasamudAyopacArAd aNa' ityanantAnuvandhina iti draSTavyaM, tatrAsau pratipattA raNiH 116 prazasteSvadhyavasAyeSu vartamAnaH prathama yugapadantarmuhUrttamAtreNa kAlenAnantAnuvandhinaH krodhAdInupazamayati, tato darzanaM darzastaM-darzanaM, tacca trividhaM, tadyathA-mithyAdarzanaM samyagmithyAdarzanaM samyagdarzanaJca, etAni trINyapi yugapadantarmuhUrtamAtreNopazamayati, evaM sarvatra yugapadupazamakAlo'ntarmuharsapramANa eva draSTavyaH, yadi puruSaH prArambhakaH tato 'napuMsa'tti anudIrNamapi napuMsakavedamantarmuhUrtenopazamayati, tataH strIvedaM, tadanantaraM hAsyaratyaratizokamayajugupsAlakSaNaM hAsyaSahUM, tataH puruSavedam , atha strIprArambhikA tataH prathamaM napuMsakavedamupazamayati, pazcAt puruSavedaM tadanantaraM hAsyAdiSaTuM atha || napuMsakA prArambhakastato'sAvanudIrNamapi prathamaM strIvedamupazamayati tataH puruSaM vedaM tadanantaraM strIvedam, tataH hAsyAdiSaTuMda tato napuMsakavedamiti, dodoegaMtarie'ityAdi, ita U dvau dvau-krodhAdyau ekAntaritau-saMjvalanakrodhAntaritau sadRzaukrodhAditayA parasparaM tulyau sadRzaM yugapadeva pratyekamantarmuhUrtenopazamayati, etaduktaM bhavati-apratyAkhyAnapratyAkhyAnAva-18 raNakrodhau krodhatvena sadRzau yugapadantarmuhUrttamAtreNopazamayati, tataH sajvalanakrodhamekAkinamevAntarmuhUrttamAtreNopazama-| yati, tato'pratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNamAnau yugapadeva tataHsaJcalanamAnamekAkinameva, tato'pratyAkhyAnapratyAkhyAnAvara- // 123 // NamAye yugapattataH saGgvalamAyAmekAkinI, tato'pratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNalobhau tataH saJcalanalobha, taM copazamayan tridhA karoti, tatra dvau bhAgau yugapadupazamayati, tRtIyabhAgaM soyAni khaNDAni karoti, tAnyapi pRthakpRthakkA Jain Education et RS For Private & Personal use only Lw.jainelibrary.org
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ ANDRASHES labhedenopazamayati, tata eteSAM soyAnAM khaNDAnAM yaccarama khaNDaM tadasAyeyAni khaNDAni karoti, tataH samaye samaye| ekaikaM khaNDamupazamayati, iha darzanasaptake upazAnte'pUrvakaraNo'nivRttibAdaro vA'bhidhIyate, sa cAnivRttibAdarastAvad | yAvat saGkhyeyAntimacaramakhaNDaM / nanUpazamazreNiprasthApako'pramattasaMyata eva 'uvasAgamaseDhIe paDhavago appamattavirato ye' iti | vacanAt , apramattasaMyatazca anantAnubandhyapratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNamithyAtvasamyagmithyAtvAnAmupazamAd bhavati, anyathA teSAmudaye samyaktvAdilAbhAyogAt, tathA cAbhihitaM prAk-'paDhamelluyANa udaye'ityAdi, tataH kathamidAnIM teSAmu-18 pazamo bhaNyate iti, tadasat, samyak siddhAntAparijJAnAt, pUrva hi teSAM kSayopazama evAsIt, nopazamaH, idAnI tUpazamaH kriyate / nanu kSayopazamo'pyudite karmAze kSINe'nudite ca upazAnte bhavati, upazamo'pi cetthaMbhUta eva, tataH ko'nayoH prativizeSo yenaivamucyate-pUrva kSayopazama AsIt idAnIM tUpazamaH kriyate iti, ucyate, iha kSayopazame tadAvArakasya karmaNaH pradezato'nubhavo'sti, upazame tu sa na bhavatIti prativizeSaH, Aha ca bhASyakRt-"veei saMtakamma| khatovasamiesu nANubhAvaM so| uvasaMtakasAo puNa, veei na saMtakammapi // 1 // " (vi. 1293) nanu yadi satyapikSayopazame'na-17 ntAnubandhyAdikaSAyamithyAtvAnAM pradezato'nubhavo'sti tarhi kathaM na samyaktvAdiguNavidhAta upajAyate?, tadudaye hyavazya samyaktvAdiguNalAbhaH sannapyapagacchati, yathA sAsvAdanasamyagdRSTeriti, naiSa doSaH, pradezato'nubhavasya mandAnubhAvatvAt , mandAnubhAvo hyudayona svAvAryaguNavighAtamAdhAtumalaM,yathA caturtAnino matijJAnAvaraNAdInAM vipAkato'pyudayaH, tathAhi-matijJAnAvaraNAdikaM karma dhruvodayaM dhruvodayatvAcAvazyaM sarvadA vipAkato'nubhavanIya, vipAkAnubhavApekSayeva dhruvoda For Private & Personal use only
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapoddhAta-iyatvAbhidhAnAt, atha ca tat sakalacatursAnino gautamAdevi namatyAdijJAnavidhAtakRt bhavati, tadanubhavasya mandAnubhA-kSayopazaniyuktiH vatvAt , tadyadi vipAkato'pyanubhUyamAnaM mandAnubhAvodayatvAnna svAvAryaguNavighAtAya prabhavati tataHpradezato'nubhUyamAna dime mandAnu. manantAnubandhyAdi sutarAMna prabhaviSyati, tadudayasyAtIva mandAnubhAvatvAd, Aha ca bhASyakRt-"kiha daMsaNAighAto na bhAvatA sU. // 124 // hoisNjoynnaaivedyto| maMdANubhAvayAe jahANubhAmivi khNci||1||niccodinnnnNpi jahA, sagalacauNNANiNo tadA kSma. 117 vivaraNaM na vighAimaMdayAe paesakammatahAneyaM // 2 // " (vi.1297-8) iha satyeyAni lobhakhaNDAni upazamayan vAdarasamparAya ucyate, caramasya tu saGkhyeyakhaNDasyAsoyAni khaNDAni, pratisamayamekaikakhaNDamupazaman sUkSmasamparAyaH // tathA cAhalobhANU veyaMto jo khalu uvasAmao va khavao cAso suhamasaMparAo ahakhAyA UNo kiMci // 117 // | lobhasya-sajvalanalobhasya aNUna-saGkhyeyatamasya khaNDasthAsaGkhyeyAni khaNDAni vedayamAnaH-anubhavan upazamaka: kSapako vA bhavati, so'ntarmuhUrNa kAlaM yAvatsUkSmasamparAyo bhaNyate, ayaM ca yathAkhyAtAtkiJcidUnaH, kimuktaM bhavati ?sUkSmasamparAyAvasthAmantahamAtrakAlamAnAmanubhUya upazamakanimrantho yathAkhyAtacAritrI bhaviSyatIti, iha yadi baddhAyurupazamazreNipratipannaHzreNimadhyagataguNasthAnAnuvartI upazAntamoho vA bhUtvA kAlaM karoti tadA niyamenAnuttarasurepUtpacate, zreNipratipatitasya tu kAlakaraNe'niyamaH, nAnAmatitvena nAnAsthAnagamanAt, athAbadghAyustAM pratipanna: // 124 // tAntamahamupazAntamoho bhUtvA niyamataH punarapyuditakapAyaH kAtsnyena zreNipratilomamAvarcate, ukaM ca-"baddhA-1 paDivo seDigato vA pasaMdamoho vA / jai kuNaha koI kAlaM bacA to'nnucrsuresuN||1|| anivaddhAU horDa darevatparate, mAna zreNimadhyagataguNasthAnIya upazamakanirmantho yathAkhyAtAtkiJcidUnaH, kimukta bhava/S Jain Education Intern For Private & Personal use only CSC inw.jainelibrary.org
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ S ARKARARA pasaMtamoho mahattamecara / uditakasAoniyamA niyatae saidipaDilomaM ||2(vi. 1303-4 ) // tathA ca etadeva duranta kaSAyasAmarthyamutkIrcayannAha uvasAmaM uvaNIyA, guNamahayA jiNacarittasarisaMpi / paDivAyaMti kasAyA, kiM puNa sese sarAgatthe 1 // 118 // hai F upazamanamupazamaH tam , apizabdAt kSayopazamamapi, upanItAH, kenetyAha-guNairmahAn guNamahAna tena guNamahatA upazamakena, pratipAtayanti kapAyAH saMsAre, kam ?-tamevopazamakaM, kathambhUtamityAha-'jinacAritrasadRzamapi' jinasyakevalinazcAritreNa kRtvA sadRzaH-tulyo jinacAritrasadRzo, dvayorapi kaSAyodayarahitacAritrayuktatvAt , tamevaMbhUtamapi pratipAtayanti, kiM punaH zepAn sarAgasthAn?, tAn sutarAMpratipAtayanti, athopazAntAH santaH kaSAyAH kathaM svasvarUpamupadarzayanti?, ucyate, iha yathA bhasmacchanno'gniHsvarUpeNAdyApi sattvAt pavanAdisahakArikAraNAntaramAsAdya punaH svaM svarUpamupadarzayati yathA vA aJjanadrumovanadavadhyAmito'pyaMtaH sArasya adyApi sacetanatvAd udakasekAdikAraNasAmagrImavApya punarapi aDDarapuSpapatrapravAlAdirUpaM nijasvarUpamupadarzayati evamupazAntA api kaSAyAH svarUpeNAdyApi santa iti tathAvidhaM kiJcinimittamAsAdya svasvarUpaM prakaTanti, tato'ntarmuhUrttAniyamena pratipatati, uktaM ca-"davAmiyaMjaNadumo chAracchannA gaNiva pccyto|daaveijh sarUvaM taha sa ksaatodyobhujo||2||"(vi.1307)prtiptitshc saMsAraM paryaTati, tathAhi-sa dUtAvad tadbhava evaM nirvANaM na labhate, utkarSatastu dezonamarddhapudgalaparAvarttamapi saMsAramanubabhAti, ukkaM ca-"tami bhave hai| Jain Education Inter For Private & Personal use only X ww.jainelibrary.org
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ alpArNAdAvavizvAsa:118 sapoddhAta niSANaM na labhai ukkosato va saMsAraM / poggalapariyadRddhaM, desUrNa koi hiMDejA // 1 // " (vi.1308) yata evaM tIrthakaro- padezo'ta aupadezikaM gAthAdvayamAha jai vasaMtakasAto lahai aNaMtaM puNo'vi paDiyAyana hubhe vIsasiyavaM thevevi kasAyasesammi // 119 // // 125 // 1 // aNathovaM vaNathovaM aggIthovaM kasAyathovaM ca |n hubhe vIsasiyavaM thevapi hutaM yahaM hoi||120|| yadyapazAntakaSAyo'pyanantaM bhUyo'pi pratipAtaM labhate tataH stoke'pi kaSAyazeSe 'na ha' naiva 'bha' bhavadbhirvizvasitavyam, amumevArtha sadRSTAntaM bhAvayati-'aNathova'mityAdi, RNasya stoka RNastokaM vraNastokamagnistokaM kaSAyastokaM ca dRSTA 'na hu' naiva bhavadbhirvizvasitavyaM, yataH stokamapi tat-RNAdi bahu-prabhUtaM bhavati, tathA cAnekadoSasambhavaH, tathAhi-RNaM pravarddhamAnaM gacchatA kAlenAtiprabhUtaM saddAsatvamupanayati, yathA vaNigduhituH sAdhubhaginyAH, vraNazca visazArpana atiprabhUto bhUtvA stokakAlena maraNaM, vahirvAtAdisAmagrIvazAdatiprasaramadhirohana sarvasyApi grAmanagarAdedohaM, 4 kaSAyAH punaHpravarddhamAnA bhavamanantamiti, uktaM ca-"dAsattaM dei aNaM acirA maraNaM vaNo visappaMto sabassa dAhamaggI dAdeti kasAyA bhavamaNaMtaM // 1 // " (vi.1311) uktamaupazamikaM cAritramidAnI kSAyikamAha, athavA sUkSmasamparAyayathAkhyA tacAritre upazamazreNyaGgIkaraNenoke, samprati kSapakazreNyaGgIkaraNataH pratipAdayati4| aNa-miccha-mIsa-sammaM, aTTha napuMsisthiveya-chakaM ca / pumaveyaM ca khavei kohAIe ya saMjalaNe // 121 // iha yaHkSapakazreNiprasthApakaH so'vazyaM manuSyo varSASTakAcopari vartamAna uttamasaMhananazuddhadhyAnArpitamanA avirata yeCass SANSARKARURCE // 125 // Jain Education in
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ " | samyagdRSTidezaviratapramattApramattasaMyatAnAmanyatamaH, Aha ca - " paDivattIe aviraya desapamattApamattavirayANaM / annayaro | paDivajjai suddhajjhANovagayacitto // 1 // " (vi. 1314) kevalaM yadyapramattasaMyataH pUrvavit tataH zukladhyAnopagataH zreNimArabhate, | zeSastu dharmadhyAnopagataH, tatra kSepaka zreNimArohan sa prathamamanantAnubandhinazcaturo'pi krodhAdInantarmuhUrttena yugapat kSapayati, tadanantabhAgaM tu mithyAtve prakSipya mithyAtvaM sahaiva tena yugapat kSapayati, yathA hyatisambhRto davAnalaH khalvarddha| dagdhendhana evendhanAntaramAsAdya ubhayamapi dahati evamasAvapi kSapakastItrazubhapariNAmatvAdavazeSamanyatra prakSipya kSapayati, | tadanantaraM tathaiva samyagmithyAtvaM tadanantarameva ca samyaktvam, iha yadi baddhAyuH kSapakazreNimArabhate anantAnubandhikSayAnantaraM ca maraNasambhavato vyuparamate tataH kadAcinmithyAdarzanodayAt bhUyo'pyanantAnubandhina upacinoti, tadvIjasya mithyAtvasyAvinAzAt, kSINamithyAdarzanastu na upacinoti, bIjAbhAvAt, kSINasaptakatvapratipatitapariNAmo| svazyaM tridazeSu madhye samutpadyate, pratipatitapariNAmastu nAnAmatisambhavAt yathApariNAmaM sarvagatibhAga bhavati, uktaM ca - " baddhAU paDivanno, paDhamakasAyakkhae jai marejjA / tA micchattodayato ciNijja bhUto na khINaMmi // 1 // taMmi mato jAi divaM tappariNAmo ya sattae khINe / uvarayapariNAmo puNa pacchA nANAmaigaio // 2 // " (vi. 1316 - 7) baddhAyuH ko'pi yadi tadAnIM kAlaM na karoti tathApi saptake kSINe niyamAdavatiSThate, na cAritramohakSapaNAya yatnamAdadhAti, Aha |ca - " baddhAU paDivanno niyamA khINaMmi sattae ThAe / " atrAha - nanu yadi darzana trikamapi kSayamupanItaM tataH kimasau samya - | gdRSTirutAsamyagdRSTiH 1, ucyate, samyagdRSTiH, samyagdarzanAbhAve samyagdRSTitvamanupapannamiti cet, tadasad, abhiprA
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodAta- yAparijJAnAt , iha nimardanIkRtamadanakodravakalpA apagatamithyAtvabhAvA mithyAtvapudgalA eva cat samyagdarzanaM tadeva lakSapakoMniyuktiH kSINaM, yatpunarAtmapariNatisvabhAvaMtattvArthazraddhAnalakSaNaM samyagdarzanaM tanna kSINam, api ca-tadatIva zlakSNazuddhAvapaTalavi- NiH 16 gamena manuSyasya dRSTiriva zuddhajalAnugataM zuddhaM vastramiva vA jalakSaye vizuddhatarasvarUpaM bhavati, Aha ca-"khINami | prakRtayaH // 126 // hAdasaNatie ki hoi tato tidsnnaatiito|| bhaNNai sammaddiTThI sammattakhae kuto samma // 1 // nivaliyamayaNakoddava-dA 121-3 rUvaM micchattameva smmttN| khINaM na u jo bhAvo saddahaNAlakkhaNo tassa // 2 // so tassa visuddhayaro jAyai sammatpumAlakkhayae / didviva saNDasuddhabbhapaDalavigame maNUsassa ||3||jh suddhajalANugayaM vatthaM suddhaM jalakkhae sutaraM / sammacasuddhapoggalaparikkhae daMsaNaM evaM // 4 // " (vi. 1318-21) yadi punarabaddhAyuHkSapakazreNimArabhate tataH saptake vINe niyamAdanuparatapariNAma eva cAritramohakSapaNAya yanamArabhate, yadAha-"iyaro aNuvarato ciya, sayalaM seTiM samAyei / " takSapaNakramazcAyaM-samyaktvasya kSapitazeSe'vatiSThamAna evApratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNakaSAyASTakaM samakameva apayi tumArabhate, eteSu cAkSapiteSvanyAH SoDaza prakRtIHkSapayati, tatpratipAdakamidaM gAthAdvayam gahaANuputi do do jAtI nAmaM ca jAva criNdii| AyAvaM ujoyaM, thAvaranAmaMca muhurmc|| 122 // sAhAramappajattaM nihAni ca payalapayalaM ca / thINaM khavei tAhe avasesaM jaMca aTThaNDaM // 123 // X // 126 // gatizca AnupUrvI ca gatyAnupUjyauM de de, tadyathA-narakagatinAma narakAnupUrvInAma tiryaggatinAma tiryagAnupUrvImAma, tavA jAtinAma ekendrivAdijAtinAma yAvaccaturindriyAH, kimuktaM bhavati:-ekendriyajAtinAma dvIndriyajA ACC N w Jain Education Inter .jainelibrary.org
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ mA.su. 22 Jain Education Interna |tinAma trIndriyajAtinAma caturindriyajAtinAma iti, caH samuccaye, tathA AtapanAma udyotanAma sthAvaranAma sUkSmanAma sAdhAraNanAma aparyAptakanAma nidrAnidrAM pracalApracalAM styAnAddhaM ca etAzca SoDazApi karmaprakRtIH kSapayitvA tadanantaraM yadaSTAnAM kaSAyANAM zeSaM tat kSapayati, sarvamidamantarmuhUrttamAtreNa, tato napuMsakavedaM tataH khIvedaM tato hAsyAdiSahUM, tataH puruSavedasya khaNDatrayaM kRtvA khaNDadvayaM yugapat kSapayati, tRtIyaM tu khaNDaM saJjalanakrodhe prakSipati, puruSe pratipattaryamaM kramaH, napuMsakAdau pratipattaryupazamazreNinyAyo vaktavyaH, tataH krodhAdIn caturaH saMjvalanAn pratyekamantarmuhUrttamAtreNa kSapayati, kSapaNaM caiSAM khaNDatrayAdikaraNakrameNa puruSavedavat vAcyaM krodhasatkaM ca tRtIyaM khaNDaM mAne prakSipati, || mAnasatkaM mAyAyAM mAyAsatkaM lobhe, kSapaNakAlazca pratyekaM sarvatrAntarmuhUrttapramANo mantavyaH, zreNirapi sarvA antarmuhUrtamAnA, ekasminnapyantarmuhUrtte laghutarANAmantarmuhUrttAnAmasaGkhyeyAnAM bhAvAt, lobhasya tu caramaM tRtIyaM khaNDaM saGkhyeyAni khaNDAni karoti, tAni ca khaNDAni pRthak pRthak kAlabhedena kSapayati, teSAmapi ca saGkhyAtatamaM caramaM khaNDamasaGkhyeyAni khaNDAni karoti, tAni tu samaye samaye ekaikazaH kSapayati / iha ca kSINadarzanasaptako nivRttivAdara ucyate, tata Urddha| manivRttivAda yAvat saGkhyAtatamaM caramaM lobhakhaNDaM, tata UrddhamasaGkhyeyAni lobhakhaNDAni pratisamaya mekaikaM kSapayan | sUkSmasamparAyo yAvaccara malobhAMzakSayaH, ata Urddha yathAkhyAtacAritrI bhavati, uktaM ca- "daMsaNamohakkhavaNe, niyaTTi | aniyaTTibAdaro parato / jAva u seso saMjalaNalobhamasaMkhejjabhAgotti // 1 // tadasaMkhejjayabhAgaM samaye samaye khavei ekkekaM / pattha va suhumasarAgo lobhANU jAva ikko'mi // 2 // (vi. 1630-1) sa ca mahAsamudraprataraNaparibhrAntavat mohasAgaraM w.jainelibrary.org
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAta- niyuktiH // 127 // tIanAbhoganivartitena karaNena vizrAmyati, tataH chadmasthavItarAgatvadvicaramasamayayoH prathame samaye nidrAma-80 cale kSapayati caramasamaye paJcavidhaM jJAnAvaraNaM caturvidhaM darzanAvaraNaM paJcavidhamantarAyamiti caturdaza prakRtIyugapat / kSapayitvA anantarasamaye kevalajJAnaM kevaladarzanaM cotpAdayati, Aha ca cUrNikRt-"jaM saMkhejaimaM / lobhassa khaMDaM taM asaMkheje bhAge karei, tevi kameNa khavei, tattha khavao suhumasaMparAo, jAhe taMpi khaviaM hoi tAhe khavaganiyaMTo lanbhai, itthaMtarA vIsamai aNAbhoganivattieNaM karaNovAeNaM, jahA koi mahAsamuI tariUNa jAhe aNeNa thAho laddho havai tAhe aMtomuttaM acchiUNa sesaM tarai, evaM so aNegabhavasaMciyaM kamma khaviUNa tAhe muhuttaMtaraM Asattho, etthaMtare jAva acchai tAhe niyaMTho lanbhai jAva dohiM samaehiM sesehiM kevalanANaM uppajissaitti tAhe jo ego samao tattha niI payalaM ca khavei, jo caramasamayo tattha paMcavihaM nANAvaraNijaM cauvihaM darisaNAvaraNija paMcavihamaMtarAyaM etAo cauddasa kammapagaDIo jugavaM khavittA aNaMtaM kevalanANaM desaNaM uppADei" iti, bhASyakAro|'pyAha-"khINe khavaganiyaMTho, vIsamae mohasAgaraM tari / aMtomuttamudahi, tari thAhe jahA puriso||1|| chaumattha kAladucaramasamae niI khavei payalaM ca / carame kevalalAbho, khINAvaraNaMtarAyassa // 2 // (vi. 1332-3)" iha carame / 4 samaye kSINAvaraNAntarAyasya-kSINajJAnAvaraNapaJcakadarzanAvaraNacatuSTayAntarAyapaJcakasyAnantarasamaye kevalalAbha iti prati- // 127 // pattavyam , anye tvevamabhidadhati+dvicarame samaye kSINamoho nidrAM pracalAM ca kSapayati, nAmnazcamAH prakRtIstadyathAdevagatidevAnupUcyauM vaikriyadvikaM prathamavarjAni paJca saMhananAni uditavarjAni paJca saMsthAnAni AhArakanAma tIrthakara GANA For Private & Personal use only
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAma ca yadyasyAtIrthakaraH pratipattA iti, atrArthe ca tanmatena tisro'nyakartRkA imA gAthA: - "vIsamiUNa niyaMTho dohi u samaehiM kevale sese| paDhamaM nihaM payalaM nAmassa imAu payaDIto // 1 // devagai ANupubI veDaviyasaMghayaNapaDhamavajjAI / annayaraM saMThANaM titthayarAhAranAmaM caM // 2 // carame nANAvaraNaM paMcavihaM daMsaNaM caDavikappaM / paMcavihamaMtarAyaM khabaitA kevalI hoi // 3 // " etacca matamasamIcInaM, cUrNikRto bhASyakRtaH sarveSAM ca karmmagranthakArANAmasammatatvAt, kevalaM | vRttikRtA kenApyabhiprAyeNa likhitamiti, sUtre'pyetA gAthAH pravAhapatitAH, niyuktikArakRtAstvetA na bhavanti, cUrNAM bhASye cAgrahaNAditi, utpanna kevalajJAna kevala darzanazca bhagavAn sarve vastu jAnAti // tathA cAha niyuktikAraH saMbhinnaM pAsaMto logamalogaM ca sabao sarvvaM / taM natthi jaM na pAsai bhUyaM bhavaM bhavissaM ca // 124 // sam - ekIbhAvena bhinnaM sambhinnaM, yathA vahistathA madhye'pItyarthaH, athavA dravyakSetrakAlabhAvalakSaNaM sarvamapi jJeyaM viSayatvena darzanIyaM tatra sambhinnamiti dravyaM vizeSyaM sUcitaM, kAlabhAvau tadvizeSakau, kAlabhAvau hi dravyasya paryAyau, tatastAbhyAM samantAdbhinnaM dravyamiti sambhinnagrahaNena tritayamapi sUcitam etatpazyan upalabhamAno lokaM - dharmAdyAdhArabhUtaM kSetramalokaM ca tadviparItaM kSetram, anena kSetraM pratipAditam etAvadeva caturvidhaM jJeyaM, nAnyaditi, kimekayA dizA pazya| nityAha- sarvataH sarvAsu dikSu, tAsvapi kiM kiyadapi dravyAdi uta netyAha- 'sarva' niravazeSaM, amumevArtha spaSTayannAha-- 1 niyuktInAM sarvAsAM cUryAdAvaprahAt na yuktamidaM, kSapakopazamakate prakRte mohamAzrityeti na nAmavicArazrUrthyAdau, matabhedastu nAsaMbhavIti tA gAthA vRcau vyAkhyAtAH
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ upoddhAtaniyuktiH // 128 // 1964CRE. tannAsti kimapi jJeyaM bhUtam-atItaM bhavatIti bhavyaM-varcamAnaM bhaviSyaca yanna pazyati kevalIti, itthaM tAvadupodghAta-IP kevalasvaniyuko prasUtAyAM prasaGgato yaduktam 'taponiyamajJAnavRkSamArUDhaH kevalI'ti ayamasau kevalI nidarzitaH, etasmAt pravacasAmAyikAdizrutamAcAryapAramparyeNAyAtam, etasmAcca jinapravacanaprasUtirityAdi, sarvaprAsaGgika niyuktisamutthAnaprasaGge-dAnopacyA. nokaM, sAmpratamapica keyaM jinapravacanotpattiH kiyadabhidhAnaM cedaM jinapravacanaM ko vA'syAbhidhAnavibhAga! ityetat prAsaGgikazeSaM zeSadvArasaMgrahaM cAbhidhitsurAhajigapavayaNautpattI pavayaNaegaDiyA vibhAgo ya / dAravihI ya nayavihI vakkhANavihIya annuogo|| 125 // | iha jinapravacanotpattiH pravacanaikArthikAni ekArthikavibhAgazceti tritayamapi prasaGgazeSa, dvArANi-uddezanirdezAdIni teSAM vidhi:-prarUpaNaM dvAravidhiH, ayamupodghAto'bhidhIyate, nayavidhistUpakramAdInAM mUlAnuyogadvArANAM caturthamanuyo-18 gadvAraM, tathA vyAkhyAnastha vidhirvyAkhyAnavidhiH-ziSyAcAryaparIkSAbhidhAnam , anuyogaH-sUtrasparzikaniyuktiH sUtrAnugamazceti samudAyArthaH / Aha-caturthamanuyogadvAraMnayavidhimabhidhAya punastRtIyAnuyogadvArAkhyAnuyogAbhidhAnaM kimartham , ucyate, nayAnugamayoH sahacarabhAvapradarzanArtha, tathAhi-nayAnugamau pratisUtraM yugapadanugacchataH, nayamatazUnyasyAnugamasyAbhAvAt , yadiyugapannayAnugamo gacchatastarkhetadupanyAso'pi yugapadevAstu, kimarthamanuyogadvAracatuSTayopanyAse nayAnAmante // 128 // upanyAsaracyate, yugapadakkumazakyatvAda, ha ca mUlaTIkAkRta-"anuyogadAracatuSTayopanyAse tu navAnAmante'bhidhAnaM yugapaDaphamazakyatvA"diti / aparastvAi-caturanuyogadArAtmakaMzAnaM, tatazcaturanuyogadvArAtirikasa 5R Jain Education Inter For Private & Personal use only
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ NARAK vyAkhyAnavidherupanyAso nirarthakaH, tadayuktam , anugamAGgatayA nirarthakatvAyogAt, anugamAGgatA ca vyAkhyAGgatvAditi, tatra jinapravacanotpattiniyuktisamutthAnaprasaGgato'bhihitA, ahadvacanatvAt pravacanasya, Aha ca 'suvamiha jiNappavayaNaM tassuppattI pasaMgato'bhihiyA' iti // samprati pravacanaikArthikAni tadvibhAgaM ca pratipAdayannAha-(granthAgraM 5000) egaThiyANi tinni upavayaNa suttaM taheva attho ya / ekekassa ya etto nAmA egaDhiyA pNc|| 126 // eko'rtho yeSAM tAnyekAthikAni trINyeva, kAni punastAnItyata Aha-pravacanam-uktazabdArtha sUcanAtsUtra aryate ityarthaH-abhidheyaM, caH samuccaye, ata UrdU ekaikasya-pravacanasya sUtrasya arthasya ca nAmAnyakArthikAni paJca, iha pravacana sAmAnyaM zrutajJAnaM, sUtrArthoM tu tadvizeSau, uktaM ca-"jamiha pagayaM pasatthaM pahANavayaNaMca pavayaNaM taM ca / sAmannaM suyanANaM visesato suttamattho ya // 1 // (vi. 1367)" Aha-sUtrArthayoH pravacanena sahakArthatA yuktA, tayostadviSayatvAt , sUtrArthoM ca parasparavibhinnau, tathAhi-sUtraM vyAkhyeyamarthastu tadvyAkhyAnamiti, athavA trayANAmapyeSAM bhinnArthataiva yuktyupapannA, pratyekamekArthikavibhAgasadbhAvAt , ghaTapaTazakaTavad, anyathA ekArthatAyAM satyAM bhedenaikArthikAbhidhAnamayukta, ghaTakumbhayorivati, atrocyate, iha yathA mukulavikasitayoH padmavizeSayoH saGkocavikAzarUpaparyAyabhede'pi kamalasAmAnyarUpatvenAbhedaH tathA sUtrArthayorapi pravacanApekSayA parasparatazcAbhedaH, tathAhi-avivRtaM makulatulyaM sUtra, tadeva vivRtaM prabodhitaM vikacakalpamarthaH, pravacanaM tubhayamapi, yathA ca teSAM kamalasaDocavikAzAnAmekArthikavibhAga upalabhyate, kamalamaravindaM paGkajamityAdi pa.kArthikAni tathA makalaM taM sahacitamityAdIni mukulakArthikAni tathA vikacaM phulaM vibuddhamityAdIni | Jain Education Inter For Private & Personal use only Virww.jainelibrary.org
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAtaniryuktiH // 129 // Jain Education Inte vikasitaikArthikAni, tathA pravacanasUtrArthAnAmapi padmamukulavikasitakalpAnAmekArthikavibhAgo na viruddha iti, athavA anyathA vyAkhyAyate - ekArthikAni trINyevAzritya vaktavyAni tadyathA- pravacaname kArthika gocarastathA sUtramarthazca zeSaM pUrvavat, Aha-yadyevaM dvAragAthAyAM yaduktaM pravacanai kArthikAni iti tad vyAhanyate, sUtrArthayorapye kArthikAbhidhAnAt, naiSa doSaH, pravacanasya sAmAnyavizeSarUpatayA sUtrArthayorapi pravacanavizeSarUpatvena pravacanatvopapatteH, Aha - yadyevaM tarhi | vibhAgazceti pRthagudvArAbhidhAnamanarthakaM tadasamyak, vibhAgazceti kimuktaM bhavati ? - nAvizeSeNa sAmAnyavizeSarUpasya pravacanasya paJcadazaikArthikAnIti, kiM tarhi ? - vibhAgazca vaktavyaH, vizeSagocarAbhidhAnaparyAyANAM sAmAnyagocarAbhidhAnaparyAyatvAnupapatteH, nahi cUtasahakArAdayo vRkSAdizabdaparyAyA bhavanti, loke tathA vyavahArAbhAvAditi // tatra pravacanasUtrayastAvat pazca paJca ekArthikAnyAha - suyadhamma tittha maggo pAvayaNaM patrayaNaM ca egtttthaa| sutaM taMtaM gaMtho pADho satthaM ca egaTThA // 127 // zrutasya dharmaH - svabhAvaH zrutadharmaH zrutasya bodhasvabhAvAt zrutasya dharmo bodho boddhavyaH, athavA zrutaM ca tat dharmazca sugatidhAraNAt zrutadharmmaH, yadivA jIvaparyAyatvAt zrutasya zrutaM ca tat dharmaH zrutadharmmaH uktaM ca - " boho suyassa dhammo, surya va dhammo sajIvapajjAto / sugaIe saMjamaMmi ya dharaNAto vA suyaM dhammo // 1 // " (vi. 1379) tathA tIryate saMsArasamudro'neneti tIrtha, tacca saGgha ityuktam, iha tu tadupayogAnanyatvAt pravacanaM tIrthamucyate, Ahaca - "titthaMti pubabhaNiyaM, saMgho jo nANacaraNasaMghAto / iha pavayapi tisthaM tatto'NatyaMtaraM jeNa // 1 // " (vi. 1380 ) tathA mRjyate - zodhyate'nenAtmA iti pravacanazru | tAthaikArtha tA 126-7 // 129 //
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ + A4%ANASI mArgaH mArgaNaM vA mArgaH, zivasyAnveSaNamiti bhAvaH, uhaMca-"majijA sohiMjai, jeNacA pavayaNaM tomggo|ahvaa sivassa maggo,maggaNamannesaNaM pNtho||2||"(vi.1381)iti, tathA pragatamabhividhinAjIvAdiSu padArtheSu vacanaM prAvacana,pravacanamuktazabdArtham, ukkAni paJca pravacanakArthikAni, samprati paJca sUtraikAthikAnyAha-sutta'mityAdi,sUcanAt sUtraM, tanyate'nena asmAdasminniti vA tantraM pradhyate'nena asmAdasminniti vA artha iti granthaH, prathyate iti vA granthaH, paThanaM pAThaH paThyate. vA taditi pAThA, paThyate-vyakta kriyate'nena asmAdasminnabhiSeyamiti vA pAThaH, tathA ziSyate'nenAsmAdasminniti vA jJeyamAtmA vA iti zAstram , ekAthikAnIti punarabhidhAnaM sAmAnyavizeSayoH kathazci dakhyApanArthamiti / atha arthaMkArthikAni vaktavyAni, tatra arthoM vyAkhyAnamanuyoga ityanAntaram , ato'nuyogaikArthikAni vibhaNiSurAhaaNuogo ya niogo, bhAsa vibhAsA ya vattiyaM ceva / ee aNuogassa u, nAmA egaTThiyA paMca // 128 // sUtrasyArthena sahAnukUlaM yojanamanuyogaH athavA'bhidheye vyApAraH sUtrasya yogaH anukUlo'nurUpo vA yogo'nuyogaH, yathA ghaTazabdena ghaTasya pratipAdana miti, uktaM ca-"anuyojaNamaNujogo suyassa niyaeNa jamabhigheeNaM / vAvAro vA jogo, jo aNurUvo'NukUlo vA // 2 // " (vi. 1386) tathA niyato nizcitovA yogaH-sambandhI niyogaH, yathA ghaTazabdena ghaTasyaiva pratipAdanaM na paTAderiti, tathA bhASaNaM bhASA vyaktIkaraNamityarthaH, yathA ghaTanAt ghaTaH, ceSTAvAnartho ghaTa iti, G tathA vividhA bhASA vibhASA-paryAyazabdaiH svarUpakathanaM yathA ghaTaH kuTaH kumbha iti, vArtikaM tvazeSaparyAyakathanamiti, etAnyanuyogasya nAmAnyekArthikAni paJca, eSa gAthAsamudAyArtho'vayavArtha tu pratidvAraM vakSyati, tatra yadyapi Jain Education Interational
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAtaniryuktiH // 130 // Jain Education Interna | pravacanAdInAme kArthikAbhidhAnaprakramastathApyanuyogasyAnuyogAdInAmekArdhikAnAM medopanyAsenAnvAkhyAnamarthagarIyastvakhyApanArtham, uktaM ca- " suttaharA atthaharo atthaharA hoi tadubhayadharo u / " ityAdi, tatrAnuyogAkhyaprathamadvArasvarUpaM vyAcikhyAsurAha nAmaM ThavaNA davie, khitte kAle vayaNa-bhAve ya / eso aNuogassA, nikkhevo hoi sattaviho // 129 // nAmAnuyogo yasya jIvAderanuyoga iti nAma kriyate, nAmno vA anuyogo nAmAnuyogo-nAmavyAkhyA, yadivA nAnAanurUpo yogo nAmAnuyogaH, uktaM ca- "nAmassa joDaNuyogo, ahavA jassAbhihANamaNuyogo / nAmeNa va jo joggo jogo nAmANujogo so // 1 // " (vi. 1389 ) sthApanA - akSanikSepAdirUpA, tatra yo'nuyogaM kurvan sthApyate so'nuyogAnuyogavatoramedopacArAt sthApanAnuyogaH, sthApanA cAsAvanuyogazca sthApanAnuyogaH, yadivA sthApanAyA anuyogo - vyAkhyA sthApanAnuyogaH athavA yaH sthApanAyA anukUlo yogaH-sambandhaH, kimuktaM bhavati ? -yasya sthApanA sthApyamAnA dezakAlAdya|pekSayA yuktA pratibhAsate iti sa sthApanAnuyogaH, uktaM ca- "ThavaNAe jo'Nuyogo'Nuyoga iti vA Thavejjae jaM tu / jA veha jassa ThavaNA joggA ThavaNANujogo so // 1 // " dravyAnuyogo dvidhA-Agamato noAgamatazca tatra Agamato'nuyogapadArthajJAtA tatra cAnupayuktaH, 'anupayogo dravya miti vacanAt, noAgamatastridhA tadyathA-jJazarIradravyAnuyogo bhavyazarIradravyAnuyogastadvyatiriktazca tatra jJazarIra bhavyazarIre prasiddhe, tadvyatiriktastvanekadhA - dravyasya dravyANAM dravyeNa dravyairdravye dravyeSu vA anuyogo dravyAnuyogaH, evaM kSetrAdiSvapi SadbhedayojanA kAryA, tatra dravyasyAnuyogo anuyoge paryAyAH nikSepAzca 128-9 // 130 //
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvidhA, tadyathA-jIvadravyasyAnuyogo'jIvadravyakhAnuyogaza, ekaiko'pi caturdhA, tadyathA-nyataH kSetrataH kAlato bhAvata, uhaM ca-"davassa u aNuyogo, jIvahavassa vA ajIvassA ekekaMmiya etto, havaMti davAiyA cro||1||" (vi. 1393) tatra dravyato jIva ekaM dravyaM kSetrato'sovapradezAvagADaH kAThato'nAdyaparyavasitaH bhAvato'nantajJAnAnantadarzanacAritradezacAritrAcAritrAgurulaghuparyAyavAn , esa bIvadravyasya dravyAdimedAcaturdA'nuyogaH, ajIvadravyANi paramANvAdIni, tatrAjIvadravyasya dravyAdi rdA'nuyoga evaM-dravyataH paramANurekaM dravyaM kSetrato ekapradezAvagADhaH kAlato jaghanyenakaM samayaM dvau vA utkarSatastvasaleyA utsapiNyavasarpiNIryAvat bhAvatastvekarasa ekavarNa ekagandho dvisparza iti, eteSAM svasthAne'nantA rasAdiparyAyA ekaguNatikAdimedena draSTavyAH, evaM ghaNukAdInAmapi anantANukaskandhAvasAnAnAM svarUpaM draSTavyam / uko dravyasyAnuyogaH, sAmprataM dravyANAmanuyogo'bhidhIyate, so'pi dvidhA-jIvadravyANAmajIvadra vyANAM ca, ekaiko'pi caturdhA, tadyathA-dravyataH kSetrataH kAlato bhAvatazca, tatra anantAni jIvadravyANi iti dravyataH, bhAjIvadravyANi sarvalokApannAnIti kSetratara, anAdyanidhanAni jIvadravyANi iti kAlataH, tathA anantAni paramANvAdInyajIvadravyANi iti dravyataH tAni samastalokAzritAnIti kSetrataH tattatsAmagrIvazAt tathA 2 sAdiparyavasAnAni | anAdyanidhanAni dharmAstikAyAdinIti vA kAlata:, bhAvato'nuyogo jIvadravyANAmajIvadravyANAM ca yathA prajJApanAyAM, tathA ca tatra sUtram-"kaivihA gaM bhaMte! pajavA pannacA!, goyamA ! duvihA pannacA, taMjahA-bIvapajavA ya ajIva-13 tApajavAya, jIvapajavANaM bhaMtesiMjA asaMkhejA bhaNaMtA, goyamAno saMkhejA no asaMkhejA aNaMtA, eva +SAMAR Jain Education Internet For Private & Personal use only how.jainelibrary.org
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1] nikSepAH upoddhAta- majIvapajavAvi aNaMtA"ityAdi, ukto dravyANAmanuyogaH, samprati dravyeNa dravyairvA dravye dravyeSu vA anuyogo bhAnyate, anuyoganiyuktiH tatra ekayA khaTikayA ekena pralepenaikenAkSAdinA vA kRtvA yo'nuyogaH kriyate sa dravyeNAnuyogaH, yastu vahubhirakSAdibhiH sa dravyairanuyogaH, yastu dravye phalakAdAvupaviSTenAnuyogaH kriyate sa dravye'nuyogaH, yastu bahuSu phalakeSu prabhUtAsu vA niss||13|| ghAsUpaviSTena sa dravyeSvanuyogaH, tathA kSetrasyaikasya jambUdvIpAderanuyogo yathA jambUdvIpaprajJaptiH, tasyA jambUdvIpalakSaNe6 kakSetravyAkhyAnarUpatvAt , bahUnAM kSetrANAmanuyogo yathA dvIpasAgaraprajJaptiH, bahUnAM dvIpasamudrANAM tayA vyAkhyAnAt, kSetreNAnuyogo yathA pRthivIkAyikAdisaGkhyAvyAkhyAnaM jambUdvIpaM prasthakaM kRtvA, uktaM ca-"jaMbuddIvapamANA, puDhavijiyANaM tu patthayaM kaauN|evN mavijamANA havaMti logA asNkhejaa||1||" (vi.1400) kSetrairanuyogo yathA bahudvIpasamudrapramANaM | prasthaH kRtvA pRthivIkAyAdisaGkhyAbhaNanam , uktaM ca-"khettehiM bahudIvahiM puDhavijiyANaM tu patthayaM kaauN| evaM mavi| jamANA havaMti logA asNkhejaa||1||"(1402) kSetre'nuyogastiryagloke bharatAdau vA kSetreSvanuyogo'rddhatRtIyeSu dvIpasamudreSu, kAlasyAnuyogo yathA samayasyAnuyogadvAreSu prarUpaNA, kAlAnAmanuyogaH prabhUtAnAM samayAvalikAdInAM prarUpaNA, kAlenA-12 kAnuyogo yathA vAdaravAyukAyikAnAM vaikriyazarIrANi addhApalyopamasyAsayeyabhAgamAtreNApahiyante, kAlairanuyogo yathA hai pratyutpannAstrasakAyikAH pratisamayamekaikApahAreNApahiyamagNA asaGkhyeyAbhirutsarpiNyavasarpiNIbhirapahiyante iti,kAle'nu-I // 131 / / yogo dvitIyapauruSyAM, kAleSu anuyogo yathA avasarpiNyAM tRtIyacaturthapaJcameSvArakeSu, tadyathA-suSamAcaramabhAge duSpamasuSamAyAM duSamAyAM ceti, utsarpiNyAM kAladvaye-duSpamasuSamAyAM suSamaduSamAyAM / vacanasyAnuyogo yathA itthambhUta CACANCrorey Jain Education Inters For Private & Personal use only Kiw.jainelibrary.org
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ C A | mekavacanaM dvivacana bahuvacanaM vA, vacanAnAmanuyogo yathA itthaMbhUtAnyekavacana dvivacanabahuvacanAni, yadivA poDazAnAM vacanAnAmanuyogaH, tAni ca SoDaza vacanAnyamUni-"liMgatiyaM vayaNatiyaM kAlatiyaM taha parokkha paJcakkhaM / uvaNaya'vaNayacaukaM ajbAtyaM hoi solasamaM // 1 // asyA akSaragamanikA-liGgatrikaM iyaM strI ayaM puruSaH idaM napuMsakamiti, vacanatrikaM ekavacana dvivacana bahuvacanamiti, kAlatrikamakarot karoti kariSyatIti, parokSavacanaM yathAsa iti, pratyakSavacanaM yathA ayamiti, upanayaH-stutirapanayo-nindA tayorvacanacatuSka, yathA-rUpavatI strItyupanayavacanaM, kurUpA strItyapanayavacanaM, rUpavatI strI kintu kuzIletyupanayApanayavacanaM, kurUpA strI kintu suzIletyapanayopanayavacanamiti, tathA anyaJcetasi nidhAya vipratArakabuddhyA anyadvibhaNiSurapi sahasA yaccetasi tadeva pati yat tatSoDazamadhyAtmavacanaM, vacanenAnuyogo yathA kazcidAcAryaH sAdhvAdibhirabhyarthita ekenApi vacanenAnuyogaM karoti, vacanairanuyogo yathA sa eva bahubhirvacanairabhyarthitastaM karoti, kSAyopazamiketu vacane sthitasyAnuyogo vacane'nuyogaH, vacaneSvanuyogo vyaktivivakSayA bahuSu kSAyopazamikeSu vacaneSu sthitasya, anye tu pratipAdayanti-vacaneSu nAstyanuyogaH, vacanasya kSAyopazanikatvenaikatayA bahutvAsambhavAt , bhAvAnuyogo dvidhA-Agamato noAgamatazca, tatrAgamato jJAtA upayuktaH, noAgamato bhAvasyAnuyogo'nyatamasyaudayikAdeAkhyAnaM, bhAvAnAmanuyogo nAma bahUnAmaudayikAdInAM bhAvAnAM vyAkhyAnaM, mAvenAnuyogaH saGgrahAdInAM paJcAnAmadhyavasAyAnAmanyatareNAdhyavasAyena yo'nuyogaH, saGgrahAdayaH pazcAmI-'paJcahiM ThANehiM suyaM vAejjA, taMjahA-saMgahaTTayAe 1 uvaggahaDDayAe 2 nijaraDhayAe 3 suapajjavajAeNaM 4 aghochittIe 5' %A6ANGAROO C4 For Private & Personal use only
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodAta- asya sthAnAGgasUtrasyAyamarthaH-kathaM nu nAmaite zivAH sUtrArthasabrAhakAH sampatsyante iti saGgrahArthatA, kathaM nu nAma anuyogniyuktiH| gItArthA bhUtvA vastrAdyutpAdanena gacchasyopagrahakarA bhaviSyantItyupagrahArthatA, mamApyetAn vAcayataH karmanirjarA vipulA nikSepAH bhaviSyatIti karmanirjarArthatA, tathA zrutaparyavajAvaM-zrutaparyAyarAzirmamApi vRddhiM yAsyatIti zrutaparyavajAtaM caturtha kAraNaM, samAvezava // 132 // zrutasya ziSyapraziSyaparamparAgatatayA avyavacchittiyAditi paJcamamavyavacchittiH kAraNaM, etaiH paJcabhirabhiprAyaH ataMda sUtrato'rthatazca vAcayediti, eSAmeva saGgrahAdibhAvAnAM madhyAt dvivAdibhirbhAvaiH sarvairvA'nuyogaM kurvato bhAvairanuyogaH, kSAyopazamike bhAve sthitasya vyAkhyAM kurvato bhAve'nuyomaH, bhAveSu punarnAstyanuyogaH, kSAyopazamikabhAvasya ekatvAd, athavA eko'pi kSAyopazamiko bhAva cArAdizAkhalakSaNaviSayabhedAdanekadhA bhidyate tadA''cArAdizAstraviSayabheda-da bhinbheSu bahuSu kSAyopazamikeSu bhAveSu busA vyavasthitakha vyAkhyAM kurvato bhAveSvanuyoga ityapyaviruddhamiti, athavA | pratikSaNamanyathA'nyathA pariNamite bAyopazamikamAve'pi tataH pratikSaNamanyasmin anyasmin pariNamamAne zAyopazAmike bhAve'vasthitasya vyAkhyAM kurvato ghaTate mAvepvanuyoga iti|| atha teju drabyakSetrakAlabhAvAnuyogeSu kasya kutra smaaveshH| ucyate, iha dravye niyamAdAvA, paryAvarahitakha dravyakhAsambhavAt, dravyaparyAyau ca kSetrakAlAvinAbhAvinau, tato dravyA // 132 // nuyoge bhAvAnuyogasya kAlAnuyogasa kSetrAnuyogakha cAvatAro bhavati, kSetre tu dravyakAlabhAvAnuyogAnAM bhajanA, tathAhi-padi kSetraM lokarUpaM vivazyate tahiM tava dravyAdhi dharmAtrikAbAdIni santi kAlaca varcanAdiGamaNaH samayAva+likAdirUpo vA bhAvAstu gurulaghavogulmapano vAvargAdirUpAcavataHkSetrAnuyogelokotraviSaye vivakSite dravyAnuyogaH %A4%ACCESS Jain Education Intema For Private & Personal use only N w .jainelibrary.org
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ SOURCESkakalA kAlAnuyogobhAvAnuyogazca yathAvivakSaM sambhavati, athAlokarUpasya kSetrasyAnuyogavivakSA tarhi na tatrAnyAni dravyANi santi, ye'pyagurulaghuparyAyAste'pi pratItA eva, amUrtatvAdalokAkAzasya, kAlazca tatra sannapi vartanAdirUpona vivakSyate, vyavahArAbhAvAt , tadabhAvazcAnAdyanidhanatayA pratItatvAt, tato'lokarUpakSetrAnuyoge na dravyAnuyogasya na kAlAnuyogasya nApi bhAvA-1 nuyogasya sambhava iti kSetrAnuyoge dravyakAlabhAvAnuyogAnAM bhajanA, kAlAnuyogaH punadravyakSetrabhAvAnuyogeSu bhajanayA, kAlo hi nAma dvidhA bhavati-vartanAdirUpaH samayAvalikAdirUpazca, tatra yadi vartanAdilakSaNo vivakSyate tataH samastadravyakSetrabhA-18 vavyApIti dravyAnuyoge kSetrAnuyoge bhAvAnuyoge ca kAlAnuyogasya sambhavaH, atha samayAvalikAdirUpasya vivakSA tarhi (sa)| samayakSetra eva nAnyatreti samayakSetragatadravyakSetrabhAvAnuyogeSu tadanuyogasya sambhavo, na tadvahivyakSetrabhAvAnuyogeSviti, ukaMca-"dave niyamA bhAvo na viNA te yAvi khettakAlehiM / khette tiNhavi bhayaNA kAlo bhayaNAeN tIsupi // 1 // " (vi. 1408) ukko'nuyogaH, etadviparIto'nanuyogaH, sAmpratamanuyogAnanuyogapratipAdakadRSTAntapratipAdanArthamAha vacchagagoNI khujA sajjhAe ceva bahiraullAvo / gAmellae ya vayaNe satteva ya hoMti bhAvammi // 130 // | iha yathA nAmAdibhedAt saptavidho'nuyogo varNitastathA'nanuyogo'pi yathAsambhavaM varNayitavyaH, tatra nAmasthApane sugame, hai dravyAnanuyoge tatprasaGgato dravyAnuyoge vatsagAvAbudAharaNaM, kSetrAnanuyogAnuyogayoH kubjA udAharaNaM, kAlAnanuyogAnu yogayoH svAdhyAyaH, vacanAnanuyogAnuyogayorudAharaNadvayaM, tadyathA-vadhirollApo grAmeyakazca, bhAve tu udAharaNAni sapta vakSyamANAni / tatra vatsagodRSTAntabhAvamA iyam-"jai godohato jo pADalAe vacchago taM bahulAe muyai bAhuleyaM vA / mA.sa.23 Jain Education Inter For Private & Personal use only T w .jainelibrary.org K
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2004-% A upoddhAta 18|| vacchagaM pADalAe muyai to'NaNuyogo duddhakajassa ya appasiddhI, jai puNa jo jAe taM tAe ceva muyaha to aNuyogo dravyAdhananiyuktiH to duddhakajassa ya niSphattI, evamihAvi jai jIvalakkhaNeNamajIvaM paruvei ajIvalakkhaNeNaM vA jIvaM to aNaNuogo yogAdI bhavai, tato vitahaparUvaNeNa visaMvayaMteNa attho visaMvayai, atyeNa visaMvayaMteNa caraNaM visaMvayai, caraNaviNAse mokkhA dRSTAntAH // 13 // bhAvo, mokkhAbhAve dikkhA nirasthigA, aha puNa jIvalakkhaNeNaM jIvaM paravei ajIvalakkhaNeNaM ajIvaM to anuyogo, tato kajasiddhI, avigalo atthAvagamo hoi, tato caraNavuDDI tato mokkho iti, ukto dravyAnanuyogAnuyogayorvatsagodRSTAntaH / samprati kSetrAnanuyogAnuyogayoH kujodAharaNaM bhAvyate-paiThANe nagare sAlivAhaNo rAyA, so varise varise bharuyacche nayare nahavAhaNaM rAyANaM rohei, jAhe ya varisAratto patto havai tAhe sanagaraM par3a jAi, evaM kAlo vaccai / annyaa| teNa rohaeNa gaelaeNamatthANamaMDaviyAe nidvataM, tassa ya paDiggadhAriNI khujA, sA ciMtei-nUrNa rAyA jAtukAmo teNa esA | aparibhogA saMbhAviyA, tIse ya rAulato jANasAlitoparicito,tIe tassa siTuM, so (teNa)pae jANagANi pamakkhi payaTTAviyANi ya, taM daTTaNa sesato khaMdhAvAro paTTito,rAyArahasi ekallo dhUlAdibhayAgacchissAmitti payahojAva sabo khaMdhAvAro |paTTito diTho, rAyA ciMtei-na mae kassai kahiyaM, kahameehiM nAyaM?, gaviTTha paraMparaeNa jAva khujjatti, tato pucchiyA khujjA, tAe tahevamakkhAyaM, ettha khujAe aparibhogaM khettaM jAyaMti paNNavaMtIe aNuogo, annahA puNa aNaNuogo, evaM nipp-ni||13|| esamegaMtaniccamekamAgAsaM paDivajAvaMtassa aNaNuogo, sappadesAi puNa paDivajjAvitassa aNuyogo / kAlAnanuyogAnuyogayoH svAdhyAyodAharaNabhAvanA-ego sAhU pAdosiyaM pariyahato rahaseNa kAlaM na yANai, sammahiDigA ya devayA taM CHER an Educatan interna
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ hiyAe bohera micchadiTThigAi bhaeNaM, sA takassa ghaDaM bhareUNa mahayA mahayA saddeNa ghosei-mahiyaM mahiyaM vikAi iti, so tIse kaNNAroDagamasahaMto bhaNai-aho takkavelatti, sA bhaNai-jahA tumbhaM sajjhAyavelA tahA mamavi takkavelatti, tato sAhU uvaiMjiUNa micchAdukkaDaMti bhaNai, devayAe aNusAsio-mA puNovi evaM kAhisi mA micchAdiTTiyAe chalijjihisi, tassa akAle sajjhAyaMtassa aNaNuyogo, devayAe kAlaM sAhaMtIe aNuyogo / idAnIM vacanaviSaye badhirollApodAharaNabhAvanA - egaMmi gAme bahirakuDuMbaM parivasai, thero therI ya tANaM putto tassa bhajjA, so putto halaM vAhei, annayA paMthe vaccaMto paMtha ehiM paMthe pucchite bhaNai - gharajAyagA ee majjha baillA, tato khettaM gato, bhajjAe tassa bhattamANiyaM, tIse kahei-jahA ee majjha vaillA siMgiyA, sA bhaNai - loNiyaM vA aloNiyaM vA tava mAyAe raddhaM, nAhaM jANAmi, tIe ghare AgaMtUNa sAsuyAe kahiyaM, sA kattaMtI ciTThA, tato sA bhaNai - thulaM vA varaDaM vA bhavau me suttaM, therassa pottaM hohii, tato thero Agato, so kira tilarakkhago Asi, tato therIe bhaNiyaM jahA evaM te vahU bhaNati, tato mae bhaNiyaM dhulaM vA varaDaM vA bhavatu, therasma potaM hohiitti, thero bhaNai pAuM te jieNa epi tilaM na khAmi, ettha tesiM taM vayaNaM annA kahaMtANamaNaNujogo, taheva kahaMtANaM puNa aNujogo, evaM jai egavayaNaM parUviyavaM duvayaNaM parUvei duvayaNe vA egavayaNaM to aNaNuyogo, aha taheva paruvei to aNuyogo / idAnIM grAmeyakodAharaNaM bhAvyate - egaMmi nagare egA mahilA, sA bhattAre mae kaTThAINivi tA vikIyANi, ghicchAmotti tA jIvamANI khuDDugaM puttaM ghettuM gAmaM gayA, so dArato bahuMto mAyaraM pucchaikahiM mama piyA 1, tIe sihaM-jahA mato iti, tato so puNo pucchai-keNa pagAreNa so jIviyAito ?, sA bhaNai -o
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ upoddhAta- niyuktiH // 13 // laggAe, to khAI ahaMpi olaggAmi, sAbhaNai-na jANihisi olaggiuM, tato pucchai-kahaM olagijai, bhaNito-4vyAdhanaviNayaM karejAsi, keriso viNato, bhaNai-jokAro kAyavo nIyaM caMkamiyavaM chaMdANuvattiNA hoyavaM, tato so nagaraM yogAdau |pahAvito, aMtarA aNeNa vAhA mayANa gahaNatthaM nilukkA diTThA, tato so vaDDeNaM saddeNaM tesiM jokArotti bhaNai, teNa dRSTAntAH saddeNa mayA palAyA, tato tehiM rudvehiM so ghettuM pahato, sambhAvo geNa kahito, tato tehiM bhaNiyaM-jayA erisaM pecchejAsi tayA nilukaMtehiM nIyaM AgaMtavaM, na ya ullavijai, saNiyaM vA, tato agge gacchaMteNa rayagA divA, tato nilukaMto saNiya saNiyaM ei, tesiM ca rayagANaM pottagA hIraMti, te thANaM baMdhiUNa rakkhaMti, so nilukaMto ei, esa corotti tehiM gahito baMdhito piTTito ya, sambhAve kahite mukko, tehiM bhaNiyaM-evaM bhaNijjAsi-suddhaM nIrayaM nimmalaM ca bhavata, UsaM ca paDau, tato so nayarasaMmuhaM ei, egattha vIyANi vAvijaMti, teNa bhaNiyaM-bhaDi! suddhaM nIrayaM bhavatu, Uso ya paDau, tato tehiM kimakAraNaverio evaM bhAsaitti gahito baMdhito piTTito ya, sambhAve kahite mukko, bhaNito ya-erise kaje evaM bhaNNai-bahuM erisaM bhavatu, bhaMDiM bhareha eyassa, tato puNo nagarasammuhaM eti, egastha maDayaM nINijaMtaM daI bhaNati-baI erisaM bhavatu, bhaMDiM bhareha eyassa, tatthavi gahito piTTito ya, sambhAve kahite mukko, bhaNito ya-erise kaje evaM vuccai-eriseNaM accaMtaviyogo bhavatu, annattha vivAhe bhaNai-aJcaMtaviogo bhavau, tatthavi piTTio, sambhAve 134 // kahie mukko, bhaNito ya-erise kaje evaM bhaNNai-nicca erisayANi pecchaMtayA hoha, sAsayaM ca evaM havatu, tato gacchaMto egattha niyalabaddhaM daMDiyaM dahaNa evaM bhaNati-niccaM erisayANi pecchaMtayA hoha, sAsayaM ca bhe evaM havau, tatthavi ghito| Jain Education Inter For Private & Personal use only W w w.jainelibrary.org
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ ACCES pihito ya, sambhAve kahite mukko, bhaNito ya-erise kaje evaM bhaNijAsi-evAto me mukto svaraci, kto gacchato 6 egastha kei micA saMghADayaM karite picchai, tattha bhaNai-eyAto me lahuM moklo bhavana, tatvavi pihijo, sambhAve kahie mukko, gato nagare, tatya egassa daMDikulaputtagassa allINo, so sevaMto acchA, annayA dumbhikkhe tassa kulaputtassa aMbikhalliyA siddhilliyA, tassa bhajAe so bhaNNati-jAhi mahAjaNamajjhAto sadAvehi jeNa bhuMjai, sIyalA apAoggA bhavissai, teNa gaMtuM mahAyaNamajhe vaDeNaM saheNaM bhaNito-ehi ehi sIyalI kira hoi aMbakhalliyA, so lajjito, gharaM gaeNa aMbADito, bhaNito ya-erise kaje nIyamAgaMtUrNa kaNNe kahijai, annayA gharaM palicaM, tassa bhajAe bhaNitolahuM sahAveha ThakuraMti, tato so tattha gato saNiyaM saNiyaM AsannaM hoUNa kapaNe kahei, jAva so tattha gaccA saNiyaM saNiyaM AsannaM hoUNa akkhA payaTTo tAva gharaM sarva jhAmiyaM, tatthavi aMbADito, bhaNito ya-erise kaje na Agammai, navi akkhAijai, kiMtu appaNA ceva pANiyaM vA gomuttaM vA Adi kAuM gorasaMpi chalmai tAva jAva vijjhAi, annayA tassa daMDiputtagarasa vhAiUNa dhUktissa dhUmo niggacchaitti gomuttaM chuDhaM gomuttAiyaM ca / evaM jo anami kahiyave acaM kahei to aNaNuyogo bhavati, sammaM kahejamANe aNuyogoM' iti, dvitIyaM ca vacanAnanuyogAnuyogaviSayamudAharaNaM vacanAnuyogasya garIyastvakhyApanArtham // yaduktam-'saptaiva bhavanti bhAvAnanuyogAnuyogaviSayANyudAharaNAni tAni pratipAdayati sAvagabhajA satsavaIe ya koMkaNagadArae naule / kamalAmelA saMvassa sAhasaM seNie koco // 131 // prathamamudAharaNaM zrAvakabhAryA 1dvitIyaM sAtapadikaH puruSaH 2 tRtIyaM koNadArakA 3 caturva nakulA 5 paJcamaM / Jain Education tema For Private & Personal use only N j ainelibrary.org
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ upoddhAtaniyukti // 135 // 6 kamalAmelA 5 SaSThaM zAMbasya sAhama 6 saptamaM zreNikasya SaSThIsaptamyoratha pratyabhedAt kopaH / tatra zrAvakabhAryodAharaNami- bhAvAnuyo dam-sAvageNa niyabhajAe vayaMsiyA unbhaDarUvA AbharaNAlaMkAravibhUsiyA divA, ajjhovavanno, eyaM ciya sumari duvbalo bhavai, mahilAe pucchito na kahei, nibaMdhe siTTe, tIe bhaNiyaM-ANemi, tAhe saMjhAsamae tehiM ceva STAntAH vatthAbharaNehiM appANaM nevasthittA aMdhakAre allINA saMvutthA, pacchA vitiyadivase addhiI pagato vayaM khaMDiyaMti, tato hai tAe bhaNiyaM-vayaM na khaMDiyaM, ahaM cevAgayA, sAbhinnANaM pattiyAvito, evaM jo sasamayavattavayaM parasamayavattavayaM bhaNai, parasa mayavattavyaM vA sasamayavattavarya, udaiyabhAvalakkhaNeNa uvasamiyaM bhAvaM parUvei uvasamiyabhAvalakkhaNeNa vA odaiyaM, tAhe IN 5 aNaNuyogo, samma parUvijamANe annuyogo| tathA saptabhiH padairvyavaharatIti sAptapadikaH, tadudAharaNamidaM-egaMmi paccaMta. gAme ego olaggayamaNUso sAhumAhaNAINaM na suNeina vA samIvamalliyai, nAvi seja dei, mA mama dhammaM kahehiMti, mA'haM dhamma soccA saDao hohAmitti, annayA taMgAma sAhuNo AgatA, paDissayaM maggaMti, tAhe gohillaehiM so na deitti sovi eehiM pavaMcito hou iti tassa gharaM daMsiyaM, jahA eriso tAriso tumbha bhatto sAvagotti eyarasa gharaM jAha, tAhe sAhUNo |taM gharaM gayA, diTTho so, para na ceva ADhAi, tattha ekeNa sAhuNA bhaNiyaM-jaha na ceva so eso, ahavA pavaMciyAmotti, nAtaM soUNa teNa te sAhUNo pucchitA, kahiyaM jahA amha kahiyaM eriso tAriso vA sAvagotti, so ciMtei-aho akajaM, // 135 // mamaM tAva pavaMcaMtu, to kiM sAhuNopavaMcaMtitti, tAhe mA tesimasArayA houtti bhaNai-demi paDissayaM ekAe vavatthAe, jai mama dhamma na kaheha, sAihiM bhaNiyaM-evaM houtti, dinnaM gharaM, varasAratte nivatte ApucchaMti-amhe viharAmo, tAhe ASSASARAS teNa te sAhUNo pucchitA, kahiya mahAmA simasArayA houtti bhaNai-demi pAhe viharAmo, tAhe / For Private & Personal use only meww.jainelibrary.org
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ CASSES payaTTA sAhuNo annatya viharigaM, teNa aNubaiyA, tato sImApajate dhammo kahito, so bhaNai-bhayavaM! itya na kiMci mUlaguNaM uttaraguNaM majamahumaMsaviraI vA ghettuM tIrai, pacchA sAhahiM sattavaiyaM vayaM dinnaM, mAreukAmeNaM jAvaieNaM kAleNaM satta payA osakkijaMti evaiyaM kAlaM paDikkhiuM mAreyavaM, saMvujhissaittikAuM, gayA sAhuNo / annayA so coriyAe gato, avasauNeNaM niyatto ratiM saNiyaM gharaM ei, tadivasaM ca tassa bhagiNI AgateliyA, sA purisanevatthaM kAUNaM bhAjadra jAyAe samaM naDapekkhiyA gayA, cireNa AgayA, nidakaMtAo taheva ekami ceva sayaNe saiyAto, iyaro ya Agato, tato pecchai, parapurisotti arsi karisittA AhaNAmitti, vayaM sumariya, Thito sattapayaMtaraM, eyami aMtare tassa bhagiNIe bAhA bhajAe akaMtiyA, tIe dukkhAvijaMtIe bhaNiyaM-halA avaNehi bAhAto me sIsaM, teNa sareNa nAyA-bhagiNI meM| esa purisanevasthiyA iti, lajito jAto, aho mae maNAgeNa akarja na kayaMti, uvaNato jahA sAvagabhajjAdiDate, so saMbuddho pvito| koMkaNakadArakodAharaNamidam-koMkaNagavisae ekko dArago, tassa mAyA matA, piyA se annamahaliyaM na lahai, savattiputto acchai iti, annayA saputtago kaThANaM gato, tAhe aNeNa ciMtiyaM-jAva eso jIvai tAva mahilaM na labhAmi, to mAremi eyamiti kaMDaM pakkhitaM, ANatto-vacca kaMDaM ANehi, so pahAvito, anneNa kaMDeNa viddho, ceDeNa bhaNiyaM-kiM tae kaMDaM khittaM ?, viddhomitti, puNovi khitaM, raDato mArito, pukhamayANaMteNa viddhomitti agaNuyogo, mArijAmitti evaM nAe aNuyogo, ahavA sArakkhaNijaM mAremitti aNaNuyogo, sArakkhaMtassa aNuyogo, evaM annaM parUveya annaM parUvatassa aNaNuyogo, jahAbhUtaM parUvemANassa aNuyogo / nakulodAharaNamidam-egA cAra For Private & Personal use only __
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ upoddhAtaniyukti mAvAnyogAdI TAntA // 13 // bhaDiyA gambhiNI jAyA, annAvi nauliyA ganmiNI ceva, tattha egAe evaM racIe samaga tAyo pasUvAto, tato cArabhaDIe ciMtiyaM-mama puttassa ramaNato bhavissai, tassavi nauThassa pIhayaM khIraM ca dei, annayA tIse aviraiyAe " kaMDaMtIe jattha maMculliyAe so dikaro uyArito tattha sappeNa caDicA khaito mato, nauleNaM maMculliyAe ovarato diho, tato teNa khaMDAkhaMDIkato, tAhe so teNa ruhiraliceNa tuMDeNa tIse aviraiyAe mUlaM gaMtUNa cADu karei, vAhe nAyaM-eeNa mama putto khaito, musaleNa AhaNittA mArito, tAhe dhAvaMtI gayA pucassa mUlaM, jAva sappaM khaMDAkhaMsIkayaM pAsai, tAhe duguNataraM addhiI pagatA, tIse aviraiyAe purvi aNaNuyogo pacchA aNuogo, evaM jo arja palvevarSa annaM paravei tassa aNaNuyogo, jo puNa taM ceva paruvei tassa aNuyogo / kamalAmelodAharaNaM-bAravaIe baladevaputcassa nisaDhassa putto sAgaracaMdo rUveNamukkiTTho, sabesi saMbAINaM iTTho, tattha ya vAravatIe vatyavassa va annassa raNo kamalAmelA nAma ghUyA, ukiDasarIrA, sA ya uggaseNanasuyassa dhaNadevassa vareliyA, ito va nArado sAgaracaMdassa pare samAgato, anbhuTTito ya sAgaracaMdeNa, tato savavidvaM samANaM sAgaracaMdo nArayaM pucchh-bhyvN| diI kiMci baccaravaM, so bhaNai-Ama dilu, kahiM 1, iheva bAravatIe kamalAmelA nAma dArigA, sAgaracaMdo pucchaha-kassai sA digviyA / , nArado bhaNai-Ama, tato so bhaNai-kahaM mama tAe samaM saMpaogo hujjA, nAradona gANAmiti maNiva gato, soya sAgaracaMdo taM soUNa navi Asa mavi sayaNe pi labhai, taM dArivaM phalae lihato nArma ca gevhaMto acchA, nAradovi kamalAmelAe aMtivaM gato, vAe puDito-diiMkiMci adievamaccharayati', somavAra-duve dizAni-veNa sAgara // 15 // 6 RAI Jain Education Interna For Private & Personal use only ( jainelibrary.org
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Inter caMdo virUvattaNeNa dhaNadevo, tato sAgaracaMde mucchitA dhaNadeve virattA, nAraeNa samAsAsiyA, teNa gaMtumakkhiyaM sAgaracaMdassa jahA tumaM sA icchatitti, tAhe sAgaracaMdassa mAyA anne ya kumArA AdannA - marai nUNaM sAgaracaMdotti, saMbo Agato jAva pecchai sAgaracaMdaM vilavamANaM tAhe aNeNa pacchato ThAiUNa acchINi dohivi hatthehiM pacchAiyANi, sAgaracaMdeNa bhaNiyaM - kamalAmelA iti, saMveNa bhaNiyaM-nAhaM kamalAmelA, kiMtu ahaM kamalAmelo, tato sAgaracaMdeNa bhaNiyaM-AmaM tumaM | ceva mamaM vimalakamaladala lolaloyaNiM kamalAmelaM melehisi, tAhe tehiM kumArehiM saMco majjaM pAyaittA abbhuvagacchAvito, | vigatamado ciMtei - aho mae Alo abbhuvagato, iyANiM kiM sakkA kAuM ?, nibahiyavaMti pajjunaM pannattiM vijaM pADihAriyaM maggai, teNa dinnA, tato kamalAmelAe vivAhadivase savijjAe paDirUvaM viuviUNamavahariyA kamalAmelA, revate ujjANe tIe saha vivAhaM kAUNaM sadhe miliyA uvalalaMtA acchaMti, vijApaDirUvaMpi vivAhe vaTTamANe aTTaTTahAsaM kAUNa uppaiyaM, tato jAto khobho, na Najjai keNai hariyatti, nArado pucchito bhaNai - revaie ujjANe divA, keNavi vijjAhareNa avahariyA iti, tato sabalavAhaNo niggato kaNho, saMbo vijjAhararUvaM kAUNa saMpalaggo jujjhiuM, sabai sesA rAiNo parAiyA, tato kaNheNa saddhiM laggo, tato jAhe aNeNa nAto ruTTho tAtoti tato se calaNesu paDito, tato saMbeNa bhaNiyaM - esA amheNa gavakkheNaM appANaM muyaMtI diTThA, tato kaNheNa uggaseNo aNugamito, pacchA imANi bhoge bhuMjamANANi viharaMti, annayA bhayavaM ariTThanemisAmI samosarito, tato sAgaracaMdo kamalAmelA ya sAmisagAse dhammaM soUNa | gahiyANudrayANi sAvagANi saMvRttANi tatro sAgaracaMdo aTThamicauddasIsu sunnagharesu vA susANesu vA egarAiyaM paDimaM ThAi, w.jainelibrary.org
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodAta niyuktiH ghaNadeveNaM eya nAUNa taMbiyAto suito ghaDAviyAto, tato sunnaghare paDimaM Thiyassa vIsasuvi aMgulInahesa akkhoDi-IIbhAvAnayoyAto, tato sammamahiyAsemANo veyaNAbhibhUto kAlagato devo jAto, tato biiyadivase gavasaMtehiM diTTho akaMdo gAdI jAto, gavasaMtehiM sUIto dihAto, taMbakudRgasagAse uvaladdhaM-dhaNadeveNa kArAviyAo, rusiyA kumArA dhaNadeva STAntAH maggati, doNhavi balANaM yuddha saMpalaggaM, tAhe sAgaracaMdo devo aMtare ThAUNa uvasAmei, pacchA kamalAmelA bhayavato sagAse pavaiyA, ettiyaM pasaMgeNa bhaNiyaM, ettha sAgaracaMdassa saMbakumAraM kamalAmelaM mannamANassa aNaNuyogo, nAhaM kamalAmelatti bhaNie aNuyogo, evaM jo vivarIyaM parUvei tassa aNaNuyogo, jahAbhAvaM parUvemANassa annuyogo| saMbassa sAhasamudAharaNaM-jaMbavatI kaNThaM bhaNai-ekkAvi mae puttassa aNADiyA na diTThA, kaNheNa bhaNiyaM-aja dAemi, tAhe kaNheNa jaMbavaIe AbhIrIrUvaM karya, sayaM AbhIro jAto, dovi takaM ghettuM bAravaimajjhamoiNNANi mahiyaM vikkiNaMti, saMbeNa | divANi, AbhIrI bhaNiyA-ehi mahiyaM kiNAmitti, sA aNugacchai, AbhIro maggeNa ei, so ekillayaM deuliyaMmi pavisei, |sA AbhIrI bhaNai-nAhaM pavisAmi, kiMtu mollaM dehi, jai icchA to ettha ceva dvito takaM geNhAhi, sobhaNai-avassaM paisiyavaM, sA necchai, tAhe hatthe laggo, AbhIro uddhAito, saMbeNa samaM saMpalaggo, saMbo juddhamahidvito, AbhIro vAsudevo jAto, iyarIvi jaMbavatI, tato saMbo piyaraM mAyaraMca pAsiUNa lajito aMguDiM kAUNa palAito, viiyadivase maDDAe ANito // 17 // khIlagaM ghaDei, vAsudeveNa pucchito-kiM eyaM ghaDehisi ?, so bhaNai-jo pAriyAsiyaM bollaM kahehi tassa muhe khoDijihii, ettha paDhamamaNaNuyogo, nAe aNyogo, evaM jo vivarIyaM paravei tassa aNaNuyogo, iyarassa annuyogo|shrennikkopodaahrnnm For Private & Personal use only
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ | rAyagihe nayare seNiko rAyA, cellaNA tassa bhajjA, sA vaddhamANasAmimapacchimatitthayaraM vaMdittA veyAliyavelAe mAhamAse nayaraM pavisai, aMtarApahe ya sAhU paDimApaDivannato diTTho, tIe ratiM sutiyAe kihavi hattho laMbito, jayA sIeNa gahito tayA cetiyaM, hattho sauDimajjhe pavesito, tassa hatthassa taNaeNa sabaM sarIraM sIeNa gahiyaM, pacchA tAe bhaNiyaM - sa tavassI kiM karissai saMpayaM ?, pacchA seNieNa ciMtiyaM-saMgAradinato koI, ruheNa pabhAe abhayo bhaNito| sigdhamaMteuraM palIvehi, seNiko gato sAmisagAsaM, abharaNaM hatthisAlA palIviyA, seNiko sAmiM pucchara- kiM celaNA egapattI aNegapattI 1, sAmiNA bhaNiyaM - egapattI, tAhe mA Dajjhihitti turiyaM niggato, abhayo ya nipphiDai, seNieNa bhaNiyaM - palIviyaM 1, abhayo bhaNati - AmaM, seNito bhaNai tumaM kiM na paDito ?, bhaNaI-ahaM sAmimUle pavaisvAmi, kiM mama aggiNA 1, tAhe abhaeNa ciMtiyaM mA viNassihii, pacchA bhaNiyaM-na Dajjhai, seNiyassa cellaNAeM purbi aNaNuyogo, pucchie aNuyogo, evaM vivarIyaparUvaNe aNaNuyogo, jahAbhAve parUvie aNuogo, // evaM tAvadanuyogaH sapratipakSaH prapazcenoko, niyogo'pi prAkpratipAditasvarUpamAtraH sodAharaNo'nuyogavadavaseyaH, sAmprataM prAgupanyastabhASAdisvarUpapratipAdanArthamAha kaTThe potthe cinte sirigharie boMDa desie caiva / bhAsaga vibhAsae vA vittIkaraNe ya AharaNA // 122 // hi iti viSayo dRSTAntaH, yathA kASThe kazcit rUpakAraH svalpAkAramAtraM karoti, kazcit sthUlAvayavaniSpattiM, | kazcitpunarazeSAGgopAGgAdyavayavaniSpattiM, evaM kASThakalpa sAmAyikAdisUtraM tatra bhASakaH paristhUramarthamAtramabhidhatte
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAtaniryuktiH // 138 // Jain Education Intern yathA samabhAvaH sAmAyikamiti, vibhASakastu tasyaivAnekadhA arthamabhidhatte, yathA samabhAvaH sAmAyikaM, samAnAM vA jJAnadarzanacAritrANAM vA''yaH samAyaH samAya eva sAmAyikaM, svArthe ikaNpratyaya ityAdi, tathA vyaktikaraNazIlo vyaktikaraH, yaH khalu niravazeSavyutpatti aticArAnaticAraphalAdibhedabhinnamarthe bhASate sa vyaktikara iti bhAvaH, sa ca nizcayataH caturdazapUrvadhara eva, iha bhASakAdisvarUpAnvAkhyAnAt bhASAdaya eva pratipAditA draSTavyAH, bhASAdInAM tatprabhavatvAt uktaM ca- 'paDhamo ruvAgAraM thUlAvayavovadaMsaNaM vIo / taito sabAvayavo niddoso sabahA kuNai // 1 // kaTThasamANaM suttaM tadattharUvegabhAsaNaM bhAsA / thUlaTThANa vibhAsA sabesiM vattiyaM neyaM // 2 // (vi. 1426-7) samprati pustaviSayo dRSTAntaH, yathA puste kazcidAkAramAtraM karoti, kazcitparisthUlAvayavaniSpattiM, kazcittvazeSAvayavaniSpattimiti, dAntikayojanA prAgvat / idAnIM citraviSayo dRSTAntaH, yathA citrakarmmaNi kazcidvarttikAbhirAkAramAtraM karoti, kazcit haritAlA - divarNodbhedaM kazcittvazeSaparyAyairniSpAdayati, dAntikayojanA pUrvavat / zrIgRhikodAharaNam - zrIgRhaM - bhANDAgAraM tadasyAstIti 'ato'nekasvarA' diti ikapratyayaH, taddRSTAntabhAvanA iyam - kazcidralAnAM bhAjanameva vetti, iha bhAjane ratnAni santIti, kazcijjAtimAnAdi, kazcitpunarguNAnapi evaM prathamadvitIyatRtIyakalpA bhASakAdayo draSTavyAH / tathA 'boNDa miti padmaM tadyathA ISadbhinnamarddhabhinnaM vikasitarUpamiti tridhA bhavati, evaM bhASAdyapi krameNa yojanIyam / idAnIM dezika|viSayamudAharaNaM, dezanaM deza : - kathanamityarthaH so'syAstIti dezikaH, yathA kazciddezikaH panthAnaM pRSTaH san digmAtrameva kathayati, kazcicadvyavasthitagrAmanagarAdibhedena, kazcitpunastadutthaguNadoSabhedena kathayati, evaM bhASAdayo'pi krameNa bhASakAdisvarUpam // 138 //
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ yojanIyAH tadevaM tAvadvibhAga ukta, samprati dvAravidhimavasaraprAptamapi vihAya vyAkhyAnavidhiH pratipAdyate, atha caturanuyogadvArAnadhikRta eva vyAkhyAnavidhistataH kimartha pratipAdyate iti !, ucyate, ziSyAcAryayoH sukhazravaNasukhavyAkhyAnapravRttyA zAstropakArArtham , athavA caturanuyogadvArAdhikRta eva vyAkhyAna vidhiH, anugame'ntarbhAvAd, antarbhAvazca vyAkhyAnatvAdityabhihitametat prAgapi, Aha-yadyasAvanugamAGgaM tataH kimavatArya dvAravidheH prAk pratipAdyate !, ucyate, iha dvAravidhirapi bahuvaktavyastato mA bhUdihApi vyAkhyAnavidhiviparyaya ityatraivAcAryaziSyayoguNadoSAH pratipAdyante, yenAcAryo guNavate ziSyAyAnuyogaM karoti, ziSyo'pi guNavadAcAryasannidhAveva zRNotIti, nanu yadi vyAkhyAnavidhiranugamAGgatvAdihAvatArya procyate tahi dvAragAthAyAmapyevaM kasmAnnopanyastaH', ucyate, sUtravyAkhyAnasya gurutvakhyApanArtha, yathA vizeSataH sUtravyAkhyAyAmAcAryaH ziSyo vA guNavAn anveSTavyaH, ityalaM vistareNa / vyAkhyAnavidhi pratipAdayati goNI caMdaNakaMthA ceDIo sAvae bhirgohe| TaMkaNao vavahAro paDivakkhe Ayariya-sIse // 133 // __AcArya ziSyayoryogyAyogyavicAre gauNI-gaustadudAharaNaM vaktavyam , tathA candanakanthA tathA cevyo-jIrNAbhinavazreSThiputrike, tathA zrAvakaH tathA badhiragohA-badhirapuruSaH tathA TaMkaNavyavahAraH SaSTha udAharaNam, eteSu SaTsUdAharaNeSu ziSyAcAryayoH sAkSAdayogyatvamabhidhAya tataH pratipakSe yogyatvaM yojanIyaM, yogyatvaM vA sAkSAdabhidhAya tataH pratipakSes. yogyatvamAyojyam , athavA eSAM papaNAmusAharaNAnAM madhye yogyatvAyogyatvayoH kameNaikamudAharaNamAcAryasya ekaM ziSya ACKASAMACHAR GR-CAkaraka mA.sa.24 Jain Education Internet LAnjainelibrary.org
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ poddhAta- svetyevaM yojanA kAryA, tatrAyaM godRSTAntaH-egammi navare egeNa kassai dhuttassa sagAse gAvI rogiyA udvipi asamatthA vyAkhyAniyuktiH nividvA ceva pakiNiyA, so taM paDivikkiNai, tato kayagA bhaNaMti-pecchAmo se gaipayAraM duddhaM ca joemi tA kiNIhAmi, navidhI so bhaNai-mae evaMvihA uvaviTThA ceva gahitA, jai paDihAi tumhevi evameva giNhaha, iyare bhaNati-jai tumaM boiho / gvaadi||139|| satA kiM amhevi boddahA, vayaM na geNhAmo, evaM jo Ayario pucchito parihAraM dAumasamattho bhaNai-maevi evaM suyaM,8 dRSTAntAH tumhevi evaM suNahatti, tassa sagAse na soyacaM, saMsaiyapayaMmi micchattasaMbhavAto, jo puNa avikalagovikiNago iva gA.133 akkhevaniNNayapasaMgapAragAmI tassa sagAse soyavaM, sIsovi avicAriyagAhI paDhamagovikkiNagoba so ya ajoggo, iyaro a joggoti / candanakanthodAharaNam-bAravaIe vAsudevassa tinni bherIo, taMjahA-saMgAmiyA abbhuiyA komuiyA, satra prathamA sazAmakAle samupasthite sAmantAdInAM jJApanArtha vAdyate, dvitIyA punarAgantuke kasmiMzcitprayojane| samudbhUte lokAnAM sAmantAdInAM ca parijJApanAya, tRtIyA kaumudImahotsavAdyutsavajJApanArtha, tAto tiNNivi gosIsacaMdaNamaito devatApariggahiyAto, tasaM cautthI merI asivappasamaNI, tIse uppattI kahijai-teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM sakko deviMdo, so tattha devaloge suramajhe vAsudevassa guNakittaNaM karei-aho uttamapurisA ee avaguNaM na giNhaMti, nIeNa ya juddheNa na jujhaMti, tattha ego devo asaihaMto Agato, vAsudevo'vi jiNasagAsaM vaMdago paTTito, so aMtarA kAlasuNayarUvaM l // 139 // mayayaM viubaha dumbhimaMgha, tassa maMdheNa sabo logo parAbhaggo, vAsudeveNa diDo, bhaNiyaM ca'NeNa-aho imassa kAlasuNayassa paMDurA daMtA maragayabhAyaNanihittamucAvalIva rehiti, devo ciMtei-sacaM muNagmAhI, tato vAsudevassa AsarayaNaM -%AGROCEROC CARE 18 t Jain Education inte
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ gahAya pahAvito, so va vaMdurApAlapaNa nAto, teNa kUviyaM-jahA Aso hIraha, to kumArA rAyANo a niggayA, te deveNa hayavippahayA kAUNa ghADiyA, vAsudevo nimmato, bhaNai-kIsa mama AsarayaNaM herasi ?, eso mama Aso tumbha na hoi, devo bhaNai-imaM jujjhe parAjiNiUNa giNhAhi, vAsudeveNa bhaNiyaM-vADhaM, kiha jujjhAmo ? tumaM bhUmIe ahaM ca raheNaM to rahaM geNha, devo bhaNai-alaM me raheNa, evaM Aso hatthI paDisiddho, vAyAjuddhAiyAI savAI paDisehei, to khAI keNa jujjheNa jujjhiyavaM 1, devo bhaNai- ahiTThANajuddheNa, vAsudeveNa bhaNitaM parAjito'haM, nehi AsarayaNaM, nAhaM nIyajuddheNa jujjhAmi tato devo tuTTho samANo bhaNati varehi varaM kiM te demi ?, vAsudeveNa bhaNiyaM -asivovasamarNi meriM dehi, teNa dinnA, esA tIse bherIpa uppattI / tAhe sA chaNhaM chaNhaM mAsANaMte vAijjai, tattha jo sahUM suNei tassa punvu|ppannA rogA uksamaMti, navagAvi chammAse na upparjati, tattha'nnayA kayAi AgaMtuko vANiyago AyAto, so ya atIva dAhajjareNAbhibhUto, taM bherIpAlagaM maNai-geNha tumaM sayasahassaM mama etto palamettaM dehi, teNa lomeNa dinnA, tattha'nnA | caMdaNathiggaliyA dinnA, evamanneNavi anneNavi maggito dinnaM ca sA sabA caMdaNakaMthA jAtA, sA annayA kayAi aside vAmudeveNa tAlAviyA, jAva taM caiva sabhaM pUrei, teNa bhaNiyaM-joeha mA merI viNAsiyA hojjA, tAhe joiyA diTThA thI| kayA, hA bherI sajJA viNAsiyA, tao so bherIpAlo vavarovito, azA bherI aTThamabhatteNa ArAhaicA laddhA, anno bherIpAlo kato, so AyareNa rakkhai, so pUito / evaM yaH ziSyaH sUtramartha vA paramatena svakIyagranthAntareNa vA mizravitvA kanyAM karoti athavA vismRtaM sUtramartha vA suzikSitaH svayamevAhaM nAmyaM kaJcitkadAcitkimapi pRcchAmItyahaMkAreNa
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAta- sAparamatAdibhirapi mizrayitvA sampUrNa vidadhAti so'nuyogazravaNaskha na yogyaH, evaM kandhIkRtasUtrArthoM gururapi nAnu-18 | vyAkhyAniyuktiH yogabhAraNasya yogyaH, uktaMca-"jo sIso suttatthaM caMdaNakathaM va paramayAIhiM / mIsei galiyamahavA sikkhiyamANeNa sanajoggonavidhI // 1 // kaMthIkayasuttattho, gurUvi joggona bhaasiyvs| aviNAsiyasuttatthA, sIsAyariyA viNidivAzA" (vi.1438-9) gvaadi||14|| atra 'sikkhiyamANeNa' iti suzikSito'haM svayameva nAnyaM pRcchAmIti mAnena, galitaM-vismRtaM sampUrNa karoti ityarthaH,61 dRSTAntAH zeSa sugamam / samprati ceSTIdRSTAnta ucyate-vasaMtapure nayare juNNasedvidhUyA abhinavasedvidhUyA ya, tAsiM paropparaM pII, tahavi gA.133 se juNNasedvidhUyAe atthi veso, jahA-amhe eehiM uvaTTiyANi, tAo annayA kayAi majiuM gayAto, tattha jA sA navagassa seTThissa dhUyA sA tilagacoisageNa alaMkAreNa alaMkiyA, sA AbharaNANi taDe ThavittA oinnA, junnaseTidhUyA tANi gahAya pahAvitA, iyarA jANai-kheDu karei iti, tIe juNNaseDidhUyAe mAyApiUNaM sihaM, tANi bhaNaMtituhikA acchAhi, navagasehidhUyA NhAittA niyayaM gharaM gayA, piumAUNaM kahiyaM, tehiM mamgite na diti, amhe uvaTTiyANitti paribhUtAI, kiM AbharagANivi amhANaM nathi, rAyakule vavahAro jAto, natthi sakkhI, tattha kAraNigA bhaNaMti-veDito vAhijaMtu, vAhitA bhaNiyA-jai tubhaccayaM tA Aviddha, tAhe sA juNNasehiyA baM hatye taM pAe AviMdhei, jaM pAe taM hatthe, na yANei, taM ca se asiliTuM jAyaM, tAhe tehiM nArya, jahA-etIe na hoMti, tAhe iyarI| // 14 // bhaNiyA-tuma AviMdha, tAe kameNa AviddhaM, siliTuM ca se jAya, bhaNiyA ya-mellehi, tAhe taheva nicca AmucatIe parivADIe mukaM, tAhe so junnnnsetttthii| daMDito, jahA so egabhaviyaM maraNaM paco evamAyario'vi jaM annatya tamannahiM -%C4%ACCALC Jain Education Intel For Private & Personal use only XIww.jainelibrary.org DIL
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Internat saMghaDe, annavattavayAto annattha parUvei, evaM so saMsAradaMDeNa daMDijjai, tArisassagAse na soyaSaM, jaha sA navagaseTThi dhUyA jasaM pattA AviMdhaNasuhaM ca evaM jo Ayario na visaMvAei teNa arahaMtANaM ANA kayA bhavai, tassa pAse suttatthANi gaheyavANi, ettha gAhAto - "atthANatthaniuttA''bharaNANaM juNNaseTThidhUyava / na gurU vihibhaNie vA vivarIyanijojato sIso // 1 // satthANatthaniuttA IsaradhUyA sabhUsaNANaM vA / hoi gurU sIsoviya viNijojato jahAbhaNiyaM // 2 // " (vi. 1440- 1) zrAvakodAharaNaM pUrvavat, navaramevamupasaMhAraH- "cirapariciyaMpi na sarai suttatthaM sAvago sabhajjaM va / jo na sa jogo sIso guruttaNaM tassa dUreNaM // 1 // " (vi. 1442 ) badhira puruSodAharaNamapi pUrvavadeva, navaramatraivamupasaMhAraH- "annaM puTTho annaM jo sAhai so gurU na bahiroba / na ya sIso jo annaM suNei aNubhAsae annaM // 1 // ( vi. 1443 ) samprati TaMkaNakavyavahArodAharaNaM- uttarAvahe TaMkaNAnAma mecchA, te suvaNNadaMtAIhiM dakkhiNAvahagAI bhaMDAI geNhaMti, te ya avaro pparaM bhAsaM na yANaMti, pacchA puMje karaMti, hattheNaM ucchAIti, jAva icchA na pUrai na tAva avarNeti, evaM eesi icchiyapaDi - cchito vavahAro, AyarieNaM tAva sissassa attho bhANiyabo jAva tassa paDipunnaM gahaNaM, sIseNa ya tAva pucchiyavaM jAva uvaMgayaMti, esA TaMkaNavaNitovamA / itthamuktena prakAreNa gavAdiSu dvAreSu sAkSAdabhihitArthaviparyayaH pratipakSaH sa AcArya- / ziSyayoryathAyogaM yojanIyaH, sa ca yojita eveti / samprati vizeSataH ziSyadoSaguNAn pratipAdayati kassa na hohI deso aNabhuvamao ya niruvagArI ya / appacchaMdamaIo patthiyao gaMtukAmo ya // 134 // viNaoNaehiM paMjaliyaDehiM chaMdamaNupattamANehiM / ArAhio gurujaNo suyaM bahuvihaM lahuM dei // 134 // ww.jainelibrary.org
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ upoddhAta-II Aha-ziSyadoSaguNAbhidhAnaM kimartham !, ucyate, kAlAntareNa tasyaiva gurutvabhavanAdayogyAva ca gurupadavidhAne tIrtha-ziSyadoSaniyuktiHkarAjJAdilopaprasaGgAt, tatra prathamagAthAvyAkhyA-kasya gurorna bhavati dveSTA(pyaH)-aprItikaraH ziSyaH, apitu bhavatyeva,guNAH zi kiM sarva eva !, netyAha-anabhyupagataH-zrutasampadA anupasampannaH, aniveditAtmA iti bhAvaH, upasaMpanno'pi na sarva dhya rIkSA // 14 // evAdvepyo bhavati, tata Aha-nirupakArI ca' nirupaka zIlamasyeti nirupakArI-gurUNAM nirupakArakaH, gurukRtyeSvapravartaka iti bhAvaH, upakAryapi na sa sarve evAdveSya ityata Aha-AtmacchandA-AtmAyattA matiryasya kAryeSvasAvAtma-I|114-6 cchandamatikaH-svAbhiprAyakAryakArI, gurvAyattamatirapi na sarva evAdveSyaH, tata Aha-'prasthito' yo yo'nyaH ko'pi ziSyo gantumanAstasya dvitIyaH, tathA gantukAmazca, gantukAmo nAma so'bhidhIyate yaH sadaiva gantumanA vyavatiSThate, vakti ca-ko'sya guroH sannidhAne'vatiSThate ?, samarthyatAmetat zrutaskandhAdi tato yAsyAmIti, tadevaMbhUtaH ziSyo na yogyaH zravaNasya / idAnIM guNAH pratipAdyante-vinayaH-abhivandanAdilakSaNastenAvanatA vinayAvanatAstaritthaMbhUtaiH sadbhiH, tathA pRcchAdiSu kRtAH prAJjalayo yaiste kRtaprAJjalayastaiH, tathA-chando-gurvabhiprAyaH taM iigitAkArAdinA vijJAya tadadhyavasitazraddhAnasamarthanakaraNakAraNAdinA anuvartamAnaiH, uktaM ca saiii samatthei ya kuNai karAvei gurujaNAbhimayaM / chaMdamaNuvatamANo sa gurujaNArAhaNaM kuNai // 1 // " (vi. 1453) tairevaM ArAdhito gurujanaH zrutaM-sUtrArthobhayarUpaM bahuvidham- // 14 // anekaprakAraM laghu -zInaM dadAti--prayacchati // sampati prakArAntareNa ziSyaparIkSA pratipAdayatiselapADaga-bAlaNi-paripUNama-haMsa-mahisa-mesevAmasama-jalUma-virAlImaga-go-merI-mAherI // 11 // ARMAC% na Jain Education inte For Private & Personal use only U b rary.org
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ kxtukkak hA sela'tti mudgazailA-mulapramANaH pANavizeSaH bano-meSA, zailasa panI lavanaH tadudAharaNaM prathama, kuTo-paTa, cAlajI pratItA, paripUNaka:-sudharIciTikAgRhaM, haMsamahipameSamasakajalaukAbiDAlyaH prArItA, bAhaka seDulakA gauH4 merI AmerI ca pratItA / udAharaNaM ca dvighA bhavati-caritaM kalpitaMca, ukaM ca-"pariyaM ca kampiyaMba bAhara vihameva pannattaM / atyassa sAhaNaTThA iMdhaNamiva oynnddhaae||1||"(pinnddni. 630) tattha imaM kappiyaM, taMjA-mumAselo pukkhalasaMvaTTado yamajhameho jaMbuddIvapamANo, tattha ya nAravatthANIo kalahaM saMjoei, mummaselaM maNati-tumbha nAmaggahaNe kae pukkhalasaMvato bhaNai-jahA NaM egAe dhArAe virAemi-bhinanIti bhAvArthaH, selo upAsito bhaNai-jai / me tilatusatibhAgaMpi ullei to nAma na vahAmi, pacchA mehassa mUle bhaNai muggaselavayaNAI saukkarisAI, tato so kuvito sabAyareNa jugappamANAhiM dhyarAhiM varisitumAraddho, sattarate vuDhe ciMtei-iyANiM gato so varAgotti Thito, iyaro misimisaMto ujjalataro jAto dippiumAraddho, bhaNai-jojharoti, meho lajito gato, evaM koI sIso muggaselasamANo egaMpi payaM nAvagAhai, tato yatro Ayario garjato AAgato, ahaNaM gAhemi, paThati ca garvAdhmAtamAnasa:-"AcArya syaiva tajAcyaM, yacchiSyo nAvabudhyate / gAvo gopAlakeneva, kutiirthenaavtaaritaaH||1|| tato paDhAveumAraddho,na saktio , lajjito, parisassa na dAyaba, kasmAditi cet, ucyate, iha yasmAna vandhyA gauH zirazRiGgavadanapRSThapugchodarAdau sasneha spRSTA satI dugdhapradAyinI bhavati, tathA svAbhAvyAd, ekmeSo'pi samyak pAThyamAno'pi padamapyekaM nAvavAhate, tato na tasya ThAvadupAra,mAvalopakAyamApratyutAcArye sUtre pApakIrthirupajAyate, pAnasabhyazasyamAcAryasya vyAsvA CEOSRA% es Jain Education Interational For Private & Personal use only
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAtaniryuktiH 142 // Jain Education Internat yAmU, idaM vA'dhyayanaM na samIcInam kathamayamanyathA nAvabudhyate iti, api ca- tathAvidhakuziSyapAThane tatyAvatrodhAbhAvAt uttarottarasUtrArthAnavagAhane sUreH sakalAvapi zAstrAntargatau sUtrArthI bhraMzamAvizataH, anyeSAmapi ca paTuzroNAmuttarottarasUtrArthAvagAhana hAniprasaGgaH, uktaM ca- "Ayarie suttaMmi ya parivAo suttaatdhapalimaMtho / annesiMpi ya hANI puTThAvi na duddhayA jhA // 1 // " (vi. 1457 ) mudrazailapratipakSAd tato yogyaziSyaviSayo dRSTAntaH kRSNabhUmipradezaH, tatra hi prabhUtamapi nipatitaM jalaM tatraivAntaH pariNamati, na punaH kiJcidapi tato bahirapagacchati, evaM yo vineyaH sakalasUtrArtha grahaNadhAraNe samarthaH sa kRSNabhUmipradezatulyaH, sa ca yogyaH, tatastasmai dAtavyamidamadhyayanamiti, uktaM ca- " vuTThe'vi doNamehe na kaNhabhomAo | loTTae udayaM / gahaNadharaNAsamatthe, iya deyamachittikAraMmi // 1 // " (vi. 1458 ) samprati kuTadRSTAntabhAvanA - kuTA-ghaTAH, te dvividhAstadyathA - navInA jIrNAzca, navInA ye sampratyevApAkataH samAnItAH, jIrNA dvividhA - bhAvitA abhAvitAzca, bhAvitA dvividhAH - prazastadravyabhAvitA aprazastadravyabhAvitAzca tatra ye karpUrAgurucandanAdibhiH prazastadravyairbhAvitAste prazastadravya bhAvitAH, ye punaH palANDulazunasurAtailAdibhirbhAvitAste'prazastadravyabhAvitAH, prazastA prazastadravyabhAvitA api dvidhA-vAmyA avAmyAzca, abhAvitA nAma ye kenApi dravyeNa na vAsitAH, evaM ziSyA api prathamato dvidhA - navInA jIrNAzca, tatra ye bAlabhAve varttamAnA ajJAninaH sampratyevAvabodhayitumArabdhAste navInAH, jIrNA dvividhA - bhAvitA abhAvitAzca, tantrAbhAvitA ye kenApi darzanena na vAsitAH, bhAvitA dvividhAH - kuprAvacanikapArzvasthAdibhiH saMvignaizca, kuprAvacanikapArzvasthAdimirapi bhAvitA dvividhAH - vAmyA avAmyAzca, saMvignairapi bhAvitA dvidhA - vAmyA avA ziSyarIkSAyAM zailAdi dRSTAntAH // 142 // ww.jainelibrary.org
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ RECRAA myAca, tatra ye navInA ye jIrNA abhAvitA ye ca kuprAvacanikAdimAvitA api vamyA ye ca saMvighnabhAvitA avAmyAste sarve'pi / yogyAH, zeSA ayogyaaH| athavA'nyathA kuTadRSTAntabhAvanA-iha catvAraH kuTAstadyathA-chidrakuTaH khaNDakuTaH kaNThahInakuTaH sampUrNakuTazca, tatra yasya adho bune chidraM sa chidrakuTaH, yasya punaroSThaparimaNDalAbhAvaH sa kaNThahInakuTA, yakha punarekapArthe khaNDena hInatA sa khaNDakuTaH, yaH punaH sarvASayavasaMpUrNaH sa saMpUrNakuTA, evaM ziSyA api catvAro veditavyAH, tatra yo| vyAkhyAnamaNDalyAmupaviSTaH sarvamarthamavabudhyate vyAkhyAnAdutthitazca na kimapi sarati sa chidrakuTasamAno, yathA hi chidr| kuTo yAvattadavastha eva gADhamavanitalasaMlagno'vatiSThate tAvanna kimapi jalaM tataH zravati, stokaM vA kiJciditi, evameSo'pi yAvadAcAryaH pUrvAparAnusandhAnena sUtrArthamupadizati tAvadavabudhyate, utthitazcevyAkhyAnamaNDalyA tarhi svayaM pUrvAparAnusandhAnavikalatvAnna kimapi anusmarati, yastu vyAkhyAnamaNDalyAmapyupaviSTo'rddhamAnaM tribhAgaM catuSkaM vA hInaM vA sUtrArthamavadhArayati tathA'vadhAritaM ca smarati sa khaNDakuTasamAnaH, yastu kiJcidanaM sUtrArthamavadhArayati pazcAdapi ca tathaiva smRtipathamavatArayati sa kaNThahInakuTasamAnaH, yastu AcAryokaM sakalamapi sUtrArtha yathAvadavadhArayati pazcAdapi ca tathaiva saMpUrNa smarati sa sampUrNakuTasamAnaH,atra chidrakuTasamAna ekAntenAyogyaH,zeSAyathottaraM prdhaanaaHprdhaantraaHprdhaantmaaH|smpti cAlanIdRSTAntabhA-1 vanA, cAlanI lokaprasiddhA yayA kaNikAdi cAlyate,tatra yathA cAlanyAmudakaM prakSipyamANaM tatkSaNAdeva gacchati, na punaH kiya-12 ntamapi kAlamavatiSThate, tathA yasya sUtrArthaHpradIyamAno yadaiva karNe pravizati tadaiva vismRtipathamupaiti sa cAlaNIsamAnaH, tathA hAca mudnazailacchidrakuTacAlaNIsamAnaziyamedapradarzanArthamuktaMbhASyakatA-"seleyachiDacAliNi mihokahA sou uhiyANaM tu| AAAAAACANSACANCAT. Jain Education Inten For Private & Personal use only ww.jainelibrary.org %
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ podAta- chiDDAha tatya viTThI sumariMsu sarAmi neyANi // 1 // emeNa visai bIema, nIi kaNgeNa cAliNI Aha / dhanottha Aha31 ziSyapaniyuktiH selo jaM pavisai nIi vA tubmaM // 2 // " (ki.1413-4) tata eSo'pi cAlanIsamAno na yogyH| cAlanIpratipakSabhUvaM ca rIkSAyAM vaMzadalanirmAphtiM tApasamAjanaM, tato hi vindumAtramapi jalaM navavati, uktaM ca-"tAvasakhaurakaviNayaM cAlaNipaDivakkhu na zailAdisabai davapi (vi.1465) tatastatsamAno yogyaH / sampati paripUNakadRSTAnto mAvyate, paripUNako nAma ghRtakSIragAlanaM dRSTAntAH sugRhAbhidhaghaTakAkulAyo kA, tena hyAbhIryo ghRtaM gAlayanti, tato yathA sa paripUNakaH kacavaraM dhArayati ghRtamujjhati tathA ziSyo'pi yo vyAkhyAvAcanAdau doSAnabhigRhNAti guNAMstu muJcati sa paripUNakasamAnaH, sa cAyogyaH, Aha ca cUrNikRtM"vakkhANAisu dosaM hiyayaMmi Thavei muyai guNajAlaM / so sIso a ajoggo bhaNito pripuunngsmaanno||1||"(nndiittiipp.) Aha-sarvazamateapi dozaH sambhavantItyazraddheyametat, satyam, uktamatra bhASyakRtA-"sabasuppAmanA dosA huna saMti * jinamae kevi / aNukuttakahaNaM, apattamAsajja va hvNti||1||(vi.1466)" samprati haMsadRSTAntabhAvanA-yathA haMsaH kSIramudakamizritamapi udakamapahAya kSIramApibati tathA ziSyo'pi yo guroranupayogAdisambhavAn doSAn avadhUya guNAneva kevalAnAdatte sa haMsasamAnaH, sa caikAntena yogyaH, nanu haMsaH kSIramudakamizritamapi kathaM vibhaktIkaroti !, yena kSIrameva hai kevalamApibati, na tadakamiti, ucyate, jihvAyA amlatena kRrcikIbhUya pRthagbhavanAt, ukaMca-"aMvattaNeNa jIhAe~, kUciyA // 143 // hoisIramudamaMmihaMso muttUpha jalaM Aviyaipaya taha susIso (vi.1467) motUNa dadadose guruNoSNuvauttabhAsivAIemeNhai guNe bolekombo samayasArassandITI) dAnI mahinayantabhAvanA-yathA mahiSo niSAnakhAna Jain Education Internet For Private & Personal use only H w w.jainelibrary.org
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ madAsaH san udakamadhye tadudakaM muhurmuhuH zRGgAmyAM sADayadmavagAhamAnaJca sakalamapi kaluSIkaroti, tato na svayaM pAtuM zaknoti, nApi yUthaM, tadvacchiSyo'pi yo vyAkhyAnaprabandhAvasare'kANDa eva kSudrapUcchAbhiH kalahavikathAdibhirvA A| tmanaH pareSAM cAnuyomazravaNavighAtamAghate sa mahiSasamAnaH, sa caikAntenAyogyaH, uktaM ca- "sayamavi na piyai mahiso na ya jUhaM pibai loliyaM udayaM / viggahavikahAhiM tahA athakapucchAhi ya kusIso // 1 // (vi. 1468) meSodAharaNabhAvanA - yathA meSo vadanasya tanutvAt svayaM ca nibhRtAtmA goSpadamAtrasthitamapi jalamakaluSIkurvan pibati tathA yaH ziSyo'pi padamAtramapi vinayapuraH saramAcAryacittaM prasAdayan pRcchati sa meSasamAnaH, sa caikAntena yogyaH / masaka dRSTAntabhAvanA - yaH ziSyo masaka iva jAtyAdikamudghaTTayan gurormanasi vyathAmutpAdayati sa masakasamAnaH, sa cAyogyaH / jalaukATa - |STAntabhAvanA-yathA jalaukAH zarIramadunvatI rudhiramAkarSati tathA ziSyo'pi yo'dunvan zrutajJAnamApivati sa ballUkAsamAnaH, utaM ca "jalugA va tama ( a ) dUmiMto, piyai susIso'vi suyanANaM / " (vi. 1470 ) viDAlIdRSTAntabhAvanA --- yathA biDAlI bhAjanasaMsthaM kSIraM bhUmau vinipAtya pivati, tathA duSTasvabhAvatvAt, ziSyo'pi yo vinayakaraNAdibhItatayA na sAkSAd gurusamIpe gatvA zRNoti, kintu vyAkhyAnAdutthitebhyaH kebhyazcit sa biDAlIsamAnaH, sa cAyogyaH / tathA jAhaka:|tiryagvizeSastadudAharaNamAvanA - vathA jAhakaH stokaM stokaM kSIraM pItvA pArzvaNi leDhi, tathA ziSyo'pi pUrvagRhItaM sUtrama vA atiparicitaM kRtvA anyatRcchati sa jAhakasamAnaH, sa ca yogyaH / samprati godRSTAntabhAvanA-yathA kenApi kauTumbikena kasmiMJcitparvaNi caturmyazcaturvedapAragAmibhyo viprebhyo gaurdatA, tataste parasparaM cintayAmAsuH-vayA iyamekA
