Page #1
--------------------------------------------------------------------------
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ -------- SERGENT S LESSONSTANTA 900gthen CONEGUTARGOWNS 00002200 speec zrI vijayakumAra naTavaralAla choTAlAla sIrIjha naM0 * vande zrIvIramAnandam jainatattvAdarza bhAga 2 Raftar tapogaNagagana dinamaNi - nyAyAMbhonidhi - jainAcArya 1008 zrImad vijayAnandasUrIzvara prasiddhanAma zrI AtmArAmajI mahArAja paJcamasaMskaraNa prakAzaka zrI AtmAnanda jaina sabhA 41 dhanajI sTrITa, bambaI naM0 3 GO *** SHORTCONDOMANI REGS1 mUlya 3-0-0 vetement Feet encararenULETS Power PRESENTS STUDE BETONAS: [1000083 Yoveer people sentence
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ pustaka milane kA pacA:1. zrI AtmAnanda jaina sabhA 41 dhanajI sTrITa, jhuMbaI naM0 3 2. zrI jaina AtmAnanda sabhA bhAvanagara ( saurASTra) 3. zrI AtmAnaMda jaina mahAsabhA "heDa Aphisa" ambAlA zahara (paJjAba) zA. gulAbacaMda lallubhAI zrI mahodaya presa, dANApITha-bhAvanagara.
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ Sply tapogaNagagana dinamaNi - nyAyAMbhonidhi- jainAcArya 1008 zrImad vijayAnandasUrIzvara prasiddhanAma zrI AtmArAmajI mahArAja D
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ kiJcid vaktavya 'jainataravAdarza' nAmA hiMdI granthanA A uttarArdha yAne bhAga vIjAne lAMbI prastAvanAnI agatya na ja hoI zake kAraNa ke pUrvArdha yAne bhAga pahelAmA 'prAsaMgika vaktavya 'mAM vinIta haMsayugalanI kalamathI e vistRtarUpe AlekhAyela che. vizeSamA zrIyut banArasIdAsa jaine 'mahArAja sAhiba kI bhASA 'nA mathALA heThala keTalIka cokhavaTa paNa karelI che. muMbaImA sthApana thayela zrI AtmAnaMda jaina samAe A grantha zrIvijayakumAra naTavaralAla choTAlAla sIrIjhamA chApavAno nirNaya koM e saMbaMdhI vAta, tema na sabhA dvArA thayelI kAryavAhIno Acho khyAla, paNa 'prakAzaka kA nivedana' mathALA heThaLa ApI dIghela che. nyAyAMbhonidhi jainAcArya zrImad vijayAnaMdasUri(AtmA. rAmajI)mahArAjanA nAmadhI jaina-janetara janatA ajANa nathI. ApaNA yuganI najikamAM thayela e mahApuruSa bhAre pratibhAzAlI, dIrghadargI ane krAntikArI hatA. teozrInA guNothI AkarpAIne ja, temanA guru, tema ja vaDila gurubhAIo hovA chatA, e mahAtmAonI malAmaNathI bhAratavarSanA sakaLa saMdhe pavitra evA zrI siddhakSetra mahAtIrthanI zItaLa chAyAmAM temane AcArya padavI arpaNa karelI. hAla jene rASTrabhApAnuM gaurava prApta thayela cha evI AmajanasamUhane bhogyaM hiMdI bhASAmAM graMtho lakhavAnI teozrIe ja pahela karelI. vaLI amerikAnA cikAgo zaharamA
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarva dharma pariSadanA samaye teozrIe ja chAMvI najara doDhAvI jainadharma jevA zAzvata darzanano khyAla ApanA, potAnA pratinidhi tarIke zrIyuta vIracaMda rAghavajI gAMdhI berIsTarane mokalelA. AbA eka prakhara jyotirdharanA hAthe bhAvI prajAne mArgadarzakanI garaja sAre tevA graMthanI racanA thAya e koI jevo tevo prasaMga na gaNAya. bhAga pahelAnA cha pariccheda, ane bhAga bIjAnA sAtathI bAra sudhInA pariccheda maLI kula cAra prakaraNamAM eTalI aat face prakAranI vAnI pIrasI che ke eno sAdyaMta abhyAsa karanAra vyakti sutarAM jainadharmanuM hAI avadhArI zake tema che. AcAryazrInA 'tattvanirNayaprAsAda' ane 'ajJAnatimirabhAskara' jevA grantho paNa ochA mahattvanA nathI. Ama chatAM jijJAsu vargane mATe 'jainatavAdarza 'nA banne bhAgo kharekhara jaina darzanarUpI mahAmUlI manjUSAne lagAvelA tALAne ughADavAnI kUMcI samAna che. muMbaInI sabhA dvArA pragaTa thatuM A pAMcamuM saMskaraNa che. vaDodarA mukAme AcAryazrInI janma zatAbdi ujavAyelI e veLA paJjAbanI AtmAnaMda jaina mahAsabhAe A granthanuM atizaya sastuM saMskaraNa taiyAra karAvI lagabhaga agIyAra so pAnAnA be bhAga mAtra ATha AnA jevI najIvI kiMmate pracArano hetu dhyAnamA rAkhI chUTathI vecelA. A AvRtti taiyAra karavAmAM e sastA saMskaraNano na upayoga karavAmAM Avyo che. AjanA yuganI khAsa agatya jJAnapracAranI che kemake jaina-jainetara janasamUhamAM bhagavanta zrImahAvIradevanA tasvo samajavAnI khAsa