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ ziSyapha upodAtaniyukiH // 14 // CORRUARA rokSAyAM zailAdidRSTAntAH gauzcaturNAmasmAkaM, tataH kathaM karttavyA?, tatraikenoka-paripATyA duhyatAmiti, tacca samIcInaM pratibhAtamiti sarvaiH pratipanna, tato yasya prathamadivase gaurAgatA tena cintitaM-yathA'hamadyaiva dhokSyAmi, kalye punaranyo dhokSyati, tataH kiM nirarthakAmasthAzcAriM vahAmi, tato na kiJcidapi tasyai tena dattaM, evaM zeSairapi, tataH sA zvapAkakulanipatitava tRNasalilAdivirahitA gatAsurabhUt, tataH samutthitasteSAM dhigjAtIyAnAmavarNavAdo loke, zeSagodAnAdilAbhabyavacchedazca, evaM ziSyA api ye cintayanti-na khalu kevalAnAmasmAkamAcAryo vyAkhyAnayati, kintu pratIcchakAnAmapi, tatasta eva vinayAdikaM kariSyanti, kimasmAkamiti, pratIcchakA apyevaM cintayanti-nijaziSyAH sarva kariSyanti, kimasmAkaM kiyakAlAvasthAyinAmiti ?, | tatasteSAmevaM cintayatAmapAntarAla evAcAryoM viSIdati, loke ca teSAmavarNavAdo jAyate, anyatrApi ca gacchAntare | durlabhau teSAM sUtrArthoM, tataste gopratigAhakacaturdvijAtaya ivAyogyA draSTavyAH, uktaM ca-"anno dujjhihi kalaM niratyayaM se vahAmi kiM caari|| caucaraNagavI u mayA avannahANI u baDuyANaM ||1||(vi.1473) sIsA paDicchagANaM bharotti te'viya hu / sIsagabharotti na kareMti suttahANI annatthavi dulahaM tesiM ||2||"(vi.1475) eSa eva godRSTAntaH pratipakSe'pi yojanIyaH, yathA kazcitkauTumbiko dharmazraddhayA caturgyaH caturvedapAragAmibhyo gAM dattavAn , te'pica pUrvavatparipAcyA dogdhumArabdhAH, tatra yasya prathamadivase sA gaurAgatA sa cintitavAn-yadyahamasyAzvAriM na dAsyAmi tataH kSudhA dhAtukSayAdeSA prANAnapahAsthati, tato me lokeSu gohatyAvarNavAdo bhaviSyati, punarapi cAsmabhyaM na ko'pi gavAdikaM dAsyati, apica-yadi madIyacAricaraNena puSTA satI zerairapi bANai|kSyate tato me mahAn anugraho bhaviSyati, ahamapica paripAvyA punarapyenAM // 144 // Jain Education inte For Private & Personal use only
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ ghokSyAmi, tato'vazyamasyai dAtavyA cAririti dadau cArim , evaM zeSA api daduH, tataH sarve'pi cirakAlaM dugdhAmyavahArabhAjino jAtAH, loke ca samucchalitaH sAdhuvAdaH, labhante ca prabhUtamanyadapi gavAdika, evaM ye'pi vineyAzcintayantiyadi vayamAcAryasya na kimapi vinayAdikaM vidhAtArastata eSo'vasIdannavazyamapagatAsubhaviSyati, loke ca kuziyA ime ityavarNavAdaH, tato gacchAntare'pi na vayamavakArza lapsyAmahe, apica-asmAkameSa pravrajyAzikSApratAropaNAdikaraNato mahopakArI, samprati ca jagati durlabhaM zrutaratnamupayacchan varsate, tato'vazyametasya vinayAdikamasmAbhiH karaNIyam , anyaJca-yadyasmadIyavinayAdisAhAyakabalena pratIcchakAnAmapyAcAryata upakAraH kimasmAbhirna labdhaM, dviguNatarapuNyalAbhasyAsmAkaM bhAvAt , pAtIcchikA api ye cintayanti-anupakRtopakArI bhagavAnAcAryo'smAkaM, ko nAmAnyo mahAntamevaM vyAkhyAprayAsamasmannimittaM vidadhAti !, tataH kimeteSAM vayaM pratyupakartuM zakkAH, tathApi yatkurmaH so'smAkaM mahAn lAbha iti parasparanirapekSaM vinayAdikamAdadhate. teSAM nAvasIdatyAcAryo'vyavacchinnA ca sUtrAdhepravRttiH samucchalati ca tataH sarvatra sAdhuvAdaH gacchAntare ca teSAM sulabha zratajJAnaM paraloke ca sugatyAdilAbhaH / bheryudAharaNaM prAgvat / sampatyAbhIrIdRSTAntabhAvanA, kazcidAbhIro nijabhAryayA saha vikrayAya ghRtaM gacyA gRhItvA pattanamavatIrNaH, catuSpathe ca samAgatva vaNigApaNeSu paNAyituM pravRtto, ghaTitazca paNAyAH saGkaTaH, tataH samArabdhe vRtamApe gaLyA adhastAdavasthitA AbhIrI ghRtaM matro vArakeNa samayamANaM pratIcchati, tataH kathamapyapaNe grahaNe vA'nupayogato'pAntarAle eva eko laghughaTarUpo vArako bhUmau nipatya khaNDazo bhannaH, sato ghRtahAnidhanamanAH patirullapita kharaparuSavAkyAni prAparzata-vadhA hA pApIyasi , bhAs.25 Jain Education tema PMS For Private & Personal use only Mirjainelibrary.org
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAtaniryuktiH // 145 // Jain Education Internation | duHzIle ! kAmaviDambitamAnasA taruNimAbhiramaNIyaM puruSAntaramavalokase, na samyagvArakamabhigRhNAsi, tataH sA kharaparuSavAkyazravaNataH samudbhUtakopA vezavazocchalita kampa kampitapInapayodharA sphuradadharabimboSThI dUrotpATita rekhAdhanuravaSTambhato nArAcazreNimiva kRSNakaTAkSasantatimavirataM pratikSipantI pratyuvAca - hA grAmeyakAdhama ! ghRtaghaTamapyavagaNayya vidagdha| mattakAminInAM mukhAravindAnyava lokase, na caitAvatA avatiSThase, tataH kharaparuSavAkyairmAmapyadhikSipasi tataH sa evaM pratyuko'tIva jvalitakopAnalo yatkimapyasambaddhaM bhASituM lagnaH sA'pyevaM, tataH samabhUttayoH kezAkezi, tato visaMsthulapAdAdinyAsataH sakalamapi prAyo gantrIghRtaM bhUmau nipatitaM tacca kiJcicchopamupagataM avazeSaM cAvalIDhaM zvabhiH, gantrIghRtamapi zeSIbhUtamapahRtaM pazyatoharaiH, sArthikA api svaM svaM ghRtaM vikrIya svagrAmagamanaM prapannAH, tataH prabhUtadivasa bhAgAtikrameNApa| sRte yuddhe svAsthye ca labdhe yatkiJcit prathamato vikrINayAmAsa ghRtaM taddravyamAdAya tayoH svagrAmaM gacchatoH apAntarAle'staM gate sahasrabhAnau sarvataH prasaramabhigRhNati tamovitAne parAskandinaH samAgatya vAsAMsi dravyaM balIvardo cApahRtavantaH, tata evaM tau mahato duHkhasya bhAjanamajAyetAM eSa dRSTAntoH, ayamarthopanayaH yo vineyo'nyathA prarUpayannadhIyAno vA kharaparuSavAkyairAcAryeNa zikSito'dhikSepapuraHsaraM prativadati - yathA tvayaivetthamahaM zikSitaH, kimidAnIM ninhuSe 1 ityAdi, sa na kevalamAtmAnaM saMsAre pAtayati, kintvAcAryamapi kharaparuSapratyuccAraNAdinA tIvratIvratarakopAnalajvAlanAt bhavanti ca kuvineyA mRdorapi guroH kharapuruSapratyuccAraNAdinA kopaprakopakAH, uktaM cottarAdhyayaneSu - 'aNAsavA thUlavayA kusIlA, miraMpi caMDaM pakariMti sIsA' iti, apica - guravo guNaguravaH, tataste yadi kathamapi duSTazaikSazikSApanena kopamupAgamaMsta anuyoge dRSTAntAH // 145 //
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhApi teSAM bhagavadAjJAvarttitvAdalpapApabhAjAM mithyAduSkRtAdimAtreNApi vizuddhirupajAyate, ziSyastu bhagavadAjJAvilo| pato gurvAzAtanAyAzcopacitAzubhagurukarmA dIrghatarasaMsArabhAgI, kizza evaM sa varttamAno matimAnapi zrutaralAdvahirbhavati, | anyatrApi tasya durlabha zrutatvAt, ko hi nAma sacetano dIrghatarajIvitAbhilAvI sarpamukhe svahastena payobindUn prakSipatIti, sa ekAntenAyogyaH / pratipakSabhAvanAyAmapIdameva kathAnakaM paribhAvanIyam, kevalamiha ghRtaghaTe bhagne sati dvAvapi tau dampatI tvari| tatvaritaM kaparairyathAzakti ghRtaM gRhItavantau stokameva vinanAza, nindati cAtmAnamAbhIro yathA-hIna mayAM ghRtaghaTaste samyak samarpitaH, AbhIryapi vadati - samarpitastvayA samyak na mayA samyak gRhItaH, tata evaM tayorna kopAvezaduHkhaM nApi ghRtahAniH nApi sakAla evAnyasArthikaiH saha svagrAmamabhisarpatAmapAntarAle taskarAvaskandaH, tatastau sukhabhAjanaM jAto, evami hApi kathaJcidanupayogAdinA'nyathArUpe vyAkhyAne kRte sati pazcAdanusmRtayathAvasthitavyAkhyAnena sUriNA ziSyaM pUrvamukaM vyAkhyAnaM cintayantaM prati evaM vaktavyam-vatsa ! maivaM vyAkhyaH, mayA tadAnImanupayuktena vyAkhyAtaM, tata evaM vyAkhyAhi, tata | evamukte sati yo vineyaH kulIno vinItAtmA sa evaM prativadati-yathA bhagavantaH kimanyathA prarUpayanti 1, kevalamahaM matidaurbalyAdanyathA'vagatavAniti, sa ekAntena yogyaH // tadevamAcAryaziSyadoSaguNakathana lakSaNo vyAkhyAnavidhiH pratipAditaH, samprati kRtamaGgalopacAro vyAvarNitaprasaGgavistaraH pradarzitavyAkhyAnavidhirupodghAtaM pratipAdayatiuddese 1 niddese 2 ya niggame 3 khetta 4 kAla 5 purise 6 ya / kAraNa 7 pacaya 8 lakkhaNa 9 nae 10 samoyAraNA 11 zumae 12 // 137 //
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAtaniyuktiH nda // 146 // vikAdhyayanasya nimAbhidhAnamiti bhAvo, yathAzanamuddezaH, sAmAnyAbhiA niruttI 26 // 138 // kiM 13 kAvihaM 14 kassa 15 kahiM 16 ketu 17 kahaM 18 keciraM havA kAlaM 19 / uddezAdIkaI 20 saMtara 21 mavirahiyaM 22 bhavA 23 garisa 24 phAsaNa 25 niruttI 26 // 138 // ni 26 dvAuddezo vaktavyA, evaM sarvatra kriyA yojanIyA, uddezanamuddezaH, sAmAnyAbhidhAnamityarthaH, yathA'dhyayanamiti, tathANi gA. nirdezanaM nirdezaH, vizeSAbhidhAnamiti bhAvo, yathA sAmAyikamiti, tathA nirgamanaM nirgamo vaktavyo, yathA kuto'sya sAmA-11138 vikAdhyayanasya nirgamanamiti, tathA kSetraM vaktavyaM, kasmin kSetre idaM prAdurabhUt , kAlo vaktavyo, yathA kasmin kAle iti, tathA puruSo vaktavyo, yathA kutaH puruSAdidaM pravRttamiti, tathA kAraNaM vaktavyaM-kiM kAraNaM gautamAdayaH zRNvanti !, tathA pratyAyayatIti pratyayaH, antarbhUtaNyarthAdalapratyayaH, pratyayo vaktavyo, yathA kena pratyayena bhagavatedamupadiSTaM!, ko vA gaNaparANAM zravaNe pratyayaH iti, tathA lakSaNaM vaktavyaM zraddhAnAdi, tathA nayA-naigamAdayo vaktavyAH, tathA teSAmeva nayAnAM samavataraNaM vakavyaM, yathA va nayAH samavatarantIti, tathA ca vakSyati-mUDhanaiyaM suyaM kAliyaM tu na nayA samoyaraMti ihaM' ityAdi, tathA'numatamiti kasya vyavahArAdeH kimanumataM sAmAyikamiti vaktavyaM, tathA ca 'tavasaMjamo aNumatoM da ityAdi, tathA kiM sAmAyikamiti vaktavyaM, vakSyati ca-'jIvo guNapaDivanno' ityAdi ca, tathA katividhaM sAmAyika iti vAcca, tathA cAtra vakSyati-'sAmAiyaM ca tivihaM sammaca suyaM tahA carittaM cetyAdi, tathA kasya sAmAyikamiti // 146 // 4 vakanya, tathA ca vakSyati-'jassa sAmANito appA, saMjame niyame taveM' ityAdi, tathA ka kSetrAdau sAmAyikamityamiSeyaM, tathA ca vakSyati-khicadisakALagaibhavi' ityAdi, tathA keSu sAmAyikamiti vAcyaM, tatra sarvatra dravyeSu, vakSyakti tavya, yathA ka nayAH hArAdeH kimanumata sAmApADavanno' ityAdi ca / 12.80 1 CAC O w Jain Education Interne .jainelibrary.org
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ + IP'savyagaya samma sue paritte meM pajavA so' ityAdinA, tathA karma-kena prakAreNa sAmAyikamavApkte iti vArSa, tara vakSyati-'mANussakhettajAI' ityAdi, tathA kiyacciraM kAlaM yAvad bhavati sAmAyikamiti vaka, tatra vakSyati sammatassa suyassa ya chAvaTThI sAgarovamAi ThiI' ityAdi, tathA katIti kiyantaH pratipadyamAnakAH kiyanto vA pUrvapratipannA iti vaktavyaM, tathA ca vakSyati-'sammatcadesavirayA paliyassa asaMkhabhAgamittA u' ityAdi, 'saMtara'nti sahAntareNa varcate iti sAntaraM vaktavyaM, kimuktaM bhavati ?-kiM sAmAyikaM sAntaraM nirantaraM vA, yadi sAntaraM tataH kiMpramANamantaramiti vakavyaM, vakSyati ca-kAlamaNaMtaM ca sue, addhApariyaTTato ya desUNo' ityAdi, 'avirahita'miti avirahitaM kiyantaM kAlaM pratipadyante iti vaktavyaM, tatra vakSyati-'suyasammaagArINaM AvaliyAsaMkhabhAgamettA u' ityAdi, tathA bhavA iti kiyato bhavAn yAvat khalvavApyate sAmAyikamiti pratipAdya, tatra vakSyati-'sammattadesavirayA, paliyassAsaMkhabhAgame-15 cAo / aTThabhavA u caritte' ityAdi, AkarSaNamAkarSaH, grahaNamiti bhAvaH, tatra kiyanta AkarSA ekasmin bhave?, kiyanto vA'nekabhaveSviti vaktavyaM, tatra vakSyati-'tiNha sahasapuhattaM sayappuhattaM ca hoi viraIe / egabhave AgarisA' ityAdi, tathA sparzanA vakanyA, yathA kiyat kSetraM sAmAyikavantaH spRzantIti, tatra vakSyati-sammattacaraNasahiyA savaM loga phuse niravasesaM' ityAdi, tathA nizcitA uktiniruktiH vaktavyA. sAca-sammahihI amoho sohI sambhAvadasaNA bohI' ityAdinA vakSyate, essdvaargaathaadvysmaasaarthH|| avayavArtha tu pratidvAraM prapazcena niyuktikRdeva vakSyati, atra kavi dAvAha-manu prathamamadhayana sAmAyika tasyAnuyogadAracatuSTayamiti pratipAdayatA uddezanirdezAikAveba, tathA opani PROM OLAPAL - Main Education Inter i For Private & Personal use only ww.jainelibrary.org
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAnirAsa: upodghAta- pannanikSepe'dhyayanamiti nikSiptaM, nAmaniSpannanikSepe sAmAyikamiti, tata evamapi tAvabhihitAveva, kimarthamanayoH punara-3/uddeznAdiniyuktiH bhidhAnamiti !, ucyate, etaddvAradvayoktayoreva prAganAgatagrahaNaM kRtaM draSTavyaM, tadgrahaNamantareNa dvAra catuSTayAdhupanyAsasyaivA | sambhavAd, viSayAbhAvAt , athavA prAgabhidhAnamAtramuktamiha tvarthAnugamaddhArAdhikAre vidhAnato lakSaNatazca vyAkhyA kriyate // 147 // 14/ ityadoSaH / Aha-yadyevaM nirgamo na vaktavyaH, tasyAnugamadvAra eva pratipAditatvAt, tathAhi-AtmAgama iti prAgabhihitaM, hai tatastIrthakaragaNadharebhyo nirgatamityavagatameva, satyametat , kevalamiha tIrthakaragaNadharANAmeva nirgamo'bhidhIyate, yathA ko'sau tIrthakaraH ? ke vA gaNadharA ? iti, tatra vakSyate-bhagavAn varddhamAnasvAmI tIrthakaro, gautamAdayo gaNadharAH, yathA catebhyo vinirgataM tathA kSetrakAlapuruSakAraNapratyayaviziSTaM vakSyate iti phalavAn nirgamAdidvArakalApopanyAsaH / & Aha-yadyevaM lakSaNaM na vaktavyaM, yata upakramadvAra eva nAmadvAre kSAyopazamike bhAve'vatAritaM, pramANadvAre ca jIvaguNa pramANe Agame iti, satyametat , kevalaM tatra nirdezamAtraM kRtamiha tu prapazcana vyAkhyAnamityadoSaH, athavA tatra zrutasAmAyikasyaiva lakSaNamuktam , iha caturNAmapi sAmAyikAnAM lakSaNAbhidhAnamiti mahAn vishessH| atha nayAH pramANadvAra evAbhihitAH svasthAne ca mUladvAre vakSyamANAstataH kimihocyante ?, ucyate, iha pramANadvAroktA eva vyAkhyAyante, yadivA pramANadvArAdhikArAt tatra pramANabhAvamAtramabhihitamiha tu svarUpAvadhAraNamavatAro vA cintyate ityadoSaH, ete * // 147 // |ca sarve eva sAmAyikasamudAyArthamAtraviSayAH, na sUtraviniyoginaH, mUladvAropanyastAstu nayAstatra vyAkhyAnopayogina eveti mUladvAravakSyamANebhyo medaH / nanu pramANadvAre jIvaguNaH sAmAyikaM jJAnaM ceti pratipAditaM tataH kiM sAmAyika'-17 Jain Education Interez For Private & Personal use only T ww.jainelibrary.org
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ -ma D PAK-4. mityAzaGkAyA anupapattiH, satyametat , kevalaM jIvaguNatve jJAnatve ca satyapi kiM tajjIva eva AhozvijIvAdanyaditi | yaH saMzayastadapanodArtha ihopanyAsa itydossH| Aha-nAmadvAre kSAyopazamikaM sAmAyikamuktaM, tatastadAvaraNakSayopa|zamAdavApyate iti gamyata evaM, tataH kimartha 'kathaM labhyate' iti dvAramupanyastam !, ucyate, sa eva kSayopazamaH kathamavA-16 pyate iti kSayopazamagatazeSAGgalAbhacintanAdadoSaH, evaM yat yadupakramanikSepadvAradvayAbhihitamapi punarabhidhatte tattadanuga-17 madvArAvasarAt prapaJcavyAkhyArthamiti paribhAvanIyam / aparastvAha-nanUpakramaH prAyaH zAstrasamutthApanArtha ukta upodghAto'pyeSa zAstrasamudghAtaprayojana eveti ko'nayorbhedaH ?, ucyate, upakramo huddezamAtraniyatavyApAra upodghAtastu prAyeNa| taduddiSTavastuprabodhanaphalaH, arthAnugamatvAt ityalaM vistareNa, prakRtaM prastumaH // tatroddezadvArAvayavArthapratipAdanArthamAha nAma ThavaNA davie khitte kAle samAsauddese / uddesuddesammi ya bhAvammiya hoi ahamao // 139 // kA yasya jIvAderadeza iti nAma kriyate sa nAmnA uddezo nAmoddezo, yadivAnAmanAmavatorabhedopacArAta nAma cAsau uddezazca nAmoddezaH, athavA nAmnA uddizyate-abhidhIyate iti nAmoddezaH, yadivA nAmna uddezaH-abhidhAnaM nAmoddezaH, tathA uddezaH sthApyamAnaH sthApanoddezaH, sthApanAyA vA uddezA-abhidhAnaM sthApanoddezaH, 'davie' iti dravyaviSaya uddezaH dravyoddezaH, |saca dvidhA-Agamato noAgamatazca, tatra Agamato jJAtA'nupayuktaH, noAgamato jJazarIrabhavyazarIratavyatiriktamedAt tridhA, tatrajJadArIrabhavyazarIraM pratIte, tadvyatiriktastrividhastadyathA-dravyasya dravyeNa dravye vA uddezo dravyoddezaH, tatra myasyoddezo yathA drabyamidamiti, dravyeNa hunubhUtenoddezo yathA dravyapatirayamiti, tathA dravye uhezo yathA vacate rAjA For Private & Personal use only
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ h upodAta-18 sampati siMhAsane, cUte kokilo vane mayUra ityAdi, evaM kSetrasya kSetreNa kSetre vA uddezaH kSetroddezoM vakanyA, tatra kSetrasyodezo kA uddeze meM niyuktiH yathA idaM kSetramiti, kSetreNoddezo yathA kSetrI kSetrapatiH, kSetre uddezo yathA kSetre jAta kSetrajamityAdi, tathA kAlatya kAlena dAH (6) kAle vA uddezaH kAloddezaH, tatra kAlasyoddezo yathA arya kAla iti, kAlenoddezo yathA idaM kAlAtikrAntam, athavAno'pi // 148 // idaM kAlaprAptamiti, kAle uddezo yathA kAle jAtaM kAle AgatamityAdi, samAsaH-sakSepaH tadviSaya uddezaH samAsoddezaH, saca trividhaH-aGgazrutaskandhAdhyayanabhedAt, tadyathA-aGgasamAsoddezaH zrutaskandhasamAsoddezaH adhyayanasamAsoddezazca . tatrAGgasamAsoddezo dvidhA-aGgasamAsasyoddezo aGgasamAsena voddezaH, tatrAgasamAsasyoddezo yathA idamaGgamiti, aGgasamAsenoddezo yathA tadadhyetA tadarthajJo vA aGgIti, evaM zrutaskandhAdhyayanasamAsoddezAvapi vaktavyo, tatra zrutaskandhasyoddezo yathA ayaM zrutaskandha iti, zrutaskandhena samAsoddezo yathA ayaM tadadhyayanAt tadarthavedanAcca zrutaskandhIti, evamadhyayanasamAsodezo'pyudAhartavyaH, tathA uddeza:-adhyayanavizeSaH tasyoddeza uddezoddezaH, yathA ayamuddeza iti, uddezena vA uddeza udde. zodezaH, yathA uddezAdhyayanAduddezArthaparijJAnAdvA'yamuddezavAniti, tathA bhAve-bhAvaviSayazca bhavatyuddezo'STamakaH, eSo'pi dvidhA-bhAvasyoddezo yathA ayaM bhAva iti, bhAvenoddezo yathA bhAvItyAdi // athoddezavyAkhyAnena nirdezamapyavidizannAha emeva ya niddeso aTThaviho so'vi hoi naayvo| avisesiyamuddeso visesio hoi nideso||14|| ven yathA aSTavidha uddeza uktA evameva-tathA nirdezo'pi sa dvAragAthAsUcito'STavidho bhavati jJAtavyaH, sarvathA sAmya[pratiSArthamAha-kintu avizeSitaH sAmAnyanAmaskhApanAdiviSaya uddezo, vizeSitaH nAmasthApanAdigocarastu bhavati nirdeza ka Jain Education Inter For Private & Personal use only ___
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ iti vizeSaH, tatra nAmanirdezo yasya nirdeza iti nAma kriyate, nAno vA nirdezo yathA'yaM jinabhadra ityAdyamidhAnavizeSabhaNanaM, nirdezaH sthApyamAnaH sthApanAnirdezaH, sthApanAyA vizeSAbhidhAnaM vA sthApanAnirdezo, yatheyaM kAmadevasya sthApaneti, yattu sAmAnyena devatAyA iyaM sthApanetyabhidhAnaM sa sthApanoddeza iti, dravyasyApi trividhasya sacittAderyadviziSTamabhidhAnaM sa dravyanirdezaH, tatra sacittadravyavizeSasya nirdezo yathA gaurityAdi, acittadravyavizeSasya yathA ayaM daNDa ityAdi, mizradravyavizeSasya yathA'yaM ratho'zvayukta ityAdi, tena sacittAdidravyavizeSeNa nirdezo yathA gomAnityAdi, kSetrasya nirdezo yathA idaM bharatakSetram, ayaM magadhAjanapada ityAdi, kSetreNa nirdezo yathA'yaM bhArata: mAgadhaH saurASTraka ityAdi, kAlasya nirdezo yathA ayaM hemanto'yaM vasanta ityAdi, kAlena nirdezo yathA'yaM zAradaH sAMvatsarikaH prAvRSeNya ityAdi, samAsanirdezo'GgazrutaskandhAdhyayanaviSayabhedAt tridhA, tatrAGgarUpasamAsasya nirdezo'yamAcAraH idaM sUtrakRtAGgamityAdi, aGgasamAsena nirdezo yathA tadadhyayanAt tadarthavedanAdvA ayamAcAravAnA cAradhara ityAdi, zrutaskandhasamAsasya nirdezo yathA'yamAvazyakazrutaskandhaH, zrutaskandhasamAsena nirdezo yathA'yamAvalazyakasUtrArthadhara iti, adhyayanasamAsasya nirdezo yathA-idaM sAmAyikAdhyanamAcArAne prathamamadhyayana zastraparijJA ityAdi, adhyayanasamAsena nirdezo yathA'yaM sAmAyikasUtrArthadhara ityAdi, uddezasya nirdezo yathA bhagavatyAM pugaloddezaka ityAdi, uddezena nirdezo yathA'yaM prathamoddezakasUtrArthadharo dvitIyoddezakasUtrArthadhara iti, bhAvasya nirdezo-bhAvavyatyabhidhAnaM, yathA'yamaudayiko bhAva iti, bhAvena niheM zo pathA'yamaudayikamAvavAn kodhI mAnItyAdi, iha tu samAsoddezanirde SSCLOSSOSAURUS Jain Education Inten For Private & Personal use only Dilliww.jainelibrary.org
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodyAtaniyuktiH IAN // 149 // zAbhyAmayamadhikAraH, tathAhi-adhyayanamiti samAsoddezaH, sAmAyikamiti samAsanirdeza iti // idaM ca sAmAyika nirdeza na. napaMsaka, sAvadyayogaviramaNasya napuMsakatayA rUDhatvAt, asya ca nirdeSTA-uccArayiteti bhAvaH trividhastadyathA-strI pumAnAyavicAraH nasakaM ca, tatra ko nayo naigamAdiH kaM nirdezamicchatIti pratipipAdayiSurAha lagA. 141 vihaMpi negamanao niddiTTa saMgaho ya vvhaaro| niddesayamujjusuo ubhayasaricchaM ca sahassa // 141 // dvividhamapi-nirdezyavazAnirdezakavazAcca dviprakAramapi naigamanayo nirdezamicchati, naigamo hyanekagamo lokasaMvyavahArapravaNazca, loke ca nirdezyavazAnirdezakavazAcca nirdezapravRttirupalabdhA, tatra nirdezyavazAdyathA-vAsavadattA priyadarzanA ityAdi, nirdezakavazAdyathA- manunA prokko manuH akSapAdaprokto'kSapAda ityAdi, lokottare'pi nirdezyavazAd yathA Sar3ajIvanikA, tatra hi SaT jIvanikAyA nirdezyAH, evamAcArakriyAbhidhAnAdAcAraH taraGgavatIvaktavyatAbhidhAnAttaraGgavatItyAdi, nirdezakavazAnjinavacanaM kApilIyaM nandasahitetyevamAdi, evaM sAvadyayogaviramaNarUpaM sAmAyika rUDhito napuMsakamiti niddezyavazAnnaigamo napuMsakanirdezamevAsya manyate, yathA sAmAyikaM napuMsakamiti, tathA sAmAyikanirdeSTuH strIpunnapuMsakaliGgatvAt tatpariNAmAnanyatvAcca sAmAyikasyArtharUpasya triliGgatA'pyetanmatenAviruddhA, yathA sAmAyika strI sAmAyikaM puruSaH sAmAyikaM napuMsakamiti, uktaM ca-"taha niddivasAo napuMsakaM negamassa sAmaiyaM |thiipuNnpuNsrg vA // 149 // taM ciya niddesagavasAto // 1 // " (vi.1509) anyacca-eSa naigamanaya evamabhidhatte-yadi strI striyamabhidhatte tadA niddezyasya nirdezakasya ca strItvAnidezaH strIliGga eva, atha strIpuruSaM nirdizati tadA yathAvivakSitaM nirdezaH, tathAhi-devadattena ghaTazabde GEOGEBRAICARAGUAISKAIS 9999 Jain Education inte For Private & Personal use only divw.jainelibrary.org
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 KARSEENA uccArita nirdezasyAbhidheyAnanyatvavivakSAyAmayaM ghaTa iti vyapadezaHpravartate, nirdezakAnanyatvavivakSAyAmayaM devadatta iti, tathA ca devadatte kathaJcitpathaH paribhraSTe itastato nibhAlyamAne tacchabdaM zrutvAloko vadati-ayaM devadatta iti, abhidheyAnanyatvavivaMkSAyAM puruSanirdezaH, nirdezakAnanyatvavivakSAyAM strInirdezaH, atha strInapuMsakaM nirdizati tadA'trApi yathAvivakSitaM nirdeza iti napuMsakanirdezaH strInirdezo vA, evaM puruSe napuMsake ca nirdeSTari bhAvanIyam , Aha ca cUrNikRt-"itthI itthiM nihisai ithini deso, itthI purisaM nihisai ithiniddeso ya purisanideso ya, itthI napuMsagaM nihisai ithinidesoanapuMsaganiddeso a, evameva purisanapuMsagANaMpi saMjogo" iti, evamihApi nirdeSTuH triliGgasyApi sambhavAdananyatvavivakSAyAM triliGgatA'pi sAmAyikasya pratipattavyeti, Aha-dvividhamapi naigamanaya ityetAvatyukta nirdezyavazAnirdezakavazAcI dvividhaM nirdezamicchatIti kuto'vasIyate ?, ucyate, vakSyati-nihiM saMgaho ya vavahAroM iti, tato'rthAdatrAvasIyate nirdezyavazAnirdezakavazAcca nirdezasya dvaividhyamiti, "niddidaM saMgaho ya vavahAro' iti nirdiSTaM vastvaGgIkRtya saGgraho vyavahArazca, pazabdasya vyavahitaH sambandhaH, nirdeza micchatIti vAkyazeSaH, iyamatra bhAvanA-iha vacanamarthaprakAzakamevosApajAyate, yathA pradIpaH, tato yathA pradIpaH prakAzyaM prakAzayannevAtmarUpaM pratipadyamAnaH prakAzyAdAtmalAbhaM labhate iti / vyapadizyate, tathA vacanamapyartha pratipAdayadevAtmarUpaM pratipadyamAnamarthAdAtmalAbha labhate iti vyavahiyate, arthazca sAvadyayogaviramaNarUpo napuMsakatayA prasiddha iti sAmAyikasya napuMsakaliGgatAmeva saGgrahavyavahArAvabhyupagacchataH, uktaMca-"atthAvociya vayaNaM lahai saruvaM jahA padIvobatosaMgahavavahArAbhaNaMti nihivasargataM ||1||"(vi.1511)rnnikaaro'pyaah For Private & Personal use only
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ niza upodghAta- niyuktiH // 15 // "saMgahavavahAranayavattacyA itthI itviM nihisai ithiniso, itthI purisaM nihisai purisaniddeso, itthI napuMsagaM nidi-15 sai napuMsaganiddeso, evaM purisanargusagANaMpi bhANiyavaM," athavA sAmAyika nAma sAvadyayogaviramaNarUpaM, tacca sAmAyikavatAM sattvAnAM strIliGgAnAM pu~lliGgAnAM napuMsakaliGgAnAM ca pariNAmAnanyaditi tasya khyAdirUpateti vAcyavazena trilijatA'pi sAmAyikasya saGgrahavyavahAranayamatena draSTavyA, tathA 'niddesagamujusuto' iti, nirdezako-cakA tamaGgIkRtya sAmAyikanirdezamRjusUtro manyate, tathAhi-sa evamabhidhatte vacanaM vakturadhInaM, tadbhAvabhAvitvAt , tato yadeva vakturliGgaM tadeva vacanasyApIti, yadA puruSo nirdeSTA tadA sAmAyikasya puMliGgatA yadA strI tadA strIliGgatA, evaM napuMsake'pi draSTa-| vyam, ukai ca-"ujjusuto niddesagavaseNa sAmAiyaM viNiddisai / vayaNaM vatturahINa mityAdi, 'ubhayasaricchaM ca shss||2||"(vi.1515) iti,ubhayamiha nirdezya nirdezakaMca vastvabhidhIyate, 'sadRza miti samAnaliGgam , ubhayaM ca tatsadarzaca ubhayasadRzaM tadaGgIkRtya zabdasya nirdezapravRttiriti vAkyazeSaH, kimuktaM bhavati-nirdezyaM nirdezakaM ca vastu parasparaM samAnaliGgamevAGgIkRtya zabdanayo nirdezamabhimanyate, nAnyatheti, iyamatra bhAvanA-upayukto hi nirdezyAdabhinna evaM bhavati, tadupayogAnanyatvAt , yathA agyupayogAdananyo mANavako'gniH, tato yadA pumAn pumAMsamabhidhatte tadA puMnirdeza eva, evaM striyAH striyaM pratipAdayantyAH strInirdeza eva, napuMsakasya napuMsakamabhidadhAnasya napuMsakanirdeza | // 10 // eva, yadA tu pumAn striyamabhidhatte tadA sa khayupayogAnanyatvAt strIrUpa eveti nirdezyanirdezakayoH samAnaliGgataiva, evaM sarvatra saMyojyam , asamAnaliGganirdezastvavastveva, yathA pumAna napuMsakaM striyaM cAheti, kuta iti cet, ucyate, iha Punjainelibrary.org Jain Education inte
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ C RSSC so napaMsakaM striyaM vA pratipAdayato mapuMsakopayogaH ruyupayogo vA tato bhinno vA syAdamino vA!, yadi minnastahi tasyAsAviti sambandhAnupapattiH, tadanupapattau copayogazUnyatvAtpASANasyeva tasya vacanapravRttyasambhavaH, tathA ca pratyakSavirodhaH, athAbhinnaH sa tarhi tadAtmaka eva, tathAhi-yadyasmAdabhinnaM tattanmayameva, yathA jIvazcetanAmayaH, pumAnapica dInapuMsakamabhidadhAno napuMsakopayogAnanyaH, striyamabhidadhAnaH yupayogAnanya iti tanmayaH, tataH samAnaliGgasyaiva nirdezo na visadRzaliGgasya, ukkaM ca-"saddo samANaliMga niddesaM bhaNati visarisamavatthu / uvautto nidihA nidesAto jto'nnno||1|| (vi. 1523 ) evamihApi sAmAyikasyArtharUpasya rUDhito napuMsakatvAt striyAH puruSasya napuMsakasya vA sAmAyika pratipAdayatastadupayogAnanyatvAnnapuMsakarUpataiveti sAmAyikamiti napuMsakanirdeza eveti gAthAsakSepArtho, vyAsArthastu bhASyAdavasAtavyaH, sarvanayamatAnyapi cAmUni pRthak pRthagviparItaviSayatvAnna pramANaM, samuditAni tu samastAntarbAhyanimittasA-hA magrIsApekSatvAtpramANamityalaM vistareNa, mandAvabodhamAtraphalatvAt prastutaprayAsasya // samprati nirgamadvArapratipAdanArthamAhanAma ThavaNA davie khette kAle taheva bhAve ya / eso u niggamassA nikkhevo chaviho hoi // 142 // nAmasthApane supratIte, dravyanirgamo'pi dvidhA-Agamato noAgamatazca, tatrAgamataH pUrvavat, noAgamatastrividhojJazarIrabhavyazarIratadvyatiriktabhedAt , tatra jJazarIrabhavyazarIre prAgvat , tadvyatirikko'nekadhA, tadyathA-dravyAd dravyasya vA vinirgamo dranyavinirgamaH, tatra dravyAt sacivAdacittAnmizrAdvA, dravyasya ca tataHsacittAdeHpratyekaM sacittasyAcittasya | miznasya vA, tatra sacittAtsacittasya yathaH pRthivyA aGkarasya, sacittAnminasya yathA bhUmeH pataGgasya, sacittAdacittasya / -08200585 - bhA.sU.26 A Jain Education tem For Private & Personal use only D w.jainelibrary.org
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ upoddhAta- niyuktiH HEN // 15 // *-*% % - yathA bhUmervASpasya, tathA mizrAt sacittasya yathA dehAtkRmaH, dehasya mitratA tadgatakezanasAdyavayavAnAmacicatvAt zerala nirgamatu sacittatvAt , mizrAnmizrasya yathA strIdehAd garbhasya, mizrAdacittasya yathA dehAdviSThAyAH, ukkaMca-"pabhavo sacicAto / svarUpaM bhUmeraMkurapayaMgavaphAI / kimiganbhasoNiyAI mIsAto thIsarIrAto // 1 // " (vi.1535) acicAtsacittasya yathA kASThA- gA. 142 skRmikasya, acittAnmizrasya yathA kASThAd ghuNakasya, tasya mizratA pakSAdyavayavAnAmacicatvAd, acittAdacittasya yathA| kASThAt ghuNacUrNasya, athavA'tra catubhaGgikA, tadyathA-dravyAt dravyasya dravyANAM vA dravyebhyo vA dravyasya dravyANAmiti, taba dravyAt dravyasya yathA ekasmAdrUpakAt kalAntaraprayuktAdekasya rUpakasya vinirgamaH, Aha ca cUrNikRt-"dabato dabassa | jahA rUvAto pauttAto rUvato ceva jAto" iti, dravyAt dravyANAM vA yathA ekasmAdeva rUpakAt kalAntaraprayuktAta prabhUtakAlAtikrameNa prabhUtAnAM rUpakANAM sambhavaH, dravyebhyo dravyasya yathA prabhUtebhyo rUpakebhyaH kalAntaraprayuktebhyaH svalpadinamadhye ekasya rUpakasya sambhavaH, dravyebhyo dravyANAM yathA prabhUtebhyo rUpakebhyaH kalAntaraprayuktabhyaH prabhUtakAlAtimeSa prabhUtAnAM rUpakANAM sambhavaH, tathA kSetrAt kSetrasya vA nirgamaH kSetranirgamaH, tatra kSetrAdvinirgamo yathA adholokakSetrAdvinirgatya jiivsti||rygloke samAgata ityAdi, kSetrasya vinirgamo yathA rAjakulAlabdhamamukaM kSetramiti, kAlAtkAlasya vA nirgamaH kAlanirgamaH, | tatra kAlAnnirgamo yathA durbhikSAnistaraNaM, yadivA bAlakAlAdvinirgato devadatta iti, kAlasya vinirgamo yathA vasantasya sampati nirgama iti, nirgamo nAma utpAdaH, athavA kAlo dravyadharmo vanArUpatvAcasva nigamo dravyAt / tathA bhAvAjhAvasya vA nirmAmo bhAvanirgamaH, tatra bhAvAdvinirgamo yathA pudgalasya varNAdivizeSAt jIvakha vA krodhAdipariNAmA % + 91 lain Education Inter
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ Sach** * ** dvinirgama iti, mAvasya nirgamo yathA pudgalAdvarNAdivizeSasya, jIvAtkodhAdipariNAmasyotpattiriti, eSa eva tunanda eka-5 kArArthaH nirgamasya nikSepaH SaDiyo bhavatIti // evaM ziSyamatiprakAzArtha prasaGgato'nekA nirgama utko'tra tu prazastabhAvanirgamamAtreNAprazastabhAvApagamamAtreNa cAdhikAraH, yadivA zerairapi dravyAdibhistadaGgatvAdadhikAraH, tatra dravyaM bhagavAn varddhamAnasvAmI kSetraM mahAsenavanaM kAlaH pramANakAlo bhAvazca puruSo varddhamAnasvAmirUpaH, etAni sAmAyikarUpaprazastabhAvanirgamAGgAni, uktaM ca-"vIro davaM khettaM mahaseNavaNaM pamANakAlo yA bhAvo ya bhAvapuriso samAsato nimgamagAI // 1 // sAmaiyaM vIrAto mahaseNavaNe pamANakAle ya / bhAvapurisA hi bhAve viNiggamo vakkhamANo'yaM // 2 // " (vi.1545-6) atra vakSyamANo bhaavH-saamaayiklkssnnH| etacca sarva bhagavanmahAvIralakSaNadravyAdhInamatastasyaiva prathamato | mithyAtvAdibhyo nirgamamabhidhitsurAha- (pranthAnaM 6000) paMthaM kira desittA sAhaNaM aDavi vippaNahANaM / sammattapaDhamalaMbho boddhayo badamANassa // 143 // panthAnaM 'kile tyAptavAde dezayitvA-kathayitvA sAdhubhyaH, sUtre SaSThI prAkRtatvAta, 'aDavitti prAkRtatvAdevAtra saptamyA lopaH, aTavyAM patho vipranaSTebhyaH-paricaSTebhyaH, punastebhya eva dezanAM zrutvA samyaktvaM prAptaH, evaM samyaktvaprathamalAbho boddhavyo varddhamAnasyeti gaathaakssraarthH|| bhAvArthaH kathAnakAdavaseyaH, taccedam-avaravidehe egammi gAme balA-1 hito, so va rAyAeseNa sagaDANi gahAya dArunimittaM mahADaviM paviTTho, ito ya sAhUNo maggaM pavanA satyeNa samaM vacaMti, satye mAvAsie bhikkhaM pavidyA, satyo gato, te maggato pahAviyA, ayANaMtA mullA, muhadisA paMthaM bavANaMThA leNa For Private & Personal use only
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAtaniryuktiH // 152 // Jain Education Intern aDavipaMtheNa majjhahadivasakAle taNhAe chuhAe ya pAradvA taM deSaM gayA jatya so sagaDasaMniveso, so ya balAhio te pAsittA mahaMtaM saMvegamAvanno bhAi - aho ime sAhuNo adesiyA tatrassiNo aDavimaNupaviTThA, tersi so paramabhanttIe | viulaM asaNapANaM dAUNa Aha-eha bhagavaM ! jeNa paMthe samavatAremi, purato saMpatthito, tAhe te'vi sAhuNo tasseva maggeNa aNugacchanti, tato gurU tassa dhammaM kaheumAraddho, so tassutragato, tato paMthaM samoyArittA niyatto, te pattA sadesaM, so puNa 1 avirayasammaddihI kAlaM kAUNa sohamme kappe palitovamaTThiito devo jAto // etadevopadarzayan gAthAdvayamantarbhASyakRdAhaavaravidehe gAmassa ciMtago rAyadAruvaNagamaNaM / sAhU bhikkhanimittaM satthA hINe tahiM pAse // mU. bhASyaM 1 // dAsnna paMtha nayaNaM, aNukaMpa gurUNa kahaNa sammattaM / sohamme uvavanno paliyAu suro mahihIto // mU. bhA. 2 // aparavidehe grAmasya cintako 'rAyadAruvaNagamaNa' miti atra nimittazabdalopo draSTavyo rAjadArunimittaM tasya vanagamanaM, susAdhUn bhikSAnimittaM sArthASTAn tatra dRSTavAn, tato'nukampayA - paramabhaktyA dAnaM annapAnasya, nayanaM - prApaNaM pathi, tadanantaraM guroH kathanaM, tataH samyatvaprAptiH, tatprabhAvAnmRtvA'sau saudharmmadevaloke utpannaH palyopamAyuH suro maharddhika iti // laDhUNa ya sammataM aNukaMpAeN so suvihiyANaM / bhAsuravaraboMdidharo devo vemANito jAto // 144 // sa grAmacintakaH suvihitAnAmanukampayA - paramabhaktyA tebhyaH samyaktvaM labdhvA ca bhAsvarAM-dIptimatIM varAM- pradhAnAM bandI - tanuM dhArayatIti bhAsvaravaraboMndidharaH devo vaimAniko jAta iti niyuktigAthArthaH // zrIvIrasya samyaktavaM devatvaM ca gA. 143 144 bhA. 1-2 // 152 // ww.jainelibrary.org
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ ECAKACCXCX cahaUNa devalogA iha ceva ya bhArahami vAsaMmi / ikkhAgakule jAto usamasuyasuto marIitti / / 145 // 5 tato devalokAt svAyumkSaye cyutvA ihaiva bhAratavarSe ikSvAkukule jAtaH-utpanna RSabhasutasuto marIciH, RSabhapautra ityarthaH // yatazcaivamataHikkhAgukule jAto ikkhAgukulassa hoi uppttii| kulagaravaMse tIe bharahassa suo marIitti // 146 // ikSvAkRNAM kulaM ikSvAkukulaM tasmin jAta:-utpannobharatasya suto, marIciriti yogaH, tatra sAmAnyena RSabhapautratvA| bhidhAne satIdaM vizeSAbhidhAnamaduSTameva, sAmAnyAbhidhAne sati sarvatrApi vizeSAbhidhAnasya darzanAt, sa ca ikSvAkukule | jAtaH kulakarA vakSyamANalakSaNAsteSAM vaMzaH-pravAhastasminnatikrAnte, yatazcaivamata IkSvAkukulasya bhavati utpattiH, vAcyeti zeSaH, tatra kulakaravaMze'tIte ityuktamataH prathamaM kulakarANAmevotpattiM pratipipAdayiSuyasmin kAle kSetre ca tatprabhavastadupadarzanArthamidamAha osappiNI imIse taiyAe~ samAe~ pacchime bhAge / palitovamaTThabhAge sesaMmi ya kulagaruppattI // 147 // 18 addhabharahamajjhillatibhAge gaMgasiMdhumajhami / ettha bahamajhadese uppannA kulagarA satta // 148 // / __ asyAmavasarpiNyAM vartamAnAyAM yA tRtIyA samA-suSamaduSpamAbhidhAnA tasyA yaH pazcimo bhAgaH tasmin, kiyanmAtre ityAha-palyopamASTabhAgapramANe zeSe tiSThati sati kulakarotpattiH, abhUditi vAkyazeSaH, kutretyata Aha-addhabharatamadhyatribhAge, kiMviziSTe ityAha--gaGgAsindhumadhye'tra, etasminnarddhabharatamadhyamatribhAge bahumadhyadeze, na tu paryanteSu, *%AA%CACANCC etya bahumajalatA tasyA yA pAca kutretyata Ata paryanteSu, ACARAM Jain Education interno w .jainelibrary.org
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ poddhAtaniyuki // 15 // 151 utpamAH kuThakarAH sapta, ihArDabharataM vidyAparAyavaitAvyaparvatAdArataH parimAya, na tu parato, vyAkhyAnAt // sampati 5 marIciH kulakaravaktavyatAmidhAyikAM dvAragAyAM pratipAdayati kulakarApuSabhava 1 jamma 2 nAmaM 3 pamANa 4 saMghayaNameva 5 saMThANaM / |dhikAra: .vanni 7 sthiyA 8 ''u 9 bhAgA 10 bhavaNovAto 19 ya nII 12 // 149 // gA. 195kulakarANAM pUrvabhavA vaktavyAH, tato janma, tadanantaraM nAmAni, tataHpramANAni, tadanantaraM saMhananaM vakavyam, evazabda pUraNArthaH, tathA saMsthAnaM, tato varNAH pratipAdayitanyAH, tadanantaraM striyaH, tata: AyurvaktavyaM, to bhAgA vAcyA:-kasmin vayobhAge kulakarAH saMvRttA iti, bhavaneSUpapAto vaktavyaH, bhavanagrahaNaM bhavanapatinikAyeSu teSAmupapAto nAnyatreti pradarzanArtha, tathA nItizca yA yasya hakArAdilakSaNA sA tasya vaktavyeti gaathaakssraarthH|| avayavAthai tu pratidvAraM bhASyakAra: svayameva vakSyati, tatra prathamadvArAvayavArthAbhidhitsayedamAha avaravidehe do vaNiyavayaMsA mAi ujuge ceva / kAlagayA iha bharahe hatthI maNuo pa bhApAyA // 150 // dahu~ siNehakaraNaM gayamAruhaNaM ca naamnipphttii| parihANi gehi kalaho sAmatthaNaM vinavaNahatti // 151 // aparavidehe dvau vaNigvayasthAvabhUtAM, tadyathA-eko mAyI aparazca Rju, tau ca kAlagatAviha bharate AyAtI, mAyI // 15 // hastI itaro manuSya iti, tato dRSTvA parasparaM snehakaraNaM, tato gajArohaNaM, tadanantaraM nAmanivRttiH, gacchatA kAlena kalpadmANAM parihAniH, tataH prabhUtAprabhUtatarA gRddhistadanantaraM kalahastataH 'sAmatharNa ti dezIvacanametatpoDocanamityarthaH, Jain Education Inter For Private & Personal use only
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 tato vijJApanA, tadanantaraM 'hA' iti hAkAralakSaNAyA nIteH pravRttiH, mAvArthaH kayAnakAdavaseyA, tavedam-avaravidehe / do micA vaNiyA, tatthego mAI, iyaro ujjugo, te puNa egamo ceva vavaharati, tatva jo mAI so ta ujjugaM aisaMha, iyaro sabamagUDhato samma vavaharai, dovi puNa dANaruI, tato so ujugo kAlaM kAUNa iheba dAhiNaDhe mihuNago jAto, vaMko puNa taMmi ceva paese hatthirayaNaM, so ya seto vaNNeNaM caudaMto ya, jAhe te do'vi paDuppaNNasarIragA jAyA tAhe te hiMDi umAraddhA, teNa ya hathiNA hiMDateNa so mihuNago diTTho, dahUNa ya se paramA pII uppannA, taM ca se abhiyoganivattiyaM kama udinnaM, tato teNa mihuNagaM khaMdhe vilaiyaM, tato saveNa logeNa taM mihuNagaM vahArUvaM daTTaNa amhehito anbhahio maNUso eso imaM ca se vimalaM vAhaNaMti se vimalavAhaNatti nAma kayaM, vesiM ca jAIsaraNaM jAyaM, tAhe kAladoseNa ime satta kapparukkhA parihAyaMti,-'mattaMgayA ya bhiMgA cicaMgA ceva tahaya cicarasA / gehAgAra anni-4|| gaNA sattamayA kapparukkhatti // 1 // tesu parihAryatesu kasAyA uppaNNA, ayaM mama mA ittha koI alliyau iti bhaNi 18|| pavacA, jo mamIkayamalliyai teNa iyaro kasAijai, tato paropparamasaMkhaDaM, tAheciMtaMti-kaMci ahivaI Thavemo,jo vavatthAe Thavei, tAhe tehiM so vimalavAhaNo esa amhehiMto ahito iti ahivaI Thavito, tAhe teNa tesiM rukkhA virikA, bhaNiyA ya-jo tumbhaM evaM meraM aikkamai taM mama kahejaha jeNAhaM se daMDaM vacemi, so'vi kahaM jANai !, bhaNNai-so jAissaro taM vaNiyatvaM sarei teNa jANaI, tAhe tesi jo ko'vi avarajjhAi so tassa kahijai, tAhe so tesiM daMDa baceko puNa daMDo,hakAro, hA tume duhu kayati, tAhe so jANai-bahaM sabassaharaNo kato, varaM hato hoMto sIse vA KARACT For Private & Personal use only
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAtaniryuktiH // 154 // Jain Education Interna me varaM chinnaM hotaM, na ya erisaM viDaMbaNaM pAvintoti, evaM bahukAlaM hakkAradaMDo aNuvattito, tassa ya caMdajasA bhajjA, tIe samaM bhoge bhuJjaMtassa avaraM mihuNaM jAyaM, tassavi kAlaMtareNa avaraM, evaM te egavaMsaMmi satta kulagarA uppannA, pUrvabhavAH khalvamISAM prathamAnuyogato'vaseyAH, janma punarihaiva sarveSAM draSTavyam // vyAkhyAtaM pUrvabhavajanmarUpaM dvAradvayaM, samprati kulakaranAmapratipAdanArthamAha paDhamettha vimalavAhaNa cakkhuma jasamaM cautthamabhicaMde / tatto ya paseNaie marudeve caiva nAbhI ya // 152 // prathamo'tra vimalavAhano dvitIyazcakSuSmAn tRtIyo yazasvI caturtho'bhicandraH paJcamaH prasenajit SaSTho marudevaH saptamo nAbhiriti // gataM nAmadvAram adhunA pramANadvArAvayavArthamabhidhitsurAha nava dhaNuyAI paDho aTTha ya sattaddhasattamAI ca / chacceva addhachaTThA, paMcasayA paNNavIsAo // 153 // prathamo vimalavAhana uccaistvena nava dhanuHzatAni dvitIyazcakSuSmAn aSTau 800 tRtIyo yazasvI sapta 700 caturtho'bhicandro'rddhasaptamAni dhanuHzatAni 650 paJcamaH prasenajit SaT 600 paSTho marudevo'rddhaSaSThAni dhanuHzatAni 550 saptamo nAbhiH paJcaviMzatyadhikAni paJcadhanuH zatAni 525 // gataM pramANadvAram adhunA saMhananasaMsthAnapratipAdanArthamAhavajjarisabhasaMghayaNA samacauraMsA ya hoMti saMThANe / vaNNaMpi ya vocchAmi patteyaM jassa jo AsI // 154 // sarva eva vimalavAhanAdayo vajrarSabhasaMhananAH saMsthAne ca cintyamAne samacaturatrAzca bhavanti, varNadvArasambandhAbhidhAnArthamAha- 'vaNNaMpI' tyAdi, varNamapi ca vakSye pratyekaM ca yasya ya AsIt iti // pratijJAtameva nirvAhayati kulakarAdhikAraH gA. 152154 // 154 // w.jainelibrary.org
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ cakkhuma jasamaM ca paseNaI ya ee piyNguvnnnnaabhaa| amicaMdosasigoro nimmalakaNagappamA sesA // 15 // 6 cakSuSmAna yazasvI prasenajit, ete dvitIyatRtIyapazcamAH 'priyaGguvarNAbhA' priyaGguvarNa ivAmA-chAyA yeSAM te tathApriyakazyAmAH, abhicandrazcaturthaH kulakaraH zaziva gauraH, nirmalakanakavat prabhA-chAyA yeSAM te tathA shessaa-vimlvaahnmrudevnaabhyH|| gataM varNedvAraM, strIdvArapratipAdanArthamAha caMdajasa caMdakaMtA surUva paDirUva cakkhukaMtA ya / sirikatA marudevI kulagarapattINa nAmAI // 156 // vimalavAhanasya patnI candrayazAzcakSuSmatazca candrakAntA, yazasvinaH surUpA, abhicandrasya pratirUpA, prasenajitazcakSu:kAntA marudevasya zrIkAntA, nAbharmarudevI, imAni yathAkrama kulakarapatnInAM nAmAni // etAzca saMhananAdibhiH kulakara. tulyA eva draSTavyAH, yata Aha saMghayaNaM saMThANaM uccattaM ceva kulagarehiM samaM / vaNNaNa egavaNNA sabAo piyaMguvaNNAto // 157 // saMhanana saMsthAnamuccaistvaM caiva kulakarairAtmIyarAtmIyaiH sama-anurUpamAsAmadhikRtastrINAM, navaraM pramANena IpanyUnA iti sampradAyaH, tathA varNena sarvA apyekavarNAH priyaGgavarNA iti // gataM khIdvAram, idAnImAyuAramAha palitovamadasabhAgo paDhamassAuM tato asNkhejaa| te yANapuvihINA puvA nAbhissa saMkhijA // 158 // prathamasya-vimalavAhanasyAyuH palyopamadazabhAgaH, tadanantaramanyeSAM cakSuSmadAdInAmasoyAni pUrvANIti sambadhyate, tAnyapi cAnupUA-krameNa hInAni, nAmestu sAdheyAni pUrvANyAyuSkamiti, anye tu vyAcakSave-prathamasya palyopamadaza-I Jain Education Intem For Private & Personal use only Panjainelibrary.org
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodAta bhAga evAyuH, tato dvitIyasthAsaGkhyeyAH, patyopamAsadheyabhAgA iti vAkyazeSaH, evaM cAnupA hInaM zeSANAmAyuka kulakarA. draSTavyaM, tAvadyAvatsAyAni pUrvANi nAbherAyuSkamityaviruddheyaM vyAkhyA, apare vyAcakSate-prathamasyAyuH palyopamadaza |dhikAra: bhAgaH tato'soyA iti-zeSANAM samuditAnAM palyopamAsoyabhAgAH, kimukkaM bhavati -dvitIyasya palyopamAsaGkhyeya dAgA.155. |bhAga AyuH zeSANAM tata evAsaGkhyeyabhAgo'saGkhyeyabhAgaH pAtyate tAvadyAvannAbherasoyAni pUrvANi, tadetadapavyAkhyAnaM, kathamiti cet, ucyate, iha palyopamASTabhAge azeSakulakarANAmutpattiH, 'palitovamaTThabhAge sesaMmi ya kulagaruppattI' iti vacanAt , tatra palyopamaM kilAsatkalpanayA catvAriMzadbhAgaM parikalpyate, tasyASTamo bhAgaH paJca catvAriMzadAgAH, tatrApi prathamasya vimalavAhanasyAyuH palyopamadazabhAgaH, tatazcatvArazcatvAriMzadbhAgAstadAyuSi gatAH, zeSa eka: palyopamasya catvAdAriMzattamaH soyo bhAgo'vatiSThate, sa ca cakSuSmadAdigataiH paJcabhirasaGkhyabhAgairna pUryate ityapavyAkhyA, atha ata eva | nAbherasoyAni pUrvANyAyuSkamuktamiti, idamayuktaM tUkaM, yato marudevyAH soyAni varSANyAyuH, asaGkhyeyavarSAyuSAM kevalajJAnAbhAvAt , tato nAbheH sayeyavarSAyuSkatvameva, kulakarANAM kulakarapalInAM ca samAnAyuSkatvAt // tathA cAha jaMgheva AuyaM kulagarANa taM ceva hoi tAsiMpi / jaM paDhamagassa AuM tAvaiyaM hoi hathissa // 159 // yadevAyuSkaM kulakarANAM prAguktaM tadeva bhavati tAsAmapi-kulagarAGganAnAM, saGkhyAsAmyAcca tadevetyabhidhIyate, yAvatA // 155 // pratyekaM bhinnameva praanninaamaayuH| tathA yatprathamasya kulakarasya-vimalavAhanAkhyasyAyustAvadeva bhavati hastinA, evaM zeSakulakarahastinAmapi kulakaratulyaM draSTavyam ||smprti bhAgadvAraM vakanyaM, yathA kA kasya sarvAyuke kulakara kAla iti, tatredamAha Jain Education Inter For Private & Personal use only aXIMiw.jainelibrary.org
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaM jassa AuyaM khalu taM dasabhAge samaM vibhaiUNaM / majjhillaTThatibhAge kulagarakAlaM viyANAhi // 160 // * yadyasya kulakarasvAyustat khalu dazabhAgAn samaM vibhajya madhyame'STabhAgAtmake tribhAge kulakarakAlaM vijAnIhi // amumevArthe prakaTayannAha - paDhamo ya kumAra bhAgo carimo ya buhubhAvammi / te payaNupejjadosA save devesu uvavannA // 169 // teSAM dazAnAM bhAgAnAM madhye prathamo bhAgaH kumAratve bhavati, caramo vRddhabhAve, zeSA madhyamA aSTau bhAgAH kulakarakAla iti / gataM bhAgadvAram upapAtadvAramucyate-te pratanupremadveSAH, prema-rAgo dveSaH prasiddhaH / sarve vimalavAhanAdayo deveSUpapannAH // tatra na jJAyate keSu deveSUpapannA ityata Aha 1 do caiva suvaNesuM uyahikumAresu hoMti do ceva / do dIvakumAresuM ego nAgesu uvavaNNo // 162 // vimalavAhanacakSuSmadabhidhAnau suparNeSu deveSUtpannau dvAveva ca yazasvi-abhicandrAkhyAvudadhikumAreSu bhavataH, | dvau prasenajinmasdevAkhyau dvIpakumAreSu, eko nAbhinAmA saptamakulakaro nAgeSUpapannaH // samprati kulakarastrINAM hastinAM copapAtamabhidhitsurAha - at itpI chatthito nAgakumAresu hoMti ubavanA / egA siddhiM pattA marudevI nAbhiNo pattI // hastinaH saptApi SaT ca striyaH candrayazaHprabhRtayo nAgakumAreSUpapannAH, anye tu pratipAdayanti - eka 163 // eva hastI
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodAta- niyuktiH SaT ca khiyo nAgedhUpapannAH, zeSANAmihAnabhidhAnameveti, ekA saptamI marudevI nAme patnI siddhi prAdhAH // ukamupapAtadvAram , adhunA nItidvArapratipAdanArthamAha dhikAraH hakAre makkAre dhikkAre ceva dNddniitiio|vocchN tAsi visesaM jahakkama AnupubIe // 164 // gA.161ikAro makkAro dhikkArazceti kulakarANAM daNDanItayaH, tato vakSye 'tAsAM' daNDanItInAM vizeSa yathAkrama, yA yasya tAMda tasya vakSya iti bhAvaH, tAmapi tathA vakSye AnupUA-paripATyA, vimalavAhanAdArabhya krameNeti yaavt||prtijnyaatmev karotipraDhamabiiyANa paDhamA taiyacautthANa ahiNavA biiyaa|pNcm chahassa ya sattamassa taiyA ahiNavAo // 16 // prathamadvitIyayoH sUtre dvittve'pi bahuvacanaM prAkRtatvAt kulakarayoH prathamA hakAralakSaNA daNDanItiH, tRtIyacaturthayo-yazavyabhicandrAkhyayoH kulakarayorabhinavA dvitIyA-makAralakSaNA daNDanItiH, kimuktaM bhavati ?-svalpAparAdhe prathamayA daNDaH kriyate, mahAparAdhe dvitIyayeti, tathA pazcamaSaSThayoH saptamasya ca tRtIyA-dhikkArakhyA abhinavA, eSA utkRSTA dvitIyA madhyamA prathamA jaghanyA // etAzca tisro'pi laghumadhyamotkRSTAparAdheSu yathAkramaM pravartitA iti // sesAu daMDanItI mANavaganihIu hoi bharahassa / usabhassa gihAvAse asakkato Asi AhAro // 166 // zeSA tu-cArakacchavicchedalakSaNA daNDanItirbharatasya mANavakanidheH sakAzAdbhavati, iyamatra bhaavnaa-kopaavisskr-4156|| raNe nare itaH sthAnAnmA yAsIrityevaM yatparibhASaNaM yazca maNDalibandho yathA no'smAtpradezAd gantavyamityevaMrUpe dve daNDanItI bhagavatA RSabhasvAminA pravartite cArakacchavicchedAkhye ca dve daNDanItI bharatena mANavakanidheriti, idaM ca nItyu CACAGARCACANCY 5 GAR Jain Education temale For Private & Personal use only Kamw.jainelibrary.org
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ ka tpAdAbhidhAnamanyAsvapyatItAsu eNyAsu cAvasarpiNISu ayameva nyAya iti khyApanArtha, tasya bharatasya pitA RSabha nAthaH tasya ca RSabhanAthasya gRhavAse AhAra AsId asaMskRta:-svabhAvasampanna, bhagavato hi RSabhasvAmino yAvad gRha vAsastAvaddevendrAdezAddevA devakuruttarakurukSetrayoH svAdUni phalAni kSIrodasamudrAcca udakamupanItavanta iti // atha bharatacakavartikAle kiyatyo daNDanItayaH prAvartipantetyata Aha parihAsaNA u paDhamA, maMDalivaMdho u hoi bIyA ucAragachavicheyAI bharahassa caubihA niitii|muu.bhaa.3 bharatasya sAmrAjyAnubhavanakAle caturvidhA daNDanItirabhUt, tadyathA-prathamA svalpAparAdhaviSayA paribhASaNA-prAguktasvarUpA bhagavatA AdinAthena pravartitA AsIt, dvitIyA maNDalibandho-maNDalibandhAkhyA AdinAthenaiva pravarttitA, sA'pi kiJcinmahAparAdhaviSayA, tRtIyA cArakalakSaNA bharatena mANavakanidhi paribhAvya pravarjitA, sA gurutarAparAdhaviSayA, caturthI chavicchedAdikA, AdizabdAcchiraHkarttanAdiparigrahaH, sA mahAparAdhaviSayA bharatenaiva mANavakanidheH pravartiteti *anye tu catamro'pyetA daNDanItayo bharatenaivotpAditA iti vyAcakSate ||ath ko'sau bharataH, ucyate-RSabhanAthaputraH, artha RSabhanAtha eva ko'sAviti tadvaktavyatAmAha, athavA pratipAditaH kulakaravaMzaH, idAnI prAsUcita ikSvAkuvaMzaH prati-I pAdyate, saca RSabhanAthapabhava iti vaktavyatAmAha bhAbhI viNIyabhUmI marudevI uttarA asaahaay| rAyA ya vayaranAbho bimANa sabasiddhAto // 167 // darya niyuktigAthA prabhUtArthapratipAdikA asyAM ca pratipadaM kiyAdhyAhAra: kAryaH, sacetnAbhiriti-nAbhinAma AMARvavAra A. 27 kama Jain Education Inter
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAtaniryuktiH // 157 // saptamaH kulakaro babhUva, 'viNIyabhUmI' iti tasya vinItAbhUmI prAya AsIt, marudevI ca tasya bhAryA, rAjA ca prAgbhave vairanAbhaH san prabrajyAM gRhItvA tIrthakaranAmagotraM karmma baddhA mRtvA sarvArthasiddhimavApya tatazyutvA tasyA marudevyAH kukSau tasyAM vinItabhUmau RSabhanAthaH saJjAtaH, tasya garbhAvatArasamaye uttarASADhA nakSatramAsIt // samprati yathA bhagavatA samyaktvamavAtaM, yAvato vA bhavAnavAptasamyaktvaH saMsAraM paryaTitavAn yathA ca tena tIrthakaranAmagotraM karmma baddhaM tadeva - | tsarvamabhidhitsuH prathamato bhavadvAragAthAmAha dhaNa mihuNa sura mahambala laliyaMga ya vairajaMgha mihuNe ya / sohamma vija anuya cakkI saGgha usame ya // (avyA. hA.) prathamabhave dhanasArthavAha AsIt, dvitIyabhave uttarakuruSu mithunakaH tRtIyabhave saudharmmadevaloke suraH caturthabhave gandhilAvatIvijaye - gandhAraviSaye gandhasamRddhe mahAbalo rAjA paJcame bhave IzAnadevaloke lalitAGganAmA devaH SaSThabhave mahA | videhe vajrajaGghaH saptamabhave bhUyo'pyuttarakuruSu mithunakaH aSTamabhave saudharmmadevaloke devaH navamabhave videheSu vaidyaH dazama| bhave acyutadevaloke devaH ekAdazabhave vajranAbhazcakravarttI dvAdazabhave sarvArthasiddhimahAvimAne devaH trayodazabhave RSabhanAmA AditIrthakara iti // etAneva bhavAn krameNa vivarIpurAha satthavAha ghosaNa jaGgamaNaM aDavi vAsaThANaM ca / bahu volINe vAse ciMtA ghayadANamAsi tayA // 168 // prathamabhave dhananAmA sArthavAha AsIt, sa ca vasantapuraM prati prasthito ghoSaNAM kRtavAn tena saha yatInAM gamanamabhUt, aTavyAM ca varSAsu sthAnaM, tato bahuvyutkrAnte varSAkAle dhanasya cintA'bhavat, tato ghRtadAnamAsIt tadeti gAthAkSarArthaH // nItayaH zrI RSabhapUrvabhavAH gA. 67168 // 157 //
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ %A4%%ASARKAR bhAvArthaH kathAnakAdavaseyaH, taccadam-teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM avaravidehe vAse dhaNo, nAma satyavAho hotyA, so khitipaiDiyAto nagarAto vANijeNa vasaMtapuraM paTTito ghosaNaM karei, jahA-jo mae saddhiM jAi tassAhamudaMta vahAmi, taMjahA-'khANeNa vA pANeNa vA vatyeNa vA patteNa vA osaheNa vA bhesajeNa vA aNNeNa vA jo jeNa viNA visUrai teNaMti, taM ca soUNa bahave taDiyakappaDiyAdayo payaTTA, vibhAsA jahA nAyAdhammakahAsu dAvaddavanAe, navaraM iha teNa samaM gaccho sAhUNaM saMpadvito, ko puNa kAlo!, caramanidAyo, so ya sattho jAhe aDavimajhaM saMpatto tAhe vAsAratto jAto, tAhe so satyavAho atiduggamA paMthattikAUNa tattheva satthanivesaM kAuM vAsAvAsaM Thito, tami Thie sabo satyo Thio, jAhe yAlA 4 tesiM tatthaDiyANaM bhoyaNaM nidviyaM tAhe te kaMdamUlaphalANi samuddisiumAraddhA, sAhuNo duhiA jAyA, jaha kahavi ahA pavattANi lahaMti tAhe giNhaMti, evaM kAle vaccati thovAvasese vAsAratte dhaNassa ciMtA jAyA-ko ettha satthe dukkhi totti ?, tAhe sariyaM jahA mae samaM sAhuNo AgayA tesiM kaMdAI na kappaMtitti te dukkhiyA mahAtavassiNo, to tesiM 4 kallaM demi, tato pabhAe te nimaMtiyA, te bhaNaMti-jaM amhaM kappiyaM hojjA taM geNhejAmo, teNa pucchiyaM-bhaya kiM puNa RstubhaM kappara !, sAhahiM bhaNiyaM-jaM amha nimittamakayamakAriyamasaMkappiyamahApavattAto pAkAto bhikkhAmicaM, jai vA ghayaM vA gulaM vA evamAitaM kappar3a, tato teNa sAhUNa phAsuyaM viulaMghayadANaM dinnaM, so ya ahAuyaM pAlittA kAlamAse kAlaM kiccA teNa dANaphaleNa uttarakurAe maNUso jAto, tato Aukkhae sohamme kappe devo uvavanno, tatto'vi caviUNaM iheva jaMbuddIve avaravidehe gaMdhilAvaivijae veyahapAe gaMdhArajaNavae gaMdhasamiddhe vijAharanagare aibalaraNNo NacA, sayabalarAiNo For Private & Personal use only
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodAtaputto mahAbalo nAma rAyA jAto, tassa duve maMtI, taMjahA-saMbhinnasoto sababuddhoya, saMbhinnasoyo natviyamadI sayaMbuddho sAdhuciniyuktiH ya saho, tattha sayaMbuddheNa amaJceNa sAvageNa piyavayaMsageNa nADagapekkhAakkhittamANasaM saMbhitramovaM vAe parAjimiLaNa" kitsayA saMvohito mAsAvasesAU bAvIsadivase bhattapaccakkhANaM kA mariNa IsANe kappe sirippabhavimANe laliyaMgato nAma devo // 158 // jAto, tato Auktae cairuNa iheba jaMbuddIve dIve pukkhalAivijae lohaggalanagarasAmI vadarajaMgho nAma rAyA jAto, tattha sabhAriyAto pacchine vae pazyAmiti ciMtayaMto putteNa rajakhiNA vAsaghare jogadhuvappayogeNa mArito, mariUNa uttarakurAe sabhAriyo mihuNago jAto, tato sohamme kappe devo uvaunno, tato Aukhae caiUNa mahAvidehavAse khitipai-1 dvite nagare vijjaputto AyAto, jaddivasaM tu jAto taddivasamegAhajAyA se ime cattAri vayaMsayA aNurattA avirattA taMjahA-1 rAyaputto seTTiputto amaJcaputto satthavAhaputtotti, te saha saMvahitA saha paMsukIliyA, dhaNasatthavAhajIvo'vi mahAvijo | jAto, te vayaMsayA annayA kayAi tassa vijassa ghare egato sahiyA saMnisannA acchaMti, tattha sAhU mahappA kimikuTeNa gahito bhikkhAnimittamaigato, tehiM sappaNayaM sahAsaM so vijo bhaNNai-tunbhehiM nAma sabo logo khAiyaco, na tubmehiM tavassissa vA aNAhassa vA kiriyA kAyabA, so bhaNai-karemi, kiM puNa mama osahANi kAivi natthi, te bhaNati-amhe mollaM demo, kiM osahaM !, jAijau, so bhaNai-kaMbalarayaNaM gosIsacaMdaNaM, taiyaM puNa jaM sayasahassapAgadAtellaM taM mamavi atthi, tAhe maggiuM pavacA, AgamiyaM ca NehiM jahA amugassa vANiyamassa atthi do'vi eyANi, te gayA tassa sagAsaM do lakkhANi ghettuM, tato vANiyago sasaMbhaMto bhaNati-kiM demi?, te bhaNaMti-kaMbalarayaNaM gosImacaMdaNaM| A4% 11158 // Jain Education Internal R ww.jainelibrary.org
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ ca, teNa bhaNNai-kiM eehiM karja, te bhaNaMti-sAhussa kiriyA kAyabA, teNa bhaNNai-evaM to alAhi mama molleNaM,M 8 iharahA ceva geNhaha, kareha sAhuNo kiriya, mamavi dhammo houtti, so vANiyato ciMtei-jai ra eesiM bAlAcaM erimA / saddhA dhammassa uvari to kiM mama maMdapuNNassa ihalogapaDibaddhassa natyitti saMvegamAvatro vahArUvASaM therApaM aMtie pabaito siddho ya / amumevArthamupasaMharan gAthAcatuSTayenAha uttarakuru sohamme mahAvidehe mahabbalo raayaa| IsANe laliyaMgo mahAvidehe vairajaMgho // pu.1|| uttarakuru sohamme videha tegicchiyassa tattha sutto| rAyasuyasehimaccAsatthAhasuyA vayaMsA se // 169 // vejasuyassa ya gehe kimikuTTovaduyaM jaI dahra / ti ya te vijayaM karehi eyassa tegicchaM // 17 // tellaM tegicchito kaMbalagaM caMdaNaM ca vaanniyto| dAuM abhinikkhaMto teNeva bhaveNa aNtgddo|| 171 // dhanabhavakSayAnantaraM uttarakuruSu mithunako jAtaH, tato'pi mRtvA saudharmadevaloke devaH, tata AyuHkSaye cyutvA mahAvidaha | * mahAbalo rAjA'bhavat, tato'pi mRtvA IzAne devaloke lalitAGgo nAma devastato'pi cyutvA mahAvidehe vjrjngghH| tito'pyuddhRtyottarakuruSu mithunako jAtastata AyuHkSaye saudharmadevaloke devastataH vyutvA videhe cikitsakasya suno| jAtaH, tatra 'se' tasya rAjasutazreSThayamAtyasArthavAhasutA vayasyA abhavana, tasya ca vaidyasutasya gehe kRmikuSThopadrutaM yatiM dRSTvA | te vaidyasutaM vadanti-yathA kuru asya cikitsAmiti, tatra tailaM cikitsakasato'dAta, kambalakaM candanaM ca vaNigdattvA aminiSkAnto-dIkSA pratipakSavAn , tenaiva ca bhavena antakRt-siddho jAvaH // kathAnakoSamucyate-te vinasukpva E Jain Education Intem For Private & Personal use only usww.jainelibrary.org
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 % upodAta-1 bhiiNo sarva ghanaNa tANi osahANi gayA sAhuNo pAsa jattha so ujANe paDima Thito, pAsaMti paDimAgaya sAhuM, bhavAgA. niyuktiH dahaNaM paDimAThiyaM te vaMdiUNa aNuNNavaMti-aNujANAha bhayavaM! amhe tumhaM dhammavigdhaM kArDa uvaTiyA, tAhe telleNa so|| sAhU paDhama abhigito, taM cena telaM romakUvehiM sabaM aigayaM, taMmi ya aigae kimiyA sabe saMkhuddhA, tehiM calaMtehiM cikitsA // 159 // tassa sAhuNo atIva ujalA viulA veyaNA pAunbhUyA, tAhe te niggae daguNa kaMbalarayaNeNa so sAhU pAuto, taM sIyalaM tellaM ca uNhavIriyaM, te kimiyA tattha laggA, tAhe puvANiyagokaDevare papphoDiyaM, te sabe paDiyA, tato so sAhU caMdaNeNa litto, jAto samAsatyo, evaM tinni vAre abhaMgiUNa so sAhU tehiM nIrogo kato, taMjahA-paDhamaM makkhijai, tato pAuNivai, pacchA gosIsacaMdaNaNa liMpai, puNo makkhijai, evameyAe parivADIe paDhamamanbhaMge tayAgatA kimiyA | niggayA biiabhaMge maMsagayA taIyaabhaMge aDigayA, tato saMrohaNIe osahIe kaNagavanno jAto, tato khamAveUNa te paDigayA, pacchA te sahA jAyA, pacchA samaNA, tato ahAuyaM pAlaittA sAmaNNaM taMmUlAgaM paMcavi jaNA acue kappe devA ujavanA / tato devalogAto Aukkhae caiUNa iheva jaMbuddIve dIve pubavidehe pukkhalAvaivijae puMDarigiNIe nayarIe vairaseNaranno dhAriNIe devIe udare paDhamo vairanAbho nAma putto jAto, jo puSabhave vijo Asi, avasesA kameNa bAhusubAhupIDhamahApIDhA, rAyasuto bAhU sedvisuto subAhU amaJcasuto pIDho satyavAhasuto mahApIDho, vayaraseNo // 15 // 6 pavaito tityayaro bAto, iyare saMvaddhiyA paMcalakkhaNe bhoge bhuMjaMti, jadivasaM vairaseNassa kevalanANamuppannaM taMmi divase vayaranAbhassa cakAravayaM samuppanna, 'vayaranAbho cakavahI jAto, iyare cattAri maMDaliyA rAyANo, evaM so vayaranAbho| %ARA AECAC Jain Education Inter For Private & Personal use only Hmww.jainelibrary.org
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAravAso solasa pu jato viharai, itAjiyA, sesAvi ca sAhuveyAvazcappamAveSa raice pAvahibhoge muMjai, vayaranAbhacasvahissa caurAsIi puSasayasahassAI sabAuM, tattha tIsaM puSasayasahassAI kumAravAso solasa pubasayasahassAI maMDalio cauvIsaM puSasayasahassAI cakkavaTTI cauddasa puSasayasahassAiM sAmanapariyAyo iti, evaM cAvaTTimoe bhuMjaMto viharai, ito ya titthayaravayaraseNassa samosaraNaM, so piupAyamUlaM carahiMvi sahobarehiM samaM pahaito, tattha vairanAmeNa coddasa puvA ahijiyA, sesAvi cauro ekkArasaMgaviU jAyA, tattha bAhU tesi bannesi ca sAhUNaM veyAvaccaM karei, jo subAhU so sAhuNo vissAmei, evaM te karate bhayavaM vayaranAbho aNuvUhai-aho suladdhaM jammaM sahalIkayaM jIviyaM jaM sAhUNa veyAvaccaM kIrai, parissaMte vA sAhuNo vissAmei, evaM pasaMsijaMtesu tesu temi pacchimANaM doNhavi pIDhamahApIDhANaM appattiyaM bhavai, amhe sajjhAyaMtA na pasaMsijAmo, jo karei so pasaMsijjai sacco logavavahArotti, evaM tAbhyAM guruSu mAtsaryamudvahanayAM tathAvidhatIvrAmarSavazAnmithyAtvamupagamya strItvamupacitaM, svalpo'pi doSo'nAlocitApratikrAnto mahAnarthaphalo bhavati, mahAnapyaparAdhaH AlocitapratikrAnto kizcitkaro guNAya vA prabhavati, tathA cAtra viSadRSTAntaH, tathAhi-svalpamapi viSa mantrAdinA apratihatazaktikaM prANoparamAya prabhavati, prabhRtamapi mantrAdinA pratihata zaktikaM nirdoSa kuSThAdyapagamanAdiguNAya vA jAyate, evamihApIti, vayaranAbheNa bisuddhapariNAneNaM vIsahiM TANehiM titthayaranAmagottaM kammaM baddhaM // amumevArthamupasaMharana gAthAcatuSTayamAhasAhuM tigicchiNaM mAmannaM devalogagamaNaM ca / puMDarigiNie ya cuyA tato suyA vayaraseNassa // 172 // paDhamo'tya vayaranAho yAha mubAhaya pIDha mhpiide| tasi piyA titthayaro nikkhaMtA te'vi tattheva // 173 / / For Private & Personal use only
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ upoddhAtaniyuktiH bhavAgA. 172-5 pIThAdeH strI RAKESAK // 16 // paDhamo caudasapuvI sesA ekArasaMgavI cro|biiyo veyAvacaM kiDakammaM taiyo kaasii| 174 // bhogaphalaM bAhubalaM pasaMsaNA jeTa iyara aciyataM / paDhamo titthayarattaM vIsahi ThANehiM kAsIya // 175 / / / sAdhu cikitsitvA zrAmaNyaM paripAlya pazcAnAmapi devalokagamanam, acyutakalpe gamanamiti bhAvaH, tataH cyutAH puNDarIkiyAM nagaryA vajrasenasya sutA abhavan , tatra prathamo vaidyasutajIvo'tra vajranAbho'bhUt, zeSAstu rAjazreSThayamAtyasArthavAhasutAH krameNa bAhusubAhupIThamahApIThA babhUvuH, teSAM ca pitA vajrasenanAmA tIrthakaro jAtaH, te'pi vajranAbhAdayaH paJcApi tatraiva tIrthakarasya pituH samIpe niSkAntAH, tatra prathamo vajranAbhanAmA caturdazapUrvI jAtaH, zeSAzcatvAro'pyekAdazAGgavidaH, teSAM paJcAnAM madhye dvitIyo bAhunAmA vaiyAvRttyaM-bhakapAnAdinopaSTanbhalakSaNaM bhogaphalaM cakravartibhogaphalamakArSIt , tRtIyaH subAhunAmA kRtikarma-sAdhuvizrAmaNArUpaM bahuphalaM bAhubalamakArSIt, tatastayobohasubAhoyeSThayorvajranAbhena prazaMsanam, itarayoH-kaniSThayoH pIThamahApIThayoraciyattaM-guruSu prazaMsAM kurvatsu mAtsarya, tatra prathamo vajranAbhanAmA tIrthakaratvaM viMzatyA sthAnarakArSIt // kAni punastAni viMzatisthAnAnIti tatpratipAdakaM gAthAtrayamAha arhNtsidpvynngurutherbhussuetvssiisuN| vacchallayA ya esiM amikkhanANovayoge y||176 // dasaNaviNae Avassae ya sIlapae niriyaaro| khaNalavatavaciyAe veyAvacce samAhI y||177|| appuSanANagahaNe suyabhattI pavayaNe phaavnnyaa| eehiM kAraNehiM titthayarataM chaha jIvo // 17 // // 16 // Jain Education inten
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ C OM4% ASS4 atra prathamagAthayA aSTau kAraNAnyuktAni dvitIyagAthavA nava tRtIyagAthayA trINi, tatra prathamagAdhAnyAkhyA-azo-18 kAdyaSTamahAprAtihAryAdirUpAM pUjAmahantItyarhantaH-tIrthakarAH 1 apagatasakalakarmAzAH paramasukhina ekAntakRtakRtyAH siddhAH 2 pravacanaM-dvAdazAGgaM tadupayogAnanyatvAt so vA pravacanaM 3 gRNanti yathAvasthitaM zAstrArthamiti guravodharmopadezAdidAtAraH 4 sthavirA jAtizrutaparyAyabhedabhinnAH, tatra jAtisthavirAH SaSTivarSapramANAH zrutasthavirAH samavAyadharAH paryAyasthavirA viMzativarSavrataparyAyAH5bahu zrutaM yeSAM te bahuzrutAH, tacca bahuzrutamApekSikaM pratipattavyaM, zrutaM ca vidhAsUtrato'rthata ubhayatazca, tatra sUtradharebhyo'rthadharAH pradhAnAstebhyo'pyubhayadharAH pradhAnA iti 6 tathA vicitramanazanAdibheda-17 / bhinnaM tapo vidyate yeSAM te tapasvinaH-sAmAnyasAdhavaH, arhantazca siddhAzca pravacanaM ca guravazca sthavirAzca bahuzrutAzca tapasvinazca ahetsiddhapravacanagurusthavirabahuzrutatapasvinaH sUtre 'bahuramue' ityatra ekAraH prAkRtatvAdalAkSaNikasteSu, 'esiM'ti prAkRtatvAt saptamyarthe SaSThI, bhavati ca prAkRtatvAdvibhaktivyatyayo, yadAha pANiniH svaprAkRtalakSaNe-"vyatyayo'pyAsA"miti, eteSu saptama sthAneSu vatsalabhAvo vatsalatA-anurAgaH yathAvasthitaguNotkIrInaM tadanurUpopacAralakSaNaH tIrthakaranAmakarmabandhakAraNamiti yogaH, tathA abhIkSNam-anavarataM jJAnopayogo-jJAne vyApriyamANatA, idamaSTamaM kAraNaM / dvitIyagAthAvyAkhyA-'dasaNe'tyAdi, darzana-samyaktvaM vinayo-jJAnAdivinayaH, sa ca dazavaikAlikaniyuktaravaseyo vakSyamANo| vA, darzanaM ca vinayazca darzanavinayaM samAhAro dvandvaH tasmin 9-10 AvazyakaM-avazyakattavyaM pratikramaNAdi tasin 11 zIlAni ca pratAni ca zIujataM atrApi samAjharaddhandA tasmina, vatra prAvi-mUlaguNAH bhIThAni-uttara %*OM % % Inin Educalon inte a w.jainelibrary.org
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodAta- niyuktiH // 16 // guNAH, eteSu niraticAraH san tIrthakaranAmakarma banAtIti kriyAyogaH 12-13 etAvatA paJca kAraNAnyuktAni, tathA viMzatiH kSaNalave 14 tapasi 15 tyAge 16 vaiyAvRttye 17 ca samAdhistIrthakaranAmakarmabandhakAraNaM, tatra kSaNalavagrahaNamazeSakAla sthAnakAni vizeSopalakSaNaM, kSaNalavAdiSu kAlavizeSeSu nirantaraM saMvegabhAvanAto dhyAnAsevanatazca samAdhiH kSaNalavasamAdhiH, tathA dagA.1760 tapasi-bAhyAbhyantarabhedabhinne yathAzakti nirantaraM pravRttiH tapaHsamAdhiH, tyAgo dvidhA-dravyatyAgo bhAvatyAgazca, dravyatyAgo nAma AhAropaSizayyAdInAmaprAyogyANAM parityAgaH, prAyogyANAM yatijanebhyo dAnaM, bhAvatyAgaH krodhAdInAM viveko jJAnAdInAM yatijanebhyo vitaraNaM, etasmin dvividhe'pi tyAge sUtrAnatikrameNa yathAzakti nirantaraM pravRttistyAgasamAdhiH, vaiyAvRttyaM dazavidhaM, tadyathA-AcAryavaiyAvRttyaM 1 upAdhyAyavaiyAvRttyaM 2 sthaviravaiyAvRttyaM 3 tapasvivaiyAvRttyaM / glAnavaiyAvRtyaM 5 zaikSakavaiyAvRttyaM 6 sAdharmikavaiyAvRttyaM 7 kulavaiyAvRttyaM 8 gaNavaiyAvRttyaM 9 savaiyAvRttyaM ceti 10, ekaikaM trayodazavidhaM, tadyathA-bhaktadAnaM 1 pAnadAnaM 2 AsanapradAnaM 3 upakaraNapratyupekSA 4 pAdapramArjanaM 5 vastradAnaM 6 bhaiSajadAnaM 7 adhvani sAhAyyaM 8 duSTastenAdibhyo rakSaNaM 9 vasatau pravizatAM daNDakagrahaNaM 10 kAyikAmAtrakasamappaNaM 11 saMjJAmAtrakasamarpaNaM 12 zleSmamAtrakasamarpaNa 13 miti, eteSu vaiyAvRttyabhedeSu yathAzakti nirantaraM pravRttiyAvRttyasamAdhiH / tRtIyagAthAvyAkhyA-'appube'tyAdi, apUrvasya jJAnasya nirantaraM grahaNamapUrvagrahaNaM 18 aSTAdazaM tIrtha- // 16 // karanAmakarmabandhakAraNam , ekonaviMzatitamaM zrutabhaktiH-zrutaviSayaM bahumAnaM 19 viMzatitamaM pravacanaprabhAvanA, sA ca yathAzakti pravacanArthopadezadAnAdirUpA 20 / ebhiranantarokkaiH kAraNaistIrthakaratvaM labhate jiivH|| SAMACHAR k Jain Educalante For Private & Personal use only ww.jainelibrary.org
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ sts** ******korxkote purimeNa pacchimeNa ya ee sovi phAsiyA ThANA / majhimaehiM jiNehiM ekaM do titi sabe vA // 179 // pUrveNa RSabhanAthena pazcimena ca-varddhamAnasvAminA prAgbhave etAni anantarokkAni sthAnAni sarvANyapi spRSTAniAsevitAni, madhyamairjina:-ajitasvAmiprabhRtibhireka de trINi sarvANi vA spRSTAni, kimuktaM bhavati ?-kenApyekaM kenApi dve kenApi trINi kenApi sarvANyapIti // Aha taM ca kahaM veijaha ? agilAe dhammadesaNAIhiM / bajjhai taM tu bhayaMvato, taiyabhavosakkaittANaM // 18 // | cazabdaH punararthe, tatpunaH-tIrthakaranAmakarma vipAkAvasthAprAptaM kathaM vedyate , evaM ziSyeNa prazna kRte sati sUrirAha-aglAnyA-lAniparihAreNa dharmadezanAdibhiH-aSTamahAprAtihAryAdirUpe surendrakRte pUjopacAre sati sadevamanujAsurAyAM parSadi dharmadezanayA-zrutacAritrarUpadharmaprarUpaNayA, AdizabdAccatustriMzatA dehasaugandhyAdibhiratizayaiH pazcatriMzatA buddhavacanAtizeSarityAdiparigrahaH, tattu-tIrthakaranAmakarma bhagavatastIrthakarabhavAt prAk avaSvaSkya-pRSThato hai gatvA tRtIyabhavaM prApya badhyate-bandhamAyAti // Aha-tIrthakaranAmakarmaNo jaghanyata utkarSatazca bandhasthitirantaHsAga ropamakoTIkoTIpramANA, tataH kathamukta tIrthakarabhavAtprAk avavaSkya tRtIyabhave vadhyate iti !, naiSa doSaH, badhyate iti kimukkaM bhavati !, nikAcitAvasthIkriyate, dvividho hi bandho-nikAcanArUpo'nikAcanArUpazca, tatrAnikAcanArUpastRtIyabhavAt prAktarAmapi bhavati, jaghanyato'pyantaHsAgaropamakoTIkoTIsthitikatvAt , nikAcanArUpastu tIrthakarabhavAt prAk tRtIyabhava evAdhikRtavacanaprAmANyAt , tatra nikAcitamavandhyaphalamitarattubhayathApi, 'bandhA(yadA')osaka For Private & Personal use only
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjinakarma upodAta-15 icANaMti saMsAraM padivA prAk baddhAM sudIrghA tIrthakaranAmakarmaNaH sthitimavaSvakva-apavartya, kimuktaM bhavati ?niyuktiH | tIrthakarabhavAt prAk yAvattRtIyo bhavastAvatpramANAM kRtveti, tIrthakarabhavAt prAk tRtIyabhave nikAcyate iti, uktaM ca vindhaH phala vizeSaNavatyAm-'koDAkoDI ayarovamANa titthayaranAmakammaThiI / bajjhai ya taM aNaMtarabhavaMmi taiyaMmi niddiDaM // 1 // ca gA. // 162 // taM ThiimosakkeuM taiyabhavo jAba ahava saMsAraM / titthayarabhavAto vA osakkettuM bhave taie // 2:: vajjhaitti bhaNiyaM 179-81 tattha nikAijjaitti niyamo'yaM / tadavaMjhaphalaM niyamA bhayaNA anikAiyAvatthe // 3 // " nikAcanArUpazca bandhaH tRtIyabhavAdArabhya tAvadyAvattIrthakarabhave'pUrvakaraNasya saGkhyeyabhAgAH, tata Urdhva bandhavyavacchedaH, kevalikAle tu tasyodaya iti // atha kasyAM gatau vadhyate ityAha| niyamA maNuyagaIe itthI puriseyaro va suhaleso / AseviyabahulehiM bIsAe annayaraehiM // 181 // niyamAt-niyamena manuSyagatau badhyate-nikAcanarUpo bandhaH prArabhyate, kiMsvarUpAyAM gatau vanAtItyata AhastrI puruSa itaro vA-napuMsakaH, kiM sarva eva', netyAha-zubhA lezyA yasyAsau zubhalezyaH, kaiH kRtvetyata Aha-viMzateranyataraiH sthAnaH, kathambhUtairityAha-'AsevitabahulaiH, bahulam-anekaprakAramAsevitarityarthaH, pUrvAparapadanipAtavyatyayaH prAkRtazailIvazAt // kathAnakazeSamucyate-evaM teNa vayaranAbheNa titthagarattaM nibaddhaM, bAhuNA veyAvacceNa bhogA niva // 162 // ttiyA, subAhuNA bAhubalaM, iyarehiM dohivi itthInAmagoyaM kamma, tato paMcavi ahAjyaM pAlaicA kAlaM kAUNa sabar3hasiddhimahAvimANe tettIsasAgarovamahiiyA devA uvavaNNA, tatthavi ahAuyaM pAlaittA paDhamaM vayaranAbho caiUNa imIse Tiww.jainelibrary.org Jain Education
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ HAH gUNanaIe ya pakkhesu sesa bhattA uvavanne, sA usahagayasIhamA AsaNaM caliaM, sigdhaM A ussappiNIe susamasusamAe vaikaMtAe susamAevi vaikaMtAe susamadusamAevi taiyAe bahuvaIkaMtAe caurAsIeM pubasaya-18 sahassesu egaNanaIe ya pakkhesu sesesu AsADhe bahulacautthIe uttarAsADhAjogajutte miyaMke ikkhAgabhUmIe nAbhissa kulagarassa marudevAe bhAriyAe kucchisi gambhattAe uvavanne, sA usahagayasIhamAIe coisa sumiNe pAsittA paDibuddhA, nAbhissa kulagarassa kahiyaM, teNa bhaNiyaM-tubha putto mahAkulagaro bhavissai, sakkassa ya AsaNaM caliaM, sigdhaM AgamaNaM, bhaNai-devANuppie ! tava putto sayalamaMgalAlao paDhamarAyA paDhamadhammacakkavaTTI bhavissai, keI bhaNNaMti-battI-| saMpi iMdA AgaMtUNa vAgareMti, tato marudevI hahatuTThA gambhaM vahai / amumevArthamupasaMharannAhauvavAto sabaDhe sorsi paDhamato cuto usbho| rikkheNa asADhAhiM asADhabahule cautthIe // 182 // upapAtaH sarveSAM-vajranAbhaprabhRtInAM sarvArthamahAvimAne, AyuSkaparikSaye sati prathama cyuta RSabhaH RkSeNa-nakSatreNa| ASADhAbhiH, uttarASADhArUpe nakSatre candreNa saha yogamupAgate ityarthaH, ASADhabahule caturthyAm, aassaaddhprthmpkssctuomityrthH|| samprati tadvaktavyatAmabhidhitsuAragAthAmAha jammaNe nAma vuDIya, jAIssaraNe iya / vIvAhe ya avacce, abhisee rajasaMgahe // 183 // 'jammaNe' iti prathama jammavipirvatavyaH, yathA 'cettabahuladramI' ityAdi, tadanantaraM nAmaviSayaH, tato bhagavato vRddhivAcyA, 'aha vaha so bhayava'mityAdi, tato jAtismaraNe-jAtismaraNaviSayo vidhirvAcyaH, 'jAissaro u bhayava'mibhA.sU. 28 | tyAdi, tadanantaraM vivAhaviSayo vidhivaktavyaH, 'bhogasamatthaM nAu'mityAdi, 'avace'iti apatyeSu kramo vAcyaH, vakSyati Jain Education Inter For Private & Personal use only 11ww.jainelibrary.org
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ poTAta niyukti RAI- C zrIRSabha. janmAdhi kAraH // 16 // to bharahabaMbhisuMdaribAhubalI 'tyAdi, tato'bhiSeke rAjyAbhiSekaviSayo vidhirvAcyaH, 'rajasaMgahe'iti rAjyasagraha- viSayo vidhirvaktavyaH, tathA ca vakSyati-'AsA hatthI gAvo' ityAdi // eSa dvAragAdhAsamAsArthaH, avayavArtha tu pratidvAraM yathAvasaraM vakSyAmaH, tatra prathamadvArAvayavArthamabhidhitsurAha cettayahalaDhamIe jAto usabho asADhanakkhatte / jammaNamaho ya sabo neyavo jAva ghosaNayaM // 184 // caitramAsasya bahulapakSe aSTamyAmASADhanakSatre-uttarASADhAnakSatre RSabhasvAmI bhagavAn jAtaH, tasya ca bhagavata AditIrthakarasya janmamahaH sarvo'pi tAvat netavyaH-ziSyabuddhiM prApaNIyo yAvad ghoSaNakamiti // janmamahazca yathA jambUdvIpaprajJayAdiSu sAkSAt sUtrato'bhihitastathA vineyajanAnugrahAyehApi dazyate-sAmarudevI navasu mAsesu bahupaDipuNNesu addhahamesu rAidiesu bahuvaikatesu aharattakAlasamayaMsi cettabahula?mIe uttarAsADhAjogajutte miyaMke AroyA AroyaM dArayaM pasUyA, jAyamANesuya titthayaresu sabesuvi sabaloe ujjoto bhavati, titthayaramAyaro ya pacchannagabbhAto bhavaMti, jararuhirakalamalANi ya na havanti, tato jAte tiloganAthe teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM ahologavatthabAto aTTa disAkumArImahattarigAto saehiM sarahiM kUDehiM saehiM saehiM bhavaNehiM saehiM saehiM pAsAyavaDisaehiM patteyaM patteyaM cauhi sAmANIyasAhassIhiM carahiM mahattariyAhiM saparivArAhiM0 aNiyAhivaIhiM solasahiM AyarakkhadevasAhassIhiM annehiM bahUhiM vANamaMtarehiM devehi devIhi ya saddhiM saMparivuDAto, mahayAhayanadRgIyavAiyataMtItalatAlatuDiyaghaNamuiMgapaDuppavAiyaraveNaM divAI bhogabhogAI MII muMjamANIto viharanti, dikkumArikA nAma dikumArabhavanapativizeSajAtIyA devyaH, saehiM saehiM kUDehiM ityAdau tRtIyA HANCHAR Co-OCT-KANCLASSROO // 16 // ____ Jain Education interill www.iainelibrary.org
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ AAR KA4%%%%AC%* 4saptamyarthe prAkRtatvAt , tato'yamarthaH-svakIyeSu svakIyeSu kUTeSu svakIyeSu 2 bhavaneSu svakIyeSu 2 prAsAdAvataMsakeSu, prAsAdAlAvataMsakA nAma prAsAdavizeSAH, 'sAmANiyasAhassIhi' iti samAne vibhavAdau bhavA sAmAnikAH, adhyAtmAditvAdikaNa, dichamArikAmahattarikAH sadRzadyativibhavAdikA devya ityarthaH teSAM sahasrANi sAmAnikasahasrANi taizcatabhiH, prAkRtatvAcca 4 sUtre dIrghatvaM strItvaM ca, 'cauhi mahattariyAhiM ti mahattarikA nAma dikkumArikAtulyavibhavA dikumArikANAmanatikramaNIyava canA, 'mahayAhayetyAdi mahatA raveNeti yogaH, 'Aya'tti AkhyAnakapratibaddhAnIti vRddhAH athavA ahatAni-akSatAni avyAhatAni iti bhAvaHnAvyagIte pratItevAditAni ca tAni tantrI-vINA talA-hastatalAstAlA:-kasikAsyuTitAni-zeSataryANi vAditatantrItalatAlatruTitAni ghano ghanavat gambhIradhvaniyoM mRdaGgo-mAIlA paTunA-dakSapuruSeNa pravAditastataH eteSAM padAnAMdvanddhasteSAM yo ravastena divyAn-atipradhAnAn bhogAhA~ ye bhogA:-zabdAdayaste bhogabhogAstAna , sUtre napuMsakatAnirdezaHprAkRtatvAt , bhuJjAnA viharanti-Asate, taMjahA-"bhogaGkarA 1 bhogavatI 2, subhogA 3 bhogamAlinI 4 / toyadhArA 5vicittA ya 6, pupphamAlA 7 annidiyaa8||shaatte NaM tAsi ahologavatyavANaM ahaNhaM disAkumArimayaharigANaM paceyaM patteyaM AsaNANi calaMti, tate NaM tAo ahologavatthavAto aTTha disAkumArimayahariyAto patteyaM patteyaM AsaNAI caliyAI pAsaMti pAsittA ohiM pauMjaMti, bhagavaM titthayaraM ohiNA AbhoeMti, AbhoettA hatuTThacittamANaMdiyA pIimaNA paramasomaNassiyA harisavasavisappamANahiyayA viyasiyavarakamalanayaNA payaliyavarakaDagatuDiyakeuramauDakuMDaladdAhai ravirAyaMtaraiyavacchA pAlaMbapalaMbamANagholaMtabhUsaNadharA sasaMbhamaM turiyaM cavalaM sIhAsaNAto anbhuTuMti 2pAyapIDhAto paJcovhaMti Jain Education atemational For Private & Personal use only
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAta- niyuktiH 0 // 164 // paccoruhittA aMjalimauliyaggahatthA titthagarAbhimuhaM sattaTTha payAI aNugacchaMti aNugacchittA evaM jahA sake jAva vaMdittA|dikumArInamaMsittA annamannaM saddAveMti saddAvettA evaM vayAsI-uppaNNe khalu bho jaMbuddIve bhayavaM! titthayare taM jIyameyaM tIyapaccu- mahotsavaH ppannamaNAgayANaM ahologavatthavANaM ahaM disAkumArimayahariyANaM jammaNamahimaM karatae, taM gacchAmo NaM amhevi bhagavato jammaNamahimaM karemottikaTTa evaM vayaMti vaittA patteyaM 2 Abhiyoge deve saddAveti, sahAvettA evaM vayAsI-khippA4/meva bho devANuppiyA! aNegakhaMbhasayasaMniviTTha lIlaTThiyasAlibhaMjiyAga IhAmigausabhaturaganaramagaravihagavAlagakinnararuru sarabhacamarakuMjaravaNalayapaumalayabhatticittaM khaMbhuggayavaravairaveiAparigayAbhirAmaM vijAharajamalajuyalajaMtajuttaMpiva accIsahassamAlaNIyaM rUvagasahassakaliyaM bhisamANaM bhinbhisamANaM cakkhulloyaNasaM suhaphAsaM sassirIyarUvaM ghaMTAvalicaliyamahuramaNaharasaraM subhaM kaMtaM darisaNijaM nipuNociyamisamisaMtamaNirayaNaghaMTiyAjAlaparikkhittaM joyaNavicchinnaM divaM jANavimANaM viuvaha viuvittA eyamANattiyaM paJcappiNaha, tae NaM te AbhiogA devA aNegakhaMbhasayasaMniviTTha jAva paJcappiNaMti, tae NaM tAo ahologavatthavAo aTTa disAkumArimayahariyAto hatuTThA jAva hayahiyayA patteyaM patteyaM carahiM sAmANiyasAhassIhiM carahiM mayahariyAhiM jAva aNNehiM bahUhiM devehiM devIhi ya saddhiM saMparivuDAto te dive jANavimANe duruhaMti, duruhitA sabaDDIe sabajuIe sababaleNaM sadhasamudaeNaM sapAyareNaM sabavibhUIe sabavibhUsAe sabasaMbhameNaM sabadivatuDiyasaddaninAeNa // 16 // mahayAhayanahagIyavAiyataMtItalatAlatuDiyaghaNamuyaMgapaDuppavAiyaraveNaM tAe ukkiThAe turiyAe cavalAe caMDAe sigghAe javaNAe uddhyAe divAe devagatIe jeNeva bhagavato titthayarassa jammaNabhavaNe teNeva uvAgacchaMti, uvAgacchitvA bhagavato Jain Education inter For Private & Personal use only Allww.jainelibrary.org
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ CARROADCCstroM titthayarassa jammaNabhavaNaM tehiM divehiM jANavimANehiM tikkhuco AyAhiNaM payAhiNaM kareMti, karettA uttarapuracchime| disIbhAge IsiM cauraMgulamasaMpatte dharaNitale te dive jANavimANe ThAviti, ThAvittA patteyaM patteyaM cauhiM sAmANiyasAha-| essIhiM jAva saddhiM saMparibuDAto divahiMto jANavimANehitopaccoruhaMti, paccoruhittA jeNeva bhagavaM titdhayara tityayaramAyA ya teNeva uvAgacchaMti 2 titthayaraM titthayaramAyaM ca tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM kareMti karecA patteyaM patteyaM karayalaparilaggahiyaM dasanahaM sirasAvattaM matthae aMjaliM kaTTa evaM vayAsI-namo'tthu te rayaNakucchidhArie !jagappadIvadAyae caktuNo ya muttarasa sabajagajIvavacchalassa hiyakaragamaggadesiyavAgaddhivibhuppabhussa jiNasa nANissa nAyagassa buddharasa bohagassa | sabaloganAhassa sabajagamaMgalassa nimmamassa pavarakulasamunbhavassa jAikhattiyassa jaMsi loguttamassa jaNaNI dhannA'si | puNNA'si taM kayatthe !, amhe NaM devANuppiye ! ahologavatthabAto aTTa disAkumArimayaharigAto bhagavato titthayarassa] jammaNamahimaM karessAmo, taM tumbhehi na bhAiyavaMtikaha uttarapuracchimaM disIbhArga avakamaMti avakkamittA veciyasamugyAeNaM samohaNaMti samohaNittA saMkhijAI joyaNAI daMDa nisiraMti, taMjahA-yaNANaM 1 vayarANaM 2 veruliyANaM 3| lohiyakkhANaM 4 masAragallANaM 5 haMsagaThabhANaM 6 pulagANaM 7 sogaMdhiyANaM 8 joirasANaM 9 aMjaNANaM 10 aMjaNapulagANaM 11 rayaNANaM 12 jAyarUvANaM 13 aMkANaM 14 phalihANaM 15 ridvANaM 16 ahAvAyare poggale parisADiMti ahAvAyare 2 ahAmuhume poggale pariyAyeMti pariyAittA doccapi veuviyasamugghAeNaM samohaNaMti samohaNittA saMvagavAe viubaMti, se jahAnAmae kammagaradArae siyA taru jugavaM balavaM appAyaMke thirasaMghayaNe dhiraggahatya paDipuNNapANipAe piTuMtarorusaM Jain Education intention!
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAtaniryutiH | // 165 // Jain Education Intern ghAyapariNae ghaNanizciyavaTTavaliyakhaMdhe laMghaNavaggaNajavaNavAyAmasamatye urassavalasamaNNAgae talajamalajugalaparighanibhabAhU chede dakkhe kumale mehAvI niuNasippovagae egaM mahaM daMDasaMpucchaNiM vA silAgAhatthagaM vA veNusalAiyaM vA gahAya rAyaMgaNaM vA rAyaMte uraM vA ArAmaM vA deulaM vA sabhaM vA parva vA aturiyamacavalamasaMbhaMtaM niraMtaraM suniuNaM savato | samaMtA saMmajjejjA, evametAovi ahologavatthabAto aTTha disAkumArimaya harigAto saMvaTTavAe viuvaMti, viubittA teNaM | siveNaM maueNaM mArueNaM aNuddhieNaM bhUmitalavimalakaraNeNaM sadyouyasurabhikusumagaMdhANuvAsieNaM piMDimanIhArimagaMdhunDureNaM | tiriyaM pavAieNaM bhagavato titthagarassa jammaNaGkANassa sabato samaMtA joyaNaparimaMDalaM jaM kiMci taNaM vA pattaM vA kaTThe vA kaavaraM vA asuimacokkhaM pUraM dubbhigaMdhaM taM savaM AhuNiya AhuNiya egaMte eDaMti, eDittA jeNeva bhayavaM titthayare titthaya| ramAyA ya teNeva uvAgacchaMti uvAgacchittA bhagavato titthayarassa titthagaramAyAe ya adUrasAmaMte AgAyamANIto ciTThati, atra viSamapadavyAkhyA- 'ohiM paraMjaMti' avadhiM prayuJjate - vyApArayanti, Abhogayanti - paribhAvayantIti bhAvaH, 'haTThatuTThacittamANadiyA' iti hRSTatuSTA - atIvatuSTA, athavA hRSTA nAma vismayamApannA yathA aho bhagavAn AditIrthakaraH | samutpanna iti tuSTAH - toSaM kRtavatyaH, yathA bhavyamabhUt yadAdinAtho jAta iti, toSavazAdeva cittamAnanditaM - sphItIbhUtaM 'dunadi samRddhA' viti vacanAt yAsAM tAH cittAnanditAH sukhAdidarzanAt niSThAntasya pAkSikaH paranipAtaH makAraH prAkRtatvAdalAkSaNikaH, tataH padatrayasya padadvayapadadvayamIlanena karmadhArayaH, 'pIimaNA' iti prItirmanasi bhagavadviSayA yAsAM tAH | prItimanasaH, bhagavati bahumAnaparAyaNamAnasA iti, etadeva vyaktIkaroti- 'paramasomaNassiyA' iti zobhanaM mano yeSAM te dikumArImahotsavaH // 165 //
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 % ActoCHOCOLARRECT sumanasasteSAM bhAvassaumanasvaM paramaM ca tat saumanasyaM ca paramasaumanasyaM tatsaJjAtaM yAsAM tAH paramasomanasthitAH etadeva vyaktIkaroti-'harisavasavisappamANahiyayA' harSavazena visappa-vistArayAyi hRdayaM yAsAM tA harSavazavisarpadahRdayAH, harSavazAdeva ca vikasite varakamalavannayane yAsAM tA vikasitavarakamalanayanAH, harSavamaccharIroddharSe 'payaliyavarakaDagaDiyakeyUramauDakuMDale'tti pracalitAni varANi kaTakAni-kalAcikAbharaNAni truTitAni-bAhurakSikAH keyUrANi-bAhvAbharaNavizeSarUpANi mukuTA:-zirobhUSaNAni kuNDalAni-karNAbharaNAni yAsAM tAH pracalitavarakaTakatruTitakeyUramukuTakuNDalA, tathA dvAreNa virAjamAnamata eva ratidaM vakSo yAsAM tA hAravirAjamAnaratidavakSasaH, tataH pUrvapadena vizeSaNasamAsaH, tathA pralamvate iti pralamvaH-AbharaNavizeSaH taM pralambamAnaM gholanti bhUSaNAni ca dharantIti pralambamAnapralambagholabhUSaNadharAH, pralambamAnapadasya vizeSyAt paranipAtaHprAkRtatvAd , harSavazAdeva 'sasambhrama' samdhamaH iha vivakSitakriyAyAmAdarabahumAnapUrvikA pravRttiH saha samdhamo yasyAbhyutthAnasya tatsasambhramaM, kriyAvizeSaNametat , tvaritaM-zIghraM capalaM-sambhramavazA deva yathA vyAkulaM bhavati, evaM ca siMhAsanAdamyuttiSThanti, 'aJjaliyamauliyahatthA' iti aJjalyA-aJjalirUpatayA muku6litau hastI yAsAM tAstathA, 'evaM jahA sakke' iti evaM yathA zake vakSyamANaM tathA'tra veditavyam , 'aNegakhaMbhasayasaMniviTTha' miti anekeSu stambhazateSu niviSTamanekastambhazataniviSTaM 'lIlaTThiyasAlabhaMjiyAga miti lIlayA sthitAH lIlAsthitAH zA labhaJjikA:-puttalikA yatra tattathA, 'IhAmiyetyAdi IhAmRgA-vRkA vyAlA:-zvApadabhujagA IhAmRgaRSabhaturaganaramakaravihagavyAlakinnaraharusarabhacamarakuMjaravanalatApAlatAnAM bhaktyA-vicchittyA citram-Alekho yatra tattathA, tathA stambhodga ACACCii For Private & Personal use only
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ upoddhAtaniyuktiH tayA-stambhoparivartinyA varavajraratnamayyA vedikayA parigataM sat yadabhirAmaM stambhodgatavaravajravedikAparigatAbhirAmaM, tathA vidyAM dharantIti vidyAdharA:-viziSTa vidyAzaktimantasteSAM yamalayugalAni-samAnazIlAni dvandvAni teSAM yantrANi-prapaJcavizepAH aJciSAM-maNiratnaprabhAjvAlAnAM sahasrarmAlanIyaM-parivAraNIyaM, kimuktaM bhavati -evaM nAma atyadbhutamaNiratna-IN prabhAjAlarAkalitamavabhAti yathA nUnamidaM na svAbhAvika kintu viziSTavidyAzaktimatpuruSaprapaJcaprabhAvitamiti, tathA rUpakasahasrakalitaM, tathA 'bhisamANaM' dIpyamAnaM 'bhisaMtaM dipyaMta'mitivacanAt, 'bhinbhisamANam'asakRt dedIpyamAnaM 'cakkhulloyaNalesaM'ti cakSuH kartR lokane-avalokane lisatIva darzanIyatvAtizayabhAvAt yattatathA zubhasparza, sazrIka rUpam-AkAro yatra tatsazrIkarUpaM, tathA ghaNTAvale:-ghaNTApaGke vAtavazena calitAyAH-kampitAyAH madhuraH-zrotrapriyo manoharo-manonivRttikaraH svaro yatra tad ghaNTAvalicalitamadhuramanoharasvaraM, zubhaM yathoditavAstulakSaNopetatvAt , kAntaM kamanIyamata eva darzanIyaM, 'niuNoviyamisamisaMtamaNirayaNaghaMTiyAjAlaparikkhitta'miti nipuNamiti-nipuNakriyamoviyatti-khacitAni misamisaMtatti-dedIpyamAnAni maNiratnAni yatra ghaNTikAjAle tattathA tena ityaMbhUtena ghaNTikAjAlena-1 kSudraghaNTikAsamUhena pari sAmastyena kSiptaM yattattathA, 'sabaDDIe' ityAdi sarvavyA-parivArAdikayA sarvadyutyA-yathAzakti visphAritena zarIrAbharaNatejasA sarvabalena-samastAnIkena sarvasamudAyena-svasvAbhiyogyAdisamastaparivAreNa sarvAdareNa|M 4 samastena yAvacchatito balena sarvavibhUtyA-sarvasampadA sarvavibhUSayA-yAvacchakti skArodArazRGgArakaraNena sarvasambhrameNa sampramo nAmAtra bhagavatsamIpAgamanaM prati yAvacchakti tvaritA pravRttiH 'sabadibaDiyasahasaMninAeNaM'ti sarvANi ca tAni* CHACANCACCAM // 166 // Jain Education Inten For Private & Personal use only to
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ CAAAAAAAAAAA+y. divyatuTitAni-divatUryANi ca teSAM zabdAH sarvadivyatuTitazabdAsteSAM ekatra mIlanena ya saGgato titarAM nAdomahAn ghoSaH sarvadivyatuTitazabdasanninAdastena, 'tAe ukiTThAe' ityAdi tayA devajanapraziddhayA utkRSTayA-prazastayA zIghrasaJcaraNAt tvaritayA-zIghratarameva tayA pradezAntarakramaNAt capaleva capalA tayA-krodhAviSTasyeva zramAsaMvedanAt paNDeva caNDA tayA zIghratvaguNayogAt zIghrA tayA zIghayA paramotkRSTavegapariNAmopetA javanA tayA vAtoddhRtasya digadantavyApino rajasa iva yA gatiH sA uddhRtA tayA, itthaMbhUtayA divyayA devagatyA 'AyAhiNaM payAhiNaM kareMti' A sarvataH | samantAt paribhramatAM dakSiNameva janmabhavanaM yathA bhavati, evaM pradakSiNaM kurvanti, 'karayalapariggahiya'mityAdi dvayohastayoranyo'nyAntaritAlikayoH sampuTarUpatayA yadekatra mIlanaM sA aJjalistAM, kathaMbhUtAmityAha karatalAbhyAM parigRhItA-niSpAditA karatalaparigRhItA tAM, tathA AvartanamAvataH zirasyAvoM yasyAM sA zirasyAvA 'kaNThekAla urasilome'tyAdivat aluksamAsaH tAmata eva mastake kRtvA namo'stu te-tubhyaM ratnaM bhagavallakSaNaM kukSau dhArayatIti ratnakukSi-14 dhArikA tasyAH sambodhanaM ratnakukSidhArike, jagataH pradIpa iva jagatpradIpastadAyike, cakSuriva cakSuH, cakSubhavacakSurityarthaH tasyedaM bhagavadvizeSaNaM, bhAvacakSuH kila vivekarUpamamUrta bhavati bhagavAMzca sAkSAnmUrta ityata Aha-mUrtasya, tathA, sarvajagajIvavatsalasya 'chajjIvahiyaM jiNA vetIti vacanAt , tathA hitakaryeva hitakArakA mArgadezikA ca yA vAgRddhiHvAksampad, punaH kathambhUtetyata Aha-vibhuH-vyApikA sarvasvasvabhASAnugamanena pariNamanAt tasyAH prabhuH-svAmI hitakara-18 mArgadezakavAgRddhivibhuprabhustasya, puMvadbhAvaH samAsasya karmadhArayatvAt , vibhuzabdasya paranipAtaH prAkRtatvAt , jinasya Jain Education inte Howjainelibrary.org
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAtaniryuktiH // 167 // jJAnino jJAnatrayopetatvAt, bhAvikevalajJAnasambhavAdvA, jJAyakasvA pareSAM jJAnotpAdakatvAt, buddhasya svayaM buddhatvAd bodha| kasya saddharmmadezanayA mArge pravarttakatvAt sarvalokanAthasya indrAdInAmapi namaskaraNIyatvAt sarvajagamaGgalasya bhuvanatraye'|pyupadravavinAzakatvAt nimmasya kvacidapi mamatvAbhAvAt, pravaraM yatkuzalaM - kuzalAnuSThAnajanyaM tIrthakaranAmakarma tasmAt | samudbhAvaH - utpattiryasya sa pravarakuzala samudbhavastasya jAtyakSatriyasya bhAvakSatA trAyakatvAt, yadasi bhagavato lokottamasya | jananI, tat he kRtArthe ! dhanyA'si - sapuNyAsi / 'veDaviyasa mugdhAeNa' mityAdi, vaikriya samudghAtena - vaikriyakaraNAya prayatna vizeSeNa samavahanyante, samavahatA bhavantItyarthaH, samavahatAzcAtmapradezAn dUrato vikSipanti, tathA cAha - 'saMkhejANi joyaNANi daMDa nisiraMti', daNDa iva daNDa aurdhvAdhaAyataH zarIravAhalyo jIvapradezasamUhastaM zarIrAdvahiH saGkhyeyAni yojanAni yAvat nisRjanti-niSkAzayanti, nisRjya tathAvidhAn pudgalAn Adadate, etadeva darzayati tadyathAratnAnAM - karketanAdInAM vajrANAmityAdi pAThasiddhaM yathAvAdarAn - asArAn pudgalAn parizAtayanti, tathA sUkSmAnsArAn pudgalAn paryAdAya cikIrSitarUpanirmApaNArthaM dvitIyamapi vAraM vaikriyasamudghAtena samavahanyante, samavahatya ca | yathoktAnAM ratnAdInAM yogyAn pudgalAn yathAbAdarAn parizAtayanti yathAsUkSmAn paryAdadate, 'se jahA nAmae' ityAdi, |saH - vakSyamANaguNo yathAnAmakaH - anirdiSTanAmA kazcit karmmakaradArakaH, kiM viziSTa ityAha-taruNaH - pravarddhamAnavayAH, Aha| dArakaH pravarddhamAnavayA eva bhavati tataH kimanena vizeSaNena ?, na, AsannamRtyoH pravarddhamAnavayastvAbhAvAt, nahi Asanna mRtyuH pravarddhamAnavayA bhavati, na ca tasya viziSTasAmarthya sambhavaH Asanna mRtyutvAdeva, viziSTasAmarthyapratipAdanArthazcaiSa Arambhastato Jain Education Internation dikumArImahotsavaH // 167 //
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ KAKKA 'rthavadvizeSaNam, anye tu vyAcakSate-iha yadravyaM viziSTavarNAdiguNopetamabhinavaM ca vataruNamiti loke prasiddhaM, pathA taruNamidamazvatthapatramiti, tataH sa karmakaradArakastaruNa iti kimuktaM bhavati |-abhinsso viziSTavarNAdiguNopetazceti, tathA hAyuga-suSamaduSamAdiH kAlaH sa svena rUpeNa yasyAsti na doSaduSTaH sa yugavAn , kAlopadravarahita ityarthaH, bala-sAmarthya tad yasyAsti sa balavAn , 'appAyaMke' ityAdi,alpazabdo'bhAvavAcI alpa:-sarvathA avidyamAnaH AtaGko-jvarAdiryasya so'lpAtakaH sthiraM-dRDhaM prathamamityarthaH saMhananaM yasya sa sthirasaMhananaH, tathA sthirau-agrahastau yasya sa sthirAgrahasta:pratipUrNapANipAdaH, itarasya samyakkamakaravAyogAt, 'piTuMtarorusaMghAyapariNae' pRSThaM antare ca-pArzvarUpe UrU ca sahAtena-saMhatatvena pariNatI yasya sa pRSThAntarorusaGghAtapariNataH, dRDhapRSThAntaroruritibhAvaH, tathA dhanam-atizayena nicitau-niviDataracayamApannau vRttau valitAviva valitau skandhI yasya sa nicitaghanavRttavalitaskandhaH, tathA lahune-atidIrghasyAtyuccasyApi cAtikramaNe valgane pratIte javane-vege vyAyAme ca samartho laDanavalganajavanavyAyAmasa*marthaH, tathA urasi bhavamurasyaM tacca tadbalaM ca urasyavalaM tatsamanvAgataH prApta urasyavalasamanvAgataH, AntarotsAhavIryayukta iti bhAvaH, tathA talau-tAlavRkSau tayoryamalayugalaM-samazreNikaM yugalaM tena parigheNa ca atisaralatayA pIvaratayA ca nimau-sadRzau bAhU yasya sa talayamalaparighanibhavAhuH, cheko-dvAsaptatikalApaNDitaH dakSaH-kAryANAmavilambitakArI kuzalaH-samyakriyAparijJAnavAn medhAvI-parasparAvyAhatapUrvAparAnusandhAnadakSaH ata eva nipuNaM yathA bhavati, evaM -kriyAsu kauzalamupagatA-prAcI nipuNazilpopagataH, 'daMDasaMpurachaNa'ti daMDapucchaNakaM zalAkAhastakaM-saratparNAdi Jan Education Internation
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ nighuktiH // 168 // % zalAkAsamudAya veNuzalAkikAM-veNuzalAkAmayIM sammArjanI, taNaM sirvaNamityAdi, tatkAlavikurvitena zivena kasyApyu dikkamArIpadravakAritvAbhAvAt , mRdunA zarIrasukhasparzahetutvAt 'piNDimanIhArimagaMdhuddhareNaM ti piNDimaH-piNDitaHsan yo nihA- *mahotsavaH rimo-dUraM yAvad gamanazIlo gandhastena kRtvA uddhara:-uddhataH piNDimanihArimagandhoddharastena, 'joyaNaparimaMDalaM jaMkiMci taNaM vA ityAdi, yojanaparimaNDalakSetraM yAvat yatkizcit tRNaM vA ityAdi pratItam , azuci-apavitraM, etadeva vyAcaSTeacokSaM-pUtivirUpagandham , etadeva vyAcaSTe-durabhigandhaM, zeSa sugama / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM uddhalogavatthabAto aha disAkumArimayahariyAto saehiM 2 taM ceva jAva viharanti, taMjahA-mehaMkarA 1 mehavatI 2, sumehA 3 mehamAliNI 4 / suvacchA 5 vacchamittA 6 ya, vAriseNA 7 balAhagA 8 // 1 // tae NaM tAsiM uddhalogavatyavANaM aTThaNhaM disAkumArimayahariyANaM patteyaM patteyaM AsaNAI calaMti, evaM taM ceva bhANiyaba, jAva amhe NaM devANuppie ! uddhaloyavatthavAto aTTha disAkumArimayahariyAto bhayavato titthayarassa jammaNamahimaM karissAmo, taM tunbhehiM na bhAiyavaMtikaTu uttarapurasthima |disIbhAgaM avakamaMti 2 jAva doccapi veubiyasamugghAeNaM samohaNaMti samohaNittA abhavaddalae viubaMti, se jahA nAmae kammakaradArage siyA taruNe jAva niuNasippovagae, egaM mahaM dagavAragaM vA dagakuMbhagaM vA dagathAlagaM vA dagakalasaM vA gahAya rAyaMgaNaM vA rAyaMteuraM vA ArAmaM vA deulaM vA sabhaM vA parva vA aturiyamacavalamasaMbhaMtaM suniuNaM sabato samaMtA 5 AvarisijjA, evameva tAto'vi uddhalogavadhavAto aTThadisAkumArimayahariyAto abhavaddalae viuviti, vAH-pAnIyaM tasya dalAni vArdalAni tAnyeva vAdalakAni meghA ityarthaH, apo bibhratIti andhANi-ghAstAnyasmin santIti T4%4%4% 86 CREACHE Jain Education Inter ww.jainelibrary.org
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ abhrAdibhya iti matvarthIyo'kArapratyayaH AkAza ityarthaH, abhre vAdalakAni athavAdalakAni tAni vikurvanti, AkAze | meghAn vikurvantItyarthaH, anbhavahale viuvittA khippAmeva taNataNAyaMti-garjayantItyarthaH, khippAmeva taNataNAyittA khippAmeva vijuyAyaMti-vidyutaM kurvantItyarthaH, vijuyAittA bhagavato jammaNaTThANassa sabato samaMtA joyaNaparimaMDalaM naccodakaM nAimaTTiyaM paviralaphusiyaM rayareNuviNAsaNaM-zlakSNatarA reNupudgalA rajAta eva sthUlA reNavaH rajAMsi ca reNavazca rajoreNavasteSAM vinAzanaM rajoreNuvinAzanaM, divaM surabhigaMdhodagavAsa vAsaMti vAsittA nihayarayaM naharayaM bhaTTarayaM uvasaMtarayaM pasaMtarayaM kareMti, nihataM rajo bhUya utthAnAsambhavAt yatra tannihatarajaH, tatra nihatatvaM rajasaH kSaNamAtrotthAnAbhAvenApi sambhavati tata Aha-'naSTarajA' naSTaM-sarvathA adRzyIbhUtaM rajo yatra tannaSTarajA, bhraSTaM-bAtoddhRtatayA yojanamAtrAt kSetrAt dUrataH palAyitaM rajo yasmAt tadbhaSTarajaH, etadeva ekArthikadvayena prakaTayati-uvasaMtarayaM pasaMtarayamiti, niyarayaM jAva pasaM-II varayaM karetA khippAmeva uvasamaMti uvasamettAtacaMpivebiyasamugdhAeNaM samohaNairaNittA pupphavaddalae viuti-puSpavarSa kANi vAIlakAni puSpavAIlakAni tAni vikurvanti, se jahA nAmae kammagaradArae siyA taruNe jugavaM jAva niuNasi ppovagae ega mahaM pupphapaDalaga vA pupphacaMgeriyaM vA pupphachajiyaM vA pupphapatthigaM vA gahAya rAyaMgaNaM vA rAyaMtejaraM 18 vA ArAmaM vA deulaM vA sabhaM vA parva vA kayaggahagahiyakarayalapanbhaTThavippamukkeNaM, iha maithunasaMraMbhe rabhasavazAt yat yuvateH18 sAkezeSu paJcAGgalibhiryahaNaM sa kacagrahastena gRhItaM kacagrahagRhItaM karatalAva vipramukaM sat prabhraSTaM karatalaprabhRSTavipramuktaM mA.sU.29 prAkRtatvAt padavyatyayastato vizeSaNasamAsaH tena, dasadbhavaNNaNaM kusumeNa puSphapuMjovayArakaliyaM karejA, evameva tAovi %*%*%*964 HASHIRAALAM SEKASACARMA Jain Education Internal For Private & Personal use only vijainelibrary.org
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAtaniryuktiH // 169 // Jain Education Intern | udyogavatthabAto aTTha disAkumArimayahariyAto pupphabaddalae vicittA khippAmeva taNataNAyaMti khippAmaiva vijjuyAyaMti bijjuyAittA bhagavato jammaNatthANassa sabato samaMtA joyaNaparimaMDalaM jalajatthalajabhAsurappabhUyassa jalajaM padmAdi sthalajaMvica kilAdi bhAsvaraM - dIpyamAnaM prabhUtam - atipracuraM tataH padadvaya2mIlanena vizeSaNasamAsaH, tassa veMTaTThAiyarasa dasaddha| vaNNakusumassa paMcavarNakusumajAtasyetyarthaH jannussehapamANamettaM vAsaM vAsaMti vAsittA kAlAgarupavara kuMdurukka turukka dhUvamaghamaghaMtagaMdhuddhyAbhirAmaM sugaMdhavaragaMdhagaMdhiyaM gaMdhavaTTIbhUyaM surakharAbhigamaNajoggaM kareMti karettA jeNeva bhayavaM titthayare tittha| yaramAyA ya teNeva uvAgacchaMti jAva parigAyamANIo cidvaMti, atra kAlAguruH prasiddhaH pravaraH -- pradhAnaH kundurukaH-| cIDA turuSkaM silhakaM teSAM dhUpasya yo maghamaghAyamAno gandhaH udbhUtaH - itastato viprasRtastenAbhirAmaM - ramaNIyaM kAlAgurupravarakundurukkaturuSka dhUpamaghamaghAyamAnagandhoddhutAbhirAmaM, tathA zobhano gandho yeSAM te sugandhAste ca te varagandhAzcavAsAH sugandhavaragandhAsteSAM gandhaH so'syAstIti sugandhavaragandhagandhikaM, 'ato'nekasvarA' ditIkapratyayaH, ata eva |gandhavartibhUtaM saurabhyAtizayAt / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM puracchimaruyagavatthavAto aTTha disAkumArimahayariyAto | saehiM saehiM kuDehiM jAva viharaMti, taMjahA - naMduttarA ya 1 naMdA 2, ANaMdA 3 naMdivaddhaNA 4 | vijayA ya 5 vejayaMtI 6, jayaMtI 7 aparAjiyA 8 // 1 // sesaM taddeva jAva tumbhehiM na bhAiyavaMtikaTTu bhagavato titthayarasta titthayara| mAUpa ya puratthimeNaM AyaMsahatthagayAto AgAyamANIto parigAyamANIo cidveti / teNaM kAleNaM teNaM samarpaNaM dAhiNa| ruyagavatthabAto ahna disAkumArimaddayariyAto saehiM saparhi kUDehiM taddeva jAva viharaMti, taMjA - samAhAsa 1 For Plivate & Personal Use Only Urdhvaloka| dikumArImahotsava: // 169 // w.jainelibrary.org
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ sumpadiNNA 2 suppabaddhA jasodharA 4AlacchimatI 5 cittaguttA 6 vasundharA 7 sesaktI, taheba jAva na bhAiya-10 vaMtika bhagavato titthayarassa titthayaramAUe ya dAhiNaNaM bhiMgArahatthagayAo AgAyamANIo prigaaymaanniio| ciTThati / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM paJcasthimaruyagavatthabAto aDha disAkumArimahayariyAto sarahiM saehiM kUDehiM taheva| jAva viharaMti, taMjahA-ilAdevI 1 surAdevI 2 puhavI 3 paumAvaI 4 / eganAsA 5 navamIyA 6 bhaddA . sIyA ya 8 | ahamiyA, taheva jAva tumbhehiM na bhAiyavaMtika? bhagavao titthayarassa titthayaramAue ya paJcasthimeNa tAlaviNTahatya-18 gayAo AgAyamANIo parigAyamANIo ciTThati / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM uttarilaruyagavatthabAto aDha disAkumArimapahariyAo saehiM saehiM kuDehiM taheva jAva viharaMti, taMjahA-alaMbusA 1 missakesI ya 2 puMDarIkA ya 3 vAruNI hAsA 5 saJcappabhA ceva 6 hirI 7 sirI ceva 8 uttarato taheva jAva tumbhehina bhAiyavaMtikaTTa bhayavao titthayarassa titthayaramAUe ya uttareNaM cAmarahatthagayAto AgAyamANIo parigAyamANIto ciTThati / teNaM * kAleNaM teNaM samaeNaM vidisiruyagavatthabAto cattAri disAkumArimayahariyAto saehiM 2 kUDehiM taheva jAva viharaMti, taMjahA-cittA ya 1cittakaNagA 2 saterA 3 soyAmaNI 4, taheva jAva na bhAiyavaMtikadR bhagavato titthayarassa tisthayaramAUe acaUsu vidisAsu dIviAhatthagayAto AgAyamANIto parigAyamANIto ciTuMti / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM majjhimaruyagavatthabAto cattAri disAkumArimayahariyAto saehiM sarahiM kuDehiM taheva jAva viharaMti, taMjahA-"khyA 1 ruyaMsA 2 suruyA 3 ruyagAvatI 4, vaheba jAva tummehina bhAiyavaMtikaha bhagavato titthayarassa paraMgulavajaM nAbhi kakakakaka For Private & Personal use only
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAta kappati kappettA viyaraM khaNati khaNittA viyarae nAbhiM nihaNaMti nihaNittA rayaNANaM vayarANa ya pUraMti pUricA hari- pUrvadakSiNaniyuktiH yAliyApeDhaM parvadhati, bhagavato titthayarassa jammaNabhavaNassa purathimadAhiNuttareNaM tato kayalIharage viuti, taeNaM pazcimotta tesiM kayalIharagANaM bahumajjhadesabhAge tao cAussAlae viuviti, tae NaM tersi cAussAlANaM bahumajjhadesabhAge ttohaarvidigm||17|| sIhAsaNe viurvati, tesi NaM sIhAsaNANaM ayameyArUve vaNNAvAse paNNate, taMjahA-tavaNijamayA cakkalA rayayAmayA dhyarucaka 4AsIhA sovanniyA pAyA nANAmaNimayAiM pAyasIsagAI jaMvUNayAmayAiM gattAI nANAmaNimayaM viccAsaNaM siMhAsaNe kumAryaH hAmiyaturaganaramagaravihagavAlagakinnararurusarabhacamarakuMjaravaNalayapaumalayabhatticittA sasArasArovaciyamaNirayaNapAyasAvIDhA attharayamauyamasUranavattayakusaMtaliccakesarapaJcatthuyAbhirAmA suviraiyaraittANA ovaciyakhomadugullapahapaDicchAyaNA rattaMsuyasaMvuyA surammA AINagarUyabUranavaNIyatUlaphAsA pAsAIyA darisaNijjA abhirUvA paDirUvA, atra tapanIyamayAni cakkalAni-pAdAnAmadho vRttAkArA avayavavizeSAH, rajatamayAH siMhA yairupazobhitaM sattatsiMhAsanamucyate, sauvarNikAH-suvarNamayAH pAdAH, nAnAmaNimayAni pAdazIrSakANi-pAdAnAmuparitanA avayavavizeSAH, jAmbUnadaMsuvarNavizeSastanmayAni gAtrANi-ISAdIni nAnAmaNimayaM vicaM-vAnaM, 'sasArovaciyetyAdi sArasAraiH-pradhAnapradhAna maNiratnairupacitena pAdapIThena saha yAni tAni sasArasAropacitamaNiratnapAdapIThAni, prAkRtatvAtpadavyatyayaH, tathA Asta- // 17 // rakam-AcchAdakaM mRdu yasya tadAstarakamRdu vizeSaNasya paranipAtaHprAkRtatvAt navA:tvac yeSAM te navatvacaH kuzAntA-1 danbheparyantA navatvacazca te kuzAntAca navatvakuzAntAsta eva liccAni-komalAni namanazIlAni ca kesarANi madhye yasya xi Jain Education Inter For Private & Personal use only a w.jainelibrary.org
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ NASAAMANNER** masUrakasya tannavatvakuzAntaliccakesaraM AstarakamRdunA masUrakena navatvakkuzAntaliccakesareNa pratyavastRtAni-AcchAditAni santi yAni abhirAmANi tAni tathA, tathA suSTu viracitaM rajastrANaM yeSAmupari tAni suviracitarajakhANAni, tathA oyaviyaM-viziSTaparikarmaNAparikarmitaM kSauma-dukUlapaTTarUpaM praticchAdanaM yeSAM tAni tathA, pAvato rakkAMzukasaMvRtAni, ata eva suramyANi tathA AjinakaM-carmamayaM vastraM etacca svabhAvAdatikomalaM bhavati rUtaM-karpAsapakSma bUro-vanaspativizeSaH navanItaM-bakSaNaM tulam-arkatUlaM teSAmiva sparzo yeSAM tAni tathA,prAsAdIyAni manaHprasAdahetutvAd darzanIyAni | rUpAtizayabhAvAt tathA abhi-pratikSaNaM navaM navamiva rUpaM yeSAMtAni abhirUpANi itthaM prtiruupaanni-prtivishissttruupaanniiti| tae NaM tAto rUyagamajjhavatthabAto cattAri disAkumArimayahariyAto jeNeva bhagavaM titthayare teNeva uvAgacchaMti uvAga. cchittA bhayavaM titthayaraM karayalapuDeNa titthayaramAyaraM ca bAhAe geNhaMti geNhettA jeNeva dAhiNille kayalIharae jeNeva cAussAlae jeNeva sIhAsaNe teNeva uvAgacchaMti uvAgacchittA bhagavaM titthayaraM titthayaramAyaraM ca sIhAsaNe nisI-1 yAviti nisIyAvicA sayapAgasahassapAgatillehiM abbhegiMti abbhaMgittA surabhigaMdhavaTTaeNaM ubaTTiti ubaTTittA bhayavaM| titthayaraM karayalapuDeNaM titthayaramAyaraMca vAhAhiM giNhanti geNhettA jeNeva purathimille kayalIharae jeNeva cAussAle jeNeva, sIhAsaNe teNeva uvAgacchaMti uvAgacchittA bhayavaM titthayaraM titthayaramAyaraM ca sIhAsaNe nisIyAviMti, nisIyAvittA, atihiM udaehiM majjAveMti, taMjahA- gaMdhodaeNaM pupphodaeNaM suddhodageNaMti, majAvittA sabAlaMkAravibhUsie karati karettA bhayavaM titthayara karayalapuDeNaM titthayaramAyaraM ca bAhAhi geNhaMti giNhittA jeNeva uttarille kayalIgharage jeNeva cAussAlae Jain Education Intem For Private & Personal use only jainelibrary.org
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ upoddhAtaniryuktiH // 171 // Jain Education Inter jeNeva sIhAsaNe teNeva uvAgacchaMti uvAgacchittA bhayavaM tithayaraM titthayaramAtyaraM va sIhAsaNe nisIyAviMti nisIyA - | vittA abhiyoge deve saddAveMti, saddAvittA evaM vyAsI - khippAmeva bho devANuppiyA ! cullahimavaMtAto vAsaharapaiyAto gosIsacaMdaNakaTThAI sAharaha, tae NaM te AbhiyogA devA tAhiM ruyagamajjhatratthavAhiM cauhiM disAkumArimayahariyAhiM evaM buttA samANA haTTatuTThA jAva harisavasavisappamANahiyayA viNaeNa vayaNaM paDicchittA khippAmeva cullahimavaMtAto | vAsaharapaiyAto gosIsacaMdanakaTThAI sarasAI sAhareMti, tae NaM tAto majjhimaruyagavatthadhAMto cattAri disAkumArimayahariyAto saragaM kareMti saragaM karettA araNiM ghaDaMti araNiM ghaDettA saraeNaM araNiM mahaMti araNiM mahittA aggiM pArDeti aggiM pADettA aggi saMdhukaMti aggiM saMdhukittA gosIsacaMdaNakaTThe pakkhivaMti pakkhivittA aggi ujjAleMti aggiM ujjAlettA samidhAkaTThAI pakkhivaMti samidhAkaThThAI pakkhivittA aggihomaM kareMti aggihomaM karettA bhUikammaM kariMti bhUikammaM karitA rakkhApoiliyaM baMdhaMti baMdhittA nANAmaNirayaNabhatticitte duve pAsANavaTTage gahAya bhagavato titthayarassa kaNNamUlaMsi TiTTiyAveMti, bhavau bhayavaM ! pacayAue, tae NaM tAo ruyagamajjhavatthabAto cacAri disAkumArimaya hariyAto bhagavaM titthayaraM karayalapuDeNaM titthayaramAyaraM ca bAhAe gevhaMti geNhettA jeNetra titthayarassa bhagavato jammaNabhavaNe | teNeva uvAgacchati uvAgacchittA titthayaramAyaraM sayaNijjaMsi nisIyAveMti, bhagavaM titthayaraM bhAUe prAse ThaveMti ThavettA AgAyamANIo parigAya mANIto cirhati // teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM sake nAmaM deviMde devarAyA va pANI puraMdare sata| kaU sahasyakkhe maghacaM pAkasAsaNe dAhiNaDaloyA hivaI baccIsa vimANAvAsasama sahassAhivaI erAvaNavAhaNe suriMde bhara dikumArIkRtaM jinamajjanAdi // 171 //
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 % yaMvaravatyadhare AlaiyamAlamauDe navahemacArucicacaMcalakuMDalavilihijjamANagaMDe mAsuragoMdI palaMbavaNamAle mahaDDIe mahaju-IN |ie mahAbale mahAyase mahANubhAve mahAsukkhe sohamme kappe sohammavaDisae vimANe sabhAe suhammAe sakaMsi sIhAsaNaMsi | se gaM tattha basIsAe vimANAvAsasayasahassANaM caurAsIe sAmANiyasAhassINaM ticIsAe vAyattIsagANaM pauNDaM logapAlANaM aTTaNhaM aggamahisINaM saparivArANaM tiNhaM parisANaM sattaNDaM aNiyANa sattaNDaM aNiyAhivaINa cauNDaM caurAsINaM AyarakkhadevasAhassINaM annesiM ca bahUNaM sohammakappavAsINaM vemANiyANaM devANa ya devINa ya AhevacaM porevacaM bhahittaM sAmittaM mayaharagattaM ANAIsaraseNAvaJcaM kAremANe pAlemANe mahayAhayanahagIyavAiyaMtaMtItalatAlatuDiyaSaNamuiMgapaduppavAiyaraveNaM divAI bhogabhogAI bhuMjamANe viharai / atra vajapANI iti vajaM pANAvasyeti bajrapANiH asurAdipuradAraNAt purandaraH zataM RtUnA-pratimAnAmabhigrahavizeSarUpANAM zramaNopAsakapaJcamapratimArUpANAM vA kArtikazreSThibhavApekSayA yasya sa zatakratuH, 'sahasakkhe' iti sahasramaNAM yasyAsau sahasrAkSaH, indrasya hi kila mantriNAM pazca zatAni, tadIyAnAM cAkSNAmindraprayojanavyAptatayA indrasambandhitvena vivakSaNAt sahanAkSatvamindrasya, 'maghavaMti' maghA-mahAmeghAste yasya vaze santi sa maghavAna , pAko nAma baliripuH sa ziSyate-nirAkriyate yena sa pAkazAsanaH, tathA arajAMsi-rajorahitAni svacchatayA ambaravadambarANi vastrANi dhArayatIti arajo'mbaravastradharaH, tathA mAlA ca mukuTazca mAlAmukuTamAla gitam-AviddhaM mAlAmukuTaM yena sa AThagitamAlAmukuTaH, tathA navamivAtyutkaTacAruvarNatvAvaM hema yatra te navahemnI navahe. damanyAM cArucitrAbhyAM cazcAbhyAM kuNDalAmyAM vilikhyamAnau gaNDau yasya sa tathA, bhAsvarA bondiH-tanuryasyAsau bhAsva. A4%A4 Tww.iainelibrary.org
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4% A upoddhAtaniyuktiH // 17 // C2:560%ANACACA- rabondiH, pralamvate iti pralambA vanamAlA yasya sa tathA,maharddhiko vimAnaparivArAdikAyA RddheH atyadbhutatvAt mahAdyutiH zakendrAsazarIragatAbharaNagatamahAdyutisadbhAvAt , mahAbalo mahAzarIraprANasadbhAvAt mahAyazA bhuvanatrayagatakhyAtitvAt , mahAnu-nicalanAdi |bhAgaH sadbhUtazApAnugrahavipayasAmarthya sadbhAvAt, ata eva mahAsaukhyaH, 'Ahebacca'mityAdi, adhipateH karma AdhipatyaM rakSA ityarthaH sA ca rakSA sAmAnyenApyArakSakeNeva kriyate tata Aha-purasya patiH purapatiH tasya karma paurapatyaM, sarveSAmAtmIyAnAM madhye'gresaratvamiti bhAvaH, taccAgresaratvaM nAyakatvamantareNApi svanAyakaniyuktaM tathAvidhagRhacintakasAmAnyapuruSasyeva bhavati, tata Aha-svAmitvaM' svamasyAstIti svAmI tadbhAvaH svAmitvaM nAyakatvamityarthaH, tacca nAyakatvaM kadAcitpoSakatvamantareNApi bhavati yathA hariNayUthAdhipaterhariNasya, tata Aha-bhartRtva-poSakatvamata eva mahattarakatvaM, tadapi ca mahattarakatvaM kasyacidAjJAvikalasyApi sambhavati yathA kasyadvaNijaH svadAsadAsIvarga prati, tata Aha'ANAIsaraseNAvaccaM' AjJayA IzvaraH AjJezvaraH senAyAH patiH senApatiH AjJezvarazcAsau senApatizca tasya karma AjJezvarasenApatyaM, kArayan anyairniyuktapuruSaiH pAlayan svayam / tae NaM tassa sakkassa deviMdarasa devaraNNo AsaNaM calei, tae NaM se sake jAva AsaNaM caliyaM pAsai pAsicA ohiM pauMjai, pauMjittA bhayavaM titthayaraM Abhoei AbhoittA,, hahatuTThacittamANaMdie pIimaNe paramasomaNassie dhArAhayanIvasurabhikusumacaMcumAlaiyaUsaviyaromakUve viyasiyavarakamala- 17yA nayaNe payaliyavarakaDagatuDiyakejaramauDakuMDalahAravirAyaMtaraiyavacche pAlaMbapalaMbamANagholaMtabhUsaNadhare sasaMbhamaM turiyaM| cavalaM suriMde sIhAsaNAto abbhuDhei anbhuDittA niuNociyamisamisaMtamaNirayaNamaMDiyAto pAuyAo omuyai 4%*OMOM%A4%% % For Private & Personal use only Jain Education Interior viww.jainelibrary.org
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ % * oMmuittA egasADiyaM uttarAsaMgaM karei karettA aMjalimauliyahatthe titthayarAbhimuhe sattaTTa phyAI aNugacchai aNuga-10 cchittA vArma jANuM aMcei utpATayatItyarthaH dAhiNaM jANuM dharaNitalaMsiniha1 tikkhutto muddhANaM dharaNitalaMsi nivADei7 nivADetA kaDagatuDiyarthabhiyAto bhuyAto sAharei sAharittA karayalapariggahiyaM dasanahaM sirasAvattaM matthae aMjaliM ktttt| evaM vayAsI-namo'tthu NaM arahaMtANaM bhagavaMtANaM, AdigarANaM titthayarANaM jAvasiddhigainAmadheyaM ThANaM saMpattANaM, namo|'tthu NaM bhagavato paDhamatitthayarassa jAva saMpAviukAmassa, vaMdAmi NaM bhagavaMtaM paDhamatitthayaraM ihagae, pAsau me bhagavaM | tattha gae iha gayaMtikaTu vaMdai namasai vaMdittA namaMsittA sIhAsaNavaraMsi puratyAbhimuhe saMnisaNNe, taeNaM tassa sakkassa * deviMdassa devaraNNo ayameyArUve abbhatthie maNogae saMkappe samuppajjitthA-uppaNNe khalu bho buddIve dIve bhayavaM paDhamatityayare, taM jIyameyaM tIyapacuppannamaNAgayANaM sakkANaM deviMdANaM devarAINaM titthagarANaM jammaNamahimaM karatae, taM gacchAmi ahaMpi bhagavato titthayarassa jammaNamahimaM karemittikaTTa evaM saMpeher3a saMpehittA hariNegamesi pAyattANiyAhivaI devaM sahAvei saddAvettA evaM vayAsI-khippAmeva bho devANuppiyA! meghogharasiyagaMbhIramaharasadaM joyaNaparimaMDalaM sughosaM| susaraM ghaMTaM tikkhutto ullAlemANe mahayA mahayA saddeNaM ugghosemANe evaM kyAsI-ANavae NaM bho ! sakke deviMde devarAyA gacchada bho ! sakke deviMde devarAyA jaMbuddIvaM dIvaM bhArahaM vAsaM paDhamatitdhayarassa bhagavato jammaNamahimaM karattae, taM* tumme'viya NaM devANuppiyA ! saviDDIe sabajuIe sababaleNaM sabasamudaeNaM sabAyareNaM sabavibhUie sabavibhUsAe sabasaMbha-15 meNaM sabanAieNaM saborohehiM sabapupphagaMdhamallAlaMkAravibhUsAe sabadivatuDiyasaMninAeNaM mahayA iddhIe mahayA juIe %* C Jain Education inte I P ujainelibrary.org
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4. upoddhAta- maiyA balaNaM mahayA samudaeNaM jAva mahayA pupphagaMdhamallAlaMkAravibhUsAe mahayA varatuDiyajamagasamagapaDuppavAiaraveNaM saMkha- hariNaigameniyuktiHpaNavapaDahabharijhallarikharamuhihuDukkamuravamuiMgaduMdubhinigghosanAditaraveNaM niyagaparivArasaMparibuDA sayAI sayAI jANavi- pikRtaM gha. mANAI durUDhA samANA akAlaparihINaM ceva sakkarasa deviMdassa devaraNNo aMtiyaM pAdubhavaha, etatsarva prAyo vyAkhyA- NNTAvAdanaM tAdhaM sugamaM ca, navaraM 'dhArAhae'tyAdi yathA dhArAhatAni nIpasya-vRkSavizeSasya surabhINi kusumAni cakSubhiriva mAlitAni bhavanti tadvat ucchAyitA romakUpA yena sa dhArAhatanIpasurabhikusumacaJcamAlitocchAyitaromakUpaH, prAkRtamatvAt padavyatyayaH, 'ayameyArUve ambhatthie' ityAdi saGkalpaH samudapadyata, kiviziSTa ityAha-Atmani adhi / adhyAtma tatra bhava AdhyAtmika AtmaviSaya ityarthaH, punaH kathaMbhUta ityAha-manogato-manasi vyavasthito, nAdyApi vacasA prakAzitasvarUpa ityarthaH, 'meghogharasiye'tyAdi meghasyeva opena-pravAheNa rasitaM yasyAH sA meghaudharasitA, tathA gambhI rataro madhuraH zabdo yasyAH sA tathA vizeSaNasamAsaH, 'sughosa'miti sughoSAbhidhAnAM, 'saborohehiM' iti sarantaHpuraiH, 18 iha svalpeSvapi sarvazabdo dRSTo yathA sarvamanena ghRtaM pItamiti tata Aha-'mahayA iDDIe' ityAdi, 'mahayA varatuDiya' ityAdi, mahatA-sphUrtimatA varANAM-pradhAnAnAM tuTitAnAm-AtodyAnAM yamakasamakam-ekakAlaM paTubhiH puru pravAditAnAM yo ravastena, etadeva vizeSeNAcaSTe-'saMkhapaNave'tyAdi zaGkaH pratItaH paNavo-bhANDAnAM paDahaH paTahaH // 173 // pratItaH merI-dakA jhallI-cAvanaddhA vistIrNavalayAkArA kharamukhI-kAhalA huDakA pratItA mahApramANo murujo maIlaH sa eva laghurmudaGgaH dundubhiA-bheryAkArA saGkaTamukhI eteSAM indvastAsAM nirghoSo-mahAn dhvAno jAditaM - Moryxr443 . MAR - Jain Education at For Private & Personal use only ww.jainelibrary.org
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - ghaNTAyAmiva vAdanottarakAlabhAvI satatadhvanistallakSaNo yo ravastena / tae NaM se hariNegamesIdeve pAyattANiyAhivaI sakeNa devarvideNaM devaraNNA evaM butte samANe hahatuDacittamANaMdie jAca visappamANahiyae karayapariggahiyaM sirasAvattaM mathae aMjaliM kaTu evaM devo tahatti ANAe viNaeNaM vayaNaM paDisuNei, paDisuNittA sakassa deviMdassa devaraNo aMtiyAto paDinikkhamaha paDinikkhamaittA jeNeva sabhAe suhammAe meghogharasiyagaMbhIramahurasahA joyaNaparimaMDalA sughosA ghaMTA teNeva svAmacchai uvAgacchittA taM meghogharasiyaM gaMbhIramahurasaiM joyaNaparimaMDalaM sughosaM ghaMTe tikkhutto ullAleha / taeNaM | meghoSarasiyamaharasahAe joyaNaparimaMDalAe sughosAe ghaMTAe tikkhutto ullAliyAe samANIe sohamme kappe egaNeTiM battIsAe vimANAvAsasayasahassehiM aNNAI egUNagAI battIsaM ghaMTAsayasahassAI jamagasamagaM kaNakaNAravaM kAuM payatAipi hotthA / tae NaM sohamme kappe pAsAyavimANanikkhuDAvaDiyasaddaghaMTApaDaMsuyAsayasahassasaMkucie jAe yAvi hotthA, tara NaM tesiM sohammakappavAsINaM barNaM vemANiyANaM devANaM devINa ya egaMtaraipasattaniccapamattavisayasuhamucchiyANaM mUsaraghaMTArasiyaviulabolaturiyacavalapaDivohaNe kae samANe :ghosaNakutUhaladiNNakaNNaegaggacittauvauttamANasANaM so pAyattANIyAhivaI devo taMsi ghaMTAravaMsi nisaMtapasaMtasi samANaMsi tattha 2 tahiM 2 dese mahayA mahayA saheNaM ugyosemANe evaM vayAsI-haMdi suNaMtu bhavaMto vahave sohammakappavAsI vemANiyA devA devIto ya sohammakappavaiNo imaM vayaNaM hiyamuhatvaM-ANavada gaM bho ! sake taM ceva jAva aMtivaM pAdunbhavaha, idamapi sugamam, navaraM evaM devo| mAtahatikhAmApa iti-he deva, AmantraNe mokArAntatA prAkRtatvAta. yathA samAsamaNo iti, evaM-pathaiva yUyamAdizatha 12201204204trhtekx.k mail For Private & Personal use only 10ww.jainelibrary.org
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAtaniryuktiH // 174 // Jain Education Internation tathaivAjJayA - yuSmadAdezena kurmma ityevaMrUpeNa vinayena, 'tikkhutto ullAlei' trikRtvastADayati, 'tae Na' mityAdi, tatastasyAM meghaughara sitagambhIramadhurazabdAyAM yojanaparimaNDalAyAM sughoSAyAM ghaNTAyAM trikRtva ullAlitAyAM satyAM saudharme kalpe 'annehi' ityAdau saptamyarthe tRtIyA anyeSvapi ekoneSu dvAtriMzati vimAnAvAsazatasahasreSu yAnyanyAni eko nAni dvAtriMzat ghaNTAzatasahasrANi tAni svayameva yamakasamakam - ekakAlaM kaNakaNAravaM pravRttAnyapyabhavan, divyaprabhAva eSaH nAtra yuktayantaramiti, tataH saudharmmakalpaH prativimAnaprAsAdaniSkuTeSu vimAna niSkuTeSu ca ye ApatitAH zabdAHzabdavargaNA pudgalAstebhyaH samucchalitAni yAni ghaNTApratizrutAM zatasahasrANi taiH saGkucito'pi jAto'bhavat, kimuktaM bhavati 1 - prativimAnaM kaNakaNAravaM karttuM pravRttAsu ghaNTAsu ye vinirgatAH zabdAstatpratighAtavazataH sarvAsu dikSu vidikSu ca divyAnubhAvataH samucchalitaiH pratizabdaiH sakalo'pi saudharmakalpo vadhirita ivopajAyate iti etena yaducyate dvAdazabhyo yojanebhyaH samAgataH zabdaH zrotragrAhyo bhavati na parataH, tataH kathamekatra tADitAyAM ghaNTAyAM sakale'pi saudharmakalpe zabdazravaNamiti tadapAstamavagantavyam, uktayuktitaH sarvatrApi zabdazravaNasambhavAt, 'egaMtaraI'tyAdi, ekAntenasarvAtmanA ratau- ramaNe prasaktA ekAntaratiprasaktAH, ata eva nityaM - sarvakAlaM pramattA nityapramattAH kasmAdevaMbhUtA iti | cet ata Aha--viSayasukheSu mUrchitA - abhyupapannA viSayasukhamUrcchitAstato vizeSaNasamAsasteSAM susvaraghaNTA rasitarUpeNa vipulena sakala saudharmma kalpavyApinA bolena tvaritaM zIghraM capale Akule pratibodhane kRte sati ghoSaNe kutUhalena dattau karNau yaiste ghoSaNakutUhaladattakarNAH, ekAgracittA ghoSaNAvagamaviSaya nikSiptamAnasAH, ekAgracittatve'pi kadAcidantarA zeSadevaprativAdhanam // 174 // w.jainelibrary.org
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ R anupayogaH syAdata Aha-upayuktamAnasAH-nirantaramava hitamanasA,tato vizeSaNasamAsaHpadavayava, 'nisaMtapasataMsI ti nitarAMzAnto nizAnta:-atyantaM mandIbhUtastataHprakarSaNa-sarvAtmanA zAntaHprazAntaHtataHchinnaprarUDha ityAdAviva vizeSaNasamA-1 sA, 'haMdeti hanteti harSe,harSazca svAminA AdiSTatvAdAditIrthakarajanmamahimArthaca prasthAnasamArambhAna, hiya suhatya'ti hitArtha sukhArtha cetyarthataeNaM te devA devItoya eyamadvaM socA haTTatacittamANadiyA jAba visapamANahiyayA appegaiyA vaMdaNavatiyaM appegahaA pUaNavattiyaM appegaiyA sakAravattiyaM appegaiyA sammANavattiyaM appegajhyA daMsagakouhallA. appegaiA sakassa vayaNamaNuyattamANA appegaiyA aNNamaNuyattamANA appegaiyA jIyameyaM evamAittikaTTa saMbaDDIe jAva akAlaparihINameva sakassa deviMdassa devaraNNo aMtiya pAunbhavati,tae NaM se sake devide devarAyAte bahave vemANie deve devIo ya| akAlaparihINaM ceva aMtiyaM pAunbhavamANe pAsaipAsettA hadvatajAvavisappamANahiyae pAlayaM nAma abhiyoggaM devaM sahAve sahAvettA evaM vayAsI-khippAmeva bho devANuppiyA! aNegakhaMbhasayasaMnivirlDa lIladviyasAlabhaMjiyAkaliyaM IhAmigausabhaturaganaramagaravihagavAlagakinnaraharusarabhacamarakuMjaravaNalayapaumalayabhatticittaM khaMbhoggayavaharaveiyAparigayAbhirAmaM vijAharaja. malajugalajucataMpiva accIsahassamAlaNIyaM rUvagasahassakaliyaM bhisamANaM bhinbhisamANaM cakkhulloyaNalesaM suhaphAsaM sa. ssirIyarUvaM ghaMTAvalipacaliyamahuramaNaharasaraM mubhaM kaMtaM darisaNijaM niuNociyamisamisaMtamaNirayaNaghaMTiyAjAlapariksittaM joyaNasayasahassavicchinnaM paMcajoyaNasayobida sigghatariyajaiNanivArya divaM jANavimANaM viuvAhi viubittA eyamANaciyaM pacappiNAhi, etatsarva prAgvat paridhAvanIyam / tae NaM se pAlae deve sakeNa devideNa devaraNNA evaM vuce samANe -ba- ba mA.sa. 30 Jain Education Internet For Private & Personal use only Mainelibrary.org
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ niyuktiH // 17 // hatuDhe visappamANahiyae vedhaSiyasamugdhAeNaM samohaNai jAva doccapi vaiudhiyasamugdhAraNaM samohaNitA aNegavarakhaMbhasaya- pAlakAva. saMniviTuM jAva divaM jANavimANaM viuSi pavate yAvi hotyA,tae NaM se pAlae deve tassa divasa jANavimANassa tidisiM mAnaM tritato tisovANapaDirUvage viucai, taMjahA-puracchimeNaM dAhiNeNaM uttareNaM, tesi NaM tisovANapaDirUvagANaM ime eyArUve 15 sopAnAvaNNAvAse paNNatte, taMjahA-vairAmayA nemA riTThAmayA paiTThANA veruliyamayA khaMbhA suvaNNaruppamayA phalagA lohiyakkhamatIto sUIo vaDarAmayA saMdhIo nANAmaNimayA avalaMbaNA avalaMbaNavAhAto ya pAsAiyA jAva paDirUvA,tatra 'tidisiM tao0' iti timro dizaH samAhatAstridik tasmin tridizi 'tato tisovANapaDirUvA' iti ekaikasyAM dizi ekaikabhAvena prativiziSTaM rUpaM yeSAM tAni pratirUpakANi trayANAM sopAnAnAM samAhArastrisopAnaM trisopAnAni ca tAni pratirUpakANi ceti vizeSaNasamAsaH,vizeSaNasya paranipAtaH prAkRtatvAta, 'tesi 'mityAdi, teSAM ca trisopAnapratirUpakANAmayametadrapo varNAvAso-varNakanivezaHprajJaptaH, tadyathA-vajramayA-vajrarakSAtmikA nemAH-bhUmikAta Urva nirgacchantA pradezA riSThamayAni-118 riSTharasamayAni pratiSThAnAni-trisopAnamUlapradezAH vaiDaryamayA: stambhAH suvarNarUpyamayAni phalakAni-trisopAnAGgabhUtAni lohitAkSamagyaH sUcayaH-phalakadvayasambandhavighaTanAbhAvahetupAdukAsthAnIyAH vajramayA-bajaranApUritAH sandhayaH-phalakadvayApAntarAlapadezA nAnAmaNimayAni avalambyante iti avalambanAni-avataratAmuttaratAM cAlambanahetubhUtAH avalambanabAhAto vinirgatA nAgadantAsthAnIyAH kecidavayavAH, 'avalaMbaNabAhAtoya' iti avalambanabAhA nAma ubhayo pA. bayoravalambanAnAmAbayabhUtA bhittayastA api naanaamnnimyyH| tesiNaM tisovANapaDibvagANaM purato toraNe vivAha, // 175 // Jain Education in For Private & Personal use only
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ te NaM toraNA nAnAmaNimayesu khaMbhesu uva [ni] viTThasaMnividvavivihatArArUvovaciyA vivihamuttaroviyA IhAmigAusabhaturaganaramagaravihagavAlagakinnararurusara bhancamarakuMjaravaNalayapaumalayabhatticittA khaMbhuggayaSairaveDyAparigayAbhirAmA vijjAharajamalajugalajaMtajuttAviva accIsahassamAliNIyA rUvagasahassakaliyA bhisamANA bhinbhisamANA cakkhulloyaNalesA suhaphAsA sassirIyarUvA pAsAIyA jAva paDirUvA, atra 'uvaviTThasaMniviDA' iti upaviSTAni sAmIpyena sthitAni tAni ca kadAciccalAni athavA apadapatitAni AzaGkayeran tata Aha- samyak - nizcalatayA apadaparihAreNa ca niviSTAni | sanniviSTAni, tato vizeSaNasamAsaH, tathAvidhaistArArUpaiH - tArikAbhirupacitAni, toraNeSu zobhArthaM tArakA nibadhyante iti pratItaM loke'pIti, tathA' vivihamuttaMtaroviyA' iti vividhavicchittikalitA muktA-muktAphalAni 'aMtare 'ti antarAzabdo'gRhItavIpso'pi sAmarthyAt vIpsAM gamayati antarA antarA roviyA - AropitA yatra tAni tathA, zeSaM | prAgeva vyAkhyAtamiti / tesiM toraNANaM uppiM aTThaTThamaMgalagA pannattA, taMjahA -sotthiya si.revaccha naMdiyAvatta vajramANaga | bhaddAsaNaga kalasa maccha dappaNA, savarayaNAmayA acchA saNhA laNhA ghaTTA maTThA nIrayA nimmalA niSpaMkA nikkaMkaDacchAyA samirIyA sarajjoyA parasAIyA darisaNijjA abhiruvA paDiruvA, atra 'acchA' iti acchAni AkAzasphaTikavat atIva | svacchAni zlakSNAni-lakSNapudgalaskandhaniSpannAni zlakSNadalaniSpanna paTavat, laNhAni-masRNAni ghuTitapaTavat, ghRSTAnIva ghRSTAni kharazAnayA pASANapratimAvat, mRSTAnIva mRSTAni sukumAlazAnayA pASANapratimeva, ata eva nIrajAMsi svAbhA vikarajorahitatvAt nirmalAni abhyAgantukamalAbhAvAt, niSpaGkAni kalaGkavikalAni, tathA niSkaTA - niSkavacA
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ podghAtaniryutiH // 176 // Jain Education inte | nirAvaraNA nirupaghAteti bhAvaH chAyA - dIptiryeSAM tAni niSkakUTacchAyAni saprabhANi - svarUpataH prabhAvanti samarIcI niva--vahirvinirgata kiraNajAlAni ata eva sodyotAni - bahirvyavasthitavas stomaprakAzakarANi, 'pAsAiyA' ityAdi padacatuSTayaM prAgvat / tesi NaM toraNANaM uppiM bahave kiNhacAmarajjhayA lohiyacAmarajjhayA nIlacAmarajjhayA sukillacAmarajjhayA hAlicAmarajjhayA acchA saNhA ruppapaTTA vayarAmayadaMDA jalayAmala gaMdhiyA surammA pAsAiyA jAna paDirUvA, atra kRSNacAmarayuktA dhvajAH kRSNacAmaradhvajAH, evaM zeSapadeSvapi bhAvanA kAryA, 'rUppapaTTA' iti rUpyo- rUpyamayo vajramayasya daNDastropari paTTo yeSAM te rUpyapaTTAH, 'vairadaMDA' iti vajro- vaJcaratnamayo daNDo rUpyapaTTamadhyavarttI yeSAM te vajradaNDAH, tathA jala jAnAmiva - jalajakusumAnAM padmAdInAmivAmalo - nilo yo gandhaH sa vidyate yeSAM te jalajAmalagandhikAH ata eva suramyAH, prAsAdIyA ityAdi prAgvat / tae NaM tesi NaM toraNANaM upiM bahave chatAticchace ghaMTAjuyale paDAgAipaDAge uppalahatthara kumudahatthae naliNahatthae subhagahatthara sogaMdhiyahatthara puMDarImahatvaeM savavattahat thae sahassapatta - hatthae savarayaNAma acche saNhe jAva paDirUve viubara, iha chatrAt lokaprasiddhAdekasapakAt atizAyIni chatrANi uparyadhobhAvena dvisAni trisaGkhyAni vA chatrAticchatrANi, patAkA lokaprasiddhAstAbhyo'tizAyinyo dIrghatvena vistAreNa ca patAkAH patAkAtipatAkAH, utpalahastAn - utpalAkhya jala jaku ghumasamUhavizeSAn evaM zeSapadAnyapi bhAva| nIyAni, navaramutpalaM gaIbhakaM padmaM - sUryavikAsi kumudaM kairavaM nalinam-ISadra kaM padmaM subhagaM -padyavizeSaH saugandhikaM - kalhAraM puNDarIkaM-zatAmbujaM sahasrapatrazatapatre patrasaGkhyA bhedakRtau padmavezeSau / tapa NaM se pAlae deve tassa NaM divassa toraNAni dhvajAdInica // 176 // w.jainelibrary.org
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ haijANavimANassa aMto bahusamaramaNija bhUmibhAgaM viuvA, se jahAnAmara AliMgapuktarei vA muiMgapukkhareha vA saratalei vA karayaleivA caMdamaMDaleivA sUramaMDaleivA AyaMsamaMDalei vA urambhacammei vA varAhacammei vA vagacammei vA dIviyacammei vA aNegasaMkukIlagasahassavitate AvaDapaJcAvaDase dipase disotthiyasovasthipapUsamANagAddhamANagamacchaMDamAraMDajAra mAraphullAvalipaumapattasAgarataraMgavasaMtalayapaumalayabhitticittehiM sacchAehiM mapamehi samirahiM saujoehiM nANAvihapaMcavaNNehiM maNIhiM uvasobhite, taMjahAM-kiNhehiM nIlehiM lohiehiM hali dehiM suki hiM, atra 'AliMgapukkharai veti AliGgandha vAdyate ityAliGgo-murajavAdyavizeSaH tasya puSkara-carma gurTa takilAtyantasamamiti tenopamA kriyate, iti zabda upamAbhUtavastuparisamAptidyotakaH, vAzabdaH samuccaye, evaM zeSapadAnyapi bhAvanIyAni, navaraM 'vagacammei veti vRkacarma, dvIpI-citrakA, urabhrAdicarmavizeSaNa mAha-'aNege'tyAdi, anekaiH zaGkamANaiH kIlasahasraimahadbhiH kIlakai. stADitaM mAyo madhyakSAmaM bhavati, tathArUpatADAsambhavAt , tataH zaGkagrahaNaM, vitataM-vitatIkRtaM tADitAmeti bhAvaH, yathA atyantaM bahusamaM bhavati tathA tasyApi yAnavimAnasyAntabahasamo bhUmebhAgaH, kayambhUta ityAha-'nANAvihapaMcavaNNehi maNIhiM javasobhie' nAnAvidhA-jAtibhedAnnAnAprakArA ye paJcavarNA maNa pastairupazobhitaH, kathambhUtai rityAha-'AvaDe'tyAdi. AvAdIni maNInAM lakSaNAni, tatrAvataH pratItaH, ekasyAvartasya pratyabhimukha AvataH pratyAvarcaH, zreNiH-tathAvidhatavindujAlAdeH patiH tasyAzca zreNeryA vinirgatA anyA zreNiH sA prazregiH, svastikA pratItA, sauvastikapuSpamANavI zakSaNavizeSau lokAt pratyetavyo, varddhamAna-rAvasampaTa, matsyANDakamakarANDake pratIte, bAramAro-lakSaNavizeSo Eco+laba Jain Education inte For Private & Personal use only Mw.jainelibrary.org
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUmibhAgaH neyutiH 1177 // 4%A4 lokAdavasevaH, puSpAvalipadmapatrasAgarataraGgavAsantIlatApamalatA:pratItA, tAsAMbhalyA-vicchittyA citram-thAlekho yeDa te AvartapratyAvartazreNiprazreNisvastikasauvastikapuSpamANavavarddhamAnakamatsyANDakamakarANDakajAramArapuSpAvalipanapatrasAgarataraGgavAsantIlatApadmalatAbhakticitrAstaiH, kimuktaM bhavati ?-AvAdilakSaNopetaiH, tattha je te kiNhA maNI tesi | imeyArUve vaNNAvAse paNNatte, se jahAnAmae jImUtei vA aMjaNei vA khaMjaNei vA kajalei vA gavalei vA gavalaguliyAi vA bhamarei vA bhamarAvalIi vA bhamarapattaMgasArei vA jaMbUphalei vA addAridvei vA parapuDhei vA kiNhakesarei vA AgAsadhiggalei vA kiNhAsoei vA kiNhakaNavIrei vA kiNhabaMdhujIvei vA, bhave eyArUve?, no iNadve samaDhe, teNaM kiNhA maNI itto idutarA ceva kaMtatarA ceva maNuNNataragA ceva maNAmatarA ceva vaNNeNaM paNNattA, atra aJjanaM-sauvIrAjanaM ratnavizeSo vA khaJjanaM-dIpamallikAmala: gavalaM-mAhiSaM zRGgaMgavalaguTikA-mAhiSazRGgasya nibiDatarasAranivartitA guTikA, dhamarapataasArA-dhamarapakSAntargato viziSTakAlimopacitaH pradezavizeSaH, AriSThaH-komalakAkaH AkAzathiggalaM-zaradi meSavinirmuktamAkAzakhaNDa, taddhi kRSNamatIva pratibhAtIti tadupAdAnaM, kesaro-bakulaH, kesarAdayaH paJcavarNA bhavantIti zeSavarNavyudAsArtha kRSNayahaNam , iha keSAzcidakAntamapi kiJcidiSTamAbhAti tato'kAntatAvyavacchittyarthamuktaM-kAntatarakA eva-atitidhamanohArikAlimopacitatayA jImUtAdeH kamanIyatarakA eva, ata eva manojJatarakAra, manojJatara- mapi kizcinmadhyamaM bhavati tataH sarvotkarSapratipAdanArthamAha-manaApatarakA eva, draSTraNAM manAMsi Amuvanti-AtmavazatAM nayantIti manapAH , tataH prakarSavivakSAyAM tarappratyayaH, prAkRtatvAca pakArasya makAre maNAmatarA iti, tattha rNa ARSA 177 // Jain Education DI For Private & Personal use only wiew.jainelibrary.org
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ je se nIlA maNI tesi NaM maNINaM ime eyArUve vaNNAvAse paNNase, se jahAnAmae bhiMgei vA bhiMgapalei vA suei vA suyapicche vA cAsei vA vAsapicche vA nIlIi vA nIlabhedei vA nIlIguliyAi vA sAmAgei vA uccaMta vA halaharavasaNei vA moraggIvAi vA avasIkusumeha vA aMjaNakesiyAkusumei vA nIluppalei vA nIlAsogeha vA nIlabaMdhujIvagei vA nIlakaNavIrei vA bhave eyArUve 1, no iNaTThe samaTThe, te NaM nIlA maNI tatto iTThatarA caiva kaMtatarA caiva maNunnatarA | ceva maNAmatarA caiva vanneNaM pannattA, atra bhRGgaH kITavizeSaH, pakSmalaM bhRGgapatraM tasyaiva bhRGgAbhidhAnasya kITavizeSasya pakSma, uccaMtago dantarAgaH, haladharo -baladevastasya vasanaM haladharavasanaM taca kila nIlaM bhavati, sadaiva tathA svabhAvatayA haladharasya nIlavastraparidhAnAt, aJjanakezikA - vanaspativizeSaH / tattha NaM je te lohiyA maNI tesi NaM maNINaM ime eyArUve vaNNAvAse paNNatte se jahAnAmae urabbharuhirei vA sasagaruhirei vA nararuhirei vA varAharuhirei vA bAliMdagopagei vA bAladivAgarei vA saMzambharAgei vA guMjaddharAgei vA jAsumaNakusumei vA kiMsuyakusumei vA pArijAtakusumei vA jAyahiMgulae vA | silappavAlei vA pavAlaMkurei vA lohiyakkhamaNIi vA lakkhArasagei vA kimirAgakaMbalei vA cINapiDarAsIi vA ratuppalei vA rattAsogei vA raktakaNavIrei vA rattabaMdhujIvei vA bhave eyArUve ?, no iNaTThe samaTThe, te NaM lohiyA maNI patto idvatarA veva kaMtatarA caiva maNuNNatarA va maNAmatarA ceva vaNNeNaM paNNattA, urasvAdirudhirANi zeSarudhirebhyo lohitavarNotkaTAni bhavantIti teSAmupAdAnaM, bAlendragopakaH - sadyojAta indragopakaH, sa hi pravRddhaH san ISatpANDurako bhavati tato bAlagrahaNaM, | zilApravAlaM - pravAlanAmA raktavizeSaH pravAlAGkuraH-tasyaiva rakSavizeSasyAGkuraH / tattha NaM je te hAlihA maNI tesi NaM maNINaM
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodAta- niyukti: // 178 // ime eyArUce vaNNAvAse paNNate, se jahAnAmae caMpehavA caMpagacchaDIi vA halihAi vA halidabheei vA halidaguliyAi vA paMcavarNamahariyAlehavA hariyAlabhedei vA hariyAlagulipAi vA cikurei vA cikuraMgarAgei vA varakaNagAneghasei vA vrpurisvsnneh| NivarNanaM vA caMpagakusumeha vA kohaMDiyAkusumei vA taDauDAkusumei vA ghosADi pAkusumei vA suvaNa majUhiyAkusumei vA jUhiyAku. samei vAsuhiraNNakusumeha vA koriTavaramalladAmei vA pIyAmogei vA pIpaka gorei vA pIyabaMdhunovei vA, bhave eyArUve? no iNa samahe, teNaM hAliddA maNI etto itaragA ceva kaMtarA ceva maNugatarA ceva maNAmataragA ceva vageNaM paNNattA, campakA-suvarNacampako vRkSaH, cikuro-rAgadravyavizeSaH, cikurAgarAgA-cikurasaMyoga ne me vo vastrAdau rAgaH (granthA. pram7000) varakanakanighaso-varakanakasya kaSapaTTake rekhA varapuruSo-vAsudevastasya vasanaM varapuruSavasanaM, tacca kiu pItameva bhavatIti tadupAdAnaM, kRSmANDI-puSpaphalI taDavaDA-AulI suhiraNyako-vanaspativizeSaH / tatya gaMje te sukillA maNI tesi NaM maNINaM ime eyArUve vaNNAvAse vaNNatte, se jahAnAmae aMkei vA saMkhei vA kuMdei vA darai vA hasAvalIi vA caMdAvalIha vA sArahayabalAhaei vAdhaMtavoyaruppapaTTei vA sAlipiharAsIi vA kumudayupharAsIi vA sukacchevADIi vA pehu. NamijiyAha vA biseha vA muNAliyAi vA gayadaMte vA lavaMgadaleha vA seyAsogei vA seyakaNavIrei vA siyabaMdhujIve vA, bhave eyAve !, no iNaDe samaDhe, te NaM sukilA maNI eto itaragA ceva kaMtatarA cetra maNuNgatarA ceva maNAmata 178 ceva, atra aso-ratavizeSaH balAkA-bisakaNThikA candrAvalI-taDAgAdebu jalamadhyapratibimbitacandrapati zAradikAlA| kA-zaratkAlabhAvI meSaH 'dhaMtapoyarupapade'ha veti mAta:-agnisamparkega nirmalokato dhauto-bhUvivaraNTitahakhasammAje Main Education Intel For Private & Personal use only Aajainelibrary.org
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ nenAtinirmalIkRtoyorUpyapaTTo-rajatapatrakaM sadhmAtadhautarajatapaTTA, sukacchimADiyAive' ti chevADI nAma balAdiphalikA, sA ca kvaciddeze zuSkA satI atIva zuklA bhavati tatasta dupAdAnaM, 'pidurmijiyAive' ti peDugaM-mayUrapicchaM tanmadhyavartinI maJjikA sA cAtizukleti tadupanyAsaH, bisaM-padminIkandaH mRNAlikA-panatantuH lavaMgadalaM-lavaNapatrAmeti / tesiNaM maNINaM ime eyArUve gaMdhe paNNace, se jahAnAmae kuTupuDANa vA tArapuDANa vA coyapuDANaM vA caMpApuDANa vA damaNApuDANa vA kuMkumapuDANa vA caMdaNapuDANa vA usIrapuDANa vA maruyApuDANa vA jAipuANa vA jUhiyApuDANa vA malliyApuDANa vA pahANamallikApuDANa vApADali muDANa vA paDivAyami ubhijamANANa vA koTTijamANANa vA ukarijamANANa vA rucijamANANa vA bhAejjamANANa vA bhaMDAto bhaMDaM sAharijamANANa vA orAlA maNuNNA magaharA ghANamaNanivvuikarA sabato samaMtA abhinissaraMti, bhave eyArUve, no iNaDhe samahe, tesi ma gINaM itaragAe ceva gaMdhe paNNate, atra kuSTha-gandhadravyaM pratItameva como-gandhadravyavizeSaH snAnamallikA-mallikAvizeSaH, eteSAM puTAnAM prativAte-AghAyakAvevakSitapuruSANAM pratyabhimukhaM vAte vAti sati udbhidyamAnAnAm-udghAyyamAnAnAM 'koTTinamANANa vA' iti iha puTaiH parimitAni yAni koSThAdIni gandhadravyANi tAnyapi parimeye parimANopacArAt koSThakuTAdI nItyucyante teSAM kuTTayamAnAnAm-udUSalena kSudha-1 mAnAnAM 'cijamANANa vA' iti zlazNa khaNDI kriyamANAnAmetaca vizeSagadya kuSThAdidrayANAmabase yaM, teSAmeva prAyaH kuTTanazlakSNakhaNDIkaraNasambhavAt, na tu yUthikAdInAm, 'ukarijamANANaM' kSurikAdibhiH kuSThAdibhuTAnAM kuSThAdigandhadravyANAM vA| utkIryamAnAnAM paribhAvya (jya) mAnAnAM-pArzvavartibhyo manAk manAgdIyamAnAnAM, tathA bhANDAdekasmAt sthAnAd bhANDaM-1 Jain Education et For Private & Personal use only BR-jainelibrary.org
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAtaniryuktiH // 179 // | bhAjanAntaraM saMhiyamANAnAM udArAH-sphArAH, te cAmanojJA api syuH ata Aha-- manojJA-mano'nukUlAH, tacca manojJatvaM kuta ityAha-manoharA-mano harantIti - AtmavazaM nayantIti manoharA yatastato manojJAH, tadapi manoharatvaM kuta ityAhaghrANamanonirvRtikarAH / tesi NaM maNINaM ime eyArUve phAse paNNatte, se jahAnAmae AINei vA ruei vA vUrei vA navaNI ei 4 vA haMsatUlei vA sirIsakusumanicaei vA bAlakusumapattarAsIi vA bhave eyArUve ?, no iNaTTe samaTTe, te NaM maNI etto iTThauttarA ceva kaMtatarA ceva maNuNNatarA ceva maNAmatarA ceva phAseNaM paNNattA, tara NaM se Abhiyoge pAlae tassa divassa jANavimANassa bahumajjhabhAge ettha NaM pecchAgharamaMDavaM viubai, aNegakhaMbhasayanividdhaM abbhuggayasukayavaraveiyA toraNavaraveiyasAlaMbhajiyAgasusiliTThavisiThThalaTThasaMThiapasatthaveruliya vimalakhaMbhaM nANAmaNikaNagarayaNakha ciojjalabahusamasuvibhattadesa| bhAgaM IhAmigausabhaturaganaramagara vihagavAlaga kinnararurusarabhacamarakuMjaravaNala yapaumalayabhatticittaM kaMcaNamaNirayaNathUbhiyAgaM | nANAvihapaMcavaNNaghaMTApaDAgaparimaMDiyaggasiharaM caMcalaM (cavalaM) marIcikavayaM viNimmuyaMtaM lAuloiyamahiyaM gosIsara ttacaMdaNa| daddaradinapaMcaMgulitalaM uvaciyavaMdaNakalasaM caMdaNaghaDasukayatoraNapaDiduvAradesabhAgaM AsattosattaviulavaddRvagghAriyamalladA| makalAvaM paMcavaNNasarasasurabhimukkapupphapuMjovayArakaliyaM kAlAgurupavarakuMdurukka turukkadhUvamaghamaghaMtagaMdhuddhayAbhirAmaM sugaMdhavaragaMdhagaMdhiyaM gaMdhavaTTibhUaM diSatuDiyasaddasaMpaNaiyaM acchaM saNhaM jAva paDirUvaM, atra 'abbhuggaye' tyAdi, abhyudgatA - atyutkaTA | sukRtA-suniSpAditA varavedikA toraNAni varavedikAzAlabhaJjikAzca yatra tadabhyudgatasukRtavaravedikAtoraNavaravedikAzAlabhaJjikArka, tathA suzliSTA viziSTA laSTasaMsthitA-manojJasaMsthAnAH prazastA - vAstulakSaNopetA vaiDUryavimalastambhA-vaiDUryara | maNInAM gandhaH sparzazva // 179 //
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ *%%ekkkkk% samayA vimalA: stambhA yatra tatsuzliSTaviziSTalaSTasaMsthitaprazastavaiyavimalastambha, nAnAmaNikanakaranAni khacitAni yatra sa nAnAmaNikanakaranakhacitA, sukhAdidarzanAniSThAntasya paranipAtaH, nAnAmaNikanakaratnakhacita ujavalo-nirmalo bahusama:atyantasamaH suvibhakto bhUmibhAgo yatra tattathA, 'kaMdhaNamaNirayaNathUbhiyAga'miti kAJcanamaNiratnAnAM kAzcanamaNiratnamayI stUpikA yatra yattathA, nAnAvidhAbhiH-maNiratnaprakArAbhiH pazcavarNAbhiH ghaNTAbhiH patAkAbhizca pari-sAmastyena maNDitamaprazikharaM yasya tat nAnAvidhapaJcavarNaghaNTApatAkAparimaNDitAmazikhara, capalaM-caJcalaM cikacikAyamAnatvAt, marIcikavacaM-kiraNajAlaparikSepaM vinirmuzcat 'lAulloiyamahiyaM lAiyaM nAma yat bhUmergomayAdinA upalepanam ulloiyaM-kukhyAnAM mAlasya ca seTikAdibhiH sammRSTIkaraNaM lAuloiyAbhyAmiva mahitaM-pUjitaM lAuloiyamahiyaM, tathA gozIrSeNa-gozIrSanAmakacandanena sarasaraktacandanena ca daIreNa-bahalena capeTAkAreNa vA dattAH paJcAGgalayastalA:-hastakA yatra tat gozIrSacandanadaIradattapaJcAGgulitalaM,tathA upacitA-nivezitAHcandanakalazA-maGgalakalazA yatra tadupacitacandanakalaza, tathA candanaghaTaiHcandanakalazaiH sukRtAni-suSTu kRtAni zobhitAnIti tAtparyArthaH yAni toraNAni tAni candanaghaTasukRtAni toraNAni pratidvAradezabhArga-dvAradezabhAge 2 yatra tat candanaghaTasukRtatoraNapratidvAradezabhAgaM, tathA A-avAka adhobhUmau sakta AsaktaH bhUmaulagna ityarthaH Urdhva sakta utsataH ullocatale uparisambaddha ityarthaH vipulo-vistIrNaH vRtto-vartala vagdhAriyaH-pralambito mAlyadAmakalApa:-puSpamAlAsamUho yatra tadAsakotsatavipulavRttapralambitamAlyadAmakalApaH, tathA paJcavarNena sarasenasAi~Na surabhiNA mukkena-kSiplena puSpapuJjalakSaNenopacAreNa-pUjayA kalitaM paJcavarNasarasasurabhimuktapuSpapujhopacArakalitaM, For Private & Personal use only wjainelibrary.org
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodAta niyuktiH // 18 // tathA divyAnAM truTitAnAm-AtodyAnAM veNuvIgAmRdaGgAdInAM ye zabdAstaiH sampragadita-samyak protramanohAri tayAprakarSeNa pekSAgRhamanaditaM-zabdavat divyatruTitazabdasampragaditaM, zeSaM prAgvat / tassa NaM pecchAgharamaMDavasta bahusa naramaNi jaM bhUmibhAgaM viucvai, PNDapaH siMtassa vaNNato jAva maNoNaM phAso,tassa NaM pecchAgharamaMDavassa ulloyaM viubaipaumalayabhatticittaM acchaM sahaM jAva paDirUvaM.161 | hAsanaM ca | tassa NaM bahusamaramaNijassa bhUmibhAgassa bahumajjhadesabhAge etthaNaM mahaM vayarAmayaM akhADagaM vijAhatassa NaM akhADagAsa bahumajjhadesabhAge ettha NaM mahaM ega maNipreDhiyaM viuvai aTTha joyaNAI AyAmavikhaMbhegaM cattAre joyaNAI bAhale gaM sabama[NimayaM acchaM jAva paDirUvaM, tIse gaM maNipeDhiyAe uvari ettha NaM mahaMege sIhAsaNaM viuvA, tassa NaM sIhAsaNassa ime eyArUve vaNNAvAse paNate, taMjahA-tavaNijamayA cakalA rayagAmayA sIhA sobagiyA pAyA maginayAI paaytiisgaaii| jaMbUNayamayAI gattAI nANAmaNimae vicAsaNaM sIhAsaNe ihAmiga(usama)turaganaramagaravihagavAlagakiraharusarabhacamarakuMja4 ravaNalayapaumalayabhatticittaM sasArasArovaciyamaNirayaNa pAyavIDhe attharagamadumasUranavattaya kusaMtalicca kesarapabutthuyAbhirAme 5 suviraiyarayattANe oyaviyakhomadugullATTapaDicchAyaNe rasuyasaMbue suramme AiNagAyabUranavaNIyatU Ase pAsAIe jAva |paDirUve, etat sarva prAgvat, tassa NaM sIhAsaNassa uvariM ettha NaM mahaM ega vijayasaM viubaha, saMkhaMkakuMdadagarayamia. mahiApheNapuMjasaMnigAsaM sabarayaNAmayaM acchaM sohaM jAva paDirUvaM, vijayadRSya nAma vakhavizeSaH, kayambhUtamityAha-saMkhaM. 5 // 18 // ke'tyAdi, zaGkha pratItaH aDo-rakhAvezeSaH kundeti-kundakusumaM dakaraja-udakakaNA amRtatya-dhIrodadhijalasya mathitasya sAya: phenapuMjo-DiNDIroskarastatsaMnikkAza-tatsamaprabha sarvAtmanA ranamayaM sarvaratanayaM / tassa paM sIhAsaNassa savari vijaya Jain Education in For Private & Personal use only C ww.jainelibrary.org
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ dUsassa ya bahumajhadesabhAge etthaNaM vairAmayaM aMkusaM viubai, tassiM ca NaM vairAmayasi aMkusaMsi kuMbhaggaM mutsadAma viubai se NaM kuMbhagge muttadAme annehiM carahiM kuMbhaggehiM muttAdAmehiM tadaduccattapamANehiM sabato samaMtA saMparikkhitte, te NaM dAmA tavaNijalaMbUsagA suvaNNapayaragamaMDiyA nANAmaNirayaNavivihahAraddhahArauvasobhiyasamudAyA IsiM annamannamasaMpattA pubAvaradAhiNuttarAgaehiM vAehiM maMdAyaM 2 ijjamANANaM ijamANANaM vaijamANANaM 2palaMvamANANaM 2 pajhaMjhamANANaM 2 orAleNaM maNuNNeNaM maNahareNaM kaNNamaNanivuikareNaM saheNaM te paese sabato samaMtA ApUremANA2sirIe atIva uvasobhemANA 2 ciTuMti, atra 'aMkusaM viubaItti aGkuzAkAraM muktAdAmAvalambanAzrayaM vikurvati, tasmiMzca vajramaye aGkuze kumbhAgraM-magadhadezaprasiddha kumbhaparimANaM muktAmayaM mukkAdAmaM vikurvati, 'te NaM dAmA' ityAdi tAni paJcApi dAmAni tapanIyasya-tapanIyamayo lambUsako-maNDalavizeSarUpo bhAgo yeSAM pralambamAnAnAM tAni tathA, tathA nAnAmaNiratnAnA-nAnAmaNiratnamayairvividhaiH-vicitraihArairarddhahAraizca upazobhitaH-sAmastyena zobhitaH samudAyo yeSAM tAni tathA, tathA ISat-manAganyo'nyaM-parasparamasamprAptAni-asaMlagnAni pUrvAparadakSiNottarAgatairvAtairmandAya maMdAyamiti-mandakaM 2 mandaM mandamityarthaH, 'ejamAnAni 2 'bhRzAbhIkSNAvicchede dviH prAkamavAde rityavicchede dvivacanaM yathA pacati pacatItyarthaH, tathA vyejyamAnAni, kampanavazAdeva gharSaH, itastato manAk calanena pralambamAnAni 2,tataH parasparasamparkavazataH 'pajhaMjhamANA 2' iti zabdAyamAnAni 2, zeSaM sugamam / tae NaM se Abhiyoge pAlae deve tassa sIhAsaNassa avaruttareNaM uttareNaM uttarapurasthimegaM etyaNaM sakkassa deviMdassa devaraNNo caurAsIie sAmANiyasAhassINaM caurAsIisahassAI bhaddAsaNAI viuvA, vassa NaM sIhAsaNassa CAR-CAMbalavaM. 464-5 in Education Inters Hy.jainelibrary.org
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAtaniyuktiH NAGA9-%CE% 181 // purathimeNaM adRNDaM aggamahisINaM aTTha bhaddAsaNAI virabai, tassa gaM sIhAsaNassa dAhiNapurathimeNaM etya 8 puSpakavi sakassa deviMdassa devaraNNo abhitaraparisAe duvAlasaNhaM devasAhassINaM duvAlasa mahAsaNasAhassIto viubai, mAnaracanA 8 tassa NaM sIhAsaNassa dAhiNeNaM ettha NaM sakkassa majjhimaparisAe cauddasaNhaM devasAhassIyaM cauddasa bhaddAsaNasA hassIto viuvai, tassa NaM sIhAsaNassa dAhiNapaJcatthimeNaM sakassa bAhiraparisAe solasaNhaM devasAhassINaM solasa bhahAsaNasAhassIto viubai, tassa NaM sIhAsaNassa paccatthimeNaM sattaNhaM aNiyAhivaINaM tatta bhahAsaNe viubai, tassa NaM sIhAsaNassa cauddisiM ettha NaM sakkassa deviMdassa devaraNNo cauNhaM caurAsINaM AyarakkhadevasAhassINaM cattAri caurAsIto bhaddAsaNasAhassIto viuvai, taMjahA-purasthimeNaM caurAsIi bhaddAsaNasAhassIto viughaDa, dAhiNeNaM caurAsIi bhaddAsaNasAhassIo viubai, paJcatthimeNaM caurAsIIbhahAsaNasAhassIto viubai, uttareNaM caurAsIi bhadAsaNasAhassIto viubai, tassa NaM divasa jANavimANassa ime eyArUve vaNNAvAse paNNatte, se jahA nAmae aciroggayassa vA hemaMtiyabAlasUriyassa khAiliMgAlANa vA ratiM pajaliyANa jAsumaNavaNassa vA kisuyavaNassa vA parijAyavaNassa vA sabato samaMtA saMkusumiyassa, bhave eyArUve', no iNahe samaDhe, tassa NaM divassa jANavimANassa itto ihatarAge ceva kaMtatarAge ceva maNuNNatarAge ceva maNAmatarAge ceva vaNNe paNNatte, gaMdho phAso ya jahA maNINaM, tato teNa se Abhiyoge pAlae | // 18 // deve taM divaM jANavimANaM viuvittA jeNeva sake deviMde devarAyA teNeva uvAgacchada uvAgacchettA sakaM deviMda yA devarAyaM karayasapariggahiyaM sirasAva matthae aMjaliM kaha jaeNaM vijaeNaM baddhAveti baddhAvettA tamANattiyaM paka ESSAGES Jain Education inte
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ CACANCERS ppiNai / tapa NaM se sake devide devarAyA Abhiogassa aMtie evamahaM socA haTTatucha jAva visappamANahiyae vivaM jiNiMdAmigamaNajoggaM uttaraveuSiyarUvaM uSittA aTThahiM aggamahisIhiM saparivArAhiM dohi aNIpahi, taMjahA-nANIeNaM gaMdhavANIeNa ya, sadi saMparibuDe taM divaM jANavimANaM aNupayAhiNIkaremANe purathimilleNaM tisovANapaDirUveNaM durUhA duruhitA jeNeva sIhAsaNe teNeva uvAgacchai svAgacchittA sIhAsaNavaragate puratyAbhimuhe sannisanne, tate Ne tassa sakassa deviMdassa devaraNNo caurAsII sAmANiyasAhassIto taM divaM jANavimANaM aNupayAhiNIkaremANA uttarileNaM tisovANapaDisveNaM duruhaMti durUhittA patteyaM 2 puvannatthesu bhaddAsaNesu nisIyaMti, avasesA devA devIto ya taM divaM jANavimANaM aNupayAhiNIkaremANA dAhiNeNaM tisovANapaDirUveNaM duruhaMti, durUhitA patteyaM patteyaM puSannatthesu bhahAsaNesu nisIyaMti, tae NaM tassa sakassa deviMdassa devaraNNo taM divaM jANavimANaM durUDhassa samANassa aTThamaMgalagA purato ahANupubIe saMpatthiyA, taMjahA-sotthiyasirivacchajAva dappaNo, tayaNaMtaraM ca NaM puNNakalasabhiMgAradivAyavattapaDAgA sacAmarA saNaraiyA AloyadarisaNijjA vAuchuyavijayavejayaMtI ya UsiyA gayaNatalamaNulihaMtI purato ahANupubIe saMpa-15 sthiyA, asyA vyAkhyA-pUrNakalazabhRGgAradivyAtapatrapatAkAH sacAmarAH, kathambhUtA ityAha-darzanaratikAH, puna: kiMvi-18 ziSTA ityAha-Aloke darzanIyA-draSTuM yogyA na punaratyuccA ityAlokadarzanIyAH, tathA vAtoddhatA vijayasUcikA vaijayantI vijayavaijayantI ca utstA-UrtIkRtA gaganatalamanulikhantI- abhilaiyantI purato yathAnupUA smpsthitaa| tayaNaMtaraM ca NaM veruliyabhisaMtavimaladaMDa paLaMbakoraMTamalladAmovasobhiyaM caMdamaMDala nibhaM samusiyaM vimalamAyavattaM pavarasI 4%AAR8782
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ poddhAtaniyuktiH // 182 // hAsaNaM ca maNirayaNabhatticittaM sapAyapIDhaM pAuyAjogasamAuttaM bahukiMkarAmarapariggahiyaM purato ahANupubIe saMpatthiyaM, etatpAThasiddhaM / tayaNaMtaraM caNaM vairAmayavaTTalaTThasaMThiyasiliTThapariSada(maTTa)supaidie aNega[pa]varapaMcavaNNakuDabhIsahassaparimaM javaNenaM DiyAbhirAme vAuDuyavijayavejayaMtIpaDAgAchattAticchattakalite tuMge gagaNatalamabhilaMghamANasihare joyaNasahassamusie mahaimahAlae mahiMdajjhae purato ahANupubIe saMpatthie, atra vajramayo-vajraratnAtmako vRtto-vartulaH laSTasaMsthito-manojJasaMsthAnaH zliSTaH-susaMhatAvayavaH parighRSTa iva kharazAnayA pASANapratimeva parighRSTaH mRSTa iva-masRNIkRta iva sukumArazAnayA pASANapratimAvat mRSTaH supratiSThito-yatra muktastatra sunizcalaH, tata eSAM padAnAM padadvayapadadvayamIlanena vizeSaNasamAsaH, yathA'nekaivaraiH-pradhAnaH paJcavarNaiH kuDabhIsahasraH-laghupatAkAsahaH parimaNDitaH san abhirAmo'nekavarapaJca-18 varNakuDabhIsahasraparimaNDitAbhirAmaH, tathA vAtoddhatA vijayasUcakavaijayantIrUpAH patAkAzchannAtichatrANi ca taiH kalitaH,da |zeSa sugama tayaNaMtaraM ca NaM surUvanevatthahavapariyacchiyA susajjA savAlaMkAravibhUsiyA mahayA bhaDacaDagarapahakareNaM paMca* aNIyA paMca aNIyAhivaiNo purato saMpatthiyA, atra surUpaM nepathyaM havaM-zIghraM parikakSitaM-parigRhItaM yaiste tathA, suSTha-181 atizayena sajjAH-svasAmagrIyuktatayA praguNIbhUtA mahatA bhaTacaTakarapahakareNa-caTakarapradhAnamaTavRndena, zeSa pratItam / / taeNaM AbhiyogA devA devIto ya sarahiM saehiM rUvehiM saehiM saehi vihavehiM sarahiM 2 nijogehiM purato ahANupubIe 18 saMpatthiyA, tayaNaMtaraM ca NaM bahave sohammavAsiNo devA ya devIto yasabaDDIe sabajuIe.jAva saMkhapaNavapaDahabherijhallarijAva-18 nAiyaraveNaM sakaM deviMdaM devarAyaM purato pAsato maggato aNugacchaMti, tate NaM se sake deviMde devarAyA paMcANIyaparikkhi CAMMAR SARACHANA Jain Education Intel For Private & Personal use only P 19 w.jainelibrary.org
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ teNaM vairAmayalaTThasaMThiyajAvajoyaNasahassamUsieNa mahaimahAlaeNaM mahiMdajjhaeNaM purato pakaDijamANeNaM pakahijamANeNaM | caurAsIe sAmANiyasAhassIhiM jAva carahiM caurAsIhiM AyarakkhadevasAhassIhiM annehiM bahahiM sohammakappavAsIhiM vemANiehiM devehiM devIhi ya saddhiM saMparivuDe sabaDDIe sabajuIe jAva saMkhapaNavajAvanAditaraveNaM sohammakappassa majhamajjheNaM taM divaM devaDhi divaM devajuiM divaMdevANubhAvaM uvadaMsemANe paDijAgaremANe jeNeva sohammassa kappassa uttarile nijANamagge teNeva uvAgacchai uvAgacchittA joyaNasayasAhassiehiM viggahehiM ovayamANe tAe ukkiTThAe jAva dibAe devagatIe tiriyamasaMkhejANaM dIvasamudANaM majhamajjheNaM viivayamANe viivayamANe jeNeva naMdIsare dIve jeNeva purathimille raikarapathae teNeva uvAgacchai uvAgacchittA taM divaM devaddhiM jAva divaM devANubhAvaM paDisAharemANe jeNeva jaMbuddIva dIve jeNeva / bhArahe vAse jeNeva bhagavato Adititthagarassa jammaNabhavaNe teNeva uvAgacchai uvAgacchittA bhagavato Adititthayarassa jammaNabhavaNaM teNaM diveNaM jANavimANeNaM tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM karei, karettA bhagavato Adititthagarasta jammaNabhavaNassa uttarapurathimille disIbhAge cauraMgulabhasaMpattaM dharaNitalaMsi taM divaM jANavimANaM Thavei ThavittA aggamahisIhiM| dohiM ya aNIehi, taMjahA-AMdhavANIeNa nahANIeNa ya, saddhiM saMparibuDe tato dibAto jANavimANAto purathimilleNaM tisovANapaDirUveNaM pacoruhai, tae NaM sakkassa deviMdassa devaraNNo caurAsIe sAmANiyasAhassIto tato divAto jANavimANAto uttarilleNaM tisovANapaDirUveNaM paccoruhaMti, avasesA devA ya devIto ya tato divAto jANavimANAto dAhiNilleNaM tisovANapaDirUveNaM paJcoruhaMti, tateNaM sake deviMde devarAyA caurAsIe sAmANiyasAhassIhiM jAva cAhiM Jain Education Inter For Private & Personal use only Vijainelibrary.org
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ poddhAta AvijinabhavanAga R/SAR NOSISTATUS caurAsIhiM AyarakkhadevasAhassIhiM annehiM bahUhiM sohammakappavAsIhi vemANiehiM devehi devIhi ya sakhi saMparibure sAhIe sabajuIe jAva saMkhapaNavapaDahabheri jAva nAditaraveNaM jeNeva bhayavaM titthayare titthanaramAyA ya teNeva uvAgarachA uvA- gacchittA Aloe paNAmaM karei karettA bhayavaM titthayaraM titthayaramAyaraM ca tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM karei karatA karaya. lapariggahiyaM sirasAvattaM matthae aMjaliM kaTu evaM vayAsI-namo'tthu te rayaNakucchidhArie !, evaM jahA disAkumArIso jAva dhanAsi sapuNNAsi taM kayatthe!, ahaNNaM devANuppie ! sakke nAma deviMda devarAyA bhagavato titthagarassa jammaNamahimaM karessAmi, taM gaM tumbhehiM na bhAiyacaMtikaTTha osoyaNi dalai 2 tA titthayarapaDirUvarga viubai, viuvittA tityayaramAUe pAse Thavei, ThavettApaMca sake viuvA, ege sake bhagavaM AdititthayaraMkarayalapuDeNaMgeNhai, ege sake piDhato Ayavasa parei, duve sakA ubhato pAsiM cAmarukkhevaM kareMti, ege sake purato vajapANI vahai,'gahiyajiNiMdo eko dohi upAsehi cAmarA gahiyA / dhavalAyavattakalito ekko ekko ya vjdhro||1|| tae NaM se sakke deviMde devarAyA aNNehi ya bahUhiM bhavapavaiyANamaMtarajoisavemANiehiM devehiM devIhi ya saddhiM saMparibuDe sabaDDIe sabajuIe jAva saMkhapaNavapaDaha jAva nAditaraveNaM tAe ukiThThAe jAva divAe devagaIe jeNeva maMdare pabae jeNeva paMDagavaNe jeNeva abhiseyasilA jeNeva Abhi-| see sIhAsaNe teNeva uvAgacchA uvAgacchittA sIhAsaNavaragae purasthAbhimuhe saMnisake / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM da IsANe deviMde devarAyA sUlapANI vasabhavAhaNe uttaraddhalogAhivaI aTThAvIsavimANasayasahassAdhivaI arayaMbaravasthadhare evaM bahA sake, navaraM imaM nANa-mahAposA ghaMTA lahaparakame pAyatANIyAhivaI, puNphato vimANakArI, dakSiNA nijA A% ACCX // 18 // Jain Education in For Private & Personal use only
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ K + + S NabhUmI, uttarapurathimille ekaragapaSate, maMdare samosarito jAva pajuvAsai, evamavasesAvi iMdA bhANiyavA jAva mato, imaM nANa-ghaurAsItI 1 asItI 2 bAvattarI ya 3 sattarI ya 4 sahI 5 paNNA tAlIsA tIsA 8 vIsA . dasa sahassA 10ete sAmANivA, battIsa aTThAvIsA bArasa acauro sayasahassA, paNNA cattAlIsA chacca sahassA sahasAre, ANayapANayakappe pacArisayA, AraNadhue tiNi sayA,ee vimANA, ime jANavimANakArI-pAlae 1 pupphae 2 somaNasera sirivacche 4 naMdiyAvatte 5 kAmagame 6 pIigame 7 maNorame 8 vimale 9 sabatobhade 10, sohammagANaM sarNakumArANaM baMbhalogANaM mahAsukANaM ANa[AraNa]gANaM sughosA ghaMTA hariNegamesI pAyattANIyAhivatI uttarillA nijANabhUmI dAhiNapura|thimille raikaragapavate, IsANagANaM mAhiMdalaMtagasahassA pANaya]aJcayaiMdANaM mahAghosA ghaMTA lahuparakame pAyatANIyAdhivatI dakkhiNille nijANamagge uttarapurathimille ratikaragapavate, sakassa abhitaraparisAe duvAlasa devasahassA majisamaparisAe codasa devasahassA bAhiraparisAe solasa devasahassA, IsANassa abhitaraparisAe dasa devasahassA majjhimaparisAe bArasa devasahassA bAhiriAe parisAe coddasa devasahassA, saNaMkumArassa ambhitaraparisAe aha devasahassA majjhimiAe parisAe dasa devasahassA bAhiriAe parisAe vArasa devasahassA, mAhiMdassa deviMdassa ambhitariAe parisAe cha devasahassA majjhimiyAe parisAe aTTha devasahassA bAhiraparisAe dasa devasahassA, bhalogassa anbhitariyAe parisAe cattAri devasahassA majjhimaparisAe cha devasahassA bAhiraparisAe aha devasahassA, laMtagassa ambhitaraparisAe do devasahassA majjhimaparisAe pattAri devasahassA bAhiraparisAe cha devasahassA, mahAsukassa abhi
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAdi upodAta-100 taraparisAe egA devasAhassI majjhimaparisAe do devasAhassIto bAhiraparisAe catvAri devasAhassIto, sahassArassa|81 acyutAniyuktiH abhitaraparisAe paMca devasayA majjhimaparisAe egA devasAhassI bAhiraparisAe do devasAhassIto, ANayapANayeMdassa, diparivA abhitaraparisAe aDDAijA devasayA majjhimaparisAe paMca devasayA bAhiraparisAe egA devasAhassI, AraNaacuiMdassa // 184|| abhitaraparisAe paNavIsaM devasayaM majjhimaparisAe aDAijjA devasayA vAhiraparisAe paMca devsyaa| AyarakkhA sabesi sAmANiyacaugguNA, jANavimANA sabesi joyaNasayasahassavicchiNNA uccatteNa savimANappamANA, mahiMdajjhayA sabesi. joyaNasAhassiyA, sakkavajjA maMdare samoyaraMti jAva pajuvAsaMti / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM camare asuride asurarAyA camaracaMcAe rAyahANIe sabhAe suhammAe camaraMsi sIhAsaNaMsi causaTThIe sAmANiyasAhassIhiM tAyattIsAe tAyattIsagehiM carahiM logapAlehiM paMcahiM aggamahisIhiM saparivArAhi tIhiM parisAhiM sattahiM aNIehiM sattahiM aNIAhivaIhiM cauhiM causaTThIhiM AyarakkhadevasAhassIhiM annehi ya camaracaMcArAyahANivatyahiM bahUhiM asurakumArehiM devehiM devIhi ya evaM jahA sake, navaraM imaM nANattaM- dumo pAyattANIyAhibaI oghassarA ghaMTA vimANaM paNNAsaM joyaNasahassAI mahiMdanjhao paMcajoyaNasayA vimANakArI Abhiyoge deve, avasiTuM taM ceva jAva maMdare samosaraha / teNaM kAleNaM veNaM samaeNaM balI asuridai asurarAyA balicaMcAe rAyahANIe sabhAe suhammAe valiMsi sIhAsaNaMsi sahIe sAmANiyasAhassIhiM Rem tAyattIsAe tAyattIsagehiM carahiM logapAlehiM paMcahiM aggamahisIhiM saparivArAhi tIhiM parisAhiM sattahiM aNiehiM sattahiM aNiyAhivaIhiM carahiM sahIhiM AyarakkhadevasAhassIhiM,sesaM jahA camarassa, navaraM mahAdumo pAyacANIyAhivaI mahA ORGALAKAT +8+OMOMOMOM Jain Education Inter For Private & Personal use only A vjainelibrary.org
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Internat oghassarA ghaMTA, sesaM taM caiva maMdare samosarai, pajjuvAsai / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM dharaNe nAgiMde nAgarAyA tava nANattaM cha sAmANiyasAhassIte cha aggamahisIto caugguNA AyarakkhA meghassarA ghaMTA bhaddaseNo pAyattANIyAhivaI vimANaM paNavIsaM jo yaNasahassAI mahiMdajjhato aDDAijjAI sayAI, evaM asuriMdavajjiyANaM sabesiM bhavaNavAsiiMdANaM, navaraM imaM nANattaM - asurANaM oghassarA ghaMTA nAgANaM meghassarA suvaNNANaM haMsassarA vijjUNaM koMcassarA aggINaM maMjussarA disANaM maMjughosA | uyahINaM susarA dIvANaM madhurasarA vAUNaM maMdassarA thaNiyANaM naMdighosA, tathA-causaDI saTThI khalu chacca sahassA asukhajANaM, dAhiNillANaM pAyattANiyAhivaI bhaddaseNo, uttarillANaM pAyattANIyAhivaI dakkho, camarassa ambhitaraparisAe cauvIsaM devasahassA majjhimiyAe aTThAvIsaM devasahassA bAhiriyAe battIsaM devasahassA, valissa agbhitariyAe parisAe vIsaM devasahassA majjhimiyAe caDavIsaM devasahassA bAhiriyAe aTThavIsaM devasahassA, dharaNassa agbhitariyAe parisAe sahI deva sahassA majjhimiyAe sattAraM devasahassA bahiriyAe asIi devasahassA, bhUyANaMdasta abhitariyAe parisAe paNNAsaM devasahassA majjhimiyAe saTThI devasahastA bAhiriyAe sattarI devasahastA, evaM jahA dharaNassa tahA sadhesiM dAhiNillidANaM, jahA bhUyAnaMdassa tahA sabesiM uttarallidANaM / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM kAle nAma pisAIde pisAyarAyA cauhiM sAmANiyasAhassIhiM cauhiM aggamahisIhiM saparivArAhiM tIhiM parisAhiM satahiM aNIehiM sattahiM aNiyAhivaIhiM solasahiM AyarakkhadevasAhassIhiM taM caiva evaM sabesiM, navaraM mahiMdajjhayA paNuvIsaM joyaNasayA, ghaMTA dAhiNANaM maMjustarA uttarillANaM maMjusA, pAyattANIyAhivaI vimANakArI va AbhiyogA devA, sabesiM abhitarapari jainelibrary.org
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 upodAtaniyuktiH abhiSekasAmagryAnayanaM // 185 // 296 + sAe aTTha devasahassA majjhimaparisAe dasa devasahassA bAhiriyAe duvAlasa devasahassA, sabe maMdare samosaraMti, jAva pajjuvAsaMti / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM joisiMdA joisarAyANo patteyaM patteyaM carahiM sAmANiyasAhassIhiM carahiM aggamahisIhiM tIhiM parisAhiM sattahiM aNiehiM sattahiM aNiyAhivaIhiM solasahiM AyarakkhadevasAhassIhiM evaM jahA vANarmatarA evaM caMdasUrAvi, navaraM dAhiNilANaM caMdasUrANaM susarAo ghaMTAo, uttarilaNaM sUsaranighosAo ghaMTAo, parisAparimANaM jahA vANamaMtarANaM, save maMdare samosaraMti jAva pajuvAsaMti / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM acue deviMde devarAyA mahaM devAhive AbhiyogaM devaM saddAvei saddAvettA evaM vayAsI-khippAmeva bho / mahatthaM mahagdhaM maharihaM viulaM titthayarAbhiseyaM uvahaveha, tae NaM te haTTatuTThajAvaviNaeNaM paDisuNittA uttarapurasthimaM disIbhArga avakamaMti avakkamittA vaubiyasamugdhAraNaM samohaNai samohaNittA saMkhijAI joyaNAI daMDa nisarai taMjahA-rayaNANaM vayarANaM jAva ridvANaM, ahAbAyare poggale parisADaMti parisADittA ahAsuhume poggale pariyAyaMti pariyAyittA doccaMpi beuviyasamugdhAeNaM samohaNaMti samohaNittA asahassaM suvaNNamayANaM kalasANaM 1, asahassaM ruppamayANaM kalasANaM 2 aTThasahassa maNimayANaM kalasANaM 3 asahasaM suvaNNaruppamayANaM kalasANaM 4 ahasahassaM suvaNNamaNimayANaM kalasANaM 5 aTThasahassaM ruppamaNimayANaM kalasANaM 6 ahasahassaM suvaNNaruppamaNimayANaM kalasANaM 7 aTThasahassaM bhomejANaM kalasANaM, adusahassaM caMdaNakalasANaM 9 aTThasahassaM bhiMgArANaM 10 adusahassaM AyaMsANaM 11 asahassaM thAlANaM 12 ahasahassaM pAINaM 13 asahassaM supaiTThANaM 14 advasahassaM rayaNakaraMDagANaM 15 aDasahassaM vAtakaragANaM 16 vAtakarakA nAma bahizcitritA upari gavacchitA madhye jalazUnyAH karakAra, adusa 44-03 // 1 Jain Education inte For Private & Personal use only
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ hassaM puSpharcagerINaM 17 aTThasahassaM mallacaMgerINaM 18 aTThasahassaM cuNNacaMgerINaM 19 advasahassaM vatthacaMgerINaM 20 adusahassaM | AmaraNacaMgerINaM 21 asahassaM lomahatthagacaMgerINaM 22 aTThasahassaM pupphapaDalagANaM 23 evaM jAva asahassaM lomahatthagapaDalagANaM 24 adusahassaM sIhAsaNANaM 25 advasahassaM chattANaM26 aTThasahassaM cAmaragANaM 27 aTThasahassaM tellasamuggANaM 28 evaM jAva aDasahassaM aMjaNasamuggANaM, ettha saMgahaNigAhA-"telle koTTa samugge patte coe ya tagara elA y| hariyAle hiMgulae maNosilA aMjaNasamuggA // 1 // aTThasahassaM dhUvakaDucchuyANaM viubai, viuvittA sAbhAviyaveupie ya kalase jAva dhUvakaDacchue geNhati geNhettA jeNeva khIrode samudde teNeva uvAgacchaMti uvAgacchittA khIrodagaM gehaMti | geNhecA jAI tattha uppalAI paumAI subhagAI sogaMdhiyAI poMDarIyAI mahApoMDarIyAI sayapattAI sahassapattAI taaii| gehati geNhettA jeNeva pukkharode samudde teNeva uvAgacchaMti uvAgacchittA pukkharodagaM gehati geNhettA jAI tattha | uppalAiM jAva sahassapattAI tAI giNhaMti giNhittA jeNeva samayakhette jeNeva bharaherakyavAsAI jeNeva mAgahavaradAmappabhAsAI tisthAI teNeva uvAgacchaMti uvAgacchittA tityodagaM gehati titthodagaM geNhittA titthamaTTiyaM gehaMti geNhettA jeNeva gaMgAsiMdhurattArattavatIto ya mahAnadIto teNeva uvAgacchaMti uvAgacchittA salilodagaM gehaMti, nadyudakaM gRhantItyarthaH, geNhettA ubhayotaDamaTTiyaM geNhaMti geNhettA jeNeva cullahimavaMtasiharI teNeva uvAgacchaMti uvAgacchittA sabatUvare sabapupphe saMghagaMdhe saSamalle sabosahisiddhatthae ya geNhaMti giNhittA jeNeva paramaddahapuMDarIyaddahAto teNeva uvAgacchaMti, uvAga-1 hAcchittA dahodayaM geNhaMti 2 jAI tattha uppalAI jAva jAI tattha sahassapattAI tAI geNhaMti geNhecA jeNeva hema-15 / Jain Education temala For Private & Personal use only