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ jy ryhHwfqHq `jl`SmymHmdsm`twhy ajJAnatimirataraNI 1008 zrImadvijayavallabhasUrIzvarajI mahArAja PRIL IFIEDARD-Chaptad Amit HEMAMAL NA eepehalphaphospuran" janmasthaLa-vaDodarA sUripada-lAhora kArtika zuda 2 saM. 1927 mAgazara zuda 5 saM. 1987 bhAgavatI dIkSAsthaLa-rAdhanapura svargagamana-muMbaI vaizAkha zuda 13 sa. 1943 bhAdrapada vada 10 saM. 2010 EenrnrnemomcomrmernamamananGNED
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ jijJAsA janmI che, vidvAnone khAtarI thaI che ke vizvamAM zAMti pAtharavAmAM jaina dharmanA siddhAnto ja moTo phALo ApI zake tema che. e bAtathI prerAI, svargastha gurudeva zrImad vijayavallamasUrijInI sUcanA thatAM ja zrI AtmAnaMda jaina sabhAe potAnI pAse phaMDanI saMgInatA nahotI chatAM pAMcamI AvRtti be bhAgamAM taiyAra karavAnuM kArya hAtha ghayuM che. kAma jaldI pUruM karAvI AcAryazrInI hAjarImAM ja e bahAra paDe evI hArdika icchAthI jayapura ane bhAvanagaranA presomAM e soMpAyela. bhAvine e vAta maMjUra na hovAthI AcAryazrI prakAzana jovA Aje haiyAta nathI, chatAM teonInA aMtaramAM A pranthanA pracAra mATe kevI tamannA pravartatI hatI e potAnA svargagamana pUrvenA ravivAre enuM aMgrejI karAvI, AtmAnaMda zatAbdi phaMDa dvArA pragaTa karavAno ne TharAva TrasTa borDamA karAvyo dato, e uparathI jaNAI Ave che. aMtamAM jaNAvavAnuM eTaluM ja ke yuganA eMdhANa pArakhI jaina samAja sAhitya pracAra aMge khAsa lakSya Ape, A granthane pratyeka ghara eka aNamUlA alaGkArarUpe hoMzathI saMghare ane vArasA - rUpe bhAvi prajAne evaM dAna kare; arthAt vAMce ane paMcAve. ethI AtmakalyANa sadhAze ane dharmaprabhAvanA thaze. sujJeSu ki ? bahunA vaizAkha kRSNa tRtIyA cIra saMvat 248 1 premakuTira - khaMbhAta mohanalAla dIpacaMda cokasI o. maMtrI zrIvallabhasUri smArakanidhi
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayAnukramaNikA saptama pariccheda vipaya samyaktva ke bheda cAra nikSepa tathA mUrtipUjana vyavahAra dharma aura dayA ke ATha bheda nizcayadharma samyaktvadhArI ke kartavya zahA aticAra eMcama kAla kI manuSyAyu Adhunika bhUgola tathA jainamAnyatA pretavidyA zAstra aura unake kalpita artha AkAhA aticAra vicikitsA aticAra mithyAdRSTi prazaMsA aticAra mithyAdRSTi paricaya aticAra AgAra aura usake bheda
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama pariccheda viSaya caritra dharma ke bheda aura 12 vrata 1. prANAtipAtaviramaNa vrata hiMsA ke bheda maryAdita ahiMsA yatanA (jayaNA) kA svarUpa ukta brata ke pAMca aticAra 2. mRSAvAdaviramaNa vrata mRSAvAda ke pAMca bheda uta vrata ke pAMca aticAra 3. adattAdAnaviramaNa vrata adatta ke cAra bheda ukta vrata ke pAMca aticAra 4. maithunaviramaNa vrata ukta vrata ke pAMca aticAra 5. pariprahaparimANa vrata caudaha prakAra kA abhyaMtara parigraha nava prakAra kA icchAparimANa vrata ukta vrata ke pAMca aticAra guNavrata kA svarUpa
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya 6. dila parimANa prata uka nata ke pAMca aticAra 7. bhogopabhoga vrata bAIsa abhakSya madirApAna ke doSa mAMsabhakSaNa kA niSedha devatA, pitarAdi sambandhI mAMsapUjA kA anaucitya bhakkhana khAne kA niSedha madhumakSaNa kA niSedha rAtribhojana kA niSedha vahubIja phalAdi kA varNana anantakAya kA svarUpa caudaha niyama paMdaraha karmAdAna ukta vrata ke pAMca aticAra 8. anarthadaNDaviramaNa vrata ArtadhyAna ke cAra bheda raudradhyAna ke bheda ukta vrata ke pAMca aticAra 113 115 121 126 128 129 137
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTha 138 139 142 144 115 146 viSaya 9. sAmAyika vrata kAyA ke 12 doSa vacana ke 10 doSa mana ke 10 doSa ukta vrata ke pAMca aticAra 10. dizAvakAzika vrata ukta vrata ke pAMca aticAra 11. pauSadha vrata ukta vrata ke pAMca aticAra pauSadha ke 18 doSa 12. atithisaMvibhAga vrata ukta vrata ke pAMca aticAra navama pariccheda AvakadinakRtya jAgane kI vidhi zubhAzuma tattva aura svara kA vicAra namaskAra mantra aura japa vidhi dharmajAgaraNA svapnavicAra vratamA kA vicAra 147 150 151 153 157 159 159 160 164 169 169