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ upoddhAtaniyuktiH vaeraNNavayAI vAsAI jeNeva rohiyArohiyaMsasuvaNNakUlaruppakUlAto mahAnadIto teNeva uvAgacchaMti 2 salilodagaI abhiSeka geNhaMti 2 ubhatotaDamaTTiyaM gehati geNhettA jeNeva saddAvaiviyaDAvai vaTTaveyaDDA teNeva uvAgacchaMti uvAgacchittA saba- sAmacyAtUbare sabapupphe jAva sabosahisiddhatthae geNhaMti geNhettA jeNeva mahAhimavaMtaruppivAsaharapacayA teNeva uvAgacchaMti 281 nayanaM sabatUvare jAva sabosahisiddhatthae gehaMti geNhettA jeNeva mahApaumadahamahApoMDarIyaddahA teNeva uvAgacchaMti 2 dahodagaM geNhaMti geNhettA jAI tattha uppalAI jAva sahassapattAI tAI geNhati geNhettA jeNeva harivAsagarammagavAsAiM jeNeva | hariharikAMtAnaranArIkatAto mahAnadItoteNeva uvAgacchaMti 2 salilodagaMgeNhaMti 2 ubhayataDamaTTiyaM geNhaMti giNhettA jeNeva gaMdhAvaimAlavaMtapariyAtA vaTTaveyaDDA teNeva uvAgacchaMti uvAgacchittA savatUbare jAva sabosahisiddhathae ya geNhaMti geNhettA jeNeva nisaDhanIlavaMtavAsaharapavayA teNeva uvAgacchaMti 2 sabatUvare jAva sabosahisiddhatthae geNhaMti geNhettA jeNeva tigicchiddahakesaridahA teNeva uvAgacchaMti 2 dahodagaM geNhaMti 2 jAI tattha uppalAI jAva sahassapatvAiM tAiM geNhaMti geNhe-4 cA jeNeva puSavidehaavaravidehavAsAI jeNeva sIyAsItodAto mahAnadIo teNeva uvAgacchaMti 2 salilodagaM geNhaMti 28 ubhayotaDamaTTiyaM geNDati geNhitvA jeNeva sabacakavAddivijayA jeNeva sabamAgahavaradAmapabha'sAiM titvAiM teNeva uvAgacchaMti 22 titthodagaM giNhaMti 2 titthamaTTiyaM geNhaMti geNhettA jeNeva sabavakkhArapabayA teNeva uvAgacchaMti 2 sabatUbare jAva sbo-4||18|| sahisiddhatthae geNhati giNhittA jeNeva sabAto aMtaranadIto teNeva uvAgacchaMti 2. salilodagaM geNhaMti 2 ubhayotaDamahiyaM geNhaMti geNhecA jeNeva maMdare pavate jeNeva bhaisAlavaNe teNeva uvAgacchaMti 2 savatUvare jAva sabosahisiddhatthae ya| JainEducation inti For Private & Personal use only T ww.jainelibrary.org
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ SANSAR gaNhati geNhettA jeNeva naMdaNavaNe teNeva uvAgacchaMti 2 sabatUvare jAva sabosahisiddhatthae sarasaM ca gosIsacaMdaNaM geNhati 18 geNhevA jeNeva somaNasavaNe teNeva uvAgacchaMti 2 sambatUvare jAva sabosahisiddhatyae sarasaM ca gosIsacaMdaNaM divaM ca sumahANodAmaM gehati geNhettA jeNeva paMDagavaNe teNeva uvAgacchaMti, uvAgacchittA sabatUvare jAva sabosahisiddhatthae sarasaM gosIsacaMdaNaM divaM ca sumaNadAma dadaramalae ya sugaMdhagaMdhie gaMdhe geNhaMti, iha daIra:-cIvarAvanaddhaM bhAjanamukhaM tena gAlitaM tatra pakkaM vA yat malayodbhavatayA prasiddhatvAnmalayaM-zrIkhaNDaM yeSu tAn sugandhagandhikAn-paramagandhikena gandhakAn gandhAna gRhNanti, geNhettA egato melaMti,melittA jeNeva sAmI Aititthayare teNeva uvAgacchaMti uvAgacchittA mahatthaM mahAcaM! maharihaM viulaM titthayarAbhiseyaM uvaNeti / tae NaM se accue deviMde devarAyA dasahi sAmANiyasAhassIhiM tAyatIsAe tAyattIsagehiM cauhi logapAlehiM tIhi parisAhiM sattahiM aNIehiM sattahiM aNiyAhivaIhiM cattAlIsAe AyarakkhadevasAhassIhiM annehi ya bahUhiM AraNaaccuyakappavAsIhiM vemANiehiM devehiM saddhiM saMparivuDe tehiM sAbhAviehiM veuviehiM pavarakamalapaiTThANahiM surabhivaravAripaDipuNNehiM caMdaNakayacaccehiM AviddhakaMThaguNehiM paumuppalapihANehiM aTThasahasseNaM sovaNiyANaM kalasANaM 1 evaM ruppamayANaM 2 maNimayANaM 3 suvaNNaruppamayANaM 4 suvaNNamaNimayANaM 5 ruppamaNimayANaM 6 suvaNNaruppamaNimayANaM 7 aTThasahasseNaM bhomejANaM kalasANaM 8 sabodaehiM sabamaTTiyAhiM sabatUvarehiM sabapupphehiM savagaMdhehi sabamallehi saghosahisiddhatthaehiM sabiDDIe sabajuIe sabavaleNaM sabasamudaeNaM sabAyareNaM sabavibhUIe sabasaMbhameNa savapuSpha gaMdhamallAlaMkAreNaM savatuDiyasaddaninAeNaM mahayA iDDIe mahayA juIe mahayA baleNaM mahayA samudaeNaM mahayA varatuDiyajamamAsU.32 Jain Education Intere jainelibrary.org
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ -M4%a4-4.C upodrAta- gasamagapaDappadhAiyaraveNaM saMkhapaNavapaDahabherijhallarikharamuhihuDukkamuiMgaduMdubhinigghosanAiyaraveNaM mahayA 2 titthayarAbhiseeNaM| acyutAniyuktiH amisiMcaMti, tae NaM sAmissa bhagavato Adititthayarassa abhiseyaMsi vaTTamANaMsi sabe iMdA chattacAmarakalasadhUvakaDucchu- dikRtoyapupphagaMdhamallAlaMkArahatthagayA hatudRcittamANaMdiyA jAva harisavasavisappamANahiyayA vajasUlapANI purato ciTuMti, bhiSekaH 187 // 4 anne ya devA devIto ya kalasahatthagayA bhiMgArahatyagayA cAmarahatthagayA jAva mallAlaMkArahatthagayA paMjaliuDA ya purato ciTuMti, appegaiyA devA AsiyasammajiyovalitaM sammaTTharatyaMtarAvaNavIhiyaM kareMti, appegaiyA devA maMcAtimaMcakaliyaM kareMti, appegaiyA devA nAnAviharAgaUsiyajjhayapaDAgamaMDiyaM kareMti, appegaiyA gosIsasarasacaMdaNadaddaradinnapaMcaMgulitalaM kareMti, appegaiyA uvaciyacaMdaNakalasaM kareMti, appegaiyA caMdaNaghaDasukayatoraNapaDiduvAradesabhAgaM kareMti, appegaiyA | AsattosattaviulavaTTavarapAriyamaladAmakalAvaM kareMti, appegaiyA paMcavaNNasarasasurabhimukapupphapuMjovayArakaliyaM kareMti, | appegaiyA kAlAgurupavarakuMdurukkaturukadhUvamaghamaghaMtagaMdhuddhayAbhirAmaM sugaMdhavaragaMdhagaMdhiyaM gaMdhavaTTibhUyaM kareMti, appegaiyA [hiraNNavArsa vAseMti, appegaiyA suvaNNavAsaM vAseMti, appegaiyA rayaNavAsaM vAseMti, appegaiyA vairavAsaM vAsaMti, appegaiyA AbharaNavAsaM vAsaMti, appegaiyA pattavAsaM vAsaMti, appegaiyA puSphavAsaM vAsaMti, appegaiyA phalavAsaM vAseMti, appegaiyA vaNNavAsaM vAseMti, appegaiyA cuNNavAsaM vAseMti, appegaiyA gaMdhavAsaM vAseMti, appegaiyA hiraNNavihiM bhAyaMti IC187 // dUjAva appegaiyA gaMdhavihiM bhAyaMti, appegaiyA vatthavihiM bhAyaMti, appegaiyA duyaM naTTavihiM uvadaMsaMti, appegaiyA || vilaMbirya navidhi uvadasaMti, appegaiyA duyavilaMbiyaM navidhi uvadasati, appegaiyA aMciyana vidhi uvadaMsaMti, appe-IC. ONCERN -%CACANCHAR For Private & Personal use only Jain Education in LIKIw.jainelibrary.org
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ ka la * C%E% A gaiyA rimiyaM naTTavidhi uvadasati, appegalyA aMciyaribhiyaM navihiM uvadaMsaMti, appegaiyA ArabharDa navihiM uvadaMsaMti, appegaiyA bhasolaM navidhi uvadaMseMti, appegaiyA ArabhaDabhasolaM naTTavihiM uvadaMseMti, appegaiyA uppayanivayaM0 nivauppayaM0 saMkucitapasAriyaM0 bhatAbhaMtaM nAma naTTavihiM uvadaMseMti, appegaiyA cauvihaM vanaM vAyaMti, taMjahA-tataM vitataM ghaNaM jhusiraM, appegaiyA cauvihaM geyaM gAyaMti, taMjahA-ukkhittayaM pAvattayaM mayaM roiyaM, apegaiyA cauvihaM abhinayaM abhiprati -dihatiyaM pADissuyaM logamajjhavasiyaM sAmaMtovaNivAiyaM, appegaiyA pINaMti appegaiyA taMDaveMti appegaiyA lAseMti appegaiyA ucchalaMti appegaiyA pucchalaMti appegaiyA tivaI chiMdaMti appegaiyA hayaheMsiyaM kareMti appegaiyA hatthigulugulAiyaM kareMti appegaiyA raghaNaghaNAiyaM kareMti appegaiyA hayahesiyaM rahaghaNaghaNAiyaM kareMti appegaiyA hathigulugulAiyaM rahaghaNaghaNAiyaM kareMti, appegaiyA hayahesiyaM hatthagulugulAiyaM rahaghaNaghaNAiyaM kareMti, appegaiyA apphoDeMti appegaiyA vaggaMti, appegaiyA sIhanAdaM nadaMti, appegaiyA apphoDaMti vaggaMti sIhanAdaM nadaMti, appegaiyA pAyadaddaraM kareMti, appegaiyA bhUmicaveDaM dalayaMti, appegaiyA mahayA mahayA saddeNa rAvaMti, appegaiyA pAyadadaharagaM bhUmicaveDagaM mahayA mahayA saddeNa rAvaMti, appegaDyA hakkAreMti appegaiyA bokAreMti appegaiyA kAreMti, appe gaiyA devA hakkAreMti bokkAreMti thekkAreMti, appegaiyA ovayaMti appegaiyA uppayaMti appegaiyA parivattaMti appegaiyA ovayaMti uppayaMti parivattaMti, appegaiyA gajati apegaiyA vijayAyaMti appegaiyA vAsaM vAseMti, appegaiyA gajati | vijuyAyaMti vAsaM vAsaMti, appegaiyA devukaliyaM kareMti appegaiyA devakahakahayaM kareMti appegaiyA devaduhRduyaM kareMti, CAR
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ pupodAtaniyuktiH 46-- // 18 // 4 appegaiyA devukaliyaM devakahakahayaM devaduhaduhayaM kareMti, appegaiyA celukkhevaM kareMti, appagaiyA cNdnnklshtthgyaa| devakRta appegaiyA bhiMgArahatthagayA, eeNaM abhilAveNaM AyaMsA thAlapAtI vAyakaragA rayaNakaraMDagA puSphacaMgerI jAva loma- nAvyAdi hatthacaMgerI puSphapaDalagajAvalomahatvapaDalaga sIhAsaNachattacAmaratellasamugga jAva aMjaNasamuggayahatthagayA, appegaiyA 4 alaMkAra ghuvakaDucchuya hatthagayA hahatuTThacittamANaMdiyA jAva harisavasavisappamANahiyayA AdhAveMti paridhAveMti, taeNaM se accuiMde ropaNAdi saparivAre sAmi teNaM mahayA titthagarAbhiseeNaM abhisiMcai, abhisiMcittA karayalapariggahiyaM sirasAvattaM matthae aMjaliMkaha jaeNa-vijaeNaM vaddhAvei vaddhAvittA tAhiM iTAhiM kaMtAhiM piyAhiM maNuNNAhiM maNAmAhi vaggUhiM jyjys| pauMjai, tae NaM tassa accuyassa deviMdassa abhiyogA suvahuM alaMkArabhaMDaM uvaNeti, tae NaM se acue deviMde tappaDhama-11 yAe pamhalasukumAlayAe surabhIe gaMdhakAsAIe gAyAI lahei lUhettA saraseNa gosIsacaMdaNeNaM gAyAI aNaliMpai aNaliMpittA nAsAnIsAsavAyavojhaM cakkhuharaM vaNapharisajuttaM hayalAlApelavAitiregaM dhavalaM kaNagakhaciyaMtakammaM devadUsajuyalaM niyaMseDa niyaMsittA kapparukkhagaMpiva alaMkiyavibhUsiyaM karei karetA naTTavidhi uvadaMsei, uvadaMsittA acchahiM snnhhiN| rayayAmaehiM accharasAtaMdulehiM bhagavato sAmissa purato aTThamaMgalage Alihati, taMjahA-dappaNabhaddAsaNavaddhamANavarakalasamacchasirivacchA / sotthiyanaMdAvattA lihiyA aTThamaMgalagA // 1 // lihati lihiUNa kareDa uvayAraM, kiM taM ?-18 // 18 // pADalimaliyacaMpakaasogapunnAgacUtamaMjarinavamAliyAbaulatilagakaNavIrakuMdakujjayakoraMTayadamaNagavarasurabhigaMdhagaMdhiyassa 1 kathaggAhagahiyakarayalapanbhaTThavippamukkassa kusumanigarassa jANussehapamANamecaM ohanikaraM karecA caMdappabharayaNavairaveru EX Jain Education te For Private & Personal use only N aw.jainelibrary.org
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ SEX liyavimaladaMDakaMcaNamaNirayaNabhatticittaM kAlAgurupavarakuMdurukkaturukadhUvagaMdhuttamANuviddhaM dhUmavaTi viNimmuyantaM gheruliyamayaM / / kaDucchuyaM paggahittu dhUvaM payato dAUNa jiNavariMdassa sattaha payAI osarittA dasaMguliM aMjaliM kariya matthagaMmi payato aTThasayavisuddhagaMthajuttehiM mahAvittehiM apuNaruttehiM atthajuttehiM saMthuNai, saMthuNittA vAmaM jANuM aMcei aMcetA dAhiNajANaM dharaNitalaMsi nivADei, 2 karayalapariggahiyaM sirasAvattaM matthae aMjaliM kaTTa evaM vayAsI-namo'tthu te siddha buddhaa| nIraya samAhiyA samaNa samattA samajogisallagattaNa nivbhaya nIrAgadosa nimmama nissaMga nissallAmANamUsumUraNa guNarayaNa sIlasAgarA aNaMtamappameyA bhaviyadhammacAuraMtacakkavaTTI, namo'tthu te arahatottikaTu vaMdai namasai, vaMdittA namaMsittA naccAsaNe nAidUre sussUsamANe jAva pajjuvAsei, atra viSamapadavyAkhyA-'AsiyasaMmajjie'tyAdi, Asikta udakacchaTayA saMmArjitaH kacavarazodhanena upalipta iva gomayAdinA upaliptaH sa evocito merupradezaH, tato vizeSaNasamAsaH, tathA zucIni-pavitrANi saMmRSTAni kacavarApanayanena rathyAntarANIva rathyAntarANi ApaNavIthI iva ApaNavIthayo-rathyA-11 vizeSAzca yatra sa zucisaMmRSTarathyAntarApaNavIthikastaM kurvantIti, apyekakA devA saJcAtimazcakalitaM kurvantItyAdi sugama prAgbhAvitaM ca yAvad gandhavaTTibhUyaM kareMti, apyekakA hiraNyavarSa varSanti, hiraNyavarSa yathA bhavatyevaM varSanti, hiraNyavRSTiM kurvantIti bhAvaH, evaM suvarNaralavajrAbharaNapatrapuSpaphalavarNakacUrNagandhavarSapadAnyapi bhAvanIyAni, apyekakA devA hiraNyavidhi-hiraNyarUpaM maGgalaprakAraM bhAjayanti-vizrANayanti, zeSadevebhyo dadatIti bhAvaH, evaM suvarNaratavajrA-18 bharaNapatrapuSpaphalavarNakacUrNagandhavastrabhAjanapadAnyapi bhAvyAni, 'appegaiyA duyaM naTTavihimityAdi, iha dvAtriMzannAvyavi Jain Education Internet For Private & Personal use only w.jainelibrary.org
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ ...* sapodbhAtaniyuktiH // 189 // % % MIRACLEAR % dhiyaH te ca rAjapraznIyopAGgaTIkAyAM bhAvitAsteSAM madhye kAzcana nATyavidhInupadarzayaMti, apyekakA drutAdUtanAmakaM nAvya-10 nAvyavyAvidhimupadarzayaMti, evaM vilambitadrutavilambitaraaJcita 3 ribhita 4 aJcitaribhita 5ArabhaTa bhisola7 ArabhaTabhasola- khyA 8 padAnyapi bhAvanIyAni, apyekakA devA utpAtapUrvako nipAto yatra sa utpAta[pUrvaka]nipAtaH taM, tathA nipAtapUrvaka utpAto yatra sa nipAtotpAtastaM, saJkucitaprasAritaM 'riyAriyamiti gamanAgamanaM bhrAntasambhrAntaM nAma nAvyavidhi sAmAnyato nartavidhi dvAtriMzadvidhyuttIrNamupadarzayanti, apyekakA devAzcaturvidhaM vAdyaM vAdayanti, tadyathA-tataM-mRdaGgapadahAdika |vitataM-vINAdikaM dhanaM-kaMsikAdi zuSiraM-kAhalAdi, apyekakA devAzcaturvidhaM geyaM gAyanti, utkSiptaM prathamataH samArabhyamANaM, pravRttaM utkSepAvasthAto'tikrAntaM manAgbhareNa pravarttamAnaM, mandAyamiti-madhyabhAge mUrchanAdiguNopetatayA mandaM mandaM pravarttamAnaM gholanAtmaka, rocitamiti padaikadeze padasamudAyopacArAt 'rocitAvasAnaM' rocitaM-yathocitalakSaNopetatayA bhAvitamavasAnaM yasya tadrocitAvasAnam , apyekakA devAzcaturvidhaM abhinayaM abhinayanti, tadyathA-dArzantikaM pratizrutikaM sAmAnyato vinipAtika lokamadhyAvasAnikamiti, etacca nATyakuzalebhyo veditavyam , apyekakA devAH | pInayanti-pInamAtmAnaM kurvanti, sthUlA bhavantIti, appegaiyA hakkAreMti-hakAraM kurvanti, hakkAzabdaM kurvantIti bhAvaH, evaM vokAraMti vokkAzabdaM kurvanti, thakAreMti-thakkAre ityevaM mahAntaM zabdaM kurvanti, apyekakA devA devotkalikA devAnAM vA tasyevotkalikA devotkalikA tAM kurvanti, apyekakA devA devakahakahaka, prabhUtAnAM devAnAM pramodabharavazataH svecchaavhai|cnolkolaahlo devakahakahakaH taM kurvanti, apyekakA devA duhuduhukamiti prakurvanti, duhuduhukamityanukaraNavacana-18 % % +% // 18er 5 CH Jain Education Inter For Private & Personal use only
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ AAAAAAAAC% sametat , 'nAsAnIsAsavAyavojhaMti nAsikAnizvAsavAtavAdyaM, anena tasya zlakSNatAmAha, 'cakkhuharaM'ti cakSuharati AtmavazaM nayati viziSTarUpAtizayakalitatvAt cakSurharaM, varNasparzayuktaM atizAyinA varNenAtizAyinA sparzena ca yuktaM, 'hayalAlApelavAirega'miti hayalAlA-azvalAlA tasyA api pelavamatirekeNa hayalAlApelavAtireka, bAhulakAdevaM | samAsaH, viziSTamRdutvalaghutvaguNopetamiti bhAvaH, tathA kanakena khacitAni-viccharitAni antakarmANi-aJcalayo nalakSaNAni yasya tat kanakakhacitAntakarma, 'accharasAtaMdulehi'ti accho raso yeSAM te accharasAH, yeSu pratibimbamapi saGkAntamupalabhyate iti, te ca te tandulAzca accharasatandulAH, sUtre pUrvapadasya dIrghAntatA prAkRtatvAt , 'pADaliyamalliyetyAdi, pATalImallikAcampakAzokapunnAgacUtamaJjarInavamAlikAbakulatilakakaNavIrakundakulakoraNTakAni pratItAni patrapradhAno damanakaH patradamanakaH evaMrUpazcAsau varasurabhigandhikazca pATalo yAvatpatradamanakaM varasurabhigandhikastasya oghanikara-uccastvena pravAhanikara, 'caMdappabhavahare'tyAdi, candraprabhaH-candrakAnto vanavaiDUrye prasiddha teSAM tanmayo vimalo daNDo yasya sa tathA taM, kAJcanamaNiratnairbhaktyA-vicchittyA citraM yasya sa tathA taM, uttamena kAlAgurupravarakunduruSkaturuSkadhUpagandhenAnuviddhA kAlAgurupravarakunduruSkaturuSkadhUpagandhottamAnuviddhA, uttamazabdasya paranipAtaHprAgvat , tAM dhUmavatti vinirmuzcantaM, 'dasaMgulaM aMjali miti anyo'nyAntaritA daza aGgulayo yatra sA dazAGgulistAmaJjaliM, 'aThasayavisuddhagaMdhajuttehiM' vizuddho-nirmalo lakSaNadoSarahita iti bhAvaH yo granthaH-zabdasandarbhastena yuktAni vizuddhagranthayuktAni | aSTazataM ca tAni vizuddhagranthayuktAni ca tairmahAvRttairapunarukkairarthasAraiH, tathA namo'stu te-tubhyaM, siddhetyAdIni srvaannypi| Forww.iainelibrary.org For Private Personal Use Only
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ OMOMOMOM +AKA+ - upodAta- padAni, tatra siddhaH kRtakRtyatvAdbuddho'vagatatattvattvAt nIrajA badhyamAnakarmarahitatvAt samAhitaH paramasamAdhyupetatvAt / ishaanaaniyuktiH| zramaNo'nuttarazrAmaNyakalitatvAt samAptaH samAptavedatvAt samayogI suvizuddhamanovAkAyayogatvAt zalyakarttano mAyA- kAbhiSeko dizalyakarttanasvabhAvatvAt nirbhaya ihalokAdisaptaprakArabhayarahitatvAt nIrAgadveSo vigatakrodhAdikaSAyatvAt nirmmo||19|| mamatvarahito nissaGgo bAhyAbhyaMtarasaGgarahitatvAt niHzalyo mAyAdizalyarahitatvAtmAnamUsumUraNo-mAnamaInaH guNA eva ratnAni yasyAsau guNaratnaH zIlena sAgara iva zIlasAgaraH ananto jJeyAnantatvAt aprameyastadguNAnAM parairaprameyatvAt , tathA bhavyAnAM dharmeNa-dharmarUpeNa vareNa-itaracakrApekSayA pradhAnena bhAvacakratvAt caturantena-caturgatikasaMsArAntakAriNA cakreNa varcata ityevaMzIlo bhavikadharmavaracaturantacakravartI tasya sambodhanaM, etAzca bhAvinyo'pyavasthA vartamAnA ivAvazyaMbhAvitayA vivakSitvA saMstutAra, zeSaM sugamam , evaM jahA acuyassa tahA jAva IsANassa bhANiyavaM, evaM bhavaNavaivANamaMtarajoisiyA ya sUrapajjavasANA saeNa saeNa parivAreNa patteyaM patteyaM abhisiMcaMti, tae NaM IsANe devide devarAyA 31 paMca IsANe viubai, ege IsANe bhayavaM titthayaraM karayalapuDeNa geNhai geNhettA sIhAsaNavaragae puratthAbhimuhe saMnisanne, ege IsANe piDhato AyavattaM dharei, do IsANA ubhato pAsiM cAmarukkhevaM kareMti, ege IsANe purato sulapANI ciTThai, taeNaM se sake deviMde devarAyA bhagavato Adititthagarassa cauddisiM cattAri dhavalavasabhe viubai see saMkhadalavimala // 19 // nimmaladadhiSaNagokhIrapheNarayaNigarappagAse pAsAie darasaNije abhiruve paDirUve, taeNaM tesiM cauNhaM dhavalavasabhANaM ahiM siMgehiMto aha toyadhArAto niggacchaMti, tae NaM tAto maha toyadhArAto uI vehAsaM uppayaMti uppaicA egato KA + T Jain Education w w.jainelibrary.org
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ milAyati egato milAyittA bhagavato Adititthagarassa muddhANaMsi NivayaMti, tae NaM se sake deviMde devarAyA cararAsIe sAmANiyasAhassIhiM eyassa taheva abhiseo bhANiyabo jAva namo'tthu te arahatottikaTTa paMca sake viubai, viuvittA ege sake bhayavaM AititthayaraM karayalapuDeNaM geNhai, ege sake piTTato AyavattaM dharei, duve sakkA ubhayopAsa cAmarukkhevaM kareMti, ege sakke purato vajapANI ciTThai, tae NaM se sake caurAsIe sAmANiyasAhassIhiM jAva aNNehi bhavaNavaivANamaMtarajoisavemANiehiM devehi ya devIhi ya saddhiM saMparivuDe sabaDDIe jAva saMkhapaNavajAvanAditaraveNa jeNeva bhagavato Adititthagarassa jammaNabhavaNe jeNeva AdititthagaramAyA teNeva uvAgacchai uvAgacchittA bhayavaM titthayaraM mAUe pAse Thavei 2 titthayarapaDirUvagaM paDisAharai paDisAharettA osovaNiM paDisAharai paDisAharettA egaM mahaM khomajuyalaM kuMDalajuyalaM ca bhagavato titthagarassa osIsagamUle Thavei ThavettA ega mahaM siridAmagaMDaM tavaNijalaMvUsagaM suvaNNa-| payaragamaMDiyaM nANAmaNirayaNavivihahAraddhahArauvasobhiyaM samudayaM bhagavato titthayarassa ulloyaMsi nikkhivai, jaMNaM bhayavaM titthayaraM aNimisAe diTThIe dehamANe dehamANe suhaMsuheNaM abhiramamANe ciTThai / taeNaM se sakke deviMde devarAyA vesamaNaM devaM saddAvei sahAvettA evaM vayAsI-khippAmeva bho devANuppiyA! battIsaM hiraNNakoDIto battIsaM suvaNNakoDIto battIsaM naMdAI battIsaM bhaddAI subhagasobhaggarUvajodhaNaguNalAvaNNe ya bhagavato titthagarassa jammaNabhavaNaMmi sAharAhi sAharittA eyamANattiyaM paJcappiNaha, tae NaM se vesamaNe deve sakeNaM evaM vutte samANe hadvatuTThacittamANadie karayalapari-| ggahiyaM sirasAvattaM matthae aMjaliM kaTTa evaM devo tahatti ANAe viNaeNaM vayaNaM paDisuNei, paDisuNettA jaMbhae deve AMAKAMANAKACANCHAC% Jain Education Inter For Private & Personal use only Pradejainelibrary.org
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ poDAta- mahAvei saddAvettA evaM vayAsI-khippAmeva bho! devANuppiyA! battIsaM hiranakoDIo jAva bhagavato titthagarassa jamma tatyagarasta jammanakSImayuganiyuktiH 4ANabhavaNaMsi sAharaha sAharittA eyamANattiyaM paJcappiNaha, tae NaM te jaMbhagA devA vesamaNeNaM deveNaM evaM vuttA samANA hahatuhA 4 lArpaNAdi jAva visappamANahiyayA khippAmeva battIsaM hiranakoDIojAva subhagasobhaggarUvajobaNaguNalAvaNNe ya bhagavato jammaNabhava utsavAnvaM // 191 // Nasi sAhariti sAharittA jeNeva vesamaNe teNeva uvAgacchaMti uvAgacchittA tamANattiyaM paJcappiNaMti, taeNaM se vesamaNe deve jeNeva sake deviMda devarAyA teNeva jAva tamANattiyaM paJcappiNaMti, tae NaM se sake deviMde devarAyA Abhiyoge deve sahA. vei saddAvettA evaM vayAsI-khippAmeva bho! devANuppiyA! bhagavato titthagarasta jammaNadvANasi siMghADagatiyacaummuhamahApathesu mahayA 2 saddeNaM ugghosemANe evaM vayaha-haMda sugaMtu bhavaMto bahave bhavaNavaivANamaMtarajoisavemANiyA devA devIo ya je NaM devANuppiyA! titthagarassa titthagaramAUe asubha maNaM pahArei tassa NaM ajagamaMjarikAdiva sayadhA muddhANaM phuTTautti ghosaNaM ghoseha, ghosittA eyamANattiyaM paJcappiNaha, tae NaM te AbhiyogA devA hadvatuTThAjAva visappamANahi yayA karayalapariggahiyaM sirasAvattaM matthae aMjali kaTu evaM devo tahatti ANAe viNaeNaM vayaNaM paDisuNaMti paDisuNettA | sakkarasa deviMdassa devaraNo aMtiyAto paDinikkhamaMti paDinikkhamittA khippAmeva bhagavato titthagarassa jammaNanagaraMsi | siMghADaga jAva sayahA muddhANaM phuTTauttikaTTa ghosaNaM ghosaMti, eyamANattiyaM paJcappiNaMti, tae NaM bahave bhavaNavaivANamaMtara // 19 // joisavemANiyA devA bhagavato tisthagarassa jammaNamahimaM karettA jeNeva naMdIsare dIve teNeva uvAgacchaMti uvAgacchittA hAte aTThAhiyAto mahAmahimAto kareMti karettA jAmeva disiM pAunbhUyA tAmeva disaM paDigayA, etadapi sugama prAyaH MOCRACKGRONS AKADCOSCARSACS For Private & Personal use only Lil ww.jainelibrary.org
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4%AAT prAgbhAvitArtha ca, navaraM 'dehamANe' iti prekSamANaH prekSamANaH 'battIsaM hiraNNakoDIto' iti ghaTitaM hiraNyaM aghaTita suvarNa, nandAni-AsanavizeSarUpANi, bhadrANi-bhadrAsanAni, tadevaM yaduktam-"jammaNamaho ya sabo, neyavo jAva ghosadANaya"miti tat jambUdvIpaprajJayAdibhiH sUtraiH bhAvitaM, 'yathAgarma janmamahotsavo mayA, prakAzitastIrthakRtAM prisphuttH| yadatra puNyaM bhavati sma tena me, jano bhavejanmanibandhanacchide ||1||gtN janmadvAram / idAnIM nAmadvAraM, tatra bhagavato nAmanivandhanaM caturvizatistave vakSyati-UrUsu usabhalaMchaNamusabhaM sumiNami teNa usabhajiNoM' iti / sampati vaMzanAmanibandhanamabhidhAtukAma Aha desUNagaM ca varisaM sakAgamaNaM ca vaMsaThavaNA ya / AhAramaMgulIe vihiMti devA maNuNNaM tu // 185 // dezonaM varSa bhagavato jAtasya yAvadabhUt tAvadetAvati samaye zakrasyAgamanamajAyata, tena ca vaMzasthApanA bhagavataH kRtA, evaM sa bhagavAn RSabhanAthaH saJjAtaH, tasya gRhavAse AhAro'saMskRta AsIt / kiJca-sarvatIrthakarA eva bAlabhAve varnamAnA na stanyopabhogaM kurvanti, kintvAhArAbhilASe sati svAmaGguliM vadane prakSipanti, tasyAM cAmulyAmAhAraM nAnArasasamAyuktaM manojJaM devAH sthApayanti, tata Aha-AhAramaMgulIe vihiMti devA maNuNNaM tu'| atikrAntabAlabhAvAstu sarve'pi tIrthakRto'gnipakvamAhAraM gRhNanti, bhagavAMstu RSabhanAtho yAvadadyApi pravrajyAM na pratyapadyata tAvaddevopanItamevAhAramuttarakurugatakalpadrumaphalarUpamupabhukavAniti / abhihitamAnuSaGgikamadhunA prakRtamucyate, Aha-indreNa vaMzasthA
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ - upodghAta- - - // 192 // -% panA kRtA ityabhihitaM, tatra sA vaMzasthApanA kiM yathAkathaJcitkRtA AhozcitpravRttinimittapUrvikA ?, ucyate, prava vaMzasthApattinimittapUrvikA, tathA cAhasako vaMsaTThavaNe ikkhu agU teNa huMti ikkhaagaa| jaM ca jahA jammi vae joggaM kAsIya taM savaM // 18 // / kathAnakazeSa-jIyameyaM tIyapacuppannamaNAgayANaM devANaM paDhamatitdhagarANaM vaMsaThavaNaM karettae, tato tiyasagaNasaMparivuDo sakko Agato, pacchA kiha rikahatthato pavisAmitti mahaMtaM ikkhulahi~ gahAya Agato, ito ya nAbhikulagaro usabhasAmiNA aMkagaeNa acchai, sakkeNa ya uvAgaeNa ikkhulaTThIhatthagaeNaM jaeNaM vijaeNaM bhayavaM vaddhAvio, bhayavayA laTThImu didI pADiyA, tAhe sakkeNa bhaNiyaM-bhayavaM! ikkhU agU', 'akaM bhakSaNe' bhakSayasi!, tAhe sAmiNA pasatthalakkhaNadharo alaMkiyavibhUsito dAhiNahattho pasArito, atIva bhagavaMtassa tAsu hariso jAto, tae NaM sakassa deviMdassa devaraNo ayameyArUve saMkappe samupajitthA-jamhA bhayavaM titthayaro ikkhaM abhilasai tamhA ikkhAguvaMsobhavau, puvayA ya bhagavato 1 ikkhurasaM piviyAiyA, ikSavazca tadA pAnIyavallIvat chinnA viddhA vA rasaM galanti sma, teNaM gotaM kAsavanti, evaM sakko vaMsaM ThaveUNa go| puNovijaM jahA jaMmi vae joggaM taM sarva taheva kAsI, gAthAkSaragamanikA-zako vaMzasthApane prakRte ikSumAdAya samAgataH, bhagavatA ca kare prasAritesa prAha-bhagavan ! ikSumaku-bhakSayasi ?, evamukke bhagavAnikSuyaSTigrahaNAya // 192 // hastaM prasAritavAna, tena bhavanti ikSvAkavA-ikSubhojina RSabhanAthavaMzajAH, evaM yad yasmin vayasi yathA yogya tatsarva zakrastathaiva kRtavAn , atra pazcADhe pAThAntaraM 'tAlaphalAhayabhagiNI bhavissa pattI va sAravaNA' tAlaphalenAhatasya 4 Akki Jain Education i n For Private & Personal use only
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ -- puruSasya bhaginI-sahajAtA RSabhasya patnI bhaviSyatIti sAravaNA-tasyAH saGgopanA, idaM ca pAThAntaraM kila bhagavatonandAyAzca tulyavayastvakhyApanAphalaM, tathA cAnantarameva vakSyati-naMdAe~ sumaMgalA sahito' anyetu pratipAdayanti-sarveveyaM janmadvAravaktavyatA, dvAragAthA'pi kilaivaM taiH paThyate-'jammaNe ya vivaDDIya jAIsaraNe iya' iti // samprati vRddhidvAramadhikRtyAhaaha vahai so bhayavaM diyalogacuto ya annuvmsiriio| devagaNasaMparibuDo naMdAe~ sumNglaashito|| 187 // | asiyasirato sunayaNo thiyoTTho dhvldNtpNtiio| varapaumagambhagoro phulluppalagaMdhanIsAso // 188 // | devalokAt-sarvArthasiddhivimAnarUpakAt cyutaH san atha-janmAnantaraM varddhate sa RSabhanAtho bhagavAn, kiMviziSTaH sannityAha-anupamazrIkA-nirupamadehakAntikalitaH, 'devagaNasaMparivRtaH' sevAgatanAnAvidhadevaparivAropeto nandayA| sumaGgalayA ca sahitaH san, te api vardrate iti bhAvaH, tathA asitA:-kRSNAH zirojA:-kezA yasyAsau asitazirojaH, zobhane nayane yasyAsau sunayanaH, bimba-gollAphalaM tadvat oSThau yasya sa bimboSThaH, dhavale dantapatI yasya sa dhavala-11 dantapaDikaH, varapadmagarbha iva gauro-nirmalo varapadmagarbhagauraH, phullotpalagandhavanniHzvAso yasya sa tathA // idAnIM jAti-1 smaraNadvAramabhidhitsurAha jAIsaro u bhayavaM apparivaDiehiM tihi u nANehiM / kaMtIe vuddhIe ya anbhahito tehiM maNuehiM // 189 // / NI jAti smaratIti jAtismaro bhagavAn, 'lihAdibhya' ityaNapavAdo'cU, kathaM jAtismara ityAha-apratipatitaireva bA.sU. 33 ||tribhiH matizrutAvadhirUpejJAnaH avadhijJAnaM hi bhagavato devalokikamevApacyutaM bhavati, tathA kAntyA ca bujhyA ca tebhyaH - - - Jain Education Inter For Private & Personal use only
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAta niyuktiH |Ni tatkAlabhAvibhyo mithunakamanuSyebhyo'bhyadhikaH // adhunA vivAhadvAramAha jAtismarapaDhamo akAlamajU sahi tAlaphaleNa dArako u hto| kannA ya kulagarehi ya sihe gahiyA usabhapattI // 190 / / havivAhA bhagavato dezonavarSakAla eva kizcinmithunaka saJjAtApatyaM sat tadapatyamithunakaM tAlavRkSasyAdho bimucya riraMsayA kada- patyadvArAlIgRhAdikrIDAgRhamagamat , tasmAcca tAlavRkSAt pavanapreritaM pakvaM tAlaphalamapaptat, tena dArako'kAla eva jIvitAd vyaparopitaH, epa prathamo'vasarpiNyAmakAlamRtyuH, tadapi mithunakaM tAM dArikAM varddhayitvA pratanukapAyaM mRtvA suraloke samutpannaM, sA codyAnadevatevotkRSTarUpA ekAkinyeva vane vicacAra, dRSTvA ca tAM tridazavadhUsamAnarUpAM mithunakanarA vismayotphullanayanA nAbhikulakarAya nyavedayan , nivedite ca taiH kanyA nAbhikulakareNa RSabhapatI bhaviSyatIti saGgahItA, bhagavAMzca tena kanyAdvayena sArddha viharan yauvanamanuprAptaH, atrAntare devarAjasya cintA samudapAdi-yathA kRtya|metadatItapratyupannAnAgatAnAM zakrANAM prathamatIrthakarANAM vivAhakarma kriyata ityevaM saJcintyAnekasuravadhUvRndasamanvito'vatIrNavAn , avatIrya ca bhagavataH svayameva mahatA RddhisatkArasamudayena varakarma-pramrakSaNasnAnagItavAditrAdi cakAra, nandAsumaGgalayorapi zakramahiSyo mahatA RddhisatkArasamudAyena vivAhakarma kRtvtyH|| etadevAha bhogasamatthaM nAuM varakammaM tassa kAsi deviNdo| doNhaM varamahilANaM vahakamma kAsi devIto // 191 / / bhogasamartha bhagavantaM jJAtvA tasya-bhagavato varakarma devendro'kArSIt, dvayovaramahilayoH-nandAsumaGgalayorvadhUkarma devyo-devendrasya agrmhissyo'kaaryuH|| idAnImapatyadvAramAha // 1930 For Private & Personal use only Jain Education Interna
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ chappuvasayasahassA purvi jAyassa jiNavarridassa / to bharahavaMbhisuMdari bAhubalI caiva jAyAI // 192 // jAtasya jinavarendrasya janmakAlAdArabhya yAvatpaT pUrvazatasahasrANi - pUrvalakSANi vyatikrAman tAvadetAvatyavasare bhagavato bharato brAhmI sundarI bAhubalIti catvAri apatyAni jAtAni tatrAyaM sampradAyaH - anuttaravimAnAdavatIrya suma| GgalAyA bAhuH pIThazca bharatabrAhmIti mithunakaM jAtaM, tathA subAhurmahApIThazca sunandAyA bAhubalI sundarIti mithunakamiti // amumevArtha pratipAdayannAha mUlabhASyakAraH - devI sumaMgalAe bharaho baMbhI ya mihuNagaM jAyaM / devIeN sunaMdAe bAhubalI suMdarI ceva // 1 (mU. bhA.) // sugamA, Aha- kimetAvantyeva bhagavato'patyAni utAnyAnyapi 1, ucyate-anyAnyapi, tathA cAha auNApannaM juyale puttANa sumaMgalA puNo pasave / nItINa aikamaNe niveyaNaM usabhasAmissa // 193 // ekonapaJcAzataM putrANAM yugmAni sumaGgalA punaH prasUtavatI, atrAntare prAgranirUpitAnAM hakAraprabhRtInAM daNDanItInAM lokAH pracuratarakaSAyasambhavAt atikramaNaM kRtavantaH, tatazca nItInAmatikramaNe sati te lokA abhyadhikajJA| nAdiguNasamanvitaM bhagavaMtaM vijJAya nivedanaM-kathanaM RSabhasvAmine - AditIrthakarAya, sUtre caturthyarthe SaSThI prAkRtatvAt, | kRtavanta iti kriyAdhyAhAraH / nivedite sati bhagavAnAha - rAyA karei daMDa siTTe te yeti amhavi sa hou / maggaha ya kulagaraM so ya bei usabho ya bhe rAyA // 194 // nItyatikramaNakAriNAM rAjA - sarvanarezvaraH karoti daNDaM, sa ca rAjA amAtyArakSakAdivalayuktaH kRtAbhiSeko'nati
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ AMREMO rAjyadvAra R S kramaNIyAjJazca bhavati, evaM bhagavatA ziSTe-kathite sati te-mithunakA bruvate-asmAkamapi saH-rAjA bhavatu, vartamAnakAupoddhAtaniyuktiH lanirdezaH khalvanyAsvapyavasarpiNISu prAya eSa evaM nyAya iti pradarzanArthaH, sUtrasya trikAlagocaratvAt , athavA prAkR tatvAdApatvAdvA'beti'tti uktavantaH, bhagavAnAha-yadyevaM 'maggaha ya kulagaraM ti mArgayata-yAcacaM kulakara-nAbhikulakaraM // 194 // rAjAnaM, tatastairyAcito nAbhikulakaro, rAjAnaM yAcitazca san sa 'te' uktavAn-ahaM mahAn jAtaH RSabho bhavatAM rAjeti, tataste mithunakA rAjyAbhiSekakaraNAthai udakAnayanAya padminIsaro gatavantaH, atrAntare devarAjasya vajrapANerAsanaprakampo vabhUva, tato'vadhinA vijJAya sarvA salokapAlaH zakraH samAgatya rAjyAbhiSekaM kRtavAn // amumevArthamupasaMharan anuktaM ca pratipAdayannAha* AbhoevaM sako uvAgato tassa kuNai abhiseyaM / mauDAi alaMkAraM nariMdajogaM ca se kuNai // 195 // ___ AsanaprakampAnantaraM Abhogya-avadhijJAnena samyagvastugatimavagamya zakro-devarAja upAgatastasya-bhagavataH RSabhasvA mino'miSeka-rAjyAbhiSekaM karoti, tathA mukuTAdi AdizabdAt kaTakakuNDalakeyUrAdiparigrahaH narendrayogyaM-narezvarapadadivyucitamalaGkAraM 'se' tasya bhagavataH karoti, atrApi vartamAnakAlanirdezaprayojanaM prAgvad bhAvanIyaM, pAThAntaraM vA "AbhoeuM sakko uvAgato tassa kAsi abhiseyaM / mauDAi alaMkAraM nariMdajogaM ca se kAsi // " atrAntare te mithuna kapuruSAH padminIsarasaH khalu padminIpatrairudakamAdAya bhagavataH samIpamAgatya bhagavantaM cAlakRtavibhUSitaM dRSTvA vismayopraphullanayanAH kiMkarttavyatAvyAkulIkRtacetasaH kiyantamapi kAlaM sthitvA bhagavatpAdayostadudakaM nikSiptavantaH, tatastAnevaM // 194 // Jain Education For Private & Personal use only LONw.jainelibrary.org.
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ vidhakriyopetAn dRSTvA vajrapANirdevarAjo'cintayat-aho ! khalu vinItA ete puruSAstato'tra vinItA nagarI bhavatu, tato vaizramaNaM yakSarAjamAjJApitavAn-iha dvAdazayojanadIpo navayojanaviSkambhAM vinItAM nAma nagarI niSpAdayati, sa cAjJAsamanantarameva divyaprAkArabhavanamAlopazobhitAM nagarauM cakAra, etadevAhabhisiNIpattehiyare udayaM ghettuM chahaMti paaes| sAha viNIyA purisA, viNIyanayarI aha niviTThA // 196 / / bisinIpatraiH-padminIpauritare-mithunakanarA udakaM gRhItvA chubhati-prakSipanti bhagavatpAdayorupari, tato devarAjo'bhihitavAn-sAdhu vinItAH puruSA iti, tataH zakrAdezAdatha-athAnantaraM vaizramaNayakSeNa vinItAbhidhAnA nagarI niviSTAantarbhUtaNyarthatvAnnivezitA ||gtmbhissekdvaarm, idAnIM rAjyasaGgrahadvAramAha AsA hatthI gAvo gahiyAI rajasaMggahanimittaM ghetaNa evamAI cauvihaM saMgahaM kuNai // 197 // / azvA hastino gAva etAni catuSpadAni tadA bhagavatA gRhItAni, rAjye-rAjyaviSayaH saGgraho rAjyasaGgrahaH tannimi-14 cam , azvAdigrahaNaM coSTrAdyupalakSaNaM, tathA cAha-evamAdi catuSpadajAtamasau bhagavAn gRhItvA caturvigha-vakSyamANalakSaNaM saGgrahaM karoti, vartamAnanirdezaprayojanaM sarvatrApi pUrvavata, pAThAntaraM vA 'cauvihaM saMgahaM kAsi' / / atha ko'sau caturvidhaH saha ityAhauggA bhogA rAyaNa khattiyA saMgaho bhave cuhaa| ArakkhagaruvayaMsA sesA je khattiyA te u // 198 // ugrA bhogA rAjanyAH kSatriyA eSa caturkI bhavati saGkahaH, eteSAmeva yathAkramaM svarUpamAha-ArakSakA upadaNDakA 40.94MACAMAKRAMA Jain Education Inten For Private & Personal use only IMiw.jainelibrary.org
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ -% upAdAta niyuktiH rAjyasaMgahaH AhAraziyAghuddezaH ritvAdugrAH, guravo-gurusthAnIyA bhagavata AditIrthakarasya pratipattisthAnIyA iti bhAvaH bhogAH, vayasyAH-svAminaH samavayaso rAjanyAH, zeSA uktavyatiriktA ye te punaH kSatriyA iti // samprati vividhalokasthitinibandhanapratipAdanArtha zlokacatuSTayamAha| AhAre sippa kamme ya, mAmaNA ya vibhuusnnaa| lehe gaNie ya rUve ya, lakkhaNe mANa poyae // 199 // vavahAre nIijuddhe ya, Isatye ya uvAsaNA / tigicchA atthasatye ya, baMdhe ghAe ya mAraNA // 20 // jaNNUsavasamavAe, maMgale koue iya / vatthe gaMdhe ya malle ya, alaMkAre taheva y||201|| colovaNa vivAhe ya, dattiyA maDayapUyaNA / jhAvaNA thUbha sadde ya, chelAvaNaga pucchaNA // 202 // prathamata AhAraviSayo vidhirvaktavyo, yathA kathaM kalpataruphalAbhAve pakkAhAraH saMvRtta iti 1 tathA zilpa-ghaTAdiviSayaM abhijJAnaM tadviSayo vidhirvAcyaH, yathA kutaH kadA kathaM kiyanti vA zilpAnyupajAtAnIti tathA karma 3 mAmaNA 4vibhUSaNaH 5 lekha 6 gaNita 7 rUpa 8 lakSaNa 9 mAna 10 pota 11 vyavahAra 12 nIti 13 yuddhe 14 SuzAstro 15pAsanA 16 cikitsA 17 rthazAstra 18 bandha 19 ghAta 20 mAraNA 21 yajJo 22 tsava 23 samavAya 24 maGgala 25kautuka 26 vastra 27 gandha 28 mAlyA 29 laGkAra 30 cUlopanayana 31 vivAha 32 datti 33 mRtakapUjanA 34dhyApanA 35 stUpa 16 zabda 37 cchelAvaNa 38 prazna 39 viSayAca vidhayo vakavyA, eSa dvArazlokacatuSTayasapArthaH, avayavArtha tu pratyekamabhiSitsuH prathamamAhAradvAramadhikRtyAha // 19 // Jain Education For Private & Personal use only
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ ******% AsI ya kaMdahArA mUlAhArA ya pattahArA ya / pupphaphalabhoiNo'vi ya jaiyA kira kulagaro usamo // 20 // | yadA 'kile ti parokSAptAgamavAdasaMsUcakaH RSabhaH kulakaro-rAjA AsIt tadA te 'mithunakA Asan kandAhArAH mUlAhArAH patrAhArAH, puSpaphalamojino'pi cAsan / ___ AsI ya ikkhubhoI ikkhAgA teNa khattiyA hoti / saNasattarasaM ghanaM Ama omaM ca muNjiiyaa||204|| kSatriyA yena kAraNena bAhulyenekSubhojina AsIran tena kAraNena te kSatriyA ikSvAkavo loke khyAtAH, tathA saNaH saptadazo yasya tatsaNasaptadazaM dhAnyaM-zAsyAdi, tadyathA-"sAli 1 java 2 vIhi 3 kuddava 4 rAlI 5 tila 6 mugga 7 mAsa 8 cavale ya 9 / caNa 10 tuvari 11 masUra 12 kulattha 13 godhUma 14 niSphAva 15 ayasi 16 saNA 17 // 1 // Amam-apakaM avama-nyUnaM 'bhuJjIyA' iti bhuktavantaH, tathApi kAladoSAt tadapi na jIryati, tato bhagavantaM pRSTavantaH, bhagavAMstvAha-hastAbhyAM ghRSTvA tvacamapanIya AhArayadhvamiti // amumevArthamAha omaM'pAhAretA ajIramANaMmi te jiNamuvaiti / hatthehi ghaMsiUNaM AhArehatti te bhaNiyA // 205 // avamamapi-stokamapyAhArayanto'jIryatyAhAre te mithunakA jina-prathamatIrthakaramupayAnti-upasarpanti, bhagavatA ca hastAbhyAM ghRSThA AhArayadhvamiti bhaNitAH santaste kimityAha"AsIya pANighaMsI timmiya taMdalapavAlapuDabhoI hatthayalapuDAhArA jaiyA kila kulagaro usabho // 206 // Asan pANibhyAM gharSituM zIlaM yeSAM te pANirSiNaH, kimuktaM bhavati |-taa eva auSadhyaH zAlyAdikA hastAbhyAM A For Private & Personal use only
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ spodAtaniyuktiH // 196 // AHMEDIAS parNitvA tvacaM cApanIya bhuktavanta iti, evamapi kAladoSAt kiyatyapi kAle gate tA api na jIrNavantaH, tataH punarapi / AhArabhagavantamApRcchaya tadupadezAttImitatandulapravAlapuTabhojino babhUvuH, tImitAn tandulAn pravAlapuTe-patrapuTe muhUrta dhRtvA hai| dvAraM muJjata ityevaMzIlAstImitatandulapravAlapuTabhojinaH, tandulagrahaNamazeSauSadhyupalakSaNam , evamapi kiyati kAle atikrAnte zAlyAdyauSadhayaH kaThinabhAvato na jIryantIti bhUyo'pi bhagavantaM pRSTvA tadupadezena hastatalapuTAhArA AsIran, hasta. talapuTeSu nihita AhAro yaiste tathAvidhAH, hastatalapuTeSu kiyantamapi kAlamauSadhIH sthApayitvA bhuktavanta ityarthaH, eva-14 mapi gacchatA kAlena kAladoSAt auSadhyaH kaThinatarabhAvamApannA na jIryanti, tato bhagavadupadezena kakSAsu svedayitvA / bhuktavantaH, etaccAnuktamapi vyAkhyAnAdavasIyate, tathA mUlaTIkAkRtA vyAkhyAnAd, evaMbhUtAzca te mithunakA Asan | yadA RSabhaH kulakarastadeti, tadanantaramabhihitaprakArayAdisaMyogairAhAritavantaH,tadyathA-hastAbhyAM ghRSTvA patrapuTeSu ca muhUrta | 6 tImitvA, tathA hastAbhyAM ghRSTvA hastapuTeSu ca muhUrta dhRtvA, tathA hastAbhyAM ghRSTvA kakSAsvedaM ca kRtvA, ete trayo bhaGgakA hai dvikasaMyoge, parighRSTapadaM muktvA tImitvA hastapuTeSu ca muhUtrai dhRtvA ityAdikAmapi bhaGgayojanAmupadarzayanti kecit, taccAyuktaM, tvagapanayanamantareNa tImitasyApi hastapuTe kRtasya saukumAryAnupapatteH, yadivA zlakSNatvagbhAvAdadoSa iti, // 196 // 6 trikasaMyoge'pi trayo bhaGgA hastAbhyAM ghRSTvA patrapuTeSu tImitvA hastapuTeSu muhUrta dhRtvA 1 hastAbhyAM ghRSTvA patrapuTeSu tImitvA kakSAsu svedayitvA 2 tathA hastAbhyAM dhRSTadA hastapuTeSu dhRtvA kakSAsu svedayitvA 3 iti, yastu ghRSTapadaM vihAya patrapuTeSu / +%A4%AA%CACA JainEducation intes For Private & Personal use only How.jainelibrary.org
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ hastAbhyAM dhRSTvA patrapuTeSu tImitvAlAI saNatimmapavAle hatyA vAlapuTe tadanantaraM kRtvA / AASA%AGASANASAK tImitvA hastapuTeSu muhUrta dhRtvA kakSAsu svedayitvA sa prAgvadasamIcInaH samIcIno vA veditavyaH, catuSkasaMyoge eka eva bhaGgaH, hastAbhyAM ghRSTvA patrapuTeSu tImitvA hastapuTeSu dhRtvA kakSAsu svedayitvA iti // amumevArthamupasaMharannAha- ghaMseUNaM timmaNa ghsnntimmnnpvaalpuddbhoii|ghsnntimmpvaale hatthauDe kakkhasee y|| 207 // asyA bhAvArtha ukta eva, navaramiyamuktArthaviSayA akSarayojanA-ghRSTA bhuktavantaH, tImanaM pravAlapuTe tadanantaraM kRtvA bhuktavanta ityanena prAgabhihitapratyekabhaGgakAkSepaH kRtaH, tathA hastAbhyAM gharSaNaM kRtvA tImanaM ca pravAlapuTe tato bhojina ityanena samastadvikasaMyogabhaGgakAkSepaH, tathA gharSaNaM hastAbhyAM tImanaM pravAlapuTe tadanantaraM muhUrta hastapuTe karaNaM kRtvA bhuktavanta ityanena samastatrikasaMyogabhaGgakAkSepaH, 'kakkhasee ya' iti atra cazabdo gharSaNAdisamuccayArthaH, tato'yamartha:hastAbhyAM gharSaNe pravAlapuTe tImane hastapuTe ca kiyantaM kAlaM dharaNe tadanantaraM ca kakSAsvede kRte sati bhuktavantaH, etena ctussksNyogbhnggko'bhihitH|| atrAntareagaNissa ya uhANaM vaNaghaMsA daTTa bhIya parikahaNaM / pAsesaM parichiMdaha geNhaha pAgaM tato kuNaha // 208 // 18 nanu te mithunakAH sarva tImanAdi bhagavattIrthakaropadezAtkRtavantaH, sa ca bhagavAn jAtismaraH tataH kimityagyutpAdopadezaM naM dattavAn !, ucyate, tadA kAlasya ekAntasnigdhatayA satyapi yatne vayutpAdAbhAvAt , bhagavAMstu vijAnAtina ekAntasnigdharUkSayoH kAlayoGyutpAdaH, kintu vimAtrayA snigdharUkSakAle, tato nAdiSTavAniti / te ca mithunakA yadA caturthabhaGgavikalpitamapyAhAraM kAla doSAnna jIrNavantastadA asmin prastAve kAlasya nigdharUkSatvAne dumANAM para Jain Education Intem For Private & Personal use only Xdjainelibrary.org
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapoddhAta- sparasaGgharSAt agnerutthAnamabhUt , tata utthitaM pravRddhajvAlAvalIsanAthaM bhUprAptaM tRNAdi dahantaM vahiM dRSTvA apUrvaratabujhyA anyatthAna niyuktiH grahaNaM prati pravRttavantaH, dahyamAnAstu bhItAH parikathanaM RSabhAya kRtavantaH, bhItAnAM parikathanaM bhItaparikathanamiti | samAso vA, tato bhagavAnAha-azveSvAruhya yAvatyagniH prajvalati tAvantaM pradezaM vihAya tasya sarvAsu dikSu pArtheSu tRNA-8 // 197 // |dikaM sarva paricchindantu, evamuktAste mithunakA hastibhirazvaizcAruhyAruhya pArzveSu sthita sarvaM tRNAdikaM kiJcimmilitaM kRtahai vantaH kizcitsarvathA tato'panItavantaH, tataH sa pravRddhiM gacchannagnirupazAntaH, tataH svAminoktam-amumagniM gRhIta gRhItvA cainaM pAkaM kuruteti, te mithunakA na jAnanti, tato'gniM gRhItvA tatraivauSadhIH zAlyAdikAH prakSiptavantaH, tAzca dAhamApuH, punaste bhagavato hastiskandhagatasya nyavedayan , sa hi svayamevauSadhI kSayatIti, bhagavAnAha-tatra nAtirohitAnAM prakSepaH kriyate, kintu mRtpiNDamAnayadhvamiti, tairAnIto mRtpiNDaH, tato bhagavAn hassikumbhe piNDaM nidhAya patrakAkAraM nirdizya IdRzAni bhANDAni kRtvA'traivAgnau paktvA eteSu pAkaM nivartayadhvamityuktavAn , tataste tathaiva kRtavantaH, itthaM | tAvat prathamakumbhakArazilpamutpannam // amumevArthamupasaMharannAhapakkhevaDahaNamosahi kahaNaM niggamaNa hasthisIsammi / payaNAraMbhapavittI tAhe kAsIya te maNuyA // 209 // ___ // 1973 bhAvArtha ukta eva, kintu kriyAdhyAhArakaraNenaivamakSaragamanikA kAryA-yathA te mithunakA agnAvauSadhInAM prakSepaM kRtavantaH, tato dahanamauSadhInAmabhUt , tato bhagavate hastiskandhArUDhAya vinItAyA nagaryA vinirgacchate kathanaM, tato SAGAR Jain Educatoninterrone
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ * -*-*% *-*-* % ScotsARRICS hai| hastizirasi kumbhe kaImarUpasya mRtpiNDasya patrakAkArakaraNaM, tataste mithunakAstayArUpANi bhANDAni kRtvA pacanA rambhapravRttimakArSuriti // gatamAhAradvAram, adhunA zilpadvAramabhighitsurAha6 paMceva ya sippAiM ghaDa lohe citta'NaMta kAsavae / ekekassa ya etto vIsaM vIsaM bhave bheyA // 210 // paJcaiva mUlabhUtAni zilpAni, tadyathA-'ghaDa lohe cittaNatakAsavapa' iti tatra ghaTa iti kumbhakArazilpasyopalakSaNaM, 'lohe'tti' lohakArazilpasya 'citteti citrakarazilpasya, 'Nanta'miti dezIvacanaM vastravAcakaM, tato'nena vastrazilpasya grahaNaM, 'kAzyapa'iti nApitazilpasya, iyamatra bhAvanA-vastravRkSeSu parihIyamAneSu bhagavatA vastrotpAdanimittaM vastrazi-10 hailpamutpAditaM, tadanantaraM gRhAkArepvapi kalpadrumeSu hAnimupagacchatsu gRhakaraNanimittaM lohakArAdizilpamutpAditaM, pazcAt prANinAM kAladoSAnnakharomANyapi vaddhituM pravRttAnIti nApitazilpotpAdanA, gRhANyapi ca citrarahitAni vizobhAni bhAntIti citrakarazilpotpAdanA, kumbhakArazilpotpAdakAraNaM prAgeva bhAvitam, 'ekekassa yetyAdi ebhyaH paJcabhya ekai4 kasya viMzativizatibhedA abhUvanniti sarvasaGkhyayA tadA zilpazatasyotpattirabhavaditi // samprati karmamAmaNAvibhUSakaNAdvArapratipAdanArthamAhakamma kisivANijAi mAmaNA jA pariggahe mamatA / puvaM devehiM kayA vimsaNA maMDaNA guruNo // 211 // karma nAma kRSivANijyAdi taccAnAvutpanne saJjAtamiti, 'mAmaNe'ti mamIkArArthe dezIvadhanametat , tato yA parigrahe % % % **% * For Private & Personal use only
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ upoddhAtaniyuktiH vandragu-bhAgavatakarmavi Make-NEKAROSAGAR mamatA sA mAmaNA jJAtavyA, sA gha tatkAla eva pravRtteti, tathA vibhUSaNA-maNDanA, sA ca pUrva devendraguroH bhagavata |AditIrthakRtaH kRtA, pazcAlloke'pi pravRtteti // samprati lekhagaNitarUpadvAradvayapratipAdanArthamAha lpAdi lelehaM livIvihANaM jiNeNa baMbhIeN dAhiNakareNaM / gaNiyaM saMkhANaM suMdarIeN vAmeNa uvai8 // 212 // khagaNitAlekhanaM lekho nAma sUtre napuMsakatA prAkRtatvAt lipividhAnaM, tacca jinena-bhagavatA RSabhasvAminA brAhayA dakSiNakareNa pradarzitamata eva tadAdita Arabhya vAcyate, gaNitaM nAma ekadviyAdisalyAnaM, tacca bhagavatA sundayA vAmakaraNopadiSTamata eva tatparyantAdArabhya gaNyate // adhunA rUpalakSaNamAnarUpadvAratrayapratipAdanArthamAha- bharahassa rUvakamma narAilakSaNamahoiyaM baliNo / mANummANavamANapamANagaNimAi vatthUNaM // 213 // | rUpaM nAma kASThakarma pustakakarmetyevamAdi, tacca bhagavatA bharatasyopadiSTaM, tathA lakSaNaM narAdi-puruSalakSaNAdi, tacca / atha-bharatasya kASThakAdhupadezAnantaraM bhagavatA bAhubaline uditaM kathitaM, tathA mAnaM nAma vastUnAM mAnonmAnAvamAnapramANagaNitAni, tatra mAnaM dvidhA-dhAnyamAnaM rasamAnaM ca, dhAnyamAnaM 'do asatIo pasaI do pasaIto seiyA cattAri || seiyA kulavo cattAri kulavA patthao' ityAdi, rasamAnaM 'causaTThiyA battisiyA solasiyA' ityAdi, unmAnaM yenonmIyate, tacca tulAgataM karSaH palamityAdi, avamAnaM yenAvamIyate, tadyathA-hasto daNDo yugamityAdi, pramANaM pratimAnaM taca suvarNaparimANaheturgAdi, gaNitaM yadekAdisAyA paricchidyate, yattu gaNitaM vatmAgeva pRthagdvAratayA'bhihitam, etat / Jain Education Intenso For Private & Personal use only RAw.jainelibrary.org
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ CSCReckakara paJcaprakAramapi mAnaM bhagavati rAjyamanuzAsati bhagavadupadezena pravRttamiti // 'poyae' iti dvAragAthAyAM yaduktaM tasya saMskAraHprotakamiti potaka iti vA, tathA cAha maNiyAI dorAisu potA taha sAgaraMmi vhnnaaii| vavahAro lehavaNaM kajapariccheyaNatyaM vA // 214 // ye maNikAdayaH AdizabdAt muktAphalAdiparigrahaH davarakAdiSu lokena protAH kriyante tadetatprakarSeNa utanaM protaM tadA pravRttaM, athavA potA nAma sAgare-samudre vahanAni-pravahaNAni. tAnyapi tadaiva pravRttAni, tathA vyavahAro nAma visaMvAde sati rAjakulakaraNe gatvA nijanijabhASAlekhApanalakSaNaH kAryaparicchedanArtha vA paNamuktilakSaNaH sa ubhayarUpo'pi tadA pravRttaH, kAladoSato lokAnAM prAyaH svasvabhAvApagamAd // adhunA nItiyuddharUpaM dvAradvayamabhidhitsurAha nI hakArAI sattavihA ahava saambheyaaii| judAI bAhajuddhAiyAI vahAiyANaM ca // 215 // nItihekkArAdilakSaNA saptavidhA, tadyathA-hakkAro makkAro dhikkAraH paribhASaNA maNDalIvandhazcArake prakSepo mahAparAdhe cchaviccheda iti, eSA saptavidhA'pi nItistadA vimalavAhanakulakarAdArabhya bharatakAlaM parvantaM kRtvA yathAyogaM pravRttA, tathA ca vakSyati-'kiJcicca (zcIva) bharahakAle' ityAdi, athavA nItinAma sAmabhedAdikA catuSpakArA, tadyathA--mAna bhedo| daNDa upapradAnamiti, eSA caturvidhApi bhagavatkAle samutpannati. tathA yaddhAni nAma vAhayuddhAdIne, yadivA vaattkaadaanaa| yAni tAnyubhayAnyapi tadA pravRttAni // sAmpratamiSuzAstropAsanArUpaM dvAradvayamAha isatdhaM dhaNuvedo uvAsaNA maMskanmamAIyA / gurugayAINaM vA uvAsaNA pajuvAsaNayA // 216 // bhAsa.34 Jain Education in diww.jainelibrary.org
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ roddhAta neyuktiH potAdIni maMgalAtAni dvArANa / 199 // 214-5 ipuzAstraM nAma dhanurvedaH, sa ca tadaiva rAjadharme sati prAvartata, upAsanA nAma zmazrukatanAdirUpaM nApitakarma, tadapi tadeva jAtaM, pUrva hyavasthitanakhalomAnastathA kAlamAhAtmyataHmANino'bhavanniti, eSA ca zilpAntargatatayA prAgabhihitA'pi punaH pRthaddhAratayopanyastA, bhagavatkAla eva nakharomANyatirekeNa pravarddhituM lagnAni, na pUrvamiti khyApanArtha, yadivA upAsanA nAma gururAjAdInAM paryupAsanA, sA'pi tadaiva pravRttA / adhunA cikitsArthazAstrabandhaghAtarUpadAracataSTayapratipAdanArthamAha| rogaharaNaM cikicchA asthAgama satyamatthasasthitti / nigaDAijamo bandho ghAto daMDAditAlaNayA // 217 // | cikitsA nAma rogApahArakriyA, sA'pi tadaiva bhagavadupadezAtmavRttA, arthAgamanimittaM zAstraM arthazAstraM. bandhonigaDAdibhiryamaH-saMyamanaM, pAto-daNDAdibhistADanA, ete'pi arthazAstrabandhaghAtAstatkAle yathAyogaM prvRttaaH|| adhunA mAraNayajJotsavarUpadvAratrayapratipAdanArthamAha mAraNayA jIvavaho jannA nAgAiyANa puuyaato| iMdAimahA pAyaM painiyayA asavA hoti // 18 // __mAraNaM jIvavadho-jIvasya jIvitAd vyaparopaNaM, taca bharatezvarakAle samutpannaM, yajJA-nAgAdInAM pUjA utsavA:prAyaH pratiniyatAH, varSamadhye pratiniyatadivasabhAvina indrAdimahAH, pUjAstvaniyatakAlabhAvinya iti pUjAmahotsavAnAM prativizeSaH, ete'pi tatkAle pravRttAH samprati samavAyamaGgalarUpadvAradvayamabhiSitsurAha samavAo gohINaM gAmAINaM va saMpasAro vA / taha maMgalAI sotthiyasavapaNasiddhatyagAINi // 19 // // 199 // Jain Education For Private & Personal use only
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ NAGARIKAA% samavAyo nAma goSThinAM melApakaH, yadivA prAmAdInAmAdizabdAt khedakarbaddhanagarAdiparigrahaH sam ekIbhAvena kimapyuddizya ekatra mIlanaM samprasAraH-samavAyaH, kimuktaM bhavati -prAmAdijanAnAM kizcitprayojanamuddizya yadekatra mIlanaM savA samavAya iti, tathA maGgalAni nAma svastikasuvarNasiddhArthakAdIni tAni pUrva devairbhagavato maGgalabukhyA prayuktAni, tato loke'pi tathA pravRttAni // samprati kautukAdidvArapaJcakamAha puvaM kayAI pahuNo surehi rakkhAdikouyAiM ca / taha vatthagaMdhamallAlaMkArA kesabhUsAI // 220 // taMdavaNa pavatto'laMkAreuM jaNo'vi seso'di| . pUrva prabhoH- bhagavataH RSabhasvAminaH suraiH kRtAni kautukAni-rakSAdIni, tato loke'pi tAni jAtAni, tathA vakhaMcInAMzukAdibhedabhinnaM gandhaH-kuSThapuTA dilakSaNaH mAlyaM-puSpadAma, etAni tadaiva jAtAni, alavAra-kezabhUSAdi cAlakAraM bhagavato devaiH kRtaM dRSTvA avazeSo'pi svaM svamalaGkA prvRttH|| sampati culAdvAramAha bihiNA ghUlAkammaM bAlANaM colayaM mAma // 22 // hai| pUDA nAma vidhinA zubhanakSatratithimuhUrtAdau dhavalamaGgaleSTadevatApUjAsvajanabhojanAdilakSaNena bAlAnAM cUDAkarma, tadapi tadA pravRttam // sampratyupanayanadvAramAha uvaNayaNaM tu kalANaM gurumUle sAdhuNo tato dhammaM / ghettuM havaMti saDDhA keI dikkhaM pavajaMti // 222 // upanayanaM nAma teSAmeva bAlAnAM kalAnAM grahaNAya guroH-kalAcAryaskha male-samIpe tayanaM. padiSA dharmagravaNanimitta / Jain Education Intematonal
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAtaniyuktiH // 20 // EASEASONSRCES kA sAdhoH sakAzaM nayanamupanayanaM, tasmAcca sAdhodharma gRhItvA kecit zrAddhA bhavantyapare laghukarmANo dIkSAM prapadyante, hastapAdIni etaccobhayamapi tadA pravRttam / adhunA vivAhadvAraM dattidvAraM cAha zabdAntAdaTTe kayaM vivAhaM jiNassa logo'vi kaaumaarddho| gurudaniyA ya kannA pariNijjaMte tato pAyaM // 223 // zani dvArA duttI va dANamusabhaM ditaM daTuMjaNamivi pavattaM / jiNabhikkhAdANaMpiya dardu bhikkhA pvttaao|| 224 // haNi gA. jinasya-bhagavata RpabhasvAmino devaiH kRtaM vivAhaM dRSTvA loko'pi svApatyAnAM vivAha kartumArabdhavAn , gataM vivAhadvA- 220-6 ram / dattidvAramAha-bhagavatA yugaladharmavyavacchedAya bharatena saha jAtA brAhmI vAhubaline dattA, bAhubalinA saha jAtA sundarI bharatAyeti dRSTvA tata Arabhya prAyo loke'pi kanyA pitrAdinA datA satI pariNIyate iti pravRttam , athavA dattinAma dAnaM, tacca bhagavantamRSabhasvAminaM sAMvatsarika dAnaM dadataM dRSTvA loke'pi pravRttaM, yadivA dattirnAma bhikSAdAnaM, tacca jinasya bhikSAdAnaM prapautreNa kRtaM dRSTvA loke'pi bhikSA pravRttA, lokA api bhikSAM dAtuM pravRttA iti bhAvaH // adhunA mRtakapUjAdhmApanAstUpazabdadvArANyAha maDayaM mayassa deho taM marudevIe paDhamasiddhotti / devehi purA mahiyaM jhAvaNayA aggisakkAro // 225 // so jiNadehAINaM devehiM kato citA sathUbhA ya / saho ya ruNNasaddo logovi tato tahA pakato // 226 // // 20 // mRtakaM nAma mRtasya dehastaca mRtakaM marudevyAH prathamasiddha itikRtvA devaiH purA mahitaM-pUjitaM, tata Arabhya loke'pi mRtakapUjA prasiddhiM gatA, dhmApanA nAmAgnisaMskAraH, sa ca bhagavato nirvANaprAptasyAnyeSAM ca sAdhUnAmikSvAkRNAmitareSAM Jain Education in
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ CAMERACCXRec-kx ca prathama tridazaiH kRtaH pazcAlloke'pi saJjAtaH, tathA bhagavaddehAdidagdhasthAneSu bharatena stUpAH kRtAH, tato loke'pi tata Arabhya mRtakadAhasthAneSu stUpAH prAvateMnta, tathA zabdo nAma ruditazabdaH, sa ca bhagavatyapavarga gate bharataduHkhamasAdhAraNamavabudhya tadapasaraNAya zakreNa kRtaH, tato loke'pi tataH kAlAdArabhya ruditazabdaH pravRttaH, tathA cAha-loko'pi tathA-bharatavat zakravadvA ruditazabdaM prakRta:-kattuMmArabdhavAn // samprati cchelApanakadvAraM pRcchAdvAraM cAha chelAvaNamukkiTThAi bAlakIlAvaNaM ca seNttaaii| iMkhiNiyAdisyaM vA pucchA puNa kiM kahiM kajaM // 227 // ahava nimittAINaM suhasaiyAi suhadukkhapucchA vA / iccevamAiyAe uppannaM usamakAlammi // 228 // / chelApanakamiti dezIvacanaM, taccAnekArtha, tathA cAha-'ukkiTThAI'ityAdi, utkRSTi ma harSavazAdutkarSeNa nadanam , Adi-18 zabdAt siMhanAdAdiparigrahaH, yadivA bAlakrIDApanaM chelApanakaM, athavA shennttitaadi| tathA pracchannaM pRcchA, sA ijiNikAhai dirutalakSaNA, iMkhiNikA hi karNamUle ghaNTikAMcAlayanti, tato yakSAH khalvAgamya tAsAM karNeSu kimapi praSTurvivakSitaM kathayanti, AdizabdAt iGkhiNikAsadRzaparigrahaH, athavA kiM kArya ? kathaM vA kAryamityevaMlakSaNA yA loke prasiddhA pRcchA sA pRcchainA, yadivA nimittAdInAmAdizabdAtsvamaphalAdiparigrahaH pRcchA-pRcchanA, athavA sukhazayitAdirUpA sukhaduHkhapRcchanA ityevaM AditayA sarvamutpannamRSabhasvAmikAle, upalakSaNametat, kiJcidbharatakAle kiJcitkulakarakAle ca // tathA cAhakiMcicca bharahakAle kulagarakAle'vi kiMci uppannaM / pahaNA u desiyAI sabakalAsippakammAI // 229 // kiJcit-nigaDAdibhirghAta ityAdi bharatakAla utpannaM, kizcit-hakkArAdi kulakarakAle'pyutpannaM, prabhuNA tu-bhagavatA Jain Education Intem For Private & Personal use only ( Mainelibrary.org
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAtaniryutiH | // 201 // Jain Education Inter RSabhasvAminA sarvA gaNitaprabhRtayaH kalAH sarvANi ghaTazilpaprabhRtIni zilpAni saNi ca kRpyAdIni karmANi dezitAnIti // usabhacarivAhigAre savesiM jiNavarANa sAmaNNaM / saMbohaNAha vottuM vocchaM pateyamusabhassa // 230 // iha vaktumidAnImadhikRtaM bhagavata RSabhasvAminazcaritraM, tatra ca RSabhacaritAdhikAre vakSyamANaM sambodhanAdi sarveSAmapi jinavarANAM sAmAnyamatastathaiva sAmAnyenoktvA pazcAt pratyekam ekaM prati pratyekaM nAtra pratizabdo vIpsAyAM kintvAbhimukhye, tato'yamartha:- ekasyAbhimukhyena, kasyaikasyetyata Aha-RSabhasya, zeSaM caritraM vakSye // tatra sambodhanAdidvArapratipAdanArthe dvAragAthAtrayamAha - saMbohaNa 1 paricAe 2, patteyaM uvahimmiya 3 / annaliMge 4 phuliMge ya 5, gAmAdhAra 6 parIsahe 7 // 239 // jIvovalaMbha 8 sulabhe 9, pacakkhANe 10 ya saMjame 11 / ma 12 tavokamme 13, uppayA nANa 14 saMgaho 15 // 232 // titthaM 16 gaNo 17 gaNaharA 18, dhammovAyarasa desagA 19 / pariyAya 20 aMta kiriyA 21, kassa keNa taveNa vA 1 // 233 // sarva eva bhagavantastIrthakRtaH svayaM buddhAstathApi kalpa itikRtvA lokAntikadevAH sarvatIrthakRtAM sambodhanaM kurvagsi, sasaH prathamaM tatsambodhanaM vAcyaM tadanantaraM parityAgaH- kiM bhagavantazcAritrapratipattau parityajantIti, tathA pratyekamiti kaH ThelApanapucche saMbodha | nAdidvA rodezagA. 227-13 // 201 // w.jainelibrary.org
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ FokCE%% kiyatparivAro niSkAnta iti vAcyaM, tathA 'upadhA'biti upadhiviSayo vidhirvaktavyaH, yathAkA kenopadhirAsevitaHkovA vineyAnAmanujJAtaH? iti, iha yatsAdhUnAM liGgaM yacca gRhasthAnAM tadbhagavatAM tIrthakRtAmanyaliGga, kutsitaM liMgaM kuliMgaM tApasaparivAjakAdiliGgaM, tatra bhagavanto nAnyaliGge niSkrAntAH, nApi kuline, kintu tIrthakaraline eveti vaktavyaM, tathA grAmAcArAviSayAH parISahA:-kSutpipAsAdayaH, grAmAcArAzca parISahAzca grAmAcAraparIpahaM tasmin vidhirvaktavyaH, yathA kumArapravrajitaiviSayA na bhuktAH, zeSebhuktAH, tathA parISahAH sarvaireva nirjitA iti, tathA jIvopalambho-jIvagrahaNamupalakSaNaM jIvAjIvAdyupalambho vaktavyaH, tathA pUrvabhave yasya yAvAn zrutalAbhaHsa vaktavyaH, prathamAntasyApyekArAntatA sUtre prAkRtatvAt , tathA pratyAkhyAnaM mahAvratarUpaM vaktavyaM, tasya kiM pramANamAsIditi, tathA saMyamaH-sAmAyikAdirUpo vaktavyaH, kasya kiM sAmAyi| kAdi cAritramAsIditi, tathA chAdayatIti chadma-jJAnAvaraNIyAdidhAtikarmacatuSTayaM chadmani tiSThatIti chadmasthA, kakiyantaM kAlaM chadmastha AsIditi vaktavyaM, tathA kiM kasya tapaHkarmeti vaktavyaM, tathA 'uppayA nANeti jJAnotpAdo vaktavyaH, kasya kasminnahani kevalajJAnamutpannamiti, tathA saGghaho vaktavyaH, kasya kiyAn ziSyAdisaGgrahaH, tathA 'tIrthamiti kathaM kasya kadA tIrthamutpannamityAdi vaktavyaM, tIrtha nAma cAtuvarNaH zramaNasaGghaH, gaNaH-ekavAcanAcArakriyAsthAnAM samudAyo, na kulasamudAyaH, te ca RSabhAdInAM kasya kiyanta iti vaktavyaM, tathA gaNadharAH-sUtrakartAraH, teca kasya kiya nta iti vaktavyaM, tathA durgatau prapatantamAtmAnaM dhArayatIti dharmaH tasyopAyo-dvAdazAGgaM pravacanamathavA pUrvANi dezaya-21 damtIti dezakAH dharmopAyasya dezakA gaNadharA athavA anye'pi yasya yAvantazcatu IzapUrvavidaH, tathA paryAya iti / CR-CHAMAK.
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ * upodAta-18|kasya pravrajyAdiparyAyaH ityetadvaktavyaM, tathA ante kriyA antakriyA-nirvANalakSaNA sA kasya kena tapasA !, vAzabdAta saMbodhana niyukkiA kasmin vA kiyatparivAraparivRtasya ceti vaktavyam // samprati prathamadvArapratipAdanArthamAha dvArako / savve'vi sayaMvuddhA logaMtiyabohiyA ya jIyaMti / savesiM paricAo saMvacchariyaM mahAdANaM // 234 // 15 kAntikA // 20 // rajAicAovi ya patteyaM ko va kittiyasamaggo / ko kassuvahI ko vA'NuNNAo keNa sIsANaM // 23 // zva gA. | (granthAgraM8000)sarva eva tIrthakRtaH svayaMbuddhA vartante, tathApi lokAntikadevAnAmiyaM sthitiryaduta svayaMbuddhAnapi bhaga-1 234-1 vato vodhayanti, tato jItamiti-kalpa itikRtvA lokAntikadevairvodhitAH santo nisskaamnti| vyAkhyAtaM sambodhanAdvAram , adhunA parityAgadvAraM vyAkhyAti-sarveSAM bhagavatAM parityAgaH sAMvatsarika mahAdAnaM vakSyamANalakSaNam // rAjyAdityAgo'pi ca parityAgaH, vyAkhyAtaM parityAgadvAraM, pratyekadvAramAha-pratyekamiti ka ekakaH ko vA kiyasamagro niSkrAntaH / upadhidvAramAha-kaH kasyopadhiH? ko vA kenAnujJAtaH ziSyANAmupadhiriti / idaM ca gAthAdvayamapi samAsavyAkhyArUpaM, na ca samAsenoktaM mandamatayo'vabudhyante, tataH prapaJcena vivarISuH prathamadvAramAha sArassaya 1 mAicA 2 vaNhI 3 varuNA ya 4 gahatoyA y5| tusiyA 6 avAbAhA 7 aggicA ceva 8 riTThA ya 9 // 236 // // 20 // sArasvatA makAro'lAkSaNikaH 1 AdityAH 2 vahayaH 3 varuNAH 4 gaItoyAH 5 caH samuccaye tuSitA 6 avyAbAdhA 7 agnayaH8eta eva saMjJAntaratomarutI'pyabhidhIyante,riSThAzceti tAtsthyAttavyapadeza'brahmalokasthariSThaprastaTAdhArA riSThA iti, ACCORA Jain Education Intem For Private & Personal use only A jainelibrary.org
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ * ee devanikAyA bhayavaM bohiMti jiNavariMdaM tu / sadhajagajIvahiyaM bhayavaM ! titthaM pavattehi // 237 // ete devanikAyAH-sArasvatAdayaH svayaM sambuddhamapi bhagavantaM jinavarendraM kalpa itikRtvA bodhayanti, kathamityAhasarve ca te jagajIvAzca sarvajagajjIvAstebhyo hitaM he bhagavan ! tIrtha pravartayasveti // uktaM sambodhanadvAram , idAnI parityAgadvAramAha saMvacchareNa hohI abhinikkhamaNaM tu jiNavariMdANaM / tA atthasaMpayANaM pavattae puSasUraMmi // 238 // saMvatsareNa jinavarendrANAmabhiniSkramaNaM bhaviSyati. tato'rthasampradAnam-arthasya samyaka-tIrthaprabhAvanAbussA anukampAbuddhyA ca, na tu kIrtibuddhyA, saMpradAnaM janebhyaH pravarttate, pUrvasUrye-pUrvAhe ityrthH||kiyt pratidivasaM dIyate ityAha egA hiraNakoDI aTeva aNUNagA sayasahassA / sarodayamAIyaM dijai jA pAyarAsAo // 239 // ekA hiraNyasya koTI aSTau cAnyUnAni-paripUrNAni zatasahasrANi-lakSANi iti pratidivasaM dIyate, kathaM dIyate ityAhasUryodaya Adau yasya dAnasya tat sUryodayAdi, kriyAvizeSaNametata , sUryodayAdArabhya dIyate iti bhAvaH, kiyantaM kAlaM| yAvadityAha-prAtarAzA' prAtaH azanamAzaH prAtarAzaH tasmAta.tamabhivyApya, prAtabhojanakAlaM yAvaditi bhAvaH / yathArI dIyate tathA pratipAdayannAha siNghaaddgtigcukkcccrcummuhmhaaphphesuN| dAresu puravarANaM ratthAmuhamajjhakAresu / / 240 // zRGgATakaM nAma zRGgATakAkRtipathayuktaM, trikoNaM sthAnaM vA, trikaM yatra rathyAtrayaM milati, catuSkaM-catuSpathasamAhAraH, saa| sUrAvANi itiprati * ACANCHARACK RAAGRAAKAKARMAA% iti bhAvaH / Jain Education Inter For Private & Personal use only wjainelibrary.org
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ podvAtaniyuktiH sAvatsarikadAnaM gA 237-42 Artistkr k 203 // catvaraM-bahurathyApAtasthAnaM caturmukhaM-yasmAccatasRSvapi dikSu panyAno nissaranti, mahApatho-rAjapathaH, zeSaH sAmAnyaH panthAH pathaH, tata eteSAM dvandvaH, tathA puravarANAM dvAreSu, pratolISvityarthaH, tathA rathyANAM mukhAni-pravezA madhyakArA- madhyA eva kArazabdasya svArthikatvAdrathyAmukhamadhyakArAsteSu / kimityAhavaravariyA ghosijjai kimicchiyaM dijae bahuvihIyaM / suraasuradevadANavanariMdamahiyANa nikkhamaNe // 241 // varaM yAcadhvaM varaM yAcadhvamityevaM ghoSaNA samayaparibhASayA varavarikocyate, sA varavarikA pUrva zRGgATikAdiSu ghoSyate, tataH kaH kimicchati-yo yadicchati tasya taddAnaM samayaparibhASayaiva kimicchakamucyate, kimicchakaM yathA bhavati evaM dIyate, ekamapi vastvaGgIkRtya etatparisamApyA bhavati ato bahavo vidhayo-muktAphalapradAnAdilakSaNA yasmiMstadbahuvidhika, ka ityAha-suraiH-vaimAnikajyotiSakaiHasuraiH-bhavanapativyantaraiH, devadAnavanarendrairiti indragrahaNaM pratyekamabhisambadhyate, devendraiHzakrAdibhiH dAnavendraH-camarAdibhiH narendraiH-cakravartiprabhRtibhirmahitAnAM bhagavatAM tIrthakRtAM niSkramaNe iti ||saamprtmekaiken tIrthakRtA kiyavyajAtaM saMvatsareNa dattamityetatpratipAdayannAha|tiNNeva ya koDisayA aTTAsII a hoMti koddiio| asiyaM ca sayasahassA evaM saMvacchare diNNaM // 242 // trINyeva koTizatAni aSTAzItizca bhavanti koTayaH azItizca zatasahasrANi 3888000000 etat-etAvatpramANa1 mekaikena tIrthakRtA saMvatsare dattam, etacca pratidinadeyaM tribhiH pazyadhikairvAsarazatairguNayitvA pribhaavniiym||prthmvrv- rikA samAptA / sampratyadhikRtadvArArthAnupAtyeva vastu pratipAdayatAha %-5-2525 o // 20 // +969 For Private & Personal use only Jain Education Interational
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ vIraM arihanemi pAsa malliM ca vAsupujaM ca / ee mottUNa jiNe avasesA bhAsi rAyANo // 243 // / rAyakulesuruvi jAyA visuddhavaMsesu khttiykulesuN| na ya icchiyAbhiseyA kumAravAsaMmi pavaiyA // 244 // saMtI kuMthU ya bharo arahaMtA ceva cakavaddI ya / avasesA titthayarA maMDaliyA Asi rAyANo // 245 // hai| vIraM-mahAvIramariSTanemi pArzvanAtha maliM vAsupUjyaM ca, etAn sarvasaGkhyayA paJca jinAna-tIrthakRto muktvA avazeSAsvIryakRtaH-RSabhasvAmiprabhRtaya Asan rAjAnaH, ete hi mahAvIraprabhRtayaH paJca tIrthakRto rAjakuleSvapi vizuddhavaMzeSu kSatriyakuleSu, rAjakulaM hi kiJcidakSatriyakulamapi bhavati, yathA nandarAjakulamata ukta kSatriyakuleSu jAtA api, na IpsitAbhiSekA-abhilaSitarAjyAbhiSekAH, kintu kumAravAsa eva pravajitAH-pravrajyAM pratipedire, ye'pi ca rAjAna RSabhasvAmiprabhRtayasteSvapi zAntiH kunthuH ara ete prayo'rhantazcakravartino'bhavan , avazeSAH punastIrthakarA san rAjAno-mANDalikAH svasvamaNDalamAtrAdhipatayaH, parityAgadvArAnupAtitA tu gAthAtrayasyaivaM paribhAvanIyA-uktalakSaNaM rAjyaM parityajya bhagavantaH pravrajitA iti ||gtN parityAgadvAram , adhunA pratyekadvAramAhajAego bhayavaM vIro pAso mallI ya tihi tihi saehiM / bhayavaMpi vAsupujjo chahiM purisasaehiM nikkhato // 24 // uggANaM bhogANaM rAyannANaM ca khattiyANaM ca / cAurhi sahassehasabho sesA u sahassaparivArA // 247 // eko bhagavAn vIro-varddhamAnasvAmI pratrajitaH, pArzvanAtho bhagavAMzca mallitribhiHtribhiHzataiH saha,bhagavAnapi vAsupUjyaH SabhiH puruSataiH saha nisskaant:-prvjitH| tathA samANAM bhojAnA rAjanyAnAM kSatriyANAMca, eteSAM vizeSaHprAge
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodAtaniyuktiH // 204 // / gA. va copadarzitaH, sarvasaGkhyayA caturbhiH sahastraiH saha bhagavAn RSabho niSkrAntaH, zeSAstu-ajitasvAmiprabhRtayaH sahasrapari- kumAraji vArA niSkrAntAH // samprati prasaGgato'traiva dvAre ye yasmin vayasi niSkrAntA ityetadabhidhitsurAha nAdipratye / vIro ariTunemI pAso mallI ya vAsupujjo ya / paDhamavae pavaiyA sesA puNa majjhimavayaMmi // 248 // 1 kopadhita vIro-mahAvIraH ariSTanemiH pArzvanAtho mallirvAsupUjya ityete paJca tIrthakRtaH prathamavayasi-kumAratvalakSaNe pravrajitAH, podvArApi zeSAH punaH-RpabhasvAmiprabhRtayo madhyame vayasi-yauvanalakSaNe vartamAnAH prvjitaaH||gtN pratyekadvAramadhunopadhidvAramAhasave'vi egadUseNa niggayA jiNavarA caunIsaM / na ya nAma annaliMge na ya gihiliMge kuliMge vA // 249 // 243-55 ... sarve'pi bhagavanto'tItA api jinavarAH caturviMzatiH caturviMzatisaGkhyAH, etena sarvAsvapyavasarpiNISUtsarpiNISu ca pratyeka bharatakSetre caturviMzatireva tIrthakarA abhUvanniti khyApitam , "egadRSyeNa ekena vastreNa nirgatA-abhiniSkAntAH, tadyadi bhagavanto'pyekadRSyeNa nirgatA iti sopadhayo'bhavan , kiM punastanmatAnuvartinaH ziSyAna sopadhayaH, tatra ya upaSirAsevito bhagavadbhiH sa sAkSAdevoktaH, yaH punarvineyebhyaH sthavirakalpikAdibhedabhinnebhyo'nujJAtaH sa khalu grnthaantraadvseyH||gtmupdhidvaarm , idAnI linadvAra-tatra sarva eva tIrthakRtastIrthakaraliGga eva niSkrAntA, na tu nAma anyaliGgegRhisAdhuline kuline vA, anyaliGgAdyarthaH praagevaabhihitH|| samprati yo yena tapasA niSkrAntastadabhidhitsurAhasumaittha niccabhatteNa niggato vAsapujja jiNa cauttheNa / pAso mallIvi ya aTTameNa sesA ucha?NaM // 250 // sumatiratra-asyAmavasappiNyAM caturvizatau tIrthakRtsu madhye nityabhakkena-anavaratabhakkena nirgataH-niSkrAntaH, vAsu Jain Education intein For Private & Personal use only W w .jainelibrary.org
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUjyo jinazcaturthena, ekenopavAsenetyarthaH, pArzvanAtho mallirapi cASTamena-tribhirupavAsaiH, zeSAstu RSabhasvAmiprabhRtayaH nASaSThena-dvAbhyAmupavAsAbhyAM niSkrAntAH // sAmpratamasminneva nirgamaprastAve yo yatra nagare yatra codyAnAdau niSkAntastadeta-1 dabhiSitsurAha- . usabho ya viNIyAe bAravaIe ariTThavaranemI / avasesA titthayarA nikkhaMtA jmmbhuumiisu||251|| RSabhaH-RpabhasvAmI bhagavAn vinItAyAM nagaryA niSkrAntaH, dvAravatyAM ariSTanemiH, avazeSA-ajitasvAmiprabhRtayadastIrthakarA niSkrAntA janmabhUmiSu, yatra jAtAstatra niSkrAntA iti bhaavH|| usabho siddhatthavarNami vAsupujjo vihAragihagaMmi / dhammo ya vappagAe nIlaguhAe muNI nAma // 252 // AsamapayaMmi pAso vIrajiNiMdo ya nAyasaMDaMmi / avasesA pavaiyA (nikkhaMtA) sahasaMbavaNaMmi ujANe // 25 // RSabhaH-RSabhasvAmI siddhArthavane udyAne niSkrAntaH, vAsupUjyo vihAragRhake-vihAragRhakAbhidhAne udyAne, dhammo-dhammasvAmI bhagavAn vapragAyAM-vapragAbhidhAne udyAne, tathA ca vakSyati-'sesANa kevalAI jesujANesu pavaiyA' evaM nIlagu. phAyAM-nIlaguphAbhidhAne udyAne muninAmA-munisuvratanAmA tIrthakaro niSkrAntaH, tathA Azramapade-AzramapadAbhidhAna udyAne pArzvanAtho niSkrAntaH, vIrajinendro jJAtakhaNDAbhidhAne udyAne, avazeSAH-ajitasvAmiprabhRtayastIrthakarAH sahasrAghavane nisskraantaaH|| idAnI prasaGgata eva nirgamanakAlaM pratipAdayannAha-' pAso arihanemI sejjaMso sumati mllinaamoy| putvaNhe nikkhatA sesA puNa pacchimaNhami // 24 // A.sU.35 Jain Education tema O For Private & Personal use only jainelibrary.org
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ podAta niyuktiH // 205 // pArzvanAtho'riSTanemiH zreyAMsaH sumatimallinAmA ca, ete paJca tIrthakRtaH pUrvAhe niSkAntAra, zeSAH punaH-RSabhasvAmipra-|| niSkramabhRtayaH pazcimAhe // samprati prAmAcAradvArapratipAdanArthamAha NodyAna. gAmAyArA visayA niseviyA te kumArapajjehiM / gAmAgarAiesu ya kesi (su) vihAro bhave kassa ? // 255 // kAlamAmA grAmAcArA nAma viSayA ucyante, te viSayA nisevitA-AsevitAH kumAravajaiH-kumArabhAva eva ye pravrajyAM gRhIta- cArAH(vivantaH tAn muktvA zeSaiH sarvaistIrthakRdbhiH, kimuktaM bhavati ?-vAsupUjyamallisvAmipArzvanAthabhagavadariSThanemivyatiriktaiH sarvai hArAH)gA. stIrthakRdbhirAsevitA viSayAH, na tu vAsupUjyaprabhRtibhiH, teSAM kumArabhAva eva vratagrahaNAbhyupagamAditi, athavA grAmAcArA 251-6 nAma grAmAkarAdiSu vihArAste vaktavyAH yathA kanya bhagavataH keSu grAmAkarAdiSu vihAra AsIditi / etadevAhamagahArAyagihAisu muNao khettAriesu vihariMsu / usabho nemI pAso vIro ya aNArieraoNpi // 256 // manyante sma jagataH samastasyApi trikAlAvasAmiti munayo-bhagavantastIrthakRtaste sarve'pi magadhAdiSu janapadeSu rAjagRhAdiSu nagareSu kSetrAyeMSu-AryakSetreSu vihRta pantaH, iha AryakSetracintAyAM zAstrAntareSu magadhAdayo janapadA rAjagRhAdIni nagarANyuktAni ityatrApi 'magahArAyagiA isu' ityuktam, anyathA RSabhasvAmina AditIrthakaratvAt tadanuro. dhena nagaracintAyAM vinItAdiSvityucyateti, RSA svAmI ariSTanemiH pArzvanAtho vIrazca bhagavAnityete catvArastIrthakRto-8 // 205 // nAryeSvapi kSetreSu vihRtvntH|| gataM grAmAcAradvAram, idAnI parIpahadvAramAhauditA parIsahA siM parAiyA te ya jiNavAM dehiM / nava jIvAipayatthe uvalaMbheUNa nikkhNtaa||27|| DIww.jainelibrary.org Jain Education international
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ CSCIKARAN uditAH parIpahA:-zItoSNAdayaH eSAM-bhagavatAM tIrthakRtAM, paraM te parISahAH sarvairapi jinavarendraH parAjitAH |gtN parIpahadvAram // adhunA jIvopalambhadvAramAha-nava jIbAI'ityAdi, nava jIvAdIn AdizabdAdajIvAtravabandhasaMvarapu. NyapApanirjarAmokSaparigrahaH padArthAnupalabhya sarve nisskraantaaH|| gataM jIvopalambhadvAram, idAnIM zrutalAbhAdidvArANi pratipAdayati paDhamassa bArasaMga sesaannikaarsNgsuylNbho|pNc jamA paDhamaMtimajiNANa sesANa cattAri // 258 // pacakkhANamiNaM saMjamo ya paDhamaMtimANa duvigappo / sesANaM sAmaito sattarasaMgo asosi // 259 // prathamasya-bhagavata RSabhasvAminaH pUrvabhave zrutalAbhaH paripUrNa dvAdazAGgam ,avazeSANAm-ajitasvAmiprabhRtInAmekAdazAGgAni, yasya ca yAvAn pUrvabhave zrutalAbhaH tasya tAvAn tIrthakarajanmanyapi anuvartate, gataM zrutalAbhadvAram // adhunA pratyAkhyAnadvAramAha-prathamajinasya-RSabhasvAmino'ntimajinasya-varddhamAnasvAmina idaM pratyAkhyAnaM, yaduta paJca dAyamA:-prANAtipAtanivRttyAdIni paJca mahAvratAni, zeSANAm-ajitasvAmiprabhRtInAM madhyamAnAM dvAviMzatitIrthakRtAM catvAro yamAH, maithunapratavarjANi zeSANi catvAri mahAvratAnItyarthaH, teSAM maithunasya parigrahe'ntarbhAvavivakSaNAt, nAparigRhItA strI parimujyate iti nyAyAt, saMyamo'pi-sAmAyikAdirUpaH prathamAntimajinayoti vikalpaH, itvaraM sAmAyika chedopasthApanIyaM cetyarthaH, zeSANAM-madhyamAnAM dvAviMzatitIrthakRtAM yAvatkathikamevaikaM sAmAyikaM, na zeSa chedopasthApanAdi, tathAkalpatvAda, saptadazAGga:-saptadazamedaHpunaH, caH punararthe, sarveSAM tIrthakRtAmabhUt, teca saptadaza medA amI 4%AC%ACHAR For Private & Personal use only
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ pondrAtaniyuktiH // 206 // "paJcAsravAdviramaNaM paJcendriyanigrahaH kssaayjyH| daNDatrayaviratizceti saMyamaH sptdshbhedH||1||" sampati chadmasthatapaH- parIpahajIkarmapratipAdanArthamAha vopalaMbhazru. vAsasahassaM bArasa coddasa aTThAra vIsa vrisaaii| mAsA channava tipiNa ya cautigadugamekagadugaM ca // 230 // H thatiyadgaekaga solasa vAsA tipiNa ya taheva'horattaM / mAsekArasa navagaM caupapaNadiNAI culasII // 21 // tvajJAnakA taha vArasa varisAiMjiNANa chaumatthakAlaparimANaM / uggaM ca tavokammaM visesato vaddhamANassa // 26 // lA:gA. bhagavata RSabhasvAminaH chadmasthakAlo varSasahasram , ajitasvAmino dvAdaza varSANi, sambhavanAthasya caturdaza varSANi, 17 257-70 abhinandananAthasyASTAdaza, sumatisvAmino viMzativarSANi, padmaprabhasya paNmAsAH, supArzvasya natra, candraprabhasya trayaH, suvidhisvAminazcatvAraH, zItalasya trayaH, zreyAMsasya dvau, vAsupUjyasyaiko, vimalanAthasya dvau mAsau, anantajinasya trINi ? varSANi, dharmasya dve varSe, zAntinAthasyaikaM varSe, kunthunAthasya SoDaza varSANi, aranAthasya trINyahorAtrANi, mallisvAmina | ekamahorAtraM, suvratasvAmina ekAdaza mAsAH, naminAthasya mAsanavakam , ariSThanemezcatuSpaJcAzadinAni, bhagavataH pAzvanAdhasya caturazItidinAni, varddhamAnasvAmino dvAdaza varSANi, etat jinAnAM-tIrghakRtAM chadmasthakAlaparimANaM, sarveSAmapi ca chadmasthakAle ugraM tapAkarma, vizeSato varddhamAnasvAmina ugramiti // samprati jJAnotpAdadvAramAha // 206 // phagguNabahulekArasi uttarasADhAhiM nANamusabhassa / posekkArasisuddhe rohiNijogesu ajiyassa // 263 // kattiyabahale paMcamimigasirajoeNa saMbhavajiNassa / pose suddhacauddasi abhIDa abhinaMdaNajiNassa // 264 // ( PO Jain Education inte For Private & Personal use only aw.jainelibrary.org
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ BACRACKMA4 citte suddhakArasi mahAhiM sumaissa nANamuppannaM / cettassa punnimAe paumAmajiNassa cittAhi // 265 // phagguNabahule chaTThI visAhajoge supAsanAmassa / phagguNabahule sattami aNurAha sasippabhajiNassa // 266 // 13 kittiyasuddhe taiyA mUle suvihissa puSpadaMtassa / pose bahulacauddasi puvAsADhAhiM sIyala[jiNa ssa // 267 // pannarasi mAhabahule sejaMsajiNassa savaNajoeNa / sayabhisaya vAsupuje bIyAe mAhasuddhassa // 228 // posassa suddhachaTThI uttarabhaddavaya vimalanAmassa / vaisAhabahulacauddasi revaijoeNa gaMtassa // 269 // dAposassa puNNimAe nANaM dhammassa pussajoeNaM / posassa suddhanavamI bharaNIjoeNa saMtissa // 270 // cittassa suddhataiyA kattiyajoeNa nANa kuMthussa / kattiyasuddhe bArasi arassa nANaM tu revaIhiM // 271 // magasirasuddhaekkArasIeN mallissa assiNIjoe / phagguNabahule bArasi savaNeNaM suvvayajiNassa // 272 // magasirasuddhakkArasi assiNijoeNa nmijinniNdss| Asoya'mAvasAe nemijirNidassa cittAhi // 273 / / citte bahulacautthI visAhajoeNa pAsanAmassa / vaisAhasuddhadasamI hatthuttarajogi vIrassa // 274 // | etA dvAdazApi gAthA nigdsiddhaaH|| samprati kasya kasmin divasabhAge jJAnamutpannamiti pratipAdayati tevIsAe nANaM uppannaM jiNavarANa puvaNhe / vIrassa pacchimaNhe pamANapattAe caramAe // 275 // trayoviMzati(teH) jinavarANAM tIrthakRtAM jJAnamutpannaM pUrvAhne,surodgamanamuhUrte ityarthaH, tathA cokaM cuuoN-"teviisaae| |titthagarANaM sUruggamaNamuhutte egarAiyAe paDimAe nANamuppanna miti, vIrasya bhagavataH-apazcimatIrthakRtaH pazcimAhe, Jain Education Interte For Private & Personal use only Faw.jainelibrary.org A
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ upoddhA niryuktiH // 207 // Jain Education inte tatrApi pramANaprAptAyAM caramAyAM pauruSyAmiti, anye tvabhidadhati - dvAviMzateH pUrvAhNe jJAnamutpannaM mallisvAmimahAvIrayoH punaraparAhne iti // sAmpratamadhikRtadvAra eva yeSu kSetreSUtpannaM tadabhidhAnArthamAha usabhassa purimatAle vIrassujuyAliyAnadItIre / sesANa kevalAI jesujANesu padmaiyA // 276 // RSabhasya - bhagavataH AditIrthakarasya vinItAyAH pratyAsannaM yatpurimatAlaM nagaraM tatra jJAnamutpannaM, tatrApi zakaTamukhe udyAne nyagrodhapAdapasyAdho niviSTasya sUryodgamanavelAyAM, vIrasya bhagavata RjvAlikAnadItIre, tatra gRhapatizyAmAka khale zAlataroradhaH sthitasya, zeSANAM tu tIrthakRtAM kevalajJAnAni yeSUdyAneSu prabrajitAstatrotpannAni // sAmprataM yasya yena tapasA samutpannaM tasya tattapaH pratipAdayannAha - aTTamabhataMtaMmI pAsosahamalliriTThanemINaM / vasupujjassa caDattheNa chaTTabhatteNa sesANaM // 277 // pArzvanAthaRSabhasvAmimallinAthAriSTha ne mInAmaSTamabhaktAnte - upavAsatrayaparyante kevalajJAnamudapAdi, vAsupUjyasya punarbha - gavatazcaturthena, zeSANAM SaSThabhakena // gataM jJAnotpAdadvAram, samprati saGgrahadvAraM vivarISuH prathamato yatisaGgrahaparimANamAhaculasIiM ca sahassA egaM ca duve ya tiSNi lkkhaaii| tiSNi ya vIsahiyAI tIsahiyAI ca tinneva // 278 // tiniya aDAijA duve ya egaM ca sayasahassAI / culasIiM ca sahassA bisattariM aTThasaTThi ca // 279 // chAvaTThi coTThi yAsaTThi sadvimeva pannAsA / cattA tIsA vIsA aTThArasa solasa sahassA // 280 // codaya sahassAIM jiNANa jaisIsasaMgahapamANaM / ajjAsaMgahamANaM usabhAINaM ato vocchaM // 289 // jJAne kSetra tapaH sAdhusAdhvI saM khyA gA. 276-81 // 207 //
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavata RSabhasvAminazcaturazItisahasrANi zramaNAnAm, eka lakSamajitasya dvelakSe sambhavanAthasya trINi lakSANyabhinandanasya sumateH trINi lakSANi viMzatisahasrAbhyadhikAni padmaprabhasya trINi triMzatsahasrAdhikAni supArzvasya trINi lakSANi candraprabhasya arddhatRtIyAni lakSANi suvidherdai lakSe zItalasya eka lakSaM zreyAMsasya caturazItiH zramaNAnAM sahasrANi vAsupUjyasya dvAsaptatiH sahasrANi vimalasya aSTaSaSTiH sahasrANi anantajinasya SaTSaSTiH sahasrANi dharmanAthasya catuHSaSTiHsaha sANi zAntinAthasya dvASaSTiH sahasrANi kunthunAthasya paSTiH sahasrANi aranAthasya paJcAzatsahasrANi mallinAthasya catvAriMza*tsahasrANi munisuvratasvAminastriMzatsahasrANi namisvAmino viMzatisahasrANi ariSThanemeraSTAdaza sahasrANi pArzvanAthasya SoDaza sahasrANi bhagavato mahAvIrasya caturdaza sahasrANi, etadyatiziSyasaGgrahapramANaM jinAnAm-RSabhAdInAM yathAkramamavasAtavyaM, tacca tathaiva bhAvitam ||at UrdhvamAryAsaGgrahapramANamRpabhAdInAM jinAnAM krameNa vakSye / pratijJAtameva nirvAhayatitiNNeva ya lakkhAI tini yatIsAI tinni chttiisaa| tIsA ya chacca paMca ya tIsA cauro ya vIsAiM // 282 // cattAri ya tIsAI asIuttaratiNi tiNimitto yA vIsuttaraM chalahiyaM tisahassAhiyaM ca lakkhaM ca // 28 // lakkhaM aTThasayANi ya vAsadvisahassa causaya smggaa| egaTTI ucca sayA sadvisahassA sayA chaca // 284 // sahi paNapanna pannegacatta cattA taha'dvatIsaM ca / chattIsaM ca sahassA ajANaM saMgaho eso // 285 // bhagavata AditIrthakarasyAryikANAM trIgi lakSA ajitasvAminastrINi lakSANi triMzAni-triMzatsahasrAbhyadhikAni sambhavanAthasya trINi lakSANi patriMzatsahasrAbhyadhikAni abhinandanasya lakSANi SaT triMzAni-triMzatsahasrAbhyadhikAni
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAtaniyuktiH // 208 // 6455-45%252-500 sumatinAthasya paJca lakSANi triMzatsahasrAdhikAni padmaprabhasya catvAri lakSANi viMzatisahasrAdhikAni supArzvasya catvAri lakSANi triMzatsahasrAbhyadhikAni candraprabhasvAminastrINi lakSANi azItisahasrottarANi suvidhisvAminastrINi paripU-dhIsaMkhyA rNAni lakSANi, 'tinimitto ya'iti vilakSamAtramAryAsaGgraha iti gamyate ityarthaH, zItalanAthasya viMzatyuttaraM-viMzati gA.282sahasrAdhikaM lakSaM zreyAMsasya SaTsahasrAdhikaM lakSaM vAsupUjyasya trisahasrAdhikaM lakSa vimalanAthasya paripUrNa lakSam anantajito lakSamekamaSTau ca zatAni dharmanAthasya dvApaSTisahasrANi catuHzatAbhyadhikAni zAntinAthasya ekaSaSTiH sahasrANi SaT zatAni kunthunAthasya SaSTiH sahasrANi SaT zatAni aranAthasya SaSTiH sahasrANi mallisvAminaH paJcapaJcAzatsahasrANi munisuvratasvAminaH paJcAzatsahasrANi naminAthasya ekacatvAriMzatsahasrANi ariSThanemezcatvAriMzatsahasrANi pArzvanAthasyASTAtriMzasahasrANi bhagavato varddhamAnasvAminaHSatriMzatsahasrANi, evaM RSabhAdInAM jinAnAM ythaakrmmaaryikaasnggrhH|| paDhamANuyogasiddho patteyaM sAvayAiyANaM ca / neo sabajiNANaM sIsANaM saMgaho kamaso // 28 // | zrAvakAdInAmAdizabdAt zrAvikAcaturdazapUrvadharAdiparigrahaH, ziSyANAM saGgrahaH kramazo-yathAkrama sarvajinAnAM pratha-18 mAnuyogasiddhaH-prathamAnuyogapratIto jJeyaH, tatra RSabhasvAmiariSThanemimallIpAzvanAthavarddhamAnasvAminAM yathAsampradAyamupadazyate-bhagavata AditIrthakRta RSabhasenapramukhANi caturazItizramaNasahasrANi brAhmIsundarIprabhRtInitrINyAryikANAM lakSANi // 208 // zreyAMsaprabhRtIni trINi zramaNopAsakalakSANi paJcasahasrAbhyadhikAni subhadrApramukhAni paJca zramaNopAsikAzatasahasrANi catuSpaJcAzatsahasrAbhyadhikAni catvAriMzatsahasrANi saptazatAbhyadhikAni caturdazapUrviNAM nava sahasrANyavadhijJAninAM HAMACISTAKA Ge*%%* Jain Education Inter For Private & Personal use only I w w.jainelibrary.org
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 4 . kevalajJAninAM viMzatisahasrANi 20000, viMzatisahasrANi SaTzatAmyadhikAni 20600 vaikriyalandhimatAM, dvAdaza saha srANi SaT zatAni pazcAzadadhikAni 12650 vipulamatInAM, dvAdaza sahasrANi SaT zatAni paJcAzadadhikAni 12650 vAdinAM, dvAviMzatisahasrANi nava zatAni 22900 anuttaropapAtinA, viMzatiH zramaNasahasrANi siddhAni 20000 catvAriMzadAryikAsahasrANi siddhAni 40000 sarvasaGkhyayA SaSTirantevAsisahasrANi siddhAni 60000|bhgvto'risstthnemevrdttprmukhaannyssttaadsh zramaNasahasrANi 18000 yakSiNIpramukhANi catvAriMzadAryikAsahasrANi 40000 nandapramukhAnAM zramaNopAsakAnAmekaM zatasahasramekonasaptatizca sahasrANi 169000 mahAsubratApramukhANAM zramaNopAsikAnAM trINi lakSANi patriMzatsahasrANi 33600 catvAri zatAni 400 caturdazapUrviNAM paJcadaza zatAni 1500 avadhijJAninAM paJcadaza zatAni 1500 kevalajJAninAM paJcadaza zatAni vaikriyalabdhimatAM 1500 daza zatAni 1000 vipulamatInAM aSTAdaza zatAni 1800 vAdinAM SoDaza zatAni 1600 anuttaropapAtinAM / bhagavataH pArzvanAthasya AryadinapramukhANi SoDaza zramaNasaha|srANi 16000 puSpacUlApramukhANyaSTAtriMzadAryikAsahasrANi 38000sunandApramukhANAmekaM lakSaM catuHSaSTisahasrANi zramaNo-| pAsakAnAM 164000 nandinIpramukhANAMzramaNopAsikAnAM trINi lakSANi saptaviMzatiH sahasrANi 327000 arddhacaturthAni | zatAni 350 caturdazapUrviNAM catuIza zatAni 1400 avadhijJAninAM daza zatAni kevala jJAninAmekAdaza zatAni 1100 caikriyalabdhimatAmardoSTamAni zatAni 750 vipulamatInAM SaT zatAni 600 vAdinAM dvAdaza zatAni 1200 anucaropapAtinAM / zramaNasya bhagavato mahAvIrasya indrabhUtipramukhANi caturdaza zramaNasahasrANi 14000 AryacandanA AKASAROSAGAKACAMANG 4.40 Jain Education Inter For Private & Personal use only G wjainelibrary.org
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ C upoddhAtaniyuktiH // 209 // pramukhANi patriMzadAryikAsahasrANi 36000 zaGkhapramukhANAM zramaNopAsakAnAmekaM lakSaM ekonaSaSTiH sahasrANi 159000 tIrtha gaNasulasArevatIpramukhANAM zramaNopAsikAnAM trINi zatasahasrANi aSTAdaza sahasrANi 318000 trINi zatAni caturdaza- mAnaM ca gA. ApUrviNAM 300 trayodaza zatAni 1300 avadhijJAninAM sapta zatAni 700 kevalajJAninAM sapta zatAni 700 vaikriya 287-90 labdhimatAM paJca zatAni 500 vipulamatInAM catvAri zatAni 400 vAdinAmaSTau zatAni 800 anuttaropapAtinAm // gataM saGgrahadvAram , adhunA tIrthadvAramAhatitthaM cAuvaNNo saMgho so paDhamae samosaraNe / uppaNNo u jiNANaM vIrajiNiMdassa bIyaMmi // 287 // tIrtha nAma pravacanaM, tacca nirAdhAraM na bhavatIti caturvarNaH saha ucyate, sa jinAnAm-RSabhAdInAM prathama eva samava|saraNe utpannA, vIrajinendrasya punarddhitIye samavasaraNe, madhyamAyAM puri, yatra hi kevalajJAnamutpannaM tatra tathAkalpatvAtsama-15 vasaraNamabhUt yAvatA na tatra so jAtaH // gataM tIrthadvAram , adhunA gaNadvAramAha-. culasIi paMcaNauI ghiuttaraM solamuttarasayaM ca / sattahiyaM paNanauI teNauiM ahasII ya // 288 // ekkAsIi chAvattarI ya chAvahi sattavannA ya / pannA teyAlIsA chattIsA ceva paNatIsA // 289 // tetIsaTThAvIsA aTThArasa ceva tahaya sattarasa / ekArasadasanavagaM gaNANa mANaM jiNiMdANaM // 29 // // 209 // bhagavata AditIrthakarasya caturazItirgaNA, gaNo nAmeha ekavAcanAcArakriyAsthAnAM samudAyo, na kulasamudAya iti pUrvasUrayaH, ajitasvAminaH paJcanavatirgaNAH sambhavanAthasya dhuttaraM zatam abhinandanasya SoDazocaraM zataM sumatinAthasya REASSASSAGAR Jain Education Intel For Private & Personal use only Phw.jainelibrary.org
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ paripUrNa zataM padmaprabhasya savAdhika zataM supArzvasya paJcanavatiH candraprabhasya trinavatiH suvidhisvAmino'STAzItiH lasya ekAzItiH zreyAMsasya SaTsaptatiH vAsupUjyasya SaTSaSTiH vimalasya saptapazcAzat anantajita: paJcAzat dharmasya tricatvAriMzat zAntinAthasya patriMzat kunthunAthasya paJcatriMzat arajinasya trayastriMzat mallisvAmino'STAviMzatiH munisuvratasvAmino'STAdaza naminAthasya saptadaza ariSThanemerekAdaza pArzvanAthasya daza varddhamAnasvAmino nava, etat jinendrANAm-RSabhAdInAM jinAnAM yathAkramaM gaNAnAM mAna-parimANaM // samprati gaNadharapratipAdanArthamAha- . ekArasa u gaNaharA vIrajiNiMdassa sesayANaM tu / jAvaiyA jassa gaNA tAvaiyA gaNadharA tassa // 291 / / MI gaNadharA nAma mUlasUtrakatAraH, te ca vIrajinasya ekAdaza, gaNAstu nava, dvayoryugalayorekaikavAcanAcArakriyAsthatvAt, 4. zeSANAM tu jinavarendrANAM yasya yAvanto gaNAstasya tAvanto gaNadharAH, pratigaNadharaM bhinnabhinnavAcanAcArakriyAsthatvAt / / gataM gaNadharadvAram , idAnIM dharmopAyasya dezakA ityetadvyAcikhyAsurAha* dhammovAo pavayaNamahavA puvAiM desayA tassa / savajiNANa gaNaharA codasapuvI u te tassa / / 292 // dharmopAyo nAma pravacanaM, tadantareNa dharmasyAsambhavAt , athavA pUrvANi, tasya-dharmopAyasya dezakAH sarvajinAnAM / gaNagharAH, teSAM mUlasUtrakartRtvAt , athavA ye yasya tIrthakRtazcaturdazapUrviNaste dharmopAyasya dezakAH, paripUrNazrutatayA teSAM yathAvasthitavastudezakatvAt // sAmAiyAiyA yA vayajIvanikAyabhAvaNA paDhamaM / eso pammovAdo jiNehiM sahiM uvATTo // 293 // For Private & Personal use only
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAtaniryuktiH // 210 // Jain Education in vAzabdaH prakArAntaratAdyotanArthaH, athavA yA prathamaM pratajIvanikAyabhAvanA mahAvrataviSayaSaDjIvanikAyayathAvasthitapa rijJAnasamyak zraddhAnasaMrakSaNAdhyavasAyarUpA bhAvanA sAmAyikAdikA - rAgadveSaparihAreNa samabhAvAdikA eSa dharmopAyaH, tamantareNa samyak cAritrarUpadharmmAsaMmbhavAt itthaMbhUtazca dhammapAyo jinaiH sarvairapyupadiSTaH, tato dhamrmmopAyasya dezakAsta etra jinA iti // uktaM dhamrmopAyadezakadvAram adhunA paryAyadvAramAha usabhassa puJcalakkhaM pucvaMgUNamajiyassa taM caiva / cauraMgUNaM lakkhaM puNo puNo jAva suvihitti // 294 // vIsaM tu sahassA pucANaM sIyalassa pariyAyo / lakkhAIM ekkavIsaM sijvaMsajiNassa vAsANaM // 295 // cappannaM pannArasa tatto aTTamAI lakkhAI / aTThAijjAI tatto vAsasahassAI paNuvIsaM // 296 // tevIsaM ca sahassA sayANi aTThamANi ya havaMti / egavIsaM ca sahassA vAsasaUNA ya paNapannaM // 297 // addhaTThamA sahassA aDDhAibAi satta ya sayAI / sayarI vicattavAsA dikkhAkAlo jiniMdANaM // 698 // RSabhasya bhagavataH zramaNaparyAya ekaM pUrvalakSam, ajitasvAminastadeva ekaM pUrvalakSamekena pUrvAGgena nyUnaM pUrvAGgaM nAma caturazItivarSalakSANi, ata Urddha caturaGgonaM pUrvalakSaM punaH punastAvadvatavyaM yAvatsuvidhiH, tadyathA-sambhavanAthasya vrataparyAyaH ekaM pUrvalakSaM caturbhiraGgairUnaM, abhinandanasya ekaM pUrvalakSamaSTabhiH pUrvAGgairUnaM, sumatinAthasya ekaM pUrvalakSaM dvAdazabhiH pUrvAGgairUnaM, padmaprabhasya ekaM pUrvalakSaM SoDazabhiH pUrvAnnairhInaM, supArzvasyaikaM pUrvalakSaM viMzatyA pUrvAhanaM, candraprabhasya ekaM pUrvalakSaM caturviMzatyA pUrvAhanaM, suvidhinAthasya ekaM pUrvalakSamaSTAviMzatyA pUrvAGgehIMnam, paJcaviMzatiH pUrvANAM gaNadharA dezakAH pa ryAyAH gA. 291-8 // 210 // ww.jainelibrary.org
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ E ECRACACAR ARCRACK sahasrANi zItalasya paryAyo-prataparyAyaH zreyAMsajinasya varSANAM lakSAgyekaviMzatiH vAsupUjyasya catuSpaJcAzadvarSalakSANi vimalanAthasya paJcadaza varSalakSANi tato'nantaramanantajito STamAni-sA ni sakSa varSalakSANi vrataparyAyaH dharmanAthasvArddhatRtIyAni varSazatasahasrANi zAntinAthasya paJcaviMzativarSasahasrANi kunthunAthasya trayoviMzativarSasahasrANi zatAni cArDsaSTamAni arasvAmina ekaviMzativarSasahasrANi mallinAthasya varSazatonAni paJcapaJcAzadvarSasahasrANi munisuvratasvAmino'STimAni varSasahasrANi naminAthasyArddhatRtIyAni varSazatAni (sahasrANi ) ariSThanemeH sapta zatAni pArzvanAthasya saptativarSANAM varddhamAnasvAmino dvAcatvAriMzat, eSa yathAkramaM jinendrANAM-RSabhAdInAM diikssaakaalo-vrtpryaayH|| sAmpratamasminneva paryAyadvAre bhagavatAM vaiviktyena kumArAdiparyAyAn pratipAdayannAha- ... usabhassa kumArattaM putvANaM vIsaI syshssaa| tevaThThI rajami u aNupAleUNa nikkhNto||299 // ajiyassa kumArattaM aTThArasa putsyshssaaii| tevaNaM rajaMmI puvaMga ceva boddhavaM // 30 // pannarasa sayasahassA kumAravAso u saMbhavajiNassa / coyAlIsaM raje cauraMga ceva yoddhabaM // 301 // addhatterasa lakkhA puvANa'bhiNaMdaNe kumArattaM / chattIsA addhaM ciya aTuMgA ceva rajami // 302 // sumaissa kumArattaM havaMti dasa putvsyshssaaii| auNattIsaM raje yArasa aMgAI bodavA // 303 // paumassa kumArattaM puvANaTThamA sayasahassA / addhaM ca ekavIsA solasa aMgA ya rajami // 304 // pubasayasahassAI paMca supAse kumAravAso ucaudasa puNa rajaMmI vIsaM aMgA ya boddhayA // 305 // bA-sU.36 - kAva Jain Education tema For Private & Personal use only Wwjainelibrary.org
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodAtaniyuktiH // 21 // | paryAyaH CAMPCAT ahAijA lakkhA kumAravAso u sasipahe hoi / ara chaviya rajje cauvIsaMgA ya bodhA // 30 // jinAnAM paNaM pukhasahassA kumAravAso u puSphadaMtassa / tAvaiyaM rajaMmI aTThAvIsaM ca puSaMgA // 307 // kumArAdipaNuSIsasahassAI purANaM sIyale kumArattaM / tAvaiyaM pariyAo pannAsaM ceva rajami // 308 // vAsANa kumArattaM egavIsaM lakkha hoi sejaMse / tAvaiyaM pariyAyo bAyAlIsaM ca rajami // 309 // gA. 299. gihavAse aTThArasa vAsANaM sayasahassa niyameNaM / caupanna sayasahassA pariyAo hoi vasupuje // 31 // NI pannarasa sayasahassA kumAravAso u tIsaI rajje / pannarasa sayasahassA pariyAyo hoi vimalassa // 311 // ahamalakkhAI vAsANamaNaMtaI kumAratte / tAvaiyaM pariyAyo rajami ya hoti pannarasa // 312 // . dhammassa kumArattaM vAsANa'hAiyAI lkkhaaii| tAvaiyaM pariyAo raje puNa hoti paMceva // 313 // saMtissa kumAratte maMDalicakipariyAya causuMpi / patteyaM patteyaM vAsasahassAI paNavIsaM // 314 // emeva ya kuMthussavi causuvi ThANesu hoti patteyaM / tevIsasahassAI varisANa'TThama sayA ya // 315 // emeva arajiNidassa causuvi ThANesu hoti patteyaM / egavIsa sahassAI vAsANaM huMti nAyacA // 316 // mallissavi vAsasayaM gihavAse sesayaM tu pariyAyo / caupaNNasahassAI nava ceva sayAI puNNA // 317 // // 21 // addhahamA sahassA kumAravAso u subbayajiNassa / tAvaiyaM pariyAo pannarasa sahassa rajami // 18 // namiNo kumAravAso vAsasahassAI donni addhaM ca / tAvaiyaM pariyAo paMca sahassAI rjvmi||19|| a w.jainelibrary.org
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ CARRACKSON kara tinneva ya vAsasaMyA~ kumAravAsoM arihanemissa / satta ya vAsasayAI sAmaNNe hoi paripAo // 320 // pAsassa kumArattaM tIsaM pariyAu sattarI hoi / tIsA ya baddhamANe bAyAlIsA ya priyaao|| 321 // RSabhasya kumAratvaM pUrvANAm-uktasvarUpANAM viMzatiH zatasahasrANi-lakSANi, triSaSTiM pUrvalakSANi rAjye'nupAtyagamayitvA pazcAgniSkrAntaH, tata eka pUrvalakSaM zeSa vrtpryaayH| ajitasya bhagavato'STAdaza pUrvazatasahasrANi kumAratvaM, tripaJcAzatpUrvazatasahasrANyekaM ca pUrvAGgaM boddhavyaM rAjye, zeSamekapUrvAGgonapUrvalakSaM vrataparyAyaH / sambhavajinasya kumAravAsaH paJcadaza pUrvANAM zatasahasrANi catuzcatvAriMzatpUrvazatasahasrANi 'cauraMgaM ceti caturNAmaGgAnAM samAhArazcaturaGga, catvAri ca pUrvAGgAni ityarthaH, rAjye boddhavyAni, zeSamekaM pUrvalakSaM caturbhiH pUrvAGgairUnaM vrataparyAyaH / abhinandane-SaSThIsaptamyoratha / / pratyabhedAt abhinandanasya kumAratvamarddhatrayodazAni-sArddhAni dvAdaza pUrvANAM lakSANi, SaTtriMzatpUrvalakSANi ekaM cArddhalakSamaSTau ca pUrvAGgANi rAjye, zeSamekaM pUrvalakSamaSTabhiH pUrvAGgairUnaM vrataparyAyaH / sumateH kumAratvaM daza pUrvazatasahasrANi, ekonatrizatpUrvalakSANi dvAdaza ca pUrvAGgAni bhavanti boddhavyAni rAjye, zeSamekaM pUrvalakSa dvAdazabhiH pUrvAGgarUnaM vrtpryaayH| padmasya-13 padmaprabhasya kumAratvamISTamAni pUrvANAM zatasahasrANi, ekaviMzatiH pUrvalakSANi arddhaM ca pUrvalakSasya tathA poDaza pUrvAGgANi rAjye, zeSa tvekaM pUrvalakSaM SoDazapUrvAGgonaM vrataparyAyaH / supAce SaSThIsaptamyorabhedAt supArzvanAthasya bhagavataH paJca pUrvaza-11 tasahasrANi kumAratvaM, caturdaza pUrvalakSANi viMzatizcAGgAni rAjye boddhavyAni, zeSaM viMzatyA pUrvAGgairUnaM pUrvalakSamekaM vrtpryaayH|| zaziprabhe-candraprabhasya arghatRtIyalakSapUrvANi kumAravAso bhavati, ardha SaDeva ca pUrvalakSANi caturviMzatiraGgAni ca / For Private & Personal use only
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ upoddhAtaniyuktiH paryAyaH 5212 // 321 CONNOCESSORRECIRCRICS boddhavyAni rAjye, zeSa punarekaM pUrvalakSaM caturviMzatipUrvAGgahInaM prataparyAyaH, paJcAzatpUrvasahasrANi kumaarvaasH| puSpadantasya- jinAnAM suvidhisvAminaH tAvadeva-paJcAzadeva pUrvasahasrANItyarthaH aSTAviMzatizca pUrvAGgAni rAjye, zeSamekaM pUrvalakSamaSTAviMzatipU- kumArAdivAGgahInaM vrataparyAyaH / paJcaviMzatiH pUrvANAM sahasrANi zItalasya kumAratvaM, tAvadeva-paJcaviMzatiH pUrvasahasrANi paryAyo taparyAyaH, paJcAzatpUrvasahasrANi rAjye / zreyAMsasya kumAratvamekaviMzatirvarSANAM lakSANi bhavanti, tAvadeva-ekaviMzatiH | varSANAM lakSANi vrataparyAyaH, dvAcatvAriMzadvarSalakSANi rAjye / vAsupUjyasya gRhavAse-kumAratvalakSaNe niyamena varSANAma-31 STAdaza zatasahasrANi, vrataparyAyaH punazcatuSpazcAzadvarSANAM zatasahasrANi, rAjyAnabhyupagamAJca rAjyaparyAyAbhAvaH / vimalasya / kumAravAsaH paJcadaza varSANAM zatasahasrANi, triMzadvarSalakSANirAjye, paJcadaza varSazatasahasrANi paryAyo-brataparyAya iti / anantajitaH kumAratve varSANAmarDsaSTamAni lakSANi, tAvadeva-arddhASTamAni varSalakSANi paryAyo-vrataparyAyaH, paJcadaza varSala-18 kSANi rAjye / dharmasya tIrthakRtaH kumAratvamarddhatRtIyAni varSANAM lakSANi, arddhatRtIyAnyeva ca varSalakSANi vrataparyAyaH, paJca varSalakSANi punarbhavanti rAjye / zAnteH-zAntinAthasya catulapi-kumAratvamaNDalicakriparyAyeSu-maNDalicakrigrahaNaM bhAvapradhAnaM kumAratvamaNDalitvacakritvavrataparyAyarUpeSu sthAneSu pratyekaM 2 varSasahasrANi paJcaviMzatiravagantavyAni, paJcaviM zativarSasahasrANi kumAratvaM, paJcaviMzatirvarSasahasrANimaNDalikatvaM, paJcaviMzativarSasahasrANi cakravartipadaM, paJcaviMzativarSasaha- * // 212 // srANi vrtpryaayH| evameva-zAntinAthasyeva kunthunAthasyApi caturvapi sthAneSu-kumAratvamaNDalitvacakritvavrataparyAyarUpeSu pratyekaM bhavanti trayoviMzativarSasahasrANi aASTamAni ca varSANAM zatAni / evameva-kunthunAthasyeva arajinendrasyApi hI varSasahasrANimaNDAne pratyeka varSamAratvamaNDalicakiparyAyaSalA Jain Educate anbrary.org
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturdhvapi sthAneSu-kumAratvamaNDalisvacakravartipadavrataparyAyarUpeSu pratyekamekaviMzativarSANAM sahasrANi bhavanti jJAtavyAni / mallinAthasyApi gRhavAse varSazataM, zeSaM tu sarvamAyutaparyAyaH, tatkiyaditi cet ata Aha-catuSpaJcAzadvarSANAM saha-11 srANi nava ca paripUrNAni zatAni / ardhASTamAni varSANAM sahasrANi kumAravAsaH suvratajinasya, tAvadeva-arddhASTamAnyeva varSasahasrANi paryAyo-vrataparyAyaH, paJcadaza varSasahasrANi rAjye / narbhagavataH kumAravAso dve varSasahasra arddha ca-paJca varSazatAnItyarthaH, tAvatka-arddhatRtIyAnyeva varSasahasrANi vrataparyAyaH, paJca varSasahasrANi rAjye / ariSThanemestrINi varSazatAni 8 kumAravAsaH, rAjyAnabhyupagamAt rAjyaparyAyAbhAvaH, sapta varSazatAni bhavati zrAmaNyaH paryAyaH / pArzvanAthasya kumAratvaM triMzadvarSANi, vrataparyAyaH punarbhavati saptatirvANi, varddhamAne-carddhamAnavAmino gRhavAsastriMzadvarSANi, vrataparyAyaH dvicatvAriMzadvarSANi // samprati kevaliparyAyo vakanyA, saca zrAmaNyaparyAyAt chadmasthaparyAyApagame khayameva jJeya iti pUrvo-1 kameva zrAmaNyaparyAyaM smArayatiusabhassa pucalakkhaM puvaMgUNamajiyassa taM ceva / cauraMgaNaM lakkhaM puNo puNo jAva suvihitti // 322 // asyA vyAkhyA pUrvavat, sesANaM pariyAto kumAravAseNa sahiyato bhnnito| patteyaMpiya puvaM sIsANamaNuggahaTTAe // 323 // | zeSANAM-zItalasvAmiprabhRtInAM paryAyaH pUrva kumAravAsena saha bhaNitaH, pratyekamapi ca, kimarthamubhayathApi bhaNita taiti cet ata Aha-ziSyANAmanugrahAya, yato mandamatInAmapi ziSyANAM buddhau samyak pratisphalati // Jain Education Internet For Private & Personal use only Brainelibrary.org k
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ upoddhAta. niyuktiH // 213 // MAKAASARAS chaumatyakAlamattaM soheuM sesao u jiNakAlo / saghAuyapi etto usabhAINaM nisAmeha // 324 // jinAnAM yathoditarUpAt zrAmaNyakAlAt chadmasthakAlamAtraM prAguktasvarUpaM zodhayitvA-apanIya zeSaH zrAmaNyaparyAyakAlaH saha zrAmaNyapaRSabhAdInAM jinakAlo'vasAtavyaH, kumArAdiparyAyakAlamIlane ca sarvAyuHkAlaparimANaM bhavati, tatsAkSAnirdidikSurAha- yAdi 'savAuyaMpI'tyAdi, ataH-kumArAdiparyAyabhaNanAnantaraM sarvAyurapi yathAkramamRpabhAdInAM bhaNyamAnaM nizamayata-AkarNayata // tadevAha 322-7 caurAsII visattari saTTI paNNAsameva lakkhAI / cattA tIsA vIsA dasa do egaM ca puvANaM // 325 // caurAsII visattarI ya saTThI ya hoi vAsANaM / tIsA ya dasa ya egaM ca evamee sayasahassA / / 326 // paMcANaui sahassA caurAsIiMca paMcavaNNA yatIsA ya dasa ya egaM sayaM ca bAvattarI gheva // 327 // bhagavata AditIrthakarasya sarvAyuzcaturazItiH pUrvANAM lakSANi ajitasvAmino dvAsaptatiH pUrvalakSANi sambhavanAthasya paSTiH pUrvalakSANi abhinandanasya paJcAzatpUrvalakSANi sumatezcatvAriMzat padmaprabhasya triMzat supArzvanAthasya viMzatiH candraprabhasya daza pUrvalakSANi suvidheTTai pUrvalakSe zItalasyai pUrvalakSaM, zreyAMsasya caturazItivarSazatasahasrANi vAsupUjyasya dvisaptativarSalakSANi vimalasya paSTivarSalakSANi anantajitastriMzadvarSalakSANi dharmasya daza varSalakSANi zAntinAthasyaikaM varSalakSaM, kunthu // 213 // nAthasya paJcanavativarSasahasrANi aranAthasya caturazItivarSasahasrANi mallinAthasvAminaH paJcapaJcAzadvarSasahasrANi munisuvratasya triMzadvarSasahasrANi naminAthasya daza varSasahasrANi ariSThanemereka varSasahasraM, pArzvanAthasyaikaM varSazataM varddhamAnasvAmino dvAsa-1 Jain Education Intel For Private & Personal use only 18 w.jainelibrary.org
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ AAKAA% prativarSANi // gataM paryAvadvAram, madhunA antakriyAdvArAvasara, sa cAnsakriyA nirvANalakSaNA, sA kasya kena tapasA ka vA jAtA kiyatparivRtasya cetyetadabhidhitsurAha nihANamaMtakiriyA sA coddasameNa paDhamanAhassa / sesANa mAsieNaM vIrajiNidassa cha?NaM // 328 // / sA ca nirvANalakSaNA antakriyA prathamanAthasya-AditIrthakRtazcaturdazakena-paDirupavAsairabhUt , zeSANAm-ajitasvAmiprabhRtInAM pArzvanAthaparyantAnAM dvAviMzatestIrthakRtAM mAsikena tapasA, mAsopavAsenetyarthaH, antakriyA'bhavat , bhagavato vIrajinendrasya punaH paSThena-dvAbhyAmupavAsAbhyAm // aTThAvaya-caMpu-jeta-pAvA-sammeyaselasiharesu / usabha pasupuja nemI vIro sesA ya siddhigayA // 329 // aSTApadacampojayantapApAsammetazailazikhareSu yathAkramamRSabho vAsupUjyo'riSTanemirvIro bhagavAn zeSAzca tIrthakRtaH siddhiM gatAH, aSTApade RSabhasvAmI siddhimagamat , campAyAM vAsupUjyA ujayante'riSTanemiH bhagavAn mahAvIraH pApAyAM |zeSA ajitasvAmiprabhRtayaH sammetazailazikhare iti // daego bhayavaM vIro tettIsAe saha nibuo paaso| chattIsehiM paMcahiM saehiM nemI u siddhigto||330 // paMcahi samaNasaehiM mallI saMtI u navasaehiM tu / adRsaeNaM dhammo saehiM chahiM vAsupujjajiNo // 331 // jAsattasahassANataijiNassa vimalassa chsshssaaii| paMca sayAI supAse paumAbhe tiNNi aDha sayA // 332 // dAdasahi sahassehasame sesA usahassaparivaDA siddhAkAlA jaMna bhaNiyaM paDhamaNuyogAoM taM neyaM // 333 / / lain Education Inter For Private & Personal use only n al
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodAta- 81 vIro bhagavAn ekaH-ekAkI san nirvRtaH trayastriMzatA sAdhubhiH saha nirvRtaH pArzvanAthaH paJcabhiH zataiH SaTtriMzaH- jinAnAM niryakti patriMzadadhikaiH saha siddhiM gato nemiH-ariSThanemiH paJcabhiHzramaNazataiH saha parivRto mallisvAmI navabhiH zataiH parivRtaH tAnirvANata. zAntinAthaH aSTabhiH zatairddharmaH patiH zatairvAsupUjyabinaH siddhiM gataH, anantajito jinasya nirvANaM gacchataH sapta sahasrANi // 21 // | paAdi parivAraH, vimalanAthasya SaT sahasrANi paJca zatAni supArzvasya padmaprabhasya trINi aSTottarANi zatAni, dazabhiH sahasraH parivRta gA. 328 RSabhasvAmI nirvANamagacchat , zeSAstu-ajitasvAmiprabhRtaya uktavyatirikAH pratyekaM sahasraparivRtA siddhAH, kasmin kAle divasAdau AdizabdAt kasminnakSatre te bhagavantaH siddhA ityAdi yanna bhaNitaM tatsarva prathamAnuyogato jJeyam // icchevamAi savaM jiNANa paDhamANuogato neyaM / ThANAsunnatthaM puNa bhaNiyaM pagayaM ato vocchaM // 334 // . ityevamAdi nirvANakriyAparivAraparimANakAlakathanayugAntakarabhUmiprabhRtikaM sarva jinAnAM-tIrthakRtAM prathamAnuyogato| jJeyam, iha punaryaNitaM tatsthAnAzUnyArthamato na kshciddossH|| ata Urdai punaH prakRtaM vakSye, kiM tatprakRtamityata AhausabhajiNasamutthANaM utthANaM jaM tato mirIyassa / sAmAiyassa eso jaM putvaM niggamohigato // 335 / / RSabhajinasamutthAnaM prakRtaM, yad-yasmAt tataH-RSabhajinAnmarIcerutthAnaM, tadapi marIcerutthAnaM prakRtaM, yad-yasmAdeSa nirgamo'dhikRtaH sAmAyikasya, sa ca paramparayA marIceriti |ttr vinItAyA nagaryA dUrasthitA janA vinItAvAstavyAn // 214 // janAn kalAsu vizAradAnupalabhyevamUcuH-aho kuzalA amI janAra, tataH kuzalapuruSayogAt vinItA nagarI kuzaletyucyate, tasyAzcAdhipatirbhagavAn tataH 'tatra bhava'iti vivakSAyAmadhyAtmAdIkaNpratyaye bhagavAn kauzAlika ucyate / Jain Education For Private & Personal use only Airw.jainelibrary.org
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ R se ya usame kosalie paDhamarAyA paDhamabhikkhAyarie paDhamatitthayare vIsaM puvasayasahassAI kumAravAse vasittA tevar3hi pubasayasahassAI rajamaNupAlemANe lehAiyAto sauNarutapajjavasANAto bAvattari kalAto covaDhi mahilAguNe sippANamegaM sayaM ee tinni payAhiyaTThAe uvadisai, uvadisittA puttasayaM rajasae amisiMcai, tato logatiehiM devehiM jIyami tikaDu saMbohie saMvacchariyaM dANaM dAUNa bharahaM viNIyAe, bAhubaliM bahalIe, kacchamahAkacchA causahassaparivArA bhayavayA saha aNupavaiyA, anne bhaNaMti-eevi kacchamahAkacche raje Thaveitti, ThavittA cettabahulaTThamIe divasassa pacchime bhAge sudaMsaNAe sibiyAe sadevamaNuyAsurAe parisAe samaNugammamANe viNIyAe rAyahANIe majjhamajjheNa niggacchamANe jeNeva siddhasthavaNe jeNeva asogavarapAyave teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA asogavarapAyavassa heDhA sIyaM ThAvettA bhayavayA sayameva kato caumuThio loco, paMcamamuDhiggahaNe hi bhagavato kaNagAvadAte sarIre aMjaNarehAu va rehaM. tIo sako upalabhiUNaM bhaNiyAito-bhayavaM! eyAto evameva ciTuMtu, taheva ThiyAto, teNa bhagavato caumuhio loo, loyaM kAUNa chadruNa bhatteNa apANaeNaM AsADhAnakkhatteNaM uggANaM bhogANaM rAyaNNANaM khattiyANaM cAhiM sahassehiM saddhiM, tesiM paMcamuhito loco Asi, egaM devadUsamAdAya pacaito, sabatitthayarAvi yaNasAmAiyaM karemANA evaM bhaNaMti-karemi sAmAiyaM sarva sAvajaM jogaM paccakkhAmi jAvajIvAe tivihaM tiviheNaM jAva vosirAmi, bhadaMta ! iti na bhaNaMti, tathAkalpatvAd, ata UrdhvametadevopasaMharannAhetyAdi vaktavyam / evaM bhagavaM kayasAmAio nANAbhiggahaM paramaM ghoraM ghettaNa vosadRcacadeho viharai, bhagavaM arahA, usame kosalie sAhiyaM saMvaccharaM cIvaradhArI hotyA, evaM jAva viharai, tAhe pukhabhaNi ECARRC/ Jain Education Inter For Private & Personal use only jainelibrary.org
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAta- hAyappagAreNa duve kacchamahAkacchANa puttA namivinamiNo uvadviyA, bhayavaM viNNavaMti, jahA-bhayavaM! amhaM tumhehiM saMvi- namivinaniyuktiH bhAgo Na keNai vatthuNA katotti, tato te sannaddhabaddhakavayA karavAlavaggahatyA oLaggaMti, viNNavaMti ya tisaMjhaM- myadhikAra tAya ! tumahiM sabesi bhogA dinnA tA amhavi deha, evaM tisaMjhaM viNNavaMtANamolaggaMtANa ya kAlo vaccai, annayA dharaNo // 215 6/nAgakumAriMdo bhayavato vaMdato Agato, imehi ya vinaviyaM, tato so te tahA jAyamANe bhaNai-bho / suNaha, bhayavaM cattasaMgo gayarosatoso sasarIrevi nimmamato akiMcaNo paramajogI niruddhAsavo kamalapattaniruvalevacitto, mA eyaM jAyaha, ahaM tu bhagavato bhattIe mA tunbhaM sAmisevA aphalA houttikAuM paDhiyasiddhAI aDayAlIsaM vijjAsahassAI demi, tANa 4 imAto cattAri mahAvijjAto, taMjahA-gorIgaMdhArI rohiNI pannattI, taM gacchaha tunbhe vijAriddhIe sajaNaM jaNavayaM uvalo-10 bheUNa dAhiNillAe uttarillAe ya vijAharaseDhIe gagaNavallahapAmokkhe rahaneuracakavAlapAmokkhe ya paNNAsaM saDhi ca vijAharanagare nivesiUNaM viharaha, te'vi taM sabamANattiyaM paDicchiuM laddhapasAyA kAmiyaM pupphagavimANaM viubiUNaM 4 bhagavaM titthayaraM nAgarAyaM ca vaMdiUNa pupphagavimANamArUdA kacchamahAkacchANaM bhagavappasAyaM uvadaMsemANA viNIyanagarihamatigamma bharahassa raNNo tamatthaM niveittA sayaNaM pariyaNaM ca gahAya veyaDhe uttaraseDhIe vinamI sarddhinagarAI gagaNavallabhappamuhAI nivesei, namI dAhiNaseDhIe rahaneuracakkavAlAINi pannAsaMnagarANi nivesei, je yajatojaNavayAtonIyA maNuyA tesiM| // 215 // tannAmA viyaDhe jaNavayA jAyA, vijAharANaM ca egegassa aTThaTTa nikAyA, sace miliyAM solasa, te ya ime-gorINaM vijANaM maNuyA goriyA 1maNUNaM maNUyA gaMdhArINaM gaMdhArA 3mANavINaM mANavA 4 kesigANaM kesigA5bhUmituMDigANaM bhUmiDigA 6 Jain Education inte For Private & Personal use only wwjainelibrary.org
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ * * * * 7 mUlavIriyANaM mUlavIriyA 8 saMbukkANaM saMbukkA 9 kAlINaM kAlIyA 10 samakINaM samakA 11 mAyaMgINa | mAyaMgA 12 pavaINaM pAyA 13 baMsAlayANaM vaMsAlayA 14 paMsumUliyANaM paMsumUliyA 15 rukkhamUliyANaM rukkhamUliyA 16, evaM te namivinamI solasa vijjAharanikAe vibhaiUNaM devA iva vijjAbaleNa gagaNacAriNo sayaNapariyaNasahiyA maNuyadevabhoe muMjaMti, puresu bhagavato usabhasAmissa rajjamaNupAlemANassa vayapaDimA ThaviyA vijjAhivaiNo ya dharaNassa nAgarAyassa / etadevopasaMharannAha bahulamI cahiM sahassehiM so u avaraNhe / sIyA sudaMsaNAe siddhatthavaNammi chaTTheNaM // 336 // caitramAse bahulapakSe'STamyAM caturbhiH sahasraiH samanvitaH sannaparAhne zivikAyAM sudarzanAyAM vyavasthitaH siddhArthavane paSThena bhaktena niSkrAntaH, alaGkAraM parityajya caturmuSTikaM locaM kRtveti zeSaH // caturbhiH sahasraiH samanvita ityuktam, tatra teSAM dIkSAM kiM bhagavAn dattavAn uta neti, tatrAha hari sAhasIo loyaM kAUNa appaNA ceva / jaM esa jahA kAhI taM taha amhevi kAhAmoM // 337 // catvAri sahasrANi, sUtre strItvaM prAkRtatvAt, locamAtmanaiva paJcamuSTikaM kRtvA itthaM pratijJAM kRtavanto-yatkriyAnuSThA nameSa bhagavAn yathA yena prakAreNa kariSyati tattathA 'amhevi' vayamapi kariSyAma iti, bhagavAnapi bhuvanagurutvAt svayameva sAmAyikaM pratipadya vijahAra // tathA cAha usabho barabasabhagaI ghetUNa abhigrAhaM paramaghoraM / vosadvacatta deho viharaha gAmANugAmaM tu // 338 //
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ kododazrIAdi upodAta- RSabho vRSabhagatirabhigrahaM paramaghoraM, paramaH paramasukhahetutvAt ghoraHprAkRtapuruSaH kartumazakyatvAt , vyutsRSTatyaktadeho niryutiH gAmAnugrAma viharati, vyutsRSTo niSpratikarmazarIratayA, tathA coktam-'acchipi no pamajai novi ya kaMDUyai muNI nAthaloca gAya" tyaktaH khalu upasargasahiSNutayA, sa evaM bhagavAn tarAtmIyaiH parivRto vijahAra, na tadA adyApi bhikSAdAnaM prava-8 // 216 // kacchAdIte, lokasya paripUrNatvenArthitvAbhAvAt // tathA cAha nAM tApasa navi tAva jaNo jANai kA bhikkhA kerisA va bhikkhyraa| tA gA. te bhikkhamalabhamANA vaNamajhe tAvasA jAtA // 339 // nApi tAvat jano jAnAti yathA kA bhikSA? kIdRzA vA bhikSAcarA iti, tataste-bhagavatparivArabhUtA bhikSAmalabhamAnAH kSutparIpahArtA bhagavato maunavratAvasthitAdupadezamanAkarNayantaH kacchamahAkacchAvidamuktavantaH-asmAkamanAthAnAM 4 bhavantau netArau ataH kiyantaM kAlamasmAbhirevaM kSutpipAsopagatairAsitavyaM !, tAvAhatuH-vayamapi tAvanna vidmaH, yadi bhagavAnanAgatameva.pRSTo'bhaviSyat 'kimasmAbhiH karttavyaM kiM vA neti tataH zobhanamabhaviSyat , idAnIM tvetAvat yujyatebharatalajayA gRhagamanamayuktam AhAramantareNa cAsituM na zakyate, tato vanavAso naH zreyAn , tatropavAsaratAH parizaTitapariNatapatrAdyapabhogino bhagavantameva dhyAyantastiSThAma ityevaM sampradhArya sarvasammatenaiva gaGgAnadIdakSiNakuleSu ramyeSu 4 | // 216 // vaneSu valkalacIradhAriNaH khalvAzramiNaH saMvRttAH, tathA cAha-vanamadhye tApasA jAtAH, tayozca kacchamahAkacchayoH sutauTa namivinamI pitranurAgAttAbhyAM vaha vihRtavantau, tau ca vanAzrayakAle vAbhyAmuktau-dAruNaH khalvidAnImasmAbhirvanavAsa CAAAAAAAAA FIX**%*%CLOCHECHERCHE Jain Educatonin For Private & Personal use only A w .jainelibrary.org
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ || vidhiraGgIkRtA, tadyAta yUyaM svagRhANi yadivA bhagavantameva upasarpata, sa cAnukampayA abhilaSitaphalado bhaviSyati, tAvapi ca pitroH praNAmaM kRtvA pitrAdezaM tathaiva kRtavantau, bhagavatsamIpamAgatya ca pratimAsthite bhagavati jalAzayebhyo nalinIpatreSUdakamAnIya sarvato jalapravarSaNaM kRtvA AjAnUcchyapramANaM sugandhikusumaprakaraM ca kRtvA avanatottamADau kSitinihitajAnukaratalau pratidivasaM trisandhyaM rAjyasaMvibhAgapradAnena bhagavantaM vijJapya punastadubhayapAdhaiM khaDgavyagrahasto tasthatuH, tathA caah| namivinamINa jAyaNa nAgiMdo vejjadANa veyaDhe / uttaradAhiNaseDhI saTThI pannAsa nagarAI // 340 // | namivinamyoryAcanA, nAgendro bhagavadvandanAyAgataH, tena vidyAdAnamanuSThitaM, vaitALye parvate uttaradakSiNazreNyoryathAkrama paSTipaJcAzanagarANi nivezitAni iti||bhaavaarthH kathAnakAdavaseyaH, taccedam-evaM bhayavaM kayasAmAio jaavnaagraayss| | bhayavamadINamaNaso saMvaccharamaNasio viharamANo / kannAhi nimaMtijjai vatyAbharaNAsaNehiM ca // 341 // bhagavAnapi adInamanAH-niSpakampitacittaH saMvatsaraM-varSa na azito'nazito viharan , bhikSApradAnAnabhijJena lokevinAbhyastitvAt kanyAbhinimacyate vastrANi-paTTadevAnAdIni AbharaNAni-kaTakakeyUrAdIni AsanAni-siMhAsanAni taizca nimanyate, vartamAnanirdezaprayojanaM prAgvat // athaivaM viharatA bhagavatA kiyatkAlena bhikSA labdhetyata Aha saMvacareNa bhikkhA laddhA, usameNa loganAheNa / sesehiM bIyadivase laddhAo padamabhikkhAo // 342 // mA.sa. 37 AA-%A4 Jain Education Internet For Private & Personal use only Wdjainelibrary.org
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ % 2 upoddhAta piratarasAvamajAsiTAkA . // 217 // -CLAS* saMvatsareNa bhikSARSabhena lokanAthena-prathamatIrthakRtAlabdhA,zeSaiH-ajitajinAdibhidvitIyadivase prathamabhikSAlabdhAnamivinasamprati yadyasya pAraNakamAsIttadabhidhitsurAha damI pAraNa| usamassa u pAraNae ikkhuraso Asi loganAhassa / sesANaM paramannaM amayarasarasovamaM Asi // 343 // RSabhasya lokanAthasya pAraNake ikSurasa AsIt , zeSANAmajitasvAmyAdInAM paramAnaM-pAyasam amRtarasena rasasyopamA|4||34.5 yatra tadamRtarasarasopamamAsIt // tIrthakRtAM prathamapAraNake yadvattaM tadabhidhitsurAha ghuTuM ca ahodANaM divANi ya AhayANi tUrANi / devA ya saMnivaiyA vasuhArA ceva vuTThA ya // 344 // devairAkAzasthiteSuSTaM yathA-aho dAnamiti, ahozabdo vismaye, aho dAnamaho dAnam, asyAyamarthaH-evaM dIyate, evaM hi dattaM bhavatIti, tathA divyAni turANi tridazairAhatAni, devAzca tadaiva sannipatitAH, vasudhArAnipAtArthamAkAze jRmbhakA hAdevAH samAgatAH, tato vasudhArA vRSTA, drvyvRssttirbhuudityrthH||evN sAmAnyena pAraNakakAlabhAvyuktam, idAnIM yatra yathA ca yadAditIrthakarasya pAraNakamAsIttadabhidhitsurAhagayapura sejasa khoyarasadANa vasuhAra pIDha gurupUyA / takkhasilAyalagamaNaM bAhubaliniveyaNaM ceva // 345 // // 217 // asyA bhAvArthaH kathAnakAdavaseyaH, taccedam-kurujaNavae gayapuraM nAma nagaraM, tattha bAhubaliputto somappabho rAyA, tassa putto sejaMso juvarAyA, so sumiNe maMdaraM pavayaM sAmavaNNayaM pAsai, tato aNeNa amayakalaseNa abhisitto abbhahiyaM sobhitumADhato, nagaraseTThI subuddhI nAma, so sumiNe pAsai-sUrassa rassisahassaM ThANAto calitaM, navari sejaMseNa E0%-12 % % % 5 5 Jain Education Inte For Private & Personal use only
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ hukkhutaM, tato so sUro ahiyayarateyasaMpanno jAto, rAiNA eko puriso mahatpamANo mahayA riDavaleNa jujjhato diTTho, sejjaMseNa sAhajjaM diNNaM, tato teNa tabbalaM bhaggaMti, tato atthANIe tiSNivi egato' miliyA paropparaM sumiNe sAhaMti, na uNa jANaMti-kiM bhavissaitti 1, navaraM rAyA bhaNai - kumArassa mahaMto ko'vi lAbho bhavissaitti bhaNiUNa atthato atthANAto, sejjaMso'vi gato niyayabhavaNaM, seTThIvi, bhagavaMpi aNAulo saMvaccharakhamaNaMsi aDamANo seyaMsabhavaNamaigato, | so ya sejjaMso pAsAyatalagato taM AgacchamANaM papiyAmahaM pAsamANo ciMtei - kattha mayA erisaM nevatthaM diTThapuDhaM jArisaM papiyAmahassa ?, evaM maggaNaM karemANassa tayAvaraNakammakkhatovasameNa jAissaraNaM jAyaM, so ya pucabhave sAmissa sArahI Asi, teNa tattha va iraseNatitthayaro titthayaraliMgeNa diThTho, vairanAbhe ya padyayaMte so'vi aNu pavaito, teNa suyaM-jaM esa bharahe paDhamatitthayaro bhavissaitti, eso so bhayavaMti sasaMbhaMto uTThito, eyarasa paricattasabasaMgassa bhattapANaM dAyavaM, evaM jAva ciMtai tAva bhavagaNe pAsai khoyarasaghaDe purisovaNIe, tato paramaha risova vee ahaya sumahagghadUsarayaNa susaM vuDe sarasa gosIsacaMdaNANulittagate AviddhamaNisuvaNNakuMDa ujjoiyANaNe mauDadittasirae kapparukkhe itra alaMkiyavibhUsie jayajayasa dakayAloe aNegaparivAra saMbuDe uTThattA pAuyAto muyai muittA egasADiyaM uttarAsaMgaM karei karettA aMjalimauliyahatthe bhayavaMtaM sattaTTa | payAI aNugacchai, aNugacchittA tikkhutto AyA hiNapayAhiNaM karei vaMdai namasai, vaMdittA namasittA bhavaNaMgaNAto sarva | ceva khoyarasaghaDagaM ghettRNaM dabasuddheNaM dAyagamuddheNaM paDigAhagasuddheNaM tikaraNasuddheNaM dANeNaM sAmiM paDilAbhissAmitti tuTThe, bhayavaMtamuTThito bhayavaM kappaitti ?, tato bhagavayA pANI pasArito, sabo nisaTTho pANIsu, acchiddapANI bhayavaM, uvariM
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ zreyAMsamavASTakasaM. vaMdhaH RELA upoddhAta- sihA pavaDA, na ya chaDijai, bhagavato esA laddhI, so bhagavayA pArio, evaM sopaDilAmemANe tuDhe paDilAbhie'vitaDe, niyuktiHhatae NaM tattha paMca divANi pAunbhUyANi, taMjahA-vasudhArA vuTThA celukkheve kae pahayAto devaduMduhIto gaMdhodakadasaddhavaNNa kusumavAse nivaie AgAse aho dANaM aho dANaMti ghuI, tato taM ceva devasaMnivArya pAsiUNa sabo logo sejsghrmuv||218|| gato, te ya tAvasA aNNe ya rAyANo AgayA, te sadhe pareNa koUhaleNa pucchaMti sejaMsaM kumAraM-kimeyaMti ?, tAhe so te paNNavei-evaM bhikkhA dijjai, eesi dinne soggaI gammai, tato te satve bhaNaMti-kahaM tume vinAyaM jahA evaM bhagavato paramagurussa mikkhA dijaitti ?, sejaMso bhaNai-jAIsaraNeNa, ahaM sAmiNA saha aTTha bhavaggahaNANi ahesi, tato te saMjAyakouhallA bhaNaMti-sAha ahasu bhavaggahaNesu ko ko tumaM sAmiNA saha Asi ?, tato tesiM pucchaMtANaM appaNo sAmissa aTThabhavasaMbaddhaM kahaM kahei, tANi ya aha bhavaggahaNANi vasudevahiMDIe, tahAvi ThANAsunnatthaM saMkhevato bhaNNaisejaMso bhaNai-io ya chahabhave uttarakurAe ahaM mihuNaitthiyA bhayavaM mihuNapuriso Asi, tato vayaM taMmi devalokabhUe / dasavihakapparukkhappabhAvasaMpajamANabhogovabhogA kaiyAe uttarakuruddahatIradese asogapAyavachAyAe veruliyamaNisilAyale vaNavaNIyasarisaphAMse suhanisaNNA acchAmo, devo ya taMmi harae maji uppaito gagaNadeseNa, tato teNa niyagappabhAe hai pabhAsiyAto dasa disAto, tato so mihuNapuriso taM tArisaM parasamANo kiMci ciMteUNa mohaM uvagato, kahamavi laddha saNNo bhaNai-hA sayaMpabhe! katthAsi!, dehi me paDivayaNaM, taM ca tassa soUNa itthiyAvi-kattha manne mae sayaMpabhAbhihmaNaM aNubhUyapuvaMti ciMtemANI taheva mohamuvagayA, paJcAgayaceyaNNA bhaNai-aho aja! ahaM sayaMpamA jIse tumbhehiM nAma |218 // Tak Jain Education Inter For Private & Personal use only RIMw.jainelibrary.org
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ ACANCY gahiyaMti, tato puriso paraM tuhimubahato bhaNai-aje! kahehi kahaM tuma sayaMpabhA, tato sA bhaNai-kahemi jaM suyamaNubhUyaM ca-asthi IsANo kappo, tassa majjhadesAto ucarapurasthime disIbhAge sirippamaM nAma vimANaM, tattha laliyaMgato nAma devo ahivaI, tasta sayaMpabhA aggamahisI bahumayA Asi, sA ahaM, tassa ya devassa tIe saha divavisayasuhasAgaragayassa bahukAlo divaso iva gato, kayAi ciMtAvaro pavAyamalladAmo ahodiTThI jhAyamANo mae saparisAe viNNavito-deva ! kIsa vimaNo dIsasi ? ko te mANaso saMtAvo!, tato so devo bhaNai-mae puvabhave tavo thevo kato, tato ahaM tunbhehiM vippajujihAmitti paro saMtAvo, tato amhehiM puNaravi pucchito kaheha kahaM tunbhehiM thovo tavo kato?, tato bhaNatijaMbuddIve dIve avaravidehe gaMdhilAvaivijae gaMdhamAyaNavakkhAragirivarAsaNNaveyaDDapabae gaMdhArA nAma jaNavao, tattha sami-2 jaNAseviyaM gaMdhasamiddhaM nAma nayaraM, tattha rAyA jaNavayahito sayabalassa raNo nattuto aibalassa suto mahAbalo nAma,8 so ahaM piupiyAmahaparaMparAgayaM rajasiriM aNubhavAmi, mama ya bAlamitto khattiyakumAro sayaMbuddho nAma, so ya jiNasAsaNabhAviyamaI, viito saMbhinnasoto, so puNa maMtI bahusu kajesu pucchaNijo, paraM nAhiyavAI, evaM tehiM samaM rajamaNupAlemANo samaicchie vahuMmi kAle kayAvi gIyapaDiratI naJcamANiM naTTiyaM passAmi, sayaMbuddheNa viNNavito-deva! sarva gIyaM vilaviyaM sarva nadde viDaMbaNA-savANi AbharaNANi bhArA duhAvahA kAmA, tA paralogahie cittaM nivesiyavaM, asAsayaM jIviyaM ahito visayapaDibaMdho, tato mae bhaNiyaM-kahaM gIyasavaNameyaM vilAvo? kahaM nayaNanbhudayaM narsTa viDaMvaNA ? kahaM vA dehavibhUsaNANi AbharaNANi bhArA logasArabhUyA pIikarA kAmA kahaM duhAvahA', tato saMbhaMteNa sayaMvuddheNa bhaNiyaM Jain Education Intement Mainelibrary.org
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ upotAta. niyuktiH // 21 // suNaha sAmI ! pasannacittA jahA gIyaM vilAvo, jahA kAivi isthiyA pavisiyapaigA paiNo sumaramANI tassa samAga- mahAbaLanR. mamabhilasaMtI bhannuNo guNe vikappemANI padose pase ya vilavamANI ciTThai, jahA vA ko'vi bhicco pahussa kuviyassa paH svayaMbupasAyaNAnimittaM dAsabhAve appANaM ThaveUNa paNato jANi vayaNANi bhAsai tANi vilAvo, tahA itthI puriso vA sarAgamaNo gIyasavaNAbhilAsI kuviyapasAyaNAnimittaM vA jAto kAyamaNavAiyAto kiriyAto pauMjai tAo kusalaniva- nazrotAca ddhAo gIyaMti pavuccai, taM puNa sAmI ciMteu-kiM vilAvapakkhe vaTTai navA iti, naTTai jahA viDaMbaNA tathA bhannai-itthI puriso vA jakkhAiTTho pIyamajjovA jAto kAyavikkhevakiriyAto daMsei sA viDaMbaNA, evaM jAva itthI purisovA pahuNo paritosaNanimittaM viusajaNanibaddhavidhimaNusaraMto jaM pANipAyasiranayaNAdharAdI vikkhivati sA paramatthato viDaMbaNA, | iyANiM AbharaNANi bhAro bhAvijai-koi purisosAmiNo niyogeNa peDAgayANi mauDAINi AbharaNANi pavaheja, jahAso avassaM bhAreNa pIDijai, evaM jo paravimyanimittaM tANi ceva AbharaNANi joggesu sarIraThANesu sannivesiyANi vahai so'vi bhAreNa pIDijai, navaraM so rAgeNa bhAraM na gaNai, kAmA puNa evaM duhAvahA-jahA saddamucchito migo rUvamucchito payaMgo gaMdhamucchito mahuyaro rasamucchito maccho pharisamucchito gaiMdo vahabaMdhaNamAraNANi pAvai, evaM jIvAvi so. iMdiyAivasagayA saddAisaMrakkhaNaparA taduvarodhakArisu paDiNIesu kalusahiyayA ihalogevi mAraNAdINi pArvati, paralogeza // 219 // naragAidukkhabhAyaNaM, tato duhAvahA kaamaa| evaM bhaNaMto sayaMbuddho mae bhaNito-nUNaM tuma mama ahito si jo meM saMsaiyaparaloyasuheNaM lobhato saMpaisuhaM ca niMdato duhe pADetumicchasi, tato saMbhinnasoeNa bhaNito-sAmi / sayaMbuddho jahA KAR Jain Education tem
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ KKAA%ERIErok jaMbuko macchakaMkhI maMsapesiM caittANaM macchaM pai dhAvito maccho jale nimaggo maMsapesI sauNiyAe gahiyatti nirAso jAto tahA saMdiddhaparaloyasuhAsAe diTuM suhaM paricayaMto ubhayovi cuko soihii, sayaMbuddhobhaNai-jaM tuma tucchasRhamohito bhaNasi ko taM saceyaNo pamANaM karei , jo kusalajaNapasaMsiyaM rayaNaM muhAgayaM kAyamaNie pasatto na icchaitaM kerisa manasi ?, taM saMbhinnasoya ! dhIrA sarIravibhavAINamaNiccayAi jANijaNaM kAmabhoge pariccajja tavasi saMjame ya nivANasuhakAraNe juttaMti, saMbhinnasoyo bhaNai-sayaMbuddha ! maraNaM hohitti kiM sakA paDhamameva susANe ThAeuM!, jNaM tumaM TiTTibhIsariso, jahA TiTibhI gagaNapaDaNasaMkiyA dhareukAmA uddhapAyA suvai tahA tuma maraNaM kira hohiti aipayattakArI | saMpayakAliyaM suhaM paricAya aNAgayakAliyaM suhaM patthesi, naNu patte maraNasamae paralogahiyamAyarissAmo, sayaMbuddhaNa bhaNiyaM-muddha ! juddhe saMpalagge kuMjaraturagadamaNaM kanjasAhagaM na havai, na vA gehe palitte kUvakhaNaNaM kajakara, jai puNa damaNaM khaNaNaM vA puvakayaM hotaM to parabalamahaNaM jalaNavijjhAvaNaM ca suheNa hotaM, evaM jo aNAgayameva paralogahie na ujjamai so ukkamaMtemu pANesu paramadukkhAbhibhUto kiha paralogamaNuDhehiti !, ettha suNehi viyakkhaNakahiyaM uvaesa-koi kila hatthI jarApariNato gimhakAle kiMci girinaI samuttaraMto visame tIre paDito, so sarIragaruyattaNeNa dubalaceNa ya #uDeumasatto tattheva kAlagato,se apANadeso siyAleNa parikkhaito, teNa maggeNa ego vAyaso atigato maMsaM udagaMca uva jIvaMto ciTTai, uNheNa yaDajjhamANe kalevare so paeso saMkucito, vAyaso tuDo, aho nirAvAhaM jAyaM, pAusakAle yataM gayakalevaraM girinaipareNa vujjhamANaM mahAnaisoyapaDiyaM samuhamatigayaM, tattha macchamagarehi chinnaM, tato jalapUriyAto Jain Education inte O w .jainelibrary.org
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ spoddhAta- gayakalevarAto vAyaso niggato, tIraM apassamANo tattheva nihaNamuvagato, jai puNa aNAgayameva niggato hoto to svayaMbuddhaniyuktiH dAdIhakAlaM sacchaMdappayAraM vivihANi ya maMsodagANi ya AhArato, eyarasa diTuMtassa ayamuvasaMhAro-jahA cAyaso tahAbhinnazro. saMsAriNoM sattA, jahA hatyikalevarappaveso tahA maNussavoMdilAbho, jahA kalevarabhaMtare maMsamudagaM ca tahA visayasaMpattI, tovAdaH IR20 // jahA magganirodho tahA tabbhavapaDibaMdho, jahA udakasoyavicchobho tahA maraNakAlo, jahA vivarA niggamo tahA parabhavasaMkamo, taM jANAhi saMbhinnasoya ! jo tucchae nissAre dhovakAlie kAmabhoe pariccaiUNaM tavasaMjamujogaM karei so suga- igato na soihi, jo puNa visaesu giddho maraNasamayamudikkhai so sarIrabhee agahiyapAheyo ciraM duhI hohii, taM mA jaMbuka iva tucchakappaNAmettasuhapaDivaddho viulakAliyaM suhamavamannasu, saMbhinnasoeNa bhaNiyaM-ko so jaMbukadirseto,8 sayaMbuddheNa bhaNiya-suNAhi, koi kira vaNayaro vaNe saMcaramANo visame paese Thito, diho ego gaiMdo, so egeNa kaMDeNa Ahato, nihuraM mammappadesalaggakaMDappahAreNa paDito, paDateNa ego mahAkAo sappo akkamito addhaniggato acchai, tato paDiyaM gayaM jANiUNa sajIvaM dhaNumavakiriya parasuM gahAya daMtamottiyaheuM gaiMdaM saMliyamANo teNa sappeNa khaito tattheva paDitomato, tato egeNa jaMbugeNa parinbhamaMteNa so hatyI soya maNusso diTTho, bhIruttaNeNa ya avasarito, maMsaloluyAe puNo puNo alliyai, tato nijIvaMti nissaMsayaM muNiUNa tuTTho avaloei ciMtei ya-hatdhI jAvajIvayaM bhattaM maNuraso sappo // 22 // ya kaMci kAlaM hohiha, jIvAbaMdhaNaM tAva khAemitti tuTTho maMdabuddhI, dhaNukoDIe chinnapaDibaMdhAe tAludese bhinno mato, jai so puNa appasAraM tucchaMti jIvAbaMdhaNaM pariharikaNa hatthImaNussoragakalevaresu laggaMto to vANi ya aNNANi ciraM PRAKACACICCCCCC Jain Education Inten For Private & Personal use only aw.jainelibrary.org
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ khAyaMto, evaM tumaMpi jANAhi-jo mANusasokkhapaDibaddho paralogasAhaNaniravekkho so jaMbuko iva viNassihiha, jaMpi sAmi! tumbhe bhaNaha-saMdiddho paraloko iti, tapi na jutaM, jato tunbhe mae saha kumArakAle naMdaNujANamuvagayA, tattha ego devo AgAsAto ovaio, taM dadrUNa amhe avasariyA, devo ya divAe gatIe khaNeNa amha samIvaM patto, bhaNiyAya amhe teNaM-aho mahAbala ! ahaM tava piyAmaho sayabalo rajasiri payahiUNa ciNNavato laMtage kappe ahivaI jAto, tA tunbhevi mA pamAyaha, bhAvaha appANaM jiNavayaNeNaM, tato sugaigAmiNo bhavissaha, evaM vottUNa devo gato, taM jai sAmi ! tumbhe sumaraha tatto atthi paralogotti saddahaha, mayA bhaNiyaM-sumarAmi sayaMbuddha! piyAmahabhaNiyaM, tato uddhAvagAso sayaMvuddho bhaNai-suNaha sAmi! pubavuttaMta-tubhaM purajo kurucaMdo nAma rAyA Asi, tassa ya devI kurumaI, hari caMdo kumAro, so ya rAyA nasthikkavAI vahUNaM sattANaM vahAya samuhito nissIlo nivato, evaM tassa bahU kAlo'tIto, 1 maraNakAle assAyaveyaNIyavahulayAe naragapaDirUvago poggalapariNAmo saMvutto, gIyaM suimahuraM akosaMti mannai, maNoha-2 rANi svANi vikRtAni pAsati, khIraM khaMDasakarovaNIyaM pUI mannai, caMdaNANulevaNaM mummuraM veei, haMsatUlamahuphAsaM kaMTakidAsAhAsaMcayaM paDisevai, tassa tahAvihamasubhakammodayAto vivarIyabhAvaM jANiUNa kurumaI devI haricaMdeNa saha pacchannaM | paDiyarai, evaM so kurucaMdo rAyA paramadukkhito kAlagato, tassa nIharaNaM kAUNa sajaNavayaM gaMdhasamiddhaM nAeNa pAlei, piuNo ya tahAbhUyaM maraNamaNuciMtayassa evaM matI samuppannA-asthi sukkayadukyaphalaMti, tato aNeNa go khattiyakumAro bAuvayaMso sUbuddhI saMdiho-bhaha ! tuma paMDiyajaNovAiDa dhammakaI paidiNaM me kahesu, esA ceva te se ci, tato so evaM AAMKARAKAL ka+CCCCCAAMROCK Jain Education Inte jainelibrary.org
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ moddhAta- niutto jaM jaM dhammasaMtiyaM vayaNaM suNei taM taM rAiNo niveei, rAyA saddahai taheva paDivajai, kayAI ca nagarassa nAidUre niyuktiH tihArUvassa sAhuNo kevalanANuppattimahimaM kAuM devA uvAgayA, eyaM subuddhiNA khattiyakumAreNa jANiUNa haricaMdassa 8 haricandrau raNNo niveiyaM, so'vi devAgamaNavimhito turiyaM pavaraturagArUDho sAhusamIvamAgato, vaMdiUNa viNaeNa nisaNNo kevli1221|| muhaviNiggayaM vayaNAmayaM suNei, soUNa saMsAramokkhasarUvaM atthi parabhavasaMkamotti nissaMkiyaM jAyaM hiyae, pucchai-17 bhayavaM! mama piyA kaM gaI gato !, tato bhagavayA bhaNiyaM-haricaMda! tava piyA anivAriyapAvAsavo bahUNaM sattANaM pIDA karo pAvakammagaruyatAe iha ya vivarIyavisayovalaMbhaNaM pAviUNa ahe sattamapuDhavIe neraio jAto, so tatva paramanidhi4 saha niruvamaM nippaDiyAraM dukkhamaNubhavai, tato kammavivAgaM piuNo soUNa hariyaMdo rAyA saMsArabhayabhIto vaMdiUNa kevalanANiM sanagaramaigato, tato puttassa rAyasiriM samappeUNa subuddhiM saMdisai-tuma mama puttassa uvaesaM dejAsitti, teNa viNNavito-sAmi ! ahaM kevaliNo vayaNaM soUNa saha tunbhehiM na karemi tavaM to mae na suyaM paramatthato kevali vayaNaM, tamhA ahaMpi tunbhehiM samaM pavaissAmi, jaM puNa uvadeso dAyabotti saMdisaha taM mama putto kAhii, tato rAyA tAputtaM saMdisai-tume sabuddhisuyovaeso kAyayo, tato palittagirikaMdarAto sIho iva rAyA viNiggato pabaito kevalisa mIve saha subuddhiNA, tato paramasaMvego sajjhAyapasatthaciMtaNaparo parikkhaviyakilesajAlo samuppannakevalanANadaMsaNo // 221 // parinibuto, tassa haricaMdassa rAyarisiNo vaMse saMkhAIesu naravaIsu dhammaparAyaNesu atikatesu tubbhe saMparya sAmI, ahaM puNa mubuddhivaMse, taM esa amhaM niyogo bahusupurisaparaMparagato dhammadesaNAhigAro, jaM puNa ettha mayA akAMDe viNNa ANGRECS For Private & Personal use only ___JainEducation Inted IMw.iainelibrary.org
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ CERICA |viyA taM kAraNaM suNaha-aja ahaM naMdaNavaNaM gato Asi, tattha bhae duve cAraNasamaNA diTThA-Aiccajase amiyteo| ya,te ya vaMdiUNa pucchiyA-bhayavaM mahAbalassa raNNo kevaiyamAuyaM ciTTA, tehiM kahiyaM-mAso seso, tato saMbhaMto| Agato, esa paramattho / tato jaM jANaha seyaM tamakAlahINaM karehatti, evaM sayaMbuddhavayaNaM soUNa ahaM dhammAbhimuho| jAo, AuparikkhayasavaNeNa ya AmaTThiyabhAyaNamiva salilapUrijamANamavasaNNahiyayo bhIto sahasA udvito kayaMjalI sayaMbuddhaM saraNamuvagato, vayaMsa ! kimiyANiM mAsasesajIvito paralogahiyaM karissAmi ?, teNa samAsAsito-sAmi! divaso'vi bahuo paricattasavasAvajjassa, kimaMga puNa mAso, tato tassa vayaNeNa puttasaMkAmiyapayApAlaNavAvAro gato| * siddhAyayaNaM, kato bhattaparicAto sayaMbuddhovadiTThajiNamahimAsaMpAyaNanirato sumaNaso saMthAragasamaNo jAto, niraMtaraM ca saMsArassa aNiJcayaveraggajaNaNi dhammakahaM ca suNamANo samAhipatto kAlagato ihAgato, evaM mae thovo tavo ciNNotti / eyaM ca aja mama saparivArAe laliyaMgaeNa deveNa kahiyaM, itthaMtare IsANadevarAyasamIvAto daDhadhammo nAma devo Agato bhaNai-aho lali yaMgaya! IsANadevarAyA naMdIsaradIvaM jiNamahima kAuM vaccaitti gacchAmi ahaMpitti so gato, tato aja laliyaMgadevasahitANa iMdANattIe avassagamaNaM hohitti iyANi ceva vaccAmitti gayAmo khaNeNa naMdIsaradIvaM, kayA jiNAyayaNesu mahimA, tato tiriyaloe sAsayaceiyANa pUyaM titthayaravaMdaNaM ca kuNamANo cuto laliyaMgato, tato ahaM paramasogaggiDajjhamANavivasA saparivArA gayA sirippamaM vimANaM, tato sayaMbuddhadevo Agato parigalamANasarIrasobha maM dahaNa bhaNai-sayaMpabhe! paccAsanno te cavaNakAlo to jiNamahimaM karehi jeNa bhavaMtare'vi bohilAbho bhavaitti, tato'haM sandarasamasa Jain Education Internat For Private & Personal use only
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ upoddhAtaniyukiH // 222 // ASKARNAKACASE tassa vayaNeNa puNaravi naMdissaradIve samayakkhette ya kayajiNavaMdaNapUyA cutA samANA aMbuddIve dIve puSavidehe pukkhalAvaha- lalitAMga. vijae puMDarigiNIe nagarIe vairaseNacakkavahissa guNavatIe devIe duhiyA sirimaI nAma jAyA, dhAIjaNapariggahiyA svayaMprabha suheNa vaDDiyA kalAto gahiyAto, annayA kayAi padose savatobhadaM pAsAyamadhirUDhA passAmi nagarabAhiM devasaMpAyaM, zrImatI, tato mae devajAI sumariyA, sumariUNa ya dukkheNAhayA, paricArigAhiM jalakaNagasittA paccAgayaceyaNA ciMtemi-katya | nirvAmime piyo laliyaMgato devotti ?, teNa ya viNA kiM jaNeNa AbhaTeNaMti mUkattaNaM pavaNNA, pariyaNo bhaNai-imIse vAyA kAbhava: jaMbhagehiM niruddhA, tato tigicchehiM homamaMtarakkhAvihANehiM kato mahaMto payaco, ahaMpi mUkavaNaM na muyAmi, paricAriyANaM puNa lihiUNamANattiM demi, annayA pamayavaNagayaM mamaM paMDiyA nAma ammadhAI virahe bhaNai-ahaM te dhAI to me| kahehi sanbhUyaM, tato mayA bhaNiyaM-ammo! asthi kAraNaM jeNAI mUyattaNaM pavaNNA, tato sA tuTThA bhaNai-putti! sAhasu me kAraNaM, tato jahA bhaNNasi tahA cedvissAmi, tato mayA bhaNiyA-suNAhi-asthi dhAyaIsaMDe dIve puravidehe maMgalAvaivijae naMdiggAmo nAma saMniveso, tattha ahaM ito taiyabhave daridakule sulakkhaNasumaMgalAINaM chaNhaM bhagijINaM kaNivA jAyA, na kayaM ca me ammApiUhiM nAma, tato ninnAmiyatti pasiddhiM gayA, sakammapaDibaddhA ya jIvAmi, annayA kayAi usave inbhagaDiMbhANi nANAvihabhakkhahatthagayANi sagihehito niggayANi pAsemi, vANi dahaNa bhae18 mAyA jAiyA-ammo / dehi me moyagaM annaM vA bhakkhaM jeNa DiMbhehiM samaM ramAmiti, tIe rudvAe AyA nicchUDhA ya // 222 // gihAto, kato te iha bhakkhA,vasu aMbaratilakaM pavayaM tattha phalANi khAyasu marasu vaci, tato royaMtI niggayA divo Jain Education Intercool For Private & Personal use only W ww.jainelibrary.org
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ mayA jaNo aMbaratilagAbhimuhaM vaccaMto, gayA teNa sahiyA, divo mayA siharakarehiM gagaNatalamiva miNirDa samujuto aMba-IN ratilako nAma pavato, tattha jaNo phalANi geNhai, maevi ya pakkapaDiyANi sAdaNi phalANi bhakkhiyANi, ramaNijayAe ya tA girivarassa saha jaNeNa saMcaramANI saI suimaNoharaM suNAmi, sahamaNusaraMtI gayA kaMci padesa, diTThA jugaMdharA nAma AyariyA vivihaniyamadharA cauddasapuSI cauNANovagayA, tattha bahavo samAgayA devA maNuyA ya, te tesiM baMdhamokkhavihANaM| kaheMti, ahaMpi pAesu NivaDiUNaM egadese nisaNNA dhammakahaM suNAmi, pucchiyA mae-bhayavaM! asthi mama samo3I eko'vi dukkhio jIvo jIvaloge?, tato tehiM bhagavaMtehiM bhaNiyaM-ninnAmige! tuhaM sadA suhAsuhA suipahamAgacchaMti, rUvANivi suMdaramaMgulANi pAsasi, gaMdhe subhAsubhe agghAyasi, rasevi maNuNNAmaNuNNe AsAesi, phAsevi iTThANiDhe paDi saMvedesi, atthiya te sIuNhachuhANaM paDiyAro, niI suhAgayaM sovesi, tamasi joipagAseNa kajaM kuNasi, narae puNa neraiyANaM 8 dAniJcamasubhA sadarUvarasagaMdhaphAsA nippaDiyArANi ya paramadAruNANi sIuhANi tahA chuhApivAsAto ya, na ya khaNaMpi3 niddAsuhaM tesiM, te ya niccaMdhayAresu naragesu ciThamANA dukkhasayANi vivasA aNubamANA bahuM kAlaM gamaMti, tiriyAvi sapakkhaparapakkhajaNiyANi dukkhANi sIuNhakhuhApivAsAdIyANi ya aNuhavaMti, tava puNa sAhAraNaM suhadukkhaM, kevalamannesi / | riddhiM passamANA duhiyamappANaM takesi, tato mae paNayAe jaha bhaNaha tahatti paDissuyaM, tattha ya dhammaM soUNa kei pavaiyA kei gihivAsajoggAI sIlabayAI paDivannA, tato mae vinnaviyaM-bhayavaM ! jassa niyamassa pAlaNe'haM samatthA taM2 me uvaisaha, tato me tehiM paMca aNuvayAI uvadivANi, parituvA, baMdiUNa jaNeNa saha naMdiggAmamAgatA, pAlemi tANi| Jain Education For Private Personal Use Only F i nelibrary.org
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ -46-para pupodAta niyuktiH aNavayANi, paripAlayaMtI cautthachaTTamehiM khamAmi, evaM kAle gate kayabhattapaJcakkhANA rAto devaM paramardasaNIyaM zreyAMsapUrvapassAmi, so bhaNai-ninnAmige ciMtehi homi eyassa bhAriyatti tato me devI bhavissasi, mayA saha dive bhoge a~jesi, da bhaveSu nievaM vottaNa aiMsaNaM gato, ahamavi paritosavisappamANahiyayA devadaMsaNeNa labhija devattaMti ciMteUNa samAhIe kAla- rnAmikAgayA, IsANe kappe sirippabhavimANe laliyaMgassa devassa aggamahisI sayaMpabhA nAma jAyA ohiNANovayogaviNNAya svayaMpramAdevabhavakAraNA, jahA-esa laliyaMgo ahuNovavanno samANo niyapariyaNaM paribhAvinto devIsu majjhe sayaMpabhAe devIe bhavau ajjhovavanno, sA Aukkhae cuyA, tato devo palaviumADhatto, sayaMbuddho ya mahAbale kAlagae gahiyasAmaNNo cirakAlaM saMjamaM paripAliUNa samAhipatto kAlagato iheva IsANe kappe iMdasAmANito jAto, teNa vilavaMto saMvohito, bhaNitoya-jahA dhAyaisaMDe dIve avaravidehe naMdiggAme ninnAmigA kayabhattapaJcakkhANA cii,taM niyadaMsaNeNa palobhehi jeNa yaniyANA te aggamahisI sayaMpabhA jAyai,tato aNeNa niyadaMsaNeNa palobhiyA kayaniyANA ihamAgayatti, saharisaM saha laliyaMgaeNa acchAmi, annayA ya savasaMpattIe kAraNaM bhagavaMto jugaMdharAyariyatti muNiUNa te vaMdiumavainnA, te taMsamayaM tahevA * aMbaratilake pabae maNorame ujANe sagaNA samosariA, tato'haM paritosavisappiyamuhI tiguNapayAhiNapurva namiUga // 223n nivei nAma, naTTovahAreNa mahiUNa gayA savimANaM, dikhe kAmabhoge laliyaMgaeNa sahiyA nirussukA bahukAlaM aNuhavAmi, devo ya so laliyaMgato AukkhaeNa cuto, ammo na yANAmi kattha gato, ahamavi tassa viyogaduhiyA cutA samANI ihamAgayA, devujjoyadarisaNeNa samuppannajAisaraNA taM devaM maNasA parivahaMtI mUattaNaM pavannA, kiM teNa viNA. kapaNa Jain Education inta For Private & Personal use only
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMlAveNatti 1, esa paramattho, taM soUNa ammadhAI mamaM bhaNati -putti ! suhu te kahiyaM, eyaM puNa puvabhavacariyaM paDilihijjara, tato'haM heDAvehAmi, soya laliyaMgato jai maNussesu AyAto hohii to sacariyaM dadrUNa jAI sumarihii, teNa ya saha nibbuyA visayasuhamaNubhavesu, tato sajjito paDo, tato vivihvaNNAhiM vaTTigAhiM dohivi jaNIhiM paDhamaM tattha naMdiggAmo lihito, tato aMbaratilagagirivarasaMsiya ku sumiyA soatarutalasannisannA guravo devamehuNagaM ca vaMdaNAgayaM | IsANo kappo sirippabhaM vimANaM sadevamihuNaM mahAbalo rAyA sayaMbuddhasaMbhinnasoyasahito ninnAmiyA ya tavasosiyasarIrA sabattha laliyaMgayasayaMpabhANaM nAmANi lihiyANi, tato niSphanne paDe dhAtI paTTagaM gaheUNa dhAyaisaMDadIvaM vaccAmiti gayaNaNa uppaiyA, khaNeNa ya niyattA, pucchiyA mayA - kIsa ammo ! lahuM niyattAsi, sA bhaNai putti ! suNa kAraNaM, iha amha sAmiNo tava piUNo varisavaddhAvaNanimittaM vijaya vAsiNo bahugA rAyANo samAgayA taM jai iheva tava hiyayadaito hohii to | labheyeti ciMtiUNa niyattA, jai puNa na hohii to parimaggaNaM karessAmitti cintiUgA''gayA, mayA bhaNiyA - suTTa kayaMti, tato bIyadivase paDaM gahAya avaraNhe AgayA, pasannamuhI bhaNai - putti ! nibbuyA hohi, diDo mayA te laliyaMgato, pucchiyA mayA - ammo ! sAhasu kahaMti ?, sA bhaNati - putti ! mayA rAyamagge pasArito paDo, taM paDaM kei Alikkha| kusalA AgamaM pamANaM kareMtA pasaMsaMti, je akusalA te vaNNarUvAINi pasaMsaMti, tattha dummarisaNa rAyasuto duhaMto kumAro saparivAro Agato, so muDuttametaM pAsiUNa mucchito paDito, khaNeNa Asatyo, maNussehiM pucchito| sAmi ! kiM mucchito 1, so bhaNai - niyazvariyaM paDayalihiyaM daddUNa jAtI bhae sumariyA, ahaM laliyaMgato devo.
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ upoddhAta- Asi, sayaMpabhA me devI, mayA pucchito-putta ! sAhasu ko eso saMniveso ?, bhaNaI-puMDarigiNI nagarI, pavayaM me zreyAMsala niyuktiH kahai, aNagAro ko'vi esa sAhU, vIsariyaM se nAma, kapaM sohammaM sAhai, mahAvalaM rAyA ko'vi eso maMtisahitotizrImatI bhAjapai, ninnAmigaM kAvi esA tavassiNI, na yANaM se nAmaMti, tato vippAvago esotti muNiUNa mayA bhaNito-16 bhava // 224 // putta ! saMvadati sarva, jaM puNa vIsariyaM teNa kiM ?, saccaM tuma laliyaMgato, sA puNa te sayaMpabhA dhAyaisaMDe dIve naMdiggAme kammadoseNa paMguliyA jAyA, sumariyA niyajAtI, tato tIe AgamakusalAe tava maggaNahe niyacariyaM lihiyaM, mama ya dhAyaisaMDaM gayAe paDo samappio, kahio niyavuttaMto, tato mae tIse aNukaMpAe tava parimaggaNaM kayaM, tA putta ! ehi nemi dhAyaisaMDa, saMtosehi niyadaMsaNeNaM paMguliyaM, evaM bhaNie uvahasito mittehi-mmau bho sijjhauta paMguliyA, tato so ahogIvaM kAUNa avakato, muhattametteNa lohaggalAu dhaNo nAma kumAro laMghaNapavaNAdisu atIva samatthotti saMjAyavairajaMghottibIyAbhihANo Agato, paDaM daTTaNa meM bhaNai-keNeyaM lihiyaM cicaM ?, mayA bhaNiyaMkiMnimittaM pucchasi 1, so bhaNai-mama evaM cariya, ahaM laliyaMgato nAmAsi, sayaMpabhA me devI, asaMsayaM tIe lihiyaM / nai vA anneNavi tIe uvaeseNaMtitakemi, tato mae pucchito-jaite cariyaM sAhasu ko esasaMniveso, sobhaNainaMdiggAmo, eso pacato?, aMbaratilako, jugaMdharA AyariyA, esA khamaNakilaMtA ninnAmiyA, mahabbalo rAyA sayaM- 22 // buddhasaMbhinnasoehiM saha lihito, esa IsANo kappo, sirippabhaM vimANaM, evaM sarva sapaJcayaM kahiyaM, tato mae bhaNito-jA esA sirimatI kumArI tujjha piucchAe duhiyA sA sayaMpabhA, teNa raNNo niveemi jeNa sA te bhavai, evaM soUNa so sumaNaso CCE OM26 Jain Education liter For Private & Personal use only A ww.jainelibrary.org
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ gato, tato'haM kayakajjA AgayA, tA gacchAmi putti! raNo niveemi beNa te piyasaMgamo bhavai, gayA rAyasamIvaM, sahAviyA ahaM raNNA, mAusahiyA gayA rAyasamIvaM, rAyA pakahito-vasumai ! jo sirimaIe laliyaMgato devo AsitaM jahA ahaM jANaM na tahA sirimaI, atthi avaravidehe salilAvaivijae vIyasogA nAma nagarI, jiyasattU rAyA, tassa maNoharI kekaI ya duve devIo, tAsiM jahakkama ayalo bibhIsaNo ya putcA baladevavAsudevA, piuMmi uvarate vijayaddhaM bhuMjaMti, maNoharI baladevamAyA kaMmi kAle puttamApucchati-ayala ! aNubhUyA me bhatuNo sirI puNNasirI ya, saMpai paJcayAmi, karemi paralogahiye, visajehi maMti, so neheNa na visajjei, nibaMdhe kae bhaNai-ammo ! jai te nicchato tA devalogaM gayA maM vasaNapaDiaM paDivohinjAsi, tIe paDivana, pavaiyA, paramadhiibaleNa ahIyANi ekkArasa aMgANi, varisakoDI tavamaNucariUNa apaDivaiyaveraggA samAhIe kAlagayA laMtage kappe devo jAto, taM tAva maM jANa, baladeva-18 vAsudevA ya bahukAlaM samuditA bhoge bhuMjaMti, kayAi niggayA aNuja, AsehiM avahiyA, aDaviM pavesiyA, dUraM gaMtUNa | AsA vivannA, bibhIsaNo kAlagato, ayalo neheNa taM jANai parissameNa mucchito eso, nemi sIyalANi vaNagahaNANi, ahaM ca laMgakappagato puttasiNeheNa saMgAraM sumariUNa khaNeNAgato, vibhIsaNarUvaM viuviUNa ayalo bhaNito-bhAya!! ahaM vijAharehiM samaM jujjhiuM gato, te ya mae pasAhiyA, tujjhe puNa aMtaraM jANiUNaM keNavi mama rUveNa mohiyA, tA chaDehi evaM kalevaraM, sakAresu amgiNA, tato sakAreUNa sanagaramAgayA, pUhabamANA jaNeSa sagihaM paviTThA ekkAsaNanisaNNA ThiyA, tato mayA maNoharIvaM daMsiyaM, saMmaMto abalo bhaNai-ammo! tummetya kacotti, tato mae pavajA Jain Education Inter i For Private & Personal use only A j ainelibrary.org
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ - upoddhAta. niyuktiH // 225 // AAAAAC4 kAlo saMgAro ya kahito, bibhIsaNamaraNaM ca, ahaM laMtagAto ihAgato tava paDivohaNanimittaM, aNicaM maNayariddhiM jANi- zrIvAseUNa karehi paralogahiyaM, evaM vottUNa gato'haM sagaM kappa, ayalo'vi puttasaMkAmiyarajasirI niviNakAmabhogo pabaito, noko vi. tavamaNucariUNa laliyaMgato devo jAto, ahaM tu puNa taM sadevIgaM jAhe jAhe sumarAmi tAhe tAhe laMtagaM kappaM, tami sobhISaNAca. sAgarovamassa satta navabhAge devasuhaM bhottUNa cuto tattha'no uvavanno, taMpi laliyaMgayaM esa me putto ceveti mannemi, lasaMbandhaH eeNa kameNa gayA sattarasa laliyaMgayA, jo so puNa sirimaIe bhattA laliyaMgato so aTThArasamo, eso'vi maNa puttasiNeheNa bahuso laMtarga kapa nIto, taM jANAmi sirimaIe bhattA laliyaMgato jAto vairajaMghotti, ANaco kaMcukI saddAveha vairajaMgha, saddAvito Agato, divo mayA paritosaviyasiyacchIe accherayanbhUto, paNato, rAiNA bhaNito-putta! vairajaMgha! puvabhavasayaMpa jANa sirimaIti, avaloiyA teNa ahaM kalahaMseNeva kamaliNI, vihiNA pANiM gAhito, diNNaM tAraNa vipulaM dhaNaM paricArigAto ya, visajjiyANi amhe,gayANi lohaggalaM, bhuMjAmo niruvasaggaM bhoge, vairaseNo'vi rAyA logatiyadevapaDibohito saMvacchariyaM dANaM dAUNa pokkhalapAlassa niyaputtassa raja dAUNa niyagasuehiM naravaIhiM sahito pavaito, uppaNNakevalaNANo dhamma disai, mamavi kAleNa putto jAto, so suheNa vaDito, kayAi pokkhalapAlassa kei sAmaMtA visaMvaiyA, tato teNa amhaM pesiyaM-eu vairajaMgho sirimaI ya, amhe puttaM nagare ThavegaM viuleNa khaMdhAvAreNa patthiyA, // 22 saravaNassa majheNaM jAmo, jaNeNa paMtho paDisiddho, jahA diTThIviso saravaNe sappo cihA, to na jAi teNa paheNa gaMtunti, tato taM saravaNaM pariharaMtA kameNa pattA puMDarigiNi, suyaM ca tehiM sAmaMtehiM vairajaMghAgamaNaM, tato te saMkiyA sevAmAgayA, 5252546OMOMOM Jain Education Inter For Private & Personal use only T ww.jainelibrary.org
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ *% ACAN RA%AA%AA% amhevi pokkhalapAleNa raNNA pUiUNa visajjiyA, patthiyA sanagaraM, bhaNai ya jaNo-saravaNujANamajheNa gaMtava jato tatthahiyassa sAhaNo kevalanANamumpanna, tato devA ovaiyA, devujoeNa paDihayaM visaM, sappo niSiso jAto, tato amhe kameNa pattA saravaNaM, tattha AvAsiyA, diTThA niyabhAyaro mae sAgaraseNamuNiseNA samaNA, vaMdiyA bhattibahumANeNaM, |paDilAbhiyA asaNapANakhAimasAimeNa, tato amhe tesiM guNe aNumoyaMtA kayA amhe'vi nissaMgA sAmanne viharissAmotti virAgamaggamotiNNA, pattA kameNa sanagaraM, putteNa amhaM virahakAle bhiccavaggo dANamANehiM raMjito, vAsaghare visadhUmo pauMjito, amhe'vi visajjiyapariyaNA vAsaharaM rayaNIe paviThThA, dhUmadUsiyadhAtU kAlagayA ihAgayA uttarakurAetti taM jANAmi-ajajA ninnAmigA jA sayaMpabhA jA sirimaI sA ahaM, jo so mahAbalo rAyA jo ya laliyaMgato devo jo ya vairajaMgho rAyA te tunbhe, evaM jIse nAmaM gahiyaM sA'haM sayaMpabhA, tato sAmiNA bhaNiyaM-aja ! devujjoeNa jAI saMbhariUNa mae evaM ciMtiyaM-devabhave vaTTAmi, tato sayaMpabhA AbhaTThA, taM saccameyaM kahiyaMti paritudvamANasANi| pubabhavasumaraNapajjaliyasiNehANi tiNNi palitovamAI jIvijaNaM kAlagayANi sohamme kappe devA jAyA, tatthavi varA Ne pItI Asi, palitovamaThiI pAleUNa cuyA vacchAvaivijae pahaMkarAe nagarIe sAmI suvihivijassa putto kesavo nAma jAto, ahaM puNa seTThisuto, tatthavi No adhigo siNeho, tattheva nagare rAyasuto maMtisuo seTThisuto satyavAhasuto ya tehiMvi saha mecI jAyA, kayAi sAhU mahappA kimikuTheNa gahito paDiyario, eyaM jahA purva jAva samAhIe kAlagayA, acae kappe iMdasamANA devA jAyA, tato Thiikkhae cutA kesavo vairaseNassa raNo maMgalAvaIe devIe dhAriNivIyanA CE Jain Education Inter For Private & Personal use only w.jainelibrary.org
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ upoddhAta niyuktiH vajrajA zrImatyau saudharma kezavasArathI // 226 // mAe puco jAto vayaranAmo, rAyasuyAikameNa kaNaganAbharuppanAmapIThamahApIThA jAyA, kaNaganAbharuppanAbhI bIyanAmeNa bAsubAhU, ahaM puNa nagare tattheva rAyasuto jAto, bAlo ceva vairanAbhaM samallINo sArahI sujaso nAma, vairanAmeNa samamaNupacaito, bhagavayA ya vairaseNeNa vairanAbho bharahe paDhamatityayaro usabho nAma AdiTTho kaNaganAbho cakkavaTTI bharaho iti, sesaM jahA purva jAva sabaDhe devA jAyA, tato cuyA ihAgayA, mayA ya vairaseNatitthayaro eriseNa nevattheNa hAdivotti papiyAmahaliMgadarisaNe porANIto jAIto sariyAto, vinAyaM ca-annapANAI dAyabaM tavassINaM, tesiM ca tiNNivi suviNANametadeva phalaM jaM bhayavato bhikkhA dinnA, eyaM ca kahaM soUNa naravaimAIhiM pahaDhamANasehiM sejaMso pUjito, gayA niyaniyahANaM, sejaMsovi jattha Thito bhayavaM paDilAbhito tANi payANi pAehiM mA akkamihAmitti bhattIe tatya rayaNAmayaM pIDhaM karei, tisaMjhaM ca pUei, pathadivase viseseNa pUiUNa muMjai, logo pucchai-kimeyaM !, sejaMso bhaNai-AititthayaramaMDalaM, tato logeNavi jatya jattha bhayavaM Thito tattha tattha pIDhaM kayaM, kAleNa ya AiJcapIDhaM jAyagAthAkSaraMgamanikA kriyAdhyAhArataH kAryA, yathA gajapuraM nagaramAsIt, tatra zreyAMsaH somayazaso rAjJaH putraH, tenecarasadAnaM bhagavate pradattaM, tatrArddhatrayodazahiraNyakoTI vasudhArA nipatitA, 'pIDha'miti yatra bhagavatA pAritaM tatra tatpAdayormA kazcidAkramaNaM kAditi zreyAMsena bhaktyA ratnamayaM pIThaM kAritaM, gurupUjeti tadarcanaM kRtavAn, atrAntare bhagavatastakSazilAtale gamanaM babhUka bhagavatpravRttiniyuktapuruSastu bAhubalinivedanaM kRtam, etaccAye bhAvayiSyate, tadevaM CARTS // 226 // 14 Jain Education inte . ainelibrary.org
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ * * %* % % bhagavataH khalvAditIrthakarasya pAraNakavidhiruktaH, sampati bhagavataH prasaMgataH zeSatIrthakarANAmajitakhAmyAdInAM ca yeSu sthAneSu prathamapAraNakAnyAsan tAnyabhidhitsurAha hatthiNauraM ayojhA sAvatthI ceva taha ya sAeyaM / vijayapura bamhathalayaM pADalisaMDa paumasaMDaM // 323 // seyapuraM ridvapuraM siddhatthapuraM mahApuraM ceva / dhanakara vaddhamANaM somaNasaM maMdiraM ceva // 324 // cakkapuraM rAyapuraM mihilA rAyagihameva voddhavaM / vIrapuraM vAravaI kovakaDaM kollayaggAmo // 325 // bhagavata RSabhasvAminaH prathamabhikSAsthAnaM hastinAgapuram , ajitasvAmino'yodhyA sambhavanAthasya zrAvastI abhinandatasya sAketaM sumatinAthasya vijayapuraM padmaprabhasya brahmasthalaM supArzvasya pATalikhaNDaM candraprabhasvAminaH padmakhaNDa suvidhisvAminaH zreyaHpuraM zItalasya riSThapuraM zreyAMsasya siddhArthapuraM vAsupUjyasya mahApuraM vimalasya dhAnyakara, anantajito varddha|mAnaM dharmasya somanasaM zAntinAthasya mandirapuraM kunthunAthasya cakrapuram aranAdhasya rAjapuraM mallisvAmino mithilA munisuvratasvAminorAjagRhaM naminAthasya vIrapuram ariSThanemeAravatI pArzvanAthasya kopakaDaM varddhamAnasvAminaH kollaakgraamH|| | eesu paDhamabhikkhA laddhAto jiNavarehiM sabehiM / diNNAoM jehiM paDhama tesiM nAmANi bocchAmi // 326 / / eteSu-hastinAgapurAdiSu sthAneSu yathAkramamRSabhAdibhiH sarvezcaturvizatyA'pi prathamabhikSA landhA, adhunA punayamikSA prathamaM magavaDyaH pradatvA teSAM nAmAni yathAkramaM vakSye / pratijJAtaM nirvAhayati sevasa saMbhavatte sureMdadatte ya iMvadatte ya / paume ya somadeve mahiMda taha somadatte ca // 37 // -% 4 x X Thudiainelibrary.org Jain Education Inter
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ * - upoddhAta niyuktiH // 227 // ***otock pusse puNavasU puNa naMda sunaMde jae ya vijae ya / tatto ya dhammasIhe sumitta taha vaggasIhe ya // 328|||jinpaar. aparAjiya vIsaseNe vIsaime hoi baMbhadatte ya / dipaNe varadiNNe puNa dhanne bahule ya boddhadhe // 329 // NakAnAM bhagavate RSabhasvAmine prathamabhikSAM zreyAMsaH-zreyAMsanAmA dattavAn , ajitasvAmine brahmadattaH sambhavanAthAya surendra- sthAnAni dattaH abhinandanAya indradattaH sumatinAthAya padmanAmA padmaprabhAya somadevaH supArthAya mahendraH candraprabhasvAmine soma- dAtAraca dattaH suvidhinAthAya puSyaH zItalanAthAya punarvasuHzreyAMsAya nandaH vAsupUjyAya sunandaH vimalAya jayaH anantajite vijayaH dharmanAthAya dharmasiMhaH zAntinAthAya sumitraH kunthunAthAya vyAghasiMhaH aranAthAyAparAjitaH mallisvAmine vizvaksenaH, viMzatitamo bhavati brahmadattaH, kimuktaM bhavati ?-munisuvratasvAmine brahmadattaH prathamabhikSAM dattavAn, namisvAmine dinnaH ariSThanemaye varadinnaH pArzvanAthAya dhanyaH varddhamAnasvAmine bhulH| / ee kayaMjaliuDA bhttiivhumaannsukklesaagaa| takAlapaTTamaNA paDilA suM jiNavariMde // 330 // ete zreyAMsaprabhRtayaH kRtAJjalipuTAH bhaktiH-ucitapratipattyA vinayakaraNaM bahumAnaH-AntaraH prItivizeSastAbhyAM zuklA-atIva zobhanA lezyA-pariNAmavizepo yeSAM te bhaktibahumAnazuklalezyAkAH tatkAlaM-tasmin prathamabhikSAdAnakAle // 227 // prahaTamanaso yathAkramamRSabhAdIna jinavarendrAn prtilaabhitvntH|| savehipi jiNehiM jahiyaM laddhAu paDhamabhikkhAu / tahiyaM vasuhArAto vuhAo pupphabuTThIto // 331 // . kasakasa C % CEREC Jain Education Inte
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___ sarvairapi jinaH RSabhAdibhiryatra prathamabhikSA labdhAstatra vasudhArA-hiraNyaprapAtarUpA pRSTA puSpavRSTayazca vRSTAH / sAmprataM || vasudhArAyA jaghanyata utkarSatazca pariNAmamAha addhatterasakoDI ukkosA tattha hoi vasuhArA / addhaterasalakkhA jahanniyA hoi pasuhArA // 332 // ___ arddha trayodazaM yAsa tA arddhatrayodazAH, sArddhA dvAdaza ityarthaH, hiraNyAnAM koTaya utkRSTAH tatra-prathamapAraNakasthAne bhavati vasudhArA, arddhatrayodazAnAM hiraNyAnAM lakSANi jaghanyA bhavati vasudhArA / atha yaiH prathamA bhikSA bhagavadbhayo dattAH te kiMbhUtA abhavannityAha savesipi jiNANaM jehi u dinAu pddhmbhikkhaao| te payaNupejjadosA divavaraparakamA jAyA // 333 // | keI teNeva bhaveNa nivvuyA sabakammaummukkA / keI taiyabhaveNaM sijjhissaMtI jiNasagAse // 334 // ...| akSaragamanikA tu kriyAdhyAhArataH kAryA, yathA gajapuraM nAma nagaramAsIta, zreyAMsastatra, tenekSurasadAnaM bhagavantamadhikRtya pravartitaM, tatrArddhatrayodazahiraNyakoTIparimANA vasudhArA nipatitA, 'pITha'miti zreyAMsena yatra bhagavatA pAritaM tatra tatpAdayormA kazcidAkramaNaM kariSyatIti bhaktyA ratnamayaM pIThaM kAritaM, gurupUjeti tadarcanaM cakre, atrAntare bhagavataH takSazilAtalagamanaM vabhUva, bhagavataH pravRttiniyuktapuruSairvAhubalinivedanaM kRtamityakSaragamanikA, evamanyAsAmapi saGgrahagAthAnAM svabujhyA gamanikA kAryeti gaathaarthH|| idAnI kathAnakazeSa-vAhubalinA ciMtiyaM-kalle saviDDIe vaMdissAmitti, 1 prAk vA'pi viMzatyadhikatriMzattamagAthAyA vyAkhyA'tropanibaddhA, vismaraNazIlAnAmupakArAya, mUlaTIkAyAM tvatraivAkSaragamanikA / CASTa For Private & Personal use only __
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1228 // upodAta-16 niggao pabhAe, sAmI gato viharamANo, adihe addhiti kAUNa jahiM bhagavaM butyo tatya dhammacakaM ciMdha kAriya, vasupArAniyuktiH sabarayaNAmayaM joyaNaparimaMDalaM paMcajoyaNUsiyadaMDaM, sAmIvi bahalIyaDaMbailAjoNagavisayAdiesuM nirutsagaM / didAtRga viharato viNIyanayarIe ujANatthANaM purimatAlaM nagaraM saMpatto, tattha ya uttarapuracchime disIbhAge sagaDamuhaM nAma tyAdidharma ujANaM, taMmi niggohapAyavassa heTThA aThameNaM bhatteNaM puSaNDadesakAle phagguNabahulekArasIe uttarAsADAnakkhatve pavajAdivasAto Arambha vAsasahassaMmi atIte bhagavato tihuyaNekabaMdhavassa divamaNaMtaM kevalanANamuppannaMti / ammevArthamupasaMharan gAthASakamAhakallaM sabihIe pUema'ha'dadu dhammacakaM tu / viharai sahassamegaM chaumattho bhArahe vAse // 335 // bahalIaDaMbaillAjoNagavisao suvannabhUmI a / AhiMDiyA bhagavayA usameNa tavaM carateNa // 336 // M bahalI ya joNagA pallagA ya je bhagavayA samaNusiTThA / anne amicchajAI te taiA bhaddagA jAyA // 337 // | titthayarANaM paDhamo usabhasirI vihario niruvasaggaM / aTThAvao nagavaro aggA bhUmI jiNavarassa // 338 // chaumatthappariAo vAsasahassaM tao purimatAle / niggohassa ya hiDA utpannaM kevalaM nANaM // 339 // phagguNabahule ikArasIha aha aTThameNa bhatteNa / uppannami aNate mahatvayA paMca pannavae // 340 // AsAM bhAvArthaH sugama eva, navaramanurUpakriyAdhyAhAraH kAryaH, vathA 'kalaM' pratyUpasi sarvA pUjavAmi bhagavantamAdi-2 % AAAAAAE Jain Education For Private & Personal use only Tww.jainelibrary.org
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ AIRRORS-8 kariM 'ahaM' mityAtmanirdezaH, adRSTvA bhagavantaM dharmacakraM tu cakAretyAdigAthASaTkAkSarArthaH / mahAvratAni paJca prajJApayatItyukaM, tAni tu tridazakRtasamavasaraNAvasthita eva, tathA cAha uppannaMmi aNaMte nANe jaramaraNavippamukkassa / to devadANavindA kariti mahimaM jirNidassa // 341 // gamanikA-utpanne-ghAtikarmacatuSTayakSayajAte saJjAte anante jJAne, kevala ityarthaH, jarA-vayohAnilakSaNA maraNaMpratItaM jarAmaraNAbhyAM vipramukta iti samAsaH tasya, vipramuktavadvipramukta iti, tato devadAnavendrAH kurvanti mahimAMjJAnapUjAM jinavarendrasya, devendragrahaNAt vaimAnikajyotiSkaparigrahaH, dAnavendragrahaNAt bhavanavAsivyantaragrahaNaM, sarvatIrthakarANAM ca devAH avasthitAni nakhalomAni kurvanti, bhagavatastu kanakAvadAte zarIre jaTA evAJjanarekhA iva rAjantya upalabhya dhRtA iti mAthAkSarArthaH // (graMthAnaM 9000) idAnImuktAnuktArthasaGgrahaparAM saGgrahagAdhAmAha ujANapurimatAle purI viNIAi tattha nANavaraM / cakrappayA ya bharahe niveaNaM ceva duNhapi // 342 // gamanikA-udyAnaM ca tatpurimatAlaM ca udyAnapurimatAlaM tasmin , puryA vinItAyAM, tatra jJAnavaraM bhagavata utpannasiti vAkyazeSaH, tathA tasminnevAhani bharatanRpaterAyudhazAlAyAM cakotpAdazca babhUva, 'bharahe niveyaNaM ceva doNhaMpitti bharatAya nivedanaM ca dvayorapi-jJAnaratnacakaratnayoH tanniyuktapuruSaiH kratamityadhyAhAra iti gAthArthaH, atrAntare bharatazcintayAmAsa-pUjA tAvad dvayorapi kAryA, kasya prathamaM kartuM yujyate !, kiM cakraratnasya uta tAtasyeti, tatra tAyammi pUie cakka pUDa pUaNAriho tAo / ihaloiaMtu cakkaM paraloasuhAvaho tAo // 343 // RAMMAC%EXAMI Jain Education Inten For Private & Personal use only Udww.jainelibrary.org
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodAtaniyuktiH * degC // 229 // %96 gamanikA-tAte-trailokyagurau pUjite sati cakraM pUjitameva, tatpUjAnibandhanatvAccakrasya, tathA pUjAmarhatIti pUjAI- kevalaM bharastAto varttate, devendrAdinutatvAt , tathA ihalaukikaM cakraM, turevakArArthaH, sa cAvadhAraNe, kimavadhArayati ?-aihikameva ra tapUjA ma. cakraM, sAMsArikasukhahetutvAt, paralokasukhAvahastAtaH, zivasukhahetutvAditi gAthArthaH // tasmAttiSThatu tAvaccakra, tAtasya sArudevIkevapUjAM kartuM yujyata iti sampradhArya tatpUjAkaraNasandezavyApRto babhUva / idAnIM kathAnakam-bharaho sabiDDIe bhagavaMtaM baMdi lamokSI payaTTo, marudevI sAmiNI ya bhagavaMte pabaie bharaharajasiriM pAsiUNa bhaNiyAiyA-mama puttassa erisI rajasirI Asi, | saMpayaM so khuhApivAsAparigao naggao hiMDaitti ubeyaM kariyAiyA, bharahassa titthagaravibhUI vannetassavi na patticci| yAiyA, puttasogeNa ya se kila jhAmalaM ca jAyaM ruyaMtIe, to bharaheNa gacchaMteNa vinnattA-ammo ! ehi jeNa bhagaH / vao vibhUtiM daMsemi, tAhe bharaho (taM) hatthikhaMdhe purao kAUNa niggao, samosaraNadese ya gayaNatalaM surasamUheNa vimANArUDhaNovaraMteNa vIrAyaMtadhayavarDa pahayadevaduMduhininAyApUriyadisAmaMDalaM pAsiUNa bharaho bhaNiyAio-piccha jai erisI riddhI mama koDisayasahassabhAgeNavi, tato tIe bhagavao chattAicchattaM pAsaMtIe ceva kevalamuppaNNaM, anne bhaNaMti-bhagavao dhammakahAsadaM suNetIe, takkAlaM ca tIe khuTTamAuyaM, tato siddhA, iha bharahosappiNIe paDhamasiddhotti-| kAUNa devehiM pUjA kayA, sarIraM ca khIroe chUr3ha, bhagavaM ca samosaraNamajhatyo sadevamaNuyAsurAe dharma kahei, tattha | // 229 // | usabhaseNo nAma bharahaputto puvabhavaMbaddhagaNaharanAmagutto jAyasaMvego pabaio, baMbhI ya pavaiyA, bharaho sAvago jAo, suMdarI parayaMtI bharaheNa itthIrayaNaM bhavissaitti niruddhA sAviyA jAyA, esa caudhiho samaNasaMgho, te ya tApasA bhaga -CARSA %% % X w w.iainelibrary.org Jain Education Intematon For Private & Personal use only
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ CANCECRACT vao nANamuppaNNaMti kacchasukacchavajA bhagavao sagAsamAgaMtaNa bhavaNavativANamatarajoisiyavemANiyadevAgiNaM parisaM dahaNa bhagavao sagAse pavaiyA, etya samosaraNe miricimAiyA bahave kumArI pavaiyA // sAmpratamabhihitArthasa brahaparamidaM gAthAcatuSTayamAhaII saha marudevIha niggao kahaNaM paJcaja usabhaseNassa / baMbhImarIidikkhA suMdarioroha suadikkhA // 344 // paMca ya puttasayAiM bharahassa ya satta nattuasayAI / sayarAhaM pacaiA tammi kumArA samosaraNe // 345 // bhavaNavaI vANamaMtara joisavAsI vimANavAsI a| sabiDDII saparisA kAsI nANuppayAmahimaM // 346 // dahaNa kIramANi mahimaM devehiM khattio mariI / sammattaladdhavuddhI dhamma soUNa pavaio // 347 // .. kathanaM dharmakathA parigRhyate, marudevyai bhagavadvibhUtikathanaM vA kathA, natRzatAnIti-pautrakazatAni, tathA 'sayarAha miti dezIvacanaM yugapadarthAbhidhAyakaM tvaritAbhidhAyakaM veti, marIciriti jAtamAtro marIcIn muktavAnityato marIcimAn marIciH, amedopacArAnmatuplopAdveti, asya ca prakRtopayogitvAt kumArasAmAnyAbhidhAne satyapi bhedenopanyAsaH, samyaktvena labdhA-prAptA buddhiryasya sa tathAvidhaH, zeSaM sugamamiti gAthAcatuSTayArthaH // kathAnakam-bharaho'vi bhagavato pUrya kAUNa cakkarayaNassa ahAhiyAmahima kiriyAio, nibattAe aTThAhiyAe taM cakkarayaNaM puvAbhimuhaM pahAviyaM, bharaho sababaleNa tamaNugacchiyAio, taM joyaNaM gaMtUNa ThiyaM, tato sA joyaNasaMkhA jAyA, pubeNa ya mAgaititthaM pAvijaNa aTThamabhacosito raheNa samuhamavagAhitvA cakaNAbhiM jAva tato nAmaMka saraM visajjiyAio, so duvAlasa joyaNANi gaMtUNa CARKA 9 lain Education International
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAtaniyuktiH mAgahatitthakumArassa bhavaNe paDio, so taM dahaNa parikuvio bhaNai-kesa NaM ettha apatdhiyapatthie |,ah nAmaya bharatasya pAsati, nAyaM jahA uppanno cakkaTTitti saraM cUDAmaNiM ca cittUNa uvaDio bhaNati-ahaM te pubillo aMtaipAlo, tAhe, digyAtrA | tassa aTTAhiyamahAmahimaM karei / evaM eeNa kameNa dAhiNeNa varadAmaM, avareNa pabhAsaM, tAhe siMdhUdeviM oyavei, tato viyaddagirikumAraM devaM. tao timisaguhAe kayamAlayaM, tao suseNo addhavaleNa dAhiNilasiMdhunikkhuDaM oyavei, tato suseNo timisaguhaM samugghADei, tato timisaguhAe maNirayaNeNa ujjoyaM kAUNa ubho pAsiM paMcadhaNusayAyAmavikkhaM|bhANi eguNapannAsaM maMDalANi AlihamANe ujjoyakaraNeNa ummagganimuggAo ya saMkamaNa uttariUNa niggao timisa. | guhAo, AvaDiyaM vilAehiM samaM juddhaM, te parAjiyA mehamuhe nAma kumAre devae ArAhiMti, te sattarattaM vAsaM vAsaMti, bharaho'vi cammarayaNe khaMdhAvAraM ThaveUNa uvari chattarayaNaM ThAvei, maNirayaNaM chattarayaNavatthibhAe Thavei, tato pabhii logeNa aMDasaMbhavaM jagaM paNIyaMti taM brahmANDapurANaM, tattha pukhaNhe sAlI vuppai avaraNhe jemmati, evaM satta divase acchati, tao mehamuhA AbhiogiehiM dhADiyA, vilAyA tesiM vayaNeNa uvaNayA bharahassa, tao culhahimavaMtagirikumAraM devaM oyavei, tattha vAvattari joyaNANi saro uvariMdutto vaccati, tato usahakUDe nAmayaM lihai, tato sumeNo uttariyaM siMdhunikkhuDa // 23 // oyavei, tato bharaho gaMgaM oyavei, pacchA seNAvatI uttarilaM gaMgAnikkhuDaM oyavei, bharaho gaMgAe saddhiM vAsasahassaM bhoge bhuMjai, tato veyaDDapabae NamiviNamIhiM samaM bArasa saMvaccharANi juddhaM, te parAjiyA samANA viNamI itdhirayaNaM NamI rayaNANi gahAya uvaDiyA, pacchA khaMDagappavAyaguhAe naTTamAlayaM devaM oyavei, tato khaMDagappavAyaguhAe nIti, gaMgAkUle Jain Education inte
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ nava nihayo svAgacchaMti, pacchA dakkhiNilaM gaMgAnikkhuDaM seNAvaI oyavei, tAhe teNe krameNa saTThIe vAsasahassehiM bhArahaM. vAsa abhijiNikaNa atigao viNIyaM rAyahANiti, bArasa vAsANi mahArAyAbhiseo, jAhe vArasa vAsANi mahArAyAmisebo kco rAiNo visajiyA tAhe niyayavaragaM sariumAraddho, tAhe dAijati sabe nielayA, evaM parivADIe suMdarI dAiyA, sA paNDalagitamuhI jAyA, sA ya jaddivasaM ruddhA tadivasamArabbha AyaMbilANi kareMti, taM pAsittA ruTTo te kuTuMbie bhaNai-kiM mama natthi bhoyaNaM! jaM esA erisI sveNa jAyA !, vejA vA natthi, tehiM siTuM-jahA AyaMbiThANi karei, tAhe tassa tassovariM payaNubo rAgo jAo, sAya bhaNiyA-jai ruJcati to mae samaM bhoge bhuMjAhi, Navi to patyAhiti, tAhe pAemu paDiyA visajiyA pavaiyA / annayA bharaho tersi bhAuyANaM dUyaM paTTavei, jahA-mama rajaM 6 AyANaha, te bhaNati-amhavi raja tAraNa diNNaM, tujjhavi, etu tAva tAo pucchijihiti, jaMbhaNihiti taM karIhAmo, teNaM samaeNaM bhayavaM aTThAvayamAgao viharamANo, etya save samosariyA kumArA, tAhe bhaNati-tummehiM diNAti rajAI harati mAyA, to kiM karemo !, kiM jujjhAmo udAhu AyANAmo', tAhe sAmI bhogesu niyatvAvemANo tesiM dhamma kahei, na mucisarisaM suhamatyi, tAhe iMgAladAhakadidrutaM kahei, jahA ego iMgAladAhao egaM bhANaM pANiyassa bhareUNaM haiMgao, taM teNa udagaM nidvaviyaM, uvari Aicco pAse amgI puNo parissamo dArugANi kuditassa, gharaM gato pANiyaM pAuM mucchito sumiNaM pAsai, evaM asanmAvapaTThavaNAe kUvatalAganadidahasamuddA ya sabe pIyA, na ya chijjai taNhA, tAhe|4| egami jinnakUve vaNapUliyaM gahAya rassiMcai, jaM paDiyasesaM taM jIhAe lihai, evaM tumbhehivi aNucarA sabaloge, HSGK * * Jain Education inten For Private & Personal use only R w.jainelibrary.org