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ '174 176 178 182 183 185 187 188 189 viSaya niyama-prava ahaNa kI yogyatA sacitta aura acica vastu sacittAcitta kI kAlamaryAdA pratyAkhyAna kI vidhi cAra prakAra kA AhAra malotsargavidhi sammUcchima jIva ke 14 utpattisthAna daMtadhAvanavidhi snAnavidhi snAnaprayojana pUjA ke bala pUjAsAmagrI jinamandirapraveza aura pUjA vidhi ahApUjA agrapUjA bhAvapUjA vividha pUjA pUjA sambandhI niyama 21 prakAra kI pUjA snAnavidhi 191 193 193 195 0 206 0 207 21. 212 214 215
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya 218 221 223 225 229 233 233 237 239 bhArati aura mAladIve kI vidhi kaisI pratimA kI pUjA karanI cAhie ? dravyapUjA kI vizeSatA pUjA kA phala cAra prakAra kA anuSThAna jinamaMdira kI sArasaMbhAla jJAna kI AzAtanA jinamaMdira kI 84 AzAtanA guru kI 33 AzAtanA anya AzAtanA devAdi sambandhI dravya kA vicAra guruvandana aura pratyAkhyAna guruvinaya arthacintA AjIvikA ke sAdhana vyApAra aura vyavahAra nIti cAra prakAra kA karmaphala dezAntara meM vyApAra dhana kA sadupayoga dezAdi viruddha kA sAga 241 249 252 254 255 261 266 268 272 274
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTha viSaya pitA se ucita vyavahAra mAtA se ucita vyavahAra AI se ucita vyavahAra strI se ucita vyavahAra putra se ucita vyavahAra svajana se ucita vyavahAra guru se ucita vyavahAra nagaravAsI se ucita vyavahAra paramatavAle se ucita vyavahAra sAmAnya ziSTAcAra supAtradAna bhojana sambandhI niyama mojana ke anantara vandana, svAdhyAya Adi kRtya 280 282 285 287 288 289 290 291 293 297 302 dazama pariccheda m m zAvaka kA rAtrikRtya nidrAvidhi dina meM sonA ki nahIM viSayavAsanA kI lAgabhAvanA bhavasthiti kA vicAra mmm 309
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 310 211 319 320 322 324 viSaya dharmamanoratha bhAvanA parvakRtya tithi sambandhI vicAra cAturmAsika kRtya varSakRtya-saMghapUjA sAdharmivAtsalya yAtrAvidhi snAtramahotsava zrutapUjA udyApana prabhAvanA AlocanAvidhi AlocanA dene kA adhikArI AlocanA ke dasa doSa AlocanA se lAbha janmakRtya aura aThAraha dvAra 1. nivAsasthAna tathA gRhanirmANa 2. vidyA 3. vivAha 1. mitra FFEREATRE 325 326 326 327 327 326 331 330 338 341
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTha 341 345 348 349 349 350 viSaya 5. jinamaMdira kA nirmANa 6. jinapratimA kA nirmANa 7. pratimA kI pratiSThA 8. paradIkSA 9. tatpadasthApanA 10. pustakalekhana 11. pauSadhazAlA kA nirmANa 12. jIvana paryanta sanyAspadarzana kA pAlana 13. jIvana paryanta bratAdi kA pAlana 14. AtmadIkSA-mAra Avaka 15. Ararama kA tyAga 16. jIvana paryanta brahmacarya 17. gyAraha pratimA saMlekhanA 18. ArAdhanA ke isa bheda 351 351 354 354 354 356 357 ekAdaza pariccheda jainamata sambandhI bhrAMtiyAM kAlacakra alaMkara aura unakI nIti 358 359 362
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 370 viSaya pRSTha zrI RSabhadeva kA janma bAlyAvasthA aura ikSvAku kula 365 vivAha 366 sau putroM ke nAma 367 rAjyAbhiSeka 368 cAra vaMza bhojana pakAne Adi karma kI zikSA purupa kI 72 kalAeM khI kI 64 kalAeM 373 18 prakAra kI lipi 374 zrI RSabhadeva hI jagat ke kartA-jyavahAra pravartaka hai| dIkSA aura chadmastha kAla kevalajJAna kI prApti aura samavasaraNa 379 marIci aura sAMkhyamata kI utpatti (zrAvaka ) brAhmaNoM kI utpatti (Aya) vedoM kI utpatti aura uccheda 388 hiMsAtmaka yajJa aura pippalAda vedamaMtra kA artha aura vasurAjA 395 mahAkAlasura aura parvata zrI Rpamadeva kA nirvANa 408 75 377 384 404
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 415 viSaya pRSTha zrI ajitanAtha aura sagara cakravartI 111 zrI saMbhavanAtha zrI abhinaMdananAtha, zrI sumatinAtha, zrI panaprabha, zrI supArzvanAtha, zrI candraprabhu, zrI suvidhinAtha 414 mithyAdRSTi brAhmaNa 415 zrI zItalanAtha aura harivaMza kI utpatti zrI zreyAMsanAtha aura nipRSTa vAsudeva 417 zrI vAsupUjyanAtha, zrI vimalanAtha, zrI anaMtanAtha 419 zrI dharmanAtha, zrI zAMtinAtha, zrI kunthunAtha, zrI aranAtha 420 subhUma cakravartI aura parazurAma 421 zrI mallinAtha, zrI munisuvratanAtha 432 viSNu muni tathA namucibala rAvaNa aura usake daza mukha zrI naminAtha, zrI neminAtha zrI kRSNa aura balabhadra zrI pArzvanAtha aura zrI mahAvIra 438 439 439 412 dvAdaza pariccheda zrI mahAvIra ke gaNadharAdi
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya pRSTha 445 451 453 454 satyakI aura mahezvarapUjA koNika aura zrAddha prayAga tIrtha zrI mahAvIra kA nirvANa gautama aura sazayanivRtti amibhUti aura saMzayanivRtti vAyubhUti aura saMzayanivRtti avyakta aura saMzayanivRtti sudharma aura sazayanivRtti maMDikaputra aura saMzayanivRtti mauryaputra aura saMzayanivRtti akaMpita aura saMzayanivRtti acalabhrAtA aura saMzayanivRtti maitArya aura saMzayanivRtti prabhAsa aura saMzayanivRtti zrI sudharmAmvAmI zrI jambUsvAmI aura daza viccheda zrI prabhavasvAmI zrI zayyaMbhavasvAmI zrI yazobhada + m 20 wr ur or or rrrr r9 " 0 0 0 0 471 473
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya zrI saMbhUtavijaya aura zrI bhadrabAhu zrI sthUlabhadra zrI Arya mahAgiri aura zrI suhastisUri samprati rAjA zrI vRddhavAdI aura zrI siddhasena zrI siddhasena aura vikramarAjA vikramAditya kA samaya zrI vajrasvAmI zrI bajrasena sUri zrI mAnadeva sUri zrI mAnatuna sUri zrI udyotana sUri zrI sarvadeva sUri zrI municandra sUri zrI ajitadeva sUri 18 zrI hemacandra sUri zrI jagancandra sUri aura tapAgaccha zrI devendra sUri tathA zrI vijayacandra sUri zrI dharmaghoSa sUri zrI somaprabha sUri zrI somatilaka sUri pRSTha 474 - 475 476 -476 478 480 492 493 495 496 497 500 501 502 503 503 504 505 508 512 513
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTha 514 515 ni zrI devasundara sUri zrI somasundara sUri zrI munisundara sUri zrI ratnazekhara sUri lukA mata kI utpatti zrI hemavimala sari zrI Anandavimala sUri aura kriyoddhAra zrI vijayadAna sUri zrI hIravijaya sUri akabara mahArAjA se bheMTa akabara mahAgajA ke jIvahimA niSadhaka pharamAna zrI gAMnicandra upAdhyAya aura akabara bAdazAha zrI vijayasena mUri DhUMDhaka mata kI utpatti anuyAyI ziSya parivAra zrI yazovijayajI upAdhyAya zrI satyavijaya gaNi zrI zramAvijaya gaNi kI ziSya paraMparA lebikakAlIna mata 516 517 517 520 520 522 523 525 527 531 532 536 537 541 541 542 542
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ - zrI AtmAnaMda jaina sabhA apUrva prantho janatAnA lAbhArthe paDatara kImate apAya che. kiMmata (1) yugavIra AcArya bhAga 1 2-8-0 (2) " " , 2 . 2-8-0 (3) , , , 3 2-8-0 sAthe lenArane traNe bhAga ru. 6mAM maLa ze (4) pU. AcArya vijayavallabhasUrijIviracita stavanamALA 1-8-0 (5) pU. AcAryazrIno hirakamahotsava anya (6) jainatattvAdarza hindImAM bhAga 1 3-0-0 (7) zatruJjaya mAhAtmya hindImAM (chapAya che ) 10-0-0 ___Aje ja lAma lyo. zrI AtmAnaMda jaina sabhA goDIjI derAsara, 12 pAyadhunI, muMbaI naM0 3 -8-0 - -
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ * OM namaH syAdvAdavAdine * jainAcArya nyAyAmbhonidhi zrI vijayAnandasUrIzvara (prasiddha nAma AtmArAmajI ) viracita - jainatattvAdarza uttarArddha 50 saptama pariccheda isa pariccheda meM samyagdarzana kA svarUpa likhate haiM:samyagdarzana kA svarUpa Upara likha bhI Aye samyaktva ke bheda haiM, to bhI bhavya jIvoM ke vizeSa jAnane ke vAste kucha aura bhI likhate haiM / samyaktva ke do bheda haiM- eka vyavahArasamyaktva, dUsarA nizcayasamyaktva / jinokta tattvoM meM jJAna pUrvaka jo ruci hai, tisako samyaktva kahate haiM / so samyaktva, jina tattvoM meM yathArtha ruci utpanna hone se hotA hai, so tattva tIna haiM / eka devatattva, dUsarA gurutattva, tIsarA dharmatattva / jo puruSa ina ke viSe zraddhApratIti kare, so samyaktvavAn hotA hai / tisa zraddhA ke do