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAtaniryuktiH // 231 // sapharisA sadasiddhe aNubhUyA tahavi tattiM na gayA, evaM veyAliyaM nAma ajjhayaNaM bhAsai - 'saMbujjhaha kinna bujjhaha, evaM aDDANauI vittahiM aTThANauI kumArA pabaiyatti, koi paDhamilueNa saMbuddho koi bitieNa koi tatieNa, jAhe te | pabaiyA tAhe tesiM rajjANi tesiM puttANaM dinnAI / amumevArthamupasaMharannAha-- mAgamAI vijayo suMdari pavajja bArasa'bhiseo / ANavaNa bhAuANaM samusaraNe puccha dihaMto // 348 // gamanikA -- mAgadhamAdau yasya sa mAgadhAdiH ko'sau 1 - vijayo, bharatena kRta iti, punarAgatena sundaryavarodha - sthitA dRSTA, kSINatvAnmuktA ceti, dvAdaza varSANyabhiSekaH kRto bharatasya, AjJApanaM bhrAtRRNAM cakAra, te'pi ca samavasaraNe bhagavantaM pRSTavantaH, bhagavatA cAGgAradAhakadRSTAnto gadita iti gAthAkSarArthaH / idAnIM kathAnakazeSaM- kumAresu pavaiesa bharaheNa bAhubaliNo dUo pesio, so te pacaie souM Asurutto, te vAlA tumae padyAviyA, ahaM puNa juddhasamattho, tA ehi, kiM vA mamaMmi ajite bharahe tume jiyaMti ?, tato sabavaleNa dovi miliyA desaMte, bAhubaliNA bhaNiyaMkiM aNavarAhiNA logeNa mArieNaM 1, tumaM ca ahaM ca duve'vi jujjhAmo, evaM houtti, tesiM paDhamaM diTThIjuddhaM jAyaM, tattha bharaho parAjio, pacchA vAyAe, tatthavi bharaho parAjio, evaM bAhAyuddheNa parAjio, muTThijuddheNa parAjio, daMDajujjhe'vi jipamANo bharaho ciMtiyAio-kiM eseva cakkI ? jeNAhaM dubbalotti, tassevaM ciMtaMtassa devayAe AuhaM dinnaM cakka - rayaNaM, tAhe so teNa gahieNaM pahAvio, io bAhubalieNa diTTho gahiya diba cakkarayaNo AgacchaMto, sagaLaM ciMtiyaM ca'NeNaMsamameeNaM bhaMjAmi eyaM 1, kiM puNa tucchANa kAmabhogANa kAraNA ?, bhaTThaniyapaiNNaM ca eyaM mamaM vAvAiDaM na jutaM, sohaNaM sundaryA aSTAnavaterbhrAtRRNAM ca dIkSA // 231 //
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ me bhAugehiM aNuTThiyaM, ahamavi tamaNuTThAmitti ciMtiUNa bhaNiyaM ca'NeNa ghisi ghisi purisattaNaM te ahammajujjhapavattassa, alaM me bhogehiM, geNhAhi rajjaM, padyayAmitti mukkadaMDo pavaio, bharaheNa bAhubalissa puttI rajje Thavio, bAhubalI vici| tei - tAyasamIve bhADaNo me lahutarA samuppaNNaNANAtisayA te kiha niratisao pecchAmi 1, ettheva tAva acchAmi jAva kevalanANaM samuppajjati, evaM so paDimaM Thio Thio mANapathayasihare, jANai sAmI tahavi na paDavei, amUDhalakkhA titthayarA, tAhe saMvaccharaM acchai kAussaggeNa, vallIvitANeNaM veDhio pAyA ya vammIyaniggaehiM bhuyaMgehiM, puNNe ya saMvacchare bhagavaM baMbhisuMdarIo paTTavei, puddhiM neva paTTaviyA jeNa tayA sammaM na paDivajjaitti, tAhiM so maggaMtIhiM vallItaNa| veDhio diTTho parUDheNaM mahalleNaM gagheNaMti, taM daTThUNa vaMdio, imaM ca bhaNio-na kira hatthIvilaggassa kevalanANaM samuppajaitti bhaNiUNaM gayAo, tAhe ciMtiyAio - kahiM ettha hatthI ?, tAo ya aliyaM na bhaNanti, tato ciMteMteNa NAyaM-jahA mANahatthitti, ko ya mama mANo vaccAmi bhagavaMtaM vaMdAmi te ya sAhuNoti pAde ukkhitte kevalanANaM samuppaNNaM, tAhe gaMtUNa kevalIparisAe Thio / tAhe bharahodi rajjaM bhuMjai, mirIivi sAmAiyAdi ekkArasa aMgANi ahijjito // sAmpratamabhihitArthopasaMhArAyedaM gAthAsaptakamAha bAhubalikovakaraNaM niveaNaM cakki devayA kahaNaM / nAhammeNaM jujjhe dikkhA paDimA pannA ya // 349 // padamaM diTThIjuddhaM bAyAjuddhaM taheva bAhAhiM / muTThIhi a daMDehi a savatthavi jippae bharaho // 32 bhA. // so eva jippamANo viduro aha naravaI vicitei / kiM manne esa cakkI 1 jaha dANiM dubbalo ahayaM ! ||33bhaa. //
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ niyuktiH upoddhA- husaMvacchareNa ghUmaM amUDhalakkho u pesae arahA / hatthIoo aratti a vutte ciMtA para nANaM // 34 bhaa.|| bAhubali chAuppannanANarayaNo tinnapaiNNo jiNassa pymle| gaMtuM tityaM namiuM kevaliparisAi aasiinno||35 bhaa.|| no dIkSA kAUNa egachattaM, bharaho'vi a muMjae viulabhoe / mariIvi sAmipAse viharaha tavasaMjamasamaggo ||36bhaa.|| 2320 kevalaMca sAmAiamAIaM ikArasamA u jAva aNgaao| ujjutto bhattigao ahijio so gurusagAse // 37 bhaa.|| __ AsAmabhihitArthAnAmasammohArthamakSaragamanikA pradarzyate, bharatasaMdezAkarNane sati vAhuvalinaH kopakaraNaM, tannivedanaM cakavabhiratAya dUtena kRtaM, 'devayatti yuddhe jIyamAnena bharatena kimayaM cakravatI na tvahamiti cintite devatA Agateti, 'kahaNati bAhubalinA pariNAmadAruNAn bhogAn paryAlocya kathanaM kRtam-alaM me rAjyeneti, tathA cAha-nAdharmeNa yudhya iti, dIkSA tena gRhItA, anutpannajJAnaH kathamahaM jyAyAn laghIyaso drakSyAmItyabhisandhAya pratimA aGgIkRtA, pratijJA ca kRtA-nAsmAdnutpannajJAno yAsvAmIti niyuktigAthA / zeSAstu bhASyagAthAH, tayozca bharatavAhubalinoH prathamaM dRSTiyuddha punarvAmyuddhaM tathaiva bAhumyAM muSTibhizca daNDaizca, sarvatrApi sarveSu yuddheSu jIyate bharataH, sa evaM jIyamAno vidhurodha narapativicintitavAn-kiM manye eSa cakravacI ! yata idAnI durbalo'hamiti, kAyotsargAvasthite bhagavati bAhabalini saMvatsareNa dhUtAM amUDhalavastra preSitavAnahan-AditIrthakaraH, hastinaH avatarata iti coke cintA tasya jAtA,81 yAmoti sampadhArya pada' iti padotkSepe jJAnamutpanna miti / utpannajJAnaralastIrNapratijJo jinasya pAdamUle gatvA kevaliparSadaM gatvA tIrthacatvA yaasiinH| batrAntare kRtvA ekacchatraM, bhuvanamiti vAkyazeSaH, bharato'pi ca.mujhe vipulabhogAn, / Jain Education Interneta For Private & Personal use only T w w.jainelibrary.org
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ CLOSECREASEARCECAS marIcirapi svAmipAce viharati tapaHsaMvamasamayA, saca sAmAvikAdikaM ekAdazamaGgaM yAvat udyukta kriyAyAM bhakti-18 gato bhagavati zrute vA aghItavAn sa gurusakAza ityupnystgaathaaryH|| aha annayA kayAi gimhe uNheNa prigysriiro| aNhANaeNa caio imaM kuliMgaM viciteh.|| 35 // gamanikA-'athe'tyAnantarye kadAcida-ekasmin kAle grISme uSNena parigatazarIraH akhAneneti-asnAnaparISahaNa tyAjitaH saMyamAt etatkuliGga-vazvamANaM vicintayatIti gaadhaarthH| merugirIsamabhAre na huvi samatyo muhattamavi voddN| sAmannae guNe guNarahio saMsAramaNukaMkhI // 351 // gAthAgamanikA-merugirisamo bhAro yeSAM ve tathAvidhAstAn naiva samartho muhUrtamapi voDhuM, kAn-zramaNAnAmete zrAmaNAH, ke te ?-guNAH-viziSTakSAntyAdayastAna, kuto!, yato ghRtyAdiguNarahito'haM saMsArAnukAGgIti gAthArthaH // tatazca kiM mama yujyate', gRhasthatvaM tAvadanucitaM, zramaNaguNAnupAlanamapyazakyam , 81 evamaNurcitayaMtassa tassa nivagA maI smuppnaa| laddho mae uvAo jAyA me sAsayA buddhI // 352 // "evaM mukkena prakAreNAnucintayatakhakhanijAmatiH samutpatrA,na paropadezena, sa hyevaM cintayAmAsa-labdho mayA vartamAnakAlocitaH khalUpAyo, jAtA mama zAnyatA buddhiH, 'zAzvate tyAkAlikI, prAyo niravadyajIvikAhetutvAditi gaathaarthH|| yaduktamidaM kuliGgaM acintayat utpradarzanAyAha samaNA tidaMDavirayA bhagavaMto bihusNkushvmNgaa| ajiiMdiadaMDassa'u hou ti mahaM ciMdhaM // 353 // Jain Education at For Private & Personal use only
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4% upoddhAtaniyuktiH marIce 95 pArivajyaM // 233 // stroSEARCH gAthAgamanikA-zramaNA manovAkAyalakSaNatridaNDaviratAH aizvaryAdibhagayogAdbhagavantaH nibhRtAni-antaHkaraNAnyazubhavyApAraparityAgAt saGkacitAni-azubhakAyavyApAraparityAgAdaGgAni yeSAM te tathocyante, ahaM tu naivaMvidho, yataH 'ajitendriye'tyAdi na jitAni indriyANi-cakSurAdIni daNDAzca-manovAkkAyalakSaNA yena sa tathocyate, tasyAjitendriyadaNDasya tu tridaNDaM mama cinhaM avismaraNArthamiti gaathaarthH|| tathA loiMdiyamuMDA saMjayA u ayaM khureNa sasiho athUlagapANivahAo veramaNaM me sayA hou // 354 // . gAthAgamanikA-muNDo hi dvidhA bhavati-dravyato bhAvatazca, tatraite zramaNA dravyabhAvamuNDAH, kathaM ? locenendriyaizca muNDAH saMyatAstu, ahaM punarnendriyamuNDaH yataH ato'laM dravyamuNDatayA, tasmAdahaM kSureNa muNDaH sazikhazca bhavAmi, tathA sarvaprANivadhaviratAH zramaNA vartante, ahaM tu naivaMvidho yataH ataH sthUlaprANAtipAtAdviramaNaM me sadA bhavaviti gaathaarthH| nikiMcaNA ya samaNA AkiMcaNA majjha kiMcaNaM hou / sIlasugaMdhA samaNA ahayaM sIleNa duggaMdho // 35 // gAthAgamanikA-nirgataM kiJcanaM-hiraNyAdi yebhyaste niSkiJcanAzca zramaNAH, tathA'vidyamAnaM kiJcana-alpamapi yeSAM teSAM akiJcanA jinakalpikAdayaH, ahaM tu naivaMvidho yato'to mArgAvismRtyartha mama kiJcanaM bhavatu, pavitrikAdi, tathA zIlena zobhano gandho yeSAM te tathAvidhAH zramaNAH ahaM tu zIlena durgandhaH ato gandhacandanagrahaNaM me yuktamiti gaathaarthH|| tathA vavagayamohA samaNA mohacchannassa chattayaM hou / aNuvANahA ya samaNAM majjhaM tu uvANahe huntu // 356 // // 233 // Jain Education in For Private & Personal use only I&I
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthAgamanikA-vyapagato moho yeSAM te vyapagatamohAH zramaNAH, ahaMta netthaM yataH ato mohAcchAditasya chatraka bhavatu, anupAnatkAzca zramaNAH mama copAnahau bhavata iti gaathaarthH| tathA sukaMbarA ya samaNA niraMparA majjha dhaaurttaaii|huNtu ime vatthAI ariho mi kasAyakalusamaI // 357 // gAthAgamanikA-zuklAnyambarANi yeSAM te zuklAmbarA zramaNAH, tathA nirgatamambaraM yeSAM te nirambarA:-jinakalpikAdayaH, 'majjhati mama ca, ete zramaNA ityanena tatkAlotpannatApasazramaNavyudAsaH, dhAturatAni bhavantu mama vastrANi, kimiti, | artho'smi yogyo'smi teSAmeva, kaSAyaiH kaluSA matiryasya so'haM kaSAyakaluSamatiriti gaathaarthH|| vajaMta'vajabhIrU bahujIvasamAulaM jalAraMbhaM / hou mama parimieNaM jaleNa hANaM ca piaNaM ca // 358 // gAthAgamanikA-varjayantyavadyabhIravo bahujIvasamAkulaM jalArambha, tatraiva vanaspateravasthAnAt , avayaM-pApaM, ahaM tu netthaM yataH ato bhavatu me parimitena jalena snAnaM ca pAnaM ceti gaathaarthH|| evaM so ruiyamaI niagamaivigappiaM imaM liMgaM / taddhiaheusujuttaM pArivalaM tao kAsI // 359 // sthUlamRSAvAdAdinivRttaH, evamasau rucitA matiryasya asau rucitamatiH, ato nijamatyA vikalpitaM nijamativikalpitam | idaM liGgaM viziSTaM, tasya hitAstaddhitAH taddhitAzca hetavazceti samAsaH taiH saSTha yuktaM zliSTamityarthaH parivrAjAnAmidaM pArivAja *pravartayati, zAstrakAravacanAt vartamAnanirdezo'pyaviruddha eva, pAThAntaraM vA 'pArivajaM tato kAsitti pArivAjaM tataH || kRtavAniti gaathaarthH||bhgvtaa ca saha vijahAra, taM ca sAdhumadhye vijAtIyaM dRSTA kautukAllokaH pRSTavAn, tathA cAha-2 %%%%25-25303 For Private & Personal use only
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodAta- niyuktiH svAminA msaalaa54aanntsaavihaar| // 234 // lokAnAM bodha: R aha taM pAgaDarUvaM da8 pucchei bahujako dhammaM / kahA jaINaM to so viAlaNe tassa parikahaNA // 388 // atha taM prakaTarUpaM vijAtIyatvAt dRSya pRcchati bahurjano dhammai, kathayati yatInAM samvandhibhUtaM kSAntyAdilakSaNaM tato'sAviti, lokA bhaNanti-cArya zreSTho bhavatA kiM nAGgIkRta iti vicAraNe, tasya pari:-samantAt kathanA 6 parikathanA-zramaNAH tridaNDaviratA ityAdilakSaNA, pRcchatIti trikAlagocarasUtrapradarzanArthatvAdevaM nirdezaH, pAThA ntaraM vA 'aha taM pAgaDarUvaM dRr3ha puJchisu bahujayo dhammaM / kahatI sujatINaM so viyAlaNe tassa parikahaNA // pravarcata iti gAthArthaH, dhammakahAakkhitte uvaTThie deha bhagavavo sIse / gAmanagarAgarAI viharai so sAmiNA saddhiM // 360 // dharmakathAkSitAn upasthitAn dadAti bhagavataH ziSyAn , grAmanagarAdIn viharati sa svAminA sArddha, bhAvArthaH sugamaH // itthaM nirdezaprayojanaM pUrvavad, anyakAravacanatvAdvA adoSa iti gAthArthaH / anyadA bhagavAn viharamANo aSTApadamanuprAptavAn, tatra ca samavastaH, marato'pizcAtRpravrajyAkarNanAt saJjAtamanastApogghRtiM cakre, kadAcidbhogAdIn dIyamAnAn punarapi gRhantItvAlocya bhagavatsamIpaM cAgamya nimantrayaMzca tAn bhogainirAkRtazcintayAmAsaeteSAmevedAnI parityaktasaGgAnAM yAhAradAnepi tAvadAnuSThAnaM karomIti paJcabhiH. zakaTazatairvicitramAhAramAnAyyopanimacyAghAkAhataM ca na kalpate yatInAmiti pratiSide'kRtakAritenAnyena nimantritavAn, rAjapiNDo'pyakalpanIya iti pratiSiddhaH, sarvaprakArairaI magavatA paritaka iti sutarAmunmAthito. babhUva, tamunmAvitaM vijJAya devarAT -96-944 pAsavAna, tatra ca samavasva samIpaM cAgamya nimantrayaMzca tAna vicitramAhAramAnAthyopa // 234 // Jain Education Inter For Private & Personal use only Visww.jainelibrary.org
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai tacchokopazAntaye bhagavantamavagrahaM papraccha-katividhaH avagraha iti, bhagavAnAha-paJcavidho'vagrahaH, tadyathA-devendrAvagraho / jA rAjAvagraho gRhapatyavagrahaH sAgArikAvagrahaH sAdhammikAvagrahazca, tatra devendraH-saudharmAdhipatiH, rAjA bharatAdhipo gRhyate, gRhapatiH-mANDaliko rAjA, sAgArikaH-zayyAtaraH, sAdhammikaH saMyata iti, eteSAM cocarottareNa pUrvaH pUrvo bAdhito draSTavya iti, yathA rAjAvagraheNa devendrAvagraho bAdhita ityAdi prarUpite devarADAha-bhagavan / ya ete zramaNA madIyAvagrahe vicaranti teSAM mayA'vagraho'nujJAta ityevamabhidhAyAbhivandya ca bhagavantaM tasthau, bharato'cintayad-ahamapi svakIyamavagrahamanujAnAmItyetAvatA'pi naH kRtArthatA bhavatu, bhagavatsamIpe'nujJAtAvagrahaH zakraM pRSTavAn-bhakapAnamidamAnItam, anena kiM kAryamiti, devarADAha-guNottarAn pUjayasva, so'cintayat-ke mama sAdhuvyatirekeNa jAtyAdibhiruttarAH!, polocayatA jJAtaM-zrAvakA viratAviratatvAda guNottarAH, tebhyo dattamiti, punarbharato devendrarUpaM bhAsvaramAkRtimat tAdRSTvA pRSTavAn-kiM yUyamevaMbhUtena rUpeNa devaloke tiSThateti? uta neti, devarAT Aha-neti, tanmAnuSaidraSTumapi na |pAyeMte, bhAsvaratvAt, punarapyAha bharata:-tasyAkRtimAtreNAsmAkaM kautukaM tannidazyatAM, devarAja Aha-svamuttamapuruSa // itikRtvaikamaDAvayavaM darzayAmItyabhidhAya yogyAlaGkAravibhUSitAmaGgalImatyantabhAsvarAmadarzayat, dRSTvA ca tAM bharato'-| dAtIva mumude, zakrAGgulI ca sthApayitvA mahimASTAhikAM cakre, tataHprabhRti zakrotsavaH pravRtta iti, bharatazca zrAvakAnA iyotavAn-bhavadbhiH pratidinaM madIyaM bhoktavyaM / kRpyAdi cana kArya 2 svAdhyAyaparairAsitavyaM 3 bhukte ca madIyagRhadvArAsannavyavasthitairvatavyamUjito avAna barddhate bhayaM tasmAnmA hanamA haneti 4, te tadhaiva kRtavantaH, bharatazca ratisA-15 A.sa.10 Jain Education Item For Private & Personal use only Www.jainelibrary.org
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodAtaniyuktiH // 235 // ----- garAvagADhatvAt pramattatvAt tacchandAkarNanottarakAlameva kenAhaM jita iti !, A jJAta-kaSAyaiH, tebhya eva varddha bhaya-18 avagRhadAmityAlocanApUrvaka saMvega yAtavAniti, atrAntare lokabAhulyAt sUpakArAH pAkaM kartumazaknuvanto bharatAya nivedi- naM zakautavanta:-neha jJAyate kaH zrAvakaH? ko vA netIti, lokasya pracuratvAt , Aha bharataH-pRcchApUrvakaM deyamiti, tatastAna tsavaH vApRSTavantaste-ko bhavAn ?, zrAvakaH, zrAvakANAM kati vratAni !, sa Aha-zrAvakANAM na santi vratAni, kintu asmAkaM hmaNA: paJcANuvratAni, kati ? zikSAvratAni, te uktavantaH-sapta zikSAbratAni, ya evaMbhUtAste rAjJo niveditAH, saca kAkaNIratnena tAn lAJchitavAn, punaH SaNmAsena yogyA bhavanti tAnapi lAJchitavAn, SaNmAsakAlAnanuyogaM kRtavAn , evaM brAhmaNAH saJjAtA iti, te ca svasutAn sAdhubhyo dattavantaH, teca pravajyAM cakruH, parISahabhIravastu zrAvakA evAsanniti / iyaM ca bharatarAjyasthitiH, Adityayazasastu kAkaNIratnaM nAsIt, suvarNamayAni yajJopavItAni kRtavAn , mahAyazaHprabhRtayastu kecana rUpyamayAni kecana vicitrapaTTasUtramayAnItyevaM yjnyopviitprsiddhiH||amumevaarth samosaraNetyAdigAthayA pratipAdayati samusaraNa bhatta uggaha aMguli jhaya saka sAvayA ahiyaa| jeyA vaha kAgiNilaMchaNa aNusajjaNA atttth|| 362 // samavasaraNaM bhagavato'STApade khalvAsIt, bhakaM bharatenAnItaM, tadagrahaNonmAthite sati bharate devezo bhagavantamavagraha pRSTavAn , bhagavAMzca tasmai pratipAditavAn, 'aMguliyatti bharatanRpatinA devalokanivAsirUpapRcchAyAM kRtAyAmindreNAhulidarzitA, tata evArabhya dhvajotsavaH pravRttaH, 'saka'tti bharatanRpatinA kimanenAhAreNa kAryamiti pRSTaH zakro'mihita AR-CAGAR Jain Education inte For Private & Personal use only IM ww.jainelibrary.org
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 vAn-tvadadhikamyo dIyatAmiti, paryAlocayatA jJAta-zrAvakA adhikA iti, 'jeyA vahuIti prAkRtazailyA jito bhavAn varddhate bhayaM bhukkottarakAlaM ca te uktavantA, 'kAgaNilaMchaNatti pracuratvAt kokaNIralena lAJchanaM-cihaM teSAM kRtamAsIt , 'aNusajjaNA aTTatti aSTau puruSAn yAvadayaM dharmaH pravRttaH, aSTau vA tIrthakarAn yAvaditi gAthArthaH // tata Urdhva mithyAtvamupagatA iti / rAyA Aiccajase mahAjase aibale a balabhadde / balaviria kattavirie jalavirie daMDavirie a // 363 // | bhAvArthaH sugama eva, iti gaathaarthH|| eehiM addhabharahaM sayalaM bhuttaM sireNa dhario a / pavaro jirNidamauDo sesehiM na cAio voDhuM // 364 // ebhirarddhabharataM sakalaM mukta, zirasA dhRtazca, ko'sAvityAha-pravaro jinendramukuTo devendropanItaH, zeSairnarapatibhina| zakito vo, mahApramANatvAditi gaathaarthH|| assAvagapaDiseho chaThe chaThe a mAsi annuogo| kAleNa ya micchattaM jiNaMtare sAhuvuccheo // 365 // azrAvakANAM pratiSedhaH kRtaH, Urdhvamapi SaSThe SaSThe mAse'nuyogo babhUva, anuyogaH-parIkSA, kAlena gacchatA mithyAtvamupagatAH, kadA, navamajinAntare, kimiti !, yatastatra sAdhuvyavaccheda AsIditi gAthArthaH // sAmpratamanukkArthapratipAdanaparAM saGgrahagAthAmAha dANaM ca mAhaNANaM vee kAsI a puccha nidhANaM / kuMDA thUma jiNaghare kavilo bharahassa dikkhA ya // 36 // AAAAA%% %
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodAta-12 dAnaM ca mAhanAnAM loko dAtuM pravRtto, bharatapUjitatvAt , 'vede kAsI yatti' AryAn vedAn kRtavAMzca bharata eva, vedotpati niyuktiH tatsvAdhyAyanimittamiti, tIrthakarastutirUpAn zrAvakadharmapratipAdakAMzca, anAryAstu pazcAtsulasayAjJavalkAdibhiH kRtAra iti, 'puccha'tti bharato bhagavantamaSTApadasamasRtamevaM pRSTavAn-yAdRgbhUtA yUyamevaMvidhAH tIrthakRtaH kiyantaH khalviha // 236 // bhaviSyantItyAdi, 'nivANa'tti bhagavAnaSTApade nirvANaM prApto, devairagnikuNDAni kRtAni, stUpAH kRtAH, jinagRhaM bharatazcakAra, kapilo marIcisakAze niSkrAntaH, bharatasya dIkSA ca saMvRtteti samudAyArthaH // avayavArtha ucyate-AdyAvayavadvayaM vyAkhyAtameva, pRcchAvayavArtha puNaraviyetyAdinA''hapuNaravi a samosaraNe pucchIa jiNaM tu cakviNo bharahe / appuTTho a dasAre titthayaro ko ihaM bharahe ? // 367 // punarapi ca samavasaraNe pRSTavAMzca jinaM tu cakravartI bharataH, cakravarjina ityupalakSaNaM tIrthakRtazceti, bharatavizeSaNaM vA, cakrI bhAratAMstIrthakarAdIn pRSTavAn , pAThAntaraM vA 'pucchI ya jiNe ya cakkiNo bharaheM' pRSTavAn jinAMzcakravarjinazca bharataH, cazabdasya vyavahitaH sambandhaH, bhagavAnapi tAn kathitavAn, tathA apRSTazca dazArAn, tathA tIrthakaraH ka iha bharate'syAM pariSadIti pRSTavAn , bhagavAnapi marIciM kathitavAniti gaathaakssraatheH|| tathA cAha niyuktikAra: // 236 // jiNa-caki-dasArANaM vaNNa-pamANAI nAmaguttAI / AupuramAi piaro pariAya gaI ca sAhI // 368 // jinacakridazArANAM-jinacakravartivAsudevAnAmityarthaH varNapramANAni, tathA nAmagotrANi, tathA AyuHpurANi mAtA CRICKER JainEducation intern For Private & Personal use only X w .jainelibrary.org
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________ AAMSANCTREK-kck pitarau yathAsambhavaM paryAyaM gatiMca, cazabdAjinAnAmantarANi ca pRSTavAniti dvAragAthAsamAsArthaH, avayavArtha tu vakSyAmaH // tatra praznAvayavamadhikRtya tAvadAha bhASyakAra:jArisayA loagurU bharahe vAsammi kevalI tumhe / erisayA kai anne tAyA! hohiMti titthayarA ? // 38 mA. ___yAdRzA lokaguravo bhArate varSe kevalino yUyamIdRzAH kiyanto'nye'traiva tAta ! bhaviSyanti tIrthakarA iti gaathaarthH|| hai aha bhaNai jiNavariMdo bharahe vAsammi jAriso u ahaM / erisayA tevIsaM anne hohiMti titthayarA // 369 // nigdsiddhaa|| te caite ___ hohii ajio saMbhava abhinaMdaNa sumai suppaha supaaso| sasi puSpadaMta sIala sijjaMso vAsupujjo a|| 37 // vimalamaNaMtai dhammo santI kuMthU aro a mallI a| muNisavaya nami nemI pAso taha vaddhamANo a|| 371 // bhAvArthaH sugama eva / aha bhaNai naravariMdo bharahe vAsammi jAriso u ahaM / tArisayA kai anne tAyA hohiMti rAyANo 1 // 37 // atha bhaNati naravarendro bharataH-bhArate varSe yAdRzastvahaM tAdRzAH katyanye tAta! bhaviSyanti rAjAna iti gaathaarthH|| aha bhaNai jiNavariMdo jArisao taM nriNdsdlo| tArisayA u igArasa anne hohiMti rAyANo // 373 // SAA%%AKARAChecAA% - Jain Education inten O w.jainelibrary.org
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________ T upoddhAta-21 atha bhaNati jinavarendro yAdRzastvaM narendrazArdUlaH, zArdUla:-siMhaparyAyaH, IdRzA ekAdaza anye bhaviSyanti / jinacakriniryutiH rAjAnaH // te caite vAsudevava. hohI sagaro maghavaM saNaMkumAro ya raaystthuulo| saMtI kuMthU ya aro havai subhUmo ya korayo // 374 // maaldevaadi||37|| navamo ya mahApaumo hariseNo ceva rAyasaGkalo / jayanAmo a naravaI bArasamo baMbhadatto a // 375 // 3 nirdezaH hai gAthAdvayaM nigadasiddhameva // yaduktamapRSTazca dazArAn kathitavAn , tadabhidhitsayA''ha bhASyakAra:hohiMti vAsudevA nava anne nIla-pIakosijjA / halamusalacakkajohI satAlagarulajhayA do do|| 39 bhaa.|| bhaviSyanti vAsudevA nava,nava baladevAzcAnuktA apyatra tatsahacaratvAt draSTavyAH, yato vakSyati 'satAlagaraladdhayA do do, te ca sarve baladevA vAsudevA yathAsakyaM nIlAni pItAni ca kauzeyAni vasrANi yeSAM te tathAvidhAH, yathAsaGkhyameva halamuzalacakrayodhinaH, halamuzalayodhino valadevAH, cakrayodhino vAsudevA iti, saha sAlagaDadhvajAbhyAM vartanta iti satAlagaruDadhvajAH, ete ca bhavanto yugapad dvau dvau bhaviSyataH baladevavAsudevAviti gaathaarthH|| vAsudevAnAmabhidhAnapratipAdanAyAha tiviTTho ya duviThTho ya sayaMbhu purisuttame purisasIhe / taha purisapuMDarIe datte nArAyaNe kaNhe // 40 bhA. 237 // nigadasiddhA / adhunA baladevAnAmabhidhAnapratipAdanAyAha-. apale vijae bhahe, suppabhe ya sudaMsaNe / ANaMde naMdaNe parame, rAme yAvi apacchime // 41 bhaa.|| %EROS SAS++ CO-OCA494 B Jain Education Intel ww.jainelibrary.org
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________ nigadasiddhA // vAsudevazatrupratipAdanAyAha AsaggIve tAraya meraya mahukeTave nimuMbhe ya / pali palhAe taha rAvaNe ya navame jarAsiMdhU // 42 bhaa.|| nigadasiddhA ev| ee khalu paDisattU kittIpurisANa vAsudevANaM / save'vi cakkajohI satve'vi hayA sacakkehiM // 43 bhaa.|| gamanikA-ete khalu pratizatravaH, eta eva, khaluzabdasyAvadhAraNArthatvAt , nAnye, kIrtipuruSANAM-vAsudevAnAM, sarve ca cakrayodhinaH, sarve ca hatAH svacariti, yatastAnyeva cakrANi vAsudevavyApattaye kSiptAni taiH puNyodayAdvAsudevaM praNamya tAneva vyApAdayantIti gaathaarthH|| evaM tAvatprAgupanyastagAthAyAM varNAdidvAropanyAsaM parityajya asammohArthamutkrameNa |jinAdInAM nAmadvAramuktam, pArabhavikaM caiSAM varNanAmamAtApitRpurAdikaM prathamAnuyogato'vaseyam, iha vistarabhayAnokamiti / sAmprataM tIrthakaravarNapratipAdanAyAha paumAbha vAsupujjo rattA sasipupphadaMta sasigorA / suvayanemI kAlA pAso mallI piyaMgAbhA // 376 // varakaNagataviyagorA solasa titthaMkarA muNeyavA / eso vaNNavibhAgo cauvIsAe jiNavarANaM // 377 // gAthAdvayaM sUtrasiddham // sAmprataM tIrthakarANAmeva pramANAbhidhitsayAhapaMceva apaMcama cattAraTuTTha taha tigaM ceva / aTThAijA dunni ya divahamegaM dhaNusayaM ca // 378 // mauha asIi sattari saTThI pannAsa hoi nAyabApaNayAla catta paNatIsa tIsa paNavIsa vIsA ya // 379 // For Private & Personal use only
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAtaniyuktiH // 238 // AshokGANGANA * pannarasa dasa dhaNUNi ya nava pAso sattarayaNio viiro|naamaa puvuttA khalu titthayarANaM muNeyavA // 38 // 18 jinAnAM etAstisro'pi pAThasiddhA eva // sAmprataM bhagavatAmeva gotrANi pratipAdayannAha varNapramAmaNisavao ya arihA arihanemI ya goymsguttaa| sesA titthayarA khalu kAsavaguttA muNeyatvA // 381||opr. nigdsiddhaa|| AyuSkAni prAk pratipAditAnyeveti na tanyante, bhagavatAmeva purapratipAdanAya gAthAtritayamAha- 18 mAtAikkhAgabhUmI ujjhA sAvatthI viNIa kosalapuraM ca / kosaMbI vANArasi caMdANaNa taha ya kaayNdii|| 382 // pitara: bhadilapuraM sIhapuraM caMpA kaMpilla ujjha rayaNapuraM / tinneva gayapurammI mihilA taha ceva rAyagihaM // 383 // mihilA soriyanayaraM vANArasi taha ya hoi kuMDapuraM / usabhAINa jiNANaM jammaNabhUmI jahAsaMkhaM // 384 // nigdsiddhaaH|| bhagavatAmeva mAtRpratipAdanAyAhaparudevi vijayA seNA siddhatyA maMgalA susImA ya / puhavI lakkhaNa rAmA naMdA viNhU jayA sAmA // 385 // sunasA subvaya airA, siridevI ya pbhaavii| paumAvaI ya vappA, siva vammA tisalayA ia||386 // gAdhAdvayaM nigadasiddhameva // bhagavatAmeva pitRpratipAdanAyAha- " na.bhI jiasattU a, jiArI saMvare iamehe dhare paTTe a, mahAseNe akhttie||387|| // 23 // sUre pudaMsaNe kuMbhe sumitta vijae samuddavijae arAyA ya assaseNe siddhatyevi akhattie // 388 // nigdsiddhaa||pryaayo-gRhsthaadipryaayo bhagavatAmukta eva tathaiva drssttvyH| sAmprataM bhagavatAmeva gatipratipAdanAyAha Jain Education inte HTww.jainelibrary.org
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________ AGARALACESAX satve'vi gayA mukkhaM jAi-jarA-maraNabaMdhaNavimukkA / titthayarA bhagavaMto sAsayasukkhaM nirAvAhaM // 389 // / nigadasiddhA // evaM tAvat tIrthakarAnakIkRtya pratidvAragAthA vyAkhyAtA, idAnI cakravartino'GgIkRtya vyAkhyAyate, eteSAmapi pUrvabhavavaktavyatAnivaddhaM cyavanAdi prathamAnuyogAdavaseyam , sAmprataM cakravartivarNapramANapratipAdanAyAha so'vi egavannA nimmalakaNagappabhA munneathaa| chakkhaMDabharahasAmI tesi pamANaM ao pucchaM // 391 // paMcasaya addhapaMcama bAyAlIsA ya adhaNuaMca / iguAladhaNussaddhaM ca cautthe paMcame satta // 392 // paNatIsA tIsA puNa aTThAvIsA ya vIsai ghaNi / pannarasa bAraseva ya apacchimo satta ya dhaNUNi // 393 // nigdsiddhaaH|| nAmAni prAk pratipAditAnyeva, sAmprataM cakravartigotrapratipAdanAyAha-- kAsavaguttA save caudasarayaNAhivA smkkhaayaa| deviMdavadiehiM jiNehiM jiarAgadosehiM // 394 // sUtrasiddhA // sAmprataM cakravartyAyuSkapratipAdanAyAhacaurAsII bAvattarI a purANa syshssaaii| paMca ya tinni ya egaM ca sayasahassA u vAsANaM // 395 // paMcANaui sahassA caurAsII a aTThame stttthii| tIsA ya dasa ya tinniya apacchime satta vAsasayA // 396 // gAthAdvayaM paThitasiddham // idAnI cakravarcinAM purapratipAdanAyAhajammaNa viNI ujjhA sAvatthI paMca hathiNapurammi / vArANasi kaMpille rAyagihe ceva kaMpille // 397 // nigadasiddhA eva / sAmprataM cakravartigAtRpratipAdanAyAha %A4%ACACAKAARAK Jain Education Inter For Private & Personal use only w.jainelibrary.org
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________ upoddhAtaniyuktiH // 239 // mAtRpitRpa 95*6440 sumaMgalA jasavaI bhaddA sahadevi ahara siridevI / tArA jAlA merA ya vappagA tahaya cullaNI a|| 398 // | jinAnAM nigdsiddhaa|| sAmprataM cakravartipitRpratipAdanAyAha gatiH ca. usame sumittavijae samuddavijae a assaseNe ya |th vIsaseNa sUre sudaMsaNe kattavirie a|| 399 // kriNAM varNa. paumuttare mahAharI vijae rAyA taheva yaMbhe ya / osappiNI imIse piunAmA cakkavaTTINaM // 40 // | pramANago gAthAdvayaM nigadasiddhaM // paryAyaH keSAJcitprathamAnuyogato'vaseyaH, keSAMcitpravrajyA'bhAvAnna vidyate eveti // sAmprataMtrAyaHpuracakravartigatipratipAdanAyAha aTTheva gayA mukkhaM muhumo baMbho ya sattami puDhavi / maghavaM-saNaMkumArA saNaMkumAraM gayA kappaM // 401 // yo ya gataya nigadasiddhA // evaM tAvaccakravartino'pyadhikRtya vyAkhyAtA pratidvAragAthA, idAnI vaasudevbldevaanggiikrnnto| vyAkhyAyate, eteSAmapi ca pUrvabhavavaktavyatAnibaddhaM cyavanAdi prathamAnuyogata evAvaseyaM, sAmprataM vAsudevAdInAM varNapramANapratipAdanAyAha vaNNeNa vAsudevA so nIlA balA ya sukkilyaa| eesi dehamANaM vucchAmi ahANupubIe // 402 // paDhamo ghaNaNa'sII sattari saTThI ya panna paNayAlA / auNattIsaM ca dhaNU chabbIsA solasa daseva // 40 // // 239 // gAthAdvayaM nigadasiddham // nAmAni prAgabhihitAnyeva, sAmprataM vAsudevAnAM gotrapratipAdanAyAhabaladeva-vAsudevA aDheca havaMti goamasaguttA / nArAyaNa-paumA puNa kAsavaguttA muNeabA // 404 // T For Private & Personal use only Jain Education inte ww.jainelibrary.org
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________ BACCA nigdsiddhaa|| vAsudevabaladevAnAM yathopanyAsamAyuHpratipAdanAyAhacaurAsIha bisattari sahI tIsA ya dasa ya lkkhaaii| pannAdvisahassAI chappannA bArasegaM ca // 405 // paMcAsII pannattarI a pannahi paMcavannA ya / sattarasa sayasahassA paMcamae AuaM hoi / / 406 // paMcAsIi sahassA pannaTThI ceva taha ya pannarasa / vArasa sayAi~ AuM baladevANaM jahAsaMkhaM // 407 // nigdsiddhaaH|| sAmpratamamISAmeva purANi pratipAdyante, tatra poSaNa bAravaitigaM assapuraM taha ya hoi cakkapuraM / bANArasi rAyagihaM apacchimo jAu mahurAe / / 408 // nigdsiddhaa|| eteSAM mAtRpitRpratipAdanAyAha migAvaI umA ceva paDavI sIAya ammayAlakimaI mesamaI gaI devaI i||40|| dAmahA subhadda suppama sudaMsaNA vijaya vejayaMtI a / taha ya jayaMtI aparAjiA ya taha rohiNI ceva // 410 // havaha payAvai bho ruddo somo sivo mahasivo ya / aggisIhe a dasarahe navame bhaNie avasudeve / / 411 // nigdsiddhaaH|| eteSAmeva paryAyavaktavyatAmabhidhitsurAha| pariAo pavajA'bhAvAo natthi vAsudevANaM / hoi balANaM so puNa paDhamaNuogAo nAyavo // 419 // nigadasiddhaiva // eteSAmeva gatipratipAdanAyAhaego jasattamAe paMca ya chaDIha paMcamI ego / ego a cautthIe kaNho puNa tacapuDIe // 413 // For Private & Personal use only
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodAta-RI gAthAgamanikA-ekazca saptamyAM paJca ca SaSTyAM paJcamyAmekaH ekazcaturthyA, kRSNaH punastRtIyapRthivyAM, yAsyati gato niyuktiH INveti sarvatra kriyAdhyAhAraH kAryaH, bhAvArthaH spaSTa eva // baladevagatipratipipAdayiSayA''ha ___ aTuMtakaDA rAmA ego puNa baMbhalogakappammi / uvavanno tattha bhoe bhuttuM ayarovamA dasa u // 414 // // 24 // gamanikA-aSTAntakRto rAmAH, 'antakRta' iti jJAnAvaraNIyAdikAntakRtaH, siddhiM gatA ityarthaH, ekaH puna brahmalokakalpe utpatsyate, utpanno veti kriyA, tatazca brahmalokAt cyutvA setsyati-mokSaM yAsyati,bhArate varSa iti gaathaarthH|| Aha-kimiti sarve vAsudevAH khalvadhogAmino rAmAzcordhvagAmina ityAha aniyANakaDA rAmA satve'vi ya kesavA niyANakaDA / uDhuMgAmI rAmA kesava save ahogAmI // 415 // "gamanikA-anidAnakRto rAmAH, sarve'pi ca kezavA nidAnakRtaH, UrdhvagAmino rAmAH, kezavAH sarve adhogAminaH, bhAvArthaH sugamaH, navaraM prAkRtazailyA pUrvAparanipAte anidAnakRto rAmA iti, anyathA'kRtanidAnA rAmA iti draSTavyam , kezavAstu kRtanidAnA iti gaathaarthH|| evaM tAvadadhikRtadvAragAthA 'jiNacakkidasArANamityAdilakSaNA prapaJcato vyAkhyAte haryAdInAM varNapramANagotrAyu:puramAtApitRgatidvArANi COMSAKSARKASSIS 6 // 24 // 1 'tatto ya caicANaM sijjhissai bhArahe vAse' iti kasyApyAdarzasya pAThamapekSya vyAkhyeyam, mudrita Avazyake tu 'uvavannu tato caiDaM sijhissai mArahe vAse' iti vyAkhyAtaH pAThaH, pAThAntaraM tu "uvavatru tatva bhoe bhottuM ayarovamA dasa u // tato a caitANaM iheva ussappiNIi bharaiMmi / bhavasiddhiyA ye bhayavaM sinsissai kaNhatityaMmi // 1 // " iti sArdhagAthArUpam tatraiva / CANCE Jain Education inte For Private & Personal use only H
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________ RANA SEARSASARAla ti, sAmprataM yazcakravartI vAsudevo vA yasmin jine jinAntare vA''sIt tatpratipAdyata ityanena sambandhena jinAntarAgamanaM, tatrApi tAvat prasaGgata eva kAlato jinAntarANi nirdizyanteusamo dharavasabhagatI tatiyasamApacchimaMmi kAlaMmi / uppanno paDhamajiNo bharahapiyA bhArahe vAse // 1 // pannAsA lakkhehiM koDINaM sAgarANa usbhaao| uppanno ajiyajiNo tatio tIsAeN lakkhehiM // 2 // |jiNavasabhasaMbhavAo dasahiM lakkhehiM ayarakoDINaM / abhiNaMdaNo u bhagavaM evaikAleNa uppanno // 3 // abhinaMdaNAu sumatI navahiM u lakkhehiM ayarakoDINaM / uppanno suhapuNNo suppabhanAmassa vocchAmi // 4 // NautI ya sahassehi u koDINaM sAgarANa puNNANaM / sumatijiNAo paumo evati kAleNa uppnno||5|| paumappabhanAmAo navahiM sahassehiM ayarakoDINaM / kAleNevaieNaM supAsanAmo samuppanno // 6 // 6 koDIsaehiM navahi u supAsanAmo jiNo smuppnno| caMdappabho pabhAe pabhAsayaMto u telokaM // 7 // NautIya vi koDIhiM sasIu suvihI jiNo samuppanno / suvihijiNAo navahi u koDIhiM sIyalo jAo // 8 // sIyalajiNAo bhagavaM sejaMso sAgarANa koDIe / sAgarasayaUNAe varisehi tahA imehiM tu // 9 // chacIsAe~ sahassehiM ceva chAvaDhisayasahassehiM / etehiM UNiyA khalu koDI maggilliyA hoi // 10 // cauppaNNA ayarANaM senaMsAo jiNou vasupujjo / vasupujAo vimalo tIsahi aparehiM uppanno // 11 // vimalajiNA uppalo navahiM ayareDiMgataijiNo'vi / causAgaranAmehiM aNaMtaIo jiNo dhammo // 12 // -C-44-4- mA.sU.41 Jain Education Interna ba-ba Vijainelibrary.org
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________ % % % prayodAta- dhammajiNAo saMtI tihi u ticaubhAgapaliyaUNehi / aparehiM samuppanno paliyadeNaM tu kuMthujiNo // 13 // jinAnta paliyacaumbhAeNaM koDIsahassUNaeNa vAsANaM / kuMthUo aranAmA koDisahasseNa mallijiNo // 14 // rASi // 24 // mallijiNAo muNimubaovi cauppanna vAsalakkhehiM / subbayanAmAu namI lakkhehi chahi u uppalo // 19 // // paMcahi lakkhehiM tamo arihanemI jiNo samuppanno / tesII sahassehiM sabahiM aTThamehiM ca // 16 // nemIo pAsajiNo pAsajiNAo ya hoi vIrajiNo / aTThAijasaehiM gaehiM carimo samuppanno // 17 // hai| sabhA koDilakkha 50, ajiyAo koDilakkha 30, saMbhavA koDilakkha 10, abhinaMdaNA koDilaksa 9, sumati o koDINAIsahassehiM 90, paramapabhA koDINa navasahassehiM 9 supAsA koDInavasaehiM 900, caMdappabhA koDIo pANavatI 90, puSpadaMtA koDIuNavahi u 9, sIyalA koDI 1 uNA 100 sAgara0 6626000 varisAI, sejasA sAgaro pama 54, vAsupujA tIsa sAgarAI 30 vimalA sAgarovamAI 9, aNaMtA sAgarovamAI 4, dhammA sAgarovamAI 3 UgAi paliyacarambhAgehiM saMtio paliyaddhaM, kuMthuo paliyacaunmAo UNAo vAsakoDIsahasseNaM 1, arA pAsakoDI, sahassaM 1, mallio varisalakkhacauppannA 54, muNisutrayA varisalakkha 6, namIo parisalakkha 5, arihanemiyo // 24 // parisasahassa 81750, pAsA vAsasayAI 250 vaddhamANo jinnNtraaiN|| sAmprataM cakravarjino'dhikRtya jinAntarANyeSa pratipAdyante, natra % % OM% R w .jainelibrary.org Jain Education Intel
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Internat iyamatra sthApanA usabhI abhibho saMbhava abhinaMdana jhumati padma supAsa sasi puSpadaMta sIyala se baMsa vAsupUjya vimala anaMta dhammaM 0 008 saMti 181101 bharaho sagarI 800 * dhanUMSi kakSAH 3|* 282 3|*233/ 1| 1| 400 150 | 100 150 | (000000 17 *|| x *||*|| CISCOU -0-2 OM5 bharo 15 30 B ** 982 1||*18 Voor 300000 puruSapuMDarI 19 0 200 150 100 2000000 Jooooo 200000 bharo | 800 801 800 mani munisubba 10 25 0 datto 26 _ |*|* si 000. paThamo 0 10 10/10/10/ 00000 20 90 80 gooog nArAyaNa 16 Rose tibiDDU duvihU sayaMbhU purisotta purisasiM 70 60 45 42 // 41 // 40 mi 108 Nemi 10 hariseNa jayanAmo Con D200000 [000000 3000000 000000 500000 varSa lakSA 15 12 Sove daND maghavaM d 0 9 chA varSA 208 pAsro vaddhamANa 01 baMgadatta * varNakumAra setI * hastAH 2 vjainelibrary.org
Page #501
--------------------------------------------------------------------------
________________ upoddhAtaniyuktiH jinarcA dazArA % rANi % // 242 // PM 4 %A usabhe bharaho ajie sagaro maghavaM saNaMkumAro a| dhammassa ya saMtissa ya jiNaMtare cakravadvigaM // 416 // saMtI kuMthU a aro arihaMtA ceva cakkavaddIA / aramalliaMtare puNa havai subhUmo a koravo // 417 // muNisubbae namimmi ya huMti duve pumnaabh-hrisennaa| nami-nemisu jayanAmA ariTa-pAsaMtare vNbho||418|| iha cAsammohAthai sarveSAmeva cakravarttivAsudevAnAM yo yasmin kAle'ntare vA cakravartI vAsudevo vA bhaviSyati babhUva vA tasyAnantaranyAvarNitapramANAyuHsamanvitasya sukhaparijJAnArthamayaM pratipAdanopAyaHbattIsaM gharayAI kAuM tiriyAyatAhiM rehAhiM / uDDAyayAhi kAuM paMca gharAI tao paDhame // 1 // pannarasa jiNa niraMtara sunnadugaM tijiNa sunnayatigaM ca / do jiNa sunna jirNido sunna jiNo sunna doNi jiNA // 2 // vitIyapaMtiThavaNA-do cakki sunna terasa paNa cakkI sunna cakki do munnA / cakkI sunna du cakkI sunnaM cakkI du sunnaM ca // 3 // tatiyapaMtiThavaNA-dasa sunna paMca kesava paNa sunnaM kesi sunna kesiiy| do sunna kesavo'viya sunnadurga kesava tisunnaM // 4 // pramANAnyAyUvi cAmISAM pratipAditAnyeva, tAni punaryathAkramamUrdhvAyatarekhA'dho gRhadvaye sthApanIyAnIti / tatreyaM sthApanA sAmprataM prdiit| uktasambandhagAthAtrayagamanikA-RSabhetIrthakare bharatazcakravartI, tathA ajite tIrthakare sagarazcaka % % % // 242 5% Jain Education interna Naw.jainelibrary.org l
Page #502
--------------------------------------------------------------------------
________________ | vattI bhaviSyati, evaM tIrthakarokAnuvAdaH, sarvatra bhaviSyakAlAnurUpaH kriyAdhyAhAraH kAryaH, trikAlagocarasUtrapradarzanArthoM vA bhUtenApi na duSyati, tathA cAvocat-'maghaMvasaNaMkumArA saNaMkumAraM gayA kappamityAdi, evaM sarvatra saMyojyamiti, maghavA sanatkumArazca etaccakravartidvayaM dharmazca zAntizca anayorantaraM jinAntaraM tasmin jinAntare uktalakSaNaM cakravartidvayaM bhaviSyatyabhavadveti gaathaarthH| dvitIyagAthAgamanikA-zAntiH kunthuzca araH ete trayo'pyazokAdyaSTamahApAtihAryAdirUpAM pUjAmahaMtItyarhantazcaiva cakravartinazca, tathA aramalyantare tu bhavati subhUmazca kauravyaH, tuzabdo'ntaravizeSaNe, nAntara| mAtre, kintu puruSapuNDarIkadattavAsudevadvayamadhya iti gAthArthaH / tRtIyagAthAgamanikA-munisuvrate tIrthakare namau ca bhavataH dvau, kau dvau ?-padmanAmaharisenau, 'naminemisu jayaNAmo ariThThapAsaMtare baMbho'tti namizca nemizca naminemI, antaragrahaNamabhisambadhyate, tatazca naminemyantare jayanAmA abhavat, ariSThagrahaNAdariSThanemiH pArtheti pArzvasvAmI, anayorantare brahmadatto bhaviSyatyabhavadveti gaathaarthH|| idAnI vAsudevo yo yattIrthakarakAle'ntare vA khalvAsIdasau pratipAdyate| paMcarahaMte vaMdaMti kesavA paMca ANupubIe / sijjaMsa tiviTThAI dhamma purisasIhaperaMtA // 419 // aramalliaMtare dunni kesavA purisa-puMDariadattA / muNisuvaya-namiaMtare nArAyaNa kaNha nemimmi // 420 // gamanikA-paJcAhato vandante kezavAH, etadukkaM bhavati-paJca kezavA arhato vandante, vandanta ityeteSAM samyaktvakhyApanArthamiti, kiyanto'rhantaH kimekaH dvau vA trayo vA, netyAha-paJca, paJceti paJcaiva, kiM yathAkathaJcidityAha-'AnupUA' paripATyA, 'sejaMsa tibihAi dhamma purisasIhaperaMtA' zreyAMsAdIna tipRSThAdayaH dharmaparyantAn puruSasiMhaparyantA iti, Main Education Inter For Private & Personal use only Riw.jainelibrary.org
Page #503
--------------------------------------------------------------------------
________________ % cakridazArAntarANi AC-A upoddhAta- vandaMta iti zAstrakAravacanatvAdvarttamAnanirdezaH, pAThAntaraM vA 'paMca'rahate vaMdisu kesarve'tyAdi, gAthArthaH / dvitIyagAthA- niyuktiH gamanikA-arazca malizca aramallI tayorantaram-apAntarAlaM tasmin dvau kezavI bhaviSyataH, kau dvAvityAha-puruSapuNDa parIkadattau, 'muNisuvayaNamiaMtare nArAyaNo' munisuvratazca namizca munisuvratanamI tayorantaraM 2 tasmin nArAyaNoM nAma | U243 // vAsudevo bhaviSyatyabhavadvA, tathA 'kaNho ya nemimmitti kRSNAbhidhAnazca navamo vAsudevo nemitIrthakare bhaviSyati babhUva veti gAthArthaH / evaM tAvaccakravartino vAsudevAzca yo yajinakAle'ntare vA sa uktaH, sAmprataM cakravartivAsudevAntarANi pratipAdayannAha cakidugaM haripaNagaM paNagaM cakkINa kesavo cakkI / kesava cakkI kezava du cakki kesI a cakkI a||421 // gamanikA-prathamamuktalakSaNakAle cakravartidvayaM bhaviSyatyabhavadvA, tatastripRSThAdiharipaJcakaM, punaH paJcakaM maghavAdInAM cakravartinAM, punaH puruSapuNDarIkaH kezavaH, subhUmAbhidhAnazcakravartI, punaIttAbhidhAnaH kezavaH, punaH padmanAmA cakravaryeva, punArAyaNAbhidhAnaH kezavaH, punaH harisenajayanAmAnau dvau cakravartinI, punaH kRSNanAmA kezavaH, punaH brahmadattAbhidhAnazcakravatIti, kriyAyogaH sarvatra prathamapadavad vaktavya iti gAthArthaH // uktamAnuSaGgikaM prakRtaM prastumaH, tatra yaduktam'titthagaro ko ihaM bharahetti, tada byAcikhyAsayA''ha aha bhaNai naravariMdo tAya ! imIsittiAi prisaae| anno'vi ko'vi hohI bharahe vAsammi titthyro||44|| (mU0bhA0) CAR 4 // 24 // % Jain Education inte For Private & Personal use only 12.
Page #504
--------------------------------------------------------------------------
________________ % % ROSAGAT% % % % PI gamanikA-atrAntare atha bhaNati naravarendraH-tAt ! asyAH etAvatyAH pariSadaH anyo'pi kazcidbhaviSyati tIrthakaraH asmin bhArate varSe, bhAvArthastu sugama eveti gaathaarthH|| hai| tattha marII nAmA AiparivAyago usabhanattA / sajjhAyajjhANajuo egate jhAyai mahappA // 422 // tatra bhagavataH pratyAsanne bhUbhAge marIcinAmA Adau parivrAjaka: AdiparivrAjakaH pravartakatvAt, RSabhanamA pautraka ityarthaH, svAdhyAya eva dhyAnaM 2 tena yuktaH ekAnte dhyAyati mahAtmeti gaathaarthH|| * taM dAei jiNiMdo eva nariMdeNa pucchio sNto| dhammavaracakkavaTTI apacchimo vIranAmutti // 423 // gamanikA-bharatapRSTho bhagavAn 'ta' marIciM darzayati jinendraH evaM narendreNa pRSTaH san , dharmavaracakravatI apazcimo vIranAmA bhaviSyatIti gAthArthaH // tathA-Aigaru dasArANaM tivida nAmeNa poannaahivii| piyamittacakkavahI mUAi videhavAsammi // 424 // gamanikA-Adikaro dasArANaM (dazArANAM) tripRSThanAmA potanA nAma nagarI tasyA adhipatirbhaviSyatIti kriyA, tathA priyamitranAmA cakravartI mUkAyAM nagaryA 'videhavAsaMmi'tti mahAvidehe bhaviSyatIti gaathaarthH|| taM vayaNaM soUNaM rAyA aMciataNUruhasarIro / abhivaMdiUNa piaraM marIimabhivaMdao jAi // 425 // gamanikA-tadvacanaM tIrthakaravadanavinirgataM zrutvA rAjA azcitAni tanUruhANi zarIre yasya sa tathAvidhaH, abhivandya |pitaraM tIrthakara marIciM abhivandako yAti, pAThAntaraM vA 'mirII abhivaMdilaM jAItti, marIciM yAti, kimartham - % A5% % Adara Jain Education Intel For Private & Personal use only
Page #505
--------------------------------------------------------------------------
________________ upoddhAtaniyuktiH // 244 // "abhivaMdiu' abhivandanAyetyarthaH, yAtIti vartamAnakAlanirdezastrikAlagocarasUtrapradarzanArtha iti gAthArthaH / marIcivaso viNaeNa uvagao kAUNa payAhiNaM ca tikkhutto| vaMdai abhitthuNato imAhiM mahurAhiM vaggRhi // 42 // kavyatA sa bharataH vinayena karaNabhUtena marIcisakAzamupagataH san kRtvA pradakSiNAM ca 'tikkhutto'tti vikRtvaH, timro vArA || bharatastu ityarthaH, vandate, abhiSTutavAn , etAbhirmadhurAbhilgubhirvAgbhiriti gAthArthaH // tiH gotra lAbhA hu te suladdhA jaM'si tuma dhammacakkavaTThINaM / hohisi dasacaudasamo apacchimo vIranAmutti // 42 // 81 madaH 'lAbhA' abhyudayaprAptivizeSAH, hukAro nipAtaH sa caivakArArthaH tasya ca vyavahitaH sambandhaH, 'te' tava sulandhA eva, yasmAt tvaM dharmacakravartinAM bhaviSyasi dazacaturdazaH, caturvizatitama ityarthaH, apazcimo vIranAmeti gAthArthaH // tathA Aigaro dasArANaM ( 424 ) gAthA pUrvavat neyA / ekAntasamyagdarzanAnuraJjitahRdayo bhAvitIrthakarabhakyA ca tamabhivandanAyodyato bharata evAha nAvi a te pArivajaM vadAmi ahaM imaM ca te jammaM / jaM hohisi titthayaroapacchimo teNa baMdAmi // 42 // gamanikA-nApi ca parivrAjAmidaM pArivrAjyaM vadAmi ahaM, idaM ca te janma, kintu yada bhaviSyasi tIrthakaraH apa // 244 // zcimastena vaMdAmIti gaathaarthH|| . eva haM thoUNaM kAUNa payAhiNaM ca tikkhutto| ApucchiUNa piyaraM viNIaNagari aha pvittttho||429|| ACACANC+ Jain Education in For Private & Personal use only F w .jainelibrary.org
Page #506
--------------------------------------------------------------------------
________________ is gamanikA-evaM stutvA, ehamiti nipAtaH pUraNArtho varcate, kRtvA pradakSiNAM ca trikRtvaH, ApRcchaca pitaraM-RSabhadevaM / / vinItanagarIm-ayodhyAmatha-anantaraM praviSTo bharata iti gAthArthaH // atrAntare tabayaNaM soUNaM tivaI apphoDiUNa tikkhutto| anbhahiajAyahariso tattha marII imaM bhaNai // 430 // gamanikA-tasya bharatasya vacanaM tadvacanaM zrutvA, tatra marIciH idaM bhaNatIti yogaH, kathamityata Aha-tripadIM dattvA raGgamadhyagatamallavat, tathA Asphovya trikRtvA, tisro vArA ityarthaH, kiMviziSTaH saMstata Aha-abhyadhiko jAto harSo yasyeti samAsaH, tatra sthAne marIcirida-vakSyamANaM bhaNati, vartamAnanirdezaprayojanaM prAgvaditi gaathaarthH|| jaha vAsudeva paDhamo mUAi videha pakavahitaM / carimo titthayarANaM hou alaM itti majjha // 431 // gamanikA-yadi vAsudevaH prathamo'haM, mUkAyAM videhe cakravartitvaM prApsyAmi,tathA caramaH-pazcimaH tIrthakarANAM bhaviSyAmi evaM tarhi bhavatu etAvanmama, etAvataiva kRtArtha ityarthaH, alaM paryAptamanyeneti,pAThAntaraM vA 'aho mae ettiyaM laddhati gaathaarthH|| ayaM ca dasArANaM piyA ya me cakkavahivaMsassa / ajo titthayarANaM aho kulaM uttama majjha // 432 // 4 gamanikA-ahameva, cazabdasyaivakArArthatvAt, kiM-dasArANaM, prathamo bhaviSyAmIti vAkyazeSaH, pitA ca meM mama cakravartivaMzasya, prathama iti kriyAdhyAhAraH, tathA 'Aryaka' pitAmahaH sa tIrthakarANAM prathamaH, yata evamata aho-vismaye kulamuttamaM mameti gaathaarthH|| pRcchAdvAraM gatam, idAnIM nirvANadvArAvayavArthAbhidhitsayA''ha aha bhagavaM bhavamahaNo putrANamaNUNayaM sayasahassaM / aNupuvi vihariUNaM patto aTThAvayaM selaM // 433 // Jain Education Inter For Private & Personal use only X w.jainelibrary.org
Page #507
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodAta- // 24 // daram%%** gamanikA-atha bhagavAn bhavamathanaH pUrvANAmanyUnaM zatasahasraM AnupUrvyA vihRtva prApto'STApadaM zailaM, bhAvArthaH sugama zrIRSabhaeveti gaathaaryH|| nirvANaM ahAvayammi sele ghaudasabhatteNa so maharisINaM / dasahiM sahassehiM samaM nivANamaNusaraM patto // 434 // hanumAdigamanikA-aSTApadazaile caturdazabhaktena sa maharSINAM dazabhiH sahasraH samaM nirvANamanuttaraM prAptaH, asyA api bhAvArthaH mahAcaityasugama eva, navaraM caturdazabhakaM-SaDrAtropavAsaH // bhagavantaM cASTApadaprAptamapavargajigamiSu zrutvA bharato duHkhasantaptamAnasaH zAstUpAH payAmevASTApadaM yayau, devA api bhagavantaM mokSajigamidhU jJAtvA'STApadazailaM divyavimAnArUDhAH khalvAgatavantaH, uktaM ca bhagavati mokSagamanAyodyate, "jAva ya devAvAso jAva ya aTThAvao ngvriNdo| devehi ya devIhi ya avirahiyaM saMcaraMtehiM // 1 // " tatra bhagavAn tridazanarendraiH stUyamAno mokSaM gata iti gaathaarthH|| sAmprataM nirvANagamanavidhipratipAdanAya |etAM dvAragAthAmAhanivANaM ciGagAgiI jiNassa ikkhAga-sesagANaM ca / sakahA thUma jiNaghare jAyaga teNA'hiaggitti // 435 // ___ vyAkhyA-nirvANamiti bhagavAn dazasahasraparivAro nirvANaM prAptaH, atrAntare ca devAH sarva evASTApadamAgatAH, 'citakAkRti'riti te tinazcitAH vRttavyacaturakhAkRtIH kRtavanta iti, ekAM pUrveNa aparAM dakSiNena tRtIyAmapareNeti, // 245 // tatra ca pUrvA tIrthakRtaH dakSiNA zakSvAkUNAM aparA zeSANAmiti, tataH agnikumArA vadanaiH khalvagniM prakSiptavantaH, tata evaM nibandhanAlloke 'agnimukhA vai devA' iti prasiddhaM,vAyukumArAstu vAtaM muktavanta iti, mAMsazoNite ca dhyAmite sati meghaku KARANAC Jain Education L
Page #508
--------------------------------------------------------------------------
________________ +ra 3 + REASOORX - mArAH surabhiNA kSIrodajalena nirvApitavantaH, 'sakatheti sakathA hanumocyate, tatra dakSiNAM hanumAM bhagavataH sambandhinI zako jagrAha, vAmAmIzAnaH, adhastyadakSiNAM punazcamaraH, adhastyottarAM tu baliH,zeSAstu tridazAH zeSAGgAni gRhItavantaH, narezvarAdayastu bhasma gRhItavantaH, zeSA lokAstu tadrasmanA pauNDrakANi cakruH, tata eva ca prasiddhimupagatAni, 'stUpAni jinagRhaM ceti bharato bhagavantamuddizya varddhakIralena yojanAyAmaMtriganyUtocchritaM siMhaniSadyAyatanaM kAritavAn , nijavarNapramANayuktAzcaturvizatiM jIvAbhigamoktaparivArayuktAH tIrthakarapratimAH tathA bhrAtRzatapratimA AtmapratimAM ca stUpazataMca, mA kazcidAkramaNaM kariSyatIti, tatraikaM bhagavataH zeSAnekonazatasya bhrANAmiti, tathA lohamayAn yantrapuruSAMstadvArapAlAMzca cakAra, daNDakaralenASTApadaM ca sarvatra chinnavAn, yojane yojane tu aSTau padAni ca kRtavAn, sagarasutaistu vaMzAnurAgAdyathA parikhAM kRtvA gaGgA'vatAritA tathA granthAntarato vijJeyamiti / yAcakAstenAhitAgnayaH ityasya vyAkhyA-devairbhagavatsaka-ThA hathAdau gRhIte sati zrAvakA devAnatizayamacyA yAcitavantaH, devA api teSAM pracuratvAnmahatA yatnena yAcanAbhidutA AhuH-aho ! yAcakA iti, tata eva yAcakA rUDhAH, tataH agniM gRhItvA svagRheSu sthApitavantastena kAraNenAhitAgnayaH iti tata eva ca masiddhAH, teSAM cAgnInAM parasparataH kuNDasaGkAntAvayaM vidhiH-bhagavataH sambandhibhUtaH (agniH) sarvakuNDeSu saJcarati, ikSvAkukuNDAniHzeSakuNDAgnau saJcarati, na bhagavatkuNDAnAviti, zeSAnagArakuNDAgnistu nAnyatra saGkamata iti gAthArthaH // sAmpratamabhihitadvAragAthAyAH dvAradvayavyAcikhyAsayA mUlabhASyakAra AhayUmasapa bhAuANaM cauvIsaM ceva jiNaghare kaasii|sjinnaarnn paDimA SaNNapamANehiM niaehi // 45 // (ma.bhA.) %94%25% 0 % For Private & Personal use only
Page #509
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodAtaniyuktiH bharatasya kaivasyam // 246 // - COCACASSANSAR stUpazataM bhrAvaNo bharataH kAritavAniti, tathA caturviMzaticaiva jinagRhe-jinAyataneM 'kAsiMci kRtavAn, kA ityAha-sarvajinAnAM pratimAH, varNapramANenijaiH, AtmIyairiti gAthArthaH // sAmprataM bharatavakavyatAnivaddhAM saGgrahagAthAM pratipAdayannAha___ AyaMsagharapaveso bharahe paDaNaM ca aMgulIassa / sesANaM ummuaNaM saMvego nANa dikkhA y|| 436 // asyA bhAvArthaH kathAnakAdavaseyaH, taccedam-bhagavato nivANaM gayassa AyayaNaM kArAviyaM, bharaho avajjhamAgao, kAleNa ya appasogo jAo, tAhe puNaravi bhoge bhuMjiuM pavatto, evaM tassa paMca puvasayasahassA atikatA bhoge muMjaM. tassa, aha annayA kayAi sabAlaMkArabhUsio AdaMsagharamatigato, tattha ya sabaMgio puriso dIsai, tassa evaM pecchamANassa aMgulejjayaM paDiyaM, taM ca teNa na nAyaM paDiyaM, evaM tassa paloyaMtassa jAhe aMgulI didimi paDiyA vAhe aso. bhaMtiyA diTThA, tato kaDagaMpi avaNei, evaM ekekamavaNeteNa sabamAbharaNamavaNIyaM, tAhe appANaM ucciyapaumaM va paumasaramasobhaMta pecchiya saMvegAvaNNo pariciMti payatto-AgaMtugadabehiM vibhUsiyaM me sarIragati, na sahAvasuMdaraM, evaM ciMteMtassa apuvakaraNajjhANamuvadviyassa kevalanANaM samuppannati / sake deviMde devarAyA Agao bhaNati-davaliMga paDivaja jAhe nikkhamaNamahimaM karemi, tato teNa paMcamuDio loo kao, devarAyAe raoharaNapaDiggahAdi uvakaraNamuvaNIyaM, dasahiM rAyasahassehiM samaM pacaio, sesA Nava cakiNo sahassaparivArA nikkhaMtA, sakkeNaM vaMdio, tAhe bhagavaM pubasayasahassaM kevalipariyAgaM pAuNicA parinivvuDoya, Aiccajaso sakeNAbhisico, evama purisajugANi abhisicAni, uko bhAvArtha: 4 // 246 // Jain Education Inter For Private & Personal use only HT w .jainelibrary.org
Page #510
--------------------------------------------------------------------------
________________ PCOCAG - sAmpratamakSaragamanikA, AdarzakagRhe pravezaH, kasya ? 'bharaheti bharatavaM, prAkRtazailyA pachyarthe sakSamI, tathA patana / cAlalIyasya babhUva, zeSANAM tu kaTakAdInAM mocanamanuSThitaM, tataH saMvegaH saJjAtaH, taducarakAlaM jJAnamutpanna miti, dIkSA ca tena gRhItA, aadishbdaanivRttshcetykssraarthH|| uktamAnuSaGgikamidAnI prakRtAM marIcivaktavyatAM 'pRcchatAM kathayatItvAdinA pratipAdayati, tatra| pucchatANa kaheI uvaDhie dei sAhuNo siise| gelanne'paDiyaraNaM kavilA / ityapi ihyNpi||437|| gamanikA-pRcchatAM kathayati, upasthitAn dadAti sAdhubhyaH ziSyAn , glAnatve'pratijAgaraNaM, kapila ! atrApi ihaapi| bhAvArtha:-sa hi prAgvarNitasvarUpo marIcirbhagavati nivRtte sAdhubhiH saha viharan pRcchatAM lokAnAM kathayati dharma jinapraNItameva, dhammAkSiptAMzca prANinaH upasthitAn dadAti sAdhumyaH ziSyAniti, anyadA sa glAnaH saMvRttaH, sAdhavo'pya-12 saMyatatvAnna pratijApati, sa cintayati-niSThitArthAH khalvete, nAsaMyatasya kurvanti, nApi mamaitAna kArayituM yujyate, tasmAkaMcana pratijAgarakaM dIkSayAmIti, apagatarogasya ca kapilo nAma rAjaputro dharmazuzrUSayA tadantikamAgata iti, kathite sAdhu dhammeM sAha-yadyayaM mArgaH kimiti bhavataitadaGgIkRtaM!,marIcirAha-pApo'haM 'loe iMdiyetyAdi vibhApA pUrvavat, kapilo'pi kammodayAt sAdhudhAnabhimukhaH khalvAha-tathApi kiM bhavadarzane nAstyeva dharma iti !, marIcirapi pracurakammo khalvayaM na tIrthakarokaM pratipadyate, varaM me sahAyaH saMvRtta iti saJcintyAha-'kapilA etyaMpiti apizabdasyaivakArArthatvAnnirupa-DI carita khatvatraiva-sAdhumArge, 'ihaiMpitti svalpastvatrApi viyata iti mAthA / sa hovamAkarNya vatsakAza eva prabajita, bA.942VE - ED Jain Education inte VASw.jainelibrary.org
Page #511
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodAta- niyuktiH // 24 // marIcinA'pyanena durvacanena saMsAro'bhinivartitaH, tripadIkAle ca nIcairgotrakarma baddhamiti, amumevArtha pratipAdayannAha- marIci. dumbhAsieNa ikkeNa marII dukkhasAgaraM patto / bhamio koDAkoDiM sAgarasarinAmadhijjANaM // 438 // vRttAMta taMmUlaM saMsAro nIAguttaM ca kAsi tivaimmi / apaDikkato baMbhe kavilo aMtaddhio kahae // 439 // prathamagAthAgamanikA-durbhASitena ekena uktalakSaNena marIcirduHkhasAgaraM prAptaH, bhrAntaH koTIkoTInAM, keSAmityAha-'sAgarasarinAmaghejApati sAgarasadRzanAmadheyAnAM, sAgaropamANAmiti gaathaarthH|| dvitIyagAthAgamanikA-'tanmUlaM' durbhASitamUlaM saMsAraH saJjAtaH, tathA sa eva nIcairgotraM ca 'kRtavAn' niSpAditavAn tripadyAM-prAgvarNitasvarUpAyAmiti, 'apaDikkato babheti sa marIcizcaturazItipUrvazatasahasrANi sarvAyuSkamanupAlya tasmAt durbhASitAd garvAccApratikrAnta:anivRttaH brahmaloke dazasAgaropamasthitirdevaH saJjAta iti // kapilo'pi granthArthaparijJAnazUnya eva taddarzitakriyArato vijahAra, AsurinAmA ca ziSyo'nena pravAjita iti, tasya svamAcAramAtraM dideza, evamanyAnapi ziSyAn sa gRhItvA ziSyapravacanAnurAgatatparo mRtvA brahmaloka evotpannaH, sa hyutpattisamanantaramevAvadhiM prayuktavAn, kiM mayA hutaM veSTaM vA meM // 247 // dAnaM vA dattaM yenaiSA divyA devarddhiH prApteti, svaM pUrvabhavaM vijJAya cintayAmAsa-mama ziSyo na kiJcidvetti, tattasyopadizAmi tattvamiti, tasmai AkAzasthapaJcavarNamaNDalakasthaH tattvaM jagAda, Aha ca-'kapilo aMtaddhio kahae' kapilaH * antarhitaH kathitavAn, kiM, avyaktAd vyaktaM prabhavati, tataH paSTitantraM jAtaM, tathA cAhustanmatAnusAriNa:-"prakRte. +44-8C-ASCI-CONGRESCA Jain Education temational For Private & Personal use only
Page #512
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAMstato'haGkArastasmAd gaNazca SoDazakaH / tasmAdapi SoDazakAt paJcabhyaH paJca bhUtAnI // 1 // " tyAdi, alaM vistareNa, prakRtaM prastuma iti gAthArthaH // ikkhAgesu marII caurAsII a baMbhaloammi / kosia kullAgammI asIhamAuM ca saMsAro // 440 // gamanikA - ikSvAkuSu marIcirAsIt, caturazItiM ca pUrvazatasahasrANyAyuSkaM pAlayitvA 'baMbhaloyaMmi' brahmaloke kalpe devaH saMvRttaH, tatazcAyuSkakSayAt cyutvA 'kosiya kollAesa' (yaMmI) tti kollAkasanniveze kauziko nAma brAhmaNo babhUva, 'asItimAuM ca saMsAra'tti sa ca tatrAzItipUrvazatasahasrANyAyuSkamanupAlaya 'saMsAra'tti tiryagnaranArakAmarabhavAnubhUtilakSaNe saMsAre paryaTita | iti gAthArthaH // saMsAre kiyantamapi kAlamaTitvA sthUNAyAM nagaryAM jAta iti, amumevArtha 'thUNA ye' tyAdinA pratipAdayatithUNAI prasamitto AuM bAvantariM ca sohamme / ceia aggijoo covaTThI caiva IsANe // 441 // sthUNAyAM nagaryAM puSpamitro nAma brAhmaNaH saJjAtaH, 'AuM bAvantariM ca sohamme 'ti tasyAyuSkaM dvisaptatipUrvazatasahasrANyAsIt, parivrAjakadarzane ca pravrajyAM gRhItvA tAM pAlayitvA kiyantamapi kAlaM sthitvA saudharme kalpe'jaghanyotkRSTasthitiH samutpanna iti / 'ceiya aggijjoto coyaTThIsANakappaMmi' (ceva IsANe ) ti saudharmmAcyutaH caityasanniveze agnidyoto brAhmaNaH saJjAtaH, tatra catuHSaSTipUrvazatasahasrANyAyuSkamAsIt, parivrAT saJjAto, mRtvA cezAne devo'jaghanyotkRSTasthitiH saMvRtta iti gAthArthaH // maMdire aggimUI chappannAuM saNakumArammi / seavi bhAraddAo coAlIsaM ca mAhiMde // 442 // gamanikA - IzAnAcyuto 'mandira' iti mandirasanniveze agnibhUtinAmA brAhmaNo babhUva, tatra SaTpaJcAzat pUrvazata
Page #513
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhavAH upoddhAta-18 sahasrANi jIvitamAsIt, parivrAjakazca babhUva, mRtvA 'saNaMkumAraMmiti sanatkumAre kalpe vimadhyasthitirdevaH samutpanna mahAvIraniryaktilAiti, 'setavi bhArahAe coyAlIsaM ca mAhiMdi'tti sanatkumArAcyutaH zvetAmvyAM nagaryA bhAradvAjo nAma brAhmaNa utpanna iti, tatra ca catuzcatvAriMzatpUrvazatasahasrANi jIvitamAsIt, parivrAjakazcAbhavat, mRtvA ca mAhendre klpe'jghnyotkRsstt||24|| sthitirdevo babhUveti gaathaarthH|| saMsariya thAvaro rAyagrihe cautIsa baMbhalogammi / chassuvi pAribalaM bhamio tatto a saMsAre // 443 // gamanikA-mAhendrAcyutaH saMsRtya kiyantamapi kAlaM saMsAre sthAvaro nAma brAhmaNo rAjagRhe samutpanna iti, tatra c| catustriMzatpUrvazatasahasrANyAyuSka, parivrAjaka AsIt, mRtvA brahmaloke'jaghanyotkRSTasthitirdevaH saJjAtaH, evaM SaTsvapi vArAsu parivrAjakatvamadhikRtya divamavAptavAn, 'bhamio tatto ya saMsAre tataH brahmalokAcyutvA bhrAntaH saMsAre prabhUtaMTa kAlamiti gAthArthaH // rAyagiha vistanaMdI visAhabhUI a tassa juvraayaa| juvaraNNo vissamUI visAhanaMdI a iarassa // 444 // 18 rAyagiha vissabhUI visAhabhUisua khattie koddii| vAsasahassaM dikkhA saMmUajaissa pAsammiA 445 // ___bhAvArthaH khalvasya gAthAdvayasya kathAnakAdavaseyaH, taccedam-rAyagihe nagare vissanaMdI rAyA, tassa bhAyA visAhabhUtI, 248 // soya juvarAyA, tassa juvaraNNo dhAriNIe devIe vissabhUtI nAma putto jAto, raNNo'vi puco visAhanaMditi, tassa vissabhUtissa vAsakoDI AuM, tatva puSphakaraMDakaM nAma ujANaM, tatya so vistabhUtI aMteuravaragato sacchaMdasahaM paviyAi ONAGACE Jain Education For Private & Personal use only R w w.jainelibrary.org
Page #514
--------------------------------------------------------------------------
________________ R91 kA to A sA visAhanaMdissa mAyA tIse dAsaceDIo pupphakaraMDae ujbANe pacANi puSpANi ya mAvi)ti, pecchati / ya vissabhUti kIDataM, tAsiM amariso jAo, tAhe sAhati jahA evaM kumAro lalai, kiM amha rajeNa vA baleNa vA', jA visAhanaMdI na bhuMjai evaMvihe bhoe, amha nAmaM ceva, raja puNa juvaranno puttassa jasserisaM laliyaM, sA tAsiM aMtie souM devI IsAe kovagharaM paviThThA, jai tAva rAyANae jIvaMtae esA avatthA', jAhe rAyA mato bhavissai tAhe itva amhe ko gaNehitti ?, rAyA gamei, sA pasAyaM na giNhai, kiM me rajeNaM tume vatti !, pacchA teNa amaJcassa silu, tAhe amaco'vi taM gameti, tahavi na ThAi, tAhe so amacco bhaNai rAyaM-mA devIe vayaNAtikamo kIrau, mA mArehiti appA, rAyA bhaNati-ko uvAo hojA,Na ya amhaM vaMse annaMmi atigate ujANe aNNo atIti, tattha vasaMtamAsaM Thio mAsa. ggesu acchai, amacco bhaNai-uvAo kajau, jahA amugo paccaMtarAyA obaTTo, aNajaMtA purisA kUDalehe uvaNetu, evameteNa kayakeNa te kUDalehA ranA uThaviyA, tAhe rAyA jattaM giNhei, taM vissabhUtiNA suyaM, tAhe bhaNati-mae jIvamANe tunbhe kiM niggacchaha , tAhe so gao, tAhe ceva imo aiyao, so gao taM paJcaMtaM jAva na kiMci pecchai uDumareMtaM, tAhe aahiNddittaa| jAhe natthi koi atikkamai tAhe puNaravi pupphakaraMDayaM ujANamAgao, tatdha dAravAlA daMDagahiaggahatyA bhnnNti-maa| aIha sAmI1, kiM nimittaM', ettha visAhanaMdI kumAro ramai, tato evaM soUNaM kuvio vissabhUtI, teNa nAyaM-kayakeNa[1 niggacchAviotti, tattha kavilatA aNegaphalabharasamosayA, sA muTTippahAreNa AyA, tAhe tehiM kavihiM bhUbhI acchayA, te bhaNAti-parva ahaM tujA sIsANi pADito jai ahaM mahallapiuNo gosvaM na kareMto, maha me chammeNa nINi ora - 4 Jain Education Inten For Private & Personal use only Vinw.jainelibrary.org
Page #515
--------------------------------------------------------------------------
________________ upoddhAta. niyukiH // 24 // tamhA alAhi bhogehi, tao niggao, bhogA avamANamUlatti ajasaMbhUyANaM gherANaM aMtie papaio, taM pavaiyaM souM tAhe | mahAvIrarAyA saMteurapariyaNo juvarAyA ya niggao, te taM khamAti,Neva tesiM so pasattiM geNhai, tato bahuhiM chaTuTThamAdiehiM bhavAH appANaM bhAvamANo viharati, evaM so viharamANo mahuranagariM go| io ya visAhanadI kumAro tattha madugae piucchAe ranno aggamahisIe dhUyA lakheliyA, tattha gato, tattha se rAyamagge AvAso dinno, so ya vissabhUtI aNagAro mAsakhamaNapAraNage hiMDato taM paesamAgato jattha ThANe visAhanaMdIkumAro acchai, tAhe tassa purisehiM kumAro bhaNNai-sAmi ! tumbhe eyaM na yANaha ?, so bhaNati-na yANAmi, tehiM bhaNNai-esa 4 so vissabhUtIkumAro, tato tassa taM dadRNa roso jAo, ityaMtare sUiyAe gAvIe paNollio paDio, tAhe tehiM ukkuDikalayalo kao, imaM ca'NehiM bhaNiyaM-taM valaM tujjha kaviTThapADaNaM ca kahiM gayaM !, tAhe teNa tatto paloiyaM, diTTho ya'NeNa so pAvo, tAhe amariseNaM taM gAviM aggasiMgehiM gahAya uDamubahai, sudubbalassAvi siMghassa kiM siyAlehiM valaM laMghijai ?, tAhe ceva niyatto, imo durappA ajavi mama rosaM vahai, tAhe so niyANaM karei-'jai imassa tavaniyamavaMbhacerassa phalamathi to AgamessANaM aparimiyabalo bhavAmi' tattha so aNAloiyapaDikato mahAsukke uvavaNNo, tatthukkosahitIo devo / jAto, tato caiUNa poyaNapure nagare putto payAvaissa migAvaIe devIe kucchiMsi uvavaNNo, tassa kahaM payAvatI nAmaM?, // 249 // tassa purvi riupaDisantuttinAma hotyA, tassa ya bhaddAe devIe ayale nAma kumAre hotyA, tassa ya ayalassa bhagiNI | miyAvatI nAma dAriyA, atIva rUvavatI, sA ya ummukkabAlabhAvA sabAlaMkAravibhUsiyA piupAyavadiyA gayA, teNa sA Jain Education in A w w.jainelibrary.org
Page #516
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acc ucchaMne nivesiyA, so tIse rUve jovaNe ya aMgaphAse va mucchio, taM visajettA paurajaNavayaM vAharai, tAhe bhaNai-jaM etya rayaNaM upajai taM kassa !, te bhaNaMti-tubha, evaM tinni vArA sAhite sA ceDI uvahi(vi)yA, tAhe lajiyA niggayA, tesiM sabersi kuvamANANaM gaMdhaveNa vivAheNa sayameva vivAhiyA, uppAiyA'NeNaM bhAriyA sA, bhaddA putteNa ayaleNa sama dakkhiNApahe mAhissiri puri nivesei, mahaMtIe isarIetti mAhessarI, ayale mAyaM ThaveUNa piumUlamAgao, tAhe loeNa |payAvatI nAma kayaM, payA aNeNa paDivaNNA payAvatitti, vede'pyuktam-"prajApati svAM duhitaramakAmayata" tAhe mahAsukkAo caiUNaM tIe miyAvatIe kuJchisi uvavaNNo, satta suviNA divA, sumiNapADhagehiM paDhamavAsudevo Aiho, kAleNa jAto, tipiNa ya se piTikaraMDakA teNa se tivid nAmaM kayaM, mAyAe paDimakkhio uNhatelleNaMti, jovnngmnnupptto| io ya mahAmaMDalio AsaggIvo rAyA, so nimittiyaM pucchai-kato mama bhayaMti ?, teNa bhaNiyaM-jo caMDamehadayaM Adharisehitti, avaraM te ya mahAbalavarga sIhaM mArehiti, tato te bhayaMti, teNa suyaM, jahA payAvatiputtA mahAbalavagA, tAhe tatya dUrya pesei, tattha ya aMtepure pecchaNayaM vaTTai, tattha ya dUo paviTTho, rAyA uDhio, pecchaNayaM bhagga, kumArA pecchaNageNa akkhittA bhaNaMti-ko esa, tehiM bhaNiyaM-jahA AsaggIvaraNNo dUo, te bhaNaMti-jAhe sa vaccejA tAhe kahejaha, so rAiNA pUla uga visajio, padhAvio appaNo visayassa, kahiyaM kumArANaM, tehiM gaMtUNa addhappahe hao, tassa je sahAyA te saMbaMvi disodisiM palAyA, raNNA suyaM-jahA Aharisio dUo, saMbhaMteNaM niyattio, tAhe raNNA |biuNatiuNaM dAUNa mA hu raNyo sAhijasu jaM kumArehiM kayaM, teNa bhaNiyaM-na sAhemi, tAhe je te purao gayA tehiM sirTa For Private & Personal use only
Page #517
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodAtaniyuktiH mahAvIra bhavAH // 25 // 44.46 jahA Adharisio dUo, tAhe so rAyA kuvio, teNa dUraNa nAyaM-jahA rakho purva kahielaya, jahAvara siddha,tato assa- ggIveNa anno dUo pesio, vaJca payAvaI gaMtUNa bhaNAhi-mama sAliM rakkhAhi kasinjamANaM, gato dUso, rannA kumArA uvaladdhA-kiha akAle maccU khavalio?, teNa amha avArae ceva jattA ANatA, rAyA pahAvio, te bhaNati-amhe baccAmo, te rumaMtA maDDAe gatA, gaMtUNaM khettae bhaNaMti-kiha anne rAyANo rakkhiyAiyA!,te bhaNati-AsahatthirahapurisapAgAraM kAuNaM, kecciraM, jAva karisaNaM paviTuM, tivaha bhaNati-ko ecciramacchai !, mama taM paesaMdariseha, tehiM kahiyaM-eyAe guhAe, tAhe kumAro raheNa taM guhaM paviTTho, logeNa dohivi pAsehiM kalayalo kao, sIho'viya asaMbhato niggaoM, kumAro ciMtei-esa pAdehiM ahaM ragheNa, visarisaM juddhaM, asikheDagahattho rahAo uinno, tAhe puNo'vi ciMtei-esa dADhANakhAyudho ahamasikheDageNa, evamavi asamaMjasaM, taMpi'NeNa asikheDagaM chaDiyaM, sIhassa amariso jAo-gaMtA raheNa guhamatigato egAgI, bitiyaM bhUmi oiNNo, tatiyaM AyudhANi vimukkANi, aja NaM viNivAemitti mahayA aktAlieNaM vayaNe ukaMdaM kAUNa saMpatto,tAhe kumAreNa egeNa hatyeNa uvarillo uTTho egeNaM heDhillo gahio, to teNa junnapaDagoviva duhA kAUNa mukko, tAhe logeNa kalayalo kao, ahAsannihiyAe devayAe AbharaNavatthakusumavarisaM varisiyaM, tAhe. sIho teNa amariseNa phuraphureMto acchai, evaM nAma ahaM kumAraeNa juddheNa mAriotti, taM ca kira kAlaM bhagavao goyamasAmI rahasArahI Asi, teNa bhaNNati-mA turma amarisaM vahAhi, pasa narasIjhe tuma miyAdhirAo, vA jati sIho| sIheNa mArio ko pattha avamAzo !, vANi so vayaNANi madhumiva pibati, so maricA narae uvaSNo, so kumAro 44554456 // 25 // RS Jain Education Inten For Private & Personal use only
Page #518
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Internati taM dhammaM gahAya nagarassa pahAvio, te ya gAmellae bhaNai-gacchaha bho ! tassa ghoDayaggIvassa kaheha, jahA acchasu vIsatthoM, tehiM gaMtU sihaM, ruTTho, dUyaM visajjei - ee putte tumaM mama olaggAe paTTavehi, tumaM mahalo, jAhe pecchAmi sakAremi rajjANi ya demi, teNa bhaNiyaM- acchaMtu kumArA, sayaM ceva NaM alaggAmitti, tAhe so bhaNati - kiM na pesesi ?, pesehi Au jujjhasajjo niggaccheti, so dUo tehiM AdharisittA dhADio, tAhe so AsaggIvo sabavaleNa uvaDio, iyare'vi desaMte ThiyA, sutrahuM kArla jujjhiUNa hayagayarahanarAdiklayaM ca picchiUNa kumAreNa dUo pesio, jahA'haM ca tumaM ca | donnivi juddhaM saMpalaggAmo, kiM ca bahueNa akArijaNeNa mArieNa ?, evaM houtti, triiyadivase rahehiM saMpalaggA, jAhe AuhANi khINANi tAhe cakke muyai, taM tivihasta tuMbagaure paDiyaM, teNeva sIsaM chinnaM, devehiM ca dhukaM jahesa tiviha paDhamo vAsudevo uppannotti, tA sabai rAyANo paNivAyamuvagayA, ovatiyaM addhabharahaM, koDiyasilA daMDavAhAhiM dhAriyA, eyaM rahAvattapadyayasamIce juddhamAsi, evaM parihAyamANe vale kaNheNa kira jaNNugANi jAva kihavi pAtriyA, tiviTTU culasItiM vAsasya saharasAI samrAjyaM pAThaittA kAlamAse kAlaM kAUNa sattamAe puDhavIe appatidvANe narae tettIsaM sAgarovamaTTitIo neraio uyo : ayamAsAM bhAvArthaH, akSarArthastvabhidhIyate - rAjagRhe nagare vizvanandinAma rAjA abhUt, vizAkhabhUtizca tasya yuvarAjaH, tasya dhAriNIdevyA vizvabhUtinAma putra AsIt, vizAkhanandizcetarasya rAjJa ityarthaH, tatretthamadhikRto marIcijIvaH 'rAyagiha vissabhUitti ' rAjagRhe nagare vizvabhUtirnAma vizAkhabhUtisutaH kSatriyo'bhavat, tatra ca varSakoTI AyupkamAsIt, tasmiMzca bhave varSasahasraM dIkSA - pravrajyA kRtA, sambhUtayateH pArzve // tatraiva ininelibrary.org
Page #519
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIrabhavAH -- - -- upoddhAta- guttAsioM mahurAe saniANo mAsieNa bhatteNa / mahasukke uvavanno tao cuo poaNapurammi // 446 // niyutiH putto payAvaissA migAvaIdeivi] kucchisaMbhavo bhayavaM / nAmeNa tividrutti AI AsI dasArANaM // 447 // | gAhAgamanikA-pAraNakapraviSTo gotrAsito mathurAyAM nidAnaM cakAra, mRtvA ca sanidAno'nAlocitApratikrAntaH // 25 // ante mAsikena bhaktana mahAzukre kalpe upapanna utkRSTasthitirdeva iti, tato mahAzukrAt cyutaH, pottanapure nagare haputraH prajApate rAjJaH mRgAvatIdevIkukSisambhUto, nAmnA tripRSThaH, AdiH-prathama AsIt dasArANAM // tatra vAsudevatvaM ca caturazIti-(graMthAgraM0 9600) varSazatasahasrANi pAlayitvA adhaH saptamanarakapRthivyAmapratiSThAne narake trayastriMzatsAgaropamasthitinArakaH saJjAta iti, amumevArtha pratipAdayannAha| culasIimappaihe sIho naraesu tiriamaNuesu / piyamittacakkavaTTI muthA videhAi culasIi // 448 // gAhAgamanikA-caturazItivarSazatasahasrANi vAsudevabhave khalvAyuSkamAsIt , tamanubhUya apratiSThAne narake samutpannaH, tasmAdapyuddhRtya siMho babhUva, mRtvA ca punarapi naraka evotpanna iti, 'tiriyamaNuesu'tti punaH katicidbhavagrahaNAni tiryaDayanuSyeSatpadya 'piyamittacakkavaTTI muyA videhAe culasIti'tti aparavidehe mUkAyAM rAjadhAnyAM dhanaJjayanRpaterdhAraNidevyAH priyamitrAbhidhAnazcakravartI samutpannaH, tatra caturazItipUrvasahasrANyAyuSkamAsIditi gaathaarthH|| putto dhaNaMjayassA puhila pariyAu koDi sabaDhe / naMdaNa chattaggAe paNavIsAuM sayasahassA // 449 // tatrAsau priyamitraH putro dhanaJjayasya dhAraNidevyAzca bhUtvA cakravartibhogAn bhuktvA kathaJcit saJjAtasaMvegaH san dApohila'iti prISTilAcAryasamIpe pravajitaH, 'pariyAo koDi sabaDhe'tti pravrajyAparyAyo varSakoTi babhUva, mRtvA mahA -- - 256 // Jain Education et For Private & Personal use only Lolww.jainelibrary.org
Page #520
--------------------------------------------------------------------------
________________ SSC EXTRACK zukre kalpe sarvArthavimAne saptadazasAgaropamasthitirdevo'bhavat, 'NaMdaNa chattaggAe paNavIsATha sayasahasse ti sarvArthasiddhAzyutvA chatrAyAM nagaryA jitazatrunRpaterbhadrAdevyA nandano nAmakumAra utpanna iti paJcaviMzativarSazatasahasrANyAyuSa. mAsIditi gAthArthaH // tatra ca bAla eva rAjyaM cakAra, caturvizativarSazatasahasrANi rAjyaM kRtvA tata:pavana puhile sayasahassa savvastha mAsabhatteNaM / pupphuttare uvavanno tao cuo mAhaNakulammi // 45 // gAhAgamanikA-rAjyaM vihAya pravrajyAM kRtavAn 'poTTela'tti poSTilAcAryAntike, 'sayasahassa'tti varSazatasahanaM yAvaditi, kathaM - 'sarvatra mAsabhaktene ti anavaratamAsopavAseneti, asmin bhave viMzatibhiH kAraNaistIrthakaranAmagotraM karma nikAcayitvA mAsikayA sallekhanayA''tmAnaM kSapayitvA SaSTiM bhaktAni vihAya AlocitapratikrAnto mRtvA "puSphattare uvavanno' tti prANatakalpeSu puSppottarAvataMsake viMzatisAgaropamasthitirdeva utpanna iti, 'tato cutomAhaNakulaMmiti tataH-16 puSpottarAt cyuto brAhmaNakuNDagrAme nagare somilasya brAhmaNasya devAnandAyA: palyAH kukSau samutpanna iti gAthArthaH // kAni punastAni viMzatikAraNAni yaistIrthakaranAmagotraM kammai tenopanibaddhamityata aaharihNtaa0||451||dsnn||452|| appuv0||453 // pddhm0|| 454 ||tNc0||45|| niyamA0 // 45 // etA RSabhadevAdhikAre vyAkhyAtatvAnna viviyante // mAhaNakuMDaggAme koDAlasaguttamAhaNo asthi / tassa ghare uvavanno devANaMdAi kacchisi // 457 // asyA vyAkhyA-puSpottarAcyuto brAhmaNakuNDagrAme nagare koDAlasagotro brAhmaNaH somilAbhidhAno'sti, tasya gRhe utpannaH devAnandAyAH kukSAviti gaathaarthH|| Jain Educate For Private & Personal use only
Page #521
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodrAta niyuktI bhavA: zrIvIra carite // 252 // auM namo vItarAgAya. sAmprataM varddhamAnasvAmivaktavyatAnibaddhAM dvAragAthAmAha sumiNa'yahAra 1 mabhiggaha 2 jammaNa 3 mabhiseya 4 vuddhi 5 saraNaM 6 ca / bhesaNa 7 vivAha 8 'bacce 9dANe 10 saMboha 11 nikkhamaNe 12 // 458 // prathama svamA vaktavyAH, yAn tIrthakarajananyaH pazyanti, yathA ca devAnandayA pravizanto niSkAmantazca dRSTAH, triza-1 layA ca pravizanta iti, 'avahAra'tti apaharaNamapahAraH sa vaktavyo, yathA bhagavAn apahRta iti, 'abhiggahoti / abhigraho vaktavyo, yathA bhagavatA garbhasthena gRhItaH, 'jammaNa'tti janmavidhirvatavyaH, 'abhiseya'tti abhiSeko vAcyaH, yathA vibudhanAthAH kurvanti, 'buddhi'tti vRddhirvaktavyA bhagavato, yathA'sau vRddhiM jagAma, 'saraNaM'ti jAtismaraNaM 8 vaktavyaM, 'bhesaNa'tti yathA devena bheSitastathA vaktavyaM, tathA vivAhavidhirvAcyaH, 'avacca'tti apatyaM vaktavyaM, 'dANati niSkramaNakAle dAnaM vaktavyaM, 'saMboha'tti sambodhanavidhirvaktavyo, yathA lokAntikaiH sambodhitaH, 'NikkhamaNeti niSkramaNe ca yo vidhirasau vktvyH|| avayavArtha tu bhASyakAra eva vakSyati, tatra svamadvAramabhidhIyate-"bhayavaM tinANovagae cue, so caissAmitti jANai, cayamANe na jANai, samayasya chadmasthopayogAviSayatvAt ,cuemitti jANai, jarayaNi devANaMdAe kuJchisi ganbhattAe uvavanne taM rayaNiM sA sayaNijaMsi suttajAgarA ime coddasa mahAsumiNe pAsai, tathA cAha nANAvagae cue,4||252|| Jain Education Inter For Private & Personal use only M ww.jainelibrary.org
Page #522
--------------------------------------------------------------------------
________________ gaya 1 vasaha 2 sIha 3 abhiseya 4 dAma 5 sasidiNayaraM 7 jhayaM kuNbh9| paumasara 10 sAgara 11 vimANabhavaNa 12 rayaNuccaya 13 sihi 14 ca 46 // bhA0 . gajaM vRSabhaM sihaM abhiSeka, sa cAbhiSekaH zriyaH parigRhyate, dAma-puSpadAma ratnavicitraM, zazinaM dinakara dhvaja kumbhaM padmasaraH, padmabhUSitaM saraH padmasara iti samAsaH, sAgaraM ca, tathA vimAnaM ca tadbhavanaM ca vimAnabhavanaM, vaimAnika devanivAsa ityarthaH, athavA sarvatIrthakaraviSayA sAmAnyeyaM gAthA, tato'yamarthaH-vaimAnikapracyutamAtaro vimAnaM pazyanti, da adholokocamAtaro bhavanaM, na tubhayamiti // ee dohasa sumiNe pAsai sA mAhaNI suhapasuttA jarayaNi uvavanno kuJchisi mahAyaso viiro||47|| bhA0 etAn caturdaza mahAsvapnAn pazyati sA brAhmaNI sukhaprasuptA yasyAM rajanyAmupapannaH kukSau mahAyazA vIraH, pazyatIti vartamAnanirdezaH pUrvavat, pAThAntaraM vA 'ee coisa sumiNe pecchiya sA mAhaNI', tatazca dRSTavatIti gaathaarthH|| tae NaM sA pAsicA paDivuddhA havatuTThA usabhadattassa mAhaNassa kahei, se ya evaM vayAsI-urAlA gaM tume devANuppie! sumiNA divA, taM atyalAbho devANuppie! bhogalAbho devANappie! puttalAbho devANuppie! sokkhalAbho devANuppie!, evaM khalu tumaM devANuppie! navaNhaM mAsANaM aTThamANaM rAiMdiyANaM vaikaTANaM sukumAlapANipAyaM ahINapaDipuNNapaMceMdiyasarIraM sabalakkhaNovaveyaM dArayaM payAhisi, se ya ummukkacAlabhAve sabavijAThANapariniTThie bhavissai, tae NaM sA devAnaMdA eyamaI socA hatuTThA evaM vayAsI-evamevaM devaannuppiyaa| avitahameyaM devANuppiyA! jaheyaM tunbhe vayaha iti / gataM svamadvAram / / - mA.sU 43 - For Private & Personal use only K Jain Education Intema i nelibrary.org
Page #523
--------------------------------------------------------------------------
________________ davAnandA +Xsa upodAta- | adhunA'pahAradvAramabhidhIyate-'teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM sake nAmaM devide devarAyA vajapANI sohamme kappe soimbhavaDisae niyuktI vimANe sabhAe suhammAe sakasi sIhAsaNaMsi suhanisane divAI bhogAI bhuMjamANe imaM jaMbuddIvaM dIvaM kahaMci Abhoei, khanAH za. zrIvIra- tattha samaNaM bhayavaM mahAvIraM devANaMdAe kucchisi gambhattAe varkataM pAsittA haDatuDe harisavasavisappamANahiyae sIhAsa- krastutiH carite ANAo anbhudei, anbhahettA pAyapIDhAto paccoruhai, paccoruhitA nANAmaNirayaNamaMDiyAto pAuyAto omuyai, omuittAgarbhasaMkrama egasADiyaM uttarAsaMgaM karei, karittA titthayarAbhimuhe sattaTTa payAI aNugacchai, aNugacchittA vAmaM jANuM aMcei, utpATaya- vicAraH // 253 // tItyarthaH, dAhiNaM jANuMdharaNitalaMsi niha1 tikkhutto muddhANaM dharaNitalaMsi nivADei, nivADittA pacunnamai, tato karayalaparigahiyaM sirasAvattaM matthae aMjaliM kaTu evaM bayAsI-namotthu NaM arahatANaM bhagavaMtANaM AigarANaM jAva siddhigainAmadheyaM ThANaM saMpattANaM, namotthu NaM samaNassa bhagavato mahAvIrassa (Aigarassa) titthagarassa jAva siddhigainAmadheyaM ThANaM saMpAviukAmassa, vaMdAmi NaM bhagavaMtaM tattha gayaM ihagatettikaTTha vaMdai namasai, vaMdittA namaMsittA sIhAsaNavaraMsi puratthAbhimuhe saMnisaNe / tae NaM sakassa deviMdassa devaranno ayameyArUve saMkappe samuppaNNe-uppaNNe khalu samaNe bhayavaM mahAvIre devANaMdAe mAhaNIe kucchisi, tanna evaM bhUyaM vA bhavai vA bhavissai vA jaNaM arahaMtA vA cakkavaTTI vA baladevA vA vAsudevA | vA aMtakulesu vA paMtakulesu vA tucchakulesu vA daridakulesu vA bhikkhAgakulesu vA. AyAiMsu vA AyAyaMti vA AyA- 253 // || issaMti vA, evaM khalu arahaMtA vA jAca vAsudevA uggakulesu vA bhogakulesu vA rAyannakulesu vA ikkhAgukulesu vA anna|yaresu vA tahappagAresu visuddhajAiema kulesu mahaMta rajasiriM kAremANesu gabbhaM vakamiMsu vA vakramati vA vakkamissaMti vA, 24.inxn % Jain Education in ESI For Private & Personal use only I m ww.jainelibrary.org
Page #524
--------------------------------------------------------------------------
________________ *%% r 4 atthi puNa esa bhAve logaccherayabhUe aNaMtAhiM ussappiNiosappiNIhiM vaikaMtAhiM samuppajai, jahA nIyAgoyassa kammarasa udaeNaM arahaMtA vA cakkavaTTI vA baladevA vA vAsudevA vA aMtakulesu jAva bhikkhAgakulesu vA AyAiMsu vA AyAyaMti vA AyAissaMti vA, no cevaNaM joNIto nikkhamiMsu vA nikkhamaMti vA nikkhamissaMti vA, taM jIyameyaM tItapacuppanna aNAgayANaM sakkANaM deviMdANaM devarAINaM arahate bhagavaMte tahappagArehito aMtAikulehito tahappagAresu uggakulesu jAva visuddhajAiesu kulesu sAharAvettae, taM seyaM khalu samaNaM bhayavaM mahAvIraM caramatitthayaraM mAhaNakuMDaggAmAto nagarAto khattiyakuMDaggAme nayare siddhatthassa khattiyassa kAsavagottassa bhAriyAe tisalAe khattiyANIe vAsiGagottAe kucchisi gambhattAe sAha rAvettae, je'viya NaM se tisalAe gambhe taM devAnaMdAe kucchisi, evaM saMpehitA hariNegamesiM pAyattANiyAhibaI devaM saddAvei, tasaddAvittA evaM vayAsI-evaM khalu samaNaM bhayavaM mahAvIraM devAnaMdAkucchIto tisalAe kucchisi sAharaha, tae NaM se hariNega| mesI pAyatANIyAhirvai eyamaTuM hatuDhe viNaeNaM samma paDisuNittA uttarapuracchimaM disibhAgamavakkamma ekaMpi doccaMpi veudhi yasamugdhAraNa samohaNittA uttaraveudhiyaM rUvaM viudhai, viuzcittA turiyAe gaIe jeNeva devANaMdA teNeva uvAgacchai, uvA. *gacchittA Aloe bhagavato mahAvIrassa paNAmaM karei, karitA aNujANau meM bhayavaMtikaTTa devANaMdAe sapariyaNAe osoyaNiM dalei 2ttA diveNa pabhAveNaM karayalapuDehiM abAbAI geNhai geNhettA bAsIIe rAidiesu vaikatesu tesIime rAiMdie vaTTamANe je se vAsANaM tacce mAse paMcame pakkhe AsoyabahulaterasI tami devANaMdAe mAhaNIe kucchIto tisalAe | * khattiyANIe kucchisi abAbAhaM sAharA. je se tisalAe gambhe taM devANaMdAe kuJchisi sAharae, sAharaicA sahANe gato y%Aket% Jain Education Inter For Private & Personal use only K. ww.jainelibrary.org
Page #525
--------------------------------------------------------------------------
________________ svamAH carite upoddhAta-18 sakassa khei| bhayapi tinANovagae sAharijisAmIti jANai, sAharijamANe jANai, saMharaNasyAnekasAmAyikatayA garbhasaMkramA niyuktI chidmasthopayogaviSayatvAt , sAhariemitti jANai, jarayaNiM ca NaM bhayavaM devANaMdAe kucchIto tisalAe kucchisi sAharie trizalAzrIvIra- tarayaNi sA devANaMdA te sumiNe tisalAe haDe pAsicANaM paDivuddhA, tisalAvi ya NaM maNoramaMsi sayaNijaMsi suttajAgarA pAte coddasa mahAsumiNe pAsittANaM paDibuddhA, tato siddhatthassa sAhai, so'vi sAbhAvieNaM buddhipagariseNaM tesiM sumiNANaM atthaM paribhAvaittA evaM vayAsI-urAlA NaM tumae devANuppie ! sumiNA divA, taM amhaM kulakaraM kittikaraM sukumAlapANi-18 // 254 // pAyaM ahINapaDipunnapaMciMdiyasarIraM dAragaM payAhisi, tato tisalA evaM vuttA samANA hatuTThA taM vayaNaM samma paDisuNai, taeNaM siddhatthe khattie paJcUsakAlasamae sumiNapADhae saddAvicA Apucchaiti, tevi sumiNasatthatthaM paribhAviUNa bhaNaMti-12 cAuraMtacakkavaTTI rAyA vA bhavissai, jiNe vA telokanAyae dhammavaracakkavaTTI vA // amumevArtha sahyAhaaha divase bAsIi vasai tahiM mAhaNIi kuJchisi / citei suhammavaI sAhariuM je jiNaM kaalo||48|| bhA0 ___ atha divasAna ghazIta vasati tasyAM brAhmaNyAH kukSau, 'artha' anantarametAvatsu divaseSvatikrAnteSu cintyti| dasaudharmapatiH saMhAM, je iti nipAtaH pAdapUraNArthaH, tayA cAha vararuciH svaprAkRtalakSaNe-'ijerAH pAdapUraNe iti, jinaM 5 254 // kAlo vartate // kimiti saMhiyate ityAha arahaMta cakkavaTTI baladevA ceva vAsudevA ya / ee uttimapurisA na hu tucchakulesu jAyanti // 49 // bhA0 sugamA / navaraM tucchakuleSu-asArakuleSu // punaH ketu kuleSu jAyanta ityAha Jain Education Intel For Private & Personal use only Xl
Page #526
--------------------------------------------------------------------------