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 jainatasvAdarza meda haiM- eka vyavahAra zraddhA, dUsarI nizcaya zraddhA / ina donoM meM prathama vyavahAra zraddhA kA svarUpa likhate haiM / vyavahAra zraddhA meM deva to zrI arihaMta hai, jisa kA svarUpa prathama pariccheda meM likha Aye haiM, so cAra nikSepa tathA sarva tahAM se jAna lenA / tathA tisa arihaMta mUrtipUjana ke cAra nikSepa arthAt svarUpa haiM, so yahAM para kahate haiM - 1. nAmanikSepa, 2. sthApanAnikSepa, 3. dravyanikSepa, 4. bhAvanikSepa haiM / ina cAroM kA svarUpa vistAra pUrvaka dekhanA hove, tadA vizeSAvazyaka dekha lenA / tina meM prathama nAma arhata, so " namo arihaMtANaM " aisA kahanA / isa pada kA jApa karake aneka jIva saMsAra samudra ko tara gaye haiM / tathA dUsarA sthApanAnikSepa, so arihaMta kI pratimA arthAt samasta doSayukta cinhoM se rahita, sahajasubhaga, samacaturasrasaMsthAna, padmAsana, tathA kAyotsargamudrArUpa jinabiMca jAnanA | tisa ko dekha kara, tisa kI sevA pUjana karake anaMta jIva mokSa ko prApta hue haiM / praznaH - arihaMta kI pratimA ko pUjanA, usako namaskAra karanA, aura sthApanA nikSepa mAna kara usako mukti dAtA samajhanA, yaha kevala mUrkhatA ke cinha haiM / jaDarUpa pratimA kyA de sakatI hai ? * yaha namaskAra mantra kA prathama pada hai, aura zrI kalpasUtra tathA bhagavatI sUtra ke Arambha meM AyA hai /
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptama pariccheda uttara:-he bhavya ! tU kisI zAstra ko paramezvara kA racA huA mAnatA hai, yA ki nahIM ! jekara zAstra ko paramezvara kI vacana mAnatA hai, tathA usa ko saccA aura saMsAra samudra se pAra utArane vAlA mAnatA hai| to phira jinapratimA ke mAnane meM kyoM lajjA karatA hai ! kyoMki jaisA zAstra naDarUpa hai, arthAt usa meM syAhI aru kAgaz2a ko varja kara aura kucha bhI nahIM hai, taisI jinapratimA bhI hai / jekara kahoge ki kAgrajoM para to syAhI ke akSara saMsthAna saMyukta likhe jAte haiN| ataH unake vAcane se paramezvara kA kahanA mAlUma ho jAtA hai, to isI tare paramezvara kI mUrti ko dekhane se bhI paramezvara kA svarUpa mAlUma hotA hai| praznaH-pratimA ke dekhane se arhata ke svarUpa kA to smaraNa ho AtA hai, parantu pratimA kI bhakti karane se kyA lAma hai| uttara:-zAstra ke zravaNa karane se paramezvara ke vacana to mAlama ho gaye, to bhI bhakta jana jaise zAstra ko ucca sthAna meM rakhate haiM, tathA koI zira para le kara phirate haiM, kitaneka gale meM laTakAye rakhate haiM, aura kitaneka maMjI para, kitaneka caukI Adi para sundara sundara: rumAloM meM lapeTa kara rakhate hai, aura namaskArAdi karate haiM, aise hI jinapratimA kI bhakti, pUjA mI jAna lenii|
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina tattvAdarza praznaH -- jaise patthara kI gAya se dUdha kI garaz2a pUrI nahIM hotI hai, aise hI pratimA se bhI koI garaz2a pUrI nahIM hotI, to phira pratimA ko kyoM mAnanA cAhiye ! uttara:- jaise koI puruSa sukha se gau, gau, kahatA hai / to ktyA usake isa prakAra kahane se usakA baratana dUdha se bhara jAtA hai ! arthAt nahIM bharatA hai| aise hI paramezvara ke nAma lene aura jApa karane se bhI kucha nahIM milatA, taba to paramezvara kA nAma bhI na lenA cAhiye / praznaH - paramezvara kA nAma lene se to hamArA aMtaHkaraNa zuddha hotA hai| uttara:- aise hI zrI jinapratimA ke dekhane se bhI paramezvara ke svarUpa kA bodha hotA hai, tAteM aMtaHkaraNa kI zuddhi yahAM bhI tulya hI hai / praznaH --- jaba ki paramezvara ke nAma lene se puNya hotA hai, to phira pratimA kAhe ko pUjanI ! uttaraH--- nAma se aise zuddha pariNAma nahI hote jaise ki sthApanA ke dekhane se hote haiN| kyoMki jaise kisI sundara yauvanavatI strI kA nAma lene se rAga to jAgatA hai, parantu jaba usa sundara yauvanavatI strI kI mUrti pragaTa sarvAkAra vAlI sanmukha dekheM, taba adhikatara viSayarAga utpanna hotA hai isI vAste zrI dazavaikAlika sUtra meM likhA hai- " *citamiti * citragatAM striyaM na nirIkSet, na pazyet nArI vA sacetanAmiva svalaMkRrtA
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptama pariccheda na nijjhAe nArI vA sumalaMkiyaM " arthAt strI ke citrAma vAlI bhIta ke dekhane se bhI vikAra utpanna hotA hai| yaha bAta to pragaTa prasiddha hai, ki rAgI kI mUrti dekhane se rAga utpanna hotA hai, tathA koka zAstrokta strI puruSa ke viSaya sevana ke caurAsI cinhoM ko dekhane se tatkAla vikAra utpanna hotA hai| aise hI zrI vItarAga kI nirvikAra sthApanA rUpa zAMta mudrA ko dekhane se mana meM nirvikAratA aura zAMta bhAva utpanna hotA hai / parantu aisA nAma lene se nahIM hotA hai| praznaH-jaise kisI strI ke bhartA kA nAma devadatta hai, so jaba devadatta mara gayA, taba usakI strIne apane bharatAra devadatta kI mUrti banA kara rakha lI, parantu usa mUrti se usa strI kA suhAga tathA saMtAnotpatti aura kAmecchA kI pUrti nahIM hotI hai| isI tare bhagavAn kI mUrti se mI kucha lAma nahIM hai| uttaraH-devadatta kI strI devadatta ke mare pIche Asana vichAya kara devadatta ke nAma kI mAlA phere, taba usa strI kA suhAga nahIM rahatA, tathA bharatAra kA nAma lene se saMtAnotpatti bhI nahIM hotI, tathA kAmecchA bhI pUrI nahIM hotI / isI tare yadi kaheMge taba to bhagavAn ke nAma lene se upalakSaNametadanalakRtA ca na nirIkSet / kazciddarzanayoge'pi bhAskaramiva Adityamiva dRSTvA dRSTi samAharet, dAgeva nivartayediti sUtrArthaH / [dazava0 TI0, bha. 8, u0 2, gA0 54]
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatatvAdarza bhI kucha siddhi nahIM hogii| taba to isa dRSTAnta se bhagavAn kA nAma bhI na lenA cAhiye / praznaH-pratimA ko kArIgara banAtA hai, tava to usa kArIgara ko bhI pUjanA cAhiye ! uttaraH-vedAdi zAstroM ko bhI likhArI likhate haiM, taba to una ko bhI pUjanA cAhiye ? tathA sAdhu ke mAtA pitA ko bhI sAdhu se adhika pUjanA caahiye| praznaH-sthApanA ko koI bhI buddhimAn isa kAla meM nahIM mAnatA hai| uttara:-buddhimAn to sarva mAnate haiM, parantu mUrkha nahIM maante| praznaH-kauna se buddhimAna sthApanA mAnate haiM ! tinoM kA nAma lenA caahiye| uttaraH-prathama to sAMsArika vidyA vAle sarva buddhimAn , sUgola, khagola, dvIpa arthAt yuropa khaMDa, vilAyata pramukha kA sarva citra sthApanA rUpa mAnate haiM, aura banAte haiN| tathA jo kakAra Adi akSara haiM, ve sarva puruSa-Izvara ke zabda kI sthApanA karate haiN| tathA jainiyoM ke mata meM jo eka sau ATha maNake mAlA meM rakhate haiM, adhika nyUna nahIM rakhate / isa kA - hetu yaha hai, ki jaina bAraha guNa to arihaMta pada ke mAnate haiM, aru ATha guNa siddha pada ke, chattIsa guNa AcArya pada ke, paccIsa guNa upAdhyAya pada ke, tathA sacAIsa guNa muni-sAdhu
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptama pariccheda pada ke mAnate haiM / yaha saba mila kara eka sau ATha hote haiN| isa vAste jainiyoM ke mata meM mAlA meM jo maNake haiM, so eka eka maNakA eka eka guNa kI sthApanA hai / yaha mAlA bhI sthApanA hai / isI tare dUsare matoM meM bhI jo mAlA tasavI hai, so sarva kisI na kisI vastu kI sthApanA hai / nahIM to eka sau ATha tathA eka sau eka kA niyama na honA cAhiye / tathA pAdarI logoM kI pustakoM para bhI IsAmasIha kI mUrci usa vakhata kI chApI huI hai, jisa avasara meM masIha ko zUlI para dene ko le jAte the / usa mUrti ke dekhane se IsA - masIha kI sarva avasthA mAlUma ho jAtI hai| basa, sthApanA kA yahI to prayojana hai, ki jo usake dekhane se asalI vastu kA svarUpa yAda - smaraNa ho jAtA hai| Azcarya to yaha hai, ki aba isa kAla meM kitaneka tuccha buddhi vAle apanI banAI pustaka meM yajJazAlA tathA yajJopakaraNa kI sthApanA apane hAthoM se karake apane ziSyoM ko janAte haiM, ki yajJopakaraNa isa AkRti ke cAhiye / phira kahate haiM ki hama sthApanA ko nahIM mAnate hai / atra vicAra karanA cAhiye ki kyA ina se mI koI adhika mUrkha jagat meM hai ! Apa to sthApanA karate haiM, aru phira kahate hai ki hama sthApanA ko mAnate nahIM haiM / isa vAste jo puruSa apane zAstra ke upadezaka ko dehadhArI mAnegA, vo avazya usakI mUrti ko bhI mAnegA / tathA jo apane zAstra ke upadeSTA ko deharahita mAnate haiM,