________________ varuvaka uggakulabhogakhattiyakulesu ikkhAganAyakorave / harivaMse ya visAle jAyaMti tahiM purisasIhA // 50 // bhA011 ugrakuleSu bhogakuleSu kSatriyakuleSu ikSvAkukuleSu jJAtakuleSu kauravyakuleSu harivaMze ca vizAle AyAnti-Agacchanti utpadyante tatra-ugrakulAdau puruSasiMhAH-tIrthakarAdayaH // yasmAdevaM tasmAdbhuvanagurubhaktyA codito devarAjo hariNegameSimabhihitavAna-eSa bharatakSetracaramatIrthakRt prAgupAtakarmazeSapariNativazAnucchakule jAtastadayamitaH saMhRtya kSatriye sthApyatAmiti, sa hi tadAdezAttathaiva cakre // amumevArtha bhASyakAra evAhaaha bhaNai NegamesiM deviMdo esa ittha titthyro| logattamo mahappA uvavanno mAhaNakulammi // 51 // bhA. | athAnantaraM bhaNati 'Negamesi' hariNegameSi devendra:'eSaH' bhagavAn 'atra brAhmaNakule lokottamo mahAtmA utpnnH|| idaM cAsAdhu, tatazcedaM kurukhattiyakuMDaggAme siddhattho nAma khattio asthi / siddhatyabhAriyAe sAhara tisalAe kucchisi // 52 // bhA0 kSatriyakuNDagrAme siddhArtho nAma kSatriyo'sti, tatra siddhArthabhAryAyAH saMhara trizalAyAH kukSau // __ bAdaMti bhANiUNaM vAsArattassa paMcame pakkhe / sAharai putvaratte hatthuttaraterasIdivase // 53 // bhA0 sa hariNaigamaiSiH bADhamityabhidhAya-atyartha karomyAdeza, zirasi svAmyAdezaH iti uktvA, varSArAtrasya paJcame pakSe | mAsadvaye atikrAnte (saMharati) azvayugabahulatrayodazyAM pUrvarAtre-prathamapraharadvayAnte hastovarAyAm-uttarAyAmuttaraphAlgunInakSatre tryodshiidivse| KES Jain Education Inter For Private & Personal use only i w ka. .jainelibrary.org
Page #527
--------------------------------------------------------------------------
________________ upoddhAta- niyuktI zrIvIra hariNaigamepigamanaM svapnAH nAmakaraNa carite vicAraH // 255 // gaya sIha basaha abhiseya dAma sasi diNayaraM jhayaM kuNbhN| paumasara sAgara vimANabhavaNa rayaNucaya sihiM ca // 54 // ee coisa sumiNe pAsai sA mAhaNI pddiniytte| jarayaNi avaharito kucchIu mahAyaso vIro ||6||bhaa0|| idaM gAthAdvayaM pUrvavat, navaraM idaM nAnAtvaM-pazyati sA brAhmaNI pratinivRttAn yasyAM rajanyAmapahRtaH kukSito mahAyazA vIraH // gayasIhavasahaabhiseyadAmasasidiNayaraM jhayaM kuMbhaM / paumasara sAgara vimANabhavaNa rayaNucaya sihi c||56|| ee coisa sumiNe pAsai sA tisalayA suhapasuttA / jarayaNiM sAhario kuJchisi mahAyaso vIro // 57 // gAthAdvayamapi sugama, gatamapahAradvAram , adhunA'bhigrahadvAram-tatoNaM sA tisalA hAyA kayakouyamaMgalovayArA taMgabhaM| nAtiuNhehiM nAisIehiM nAtitittehiM nAtikaDuehiM nAtikasAehiM nAtiaMvilehiM nAimahurehiM jaM tassa gambhassa hiyaM patthaM taM dese kAle ya AhAramAhAremANI vivittamauesu sayaNAsaNesu suhaMsuheNa ciTThai, jarayaNiM bhayavaM tisalAe ganbhe sAharite taM rayaNiM sakkavayaNeNaM tiriyajaMbhagA devA vivihAI maNinihANAI siddhattharAyabhavaNaMsi sAharaMti, taM ca nAyakulaM hiraNNeNaM suvaNeNaM dhanneNaM rajeNaM baleNaM vAhaNeNaM koTThAgAreNaM pureNaM aMteureNaM jaNavayaputtehiM pasUhiM sAvaijjeNa ya atIva 2 abhivaDai, siddhattharAyassaviya sAmaMtarAyANo so vasamAgayA, tate gaM.bhagavato ammApiUNamayameyArUve saMkappe jAte-jappabhiiMcaNaM amhaM esa dArae kuJchisi samAgara tappabhiI ca NaM amhe hiraNNeNa vaDAmo jAva sAvaijeNa vaDAmo, taM jayA NaM ahaM esa dArae jAte bhavissai tayA eyassa eyANuruvaM goNNaM nAmadhe karissAmo vaddhamANa iti, evaM te maNorahasahassAI x // 255 // Jain Education inter For Private & Personal use only movw.jainelibrary.org
Page #528
--------------------------------------------------------------------------
________________ % % % % % pakareMti / bhayapi mAUe aNukaMpAe nicalaM acchAi, tapa NaM sA tisalA kiM me gambhe, haDe ki me gambhe mae ! jaM esa me gambhe pudi ejaha iyANi no ejaittikaTTa ohayamaNasaMkappA ciMtAsogasAgarasaMpaviTThA karayalapalhatthiyamuhI aTTaujhANovagayA bhUmigayadiTThIyA jhiyAi, taMpi ya siddhattharAyamavaNaM uvarayamuiMgataMtItalatAlanADaijaM jAyaM, tato bhagavayA hai| ciMtitaM-kiM muiMgAdisaho na summai !, tato ohiNA nAyavuttaMteNa aMgudvegadeso cAlio, tato sA tisalA hadvatuTThA jAyA, siddhattharAyabhavaNaMpi pamuiyapakkIliyaM viharai, tato bhayavaM ciMtei-mamaM gambhatthe'vi mAupitUNamevaM paDibaMdho to jai ummukkabAlabhAvo devadANavapariyario pavaja gihissAmi tato mahaMtamaTTajjhANameyAsiM bhavissaiti ciMtiUNa mAupiUNamaNukaMpAe sattame mAse gambhattho ceva abhiggahaM geNhai-'jAva eyANi jIvaMti tAva nAhaM samaNo bhavAmi // etadevAha tihiM nANehiM samaggo devItisalAe so ya kucchisi / aha vasai sannigambho chammAse adamAsaM ca // 5 // + aha satsamammi mAse ganbhattho ceva'bhiggahaM geNhe / nAhaM samaNo hohaM ammApiyaraMmi jiivNte||59||bhaa0|| _ 'atha' apahArAnantaraM vasati, saMjJI cAsau garbhazca saMjJigarbhaH,ka?-devyAstrizalAyAH,saca kukSau, Aha-sarvo'pi garbhasthaH saMkhyeva bhavati, tato vizeSaNamidamanarthaka, na, dRSTivAdopadezena saMjJitvavizeSaNAt , sa ca jJAnadvayavAnapi bhavati tata | Aha-tribhijJAna:-matizrutAvadhirUpaiH samagraH, kiyantaM kAlaM yAvadvasatItyata Aha-paNmAsAn arddhamAsaM ca / atha garbhA dArabhya saptame mAse tayormAtApitrorgarbhaprayatnakaraNenAtyantaM snehamavabuddha aho mamoparyatIvAnayoH sneho, yadyahamanayorjIdavatoH pravajyAM gRhAmi nUnaM na bhavata evaitAvityato garbhastha evAbhigrahaM gRhNAti, jJAnatrayopetatvAt , kiMviziSTamityAha % XXX % 4-56* % For Private & Personal use only
Page #529
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodAtaniyuktI zrIvIracarite 256 // CCC nAhaM zramaNo bhaviSyAmi mAtApitrojIMvatoriti ||gtmbhigrhdvaar, sAmprataM janmadvAram-teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM navahaM 81 gRhasthAkamAsANaM aTThamANaM rAiMdiyANaM vaikvaMtANaM cettasuddhaterasIdivase niSphagasassAe meiNIe pamuiyapakkIliesu jaNavaesu / sthAnAmisomAsu visuddhAsu disAsu aNukUlaMsi mAruyaMsi pavAyaMsi aDDarattakAlasamae hatyuttarAhiM nakkhatteNa ArogA arogaM dArayaM graha pasUyA, rayaNiM ca NaM bahUhiM devehiM devIhiM ovayamANehiM uppayamANehiM egAloe devujoe jAe, bahave ya vesamaNavayaNacoiyA tiriyajaMbhagA devA siddhattharAyabhavaNaMsi hiraNNavAsaM suvaNNavAsaM rayaNavAsaM AbharaNavAsaM pattavAsaM pupphavAsaM gaMdhavAsaM cuNNavAsaM vAsaMti // amumevArthamAha doNhaM varamahilANaM gambhe vasiUNa gnbhsukumaalo| navamAse paDipunne satta ya divase samairege // 30 // bhaa0|| hai| dvayorvaramahilayorgarbhe uSitvA garne sukumAro garbhasukumAraH, prAyoAptaduHkha ityarthaH, kiyantaM kAlaM yAvadityAha nava mAsAn paripUrNAn sapta divasAna sAtirekAna-samadhikAn // aha cettasuddhapakkhassa terasI putrarattakAlammi / ityuttarAhiM jAto kuMDaggAme mhaaviiro||31|| bhaa0|| | athAnantaraM caitrasya zuddhapakSastasya trayodazyAM pUrvarAtrakAle, prathamamaharadvayAnte ityarthaH, hastottarAsu jAtaH, hasta meM uttarA yAsAM tA hastottarAH, uttaraphAlgunya ityarthaH, kuNDagrAme mahAvIraH jAtaH, jAtakarmAdi dikumAryAdinivarcita pUrvavadavaseyam / tathApi kizcitpratipAdayannAha // 256 // AbharaNarayaNavAsaM vuTuM titthaMkarami jAyaMmi / sakkovi devarAyA uvAgato AgayA nihao // 12 // bhaa0|| KARAN Jain Education Inten For Private & Personal use only
Page #530
--------------------------------------------------------------------------
________________ AbharaNAni-kaTakakeyUrAdIni ratnAni-indranIlAdIni varSa vRSTaM tIrthakare jAte; zakrazca devarAjastatraivopAgataH, tathA AgatA mahApadmAdayo nidhayaH // tuTThAto devIto devA ANaMdiyA saparisAgA / bhayavami vadamANe telukkasuhAvahe jAe // 63 // bhaa0|| tuSTA devyo devA AnanditAH, saha parSado yairyeSAM vA te saparvatkAH, bhagavati varddhamAne trailokyasukhAvahe jAte sati // gataM janmadvAram , adhunA'bhiSekadvAraM, tacca RSabhasvAmivadbhAvanIyaM, tathApi kizcitpratipAdayati, bhavaNavaivANamaMtarajoisavAsI vimANavAsI ya / saviTThIe saparisA caubihA AgayA devA // 64 // bhaa0|| 8 bhavanapatayazca vyantarAzca jyotirvAsinazceti dvandvaH, tathA vimAnavAsinazca ca sarvA saparSadazcAgatAzcaturvidhA devaaH| devehiM saMparivuDo deviMdo giNhiUNa titthayaraM / neUNa maMdaragiri abhiseaMtattha se kAsI // 65 // bhaa0|| | devaiH saMparivRto devendro gRhItvA tIrthakaraM nItvA mandaragiri tatrAbhiSeka 'se' tasya bhagavato'kArSIt // kAUNa ya abhiseyaM deviMdo devadANavehi samaM / jaNaNIeN appaittA jammaNamahimaM ca kAsIya // 66 // bhaa0|| tA devendro devadAnavaiH sArddha, devagrahaNAjyotiSkavaimAnikaparigrahaH, dAnavagrahaNAd bhavanapativyantaragrahaNam , abhiSekaM kRtvA tato jananyAH samarpya janmamahimAM nandIzvare svarge ca kRtavAn // sAmprataM yadindrAdayo bhuvananAdhebhyo bhaktyA prayacchanti tatpradarzayannAhakhomaM kuMDalajuyalaM siridAmaM ceva deha sako se / maNikaNagarayaNavAsaM svacchubhe jaMbhagA devA // 67 // bhA0 // FAC+C+C+%A4%A Jain Education X ww.jainelibrary.org
Page #531
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAtaniryukau zrIvIracarite // 257 // Jain Education Inter kSaumaM-devavastraM kuNDalayugalaM- karNAbharaNaM zrIdAma anekaralakhacitaM darzanasubhagaM dadAti zakraH 'se' tasmai bhagavate, maNayaH- candrakAntAdyAH kanakaM pratItaM ratnAni - karketanAdIni tadvarSamupakSipanti jRmbhakAH vyantaravizeSA devAH // etadevAhavesamaNavayaNasaMcoiyA u te tiriyajaMbhagA devA / koDiggaso hiraNNaM rayaNANi ya tattha uvarNeti // 68 // bhaa0|| vaizramaNavacanasaJcoditAste tiryagloke jRmbhakAH tiryagjRmbhakA devAH kovyagrazaH- koTIparimANena hiraNyamaghaTitaM (svarNa) ratnAni - indranIlAdIni tatropanayanti // siddhattho'vi rAyA bhayavaMmi tihuyaNanAhe jAte koTuMbiya purise saddAvittA dasadevasiyaM ussukaM ukkaraM adejaM amejjaM abhaDappavesaM savattha siyapaDAgAtipaDAgaM nADagasahassasaMkulaM mahaimahorasavaM nidyattAvei, tate NaM ammApiyaro dAragassa taiyadivase caMdasUradaMsaNaM kareMti, chaTThadivase jAgariyaM kareMti, ekkArasame divase aikaMte nivatte asuijAyakammakaraNe saMpatte bArasame divase viulaM asaNaM pANaM khAimaM sAimaM uvakkhaDAvittA mittanAisayaNaparijaNaM nAyae ya khattie ya bhoyaNavelAe AmaMtittA bhoyaNamaMDavaMsi tehiM saddhiM suhAsaNavaragayA viulaM asaNaM jAva sAimaM paribhuMjemANA viharaMti, tae NaM bhuttattarakAlaM te viuleNa vatthagaMdhamalAlaMkAreNaM sakAreMti saMmArNeti sakkArittA sammANittA evaM vayAsI - pubiMpiya NaM devANuppiyA ! amhaM eyArUve saMkape samuppanne-jappabhiI ca NaM amhaM esa dArae kucchisi samuppanne tappabhiI ca NaM amhe hiraNNeNaM vaDDhAmo jAva eyassa eyANurUvaM goNNaM nAmadhejaM karessAmo vaDamANa iti, taM hou NaM aja maNoharasaMpattI kumAre nAmeNaM vaddhamANa iti nAmadhejjaM kareMti / gatamabhiSekadvAram adhunA | vRddhidvAraM pratipAdayati- janmAbhiSekaH nA makaraNaM // 257 //
Page #532
--------------------------------------------------------------------------
________________ oto aha vaDDai so bhayavaM divabhogacuo annuvmsiriio| dAsIdAsaparivuDo parikiNNo pIDhamaddehiM // 39 // atha varddhate bhagavAn devalokAcyutaH anupamazrIko dAsIdAsaparivRtaH, tathA parikIrNoM vyAptaH, pIThaM maIyitvA ye pratyAsannA upavizanti te piitthmii-mhaanRptisutaastaiH|| hai asiyasirao sunayaNo biMboDo dhvldNtpNtiio| varapaumaganbhagoro phulluppalagaMdhanIsAso // 70 // bhaa0|| ___ iyaM gAthA RSabhadevAdhikAra iva vyAkhyeyA // gataM vRddhidvAram, samprati jAtismaraNadvAramAhajAIsarou bhayavaM apparivaDiehiM tihi u nANehiM / kaMtIe vuddhIe ya ambhahio tehiM maNuehiM // 71 // bhA0 iyamapi gAthA pUrvavat / uktaM jAtismaraNadvAram , adhunA bhISaNadvAram-tae NaM evaM vaDDamANe bhayavaM avAse jAte, sayA bhaddae viNIe sUre dhIre mahAparakkame, teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM sakke deviMde devarAyA ohiNA bhayavaMtamAloiya paNamiya bhayavato sattaguNukttiNaM karei-aho bhayavaM bAle avAlabhAve abAlaparakkame avuDDhe vuDDasIle mahAvIre, na sakko deveNa vA dANaveNa vA bhesetuM parakkameNa vA parAjiNittuM chaleNa vA chalituM, tattha ego devo sakkassa eyamahamasaddahaMto jeNeva bhayavaM mahAvIre teNeva uvAgato, bhayavaM ca pamayavaNe ceDarUvehi samaM suMkalikheDDaeNa abhiramai, tattha tesu rukkhesu majjhe jo vivakkhiyaM rukkhaM paDhamaM vilaggai chivai vA so ceDarUvANi bahei, so ya devo AgaMtUNa heha| to rakkhassa sAmibhesaNaTuM egaM mahaM uggavisaM mahAkAyaM aMjaNapuMjaniyarappagAsaM viyaDaphaDADovakaraNadacchaM caMDatibarosaM divaM divIvisasapparUvaM viuvitA acchA, sAmiNA amUDheNa vAmahattheNa sattatale uDamucchDho, tAhe devo ciMtei ettha tAva na Jain Education Interational For Private & Personal use only ___
Page #533
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAtaniryukau zrIvIracarite // 258 // Jain Education Interak chalito, aha puNaravi sAmI teMdUsageNa abhiramai, so ya devo ceDarUvaM viuviUNa sAmiNA samaM abhiramai, tattha sAmiNA so jito, tassa uvariM sAmI vilaggo, tate NaM se deve sAmibhesaNa egaM mahaM tAlapisAyarUtraM vidhivattA pavahiuM payatto, so'vi sAmiNA daTTUNa abhIeNa (tahA) talappahAreNa Ahato jahA tattheva nibuDDo, tAhe bhIto devo ciMtei - etthavi na tiSNo chaliDaMti, pacchA sAmiM vaMdittA gato / amumevArthamAha / aha UNaaTThavAsassa bhayavato suravarANa majjhami / saMtaguNukttiNayaM kareha sako suhammAe // 72 // bhA0 // bAlo abAlabhAvo abAlaparakkamo mahAvIro / nahu sakko bheseuM devehiM saIdaehiMpi // 73 // bhA0 // athAnantaramUnASTavarSasya bhagavataH suravarANAM madhye santazca te guNAzca sadguNAsteSAmutkIrttanaM saMzabdanaM karoti zakro| devarAjaH sabhAyAM vyavasthitaH kimbhUtamityAha- bAlaH abAlabhAvaH - avAlasvarUpaH, bhAvazabdaH svarUpavAcI, tathA na vAlaparAkramo'vAlaparAkramaH, parAkramaH - ceSTA, vIraH - kaSAyAdizatrujayaM prati vikrAnto mahAMzcAsau vIrazca mahAvIraH, 'nahu' naiva zakyate bhISayituM devaiH sendrairapi // taM vayaNaM soUNaM aha ego suro asadahaMto ya / ei jiNasaMnigAsaM turiyaM so bhesaNaTThAe // 74 // bhA0 // tat sadguNotkIrttanarUpaM zakravacanaM zrutvA'thAnantaramekaH suro devo'zraddadhAna 'eti' Agacchati 'jinasakAzaM jinasamIpaM 'turiyaM so bhesaNaDAe' tvaritaM zIghraM 'sa' vivakSito 'bhISaNAyeM' bhISaNanimittaM // sa cAgatyedaM cakre - sappaM ca taruvarammI 1 kAuM hiMdUsaNaeNa DiMbhaM ca 2 / paTThIe muTThIe hato baMdiyaM vIraM paDiniyatto // 75 // bhA0 // zakraprazaMsA devAgamaH 11346 11 ww.jainelibrary.org
Page #534
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarpa-parNarUpaM ca 'taruvare' taruvarasyAdhaH kRtvA, tathA tiMdUsakena-krIDAvizeSarUpeNa hetunA tidUsakarUpayA krIDayA bhagabatA saha ramiSye ityevamartha 'Dimbha' DimbharUpaM ca, kRtvetyanuvartata, pizAcarUpeNa pravardituM laga iti zeSA, tataH pRSThe mukhyA hato vanditvA vIraM pratinivRttaH eSo'kSarArtho, bhAvArthaH prAgevokaH // anyadA bhagavantamadhikASTavarSa kalA-18 prahaNayogya vijJAya mAtApitarau lekhAcAryAyopanItavantI, tathA cAhaaha taM ammApiyaro jANittA ahiyaaTTAvAsaM tu / kayakoualaMkAraM lehAyariyassa uvaNeti // 76 // bhaa|| __'artha' bhISaNAnantaraM kiyakAlAtikame bhagavantamadhikASTavarSa mAtApitarau jJAtvA kRtAni rakSAdIni kautukAdIni se alaGkArAzca-keyUrAdayo yasya sa tathA taM pravarahastiskandhavaragatamupari samukkAjAlajhAlyadAnA chatreNa priyamANena cAma rAmyAM vIjyamAnaM mitrajJAtiparijanasametaM lekhAcAryAya-upAdhyAyAya upanayataH, pAThAntaraM vA 'uvarNisu' upniitvntau| upAdhyAyasya mahat siMhAsanaM racitam, atrAntare devarAjasya khalvAsanakampo babhUva, avadhinA ca prayojanavidhi vijJAya aho khalvapatyasnehavilasitaM bhuvanaguruM prati mAtApitroH yena bhagavantamapi lekhAcAryAyopanetumabhyudyatAviti sampradhAogatya ca upAdhyAyaparikalpite bRhadAsane bhagavantaM nivezya zabdalakSaNaM pRSTavAn // amumevArtha pratipAdayatisako ya tassamakkhaM bhayavaMtaM AsaNe nivesittaa| sahassa lakkhaNaM pucche vAgaraNaM avayavA iMdaM // 7 // bhaa0|| zako-devarAjaH tatsamakSaM-lekhAcAryasamakSaM bhagavantaM-tIrthakaramAsane nivezya zabdasya lakSaNaM pRcchati, bhagavatA ca kanyAkaraNamabhyadhAyi, nyAkriyante laukikA sAmayikAzca andA aneneti vyAkaraNa-zandazAsaM, tadavayavAH kecana bA-sU. Jain Education Intera wr.jainelibrary.org
Page #535
--------------------------------------------------------------------------
________________ carite upodghAta- 6 upAdhyAyena gRhItAste ca sandarmitAH, tata aindraM vyAkaraNaM saJjAtaM, lokazca sarvo'pi vismayamupAgataH, zakreNa ca kathitaM pANigrahaNaM niryuko yathA bhagavAn sarva jAnAti, trijJAnopetatvAt // samprati vivAhadvAramAhazrIvIra ummuzavAlabhAvo kameNa aha juvaNaM smnnuptto| bhogasamatthaM nAuM ammApiyaro u vIrarasa // 78 // bhaa0|| __ krameNa uktaprakAreNa unmukto vAlabhAvo yena sa unmuktabAlabhAvaH, 'artha' anantaraM yauvanaM vayovizeSalakSaNaM samyak / vAlAdibhAvAtpazcAt prAptaH samanuprAptaH, atrAntare bhujyante iti bhogAH-zabdAdayasteSu samarthoM bhogasamarthastaM bhagavantaM 259 // jJAtvA, ko jJAtvetyata Aha-mAtApitarau, bhagavato vIrasya, tihirikkhaMmi pasatthe mahaMtasAmaMtakulapassUyAe / kAreMti pANigahaNaM jasoyavararAyakaNNAe // 79 // bhaa0|| tithizca RzaM ca tithiRkSaM, RkSaM-nakSatraM, tasmin tithiRkSe, prazaste-zobhane, mahacca tat sAmantakulaM tasmin prasUtejAti samAsaH, tasyAH kasyA ityAha-yazodA cAsau vararAjakanyA ca yazodavararAjakanyA tasyAH, pANigrahaNaM mAtApitarau bhagavantaM kArayataH, atra mahAsAmantakulaprasUtAyA ityanenAnvayamahattvamAha, vararAjakanyAyA ityanena tatkAlarAjasaMpadyuktatvamAha // gataM vivAhadvAram , adhunA apatyadvAramAhapaMcavihe mANusse bhoge bhottuNa saha jsodaae| teyasiriM va surUvaM jaNai ya piyadaMsaNaM dhUyaM ||8||bhaa0||foil maa0|| // 259|| paJcavidhAna-pazcaprakArAn manuSyANAmete mAnuSAstAn bhogAn-zabdAdIna bhuktvA saha yazodayA bhAryayA tejasaH zrIH | tejAzrIstAmiva-tejaHzriyamiva surUpaM janayati priyadarzanAM-priyadarzanAmidhAM dhUtAM-duhitaram / pAThAntaraM-'jaNiMsu CA-CARBOARRC CARALA For Private & Personal use only Jain Education Intel
Page #536
--------------------------------------------------------------------------
________________ SA piyadasaNaM dhUrya' vatra janitavAnityarthaH, gatamapatyadvAram / evaM bhagavAn vardhamAnoSTAviMzativarSo jAtaH, atrAntare bhagavato mAtApitarau kAlagatau, bhagavAnapi tIrNapratijJaH pravrajyAgrahaNAhitamatirnandivarddhanapurassaraM svajanamApRcchati sma, sa punarAha-bhagavan ! mA kSAraM kSate nikSipa, kiyantamapi kAlaM pratIkSasva, bhagavAnAha-kiyantaM 1, svajana Aha-varSadvayaM, bhagavAnAha-yayevaM tarhi bhojanAdau mama vyApAro na voDhavyaH, evaM pratipanne samadhikaM varSadvayaM prAsukaiSaNIyAhAraH zItodakamapyapivana tasthau, na ca prAzukenApi jalena sarvastrAnaM kRtavAn, kevalaM lokasthityA hastapAdamukhamAtraprakSAlanaM prAzukena jalena cakAra, niSkramaNamahotsave tu sacittodakena snAtavAn , brahmacarya ca suvizuddhaM tataHprabhRti yAvajjIvaM paripAlitavAn , iha yadA bhagavAn jAtastadaivaM loke prasiddhirabhUt , yathA-eSa caturdazasvamasUcito jAta iti cakravartI bhaviSyati, tata, enAM prasiddhimAkarNya svasvamAtApitaraiH zreNikacaNDapradyotAdayo bhagavatparyupAsanAya kumArabhUpAHprepitAH, samprati tu bhagavati ghorAnuSThAnamanuSThAtuM pravRtte na epa cakravartI bhaviSyatIti svaM svaM sthAnaM prati gatAH, bhagavAnapi tathA tiSThan saMvatsarAtikrame mahAdAnaM dattavAn , lokAntikaizca prativodhitaH, dAvadhiH prbjitH|| amumevArtha lezataH pratipAdayati niyuktikRt hatthuttarajogeNaM kuMDaggAmaMmi khatio jaco / bajarisabhasaMghayaNo bhaviyajaNaviyohato vIro // 459 // so devapariggahio tIsaM vAsAiM vasai gihavAse / ammApiIhiM bhagavaM devattagaehiM paJcaito // 460 // hastrocarAyogena-uttarAphAlgunIyogena kuMDanagaranAme jAtyaH-utkRSTaH kSatriyo vajrarSabhasaMhanano bhavyajanavivodhako CAREKACC C ROSORRC% - -- - Jain Education Internatio For Private & Personal use only
Page #537
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodAta- upozAlA AhArI dAnadvAra mANikkhamaNa masahassA! zrIvIracarite kadAnaM // 26 // vIro bhagavAn mAtApitRbhyAM devatvagatAmyAM pramajitaH, atha sa kiyantaM kALaM sarvasaGkalanayA gRhavAse vasati !, tata apavahAra Aha-sa triMzadvarSANi vasati gRhavAse, ki sAmAnyena svajanamAtraparivRta eva1, netyAha-devaparigRhItaH // sampratimAMvara. bhASyakAro dAnadvAraM sambodhanadvAraM niSkramaNadvAraM ca vyAkhyAtukAmaH prathamato dAnadvAraM vyAkhyAnayatisaMvacchareNa hohii abhiNikkhamaNaM tu jiNavariMdANaM / to atthasaMpayANaM pavattae pubasUrammi // 81 // bhaa0|| egA hiraNNakoDI advaiva aNUNagA sayasahassA / sUrodayamAIyaM dijai jA pAyarAso u||82|| bhaa0|| 6 saMghADagatiyacauvacaccaracaummuhamahApahapahesu / dAresu puravarANaM ratthAmuhamajjhakAresu // 83 // bhaa0|| varavariyA ghosijaha kimicchiyaM dibai bahuvihIyaM / suraasuradevadANavanariMdamahiyANa nikkhamaNe ||8||bhaa0 tineda ya koDisayA aTTAsII ya hoMti koddiiyo| asiyaM ca sayasahassA evaM saMvacchare dinaM / / 85 // bhaa0|| idaMca gAthApaJcakamRSabhadevAdhikAra eva vyAkhyAtamiti na bhUyo vyAkhyAyate / gataM dAnadvAram // adhunA sambo-1* dhanadvAram, tatra vadA bhagavAn niSkramiSyAmIti manaH sampadhArayati tadAye lokAntikA devAH sArasvatAdayo brahmaloke kase riSThe vimAnaprastaTe svakIye svakIye vimAne khakIye svakIye prAsAdAvataMsake pratyekaM caturmiH sAmAnikasahasrastibhiH paniHsaptabhiranIkaiH saptabhiranIkAdhipatibhiH poDazabhirAtmarakSakadevasahasrairanyaizca svakhavimAnavAstavyairdevairdevIbhizca sampa-IPon rivRtA divyAn bhogAn bhuJjamA(A)nA Asate, teSAmAsanAni pracalanti, tato'vadhi prayuJjate, prayunya cAbhogayanti, tato bAnanti yathA-svAmI niSkramiyAmIti manaH sampadhAritavAn, satabintayanti-kalpa epa lokAntikAnAM devAnAM-bhagavatA Ww.jainelibrary.org Jain Education Inter
Page #538
--------------------------------------------------------------------------
________________ - mahatAM niSkramaNakAle sambodhanaM karttavyamiti, tata evaM cintayitvA uttarapUrvI dizamavakramya dvikRtvo vaikriyasamudghAtena samavahatyottaravaikriyANi rUpANi vikurvate, vikurvitvA bhagavataH samIpamAgatyAkAze sthitA madhurAbhirvAgbhirevamavAdiSuH-'jaya jaya naMdA! jaya jaya bhaddA!,jaya jaya muNivaravasabhA, bujjhAhi bhagavaM! loganAhA!, pavattehi bhayavaM! dhammatitthaM, hiyasuhanissesakaraM jIvANameyaM bhavissaitti, tato vandanta namasyanti, vanditvA namasyitvA yata AgatAstatra gtaaH| etadevAhasArassayamAicA vaNhI varuNA ya gahatIyA ya / tusiyA avAbAhA aggicA ceva riTThA y||86|| bhaa0|| ee devanikAyA bhayavaM bohiMti jiNavariMdaM tu / savajagajjIvahiyaM bhayavaM! titthaM pavattehi // 87 // bhaa0|| evaM amithuvaMto buddho buddhaarviNdsrismuho| logaMtiyadevehi kuMDaggAme mahAvIro // 8 // bhA0 // idamapi gAthAtrayaM sugamatvAt prAgvyAkhyAtatvAcca na pratanyate, nanu pUrvamRSabhadevAdhikAre pUrva sambodhanamuktaM pazcAhAnaM 'saMbohaNaparicAeM iti pAThakamAt, iha tu pUrva dAnaM pazcAtsambodhanaM 'dANe saMboha nikkhmnne'| iti vacanAt , tataH kathaM parasparaM na virodhaH, naiSa doSo, na sarvatIrthakarANAmayaM niyamo yaduta-sambodhanottarakAla-11 bhAvinI mahAdAnapravRttiH, kintu keSAMcidevamapi bhavati-pUrva mahAdAnaM pazcAtsambodhanamiti, 'dANe saMvoha nikkhmnne'| iti vacanAt , athavA bhavatu niyamaH, sa ca dvidhA ghaTate-pUrva sambodhanaM pazcAnmahAdAnamadhavA pUrva mahAdAnaM pazcAtsambo-1 tatra pUrvaniyamena sambodhanadvArAdi dAnadvArasya prAgupanyAso bahutaravaktavyatvAdaduSTaH, pazcAttane tu niyame pUrvamRSabha-12 da Jain Education Inter 4 For Private & Personal use only X ww.jainelibrary.org
Page #539
--------------------------------------------------------------------------
________________ HEARS caturvipade upodAta-1 devAdhikAre dAnadvArAtmAk sambodhanadvAropanyAso'lpavaktavyatvAd, evaM tAvat sambhavinaH pakSA upanyasvAH, addopana niryuktau viziSTa zrutavido bAnantIti kRtaM prasaGgena // gataM sambodhanadvAram , adhunA niSkramaNadvAramAhazrIvIra- maNapariNAmo u kato abhinikkhamaNami jiNavAradeNa / devehi gha devIhi ya samatato utthuyaM gavaNaM // 88 mA vAgamaH carite manaHpariNAmazca kRto'bhiniSkramaNe-abhiniSkramaNaviSayo jinavarendreNa, tAvat kiM sAtamityAha-devairdevImizca sm||26|| ntataH-sarvAsu dikSu sarva avastRtaM cyAptaM gaganaM // bhavaNavaivANamaMtarajoisavAsI vimANavAsI ya / gharaNiyale gayaNayale vijujoo kato khippaM // 10 // bhaa0|| hai| thairdevairgaganatalaM vyAvaM te khalvamI vartante-bhavanapatayazca nyantarAzca jyotirvAsinazceti dvandvaH samAsaH, tathA vimA-1 navAsinazca, amIbhirAgacchadbhirdharaNitale gaganatale ca vidyut udyoto vidhududyotaH kRtaH kSiNa-zIman // jAva ya kuMDaggAmo jAva ya devANa bhavaNaAvAsA / devehi ya devIhi ya avirahiyaM saMgharaMtehiM ||91#bhaa0|| yAvat kuNDagrAmo yAvaJca devAnAM bhavanAvAsA atrAntare vyayanatalaM dharaNitalaM ca devairdevIbhizca avirahita nyAptaM saJcaradbhiH, etatsAmAnyenoktam, vizeSaprakriyA tvekmU-yadA bhagavAn lokAntikadevaiH sambodhitastadA svAmI 18nandivarddhanapramukhasvajanavargasamIpamupAgatavAn , upApatya caivamavAdI-inchAmi yuSmadanujJAtaH pravajyAM grahItumiti, te cAkAmA apyevamavAdiSuH yadbhagavataH pratibhAsate tatpamA, tataH sa nandivarddhanaH kauTumbikapurakhAna abdApayitvA niSka A6ARK // 26 Jain Education For Private & Personal use only
Page #540
--------------------------------------------------------------------------
________________ maNAbhiSekasAmagrI kAritavAn, tatrASTAdhikaM sahanaM sauvarNikakalazAnAM 1 aSTasahavaM rUpyamayAgAM 2 asahasra mapi-1 mayAnAM 3 aSTasahanaM suvarNarUpyamayAnAM 4 aSTasahasraM suvarNamaNimayAnAM 5 aSTasaharSa rUpyamaNimayAnAM 6 aSTasahanaM hA suvarNarUpyamaNimayAnAM 7 aSTasahanaM bhaumeyAnAM niSpannaM / tadanantaramAsanaM zakrasya calitaM, tato yathA prAk kaSabhadeva-1 *janmAbhiSekadvAre zakrAgamanamupavarNitaM tathaivAtrApyanyUnAtiriktamupavarNayitavyaM, yAvattena divyena yAnavimAnana svAmi bhavanasya trikRtvaH pradakSiNAM kRtvA bhagavato bhavanasya uttarapUrvasyAM dizi caturalairdharaNitalamasaMprAptaM tat divyaM yAtavi16mAnaM sthApayati, tato divyayAnavimAnAdvinirgatya sarvasAmagrIparikalito bhagavantaM paryupAsIna Aste, evaM pUrvakrameNa IzAnendrAdayo'cyutendraparyavasAnA indrAH saparivArA vaktavyAH, tathA bhavanapativyantarajyotiSkendrA api saparicchadA, tato yathA prAg RSabhasvAmino janmAbhiSekamacyutendrAdayaH kRtavanta uktAstathA'trApi vaktavyA yAvat zakreNa kRto'bhi kaH, tato ye'cyutendrAdhAbhiyogyadevakRtAH sauvarNAdikalazAste nandivarddhanakauTumbikapuruSanirtitasauvarNAdikalazeSu / divyAnubhAvataH praviSTAH, tataste adhikataraM zobhitavantaH, tataH sa nandivardhano rAjA svAminaM siMhAsane pUrvAbhimukhaM nivezya | 18 devAnItakSIrodasamudrAdipAnIyaH sarvatIrthamRttikAbhiH sarvakaSAyaiH sauvarNAdikalazairabhiSekaM kartumArabdhavAn, sasmiMzcAbhiSeka kurvatti sarve indrAH saparivArAH kecit kRtAJjalipuTAH kecitkalazahastagratAH kecit bhRGgArahastagatAH kecidAdahastaga jayajayazandaM prayuJjAnAH svAminaH purato'vatiSThante, zeSaM sarva hiraNyavarSAdi RSabhanAthajanmAbhiSekavadvAcyaM, tato janmAbhiSekAnantaramalaGkArasabhAyAM kezAlaGkAreNa vanAlaGkAreNa mAlyAlaGkAreNa AbharaNAlaGkAreNa bhagavantamalakAritavAn, - Jain Educatanntematon
Page #541
--------------------------------------------------------------------------
________________ zibikA bAsta upoddhAta yAvacca niSkramaNAbhiSeko'laGkArazca kriyamANo varttate tAvaddharaNitalaM gaganatalaM cAgacchadbhirgacchadbhizca devairdevIbhizca nirAkara niyuktI tAntaraM vyAptamadyotitaM cAvatiSThate, tata uktam-'dharaNiyale gayaNatale vijujoo kato khippaM // jAva ya kuMDaggAmo'ityAdi, zrIvIra- tata evaM niSkramaNAbhiSekeNAbhiSikta sarvAlaGkAravibhUSite ca bhagavati nandivarddhanarAjJA upadiSTAH kauTumbikapuruSA:-aneka-12 carite stambhazatasanniviSTAM maNikanakavicitrAM paJcAzaddhanurAyAmAM paJcaviMzatidhanuvistIrNA SaTtriMzaddhanuruccAM candraprabhAbhidhAnAM zivikAmapasthApayateti, te'pi tathaivopasthApayanti (evaM zavo'pi zibikAM kArayati) navaraM tasyAH prAgutavimAnasyeva // 26 // varNako vaktavyaH, kevalaM sA zibikA tAmeva nandivarddhanakAritAM zibikAM divyAnubhAvataH praviSTA, tataH sA'tIva | mundaratarA jAtA, tatastasyAM zibikAyAmupasthApitAyAM bhagavAna siMhAsanAdutthAya alaGkArasabhAto vinirgacchati, vinidatya yatra candraprabhA zibikA tatrAgacchati, tatastAM pradakSiNIkRtya samArohati, Aruhya ca siMhAsanavaragataH pUrvAbhimukhaH | snnissnnnnH| Aha cacaMdappabhA ya sIyA uvaNIyA jammamaraNamukarasa / AsannamalladAmA jalathalayaMdivakusumehiM // 22 // bhaa0|| / candraprabhAbhidhAnA zibikA yA upanItA-AnItA, kasyetyata Aha-janmamaraNAbhyAM mukta iva muktastasya, vrddhmaansyetyrthH|| kiMbhUtA setyAha-AsatAni mAlyadAmAni yasyAM sA tathA, tathA jalasthalajaizca divyakusumerarciteti vAkya shessH|| saMprati zibikApramANadarzanArthamAha | // 262 // paMcAsahaAyAmA dhaNUNi vicchiNNa paNNavIsaM tu / chattIsaM ubiddhA sIyA caMdappabhA bhnniyaa||93 // bhA0 // Jain Education Inter For Private & Personal use only IALww.iainelibrary.org
Page #542
--------------------------------------------------------------------------
________________ %25%20% % RSESECRECESSAGESAKC paJcAzaddhanUMSi AyAmo-dairghya yasyAH sA paJcAzadAyAmA, dhanUMSi paJcaviMzativistIrNA, tathA patriMzad dhaSi | udviddhA-uccA zivikA candraprabhAbhidhAnA gaNadharairbhaNitA, anena zAstrasya pAratanyamAha // sIyAe~ majjhayAre divaM maNikaNagarayaNaciMbaiyaM / siMhAsaNaM maharihaM sapAyapIDhaM jiNavarassa // 94 // bhaa0|| zivikAyA madhya eva madhyakArastasmin divyaM suranirmitaM maNayaH-candrakAntAdayaH kanaka-devakAJcanaM ratAnimarakatendranIlAdIni taiH 'ciMcaiyaM dezIpadametat bhUSitamityarthaH, siMhapradhAnamAsanaM siMhAsanaM, mahAntaM-bhuvanagurumahaMtIti | mahAI, saha pAdapIThaM yasya yena vA tat 'sapAdapIThaM jinavarasya kRtamiti vaakyshessH|| AlaiyamAlamauDo bhAsuraboMdI palaMbavaNamAlo / seyayavatthaniyattho jassa ya mollaM sayasahassaM // 95 // bhaa0|| chaTTeNaM bhatteNaM ajjhavasANeNa sohaNeNa jinno| lessAhi visujjhaMto AruhaI uttamaM sIyaM // 96 // bhaa0|| AlaiyaM-Aviddhamucyate, mAlA-anekasurakutumagrathitA suraHprasiddha eva, mAlA ca mukuTazca mAlAmukuTau Aviddhau mAlAmukuTau yasya sa AviddhamAlAmukuTaH, tathA bhAsvarA-chAyAyuktA bondiH-tanuryasya sa tathAvidhaH, pralambA vana-18 mAlA devadumapravAlakizalayAdimayI yasya sa pralambavanamAlaH, tathA niyatthaM-parihitamucyate, nivasitaM zvetam-AkAzasphaTikasamaprabha nAsAniHzvAsavAtavAhyamapUrvasparzopetaM kanakakhacitAntapradezaM vastraM yena sa nivasitazvetavastraH, sukhAdidarzanAnnivasitazabdasya pAkSikaH paranipAtaH, yasya vastrasya mUlyaM zatasahasraM dInArANAmiti // sa evaMbhUto18 bhagavAn mArgazIrSabahuladazamyAM suvrate divase hastottarAnakSatrayoge SaSThau vijaye muharce SaSThena bhakena, dinadvayopavAsenetyarthaH, % For Private & Personal use only
Page #543
--------------------------------------------------------------------------
________________ R alaMkAra lezyAnikramaNAya gamana sapoddhAta- adhyavasAnam-antaHkaraNasavyapekSaM vijJAnaM tena sundareNa-zobhanena jino-bhagavAn varddhamAnasvAmI, tathA lezyAbhi- niyuktI vizukhyamAno, manovAkAyapUrvikAH kRSNAdidravyasambandhajanitAH khasvAtmapariNAmA lezyAH, kaMca-"kRSNAdizrIvIra- dravyasAcivyAtpariNAmo ya AtmanaH / sphaTikasyeva tatrAyaM, lezyAzabdaH pravartate // 1 // " tAbhirvizuddhyamAna Arocarite hatyuttamA zibikAm // siMhAsaNe nisanno sakIsANA ya dohiM pAsehiM / vIyaMti cAmarehiM maNikaNagavicittadaMDahiM // 97 ||bhaa0|| // 26 // tatra bhagavAn siMhAsane niSaNNaH, sa ca pUrvAbhimukhaH, tato bhagavato dakSiNapAce kulamahattarikA haMsalakSaNaM paTasATakamAdAya bhadrAsane niSaNNA, ambadhAtrI bhagavato vAmapArve upakaraNamAdAya bhadrAsane upaviSTA, bhagavataH pRSThe 'ekA varataruNI kRtazRGgAracAraveSA dhavalamAtapatraM dharantI samavatiSThate, uttarapUrvasyAM dizi punaH ekA varataruNI vimalajalapratipUrNa bhRGgAraM gRhItvA tiSThati, AgneyakoNe tu ekA varataruNI kanakadaNDaM maNi vicitraM tAlavRntaM, anye punarevamAhuH|etAH sarvA api devyaH pratipattavyAH, tataH svAmina ubhayoH pArzvayovyavasthitau zakrezAnI devanAthau cAmarAbhyAM 4 maNiratnavicitradaNDAbhyAM vIjayataH, evaM bhagavati zibikAntarvartini siMhAsanArUDhe sati nandivardhano rAjA nijAbhiyo myapuruSAnAjJApayati-parivahata yUyaM zivikAmiti, tataste evamukkAH samAnA harSApUritamanaso yAvat zivikAmutpATajayanti tAvadatrAntare zakro devarAjazcandraprabhAyAH zivikAyA dAkSiNAtyAmuparitanI bAhAM gRhNAti, IzAno devendra autta rAhAmuparitanI bAhAM, camaro'surarAjo'dhastanIM dAkSiNAtyAM bAhAM, calirvairocanendro'dhastanImauttarAhAM bAhAm, avazeSA kickte ECAMERMA // 26 // Main Education Intel Hiww.jainelibrary.org
Page #544
--------------------------------------------------------------------------
________________ ick0R bhavanapativyantarajyotiSkavaimAnikA devA yathA'haM candraprabhA zibikAmutpATayanti, utpAvya zakrezAnendravarjAH zeSA devA yathAyogaM parivahanti, zakrezAnendrau tu cAmarAbhyAM vIjayataH // etadevAha puTviM ukkhittA mANusehiM sA haharomakUvehiM / pacchA vahaMti sIyaM asuriMdasuriMdanAgiMdA // 98 // bhaa0|| 4 pUrva-prathamamurikSatA-utpATitA mAnuSaiH sA zibikA, kiMviziSTairityAha-hRSTAni romakUpAni yeSAM te tathA taiH,4i pazcAdvahanti zivikAmasurendrasurendranAgendrAH, asurendrAH-camarAdayaH surendrA-jyotirindrAdayaH nAgendrau-dharaNabhUtAnandau / asurendrAdisvarUpavyAvarNanArthamAhacalacavalabhUsaNadharA sacchaMdaviuviyAbharaNadhArI / deviMdadANaviMdA vahaMti sIyaM jirNidassa // 99 // bhaa0|| calAzca te capalabhUSaNadharAzceti vizeSaNasamAsaH, tatra calA gamanakriyAyogAt, ghapalabhUSaNaparA hArAMdicapalabhUSaNayogAt , tathA svacchandena-svAbhiprAyeNa vikurvitAni-devazaktyA kRtAni AbharaNAni-kuNDalAdIni dhArayantIsyevaMzIlAH svacchaMdavikurvitAbharaNadhAriNaH, athavA calacapalabhUSaNadharA ityuktaM, tAni ca bhUSaNAni kiM te paranirmitAni dhArayanti uta svanirmitAnIti saMzayasambhave vyavacchedArthamAha-svacchaMdavikurvitAbharaNadhAriNaH, ka ete isyAha-devendradAnavendrAH, kiM ?-vahanti zivikAM jinendrasya // evaM bhagavati zivikArUDhe gantuM pravRtte tatprathamatayA sarvAtmanA ratnamayAnyamUnyaSTau maGgalakAni purataH krameNa samprasthitAni, tadyathA-svastikaH zrIvatsaH nandAvaH varddhamAnaka bhadrAsanaM For Private & Personal use only
Page #545
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAtaniryukau zrIvIracarite // 264 // Jain Education Intern kalazo matsyayugaM darpaNazca tadanantaramAlokadarzanIyAni krameNa pUrNakalazabhRGgAracAmarANi, tato gaganatalamanulikhantI vAtodbhUtA mahantI vaijayantI, tadanantaraM vimalavaiDUryamaNidaNDaM pralambamAnakoraNTamAlyadAmopazobhitaM candramaNDalanibhaM vimalamAtapatraM, tadanantaraM maNikanakavicitraM sapAdapIThaM siMhAsanaM, tadanantaramaSTazatamAroharahitAnAM varaturagANAM, tadanantaramaSTazataM varakuJjarANAM, tato'nantaramaSTazataM saghaNTAnAM sapatAkAnAM sanandIghoSANAmane kapraharaNAvaraNa saMbhRtAnAM rathAnAM tato'STazataM varapuruSANAM, tadanantaraM hayAnIkaM, tadanantaraM gajAnIkaM, tato'pyanantaraM rathAnIkaM, tataH padAtyanIkaM, tadanantaramAkAzatala mullikhan laghupatAkA sahasraparimaNDito yojanasahasrocchrAyo ratnamayo'timahAn mahendradhvajaH, tadanantaraM bahavaH khagagrAhAH kuntagrAhAH pIThaphalakaprAhAH, tadanantaraM hAsakArakA narmmakArakAH kAndapikA jayajayazabdaM prayuJjAnAH, tadanantaraM bahava ugrA bhogA rAjanyAH kSatriyAstalavarA mArDavikAH kauTumbikAH zreSThinaH sArthavAhA bahavo devA devyazca svAminaH purataH pRSThataH pArzvato vyavasthitAH samprasthitAH, tato devairuhyamAnA bhagavataH zivikA gacchati, bhagavatazca pRSThato hastiskandhavaragataH sakoraNTamAlyadAnnA priyamANena chatreNa zvetavaracAmarAmyAM vIjyamAnazcaturaGgiNyA senayA parikalito nandivarddhano'nugacchati // kusumANi paMcavaNNANi muMcatA huMduhIu tADaMtA / devagaNA ya pahaTThA samaMtato ucchrayaM gayaNaM // 100 // bhaa0|| bhagavati siMhAsanAdhirUDhe zakrezAna devarAjAbhyAM vIjyamAne dIkSArthaM pracalati prahRSTA bhaktipramodApUritamanaso deva devavarNanaM nirgamavarNa naM ca // 264 //
Page #546
--------------------------------------------------------------------------
________________ gaNA' devasaGghAtAH, cazabdasya vyavahitaH sambandhaH, sa ca darzaviSyate, kusumAni zuklAdipaJcavarNAni muJcantaH tathA * dundubhIzca tADayanto, gacchanti iti kriyAdhyAhAraH, tairevaM gacchadbhirdevaiH samantataH-sarvAsu dikSu vidikSu ca sarva gaga namavastRtaM-cyAptam // davaNasaMDoba kusumito paumasarovA jahA sarayakAle sohai kusumabhareNaM iya gayaNatalaM suraguhiM // 101 bhaa.|| MI banakhaNDa iva kusumitaH, padmasaro vA yathA zaratkAle zobhate kusumabharaNa-puSpasamUheneti, evaM gaganatalaM zobhate surgnnaiH|| siddhatyavaNaM va jahA asaNavaNaM saNavaNaM asogavaNaM / cyavaNaM va kusumiyaM iya gayaNayalaM suragaNehiM ||102bhaa.|| | siddhArthakavanamiva yathA asanavanaM, asanA-bIjakAH, saNavanamazokavanaM cUtavanaM vA kusumitamiti, evaM gaganatalaM| suragaNaiH zuzubhe / ayasivarNavakusumiyaM kaNiyAravaNaM vacaMpagavaNaMvA tilagavaNaMdakusumiyaM iya gayaNayalaM suragaNehiM // 103 bhaa.|| ___ atasIvanaM vA yathA kusumita, atasyo-mAlavadezaprasiddhAH, karNikAravanaM vA campakavanaM vA tilakavanaM vA yathA kusumitamiti, evaM gaganatalaM suragaNaiH zobhitam / varapaDahabherijhallariduMduhisaMkhasahiehi tUrehiM / gharaNiyale gayaNayale tUraninAo paramarammo // 104 bhaa.|| gharapaTahabherIjhallarodundubhizAsahitestUyaH karaNabhUtaiH, kiM-paraNitale gaganatale tUryaninAdA-tUryanirghoSaH paramaramyo'bhavat / mA.sa55 Jain Education Internal
Page #547
--------------------------------------------------------------------------
________________ .) V upozAta- zrIvIrala pravrajyA niyuko zrIvIracarite mi -OMOMOM45 // 265 // % evaM sadevamaNuyAsurAe parisAe parivuDo bhayavaM / abhiyuvato girAhiM saMpatto nAyasaMDavaNaM // 105 bhaa.|| evam-uktena vidhinA saha devamanuSyAsurA yayA sAsadevamanuSyAsurA tayA, kayetyAha-parSadA, parivRto bhagavAn |gIrbhi:-vAgbhiH abhiSTrayamAnaH, kSatriyakuNDapuramadhyena naranArIdevadevIsaGghAtAnAM nayanamAlAsahasraH pratIkSyamANaH hRdayamAlAsaharabhinandhamAno manorathamAlAsahasraH saMspRzyamAno'GgulisahasrairdaryamAno bhavanapaDtisahasrANi samatikAman tAbad gato yAvat samprApto jJAnakhaNDavanamiti // ujANaM saMpatto oruhiuM uttamAu siiyaao| sayameva kuNai loyaM sako si paDicchae kese // 106 bhaa.|| ___ udyAnaM samprAptaH san yatraivAzokavarapAdapastatraivAgacchati, Agatya ca tasyA uttamAyAH zivikAyA avatarati, apatIrya ca svayamevAbharaNAn muzcati, tAni kulamahattarikA chinnamuktAvaliprakAzAnyazrUNi vinirmuzcantI haMsalakSaNena paTazATakena pratIcchati, pratIcchaca bhagavantamevamavAdIt-ikkhAgukulasamuppaNe si gaM tuma jAyA!, kAsavagote siNaM tuma jAyA ! uditoditanAyakulanahayalamiyaMkasiddhatthajaccakhattiyasute siNaM tuma jAyA! acakhattiyANIe tisalAe attae si NaM tuma jAyA! devanariMdapahiyakittI si NaM tuma jAyA!, suhosie NaM tumaM jAyA, ettha niravekkhaM caMkamiyacaM, garuyaM / AlaMbeyavaM, asidhAraM mahavayaM cariyavaM, taM ghaDiyabaM jAyA 1, parakamiya jAyA, asti ca adve no pamAiyabaMti, aNavarayapaDataMsupavahanaMdivaraNapamuhasayaNavaggasameyA aMsUNi viNimmuyaMtI baMdati namasati vaMditA mamaMsittA | A4+%Entry *%%% // 265 // www.iainelibrary.org Jain Education Intera
Page #548
--------------------------------------------------------------------------
________________ xxkkk avakamati, sAmIvi saMpai evameyaMti vayAsI, tataH svayameva bhagavAn pazcamuSTika loI karoti, cakrazca devarAjo haMsalakSaNena paTazATakena kezA dIna pratIcchati // jiNavaramaNuNNavittA aNjnnghnnrugvvimlsNkaasaa| kesA khaNeNa nIyA khIrasarisamAmayaM padahi ||107bhaa.|| __ zakreNa jinavaraM-bhagavantaM barddhamAnasvAminamanujJApya aJjanaM prasiddhaM dhano-meghA rucaka:-kRSNamaNivizeSaH teSAmiva vimalA chAyA yeSAM he aJjanaghanarucakavimalasaGkAzA, ke ityAha-kezAH, kiM:-kSaNena nItAH kSIrasadRzanAmAnamudadhi, dAdhIrodadhimityarthaH // atrAntare cAritrapratipattakAme bhagavati surAsuramanujavRndasamudto dhvanistUyeminAdaca zakAdezAdvirarAma, tathA pAhadiyo maNussaghoso turiyaninAdo u (ya) samavayaNeNaM / khippAmeva niluko jAhe paDivajAi caritaM // 108 bhaa.|| divyo-devasamuttho, ghoSa iti gamyate, manuSyaghoSA, pazabdasya vyavahitaH sambandhA, sathA tuyeninAdazca zakravacanena viprameva-zIghrameSa 'niluko' iti dezIvacanametat , virata ityarthaH, yadA yasmin kAle pratipadyate cAritram ||s prathA cAritraM pratipadyate tathA pratipAdayatikAUNa namokAraM siddhANamabhiggahaM tu so giNhe / saca me ukaraNijjaM pAvaMti carittamArUdo // 1.9 bhaa.|| kRtvA namaskAraM siddhebhyo, yathA 'namotthu NaM siddhANa'miti, abhigrahamasau gRhAti, kiMviziSTamityAha-sarva ye-prama bhakaraNIyaM pApamityevaM cAritramArUDhA, kimukkaM bhavati-bhadantazabdarahitaM sAmAyikamuccArayati, tadyathA-'karemi sAmAiyaM .
Page #549
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAtaniryukI zrIvIra carite // 266 // Jain Education Inter sarva sAvajjaM jogaM paJcakhAmi jAvajIvAe jAva vosirAmi,' bhadanteti na bhaNati, tathAkalpavAt, Aha - "bhadaMtatti na bhaNai, jIyamiti" cAritrapratipattikAle ca svabhAvato bhuvanabhUSaNasya bhagavato nirbhUSaNasya sata indro devadUpyaM vastramupanItavAn, atrAntare kathAnakam - egeNa devadUseNaM pavaie, taM jAhe aMse karei etyaMtarA piuvayaMsodhi * jjAito uvaTTito, so ya dANakAle kahiMpi ya gatellato, pacchA Agato bhajAe aMvADito - sAmiNA evaM dANaM dattaM, tumaM puNa kahiMci hiMDasi, jar3a puNa etthaMtarevi labhejjAsi, tato so Agato bhaNai - jahA mama sAmi ! na kiMci tunbhehiM dinnaM, iyANipi dehitti, tAhe sAmiNA tassa devadUsassa arddha dinnaM, annaM savaM pariccattaMti natthi, teNa tunnAgassa ubaNIyaM, jahA eyassa dasiyA baMdhAhi, teNa pucchito- imaM kato laddhaM ? so bhaNai-bhagavatA dinnaM, tunnAgo bhaNai - taMpi se addhaM ANehi jayA paDihii bhayavato aMsAto, to NaM ahaM tunnAmi tAhe lakkhaM molaM bhavissaitti, tA tujjhavi addhaM majjhavi addhaM, paDivannaM, tAhe paolaggito, sesamuvari bhaNIhAmi // tasya bhagavatazcAritrapratipattisamanantarameva manaHparyAyajJAnamudapAdi, sarvatIrthakRtAM cAyaM kramaH, yata Aha tihi nANehiM samaggA titthaparA jAva hoMti gihavAse / paDivannami carite caunANI jAva chaumatthA // 110 bhA0 // tribhirjJAna :- matizrutAvadhibhiH samagrAH sampUrNAstIrthakarA yAvad gRhavAse bhavanti, vasantItyarthaH, pratipanne punacAritre caturjJAnino bhavanti, kiyantaM kAlaM yAvadityAha -- yAvacchAsthAstAcaccaturjJAninaH, evamasau bhagavAn pratipannacAritraH samAsAditamanaHparyAyajJAno jJAtakhaNDAdApRcchaca svajanAn karmAragrAmamagamat / tathA cAha kezanayanaM pApAkara NAbhigrahaH // 266 //
Page #550
--------------------------------------------------------------------------
________________ CAMERA pahiyA ya nAyasaMDe ApucchittANa NAyae ske| divase muhuttamese kamAragAmaM samaNupatto // 191 // bhaa0|| bahiH kuNDapurAt jJAtakhaNDe udyAne ApRcchaya jJAtakAn sarvAn yathAsannihitAn tasmAnirgataH, karmAragrAmagamanAyeti vAkyazeSaH, tatra ca pathadvayam-eko jalenAparaH pAlyA, tatra ca bhagavAn pAlyA gatavAn, gacchaMzca divase muhUta-1 zeSe kAragrAmamanuprAptaH, tatra ca pratimAyAM sthitH|| so bhagavaM divahiM gosIsAiehiM caMdaNehiM cunnehi ya vAsehi ya pupphehi ya vAsiyadeho nikkhamaNAbhiseeNa ya | abhisitto, viseseNa iMdehiM caMdaNAigaMdheNa vAsito, tassa pavaiyassavi sato catvAri sAdhie mAse gaMdho na phiDito, ato se surabhigaMdheNa bhamarA bahave dUrAto pupphite'vi kuMdAivaNasaMDe caittA divehiM gaMdhehiM AgarisiyA bhagavato deha-1 mAgamma viMdhati, kei puNa maggato gumagumAyaMtA samalliyaMti, jayA puNa na kiMcivi pAvaMti tayA ArusiyA taMDehiM tayaM bhiMdiUNa khAyaMti, je'vi keI ajiiMdiyA taruNapurisA te'vi gaMdhe agyAiUNa gaMdhamucchiyA bhayavaMtaM bhiklAya|riyAe hiMDataM gAmANugAmaM dUijjataM aNugacchaMtA aNuloma jAyaMti, dehi amhavi evaM gaMdhajutiti, tato bhayabaMte tusiNIe acchamANe paDilome uvasamge kareMti, tahA itthiyAtovi bhayavato dehaM seyamalarahiyaM nissAsasugaMdhamuha acchINi ya nisaggeNa ceva nIluppalapalAsovamANi dahra vahuvihamaNulomuvasaggaM kareMti, eyaM sAmaneNa bhaNiyaM, viseso| bhaNNai-tattha jayA bhagavaM kammAragAmabAhiM paDimaM Thito tayA ego govo divasaM vaille vAhittA gAmasamIvaM patto; tAhe ciMtai-ee gAmasamIve caraMtu, ahaMpi tA gAvIto duhAmi, tato'sau jAna mA paJjhe pavisittA gAvIto duhai tAva hai For Private & Personal use only
Page #551
--------------------------------------------------------------------------
________________ carite pAraNaMca sapoddhAta-1 te vailA cAMtA aDaviM pavidvA, so govo gAmAto niggato vaile na pechA, tato sAmi pucchara-kahiM bahalA kAre kA. niryukIsAmI suNhiko acchai, so ciMtai-esa na yANai, tAhe maggiuM payattI, savarasipi se bailA sudhiraM bhamittA gAmasamI- yotsargaH zrIvIra- 18 bamAgayA mANusaM dRSTraNa romaMthaMtaH acchati, tAhe so Agato, te baile tattheva niviTe pecchai, tAhe Asuruyo, eeNagopopadrava dAmaeNa AhaNAmi, eeNa mama baillA hariyA, pabhAe ghettaNa vaJcIhAmitti, sAhe sakko devarAyA ciMtei-ki baja sAmI paDhamadivase karei !, jAva pecchai taM govaM dhAvaMta, tAhe so teNa thaMbhio, parachA Agato taM sajei-duraNa! mayANasi // 267 // siddhattharAyaputto esa pavaito, eyaMmi aMtare siddhatyo sAmissa mAussiyAputto cAlatavokammeNa vANamaMtaro jAto, tAhe sako bhaNai-bhayavaM / sunjha uvasaggabahulaM, ahaM vArasa varisANi tujhaM veyAvacaM karemi, tAhe sAmiNA bhaNiyaM-no khalu deviMdA! evaM bhUyaM vA bhavai vA bhavissai pA jaMNaM arahaMtA devidANa vA asuriMdANa vANIsAe kevalanANamuppAhai| iMsu upAyaMti uppAissaMti vA, tavaM vA kariMsu cA kareMti vA karissaMti vA, arahatA saeNa uThANabalavIriyapurisa kAraparakameNaM kevalanANamuppAIsu uppAyati uppAissaMti vA, tAhe sakkeNa siddhattho bhaNNai-esa tava niyallato, puNo'vi mama vayaNaM, sAmissa jo mAraNAMtiyauvasagaM karei taM vArehi, teNa paDissuyaM-evaM hou, sako paDigato, siddhattho Thito, taddivasaM sAmissa chaTThabhatte pAraNagaM, tato bhayavaM kolAge saMnivese bhikkhApaviSTho ghayamahusaMjutteNaM paramaNNa bahu // 26 // leNa mAhaNeNa paDilAbhito, tatva paMca dikhAI pAunbhUyAI / etadevAha govanimittaM sakassa Agamo vAgarei deviNdo| kullAga pahala chahassa pAraNe payasa vasuhArA // 461 / Jain Education Internati For Private & Personal use only
Page #552
--------------------------------------------------------------------------
________________ % % tADanAyocatagopanimittaM prayuktAvadheH zakrasya-devarAjasya AgamanabhAgamo'bhavat, vinivArya pa mopaM devendro bhagavantamabhivandya vyAkaroti-abhidhatte-bhagavan ! tavAhaM dvAdaza varSANi vaiyAvRttvaM karomItyAdi, pAThAntaraM 'vAgariMsu deviMdo' vyAkRtavAnityarthaH, siddhArtha vA tatkAlaprAptaM vyAkRtavAn devendraH-bhagavAn tvayA na moktavya iti / gate devarAje | bhagavato'pi kollAke sanniveze bahulo nAma brAhmaNaH SaSThasya-tapovizeSasya pAraNake pAyasamupanItavAn 'vasuhAreti tadgRhe vasudhArA patitA, eSa gAthAkSarArthaH // kathAnakam-tato sAmI viharamANo gato morAgasaMnivesaM, tattha morAe dUijaMtA nAma pAsaMDasthA, tesiM tattha AvAso, tesiM ca kulavatI bhayavato piumitto, tAhai so sAmissa sAgaraNa 6 uvahito, sAmiNA pubapayogeNa bAhA pasAriyA, so bhaNai-asthi kumAravara ! ettha gharA, acchAhi tattha, sAmI egarAI ca vasittA pacchA gato viharai, gacchaMtassa ya teNa bhaNiya-vivittA vasahItI jai vAsAratto kIrai to Agakacchejja, aNuggahIyA hojAmo, tAhe sAmI aTTha uubaddhie mAse viharittA vAsAvAse saMpatte taM devaM duuijjNtggaam| 4Aha, tatthagaMmi uDae vAsAvAsaM Thito, paDhamapAuse ya goruvANi cAriM alabhaMtANi junnANi taNANi khAyaMti, tANi ya parANi ucceleMti, pacchA te tAvasA vAresi, sAmI na nivArei, pacchA dUijatagA tassa kulavaissa sAhiti-brahA esa eyANi na vArei, tAhe so kulavaI aNusAsai, jahA-kumAravara sauNIvi tAva neIM rakkhai, tumaMpi vArijAsitti sappivAsaM bhaNai, tAhe sAmI aciyattoggahosi kAuM niggato, imeNa teNa paMca abhiggahA gahiyA, tNjhaa-aciyttogghe| va vasiya 1 nicca vosaTTe kAe 2 moNaM ca 3 pANIsu bhottavaM 4, gihattho na vaMdiyaSo-na anbhuTTeyado 5, ee paMca 27% 8
Page #553
--------------------------------------------------------------------------
________________ IT upodAta- abhiggahA gahiyA, iha sapAtro dhammoM mayA prajJApanIya iti prathamapAraNakaM gRhasthapAtre babhUva, tataH pANiyAtrabhojinA abhigrahaniyuktI miyA bhavitavyamityabhigraho gRhItaH, tathA ca gozAlakena tantuvAyazAlAyAM kiledamuktam-bhagavannahaM tava bhojanamA- paJcakaM zazrIvIra-III IN nayAmi gRhasthapAtre kRtvA, bhagavatA na pratipannam, utpanna kevalajJAnasya tu lohArya AnItavAn , tathA coktaM- lapANicarite 181"dhanno so lohajo khaMtikhamo pvrlohsrivnno| jassa jiNo pattAo icchai pANIhiM bhottuM je // 1 // " athotpanne'pi parvabhavaH // 26 // kevalajJAne kasmAnna bhikSArtha bhagavAnaTati !, ucyate, tasyAmavasthAyAM bhikSATane pravacanalAghavasambhavAt , uktaM ca"deviMdacakkavaTTI maMDaliyA IsarA talavarA ya / abhigacchaMti jiNiMdaM goyaracariyaM na so aDai // 1 // " etatprasaGgata uktam , evaM tatra bhagavAn arddhamArsa sthitvA tato pacchA aTThiyagAmaM gato, tassa puNa adviyagAmassa paDhamaM vaddhamANaya-18 miti nAma hotthA / so ya kiha adviyagAmo jAto?, bhnnnni| dhaNadevo nAma vANiyao, paMcahiM sagaDasarahiM gaNimadharimamejabhariehiM tassaMteNAgato, tassa samIve vegavaI nAma nadI. taM sagaDANi uttaraMti, tassa ego baillo so mUladhure juppai, tassa baleNa tANi sagaDANi uttinnANi, pacchA so tuho| paDio, so bANiyato tassa taNapANiyaM purato chaDDeUNa taM avahAya gato, so'vi tatva vAlugAe jeTThAmUlamAse aIva uNhAe taNhAe chuhAe ya paritAvijai, baddhamANavatyavago ya logo teNaMteNaM pANiyaM taNaM ca vahai, na ya tassa koivi dei, tato'sau goNo tassa padosamAvanno, akAmataNhAe chuhAe ya mariUNaM tattheva gAme aggujANe sUlapANI jakkho uppaNNo, uvautto pAsai taM balahasarIraM vAhe rusito mAri viuvai, so gAmo mariumAraddho, tato addannA kougasayANi Jain Educaton Internet J
Page #554
--------------------------------------------------------------------------
________________ kareMti, tahavi na ThAi, tAhe bhinno gAmo, annagAmesu saMketo, tatthavi na muMbai, tAhe tesiM ciMtA jAyA-amhahiM tattha na najai ko'vi devo vA dANavo vA virAhito, tamhA tahiM ceva ThAmo, AgayA samANA nagaradevayAe viulaM asaNaM pANaM khAimaM sAimaM uvakkhaDAveMti, baliM dAUNa samantato ummuhA saraNaM saraNaM saraNaMti bhaNaMti, jaM amhehiM saMmaM na ceTThiyaM | tassa khamaha, tAhe aMtalikkhapaDivanno so devo bhaNai-tunbhe durappA niraNukaMpA teNaMteNa ehaha jAyaha, tassa taNaM vA pANiyaM vAna dinnaM, ato natthi bhe mokkho, tato te pahAyA pupphabalihatthagayA bhaNaMti-diTTho kovo, pasAyamicchAmo, tAhe bhaNai-eyANi mANusadviyANi puMja kAUNa uvari devalaM kAreha, sUlapANi ca tattha jakkhaM balivaiM ca egapAse, | ane bhaNaMti-taM bailarUvaM kareha, tassa ya heDA tANi se advigANi nihaNaha, tAhe acireNa kayaM, tattha iMdasammo nAma paDiyarago kao, tAhe loo paMthigAI pecchati paMDaraThiyaM gAma devakulaM ca, tAhe anne pucchaMti-kayarAto gAmAto AgayA', bhaNaMti-jattha tANi adviyANi, evaM so adriyaggAmo jAto, tatha puNa vANamaMtaraghare jo rAtiM parivasai so teNa sUlapANiNA vAhitA pacchA ratriM mArijai, tAhe tattha divasaM logo acchai, pacchA annattha gacchai, iMdasammo'vi dhUvaM dIvagaM ca dAuM divasato jAti, ito ya tattha sAmI Agato dUijjaMtagANa pAsAto, tattha ya sabo logo piMDito acchai, sAmiNA devakulito aNuNNavito, so bhaNai-gAmo jANai, sAmiNA gAmo milito ceva aNucavito, gAmo bhaNai-ettha na sakA vasiDa, sAmI bhaNai-tujhe tAva aNujANaha, te bhaNaMti-ThAha, tatkeko vasahiM dei, sAmI necchai, jANai so saMbujhihida, tato gaMtA ege kUNe paDima Thito, vAhe so iMdasammo cir3hate ceva CAKACCAKAC+CACAKACC Jain Education tematic For Private & Personal use only
Page #555
--------------------------------------------------------------------------
________________ + upoddhAta- sUre dhuvapuppha dAUNa kappaDiyakaroDiyA sadhe paloiya bhaNati-Aha, mA viNassaha, tapi devajagaM bhaNai-tunoti niihaa| akhika niyuktomA marijihiha, bhayavaM tusiNIto ciTThai, tAhe so tarI ciMtei-devakulieNa va gAmeNa ya bhannato'pi na jAi grAmaMtAmazrIvIra- kAjaM se karemi, tAhe saMjhAe bhImaM aTTahAsa muyaMto zrIhAvei / abhihitArthopasaMhArAyedaM mAthAdvayamAhacarite dUijjataga piuNo vayaMsa tighe abhiggahe paMca / aciyattuggaha'nivasaNa nicaM vosaha moNeNaM // 462 // | rasyakA // 269 // pANIpattaM gihivaMdaNaM ca taha vaDhamANa vegavaI / dhaNadeva sUlapANiisamma bAsa'TTiyaggAme // 463 // yotsge| viharato morAkasaMnivezaM prAptasya sannivAsI dUijjatakAbhidhAnapASaMDasthA dUijatakA evocyate, pituH-siddhArthana vayasyo-mitraM sa bhagavantamabhivAdya vasatiM dattavAniti vAkyazeSaH, vihRtya cAnyatra varSAkAlagamanAya punastathaivAgatena viditaH kulapatyabhiprAyaH, tIbrA-audrA abhigrahAH paJca, gRhItA iti zeSaH, te cAmI-'aciyatta'ti dezIvacamamagrItyabhidhAyakaM, tatastatsvAmino na prItiryasminnavagrahe so'prItyavagrahastasmin na vasana-na vastavyaM tatra mavestheko'bhigrahaH 'niccaM posa? moNeNati nityaM-sadA vyutsRSTakAyena sthAtavyamiti dvitIyaH, sadA maunena vihartavyamiti tRtIyaH, yadi para tathAvidhe prayojane eka devA vacane vaktavye, 'pANIpattati pANipAtrabhojinA bhavitavyamiti caturthaH, "gihivaMdaNaMti // 269 // gRhasthasya vandanaM cazandAdabhyutvAnaM ca na kartavyam, etAn pazcAbhigrahAn gRhItvA tathA tasmAnirgasya 'vAsa ahijayaggAmetti varSAkAlamasthikayAme, sthita ityadhyAhAraH, sa cAsthikagrAmaH pUrva varddhamAvAbhidhaH khasvAsIt, pazcAda +44-40 Jain Education Intemad For Private & Personal use only
Page #556
--------------------------------------------------------------------------
________________ %%%* sthigrAmasaMjJAmitvaM prAptaH, tatra hi vegavatI nAma nadI, tAM dhanadevAbhidhaH sArthavAhaH pradhAnamavAnekazakaTasahitaH samutIrNaH, tasya ca goranekazakaTasamuttAraNa to hRdayacchedo babhUva, sArthavAhastaM tatraiva parityajya gataH sa varddhamAnanivAsilo| kApratijAgarito mRtvA tatraiva zUlapANinAmA yakSo babhUva dRSTamayalokakAritAyatane sa pratiSThitaH, indrazarma nAmA pratijAgarako nirUpita ityakSarArthaH // kathAnakazeSam - jAhe so aTTahAsAiNA bhayavaMtaM khomeuM payato tAhe sabo loo saddaM soUNa bhautI, aja so dekjabho mArikhAi, tattha uppalo nAma purANo pAsAvacciyo pariSAyao aIgamahAnimittajANamo jaNapAsAo soUNa mA tirathanaro hojjA, addhi karei, bIbhei ya ratiM gaMtuM, tAhe so vANamaMtaro jAhe saheNa na bIhei tAhe hatthirUveNuvasanaM karei, pisAyaruveNa nAgarUveNa ya, eehivi jAhe na tarai khobheuM tAhe saptavihaM veyaNaM udIrei, taMjahA - sIsaveyaNaM nAsaveSaNaM dasaveyaNaM kaNNaveyaNaM acchiveyaNa nahaveyaNaM piTTiveyaNaM, ekekA peyaNA pAgayajaNassa jIviyaM saMkAmiDaM samatthA, kiM puNa sataci sameyAto !, tAto bhayavaM ujjalAto ahiyAsei, tAhe so devo jAhe na tarai cAleDaM tAhe paristo pAyavaDito khAmei-khamaha mahAragA iti, tAhe siddhatyo kutovi Agato uddhAito bhaNati hai bho ! sUlapANI apatthiyapatthacA na vANasi siddhattharAyaputtaM bhayavaM tirathayaraM, jai eyaM sakko jANai to tumaM nivisayaM karei, tAhe so bhIto duguNaM sAmei, siddhattho se dhammaM kahei, tattha uvasaMto mahimaM karei sAmissa, tattha logo ciMtei so taM devajjayaM mAricA iyAni kIlai, tattha sAmI desUNe cattAri jAme atIva paritAvito pabhAyakAle muduttametaM niddApamAyaM gato, satthi me
Page #557
--------------------------------------------------------------------------
________________ upoddhA niryuko zrIvIracarite // 270 // dasa mahAsumiNe pAsa, taMjahA - tAlapisAto hato, seyasauNo cicakoilo ya dovi ee pajjuvAsaMtA diTThA, dAmadugaM ca surabhikusumamayaM govaggo pajjuvAsaMto, paramasaro vibuddhapaMkajo, sAgaro ya me nitthinno, sUro ya painnarassimaMDalo uggamaMto, aMtehi ya me mANusuttaro pabato veDhito, maMdaraM cArUDho mici, ee sumiNe pAsittANaM paDibuddho, logo pabhAe Agato, uppalo ya iMdasammo ya, te ya accaNiyaM divagaMdhacunnapupphavAsaM ca pAsaMti, bhaTTAragaM ca akkhayasabaMgaM, tAhe so logo sabo sAmissa ukkaTThisIhanAyaM kareMto pAe paDito bhaNai-jahA devajjaeNa devo uvasAmito, mahimaM pakato, uppalovi sAmiM daTThUNa vaMdiya bhaNiyAito -sAmI ! tunbhehiM aMtimarAIe dasa sumiNA diTThA, tesimaM phalaM-jo tAlapisAto hato tamacireNa mohaNijjaM ummUlehisi 1 jo ya seyasauNo taM sukkajhANaM kAhisi 2 jo vicitto koilo taM duvAlasaMgaM paNNavehisi 3 govaggaphalaM te caubiho samaNo samaNI sAvaga sAvigA saMgho bhavissara 4 paumasarAo ya caubihadevasaMghAto bhavissai 5 jaM ca sAgaro tino taM saMsAramuttarihisi 6 jo ya sUro tamacirA kevalanANaM te uppijjihii, 7 jaM antehiM mANusuttaro beDhito taM te nimmalajasakittipayAvo sayalatihuyaNe bhavissai 8 jaM ca maMdaramArUDho si taM sIhAsaNatyo sadevamaNuyAsurAe parisAe dhammaM pannavehisi 9 dAmagadugaM puNa na yANAmi, sAmI bhaNai - he uppala ! jaNNaM tumaM na yANasi taNNaM ahaM duvihaM sAgArANagAriyaM dhammaM paNNavehAmi 10, tato uppalo vaMdittA gato, tattha sAmI addhamA addhamAseNa khamai, esa paDhamo vAsArato 1 / tato sarae niggaMtUNa morAgasaMnivesaM gato, tattha sAmI bAhiM ujjANe Thito, tattha morAgasaMnivese acchaMdo kuMTalaveMTaleNaM jIvai, kuMTalaviMTalaM nAma khaDiyAcuppaDiyAdi, siddhattho ekalato dukkhaM zUlapANikRtA upasargAH dakSa svamAsta tphalaM ca // 270 //
Page #558
--------------------------------------------------------------------------
________________ acchaI, bhayavato pUrya ca ciMtei, tAhe so teNaMteNaM ega govaM volaMtagaM sahAvittA bhaNai, jahiM pahAvito jahiM jimito jaMca jimico paMthe yajaM ca diTuM, divo ya jAriso rattIe sumiNo, taM sarva vAgarei, so AuTTo gaMtuMgAme pariciyANaM kahei, tehiM gAme pakAsiyaM-esa devajato ujjANe tIyANAgayavaTTamANaM jANai, tAhe sabo logo Agato, sadhassa siddhattho bhayavaMtamuheNa vAgarei, logo AuTTo mahimaM karei, logeNa avirahito acchai, tAhe so logo bhaNaietya acchaMdago nAma jANago, siddhattho bhaNai-so na kiMci jANai, tAhe logo gaMtuM bhaNai-tumaM na kiMci jANAsi, devajjato jANai, so loyamajhe appANaM ThAveukAmo bhaNai-eha jAmo jai majjha purato jANai to jANai, tAhe logeNa parivArito ei, bhavavato purato Thito taNaM gahAya bhaNai-eyaM taNaM chijihii na vA?, so ciMtei-jai bhaNai na chijihii to NaM chiMdissaM, aha bhaNai-chijihii to Na chidisaM, tato siddhattheNa bhaNiyaM-na chijihii, so| chidiumADhatto, etyaMtare sakkeNa uvaogo dino, vajaM pakkhittaM, acchaMdagassa aMgulIto dasavi bhUmIe paDiyAto, tAhe logeNa khisito, siddhattho ya se ruho // amumevArtha samAsenAbhidhitsurAhakahA ya satta veyaNa thui dasa sumiNuppaladdhamAse ya / morAe sakAraM sako acchaMdae kuvito // 464 // jabaragamanikA-raudrAH sapta vedamAH zUlapANinA yakSeNa kRtAH, tadanantaraM tenaiva stutiH kRtA, tato daza svapmA bhaga-JF batA dRSTA, utpasya teSAM phalaM jagAda, 'adamAse yatti bhagavAn tatrArddhamAsamarddhamAsaM kSapaNamakArSIt, tato bhagakto mA.sU46 in Education Interational
Page #559
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodAta niyukto CO sAH zrIvIra carite // 27 // - morAyAM gatasya lokaH satkAraM cakAra, zakro'cchandake tIrthakarahIlanApare kupitaH / iyaM niyuktigAthA, etAstvasyA eva zUlapANivyAkhyAnabhUtA mUlabhASyakAragAthA: kRtA sapha. bhImaTahAsa hatthI pisApa nAgeya veyaNAsattAsirakannanAsadaMte naha'cchi piTThI ya sattamiyA ||112muu.bhaa0|| tAlapisAyaM do koilA ya dAmadugameva govaggaM / sara sAgara sUraMto maMdara sumiNuppale ceva // 113 / / muu.bhaa.|| mohe ya jhANa pavayaNa dhamme saMghe ya devlogey| saMsAraM nANa jase dhamma parisAe majjhammi // 114 // muu.bhaa.|| morAe saMnivese bAhiM siddhattha tIyamAINi / sAhai jaNassa acchaMda paosA cheyaNe skko|| 19||pr.|| - prathamataH zUlapANinA bhImo'TTahAsaH kRtaH, tadanantaraM hastI vikurvitaH tataH pizAcaH tato nAgaH, tadanantaraM sapta vedanA udIritAH, tadyathA-'sira'tti zirovedanA, evaM karNavedanA nAsAvedanA dantavedanA nakhavedanA akSivedanA pRSThavedanA ca saptamikA / / yaduktam-'dasa sumiNa'tti tAn daza svapnAnAha-'tAlapisAu'ityAdi, prathamaM tAlapizAcaM dRSTahatavAn , tadanantaraM dvau kokilo, tadyathA-ekaH zveto'paro vicitraH, tato dAmadvayaM, tadanantaraM govarga, tataH saraH, tadanantaraM sAgaraM, tataH sUrya, tato'ntraM, tadanantaraM mandaraM, 'suviNuppale cevatti etAn svapmAn dRSTavAn , utpalazca phalaM kathitavAn , taccedam-yo'sau tAlapizAcaH sa kilaM mohaH, zvetakokilaH zukladhyAna, yastu vicitraH kokilastat kilA // 27 // dvAdazAGgaM pravacanaM, yad dAmadvikaM sa yatizrAvakabhedena dviprakAro dharmaH, govargazcaturvidhaHzrIzramaNasaGgha, padmasarazcaturvidhora | devasaGghAtaH, sAgaraH saMsAraH,sUryo jJAna-kevalajJAnaM,antreNa mAnuSottaraparvataveSTanaM nirmalayazAkIrtipratApaH, mandarArohaNaM dharma vikabhedena mAhaH, vaitako patti etAna Jain Education Internatio For Private & Personal use only
Page #560
--------------------------------------------------------------------------
________________ % % % % % % prajJApayitukAmena sadevamanujAyAH parSado madhye siMhAsane upavezanaM // tato bhagavAn morAkasaMniveze gatvA tatra bahirudyAne hAsthitaH, siddhArthastatra ekAkI sthAtumazakto bhagavataH pUjArtha ca janasya-lokasyAtItAdIni sAdhayati-kathayati, tataH pradveSAt-mAtsaryAdacchandakaH samAgataH, sa tRNasya chedane praznaM kRtavAna-kimidaM truTiSyati na vA?, siddhArthenoktahaina truTiSyati, atrAntare ca zaka upayuktavAn / kathAnakazeSam | tato siddhattho tassa padosamAvanno taM loga bhaNai-esa coro, logo bhaNati-karasa teNa coriyaM !, siddhattho bhaNai* asthi ettha vIraghoso nAma kammakaro!, so pAesu paDito, ahaM sutti, asthi tubhaM amue kAle dasapalapamANaM vaTTayaM | naTThapuSaM ?, Ama asthi, taM eeNa hariyaM, taM puNa kahiM !, eyarasa purohaDe mahiseMduruvakhassa purathimeNaM hatthamettaM gaMtUNa nikkhittaM, vaccaha tattha, khaNi geNhaha, tAhe te gayA, didvaM, AgayA kalakalaM karemANA, api suNeha-asthi iha iMdasammo nAma gahavatI?, tehiM bhaNiyaM-asthi, tAhe so sayameva udvito bhaNai-ahaM, ANaveha, asthi tujhaM UraNao 4. amuke kAle napubo, so eeNa mArittA khaio, aDhiyANi se badarIe dAhiNapAse ukkuruDiyAe nihayANi, te gayA jAva dihANi, tato ukkuTikalayalaM karatA AgayA, tAhe bhaNai-eyaM biiyN| amumevArtha pratipAdayannAha niyuktikAra:taNacheyaMguli kammAravIraghosa mahisiMdu dasapalie / biiyedasammaUraNaga bayarIe dAhiNukuruDe // 465 // acchaMdakastRNaM jagrAha, chedo'GgulInAM khalu devarAjena kRtaH, kAraH-cIraghoSo nAma karmakArastatsambaMdhyetena daza % -04-30- 25 For Private & Personal use only
Page #561
--------------------------------------------------------------------------
________________ spoddhAtaniryukto zrIvIra- carita acchandakA // 272 // palapramANaM karoTakaM gRhItvA mahipenduvRkSasyAdhaH sthApita, ekaM tAvadidaM, dvitIyamindrazarmaNa uraNako'nena bhakSitaH, tasyAsthIni ghAdyApi badaryA adho dakSiNe pAca~ utkuraTikAyAM tiSThanti // tato siddhattho bhaNai-taiyaM puNa avaccaM, alAhi teNa kahieNa, tAhe te nibaMdhaM kareMti, pacchA bhaNai-bhajjA se kahihei, sA puNa tassa ceva chiddANi maggamANI acchai, tAhe tAe suyaM-jahA so vidhaMmito aMgulIto se chinnAto, sA ya teNa tadivasaM piTTiyA, sA ciMteinavari eu gAmo tAhe sAhAmi, AgayA te, gAmapurisA pucchiti, sA bhaNai-mA se nAma giNhaha, bhagiNIe paittaNaM karei, mamaM necchai, tAhe ukkuhiM karemANA taM bhaNaMti,-esa pAvo, evaM tassa uDDAho jAto jahA na ko'pi bhikkhapi dei, tAhe so appasAgAriyaM Agato bhaNai-bhayavaM! tunbhe annatthavi pujA, ahaM kahiM jAmi ?, tAhe aciyattoggahottikAUNa |sAmI niggato, tato vaccamANassa aMtarA do vAcAlAto-dAhiNavAcAlA ya uttarA cAvAlA ca, tAsiM doNhavi aMtarA do nadIto, taMjahA-suvaNNavAlugA ruppavAlugA ya, tAhe sAmI dAhiNacAvAlAto saMnivesAto uttarAcAvAlaM baccai, tattha suvaNNavAlyAe nadIe puliNe kaMTiyAe taM vatthaM vilaggaM, sAmI gato, puNo avaloiyaM, kiM nimittaM ?, kei| bhaNaMti-jahA mamattIe, avare bhaNaMti-kiM thaMDille paDiyaM athaMDille vA !, aNNe bhaNaMti-sahasAkAreNaM, keI puNa evaM| vayaMti-sulabhaM vatthapattaM sissANaM bhavissai dulahaM vA!,eyanimittamavaloiyaM, taM ca bhagavayA terasa mAse ahAbhAveNa dhariyaM, tato vosiriyaM, tato sAmI acelae viharai, taM ca teNa piuvayaMsadhijjAieNa gahiya, tuNNAgassa uvaNIyaM, sayasahassamollaM jAyaM, imassavi paNNAsaM sahassAI paNNAsaM sahassAI jAyAI // amumevArthamAha Jain Education Internativ www a library org
Page #562
--------------------------------------------------------------------------
________________ sahayamavacaM bhajjA kahae nAhaM tato piuvyNso| dakkhiNacAvAla suvannavAluyA kaMTae vatthaM // 466 // 5 tRtIyaM punaH padamavAcyaM, tat tasyaiva bhAryA kathayiSyati, nAI, sA kathitavatI, tato bhagavAn nirgataH, tataH pitR-1|| 6 vayasyo dakSiNacAvAlAt sannivezAduttaracAvAlaM prati prasthitasya bhagavato vakhaM suvarNavAlukAyA nadyAH puline kaNTake lagnaM gRhItavAn // tAhe sAmI uttaravAcAlaM vaccai, tattha aMtarA kanakakhalaM nAma AsamapadaM, tattha do paMthA-ujjugo vaMko ya, jo so ? sajjugo so kaNakakhalamajjheNaM baccai, vaMko pariharaMto, sAmI ujjugeNa pahAvito, govAlehiM vArito-devajagA! mA eeNa maggeNa gacchaha, ettha diTThIviso sappo acchai, sAmI jANai-jahA sa bhavito saMvujjhihii, tAhe gato, gaMtUNa jakkhagharamaMDaviyAe paDimaM Thito, so puNa sappo ko putvabhave Asi!, bhaNNai-khamago, pAraNage khuDDaeNa samaM vAsiyabhattassA gato, teNa maMDukiyA virAhiyA, so khuDueNa paDicoito, tAhe so annaM matelliyaM darisei, bhaNai-imAvi mae mAriyA, jAto loeNa mAriyAto tAto sabAto darisei, tAhe khuDueNa nAyaM-viyAle Alohii, so viyAle AvassagaAloyaNAe AloitA niviTTho, khuDugo ciMtei-nUNaM se vissariyaM, tAhe saMbhAriyaM, ruTo khuDDugassa AhaNAmitti uddhAito, tattha khaMbhe AvaDito mato, virAhiyasAmanno joisiesu uvavanno, tato cuto kaNagakhale paMcaNhaM tAvasasayANaM kuLavaissa bhAriyAe tAvasIe uyare Agato, dArago jAto, tattha se kosiutti nAmaM kayaM, so aIvapuvabhavasahAveNa | caMDakovo, tattha ya ame'vi atthi kosiyA, tato tassa caMDakosirati nAma kayaM, so ya kulavatI mato, pacchA so Jain Education Interna l T
Page #563
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapodAta- kuvalatI jAto, so tattha vaNasaMDe mucchito, tasiM tAvasANaM tANi phalANi na dei, te alabhatA gayA disodisiM caNDako niyuko ja'vi tattha govAlAI ei taMpi haMtUNa dhADei, tassa ya adUre seyaviyA nAma nagarI, tato rAyaputtehiM AgaMtUNa virhie| zikAdhizrIvIra- 18so vaNasaMDo paDiniveseNa bhaggo viNAsio ya, tassa govAlaehiM kahiyaM, so tayA kaMTiyANaM gato Asi, tato kaMTi- kAra: carite yAto chaDDittA parasuhattho roseNa dhamadhamaMto gato, kumArehiM divo AgacchaMto, taM dahaNa palAyA, so parasuhatyo padhAvato khuI AvaDiUNa paDito, so kuhADo uddho Thito, tattha se siraM dobhAge kayaM, tattha mato tammi vaNasaMDe diTThIviso sappo 273 // jAto, taNa roseNa lobheNa ya taM vaNasaMDaM rakkhai, te tAvasA save daDDA, je ahagA te nahA, so tisaMjhaM vaNasaMDaM pari-1 ciUNa jaM sauNagamavi pAsai taM dahai, tAhe sAmI teNa diho, tato Asurutto mamaM na jANasi ?, sUraM nigjhAettA pacchA sAmi paloei, sona Dajhai jahA anno, evaM do tinni vAre, tAhe gaMtUNa Dasai, avakkamai mA me uvari paDihika tahavina marai, evaM tinni vAre, tAhe paloyaMto amariseNaM acchai, tassa bhagavato rUvaM pecchaMtassa tANi visabhariyANi acchINi vijjhAiyANi sAmiNo katisommayAe, tAhe sAmiNA bhaNiyaM-uvasama! bho. caMDakosiyA!, tAhe tassa IhApohamaggaNagavesaNaM kareMtassa jAIsaraNaM samuppaNNaM, tAhe tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM kareMtoM maNasA bhattraM paJcakkhAi, tittha garo jANai, tAhe so bile tuMDaM choTUNa Thito, mA'haM ruho saMto loga mAreha, sAmI tattha aNukaMpaNahAe acchai, sAmi // 27 // hai dahaNa govAlavacchavAlA alliyaMti, rukkhehiM AvarittA pAhANe khivaMti, na calaitti allINA, kaThehiM ghaTTito, tahavi na phaMdai, tAhe logo AgaMtuM sAmi vaMdittA taMpi sappaM vaMdati mahati a, annAo ya ghayavikkaNiyAto taM sappaM ghenn| Karnak For Private & Personal use only
Page #564
--------------------------------------------------------------------------
________________ %0070-045 . cAha- %%% hAmakkhaMti, tato so pivIliyAhi gahito, taM veyaNaM sammaM ahiyAsei, addhamAse kAlagato mAre uvavanno // amu mevArthamupasaMharannAha| uttaracAvAlaMtara vaNasaMDe caMDakosio sappo / na DahI ciMtA saraNaM joisa kovAhi jAo'haM // 467 // uttaracAvAlAntaravanakhaNDe caNDakozikaH sarpaH, sa bhagavantaM na dadAha, tatazcintA vabhUva, tadanantaraM jAtismaraNaM yathA'haM jyotiSkaH krodhAdahirjAto'hamiti akSaragamanikA, bhAvArthaH prAgukta eva // uttaracAvAlA nAgaseNa khIreNa bhoyaNaM dinnaM / seyaviyAe padesI paMcaraho nnejraayaanno||468|| uttaracAvAlo nAma sannivezaH, tatra bhagavAn pakSakSapaNapAraNake gataH, tatra nAgasenena kSIrabhojanena pratilAbhitaH, paJca divyAni prAdurbhUtAni, tataH zvetAmbyAM nagaryA gataH, tatra pradezI rAjA, sa bhagavato mahimAM kRtavAn, tathA paJcabhI rathairAgatA ye pradezipAce nijA eva nijakA yakagotrA rAjAnaste'pi mahimAM kRtavantaH // eSo'kSarArthoM, bhAvArthaH kathAnakAdavaseyaH, taccedamhA tato sAmI uttarAcAvAlaM gato, tattha pakkhakkhamaNapAraNe nAgaseNeNa gAhAvaiNA khIrabhoyaNeNa paDilAbhito, paMca divANi pAunbhUyANi, tato seyaviyaM gato, tattha paesI rAyA samaNovAsato bhayavato mahimaM karei, tato bhayavaM surabhipuraM vaJcai, tattha aMtarAe NijayA rAyANo paMcahiM rahehiM eMti paesiranno pAsaM, tehiM tattha sAmI vaMdito pUito ya, tato sAmI surabhipuraM gato, tattha gaMgA uttariyabA, tattha siddhajatto nAma nAvito, khemilo nAma sauNajANato, tatva % % 2-% For Private & Personal use only
Page #565
--------------------------------------------------------------------------
________________ upoddhAtanAvAe logo vilaggai, etthaMtare kosieNa mahAsauNeNa vAsiyaM, kosio nAma ulUgo, khemileNa bhaNiyaM-jArisa surabhipure niyuktI dANa bhaNiyaM tArisaM amhehiM mAraNatiyaM pAviyavaM, kiMtu imassa mahAripissa pahAveNa muccIhAmo, sA ya nAvA pahA-16 zrIvIra viyA, sudADheNa nAgakumArarAeNa bhayavaM! nAvAe Thito diTTho, tassa kovo jAto, so ya kira jo so sIho vAsudeva-14 carite taNe mArito so saMsAraM bhamiUNa sudADho nAgo jAto, so saMvaTTagavAyaM viuvittA nAvaM ubboleuM icchai, ito ya|| kaMvalasaMbalANa AsaNaM caliyaM / kA puNa kaMbalasaMbalANaM uppattI! 274 // maharAe nayarIe jiNadAso vANiyao saddho, sAmIdAsI sAviyA, do'vi ahigayatattANi, pariggahiyapariggahapa-1 rimANaNi, tehiM cauppayassa paccakkhAyaM, tato divasadevasiyaM gorasaM geNhaMti, tattha AbhIrI gorasaM gahAya AgayA. saa| tAe sAviyAe bhannai-mA tuma annattha bhamAhi, jattiyaM ANasi tattiyaM geNhAmi,evaM tAsi saMgayaM jAyaM, imAvi se gaMdhapudiyAideDa iyarI kaiyAto duddhaM dahiM vA dei, evaM tAsiM daDhaM sohiyaM jAyaM, annayA tAsiM govAlANaM vIvAho jAto, tADe tANi nimaMti, tANi bhaNaMti-amhe bAulANi na tarAmo gaMtuM, jaM tattha uvajujjai bhoyaNe kaDugabhaMDAi vatthANi AbharaNANi dhavapuSphagaMdhamallAi vA taM tehiM dinnaM, tehiM atIva sohAviyaM, logeNa salAhiyANi, tehiM tadvehiM do tivaHIrisA goNapoyayA daDhasarIrA uvaTThaviyA kaMbalasaMbaletti nAmeNaM, tANi necchaMti, balAvi baMdhiUNa gayANi, tAhe tenn||||274|| sAbaNa ciMtiyaM-jaha muccIhaMti to logo bAhida, tA etva ceva acchaMtu, phAsugacArI kiNiUNaM dijai, evaM posi-18 ti, so'vi sAvato ahamicauddasIsuM uvavAsaM karei, putvayaM ca vAei, te'vi taM soUNa bhaddayA jAyA, saNNiNo AKACKAGESEARS Jain Education Interation For Private & Personal use only
Page #566
--------------------------------------------------------------------------
________________ FACACANCCCCCCCCCC ya, jahivasaM sAvago na jemei tadivasa na jemeti, tassa sAvagassa bhAvo jAto-jahA ime bhaviyA uvasaMtA, abbha-15 hio ya neho jAto, te svassiNo, tassa ya sAvagassa mitto, tattha bhaMDIramaNajattA, tArisA natthi annassa baillA, tAhe te bhaMDIe joitA NIyA aNApucchAe, tattha aNNeNavi aneNavi samaM vAdaM kAriyA, tAhe chinnA, teNa te ANe baddhA, na caraMti na ya pANiyaM piyaMti, jAhe sabahA necchaMti tAhe so sAvato bhattaM paJcakkhAi namokkAraM ca dei, te kAThagayA nAgakumAresu uvavannA, ohiM pauMjaMti, jAva pecchaMti titthagarassa uvasarga kIramANaM, tAhe NehiM ciMtiyaM-alAhi tA aneNa, sAmi moemo, AgayA, egeNa nAvA gahiyA, ego sudADheNa samaM junjhai, so mahiDigo, tarasa puNa cavaNakAlo, ime Nu ahuNovavannayA, so tehiM parAito, tAhe te nAgakumArA titthayarassa mahimaM kareMti, sattaM rUvaM ca gAyaMti, evaM logo'vi / tato sAmI uttinno, tattha devehiM surahigaMdhodayavAsaM pupphavAsaM ca vuDhe, te'vi pddigyaa|| amu. mevArthamupasaMharannAhasurabhipura siddhadatto gaMgA kosiya viU ya khemalato / nAgasudA sIhe kaMbalasabalANa jiNamahimA // 46 // mahurAe jiNadAso AbhIra vivAha goNa uvvaaso| bhaMDIramaNamitta bacce bhatte nAgohiAgamaNaM // 47 // vIravarassa bhagavato nAvArUDhassa kAsi uvasaggaM / micchAdiTiparaddhaM kaMvalasabalA samuttAre // 471 // surabhipuraM bhagavAn gataH, tatra gaGgA nAma nadI, siddhayAtro nAma nAvikaH, tatra nAvamArohati, jane kauziko mahAzakunAparapayoyo vAsitavAn , khemalakazca zakuna vidvAn avAdIta-yadi parametasya bhagavataH prabhAvena jIvAma iti, For Private & Personal use only
Page #567
--------------------------------------------------------------------------
________________ kambalaza niyuktI vara upoddhAta- atrAntare nAgo-nAgakumAraH, sudaMSTranAmA siMhajIvo, bhagavata upasarga kartumArabdhavAniti zeSaH, kambalazavalau ca nAga- takumArau taM vArayitvA jinasya bhagavato mahimAM ckrtuH|| kambalazabalotpattiM darzayati-'mahurAe'ityAdi, mathurAyAM jinazrIvIra- dAsaH pAvakaH, tatparicitasyAbhIrasyAnyena AbhIreNa saha vivAhastasmin jinadAsenopaSTambhe kRte paritoSavazAt AbhIcarite sAreNa jinadAsasya gauNau-balIvauM samarpitau, tayoH zrAvakasaMsargato'STamIcaturdazyorupavAsaH, to cAnyadA 'bhaMDIra'tti bhaNDIravaTayakSayAtrAnimittaM mitreNAnApRcchayA nItI, tatra 'dhatti dhAvito, truTitau ceti zeSaH, tato bhakta pratyAkhyAte // 275 // sati nAgakumArepUtpannau, tadanantaramavadhiprayojanaM, tato bhagavataH samIpe AgamanaM, kimarthamityata Aha-'vIravarasse'tyAdi, vIravarasya bhagavato nAvArUDhasya mithyAdRSTiH sudaMSTanAmA nAgakumAro'kArSIt , (upasarga) tato bhagavantamupasargayituM prArabdhaM, kambalazabalo nAvamuttAritavantau // tato bhayavaM dagatIrAe IriyAvahiyaM paDikkamiDa patthito, tato naipuliNe bhayavato madhusisthacikhale pAdesu lakkhaNANi dIsaMti, tattha pUso nAma sAmudito, so tANi pAsiUNa ciMtai-esa cakkavaTTI haiegAgI, vaccAmi NaM vAgaremi, to mama etto bhogA bhavissaMti, sevAmi NaM kumAratte, sAmIvithUNAgasaMnivesassa bAhiM paDima Thito, tattha so sAmI pecchiUNa ciMtei-aho me palAlaM ahiMjiyaM, eehiM lakkhaNehiM jutto kiM eyAriso samaNo hoi ?, tA alAhi, cayAmi eyaM, ito ya sakko devarAyA paloei-ajja kahiM sAmI viharai!, tAhe pecchati sAmi ta. ca pUsaM, tato Agato sAmi vaMdittA bhaNai-bho pUso! tuma lakkhaNaM na yANasi, eso aparimiyalakkhaNo, tAhe sakko abhitaraM lakkhaNaM vaNNei, 'rudhiraM gokSIragaura mityAdi, zAstraM na bhavatyalIka, esa dhammavaracAuraMtacakkavaTTI deviMda // 275 // For Private & Personal use only
Page #568
--------------------------------------------------------------------------
________________ *stery- nariMdamahito bhaviyajaNakumuyANaMdakArao bhavissai, tato sAmI rAyagihaM gato, tattha nAlaMdAe vAhiriyAe taMtuvAyasAlAe egaMmi padese ahApaDirUvaM uggahamaNuNNavittA paDhamaM mAsakkhamaNamupasaMpajjittANaM vihri| teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM maMkhalI nAma maMkhe, tasta bhaddA bhAriyA gudhiNiyA, saravaNe sannivese bahulassa mAhaNassa gosAlAe pasUyA, gonnaM nAma kayaM gosAlotti, saMvahito maMkhasippa ahijito, cittaphalayaM karei, ekalato viharatato rAyagihe taMtuvAyasAlAe paTTito, jattha sAmIdvito tattha vAsAvAsamuvAgato, bhayavaM mAsakkhamaNapAraNe anbhitare vijayassa ghare viulAe bhoyaNavihIe paDilAbhito, paMca divANi pAunbhUyANi, gosAlo suNittA Agato, divANi paMca divANi pAumbhUyANi, bhaNai-bhayavaM! ahaM tujha sIsotti, sAmI tusiNIto niggato, viiyamAsakkhavaNaMmi Thito, biiyapAraNage ANaMdassa ghare khajavihIe, taie sudaMsaNassa ghare sabakAmaguNieNaM, tato cautthaM mAsakkhamaNamupasaMpajittANaM viharai // abhihitasaGgrahaNAyedamAha thUNAe bahiM pUso lakkhaNamabhitare ya deviNdo| rAyagihataMtusAlA mAsakkhamaNaM ca gosaalo||472|| maMkhalimaMkha subhaddA saravaNa gobahulageha gosAlo / vijayANaMda sunaMde bhoyaNa khaje ya kAmaguNe // 473 // thUNAyAM saniveze bahirbhagavAn pratimAsthitaH, puSpo lakSaNaM nirIkSitavAn, abhyantaraM ca lakSaNaM devendro'cakathata, tato bhagavAn rAjagRhe tantuvAyazAlAyAM mAsakSapaNamakArSIt, gozAlo'pi tatrAgataH, gozAlotpattiM kathayati'maMkhalI'tyAdi, maGkalirnAma maGkhaH, tasya subhadrA bhAyo, zaravaNaM sannivezaH, tatra govahulagRhe-gobahulanAmakabrAhmaNa NOROS* For Private & Personal use only
Page #569
--------------------------------------------------------------------------
________________ upoddhAta- gozAlAyAM prasUtA, dArakasya guNaniSpannaM nAma gozAla iti, bhagavataH prathama pAraNakaM vijayasya gRhe vipulabho- gozAlakaniyuktIjanavidhinA, dvitIyamAnandasya gRhe khAdyavidhinA, tRtIyaM sunandasya gRhe sarvakAmaguNaM, bhAvArthaH zeSaH praagevoktH|| mIlanaM zrIvIra ___gosAlovi kattiyapunnimAe divasato pucchai-kimahaM aja bhattaM labhejA ?, siddhattheNa bhaNiyaM-kohavakUraM aMbileNa carite kUDagarUvaM ca dakkhiNaM, so navariM sabAyareNa hiMDito, evaM teNa bhaMDIsuNaeNeva na kiMci saMbhAiyaM, tAhe avaraNhe ekeNa // 276 // kammakAraeNaM aMbileNa kUro dino, tAhe jimito, svago ya se dakkhiNaM dinno, teNa parikkhAvito jAva kUDago, tAhe| bhaNai-jeNa jahA bhaviyava nataM bhavai annahA, lajito Agato, tato bhayavaM cautthamAsakkhamaNapAraNage nAlaMdAto niggatUNa kollAgasannivesaM gato, tattha bahulo mAhaNo mAhaNe bhoyAvei ghayamahusaMjutteNaM paramantreNa, tAhe teNa sAmI paDilAbhito, paMca divAI pAunbhUyAI, gosAlo'vi taMtuvAyasAlAe sAmi apecchamANo rAyagihe sabhitaravAhire gavesei, jAhe na DU pecchai tAhe niyagovakaraNaM dhIyArANa dAuM sauttaroDha muMDaNaM kAuM gato kollAgaM, tattha bhayavato milito, tato bhayo gosAleNa sama suvaNNakhalayaM vaccai, tatthaMtarA govAlagA vaiyAhiMto khIraM gahAya mahallIe thAlIe navaehiM taMdulehi 4ApAyasaM uvakkhaDaMti, tato gosAlo bhaNai-eha bhayavaM! ettha bhuMjAma, siddhattho bhaNai-esa nimmANaM ceva na vaccai, esa4 // 276 // lAbhajihii ulluhijaMtI, tAhe so asaddahato te govae bhaNai-tItANAgayajANato bhagai-esA thAlI bhajihii, to payaceNa sArakkhaha, tAhe payacaM kareMti, vaMsavidalehiM sA baddhA thAlI, tehiM atibahuyA taMdulA chUDhA, sA phuTTA, pacchA / kakArA Main Education Internatione For Private & Personal use only
Page #570
--------------------------------------------------------------------------
________________ SACRACAkATakara govAlANaM jaM jeNa kavellaM AsAiyaM so tattha ceva pajimito, teNa na laddhaM, tAhe suduyaraM niyatiM gehai // amumeva kathAnakokamarthamupasaMjihIrSurAha kullAga bahula pAyasa divaM gosAla daddU paJcajA / bAhiM suvaNNakhalae pAyasathAlI niyaigahaNaM // 474 // H kollAkaH sannivezaH, tatra bhagavate bahulo nAma brAhmaNaH pAraNake pAyasaM dattavAna, tato divyAni prAdurbhUtAni, tAni gozAlo dRSTA pravrajyAM pratipannaH, sottarauSThaM muNDanaM kRtavAn ityarthaH, tato bhagavAna gozAlena saha suvarNakhalaM gataH, tsy| ||bahiH pAyasasthAlI bhagnA, tato vizeSato niyatesrahaNaM, bhAvArtha ukta eva // | tato sAmI baMbhaNagAmaM gato, tattha naMdo ya uvaNaMdo ya duve bhAyaro, gAmassa do pADagA, ego naMdassa viito uvana-1 dassa, tato sAmI naMdassa pADayaM paviTTho naMdagharaM ca, tattha dosINeNa paDilAbhito naMdeNa, gosAlo uvaNaMdassa pADayaM pavicho uvaNaMdassa gharaM ca, teNa uvanaMdeNa saMdig-dehi bhikkhaM, tattha na tAva velA, tAhe sIyalo kuro nINito, so taM na icchA, pacchA sA teNa uvanaMdeNa dAsI bhaNiyA-eyassa ceva uvari chuhasu, chUDho, so appattieNa bhaNai-jai mama dhammAyariyassa atyi tavo vA teo vA to eyassa gharaM DaljhaTa, tattha ahAsaMnihiehiM vANamaMtarehiM mA bhayavato (vao) aliyaM houtti taM gharaM daha, tato sAmI niggato, caMpaM gato, tattha vAsAvAsaM ThAi, tattha domAsieNaM khamaNeNaM khamai, paDima ThAiThANu kuDugo, amumevArthamupasaMharanAha bhaNagAme naMdovaNaMda uvaNaMda teya pddhe| caMpA dumAsakhamaNo vAsAvAsaM muNI khamaha // 475 // mA.sa.47 Jain Education Internation .pl For Private & Personal use only
Page #571
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodAta brAhmaNagrAme nandopanandau bhrAtarau, tatropanandasya gRhe tejasA 'paDuddhe dagdhe bhagavAn camAM gataH, tatra varSAvAsaM| niyukIkRtvA dvimAsakSapaNena muniH-bhagavAn kSapayati // varNakhala. zrIvIra-12 tato parimaM domAsiyapAraNaya bAhiM pArittA kAlAyaM nAma sannivezaM gato gozAleNa sama, tattha bhayavaM sunnaghare paDimaMbAmaNagrAcarite JA Thito, gosAlo'vi tassa dArapahe Thito, tattha sIho nAma gAmauDaputto vijjumatIe govidAsIe samaM taM ceva sunnagharaM macaMpAsu paviTTho, tattha teNa bhaNNai-jai ettha samaNo vA mAhaNo vA pahiko vA koI Thito so sAhau jA annatthara // 27 // baccAmo, sAmI tuNhikkato acchai, gosAlo'vi tuNhikko, tANi acchittA niggayANi, gosAleNa sA mahilA chikkA, sA bhaNai-esa ettha koi acchai, teNa abhigaMtUNa piTTito, esa dhutto aNAyAraM karitANi pecchaMtato acchai, tAhe sAmi bhaNai-ahaM ekalo piTTijAmi, tumbhe na vAreha, siddhatyo bhaNai-kIsa sIlaM na rakkhasi ?, kiM amhe hannAmo?, kIsa vA aMto na acchasi ?, jaM dAre Thito cesi, tato niggaMtUNa sAmI pattakAlayaM nAma gAmaM gato, tatthavi taheva suNNaghare paDimaM Thito, gosAlo teNabhaeNaM taddivasaM aMto Thito, tattha khaMdo nAma gAmauDaputto appavANijjiyAe dAsIe daMtilliyAe samaM niyamahelAe lajaMto tameva suNNagharaM gato, tehivi taheva pucchiyaM, taheva tuhikko acchai, jAva tANi NiggacchaMti, tAhe gosAleNa hasiyaM, tAhe puNo'vi piTTio, tAhe sAmi khiMsai-amhe hammAmo tujjhe // 277 // na vAreha, kiM amhe tujhe olagAmo?, tAhe siddhatyo bhaNai-appadoseNa hammasi, kiM tuDaM na rakkhasi // amumevArthamupasaMharannAha Jain Education Interational
Page #572
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAlAya sunnagAre sIho vijjumai guTTidAsIya / khaMdo dattiliyAu pattAlaga sunnagArammi // 476 // kAlAye sanniveze gozAlakena saha gatvA zUnyAgAre sthitaH, tatra siMho nAma vidyudvatyA goSThIdAsyA saha ramaNaM kRtavAn , tena gozAlaH kadarthita iti zeSaH, tato nirgatya dvitIyadivase patrAlaye grAme zUnyAgAre gozAlakena saha sthito bhagavAn , tatra skandako nAma grAmakRTaputro dattilikayA nijadAsyA saha vyApRtavAn , tenApi gozAlakaH kadarthita iti | gamyam , eSo'kSarArthaH, bhAvArtha ukta eva // ___ tato bhagavaM kumArAe saMnivese gato, tattha paramaNije ujANe paDimaM Thito, ito ya pAsAvaJcijo muNicaMdo nAma thero bahusissaparivAro tammi saMnivese kRvaNayassa kuMbhagArarasa sAlAe Thito, so ya jiNakappapaDima (kamma) karei, sIsaM gacche ThAvittA sattabhAvaNAe appANaM bhAvei, jiNakappaM hi paDivajaMtassa paMca bhAvaNAto bhavaMti, tadyathA- tapobhAvanA, | sattvabhAvanA sUtrabhAvanA ekatvabhAvanA balabhAvanA ca, uktaM ca-"taveNa satteNa sutteNa, egaceNa baleNa ya / tulaNA paMcahA vuttA, jiNakappaM paDivajato // 1 // " sattvabhAvanA'pyupAzrayAdibhedAt paJcadhA, tathA coktam-"paDhamA 4 uvassayamI viiyA vAhi taiyA caukami / sunnaharaMmi cautthI paMcamiyA taha masANami // 1 // " so biiyAe taha satta5 bhAvaNAe appANaM bhAvei, gosAlo sAmi bhaNai-esa desakAlo hiMDAmo, siddhattho bhaNai-aja amha aMtaraM, pacchA so hiMDeto pAsAvaJcije pAsai, bhaNai ya-ke tujjhe, te bhaNati-amhe samaNA niggaMthA, so bhaNai-aho niggaMdhA, imohai| me ettio gaMdho kahiM tumbhe niggaMthA ?, so appaNo Ayarie vaNNeti, eriso mahappA, tumbhezya ke !, tAhe tehi
Page #573
--------------------------------------------------------------------------
________________ upoddhAta bhaNNai-jAriso tuma tAriso dhammAyario te sayaMgahiyaliMgo, tAhe so ruTo mama dhammAyariyaM savahatti, jai mm| kAlAkapa niyuktI dhammAyariyassa asthi tavo to tujhaM paDissato Dajhau, te bhaNaMti-na tumbhANaM bhaNieNaM amhe DanjhAmo, tAhe so bAlakayoH zrIvIra- gato sAhaha sAmissa-aja mae sAraMbhA sapariggahA samaNA diTThA, taM sabaM sAhei, tAhe siddhattheNa bhaNito-te pAsAvacarite cijA sAha, na te DajhaMti, tAhe rattI jAyA, te muNicaMdA AyariyA uvasmayassa bAhiM paDimaM ThiyA, so kRvaNato tahi 18| vasaM seNipurisehiM samaM pAUNa viyAle ei mattellato jAva pAsai to muNicaMdAyarie, so ciMtei-coratti, teNa te gle| // 278 // gahiyA, te nirussAsA kayA, na ya jhANAto kaMpiyA, tesiM kevalanANaM uppannaM, AuM ca niSTiyaM siddho, tattha ahAsaMnihiehiM vANamaMtarehi mahimA kayA, tAhe gosAlo bAhiM Thito pecchai deve uppayanivayaMte, so jANai-esa so pddissto|| Dajjhai, so sAmissa sAhei-bhayavaM! tesiM paDiNIyANaM gharaM Dagjhai, siddhatyo bhaNai-na tesiM paDissato ujjhai tesiM Ayariyassa kevalanANamuppannaM, soya siddhiM gato, tassa devA mahimaM kareMti, tAhe sa ciMtei-jAmi pecchAmi, gato so| taM teyapaesa, tAva devA mahimaM kAUNa gayA, tAhe tassa taM gaMdhodagaM puSphavAsaM ca daTTaNa abhahito hariso jAto, to tatsa| hasIse uDuvei-are tujjhe na kiMci jANaha, erisagA ceva voDA hiMDaha, Ayariyapi kAlagayaM na yANaha, sarva rattiM subaha.! vAhe te jANaMti esa saccayaM ceva pisAo, ratipi hiMDai, tato tassa saddeNa uThThiyA, gayA AyariyasagAsaM, jAva pecchaMti 278 // kAlagayaM, tAhe te addhiti kareMti-amhehiM AyariyA na nAyA kAlagayA, to so'vi gosAlo te camaDhittA gato, tAhaha sAmI corAgasaMnivesaM gato, tattha cAriyattikAUNa uMvAlagA agaDe pakkhivijaMti, puNo'vi uttArijaMti, tattha tAva paDhama Jain Education international www.nelibrary.org
Page #574
--------------------------------------------------------------------------
________________ kara * gosAlo pakkhico, sAmI na, tAva tattha somA jayaMtI ya uppalassa bhagiNIo pAsAvaccijA do parivAiyAto,na taraMti pavaja kAuM tAhe paribAiyattaNaM kareMti, tAhi suyaM-kevi do jaNA DhekuyAdavarakeNaM uddhaM laMbamANA baddhA baddhA agaDe pakkhivijjati, puNo ucArijaMti, tAto puNa jANaMti jahA caramatitthayaro pavaito, tAto tattha gayAto, jAva pecchaMti, tAhiM moito, te ya uddhaMsiyA-aho viNassiukAmaci, tehiM bhaeNa khAmiyA mahiyA ya // amumevArthamupasaMharannAha| muNicaMda kumArAe kUvaNaya caMparamaNijjaujANe / corA cAria agaDe soma jayaMtI uyasamaMti // 477 // kumArA nAma sannivezaH, tatra caMparamaNIye udyAne bhagavAn pratimA pratipannaH, itazca municandro nAma pArzvanAthasantAnavattI AcAryaH, taM kUpanako nAma kuMbhakAro mAritavAn , tadanantaraM bhagavAn corAke sanniveze, cArikAvetAviti gRhItvA| avaTe-jalarahite kUpe davarikayA baddhau lambamAnau prakSipyete, uttAryete ca, tatra somAjayantyau rAjapuruSAn upazamayataH, da So'kSarArthoM, bhAvArthaH prAgeva kthaankenokH|| | tato bhayavaM pidvipaM gato, tattha vAsArattaM karei, tattha cAummAsiyaM khamaNaM kareMto vicittaM paDimAi karei, tato bAhiM pAritA kayaMgalaM gato, tattha dariddatherA nAma pAsaMDatthA sAraMbhA samahilA, tANa vADagassa majjhe devaule tattha sAmI paDima Thito, tadivasaM ca sapphusiyaM (sIyaM) paDei,tANaM ca tadivasaM jAgarao,te samahilA gAyaMti, tattha gosAlo bhaNaieso'vi nAma pAsaMDo bhaNNai sAraMbho samahilo ya, savANi ya egasarANi gAyaMti vAyati ya, tAhe so tehiM nicchUDho, so tattha mAhamAse teNa sIeNa satusAreNa acchati saMkucito, tehiM aNukaMpatehiM puNo'vi pavisito, puNo'vi bhaNai, a avara bhAvArthaH prAga R% vAsAratta kamAyA sAraMbhA samArasamahilA gAyAta 1 For Private & Personal use only
Page #575
--------------------------------------------------------------------------
________________ kumArAkapRSThacampA. kRAMgaleSu upodAta-16 puNo'vi nINito, evaM tinni vAre nicchUDho pavesito ya, tao bhaNai-jai amhe phuDaMbhaNAmo nicchubhAmo, tattha annehiM niyuktI bhannai-esa devajagassa ko'vi pIDhiyAvAho chattadharo vA Asi to tuhikA acchaha, sahANi AujjANi khaDakhaDAveha zrIvIra-18|jahA se saddo na subai // amumevArtha savipannAhacarite piTThIcaMpA vAsaM tattha caummAsieNa khamaNeNa / kayaMgala deulavarise dariddatherANa gosaalo|| 478 // bhagavAn pRSThacampAyAmAvAsaM (varSAvAsaM ) kRtavAn , tatra cAturmAsikena kSapaNena kSapitavAn, tato bahiH pArayitvA // 279 // kRtAgalasaMniveze devakule pratimayA sthitaH, tatra bahistupAre varSati daridrasthavirANAM jAgarake tAn prati virUpabhASaNena testrIn vArAn gozAlo bahiH kSiptaH, eSA'kSaragamanikA, bhAvArtha ukta eva // tato sAmI sAvatthiM gato, tattha sAmI vAhiM paDimaM Thito, gosAlo sAmi pucchai-tubbhe Agacchaha ?, siddhattho bhaNai-aja amha aMtaraM, so bhaNai-aja kiM labhAmi ahamAhAraM?, siddhatyo bhaNai-tumae aja mANusamaMsa khAiyavaM, so| bhaNai-taM aja jememi jattha maMsasaMbhavo nasthi, kiMmaMga puNa mANusamaMsaM ?, so hiMDato tattha sAvatthIe nayarIe piudatto / nAma gAhAvatI, tassa siribhaddA nAma bhAriyA, sA ya niMdU, niMdU nAma maraMtaviyAiNI, sA sivadattaM nAma nemittiyaM pucchaikahaM nAma puttabhaMDaM jIvejA!, so bhaNai-jo sutavassI tassa taM ganbhaM atIva pakkhAliUNa saNhakhaMDANi kAUNa pAyaseNa saha | paittA deha, tassa ya gharassa annatohuttaM dAraM kareja, mA so jANittA Dahihii, evaM te virANi puttabhaMDANi bhavissaMti, tAe tahA karya, gosAlo ya hiMDato taM gharaM paviTTho, tassa so pAyaso ghayamahusaMjutto dino, teNa ciMtiya-ettha maMsaM kato // 279 // lain Educatan Intera For Private Personal Use Only T
Page #576
--------------------------------------------------------------------------
________________ ACAD kA bhavissai, tAhe tuDeNa bhutaM, gaMta bhaNai-ciraM te nemittiyattaNaM kareMtassa aja navari phiDito, siddhattho bhaNai-na visaMvayar3a, jai na pattiyasi vamAhi, divA nakkhA vAlA ya anne ya avayavA, tAhe ruTTho taM gharaM maggai, tehiM taM bAra ohADitaM, teNa na jANai, tato AgamaNagamaNaparivADIto karei, jAhe na labhai tAhe bhaNai-jai mama dhammAyariyassa tavo teo vA atthi to Dagjhau, tAhe savA bAhiriyA daDDA, tAhe sAmI haleDhuko nAma gAmo taM gato, tattha | mahappamANo halehagarukkho, tattha sAvatthIto nayarIto anno logo niggacchaMto pavisaMto ya vasai, tattha sattho nivasito, |sAmI paDimaM Thito, tehiM sathiehiM rattiM sIyakAle aggI jAlito, te vaTTe pabhAe udvittA gatA, so aggI tehiM na vijjhAvito, so DahaMto sAmissa pAsaM gato, so sAmi paritAvei, gosAlo bhaNai-bhayavaM ! nAsaha aggI ei, sAmissa | pAdA dahA, gosAlo nho|| amumevArthamupasaMharannAhasAvatthI siribhaddA niMdU piadatta payasa sivadatte / dAragaNI NahavAle haliddapaDimA'gaNI pahiyA // 479 // bhagavAn zrAvastIM gataH, tatra pitRdatto nAma gRhapatistasya bhAryA ninduH zrIdattA, zivadatto nAma naimittika, tadvacanena garbha prakSAsya lakSNakhaNDAni ca kRtvA pAyasena saha sA paktavatI, tacca pAyasaM tayA gozAlAya dacaM, tena bhukaM, tataH 3/siddhArthavacanAdvAmite 'dAragaNi nakkhavAle' iti nakhAn pAlAMzca dRSTvA kupitaH san dvArasya sthagitatayA tat gRhamala|bhamAnaH sakalasya pATakasyopari zApaM dattavAna, tato'gniH samastaM dagdhavAna, bhagavAMstato haridrakagrAme gataH, tatra hari-18 Jain Education Internatione For Private & Personal use only __
Page #577
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 28 // upoddhAta- drakasya vRkSasyAdhaH pratimayA sthitaH, tatra ca pathikAH zItApanodAyAgniM prajvAlitavantaH, sa cAgniH prasaran svAminaH zrAvastyAM niyuktI pAdau kizciddagdhavAn , eSa gAthAkSarArthaH, bhAvArtha ukta eva, vihAraH zrIvIra- | tato sAmI naMgalAnAma gApo tattha gato, vAsudevaghare sAmI paDima Thito, tattha ceDarUvANi khelaMti, so ya gomATo carite kaMdappito, tato tANi ceDarUvANi acchINi kaDiuM bIhAvei, tAhe tANi dhAveMtANi paDaMti, jANUNi pacchoDinjaniyara appegaiyANaM khukhuNagA bhajati, pacchA toMseM ammApiyaro AgaMtuNa piTRti, bhaNaMti-eyassa devajayassa eso nUgaMdI na ThAi appaNo vaNe, anne vAraMti, alAhi devajayassa khamiyavaM, pacchA so bhaNai-ahaM hammAmi tumbhe na bAraha, siddhattho bhaNai-na hAsi tumaM, avassaM piTTiyAsi, tato sAmI AvattAnAmagAmo tattha gato, valadevassa ghare paDima Thito, tatthavi ceDarUvANi muhaM avayAseuM bIhAvei, piTTei ya, tato tANi ceDarUvANi ruyaMtANi ammApiUNaM sAhati, tehiM gaMtUNa Thevi(baMdhi)to, muNiutti kAUNa mukko, muNio-pisAo, bhaNaMti ya-kiM eeNa muNieNa haeNa, eyaM se sAmi haNAmi jo eyaM na vArei, tato sA baladevapaDimA laMgalaM bAhuNA hukkhayiUNa uThThiyA, tato tANi pAyavaDiyANi sAmi khAmeti // etadeva saGkepeNAha tatto ya naMgalAe DibhamuNI acchikaDaNaM ceva / Avatte muhatAse muNijattiya bAhi bldevo||48|| // 28 // 5 / tato haridrakAt prAmAt svAmI naGgalAyAM grAme vAsudevagRhe pratimayA sthitaH, tatra gozAlo'kSikarSaNaM kRtvA pizA-14 carUpaH san DimbhAn bhApitavAn, tatra bahu kadarthita iti zeSaH, tato bhagavAna Avarce grAme baladevagRhe pratimA Jain Education Inter For Private & Personal use only
Page #578
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratipannaH, tatra mukhena vikRtIkRtena DimbhAna trAsitavAn, tatastanmAtApitarau yaMdA pizAca iti paribhAvya gozAlaM muktvA svAmina upadravAya DhaukitavantastadA ca baladevapratimA nAMgalamutpAvya vAhitavAn , eSo'kSarArthaH, bhAvArtha ukta eva, tato sAmI corAgaM nAma sannivezaM gato, tattha goDiyabhattaM sijjhai, tattha bhayavaM paDimaM Thito, gosAlo bhaNatiaja etya cariyavayaM, siddhattho bhaNati-aja acchAmo, so'vi tahiM ukuDanikkuDiyAhiM paloei, bhikkhA velA hyA navatti, tattha ya corabhayaM, tAhe te jANati-esa puNo puNo paloei manne esa corito hojA, tAhe so ghettUrNa nisihU~ hammai, sAmI pacchanne acchai, tAhe gosAlo bhaNai-jai mama dhammAyariyassa tavo atthi to samaMDavo Dagjhau, daDo, tato sAmI kalaMbuyAnAma saMniveso tattha gato, tattha paJcaMtiyA do bhAyaro-meho kAlahatthI ya, so kAlahatthI coriyA nimittaM corehiM samaM uddhAito, ime ya duve pecchai, te bhaNaMti-ke tujhe ?, sAmI tusiNIto acchai, te tattha hammaMti, dina ya sAhiti, teNa te baMdhiUNa mahallagassa bhAussa pesiyA, teNa jaM bhayavaM divo taM udvitA pUito khAmito ya, teNa sAmI kuMDaggAme divapucho // amumevArtha savipannAha corA maMDavabhujaM gosAle vahaNa teyjhaavnnyaa| meho akAlahatthI kalaMbuAe u uvasaggA // 481 // akSaragamanikA-corAko nAma sannivezastatra kvacita maNDape goSThibhojyaM kartumArabdhaM, tat gozAla utkuDuko niSkuDukazca bhUtvA nirIkSitavAn, tatazcaura itikRtvA tasya vadhanaM-tADanaM, tataH zApapradAnena tejasA tasya maNDapasya dhyAma RAMAKACANCYCM++% Jain Education Interation Neww.jainelibrary.org
Page #579
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAta- niyuktI pIvIra- carite naMgalAssvarttacaurA - 281 // -- nA-dAhaH tadanantaraM bhagavAn kalambukAyAM sanniveze gataH, tatra dvau bhrAtarau-meghaH kAlahastI ca, tatra kAlahastinA upasargAH kRtAH, meghena ca bhagavAna pUjita iti shessH| tato sAmI ciMtei-bahuM kammaM nijareyavaM, lADhAvisayaM vaccAmi, te aNAriyA tattha nijaremi, tattha bhayavaM atyAriyadiTuMtaM hiyae karei, tato paviTTho lADhAvisayaM kammanijjarAturito, tattha hIlaNaniMdaNAhiM bahuM kammaM nijarei, pacchA tato nIti, tattha puNNakalaso nAma aNAriyaggAmo, tatyaMtarAdo teNA rADhAvisayaM pavisiuM kAmA avasauNo eyassa ceva vahAe bhavauttika asiM kahiUNa sIsa chiMdAmitti padhAviyA, tAhe sakeNa ohiNA AbhoiyA, dovi vajeNa hayA, aNNe bhaNaMti-siddhatyeNa te asI tesiM ceva uvariM chUDhA, tersi sIsANi chinnANi, evaM viharaMtA bhaddiyanayariM gayA, tattha paMcamo vAsAratto, tattha sAmI cAummAsakhamaNeNa acchai vicittaTThANAIhiM / amumevArthamupasaMharannAha7 lADhesu a uvasaggA ghorA punnakalasIa do temaa| vajahayA sakeNaM bhaddiya vAsAsu caumAsa // 482 // 1 tato bhagavAn lADhAsu janapade gataH, tatra ghorA upasargA abhavan , tato lADhAbhyo nirgato'ntarA pUrNakalazo nAma grAmaH, tatra bhagavato dvau stenau vadhAyopasthitau, tau zakreNa vajreNa hatau, tato bhagavAn bhadrikA nagarI gataH, tatra cAtusika kSapaNaM kRtavAn // tato bAhiM pArei, viharaMto kayalisamAgamo nAma gAmo, tattha ya sarayakAle acchAriyAbhattANi dahikararUvANi nisa diti, tattha gosAlo bhaNai-vaccAmo, siddhattho bhaNai-amhaM aMtaraM, so tahiM gato bhuMjai dahikUra, so bahubhakkhAko V // 28 // - - Jain Educatanteme : I
Page #580
--------------------------------------------------------------------------
________________ * - 25 1-5% nacaiva dhAti, tehiM bhaNiyaM-eyassa bahugaM deha, dinnaM bahuyaM, pacchA na nittharai, tAhe se uvari chuDhe, tato ukkIlaMto gacchai, tato bhayavaM jaMbUsaMrDa nAma gAmaM gato, tatthavi taheva acchAriyAbhata navaraM tattha khIrakUro taheva jimitoya dharisito ye|| etadeva saGkepeNAhahai kayalisamAgama bhoyaNa maMkhali dahikUra bhagavao paDimA / jaMbUsaMDe guTTiya bhoaNaM bhagavao paDimA // 483 // / kadalIsamAgamo nAma grAmaH, tatra maDale:-maMkhalisutasya gozAlasya dadhisammizraM kUraM bhojanamabhUt, bhagavataH pratimA-kAyotsargaH, tato bhagavAn jambUkhaNDo nAma grAmastatra gataH, tatra gozAlo goSThayAM bhojanaM kSIrasammizrakUrarUpaM 1 labdhavAn , bhagavatastathaiva pratimA / / tato bhayavaM taMbAyaM nAma gAmo, tattha Agacchati, tattha naMdiseNA nAma therA bahussuyA bahuparivArA pAsAvaJcijjA, te'vi jiNakapparasa parikammaM kareMti, sAmI bAhiM paDimaM Thito, gosAlo atigato, taheva pavaie pecchai khiMsai ya, te AyariyA tadivasaM caukke paDimaM ThiyA, pacchA tahiM ArakkhiyaputteNa hiMDateNa corattikAUNa bhallaeNAhayA, kevalanANaM, sesaM jahA muNicaMdassa jAva gosAlo vohittA Agato, tato sAmI kRviyaM nAma saMnivesaM gato, tattha cAriyattikAUNa gheppaMti piTTinati ya, tattha logasamullAvo-aho devajjago rUveNa juvaNeNa ya apratimo cAriyatti kAuMgahito, tastha vijayA paganbhA *ya donni pAsanAhaMtevAsiNIto parivAiyAto, logassa pAse soUNa titthagaro pabaiyo baccAmo tA palAemo, ko jANai hojA, tAhe tehiM moito, durappA na yANaha caramatitthayara siddhattharAyaputrI, aja bhe sakko uvAlaMmissaitti, tAhe mukko
Page #581
--------------------------------------------------------------------------
________________ %--07-% upoddhAta- khAmito ya, tato mukkA samANA niggayA, tattha vaccaMtANaM duve paMthA, tAhe gosAlo bhaNai-tujhe marma hammamANaM na vAreha taMbAkabhaniyuktI tujjhehiM samaM bahUvasagaM, annaM ca-ahaM ceva paDhama hammAmi, to varaM ekallo viharissa, siddhatyo bhaNai-tumaM jANasi, gavadgozAzrIvIra-18 tAhe sAmI vesAlImuho payAi, imo ya gosAlo bhayavato phiDito annato paTTito, aMtarA ya chinnaddhANaM, tattha corolavihAraH carite rukkhavilaggo paloei, teNa diTTho, bhaNai-eko naggasamaNato ei, te bhaNati-eso na bIhei, natthi hariyavayaMti, aja se natthi pheDato, jaM amhe paribhavati // amumevArtha svipnnaah||282|| taMbAe naMdiseNo paDimA Arakkhi vahaNa bhaya'DahaNaM / kUviya cAriya mukkho vijaya paganbhA ya ptteaN||48|| bhagavAn tambAke nAma grAme gataH, tatra nandiSeNAH sUrayasteSAM catuSke pratimA, kAyotsargaH, tata ArakSikairvahaNamiti-mAraNaM, tato bhagavAn kUpikAnAma saMnivezastaM gataH, tatra cArikAvetAviti grahaNaM, tato mokSo vijayApragalbhA4 vcntH||-anntrN bhagavadgozAlayoH pratyekaM vihAro'bhavat, tato gozAlo tesiM borANa sannigAsamAgato, tehiM / paMcahivi corasaehiM pisAo(mAulao)ttikAuM vAhito, pacchA ciMtei-varaM sAmiNA samaM, aviya koi moei sAmi tannissAe mamavi moyaNaM bhavai, tAhe sArmi maggiumAraddho, sAmIvi vesAliM gato, tattha kammagArasAlAe aNuNNavicA paDima Thito, sAya sAlA sAhAraNA, jesiM AdhInA te tattha aNuNNavitA, annayA tatthego kammakAro chammAsa- // 282 // rogapIDito sohaNe tihikaraNe AujANi gahAya Agato, sAmipAsai paDimaM ThiyaM, tato amaMgalameyanti ghaNaM uggAheUNa sAmi AhaNe pahAvito, sakeza ohI pautto jAva pecchai, tato nimisaMtareNa Agato, sakeNa tassa ceva uvari ghaNo 87- % % ME Jain Education Internet T
Page #582
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1) sAhito mato, tato so vaMdittA gato // enamevArthamupasaMharamAha teNehi pahe mahimao gosAlo mAulutti vAhaNayA / bhagavaM vesAlIe kammAra ghaNeNa deviMdo // 485 // tenaiH pathi gozAlo gRhItaH mAtula iti-pizAca itikRtvA vAhana, bhagavAMzca vaizAlyAM gataH, tatra karmakaro bhaga16 vantaM ghanenAhantuM pravRttaH, atrAntare devendra AgataH, tena sa maaritH|| tato sAmI gAmArga nAma saMnivesaM gato, tattha vibhelae ujANe vibhelato nAma jakkho, so ya bhayavato paDimaM Thiyassa pUrva karei, tato sAmI sAlisIsayaM nAma gAmaM gato, tatyubANe paDimaM Thito, mAhamAso ya vaTTai, tattha kaDapUyaNavANamaMtarI sAmi daTThaNa teyaM asahamANI pacchA tAva-18 |sIruvaM viuvicA vakalaniyatthA jaDAbhAreNa ya sabaM sarIraM pANieNa ullettA sAmissa uvari thAuM dhuNai, vAyaM ca viubai, jai anno hunto phuTTo hu~to, tivaM veyaNamahiyAseMtassa bhayavato ohI pasarito, sabalogaM pAsiumAraddho, sesaM kAlaM gambhAo ADhavicA jAva sAlisIsaM tAva ekArasa aMgA suraloyappamANametto ya ohI, jAvaiyaM devalogesu pecchiyAito tAvatito iti bhAvaH, sAvi vaMtarI parAiyA pacchA uvasaMtA thuNai pUrya ca karei // amumevArtha saGkepeNAhagAmAga bihelaga jaksa tAvasI uvasamAvasANa thuI / chaTeNa sAlisIse visujjhamANasa logohI // 483 // sato bhagavAn prAmAkaM nAma saMnivezaM gataH, tatra vibhelake udyAne bhagavataH pratimAsthitasya bibhelakanAmA yakSaH pUjA savAna, tadanantaraM bhagavAn zAlinI nAma prAmaM gatavAn, tatrodyAne pratimAprapannasya kaTapUtanAtyantarI tApasIrUpaM mA.sa.48 SACAAGAR Jain Education Internation T
Page #583
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAta vikuvitvA zItopasarga kRtavatI, avasAne ca rAtrestasyA upazamo babhUva stutiM cAkArSIt, tadAnIM ca SaSThena - dinadvayoniryukI *pavAsena tiSThatastItravedanAmadhi sahamAnasya zubhairadhyavasAyairvizuddhayamAnasya lokapramANo'vadhirabhUt // zrIvara carite tato bhayavaM bhaddiyaM nAma nayariM gato, tato cha vAsamuvagato, tattha vAsArate gosAleNa saha melAvago, chaTThe mAse bhayavato gosAlo milito, tattha caumAsakhamaNaM, vizvitte ya abhiggahe bhayavaM ThANAivisae karei, tato vAhiM pAritA pacchA magahAvisae viharai, niruvasaggaM, aThThamAse uDubaddhie // etadeva saGkSepeNAha - // 283 // Jain Education Interna puNaravi bhaddiyanagare tavaM vicittaM tu chaTThavAsammi / magahAi niruvasaggaM muNi uubaDammi viharitthA // 487 // punarapi bhagavAn bhadrikanagare gataH, tatra SaSThe varSA rAtre vicitraM tapaH sthAnAdiviSayaM kAyaklezaM ca kRtavAn tato muni:- bhagavAn magadheSu janapade Rtubaddhe kAle nirupasarga vyahArSIt // tato bhayavaM AlaMbhi nagariM gato, tattha sattamo vAsArato cAummAsakkhavaNaM karei, tato vAhi~ pAritA kuMDAgo nAma saMniveso taM ei, tattha vAsudevaghare koNe sAmI paDimaM Thito, gosAlo'vi vAsudevapaDimAe mudde ahiTThANaM kAUNa Thito, so ya paDiyArago Agato, taM tahAThiyaM pecchai, tAhe ciMtei - mA logo bhaNihi - dhammito rAgaddosiyatti, gAme gaMtUNa kahei, eha pecchaha mA bhaNihiha dhammio rAgaddesiutti, te AgatA, diTTho tahAThito, piTTito ya, pacchA baMdhijjai, ane bhaNati -esa pisAto tAhe mukko, tato niggayA samANA mahaNA nAma gAmo, tattha baladevaghare aMto vaizAlyAM karmAraH bibhelake tApasI zAlizIrSe avadhiH // 283 //
Page #584
--------------------------------------------------------------------------
________________ * * * koNe sAmI paDimaM Thito, so gosAlo tassa muhe sAgAriyaM dAuM Thito, tatthavi taheva kahiyaM, piTTito ya, muNiuttikAUNa mukko // amumevArthamupasaMharannAha AlabhiyAe vAsaM kuMDaga taha deule praahutto| maddaNa deula sAgAriyaM muhe dosuvi muNitti // 48 // / bhagavAn AlabhikA nagarI gatavAn , tatra saptamo varSArAtrastadA cAturmAsakSapaNaM kRtavAn, tato bhagavAn kuMDake sanniveze gataH, tatra devakule-vAsudevAyatane gozAlaH parAhuttaH-parAGmukho vAsudevapratimAmukhasyAdhiSThAnaM dattavAn , tato bhagavAn maddaNAnAmni grAme gataH, tatra gozAlo devakule-baladevAyatane baladevapratimAmukhe sAMgArika-sAdhanaM 6 dattvA sthitavAn , 'dosuvitti dvayorapi pUrvataraM vAsudevagRhe atra ca baladevagRhe kadarthitaH, kevalaM muNito itihai pizAca itikRtvA muktaH // tato sAmI bahusAlago nAma gAmo, tattha sAlavaNaM nAma ujANaM, tattha gato tattha sAlajjA vANamaMtarI, sA vANamaMtarI pUrva karei, anne bhaNaMti-sA kaDapUyaNA vANamaMtarI bhagavato paDimAgayassa uvasaggaM karei, tAhe parisaMtA mahimaM karei,18 tato niggayA gayA lohaggalaM rAyahANiM, tattha jiyasattU rAyA, so anneNa rAiNA samaM viruddho, tassa cArapurisehiM gahiyA na sAheti, tato cAriettikAUNa ranno atthANIvaragayassa uvaDhaviyA, tattha ya uppalo aDhiyagAmAto pudhamevAgato acchai, so ya te ya ANite daTTaNa udvito, tikkhutto vaMdai, pacchA so bhaNai-na esa cArito, esa siddhattharAyaputto, dhammavaracakavaTTI esa bhayavaM, lakkhaNANi ya se pecchaha, tattha sakAreUNa muko // amumevArthamupasaMharanAha ** * *** For Private & Personal use only
Page #585
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAtaniryuktau zrIvIracarite // 284 // Jain Education interne bahusAlaga sAlavaNe kaDapUyaNa paDima vigghaNovasame / lohaggalammi cAriya jiyasattU uppale mukkho // 489 // OM vAsudevabhagavAn bahuzAlakaM grAmaM gataH, tatra zAlavane pratimayA sthitaH, kaTapUtanAyAzca vyantaryA vighnanaM vighnakaraNaM, tata hai maMdire upazamaH, tato bhagavAn lohArgale nagare gataH, tatra jitazatrU rAjA, cArikAvetAviti dvayorapi grahaNaM, tana 'uppala' iti prAkRtatvAt tRtIyArthe saptamI utpalena kathite mokSaH // tato sAmI purimatAlaM gacchai, tattha vagguro nAma seTThI, tassa bhaddA bhAriyA vaMjhA aviyAurI jANukopparamAyA, bahUNi | devasayovAiyANi kAuM parissaMtA, annayA sagaDamuhe ujjANe ujjANiyA gayA, tattha pAsai junnaM devaulaM saDiyapaDiyaM, tattha mallisAmiNo paDimA taM namasaMti, jai amha dArago dArigA vA jAyai to evaM devaDalaM karessAmo, evaM namaMsittA gayANi, tattha ahAsaMnihiyAe vANamaMtarIe devayAe pADiheraM kathaM, AhUto ganbho, jaM ceva AhUto taM cetra devakulaM kAramAraddhaM, atIva tisaMjhaM pUyaM kareMti, padyaiyagANa sagAsaM jaMti, evaM so sAvago jAto / ito ya sAmI viharamANo sagaDamuhassa ujjANassa nagarassa ya aMtarA paDimaM Thito, vagguro ya pahAto ullapaDasADago saparijaNo mahayA iDDIe vivihakusumahatthagato taM AyayaNaM aJcato jAti, IsANo ya deviMdo puSAgayato sAmiM vaMdittA pajjutrAsaha, vagguraM ca vaivayaMtaM pAsai, bhAi ya-bho vaggurA ! tumaM paccakkhatitthagarassa mahimaM na karesi, to paDimaM accao jAsi, esa mahAvIravaddhamANotti, tato Agato micchAmidukkaDaM kAuM khAmei mahimaM ca karei, tato sAmI unnAgaM vaccai, tatyaMtarA bahUvaraM sapasihutaM eha, tANi puNa dovi viruvANi daMturANi sa, tattha gosAlo bhaNai, aho imo susaMjogo "tatillo vihirAyA jANai dUretri jo kaTapUtanAcArikA zaMkA + | 1126811
Page #586
--------------------------------------------------------------------------
________________ jahiM vasai / jaM jassa hoi sarisaM taM tassa viijjayaM dei // 1 // jAhe na dvAi tAhe tehiM piTTito baddho, tato vaMsIkuDaMge | so chUDho, tattha paDito uttANato acchai, vAharaiya sAmi, siddhatyo bhaNai-sayaM kayaM te, tAhe sAmI adUra gaMtuM paDicchai, pacchA te bhaNaMti-esa eyassa devabagassa pIDhiyAvAho vA chattadhAro vA Asi, tato esa adUre IN Thito, tato muko, anne bhaNati-pahiehiM vahiM utcArito sAmi daeNNa acchaMtaM // amumevArtha sajhepata Aha tatto a purimatAle vaggura IsANa accae mhim| mallijiNAyaNapaDimA unnAe vaMsi bahuguTThI // 49 // tato bhagavAn purimatAlapuraM gataH, tatra vagguraH zreSThI mallijinAyatanapratimAmako gacchan 'IsANa'iti prAkRtatyAdvibhaktilopa IzAnena-IzAnadevendreNa bhaNitaH san mahimAM-pUjAM kRtavAn , bhagavAn tunnAkaM sannivezaM prati vrajati, antarA vadhUgoSThI-vadhUvara, tad gozAlo ninditavAn, tato 'vasitti vaMzIkuDane kSiptaH // tato viharaMto sAmI gobhUmi vaccai, tatva aMtarA aDavI ghaNA, sayA gAvIu caraMti teNa gobhUmI, tattha gosAlo govAlae bhaNai-are babalADhA! esa paMtho kahiM vaccai, vajjalADhA nAma mecchA, tAhe te govA bhaNaMti-kIsa akko sasi, asuyaputtA! suTTa akosAmi, tujjhe erisagA mecchA, tAhe tehiM milicA piTTiUNa baMdhitA vaMsIe chaDho, tattha | ta anehiM moito aNukaMpAe, tato viharaMto sAmI rAyagihaM gato,tatya aTThamo vAsArato, cAummAsakhamaNeNa khavei, vicitte | ya abhiggahe ThANAdivisae karei, tato vAhi pArei 2 cA sarae samatIte sAmI ciMtei-bahu karma na sakA nijare, hatAhe sayameva atyAriyAdidvaMtaM paDikappei, jahA egassa kuTuMbiyassa sAlI jAyA, tAhe so kappaDiyapaMthie bhaNai-tumbhaM / Jain Education Intemato For Private & Personal use only x
Page #587
--------------------------------------------------------------------------
________________ upoddhAtahiyaicchiyaM bhattaM demi mama luNaha, evaM so uvAeNa luNAvei, evaM ca mamavi vahuM kammaM acchai, evaM acchaariehiN| vadhuvaranijarAveyavaM, te ya atthAriyA aNAriyA desesu, tato lADhAvajabhUmi [suddhabhUmi ] vaccai, tattha viharai, te aNAriyA hasanaM zrIvIra- jaNA niraNukaMpA niddayA sAmi hIleMti niMdati kukkare chucchukkAreMti, tato te kukkurA DasaMti, 'sayaM ca te bhayavaM Ahesu' | gopakopaH carite evamAi bahUvasaggA, tattha navamo vAsAratto kato, tattha na bhattapANaM, neva vasahI laddhA, evaM tattha chammAse aNicca jAgariyaM viharito / amumevArthamAha- . / / 285 // gobhUmi bajalADhitti govakove ya vaMsi jiNuvasame / rAyagihaTThamavAsaM tu bajabhUmI bahuvasaggA // 491 // 4] bhagavAn gobhUmi vrajati, tatrAntarA aTavyAM gozAlo gopAn are vajalADhA ityAkruSTavAn , tatasteSAM gopAnAM hai| kopo babhUva, tato 'vaMsitti vaMzIkuDaGge gozAlastairvadyA prakSiptaH, tadanantaramanyairjinasyopazamo'tyadbhuto dRSTa iti kamocitaH, tato bhagavAn rAjagRhe'STamaM varSArAnaM kRtavAn , tadanantaraM ca vajrabhUmau gatavAn , tatra ca bahava upasargA abhavan , navamazca varSArAtrastatraiva gtH|| .. hai| tato aNAriyadesAto niggayA paDhamasarae siddhatyapurAtI kummagAma saMpatthitA, tattha aMtarA ego tilathaMbhao, taM dahaNa gosAlo bhaNai-bhayavaM! esa tilathaMvato niphajihii ?, sAmI bhaNai-Nipphajihii, ee satta puSphajIvA uddAittA // 28 // eyassa ceva tilathaMbhassa egAe tilasaMvaliyAe paJcAyAhiMti, tato gosAleNa asaddahaMteNa UsariUNa salidago tilathaMbho|8| hai| upADito, egaMte eDito, ahAsaMnihiehiM vANamaMtarehiM mA bhayavaM micchAvAI bhavautti vAsaM vAsiya, tato so tila Jain Education Intemat For Private & Personal use only Il
Page #588
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAbho Asatyo jAto, bahulA ya gAvI teNa padeseNa AgatA, tIe khureNa nikkhitto suppaidvito jAto, puSpA ya pattA ya |jAtA // enamevArtha saGkepata Aha__ anitayavAsaM siddhatthapuraM tilathaMbha pucchnissphttii| uppADei aNajo gosAlovAsa bahulAe // 492 // / aniyataM vAsaM bhagavAn anAryadeze kRtavAn , vasateralAbhAt, tataH siddhArthapuraM gataH, tasmAnirgatya kUrmagrAma prati prasthitaH, 4 tatrAntarA gozAlena tilastamvaviSaye pRcchA kRtA-kimeSa tilastaMbo niSpatsyate navA?, bhagavatA niSpattirudAhRtA, tato'hai nAryoM gozAlastaM tilastambamutpATayati, 'vAsa'tti yathAsannihitaiya'ntararvarSa kRtaM, bahulayA gavA khureNa nikhAtya sthiriikRtH|| 2 tato do'vi kummagAma saMpattA, tassa vAhiM vesiyAyaNo bAlatavassI AyAvei, tassa kA uppattI?-caMpAe nayarIe rAyagihassa ya aMtarA gobaragAmo, tattha gosaMkhInAma kuDaMvito, so AbhIrANa ahivaI, tassa baMdhumaI bhajA aviyA urI, ito ya tassa adUrasAmaMte gAmo corehiM hato, te haMtUNa baMdiggAhaM ca kAUNa padhAviyA, egA acirappasUyA paiMmi mArie ceDeNa samaM gahiyA, sA taM ceDaM chaDDAviyA, so ceDo teNa gosaMkhieNa gorUvANa gaeNa diTTho, gahito ya, appaNijiyAe mahilAe dino, tattha pagAsiyaM, jahA-mama mahilAe gUDhogambho Asi, tattha chagalaM mArittA lohiyagaMdhattA sUiyAnevattheNa ThiyA, sarva jaM tassa itikattavayaM taM kIrai, evaM so tattha saMvaDDai, sAvi se mAyA caMpAe vikkIyA, vesiyAe therIe mama dhUyatti tIe uvayAraM sikkhAviyA, sA tattha pagAsA gaNiyA jAyA, so ya gosaMkhiyaputto taruNo | jAto, ghayasagaDehiM caMpaM gato savayaMso, tattha pecchai nAgaraM jaNaM jahicchiyamabhiramaMtaM, tassavi icchA jAyA, ahaMpi For Private & Personal use only
Page #589
--------------------------------------------------------------------------
________________ poddhAta-rAta 4 tAva ramAmi, so tattha gato vesa, tatya se sA ceva mAyA abhiruiyA, mollaM dei, viyAle pahAyavilitto vaccai, tattha / tilastaMboniyatIrAvacaMtassa aMtarA pAdo amijheNa litto, so na yANai keNa vilitto?, tatyaMtarA tassa kuladevayA mA akiccamAyarau / tpATanaM zrIbAra- bohAmitti tattha koTTae gAviM savacchayaM viuviUNa saMThiyA, tAhe so taM pAyaM tassa uvari phusai, tAhe so vacchato vaizyAyanaH carite bhaNai-esa mama uvari ammo! amejhalitaM pAyaM phusai, tAhe sA gAvI mANusiyAe vAyAe bhaNai-kiM tumaM puttA:8 adhiti karesi ?, eso aja mAyAe samaM vAsaM gacchai, taM esa erisaM akiccaM vavasai, annaM kiM na kAhii?, tAhe taM, // 286 // soUNa tassa ciMtA jAyA, bhaNai-gato pucchihAmi, tAhe paviTTho pucchai-kA tujhaM uppattI?, tIe bhannai-kiM tujhaM uppattIe, mahilAbhAvaM dAei, tAhe so bhaNai-aNNaM ettiyaM mollaM demi sAha sambhAvaM, sabahasAviyAe tIe sarva jahAvattaM siha, tAhe so niggato sagAmaM gato, ammApiyaro Apucchati, tANi na sAhaMti, tAhe so tAva aNasito Thito, jAva se kahiyaM, tato'sau taM mAyaM vesAu moittA pacchA virAgaM gato, eyAvatyA visayA iti pANAmAe pavajAe pavaio, esA uppattI, so viharato taMkAlaM kummagAme AyAvei, tassa chappayAto jaDAhito AiccakiraNatAviyAto paDaMti, jIvahiyaThyAe paDiyAto sIse chubhai, taM sa gosAlo osarittA tattha gato kiM bhavaM muNI muNIto uyAha jUyA-1 senAyaro, ko'rthaH?-'mana jJAne kiM bhavAn muni:-jJAtA san munitaH-pravrajita uta evameveti, ahavA kiM itthI || // 28 // puriso vA?, evaM do tinni vAre vayai, tAhe vesiyAyaNo jhaTo teyaM nisirai, tAhe sAmiNA tassa aNukaMpaNachAe vesi-1 yAyaNassa usiNateyapaDisAharANametyaMtarA sIyaliyA teullesA nisiriyA, sA bhagavao sIyaliyA teullasA jaMbuddIva RELAXCCES Jain Education Intematic For Private & Personal use only Xi
Page #590
--------------------------------------------------------------------------
________________ manmitarato beTei, iyarA taM parirayeNa veDhatI jaMbuddIvaM bAhirato veDhei, sA ya evaM parikkhijamANA 2 niravasesA dAsIyaliyAe lesAe vijjhaviyA, tAhe so sAmissa riddhiM pAsitA bhaNai-se gayameyaM 'maya gayameyaM, na jANAmi jahA tujhaM sIso, khamaha, gosAlo pucchai-sAmI! kiM esa jUyAsenjAyaro bhaNai, sAmiNA kahiyaM, tAhe bhIto pucchati-kiha saMkhittaviulateyalesso bhavati, bhayavaM bhaNai-jeNaM gosAlA! chaTuMchaTeNaM aNikkhitveNaM tavokammeNaM bAyAveha, pAraNae sanahAe kummAsapiDiyAe egeNa ya viyaDAsaeNaM jAvei jAva chammAsA se NaM saMkhittaviulateulese bhavai / annayA sAmI kummagAmAto siddhapuraM patthito, puNaravi tilathaMbagassa adUrasAmaMteNaM vIivayai, tAhe sAmi pucchai, bahA na niSphanno, bhayavayA kahiyaM-nipphanno, taM evaM vaNassaINaM pauparihAro kapito, pauTTaparihAro nAma parivRttya 21 dAtasminneva zarIrake yadutpadyate jantavaH eSa parivartaparihAro, taM so asaihamANo gaMtaNa tilaseMgaliyaM hatthe papphoDitA / te tile gaNemANo ciMtei-evaM sabe jIvA pauTTa pariharaMti, niyativAyaM ca niyagamavalaMbittA taM kareDa jaM bhayavayA uvA iMTU jahA saMkhicaviulateulese havai, tAhe so sAmissa pAsAto phiTTo sAvatthIe kuMbhagArassa sAlAe Thito, teyani-18 samgaM AyAvei, chahiM mAsehiM saMkhicaviulateuleso saMjAto, kUvataDe dAsIe vinAsiyaM, tassa ghaDo leTTaeNAhato bhaggo, sA rusiyA akosai, tato mukkateulesA davA, jAto tassa paJcato jahA siddhA me teulesA iti, pacchA tassa hisAcarA miliyA, tehiM nimittAulogo se kahito, evaM so ajiNo jiNapalAvI viharaha, esA se vibhUI sNjaayaa| amumevArtha salpizAha Jain Education Interes For Private & Personal use only U
Page #591
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAtaniryuka zrIvIracarite 287 // magahA govaragAme gosaMkhI vesiyANa pANAmA | kummAgAmAyAvaNa gosAle kovaNa paTTe // 493 // magadhajanapade campArAjagRhayorapAntarAle govvaragrAme gozaGkhI kauTumbikaH, tasyoktaprakAreNa vaizyAyano nAma putraH, | tasya prAgvyAvarNita kAraNavazataH prANAmAnAma pratrajyA, tato yathAsukhaM viharatastasya tatkAlaM kUrmmaprAme AtApanAvato / | gozAlaH kopanaM - kopotpAdanamakArSIt, bhagavatA ca gozAlasyAnukampayA rakSA kRtA, tatastena bhagavatA saha kUrmagrAmAt siddhArthapuraM gacchatA apAntarAle pUrvotpATitaM tilastambaM bhagavantamApRcchaya bhagavatA ca so'yaM tilastambo niSpanna iti kathite pravRttaH - pravRttaparihAraH prAguktasvarUpa upakalpitaH // tato bhagavaM vesAli nagariM patto, tattha saMkho nAma gaNarAyA, siddhatthassa raNNo mitto, so taM pUei, pacchA vANiya| gAmaM pahAvito, tattha aMtarA gaMDaiyA nadI, taM sAmI nAvAe uttinno te nAviyA sAmiM bhaNati - deha molaM, evaM vAheti tattha saMkharaNNo bhAiNijjo citto nAma dUittAe gaelato nAvAkaDaeNa ei, tAhe teNa moito pUito ya / enamevArthaM saGkSepeNAha - | vesAlIe paDimaM saMkho gaNarAya piuvayaMso ya / gaNDaiAsari tinno citto nAvAe bhagaNisuo // 494 // vaizAlyAM nagaryAM zaGkho nAma gaNarAjaH pitRvayasyaH - siddhArtharAjamitraM bhagavataH pUMjAmakarot, tathA bhagavantaM vaNi| grAmaM prati pracalitamantarA gaNDekikAM saritaM nadIM tIrNa nAvikairdhRtaM citraH zaGkharAjasya bhaginIsuto nAvA samAgacchan mocitavAn pUjitavAMzca // zItalezyA gaMDakiko ttAraH // 287 //
Page #592
--------------------------------------------------------------------------
________________ | tato bhayavaM vANiyagAmaM gato, tassa bAhiM paThimaM tito, tattha ANaMdo nAma samaNovAsato chaTuMchaTeNa AyAvei, tassa ohinnANaM samuppannaM jAva pecchai titthayara, vaMdai, bhaNati ya-aho sAmiNA parIsahA ahiyAsijaMti , eccireNa kAleNa tumbhaM kevalanANamuppajihii, tahA pUei ya, tato sAmI sAvatthiM gato, tattha dasamaM vAsArattaM vicittaM tavokamma ThANAIhiM, tato sANulaTTiyaM nAma gAmaM gato // amumevArtha saJjighRkSurAha| vANiyagAmAyAvaNa ANaMdohI parIsahasahitti / sAvatthIe vAsaM cittatavo sANulahi bahiM // 495 // vaNiggrAme AtApanamAnandasya, tato'vadhijJAnaM, tena ca svAminaM prekSyoktavAn-aho bhagavAn parISahasaha iti, tadana-1 ntaraM bhagavAn zrAvastyAM varSa-dazamaM varSArAnaM kRtavAn , tatra ca vicitraM tapaH, tadanantaraM sAnulaSTigrAmaM gtH| tattha bAhiM bhaddapaDimaM Thito, kerisiyA bhaddA paDimA ?, bhannai, puvAbhimuho divasaM acchai, pacchA rattiM dAhiNahutto, tato bIe ahoratte avareNaM divasaM uttareNaM ratti, evaM chaTeNaM bhatteNaM niTThiyA, tahavi na ceva pArei, tato apArito ceva mahabhaI paDimaM ThAi, sA puNa evaM-puvAe disAe ahorattaM, evaM causuvi disAsu cattAri ahorattA, evamesA dasameNa nihiA, tahAvi na pArei, tAhe apArito ceva savatobhadaM paDimaM ThAi, sA puNa savatobhaddA evaM-iMdAe ahorattaM, evam-aggeIe jammAe neraIe vAruNIe vAyabAe somAe IsANIe vimalAe [tamAe] tattha jAI uDDaloiyAI davAI tAI nijjhAyai, tamAe heDillAI, eyamesA dasahiM disAhiM bAvIsaimeNa samappar3a, evaM ca prathamAyAM pratimAyAM cattAri yAmacatuSkANi, tadyathA-eka pUrvasyAmekamaparasyAmekaM dakSiNasyAmekamuttarasyAM, dvitIya syAmaSTau yAmacatuSkANi, tadyathA-dve yAmacatuSke XXXREKHA For Private & Personal use only __
Page #593
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodAna- pUrvasyAmevaM yAvat dve yAmacatuSke uttarasyA, tRtIyasyAM vizatiryAmacatuSkAni, vacabA-, yAmacatuSke pUrvasyAmevaM yAvara AnandAniyuktI dve yAmacatuSkaM tamAyAmiti, pacchA tAsu samAcAsu ANaMdassa gAhAvaissa ghare bahuliyAe dAsIe mahANasiNIevadhiH bhazrIdhIra- bhAyagANi khaNaM karatIe dosINaM chaDDeukAmAe sAmI paviTTho, tAe bhaNNai-kiM bhayavaM! eeNa aho !, sAmiNA pANI hA dAdyAH carite nApasArito, tAe paramAe saddhAe dinnaM, paMca divANi pAunbhUyANi, vaDho pacchA tIse siraM pakvAliyaM, adAsIkayA pratimAH enamevArtha sjhepnnaah||288|| paDimA bhadda mahAbhaha sabaobhadda paDhamiyA curo| aTTha ya vIsA''NaMde bahuliya taha ujjhiyA divA // 49 // ! | pratimA pUrva bhagavatA bhadrA kRtA, tadanantaramakRtapAraNakenaiva mahAbhadrA, tathaiva sarvatobhadrA, natra 'paDhamiyA cauro' iti / prathamAyAM catvAri yAmacatuSkAni, dvitIyasyAmaSTau, tRtIyasyAM viMzatiH, tadanantaramAnanda-Anandasya gRhe bahulikayA dAsyA 'tatheti' samuccaye ujjhitA bhikSA dattA, divyAni paJca prAdurabhavan // tato bhayavaM bahamecchaM daDhabhUmiM gato, tassa bahiM polAsaM nAma ceiyaM, tattha aTThamaNa bhatteNa apANaeNa IsIpabhAragaeNa kAraNaM, isIpabhAragato nAma Isi oNato kAto, egapoggalaniruddhadiTThI aNi misanayaNe, tatthavi je apittA poggalA tesu dihiM niveroi, sacicehiM diTThI appAijjai, jahA ducAe, mahApaNihiehiM gattehiM sarvidiehiM guttehiM dovi | // 28 // pAe sAhaTTa vagdhAriyapANI egarAiyaM mahApaDimaM tthito| etadevAha dahabhUmI bahumicchA peDhAlaggAmamAgao bhayavaM polAsaceiyammi dviegarAI mahApaDimaM // 497 / / REAK purmvn|| Jain Education Intes For Private & Personal use only H a w.jainelibrary.org
Page #594
--------------------------------------------------------------------------
________________ dRDhabhUmirnAma bahumlecchA, tatra peDhAlagrAmamAgato bhagavAn, tasya bahiH polAze caitya-vyantarAyatane ekarAtrikI | mahApratimAM sthitH|| ito ya-sako devarAyA bhagavaMtaM ohiNA AbhoettA sabhAe suhammAe atthANagato harisito sAmissa namokAraM kAUNa bhaNati-aho bhayavaM! telokamabhibhUya Thito, nahu sakA keNai deveNa vA dANaveNa vA cAle, tathA cAhasako ya devarAyA sahAgao bhaNai harisio vayaNaM / tinnivi loga'samatthA jiNavIramiNaM caleuMje // 498 // / zakro devarAjaH sabhAgato harSito vacanamidaM bhaNati-trayo'pi lokA amuM jinaM vIraM cAlayitumasamarthAH, je iti pAdapUraNe // ito ya-saMgamato nAma sohammakappavAsI devo sakassa sAmANito abhavasiddhito,so bhaNai-devarAyA aho rAgeNa ullavei, ko mANuso deveNa na cAlijjai, ahaM cAlemi, tAhe sakko taM na vArei, mA jANihiI paranissAe bhayavaM vokammaM kareitti, evaM so Agato, tathA cAhasohammakappavAsI devo sakkarasa so amariseNaM / sAmANiya saMgamao beha suriMdaM paDiniviTTho // 499 // telokaM asamatthaMti beha eyarasa cAlaNaM kaauN| ajeva pAsaha imaM mama vasagaM bhaTThajogatavaM // 50 // aha Agao turaMto devo sakassa so amariseNaM / kAsI ya hauvasagaM micchAdihI paDi niviTTho // 501 // saudharmakalpavAsI devaH zakrasya sAmAnikaH saGgamako nAma, so'marSeNa surendra prati pratiniviSTaH san bravIti, yt-|| kAraka bA.sa.59 in Edaran Internator
Page #595
--------------------------------------------------------------------------
________________ upoddhAta- niryako zrIvIra saMgamakopasargAH carite // 289 // vaha iti brUSe etasya cAlanaM kartuM trilokamasamarthamiti, tanna, athaiva prekSasva imaM mahAvIraM mama vazagam-Ayarsa bhraSTayogatapasamiti, evamuktvA'thAnantaraM zakrasyopari amarSeNa saGgamakanAmA devastvarita AgataH, akApIcca sa mithyA- dRSTiH pratiniviSTa upasarga, tadyathA-so abhavito sAmissa uvariM vajadhUlIvarisaM varisai, jAva acchINi kannA ya sabasoyANi pUriyANi, nirussAso jAto, teNa sAmI tilatusabhAgamettaMpi jhANAo na cAlio 1 tAhe saMtotaM sAharittA kIDiyAo vajjatuMDAo viubai, tAto samaMtato laggiUNa khAyaMti, anneNa soeNa sarIragamaNupavisittA aneNa soeNa niggacchati, evaM cAliNIsariso kato, tahavi bhayavaM na calito 2 tAhe use vajatuMDe viubai, je lohiyamegeNa pahAreNa jINeti, tevi suvahuM khAyaMti, tahavi na sako cAleuM 3 tAhe uNhelA viuvei, uNhelA NAma tellapAiyAo, tAto tikkhehiM tuMDehiM atIva daMsaMti, jahA jahA so abhavito upasagaM karei tahA tahA sAmI atIva jhANeNa appANaM bhAbei, jahA 'tumae ceva kayamiNaM, na suddhacArissa dissae daMDo' iccAdi 4 jAhe na sakai khobheuM tAhe vicchue viubai, tahavi na sakkai 5, tAhe naule viudhai, te tikkhAhiM dADhAhiM DasaMti khaMDakhaMDAI avaNeti 6 pacchA sappe rosapugne uggavise DAhajarakArage viubai, tehivi na sakio cAleuM 7 tato mUsae viubai, te tikkhAhiM dADhAhiM DasaMti, khaMDANi ya avaNettA tattheva muttapurIsANi vosiraMti, to atulA veSaNA pAunbhavati, jAhe na sakA tAhe hasthirUvaM viubai, teNa hasthirUveNa suMDAe gahAya sattadvatale AgAse ukkhivittA pacchA daMtamusalehiM paDicchai, puNo'vi bhUmIe viMdhA calaNatalehi ya malei 9 jAhe evamavi na sakA cAleDa tAhe hasthiNiyArUvaM viubai, sA hatthi // 289 // Jain Education Internal SU
Page #596
--------------------------------------------------------------------------
________________ S NiyA suMDaehiM daMtehiM vidhai phAlei ya, pacchA kAieNa siMcai, calaNehiM malai 10 jAhe na sakA tAhe pisAyarUvaM viubai, teNa uvasagaM karei 11 jAhe na sakkai tAhe vaggharUvaM karei, so dADhAhi nakkhehiM phAlei, khArakAiyAe / siMcei 12 jAhe evamavi na sakai tAhe siddhattharAyarUvaM viuvai, so kaluNANi vilavai, ehi puttagA! ujjhAhi emAivibhAsA 13 tato tisalArUvaM viuccai, tatthavi sA ceva vibhAsA 14 tato jAhe evamavi na sakA tAhe sUyaM viubai, kiha !, so tato khaMdhavAraM viuvai, so pariperatesu AvAsito, tattha sUyo patthare alabhato doNhavi pAyANa majjhe agi jAlittA pAyANaM uvari ukkhaliyaM kAuM paiumAraddho 15 jAhe eeNavi na sakkai tAhe pakaNaM viuvai, so pakkaNo tANi paMjaragANi vAhAsu gale kaNNesu ya olayai, te sauNagA bhayavaMtaM tuMDehiM khAyaMtiM vidhaMti sannaM kAiyaM ca vosiraMti 16 tato kharavAyaM viucvati, jeNa sakko maMdaro'vi cAleu, na puNa sAmI calai, teNa AgAse ukkhivittA ukkhivittA pADei 17 pacchA kalaMkaliyAvArya viubai, teNa jahA cakkAiddhato naMdiAvatte vA tahA bhamADijai 18 jAhe evamavi na sakA tAhe kAlacakaM viucai, taM viuviUNa UhUM gagaNatalaM gaMtUNa ettAhe mAremitti muyae vajasaMnibhaM, maMdaraMpi cUrejA, teNa pahAreNa 3 bhayavaM tAva nibuDDo jAva agganahA hatthANaM 19 jAhe teNavi na sakA tAhe ciMtai-na sakko esa mAriti aNulome | uvasagge karemi, tAhe pabhAyaM viubai, logo sabo caMkami payatto, bhaNai ya-devajagA! ajavi acchasi ?, bhayavaM nANeNa jANAi jahA na tAva pabhAi, tato divaM devihi dasei, bhaNai ya vimANagato-tuTThomi tujjha bhayavaM! kiM demi saggaM vA te sarIraM nemi? tinnivi loe tujha pAesu pADemi / anne bhaNaMti-divaM deviIi dasitA maNoramasaharU ECREKACCI For Private & Personal use only
Page #597
--------------------------------------------------------------------------
________________ -- saMgamakopasargAH spodghAta- varasagaMdhaphAsokvate chappi maNoNukRle uU. daMsei, accharAto guruvAto peser3a, tAhe divaM vattIsaivihiM namupadaMsati niryako sAmI naheva samadarisI, jAhe na sakati tAhe pairikaM kAUNa vivihappagAramAliMgaNacuMbaNAiyaM mohuppAyagamitthIbhAva- zrIvIra- mupadaMsaMti, hA daiya! hA nikiva! iccevamAi jaMpaMti, tato parisaMtA jAmeva disaM pAunbhUtA tAmeva disaM paDigayA, carite esa sabo vIsaimo uvsggo|| etAneva gAthAcatuSTayenAha dhUlI pivIliAo uiMsA ceva taha ya uNholA / vicchua naulA sappA ya mUsagA ceva aTThamayA // 502 // // 29 // hatthI hathiNiyAo pisAae ghorarUva vagyo ya / dhero therI sUo Agacchai pakkaNo a tahA // 503 // kharavAya kalaMkaliyA, kAlacakaM taheva ya / pAbhAiyamuvasagge, vIsaime hoti aNulome // 504 // sAmANiyadeviddhiM devo dAei so vimaanngo| bhaNai vareha maharisi! nipphattI saggamokkhANaM // 505 // prathamaTho ghUlI vikurvitA 1 tataH pipIlikAH2 tadanantaramuiMzAH 3 tata uNholAH 4 tato vRzcikAH5tadanantaraM nakulA HtataH sarpAH 7.tato mUSakAzcaivASTamAH 8 // tadanantaraM hastI 9 tato hastinikA 10 tadanantaraM pizAcaH 11 tadanantaraM ghorarUpo vyAghraH 12 tataH sthaviraH-siddhArthaH 13 sthavirA-trizalA 14 tadanantaraM sUto-rasavatIkAraH 15 tata Agacchati paraNaH-zavaraH 16 // tathA kharavAtaH 17 tadanantaraM kalaMkalikA 18 tathA caivaM kAlacakra 19 viMzatitamaH punarupasargo bhavatyanulomaH, sa ca prabhAtavikurvaNArUpazca, sa durgRhItanAmadheyo devo vimAnagato bhagavaJcittakSobhanAya | sAmAnikadevA darzayati, bhapAti'ca-vRNISva maharSe! yena tava svargamojhayorniSpattirbhavati // 502-5 // // 290 // Jain Education interne |wwwjainelibrary.org
Page #598
--------------------------------------------------------------------------
________________ RE jAhe evamapi na tIrai cAleuM tAhe suTTayaraM paDinivesaM gato, kalle kAhitti puNovi aNukaDai, tAhe sAmI vAluyA 18nAma gAmo taM pahAvito, tatthaMtarA paMca corasae viuvA vAlugaM ca, jattha vahutaraM khuppai, pacchA tehiM pavayagurutarehiM hai| mAulotti vAhito, sAgayaM ca vajasarIrA deti jehiM pavayAvi phuTejA, tAhe vAluyAgAmaM gato, tattha bhikkhaM hiMDito tattha bhayavato rUvamAvarittA taruNiyANa aviraiyANaM kANacchi dei, tato hammai, tAhe niggato, bhayavaM subhomaM vaccaI tatthavi gato bhikkhAyariyAe, tatthavi sAmiNo rUvamAvarittA mahilANaM aMjaliM karei, pacchA tehipi sAmI piTTijaI, tato bhayavaM niggaMtUNa succhettA nAma gAmo tahiM baccai, tattha jAhe abhigato sAmau bhikkhAe tAhe bhayavato rUbamAvarittA viDarUvaM viuvai, tattha hasai gAyati ya, aTTahAse muMcati, kANecchiyAo ya jahA viDo tahA karei, asidvANi ya bhAsai, taha vihammai // amumevArtha savipannAha vAluyapaMthe teNA mAula pAraNaga tattha kANAJcha / tatto subhUma aMjali succhittAe ya viDarUvaM // 506 // sa bhagavAn vAlukAgrAma prati pradhAvitaH, tatrApAntarAle pathi paJcazatasahayAH stenAstairmAtula iti-pizAca itikRtvA vAhitaH, tatastatra-vAlukAgrAme pAraNake-pAraNakanimittaM svAmI bhikSAyAM praviSTaH, tato bhagavato rUpamAvRtya taruNInAM kANAkSi darzayati, tatastatpuruSairbhagavAn hanyate, tataH subhaumagrAme gataH, tatra taruNInAmuktaprakAreNa darzitavAn , sukSetrAyAM tu grAma viTarUpaM vikurvitavAn, sarvatra bhagavAn kadarthyate // tato sAmI succhettAto viniggaMtUNa malayaM nAma gAmaM gato, tattha bhayavato ummattayaM rUvaM karittA aviraDyAto AliMgei geNhai ya, tato ceDarUvehiM chArakayAreNa bhari-18 | vAlavAna vAlukAgrAma prati prabhAvitaraNakanimittaM svAmI bhikSAtatra taruNInAmuktaprakAraNa taNa malayaM nAma an Educatan internation
Page #599
--------------------------------------------------------------------------
________________ carite podAta- jai, leguehiM vihammai, tANi ya vIhAvei, tANi ya akkhuDaMtapaDatANi nAsaMti, tato tesiM ammApiyarehiM hammai, tato saMgamako niyuktI niggato hatdhisIsaM nAma gAmaM gato, tatthavi bhayavaM bhikkhAyariyAe atigato, tattha bhayavato sivArUvaM darisei, kiMta pasargAH zrIvIra- bhaNiya hoi ?-sAgAriyaM se kasAiyaM karei, tato jAhe aviraiyaM pecchai tAhe uDhei pacchA hammai, tato bhayavaM ciMtei-esa gADhamuDDAhaM karei aNesaNaM ca, tamhA gAma ceva na pavisAmi, bAhiM acchAmi, tato bAhiM gAmassa niggato, tato jato mahelAjUhaM tatohutto sAgArieNa kasAieNa acchai, tahAThito sAmI sakkeNa pUito, tato tappamiI DhoMDhasivo pavatto // 291 // tAhe sAmI ciMtei-esa nitarAmuDDAhaM karei, tamhA gAmaM ceva na atImi, egaMte acchai, tAhe saMgamato hasai, na sakemi | hai tuma ThANAto cAleuM, pecchAmi tA gAma atIhi, tAhe sakko Agato pucchai-jattA bhe? javaNijjaM ca bhe? abAbAI haica bhe? iti, vaMdittA pddigto|| malae pisAyarUvaM sivarUvaM hathisIsae kaasii| ohasaNaM paDimAe masANa sakko javaNapucchA // 507 // | malaye grAme pizAcarUpaM-bhagavataH unmattakalakSaNamakArSIt, tadanantaraM hastizIrSake zivarUpaM prAguktasvarUpaM, tataH zmazAne pratimAyAM kAyotsargasthitasya apahasanaM yathA na zakyase tvaM sthAnAccAlayitumiti pazyAmi yadi grAmamAgaccha tIti, tataH zakra Agatastasya yApanapRcchA'bhavat // tAhe sAmI tosaliM gato, tattha bAhiM paDima Thito, tato so abha- // 29 // 4 vito ciMtei-esa gAmaM na pavisai, tA etthavi se Thiyassa karemi uvasagaM, tato khuDagarUvaM viuvittA saMdhi chidai8 uvagaraNehiM gahiehiM vatIe, tattha gahito so bhaNai-mA ma haNaha, ahaM na jANAmi, AyarieNa ahaM pesito, kahiM so', 4-5200-%244%--- -24 Jain Educatanntematon
Page #600
--------------------------------------------------------------------------
________________ * esa bAhiM amuge ujANe, tattha hammai bajjhai, mArijautti vajjho nINito, tastha mahAbhUilo nAma iMdajAlito, seNa sAmI kuMDaggAme diTThapuro, tAhe so moei, sAhai ya jahA esa siddhattharAyaputto, mukko khAmito, khuDato maggito, na || diTTho, nAyaM jahA devo se uvasaggaM karei, tathA cAha- . tosali khuDagarUvaM saMdhicchedo imotti vajho ya / moei iMdajAlita tattha mahAbhUilo nAmaM // 508 // tato bhagavAn tosaligrAmaM gataH, tatra saGgamakaH kSullakarUpaM vikurvitavAn , tena ca gRhItairupakaraNaH sandhicchedo vRteH kRtaH, tataH sa ArakSakaihItaH mAha-ayaM mAM kAritavAn, tataH svAmI vadhya AjJaptaH, tatra mahAbhUtilo nAma indrajAliko mocitavAn // tato sAmI mosaliM gato, tattha bAhiM paDimaM Thito, tatthavi so devo khuDugarUvayaM viuvittA saMdhimaggaM paloei paDilehei ya, sAmissa pAse savANi uvagaraNANi viuvai, tAhe so khuGago gahito, kIsa ettha sohasi', bhaNai-mama dhammAyarito ratti khattaM khaNihii, to mA kaMTae bhaMjihIti maggaM sohemi, so kahiM 1, teNa kahiyaM-amuge ujjANe ciTThai, te gayA, diDo sAmI, tANi ya uvagaraNANi samIve, tato gahito, ANIto, tattha sumAgaho nAma rAdvito sAmissa piuvayaMso, so moei, tato sAmI tosaliM gato, tatthavi taheva gahito, navaraM ukalaMbiumADhatto, tattha se rajjU chinno, evaM satcavArA chinno, tAhe siTuM tosaliyassa, so bhaNai-esa acoro nihoso, taM khur3agaM maggaha, so maggito, nadIsaha, nAyaM jahA se devo uvasaggaM karei // amumevArthamAhamosali saMdhisamAgama moeI rahio piuvyNso| tosaliya satta rajjU vAvattI tosalI mukkho // 509 // LA For Private & Personal use only
Page #601
--------------------------------------------------------------------------
________________ TapoddhAta- bhagavAn mosaliM gataH, tatra sandhimArgazodhanAya kSullakasya samAgamaH, tato bhagavato grahaNaM, rASTrikazca pitRvayasyosaMgamako. niryukI bhagavantaM mocayati, tato bhagavAn tosalikagrAmaM gataH, tatra pUrvaprakAreNa gRhItaH, UrdhvamavalambyamAne ca bhagavati saptAsAH zrIvIra- vArAn rajyA vyApatiH, tatastosalikasya kSatriyasya kathanaM, bhagavato mokssH|| carite tato sAmI siddhatyapuraM gato, tattha teNa abhavieNa tahA kayaM jahA bhagavaM teNoti gahito, tattha kosito nAma AsavANiyao, teNa kuMDapure sAmI divellao, teNa moyAvito, tato sAmI goulaM gato, tattha ya tadivasaM chaNo, savattha | // 292 // paramannaM uvakkhaDiyaM, ciraM ca tassa devassa uvasagaM kAuM Thitassa, sAmI ciMtei-gayA chammAsA, so gato hojatti bhikkhAyariyAe atigato, so aNesaNaM karei, sAmI uvautto pAsai, tAhe addhahiMDito niyatto, vAhiM paDimaM Thito, so 6ya pAvo sAmi ohiNA Abhoei-kiM bhaggapariNAmo navatti, tAhe sAmI taheva suddhapariNAmo chajIvahiyaM jhAyai, to tahArUvaM da8 AuTTo, na tIrae khobheu, jo eJcireNavi kAleNa chahiM mAsehiM na calito so dIheNavi kAleNa na sako cAle, tAhe pAesu paDito bhaNai-saccaM jaM sakko bhaNai, sabaM khAmei, bhayavaM! ahaM bhaggapaiNNo, tujhe sammattapatiNNA amumevArtha saGkepata Aha // 29 // siddhatyapure teNutti kosio AsavANio mukkho| vayagAma hiMDaNesaNa bIyadiNe bei uvasaMto // 510 // bhagavAn siddhArthapure gataH, tatra pUrvaprakAreNa stena iti gRhItaH, tatra ca koziko nAma azvavaNik, tena mokSaH kRtaH, Jain Education Intemel For Private & Personal use only l
Page #602
--------------------------------------------------------------------------
________________ AMACHAR tato dvitIyadine ajagrAme gokule bhikSArtha hiNDate, tatra aneSaNA, tato bhagavAn hiNDanAnnivRttaH, tataH sa upazAnto bravIti // kiM bravIti ityata Ahavaha hiMDaha na karemi kiMci icchA na kiMci vattabo / tattheva vacchavAlI therI paramanna vasuhArA // 511 // ___ ata Urdhva vraja svecchayA grAmanagareSu, hiMDasva bhikSArtha kuleSu, na karomi kamapyupasarga, svAmI vakti-bhoH saMgamaka! nAhaM kasyApi vaktavyo'smi, icchayA yAmi navA, tataH svAmI dvitIyadivase tatraiva bhikSArtha gokuleSvaTati, tatra vatsapAlI sthavirA, tayA utsavadivase kSIraM na labdhaM, tato dvitIyadivase kSIraM yAcitvA pAyasaM rAddhaM, tena bhagavAn pratilAbhitaH, anye vadanti-paryuSitena pAyasena pratilAbhitaH, tataH paJca divyAni prAdurbhUtAni // chammAse aNuvaddhaM devo kAsIya so u uvasagaM / davaNa vayaggAme vaMdiya vIraM paDiniyatto // 512 // evaM so'bhavikaH saGgamakanAmA devaH SaNmAsAn anubaddhaM-santata upasargamakArSIt, dRSTA ca brajagrAme gokule pariNAmamabhagnaM upaJcAnto vIraM-mahAvIraM vanditvA prtinivRttH|| ito ya-sohamme kappe sadhe devA tahivasaM ubiggamaNA acchaMti, saMgamatoya sohammaM gato, tattha sakko taM daTThaNa parammuho| Thito bhaNai deve-bho! suNaha, esa durappA, naeeNa mamavi cittarakkhA kayA, navi annesiM devANaM, jato titthagaro| AsAtito, na eeNa amhaM karja, asaMbhAso, nivisato u kIrau, tato nicchado saha devIhi, sesA devA ideNa vAriyA, A1%20-344 250*50%4% in Education International
Page #603
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodAta- devo yuto mahihI so maMdaracUliyAe siharaMmi / parivArito suravahahiM tassa ya ayarovamaM sesaM // 513 // saMgamakasya niyuktI 5 sa saGgamakanAmA maharddhiko devaH svargAt cyutaH-bhraSTaH san parivAritaH suravadhUbhihItAbhirmandaracUlikAyAH nirvAsana zrIvIra-1 zikhare-uparitanavibhAge yAnakena vimAnenAgatya sthitaH, tasya ekamataropama-sAgaropamaM AyuSaH zeSa // ryAdikRcarite tato sAmI AlaMbhiyaM gato, tattha harI vijjukumAriMdo ei,sosAmi vaMdittA pUiUNa ya bhaNai-bhagavaM! piyaM pucchAmo, tA sukhanicchinnA uvasaggA, bahuM gayaM thevaM sesaM, acireNa bhe kevalanANaM samuppajihii, tato seyaviyaM gato, tattha harissaho piya-18 pRcchA // 29 // pucchago ei, tato sAvatthiM gato, bAhiM paDimaM Thito, tattha khaMdapaDimAe logo mahimaM karei, sakko ohiM pauMjai jAva pecchai khaMdapaDimAe pUrya kIramANaM, sAmi nADhAyaMti, sakko uinno, sAvi khaMdapaDimA rahaM vilaggihii, tAhe sakko taM paDima aNupavesiUNa bhayavaMteNa padvito, logo tuhro bhaNai-devo sayameva vilaggihii, jAva sAmi gaMtUNa dai, tAhe logo AuTTo, eso devadevotti mahimaM karei jAva acchito // amumevArtha saGkSipannAhaAlabhiyAe harivijjU jiNassa bhattIi vaMdiuM ei / bhayavaM piyapucchA jiya uvasaggatti thevmvsesN||514|| harisaha seyaviyAe sAvatdhI khaMda oyari pddimaa|logo Auhio (ttha) vaMde sakko u pddimaae||51|| __ AlabhikAyAM nagaryA bhagavataH priyapRcchako harinAmA vidyutkumArendra Agacchati, vadati ca-jitA bhagavan ! sarve upasargAH, stokamavazeSa tiSThati, tato bhagavAn zvetamyAM nagaryA gataH, tatra harissahanAmA vidyutkumArarAjaH priyapRcchaka AgataH, tataH zrAvastI gato bhagavAn ,' tatra skandapratimAM lokena pUjyamAnAM zakro'valokya tAM pratimAmanupravizya +CRACK ACCORE M For Private & Personal use only
Page #604
--------------------------------------------------------------------------
________________ CASSICALCCC Koct- hai bhagavantaM vanditavAn // tato sAmI kosaMviM gataH, tatva caMdasUrA savimANA mahimaM kareMti piyaM ca pucchaMti, vANArasIe sakko piyaM pucchai, rAyagihe IsANo, mihilAe jaNago rAyA pUrya karei, dharaNo ya piyavucchato ei, tathA cAhakosaMvi caMdasUroaraNaM vANArasIi sakko u / rAyagihe IsANo mihilAjaNao a dharaNo a||516|| kozAmbyAM candrasUrAvataraNaM, vArANasyAM zakraH priyaM pRcchati, rAjagRhe IzAnaH-IzAnakalpendraH, mithilAyAM janako rAjA dharaNazca-nAgakumArendraH pUjAM kRtavAn , vesAlivAsa bhUyANaMdo camaruppAto ya sUsumArapure / bhogapura siMdikaMTaka mAhiMdo khattio kuNai // 517 // tato vaizAlInagarImagamat , tatraikadeze varSArAtraH, tatra bhUtAnando nAgakumArendraH priyaM pRcchati, jJAnaM ca vyAgRNoti, dAyathA bhagavan ! stokakAlamadhye kevalajJAnamutpatsyate, tadanantaraM ca bhagavAn sUsamArapuraMgataH, tatra bhagavannizrayA camarotpAto yathA vyAkhyAprajJaptau tathA vaktavyaH, tato. bhogapuraM svAmI gatavAn , tatra mAhendro nAma kSatriyA, sindIkandenAhanmIti 4 bhagavantaM prati dhAvitaH, sindI nAma khajUrI, sa evaM upasarga karoti, etyaMtare saNaMkumAro deviMdo ei, teNa dhADito tAsito ya, piyaM ca pucchA // tato sAmI naMdigAma gato, tattha nandI nAma bhagavato piyamitto so mahimaM kareti, tato miDhiyagAmameti, tattha govo uvasagaM kAumAraddho, jahA kumAragAme taheva vAlarajueNa AhaNato sakkeNa taasito|| etadevAha vAraNa sarNakumAre naMdiyagAme piusahA vaMde / meDhiyagAme govo vitsAsaNayaM ca deviNdro|| 518 // 244--4 Jain Educatan internete For Private & Personal use only
Page #605
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAta vAraNaM-niSedhanaM mAhendrakSatriyasya sanatkumAro devendro'kAt, nandigrAme pitRsakhA-pitRvayasyo bhagavantaM vandate, candrasUryAniyuktI | miNDhikagrAme gopasyopasarga karne pravRttasya vitrAsanakaM devendraH-zako'karot / vatArAdi zrIvIra-13 tato sAmI kosaMviM gato, tattha sayANito rAyA miyAvaI devI taccAvAdI dhammapADhago sugutto amacco naMdA carite se bhAriyA, sA ya samaNovAsiyA, tato saDitti miyAvatIe vayaMsiyA, tattheva nagare dhaNAvaho seTTI, tassa mUlA bhAriyA, evaM te sakammasaMpauttA acchaMti, sAmI ya posabahulapADivae imaM eyArUvaM abhiggahaM abhigeNhai cauvihaM, // 29 // taMjahA-davato khettato kAlato bhAvato, dabato kummAse suppakoNeNaM, khettato elugaM vikkhaMbhaittA kAlato niyattamu | bhikkhAyaresu bhAvato jai rAyadhUyA dAsattaNaM pattA niyalabaddhA muMDiyasirA aTThamabhattiyA evaM kappai, sesaM na ta kappai, evaM abhiggahaM ghettUNa kosaMbIe acchai, divase 2 bhikkhAyariyaM phusai, kiMnimittaM ?, bAvIsaM parimahA bhikkhAyariyAe uditi, evaM cattAri mAse kosaMbIe hiMDai, tAhe naMdAe gharamaNupaviThTho, tIe sAmiNo pareNa ? AyareNa bhikkhA nINiyA, sAmI niggato, so addhiti pakayA, tAhe dAsIto bhaNaMti-esa devajago divase divase | ettha ei, tAhe tAe nAyaM-nUNaM bhayavato abhiggaho koi, tato nirAyaM ceva addhitI jAyA, sugutto amaJco Agao, tAhe so bhaNai-kiM addhiti karesi ?, tIe kahiyaM, bhaNai ya-kiM ahaM amaccattaNeNaM ? ecciraM kAlaM hai| sAmI bhikkhaM na lahai ? kiMvA teNa vinANeNa jai evaM abhiggahaM na yANasi; teNa AsAsiyA, kalle divase, jahA bhikkhaM lanbhai tahA karemi, eyAe kahAe vaTTamANIe vijayA nAma paDihArI miyAvatIra bhaNiyA sA keNai C // 294 // Jain Education fate For Private & Personal use only
Page #606
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAraNeNa AgayA, sA taM ullAvaM soUNa miyAvatIe sAhei, miyAvaIvi taM soUNa mahayA dukkheNa abhibhUyA, sA| ceDagassa ghUyA, atIva addhiti pakayA, rAyA ya Agato pucchati, bhaNai-kiM tujha rajeNa mae vA?, aja kira cauttho mAso sAmissa hiMDaMtassa bhikkhAbhiggaho na najai, na vA jANasi ettha viharataM, teNa AsAsiyA, taha karemi jhaa| kalle labhai, tAhe suguttaM amacaM saddAvei aMbADei ya, jahA-tuma AgayaM sAmi na yANasi ?, aja kira cauttho mAso hiMDatassa, tAhe taccAvAdI sadAvito, so pucchito sayANieNa-tujhaM dhammasatthe savapAsaMDANa AyArA AgayA, te tumaM| sAha, imovi amacco bhaNito-tumaMpi buddhibalito tA sAha, te bhaNati-bahave abhiggahA, na najai ko'bhippAo, meM dabajutto khitajutto kAlajutto bhAvajutto satta piMDesaNAto satta pANesaNAo, tAhe raNNA savattha saMdiThThA pANesaNA bhattesaNAo ya, logeNavi paralogakaMkhiNA kayAto, sAmI Agato, na ya tehiM pagArehiM geNhai, evaM tAva iyaM / / ito ya sayANito caMpaM pahAvito, dahivAhaNaM geNhAmi, nAvAkaDaeNaM gao egAe rattIe, aciMtiyA nagarI veDhiyA, tattha dahivAhaNo palAto, raNNA ya jaggaho ghosito, evaM jaggahe ghuDhe dahivAhaNassa raNNo dhAriNI devI tIse dhUyA vasumaI, sA| saha dhUyAe egeNa raTTieNa gahiyA, rAyA niyaco, so uTTito ciMtei bhaNai ya-esA me bhajA, imaM ca dAriyaM vikkessaM, sA dAdevI teNa mANasieNa dukkheNa ghUyAdukkheNa ya esA me dhUyA na najaI kiM pAvihiitti aMtarA ceva kAlagayA, pcchaa| tassa rahiyassa ciMtA jAyA, duTu mae bhaNiyaM-mahilA mamaM hohititti, eyaM dhUyaM bhaNAmi, mA esAvi marihii, to sameM molaMpi na hohida, tAhe teNa aNuyatteNa ANIyA-vIhIe uDiyA, dhaNAvaheNa dihA, aNalaMkiyalAvannA avassaM karakavara mA.sU.50 For Private & Personal use only
Page #607
--------------------------------------------------------------------------
________________ '.29- 196 upoddhAta- raNNo Isarassa vA dhUyA esA mA AvaI pAvautti jattiyaM so bhaNai tattieNa molleNa gahiyA, varaM teNa samaM gamaNAgamaNaM candanAniryakaume hohiitti, nIyA niyariM, kAsi tumaMti pucchiyA na sAhai, pacchA teNa dhUyatti gahiyA, evaM saNNANiyA, mUlAvitaM kauzAzrIvIra- teNa bhaNiyA-esA tumbhaM dhUyA, evaM sA tattha jahA niyaghare tahA suhaMsuheNaM acchai, tIevi so sadAsapariyaNo logo myAM pAra|sIleNa viNaeNa ya sabo appaNijoM kato, tAhe tANi savANi bhaNaMti-aho imA sIlacaMdaNatti, tAhe se biiyaMpi nAma NakaM kayaM caMdaNatti, evaM kAlo vaccai, tato tAe ghariNIe avamANo jAto maccharijai ya, ko jANai kayAi esa eyaM pddi||295|| vajejA? tAhe ahaM gharassa asAmiNI bhavissAmi, tIse vAlA atIva dIhAramaNijjA kiNhA ya, so seTThI majjhaNhaM jaNa virahie Agato jAva natthi ko'vi jo pAe pakkhAlei, tAhe sA pANiyaM gahAya niggayA, teNa vAriyA, sA maDAera dhoviu pavattA, tAe dhovaMtIe vAlA baddhellagA chuTTA, mA cikkhalle paDihiMtitti tassa sedvissa hatthe lIlAka8 teNa | dhariyA baddhA ya, mUlA ya oloyaNagayA pecchai, tIe NAyaM-viNaTuM kajaM, jai eyaM kahavi pariNei to mama esa Natthi, jAva taruNato vAhI tAva tigicchAmi, seTThimi viNiggae tIe NhAviyaM vAharAvittA sA caMdaNA boDAvitA niyalehi ya baddhA piTTiyA ya, vAriyato aNAe pariyaNo-jo sAhai vANiyarasa so me Natthi, sA ghare choNa tassa gharassa dAraM dinnaM tAlayaM ca, so seTThI Agato pucchai-kahiM caMdaNA, na koi sAhai bhaeNa, so jANai-nUNaM ramai uvariM vA ciTThai, evaM // 295 // ratipi pucchiyA, jANai-sA nUNaM suttA, biiyadivasevi na divA, taiyadivase ghaNaM pucchai, sAheha mA me mAreha, tato dheradAsI ekkA ciMtei-kiMmama jIvieNa!, sA jIvau varAI, tAe kahiyaM-amuyaghare, teNa ugghADiyAdArA, pecchai chuhAhayaM
Page #608
--------------------------------------------------------------------------
________________ caMdaNaM, tato kUraM pamaggito, jAva samAvattIe natthi, tAhe kummAsA diTThA, te suppakoNe ghettUNa tIse dinA, seTThI lohakAragharaM gato, niyalANi chiMdAvemi, tAhe sA hathiNIva kulaM saMbhAriumAraddhA elugaM vikkhaMbhaittA, tehiM purato katehiM anbhataratoroyai, sAmI Agato, tAe ciMtiyaM-sAmissa demi, mama eyaM ahammaphalaM, bhaNai-bhayavaM! kappai , sAmiNA pANI pasArito, caubiho'vi punno abhiggaho, paMca divANi pAunbhUyANi, te vAlA tadavatthA ceva jAyA, niyalANi phiTTANi, sovannayANi neurANi jAyANi, devehi ya sabAlaMkArA kayA, sako devarAyA Agato, vasuhArAe pramANaM aDaterasa te hiraNNakoDI, kosaMbIe ya sabato ugghuTuM-keNai puNNamaMteNa aja sAmI paDilAhito, tAhe rAyA saMteurapariyaNo Agato, tattha saMpulo nAma dahivAhaNassa kaMcukI, so raNNA vaMdhittA ANIto, so'vi raNNA saha tatthAgato, teNa sA caMdaNA paJcabhijANiyA, pacchA pAesu paDiUNa parunno, rAyA pucchati-kA esA?, teNa se kahiyaM, jahA-esA dahivAha*Nassa raNNo duhiyA, miyAvatI bhaNai-mama bhagiNIdhUyA, amaccovi sapattIto Agato, sAmI vaMdai, sAmI viniggato, tAhe rAyA taM vasuhAraM pagahio, sakkeNa vArito, jassa esA dei tassa Abhavai, sA pucchiyA bhaNai-mama piuNo, tAhe sakkeNa sayANito bhaNito-esA caramasarIrA eyaM saMgovAhi jAva sAmissa nANaM uppajjai, esA paDhamasissiNI, tAhe kannateure chuDhA saMciTThai, chammAsA tayA paMcahi divasehiM UNagA abhiggahassa gahiyassa jAyA jadivasaM sAmiNA bhikkhA laddhA, sAvi mUlA logeNa aMbADiyA hIliyA ya / amumevArtha saJjighRkSurAhakosaMbIi sayANia abhiggaho posabahulapADivae / cAummAsi migAvai vijaya sugutto anaMdA ya // 19 // RRC - . For Private & Personal use only
Page #609
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAtaniryuka zrIvIra carite // 296 // Jain Education Internation? tAvA caMpA dahivAhaNa vasumaI a vIanAmA | ghaNavaha mUlA''loaNa saMpula dANe a pavajjA // 520 // tato bhagavAn kauzambIM nagarIM gataH, tatra zatAnIko rAjA mRgApatirdevI, bhagavatA ca pauSamAsabahulapakSe pratipadi abhigraho gRhItaH, pratidivasaM ca bhikSAmaTato bhagavatazcatvAro mAsA atikrAntAH, anyadA bhagavAn nandAyA gRhe gataH, tayA AnItA bhikSA na gRhItA, tataH sugupto'mAtya AgataH, tayozca bhagavadbhikSAviSaye saMlApe mRgApatidevI satkA vijayA pratIhArI samAgatA mRgApatidevyA acakathat, tayA protsAhitena rAjJA tathyavAdI dharmmapAThaka AkAritaH, | so'bhigrahAn vicitrAn kathitavAn / tatazca campAyAM dadhivAhano rAjA, tasya sutA candanA dvitIyanAmnA vasumatI, sA kozAmvyAmaSTrikeNAnItA, dhanAvahena gRhItA, anyadA dhanAvahasya pAdI prakSAlayantIM tAM tasyAH kezapAzaM ca dhanAvahena lIlAkambikayA saMyamyamAnaM mUlA abalokanagatA pralokitacatI, tato mAtsaryAt tathA candanA nigaDitA, tato bhagavato dAne sampulanAmA kaJcukI candanAyA militaH, tato bhagavataH samIpe'nayA pratrajyA gRhISyate iti zakavacanato rAjJA candanA saGgopitA // tato sAmI kosaMbIto nirgatUNa sumaMgalaM nAma gAmaM gato, tattha sarNakumAro ei vaMdati piyaM ca pucchai, tattha paDhamaM siMdI kaMdaga nivAraNatthamAgato saMpayaM puNa piyapucchatotti / tato sAmI succhettaM gato, tuttha mAhiMdo piyapucchato ei, tato | sAmI pAlagaM nAma gAmaM gato, tattha vAilo nAma vANio jattAe padhAvito sAmiM pecchai, tato so amaMgalaMtikAUNa asiM gahAya padhAvito eyasta phalauti, tattha sahattheNa siddhattheNa sIsaM chinnaM / amumevArthamAha + abhigrahasya pUraNaM // 296 //
Page #610
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatto asumaMgala saNakumAra succhita pdmaahiNdo| vAluya vAila vaNie amaMgalaM appaNo asiNA // 21 // OM tato bhagavAn sumaGgalaM nAma grAmaM gataH, tatra sanatkumAro devendraH priyapRcchaka AgataH, tataH sukSetrAyAM bhagavAn jagAma, va mAhendraH priyapRcchaka Agamat , tadanantaraM pAlakaM nAma prAmaM svAmI gataH, tatra vAilo nAma vaNik dezA"ntaraM gacchan amaGgalamitikRtvA bhagavata upari khaDgamudgIrya pradhAvitaH, tata AtmanA svahastena asinA vinaashitH|| * | tato sAmI caMpaM nayariM gato, tattha somadattamAhaNassa agnihottasAlAe vasahiM uvagato, tattha cAummAsaM khamai, tya duve jakkhA punnabhaddamANibhaddA rattiM pajuvAsaMti, cattAri mAse rattiM rattiM pUrva kareMti, tAhe so ciMtei-kiMpi4 jANai esa to devA maheMti, tAhe vinAsaNanimicaM pucchai-ko hyAtmA!, bhagavAnAha-yo'hamityabhimanyate, sa kiidRshH| sakSmo'sI, kiM tat sUkSma , yadindriyairgrahItuM na zakyate iti, tathA kiM taM te padesaNayaM? kiM paJcakkhANaM, bhagavAnAhasAidattA! duvihaM padesaNagaM-dhammiyaM apammiyaM vA, padesaNagaM nAma upadezaH, paJcakkhANe duvihe-mUlapaJcakhANe uttarapaccakkhAye ya, eehiM pAhiM tassa uvagayaM / amumevArthamAha caMpA vAsAvAsaM jakkhido sAidatta pucchA ya / vAgaraNa duha paesaNa pacakkhANe a duvihe a|| 522 // bhagavAn campAyAM varSAvAsaM kRtavAna, tatra dvau yondrau bhagavato mahimAM kRtavantau, tataH svAtidattasya brAhmaNasya pRcchA, bhagavato vyAkaraNaM, diviSa pradezanaM vividha pratkhAlyAnamiti // tato bhayavaM caMpAto niggato bhiyagAmaM Jan Education internal T
Page #611
--------------------------------------------------------------------------
________________ sumaMgalAdivihAraH zalyakSepaniSkAsane upoddhAta- gato, tattha sako Agato vaMdittA pUittA naTTavihiM uvadaMsittA vAgarera jahA ettiehiM divasehiM kevala nANamuppajihii niyuktItato sAmI miDhiyagAmaM gato, tattha camaro vaMdato piyapucchao ya ei, baMdittA pucchittA ya pddigto| amumevArthamAha- zrIvIra- jaMbhiyagAme nANassa uppayA vAgarei deviNdo| miDhiyagAme camaro vaMdaNa piyapucchaNaM kuNai // 523 // carite jambhikagrAme devendraH-zako jJAnasyotpAdaM vyAgRNAti, tathA miNDhikagrAme camaro vaMdanaM priyapRcchanaM karoti // tato bhayavaM chammANi nAma gAmaM gato, tassa bAhiM paDimaM Thito, tattha sAmisamIve govo goNe chaDDeUNa gAma pavidro, // 297 // dohaNANi kAUNa niggato, te ya goNA aDaviM paviTThA cariyavagassa nimittaM, tAhe so Agato pucchai-devajjaga! kahiM te |vaillA ?, bhayavaM moNeNa acchai, tAhe so parikuvito bhayavato kaNNesu kaDasalAgAto chubhai, egA imeNa kannaNa egA imeNa kanneNa jAva donivi miliyA, tAhe mUle bhaggAo, mA koi ukkhaNihii, kei bhaNaMti-ekkA ceva jAva iyareNa kaNNaNa niggayA tao bhaggA / kaNNesu taU tattaM govassa kayaM tividguNA rannA / kannesu vaddhamANassa teNa chUDhA kaDa-1 | salAgA // 1 // bhayavato taddAraveyaNija kammaM uinnaM, tato sAmI majjhima pAvaM gato, tattha siddhattho nAma vANiyato, tassa gharamAgato, tassa ya mitto kharato nAma vejo, te do'vi siddhatthaghare acchaMti, sAmI bhikkhassa paviTTho, vANikAyato vaMdai thuNai ya, vejo titthayaraM pAsiUNa bhaNai-aho bhayavaM savalakkhaNasaMpunno, kiMtu sasallo, tato so vANiyato saMbhaMto bhaNai, paloehi kahiM sAlo ?, teNa paloyaMteNa diTTo kaNNesu, teNa vANieNa bhannai-nINehi eyaM mahAtavasissa, punnaM hohii tavavi majjhavi, bhaNai-nippaDikammo bhayavaM na icchai, tAhe paDiyarAvito jAva divo ujANe tAva paDima | // 297 // For Private & Personal use only
Page #612
--------------------------------------------------------------------------
________________ CROCOLATKARI |Thito, te osahANi gahAya gatA, tattha bhayavaM telladoNIe nivaNNAvito makkhito ya, pacchA bahuehiM purisehiM jaMtito 4 arkato ya, pacchA saMDAsaeNa gahAya kaDDiyAto, tattha saruhirAto salAgAto aMchiyAto tAsu ya acchijjatIsu bhagavayA ArasiyaM, te ya maNUse uppADittA udvito, mahAbheravaM tattha ujANaM jAyaM, deulaM ca, pacchA saMrohaNI osahI diNNA, tato tAhe ceva bhayavaM pauNo jAto, tato vaMdittA khAmittA ya gatA / etadevAha4| chammANi govakaDasala pavesaNaM majjhimAi paavaae| kharao vijjo siddhattha vANio nIdarAvei // 24 // ___ bhagavAn chammANiyAnAma grAmaM gataH, tatra gopena bhagavataH karNayoH kaTazalAkApravezanaM kRtaM, tato bhagavAn madhyama| pApAyAM gataH, tatra kharako vaidyastatpArthAt siddhArthanAmA vaNik te kaTazalAke nirhArayati / | iha sabesu kira uvasaggesu kayare dubisahA ?, ucyate-kaDapUyaNAsIyaM kAlacakaM eyaM ca sallaM nikaDDijaMtaM, ahavA jahanagANa uvari kaDapUyaNAsIyaM, majjhimANa kAlacakkaM, ukkosagANamuvari sabuddharaNaM / goveNa AraddhA uvasaggA goveNa |nnittttiyaa| eso govo sattami gato, kharato siddhastho ya ee do'vi tivamavi veyaNamudIratA visuddhatA devalogaM gtaa| tato sAmI jaMbhiyagAmaM gato, tassa bahiyA veyAvattassa ceiyassa adUrasAmaMte ujuyAliyAe nadIe tIre uttarille kUle | sAmAgassa gAhAvaissa kaTThakaraNe, kaTThakaraNaM nAma chettaM, sAlapAyavassa ahe ukuDuyanisajAe godohiyAe AyAvaNAe | AyAvemANassa chadreNa bhatteNaM apANaeNaM bArasahiM saMvaccharehiM vaikkaMtehiM terasamasa saMvaccharassa aMtarA vaTTamANassa vaisAhasuddhadasamIe pAINagAmiNIe chAyAe pamANapattAe porisIe subaeNaM divaseNaM vijaeNaM muhatteNaM hatthuttarAnakkhatteNaM For Private & Personal use only
Page #613
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvIrasva kevaLa carite povAta- jogamuvAgaeNaM jhANaMtariyAe vaTTamANassa egaMtaviyakaM volINassa suhumakiriyaM jhANamappacassa aNutarakevalaM nANadaMsaNaM niyuko taca samuppanna / etadeva saGkepata AhazrIvIra- | jaMbhiya bahi ujuvAliya tIraviyAvatta sAmasAlaahe / chaTTeNukkuTuyassa u uppalaM kevalaM nANaM // 25 // jambhakAmasya bahiH, 'viyAvatta'tti viyAvRttaM nAma avyakaM, patitazaTitamaprakaTamiti bhAvaH, tasya caityasyAre R pAlikAnadItIre zyAmAkasya gRhapateH kSetre zAlavRkSasyAdha utkuTukasya bhagavataH paThena kevalajJAnamutpannaM / tatra tapasA // 29 // kevalajJAnaM samutpannamiti yadbhagavatA tapaH sevitaM tadabhidhitmurAha jo a tavo aNucino vIravareNaM mahANubhAvaNaM / chaumatthakAliyAe ahama kittahassAmi // 526 // yacca tapa AcaritaM vIravareNa mahAnubhAvena chadmasthakAle, yattadornityAbhisambandhAt tad yathAkrama-yena krameNAnucaritaM bhagavatA tathA kIrcayiSyAmi // taccedam navakira cAummAsecha phira domAsie uvAsI / bArasa ya mAsipAIbAvattari addhamAsAhaM // 527 // nava kila cAturmAsikAni, paTU kila dvimAsikAni upoSitavAn , kilazabda: parokSAptAgamavAdasaMsUcakaH, dvAdaza mAsikAni dvisaptatimarddhamAsikAni upoSitavAniti kriyaayogH|| ega kira chammAsaM do kira temAsie ubAsIya / aTThAijA ya duve do ceva divddddmaasaahN||28|| eka kila paNmAsaMddhe kila traimAsike upoSitavAna, kyA arddhatRtIyamAsaniSpanaM tapo'rddhatRtIyaM te arthatRtIye de, pazabda: 1 // 298 // Jain Education Internate For Private & Personal use only
Page #614
--------------------------------------------------------------------------
________________ kiyAnukAvArthaH, dveeva cayarddhamAse, dvitIyamaI yayostau yaddhauM 2 mAsau yasya tad vyarddhamAsaM te dhaImAse tapasI kRtavAn,181 maiMca mahAbhaI paDimaM tatto a sbobhii| do cattAri daseva ya divase ThAsIyamaNubaddhaM // 529 // madrAM mahAbhadrAM sarvatobhadrAM ca pratimA yathAkramaM dvau caturo daza ca divasAn anubaddhaM-santatamapAntarAle pAraNakamakRtveti bhAvaH sthitavAn / __ goaramabhiggahajuraM khamaNaM chammAsiaMca kAsI a| paMcadivasehiM UNaM avahio vcchnyriie||530|| gocare babhigrahaH gocarAbhigrahastena yutaM gocarAbhigrahayuta kSapaNakaM pANmAsikaM paJcabhirdivasairUnamavyathitaH-apIDito vatsanagA-kozAmbyAmakArSIt // dasa do akira mahappA ThAi muNI egarAiyaM paDimaM / aTThamabhatteNa jaI ikikaM caramarAI a|| 531 // daza de ca sarvasajhayA dvAdaza kila ekarAtrikI pratimA, sUtre caikavacanaM prAkRtatvAt, mahAtmA-muniH 'ThAti'tti khitavAna, kathaM sthitavAnityAha-ekaikAM ca pratimA aSTamabhakena-trirAtropavAsena caramarAtrikI-caramarajanIniSpannAM prativatiti ayatiSTa prayatavAn / / doceva ya chaTThasae auNAtIse avAsio bhayavaM na kayAi nizcabhattaM cautthabhattaM ca se Asi / / 532 // he eva paSThabhate ekonatriMze ekonatriMzadadhike bhagavAn upoSitavAn , evaM ca na kadAcinnityabhaktaM caturdhabhakaM / meM khAsIt / Jain Education Internate
Page #615
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvIrasya upoddhAtaniyuktI zrIvIracarite tapaH saMkalanA // 299 // CONTACAMARI bArasa vAse ahie chaTai bhattaM jahannayaM Asi / satvaM ca tavokammaM apANayaM Asi vIrassa // 533 // dvAdaza varzaNyadhikAni bhagavatazchadmasthasya sataH SaSThaM bhaktaM-yahorAtropavAsarUpaM tapo jaghanyakamAsIt, sarva ca tapaHkama apAnakamAsIt vIrasya, na tapaHkarma kurvan pAnIyamabhyavahRtavAn bhagavAniti bhAvaH // pAraNakakAlamAna-16 pratipAdanArthamAha tinni sae divasANaM auNApanne ya pAraNAkAlo / ukchuDuanisijAe ThiyapaDimANaM sae bahue // 534 // 2 trINi zatAni ekonapazcAzAni-ekonapaJcAzadadhikAni divasAnAM pAraNakakAlo bhagavataH, tathA utkuTukaniSadyAyAM M] sthitapratimAnAM bahUni zatAni // pavajAe divasaM paDhama etthaM tu pakkhivittANaM / saMkaliyammi u saMteja laddhaM taM nisAmeha // 535 // pravrajyAyAH sambandhinaM divasaM prathamaM atra-uktalakSaNadivasagaNane prakSipya saGkalite sati yallabdhaM tannizAmayata-AkarNayata // bArasa ceva ya vAsA mAsA chaceva addhamAso a / vIravarassa bhagavao eso chumtthpriyaao||536|| vIravarasya bhagavata eSaH-etAvatpramANaH chadmasthaparyAyastadyathA-dvAdaza varSANi SaNmAsA arddhamAsazca // evaM tavoguNarao, aNupuSeNaM muNI viharamANo / ghoraM parisahaca{ ahiAsittA mhaaviiro||537|| // 299 // For Private & Personal use only
Page #616
--------------------------------------------------------------------------
________________ o rmaCK*** / evam-uktena prakAreNa tapoguNeSu ratastapoguNarataH AnupU]Na-krameNa munirviharan ghorA-raudrAM parIpahaca-paripahasenAmadhisahya mhaaviirH|| uppannaMmi aNate naTTammi achAumathie nANe / rAIe saMpatto mahaseNavaNammi ujANe // 538 // utpanne-prAdurbhUte anante-anantajJeyaviSaye, kasmin ?-jJAne-kevalajJAne, naSTe ca chAnasthike matyAdirUpe jJAne, dezajJAnavyavacchedena kevalajJAnasadbhAvAd, bhAvitaM caitat prathamapIThikAyAM, rAtrau samprApto mahasenavane udyAne, kimiti cet ucyate,bhagavato jJAnaratnotpatisamanantarameva devAzcaturvidhA apyAgatA Asan , atyadbhutAM ca praharSavantoM jJAnotpAdamahimAM cakruH, tatra bhagavAn avavudhyate-nAtra kazcitpravrajyApratipattA vidyate, tata etadvijJAya na viziSTadharmakathanAya pravRttavAn, kevalaM kalpa eSaH-yatra jJAnamutpadyate tatra jaghanyato'pi muhUrttamAtramavasthAtavyaM devakRtA. ca pUjA pratIccha nIyA dharmadezanA |ca karttavyeti saGkepato dharmadezanAM kRtvA dvAdazasu yojaneSu madhyamA nAma nagarI, tatra somilAkhyo nAma brAhmaNaH, sa yajJaM yaSTumabhyudyataH, tatra caikAdazopAdhyAyAH khalvAgatAH, te ca caramazarIrA bhavAntaropArjitagaNadharalabdhayazca, tAn | vijJAyAsaGkhyeyAbhirdevakoTIbhiH parivRto devodyotena divasa ivAzeSaM panthAnamudyotayana devaparikalpiteSu sahasrapatreSu navanItasparzeSu payeSu caraNagyAsaM vidadhAno madhyamanagA~ mahasenavanodyAnaM smpraaptH|| amaranararAyamahio patto varadhammacakkavaTittaM / bIpi samosaraNaM pAvAe majjhimAe u // 539 // amarA-devAH narA-manuSyAH teSAM rAjAnastaimahitaH-pUjitaH prAdho dharmavaracakravartitva-dharmavaraprabhutvaM, dvitIyaM punaH For Private & Personal use only
Page #617
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodAtaniyuktI zrIvIracarite samavasaraNaM, apizabdaH punararthe, pApAyAM madhyamAyAM, prApta itynuvrtte| jJAnotpattisthAnakRtapUjApekSayA cAsya dvitiiytaa|| zrIvIrasya tatya kira somalijotti mAhaNo tassa dikkhakAlammi / paurA jaNajANavayA samAgayA jannavADammi // 540 // mahasana sa taba-pApAyAM madhyamAyAM kilazabdaH pUrvavat, somilaH Arya iti-brAhmaNaH tasya dIkSAkAle-yAgakAle paurA-31 mavasaraNaM viziSTanagaranivAsilokA janAH-sAmAnyalokA jAnapadA-nAnAjanapadabhavA lokAH samAgatA yajJapATe // atrAntare egate avivitte uttarapAsammi jannavADassa / to devadANaviMdA kariti mahima jirNidassa // 541 // ekAnte vivike yajJapATasyottarapArce tato devadAnavendrA jinendrasya mahimAM kurvanti, pAThAntaraM ca-kAsI mahima jirNidassa' kRtavanta ityarthaH / amumevArtha savizeSa bhASyakAra Aha bhavaNavaIvANamaMtara joisavAsI vimANavAsI ya / sabiDDIi saparisA kAsI nANuppayAmahimaM // 542 // bhavanapativyantarajyotirvAsino vimAnavAsinazca saparSadaH sarvA jnyaanotpttimhimaamkaarp:-kRtvntH|| AAKAALA // 30 // iti zrImanmalayagiryAcAryavihitAyA AvazyakavRtteH pUrvamA // ... // Jain Education Internat For Private & Personal use only
Page #618
--------------------------------------------------------------------------
________________ www.jainelibra.org