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatatvAdarza ve bhI thor3I buddhi vAle haiN| kyoMki jisa ke deha nahIM, vo zAstra kA upadeSTA kadApi nahIM kara sakatA hai| kAraNa ki deha rahita honA aru zAstra kA upadeza dene vAlA bhI honA, isa bAta meM koI bhI pramANa nahIM hai / aru mUrti sthApanA ke binA nirAkAra sarvavyApI paramezvara kA dhyAna bhI koI nahIM kara sakatA hai, jaise ki AkAza kA dhyAna nahIM ho sakatA hai| isa vAste aThAraha dUSaNa se rahita jo paramezvara hai, tisa kI mUrti avazya mAnanI aura pUjanI cAhiye / so aisA deva to ahaMta hI hai, isa vAste ahaMta kI pratimA avazya mAnanI cAhiye / parantu kisI durbuddhi ke kuhetuoM se bhrama meM phaMsa kara chor3anI kadApi na caahiye| tIsarA dravyanikSepaH-so jisa jIva ne tIrthakara nAma karma kA nikAcita baMdha kInA hai, tisa jIva meM bhAvI guNoM kA Aropa arthAt Age ko tIrthaMkara bhagavAn hovegA, aisA vartamAna meM Aropa karake vaMdana namaskAra aura pUjana karanA dravyanikSepa hai| isa se aneka jIva mokSa ko prApta cauthA bhAvanikSepaH-so jo vartamAna kAla meM sImaMghara pramukha tIrthakara kevala jJAnasaMyukta, samavasaraNa meM virAjamAna, bhavyajIvoM ke pratibodhaka, caturvidha saMgha ke sthApaka, so bhAva arhata, ina ke caraNakamala kI sevA karake aneka jIva mukta hote haiM / yaha bhAvanikSepa hai| yaha cAra
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptama pariccheda nikSepa karake saMyukta, aisA jo arihaMta devAdhideva, mahA gopa, mahA mAhaNa, mahA niryAmaka, mahA sArthavAha, mahA vaidya, mahA paropakArI, karuNAsamudra, ityAdi aneka upamA lAyaka, so bhavya jIvoM ke ajJAnAMdhakAra ko dUra karane meM sUrya ke samAna hai, pramANa karake avirodhi jisa ke vacana haiM / aura aise munimanamohana, yogIzvara, cidAnaMda ghanasvarUpa, arihaMta ko maiM deva aryAt paramezvara mAnatA hUM, tisa kI sevA karUM, tisa kI AjJA sira dharUM, aisA jo mAne, so prathama vyavahArazuddha devatattva hai| dUsarA nizcaya zuddha devatatva kahate haiN| jo zuddhAtma svarUpa ko anubhava karanA, so zuddhAtma svarUpa hI nizcaya devatattva hai| kaisA hai vo AtmasvarUpa ! ki pAMca varNa, do gaMdha, pAMca rasa, ATha sparza. zabda, kriyA ina se rahita tathA yoga se rahita, atIMdriya, avinAzI, anupAdhi, abaMdhI, aklegI, amUrta, zuddha caitanya, jJAna, darzana, cAritra Adi ananta guNoM kA bhAjana, saccidAnanda svarUpI aisI merI AtmA hai, soI nizcaya deva hai| ___ atha dUsarA gurutattva kahate haiM / tisa ke bhI do meda haiM, eka zuddha vyavahAraguru, dUsarA zuddha nizcayaguru / usa meM zuddha vyavahAraguru kA svarUpa to gurutattva nirUpaNa pariccheda meM likha Aye haiM, tahAM se jAna lenaa| aise sAdhu ko guru karake mAne, aise guru kI AjJA se pravarte, aise muni
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainataravAdarza ko pAtra buddhi karake zuddha annAdika deve | yaha zuddha vyavahAra gurutattva hai| tathA zuddha nizcaya gurutatva to zuddhAtmavijJAnapUrvaka hai jo heyopAdeya meM upayogayukta parihAra pravRttijJAna, so nizcayagurutatva hai| atha tIsarA dharmatattva kahate haiN| dharmatattva ke bhI do bheda haiM, eka vyavahAra dharmatattva, dUsarA nizcayadharmavyavahAra dharma tattva / tina meM jo vyavahArarUpa dharma hai, so aura dayA dayApradhAna hai| kyoMki jo satyAdi vrata haiM, so sarva dayA kI rakSA vAste haiN| isa vAste dayA kA svarUpa likhate haiN| dayA ke ATha bheda haiM, so kahate haiM-1. dravyadayA, 2. bhAvadayA, 3. svadayA, 4. paradayA, 5. svarUpadayA, 6. anubaMdhadayA, 7. vyavahAradayA, 8. nishcydyaa| 1. dravyadayA-yatnapUrvaka sarva kAma karanA / yaha to jaina-mata vAle ke kula kA dharma hai| saba jaina loga pAnI chAna ke pIte haiM, aura anna zodha ke khAte hai / jekara koI jainI chalakapaTa karatA hai, jhUTha bolatA hai aura vizvAsaghAta karatA hai, vo pApI jIva hai| so jaina-mata ko kalaMkita karatA hai, vo sarva usa jIva kA hI doSa hai, paraMtu usa meM jainadharma kA kucha doSa nahIM hai| jainadharma to aisA pavitra hai ki jisa meM koI bhI anucita upadeza nahIM hai / yaha bAta sarva sujJa janoM ko vidita hai| isa vAste jo kAma karanA, so yalapUrvaka jIvarakSA karake krnaa|
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptama pariccheda 2. bhAvadayA-dUsare jIvoM kI guNaprApti ke vAste tathA durgati meM par3ate hue jIva ke rakSaNa vAste, antaHkaraNa meM anukaMpA buddhi saMyukta jo parajIva ko hitopadeza karanA, so bhAvadayA hai| 3. svadayA-anAdi kAla se mithyAtva, azuddha upayoga, azuddha zraddhApUrvaka azuddha pravRtti, kaSAyAdi mAvazastroM karI samaya samaya meM AtmA ke jJAnAdi guNarUpa bhAvaprANoM kI hiMsA hotI hai| aise jinavacana sunane se pUrvoka bhAvazastroM kA tyAga karake svasattA meM pravRtti karake, zuddhopayoga dhAra ke viSaya kaSAyoM se dUra rahanA, aru zubha, azubha karmaphala ke udaya meM avyApaka rahanA, arthAt sukha duHkha meM harSa vipAda na karanA, pratikSaNa azubha karma ke nidAna ko dUra karane kI jo ciMtA, tisa kA nAma svadayA hai| isa svadayA kI ruci vAlA jIva apanI pariNati zuddha karane vAste jina pUjA, tIrthayAtrA, rathayAtrA pramukha zuma pravRtti kare bahumAna karake jina guNa gAve, asat pravRtti se citta ko haTA karake tattvAlaMbI kare, pudgalAvalaMbIpanA httaave| isa zubhAzrava meM yadyapi dekhane meM kitaneka jIvoM kI hiMsA dIkha par3atI hai, to bhI AtmA kI azuddha pariNati miTane se AtmA ko guNagrAhI ho jAtI hai, jaba guNagrAhI bhaI, taba jJAnavAn ho gii| isa vAste sarva sAdhaka jIvoM ko yaha svadayA parama sAdhana hai| isa svadayA ke vAste sAdhu mI navakalpI
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 jaina tattvAdarza vihAra karate haiM, aura upadeza dete haiM, carcA karate haiM, tathA pUjana, pratilekhana karate haiM / yadyapi nadI nAle utarane par3ate haiM, tahAM yogoM kI calanatA se Azrava hotA hai, to bhI cetana svarUpAnuyAyI rahatA hai, jinAjJA pAlatA hai, aura kaSAyasthAna maMda karatA hai, svacchandatA dUra karatA hai, tathA dharma pravRtti kI vRddhi karatA hai / yaha svadayA ke vAste zubhAzrava sAdhu bhI apane kalpa pramANe AcaraNa karatA hai / paraMtu yaha Azrava sAdhaka dazA meM bAdhaka nahIM hai / 4. paradayA -- cha kAya ke jIvoM kI rakSA karanI / jahAM svadayA hai, tahAM paradayA to niyama karake hai, aru jahAM para dayA hai, tahAM svadayA kI bhajanA hai, arthAt hove bhI, nahIM bhI hove / - - 5. svarUpadayA - jo ihaloka paraloka ke viSayasukha vAste tathA lokoM kI dekhAdekhI karake jIva rakSA kare, viSaya sukha to mila jAte vRddhi hotI hai / yaha dekhane so kharUpadayA hai / isa dayA se haiM, parantu maiMDakacUrNavat saMsAra kI meM to dayA hai parantu bhAva se hiMsA hI hai / 6. anubaMdhadayA -- zrAvaka bar3e ADambara se muni ko vaMdanA karane ko jAve, tathA upakAra buddhi se dUsare jIvoM ko sanmArga meM chAne vAste Akroza -- tADanAdi kare, kisI ko zikSA deve| yahAM dekhane meM to hiMsA hai, parantu aMta meM svapara ko lAbha kA kAraNa hai, isa vAste yaha dayA hai / jaise
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptama pariccheda sAdhu, AcArya, apane ziSya ziSyAoM ko zikSA detA hai, kisI ko bhUla yAda karAtA hai, tathA kisI ko anucita kAma se manA karatA hai, kisI ko eka bAra kahatA hai, aru kisI ko vAramgara zikSA detA hai, kisI Upara krodha mI karatA hai, zAsana ke pratyanIka ko apanI labdhi se daMDa detA hai, ityAdi kAmoM meM yadyapi hiMsA dIkhatI hai, to bhI phala dayA kA haiN| 7. vyavahAradayA-vidhimArgAnuyAyI jIva dayA pAle, sarva kriyAkalApa upayogapUrvaka kare, so vyavahAradayA hai| 8. nizcayadayA-zuddha sAdhya upayoga meM ekala bhAva, amedopayoga sAdhya bhAva meM ekatAjJAna, so bhAvadayA / isa dayA setI Upara ke guNasthAnoM meM jIva car3hatA hai, tisa vAste utkRSTa hai| ityAdi aneka prakAra se dayA ke svarUpa, vijJAnapUrvaka sUtra, niyukti, bhASya, cUrNI, vRtti, isa paMcAMgIsammata, pratyakSAdi pramANapUrvaka naigamAdinaya, nAmAdi nikSepa, saptabhaMgI, jJAnanaya, kriyAnaya, tathA nizcayavyavahAranaya, tathA dravyArthika paryAyArthika, ityAdi ubhaya bhAva meM yathAvasare arpita, anarpita nayanipuNatA se mukhya gauNa bhAve ubhayanayasammata, zuddhasyAdvAdazailI vijJAnapUrvaka, zrIsiddhAMtokta dAna, zIla, tapa, bhAvanArUpa zubha pravRti, tisa kA nAma zuddha vyavahAradharma kahiye haiN|
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatasvAdartha tathA dUsarA nizcayadharma-so apanI AtmAkI AtmatA ko jAne aura vastu ke svabhAva ko jAne / jo nizcaya dharma merI AtmA hai, so zuddha caitanyarUma, a. saMkhyAtapradezI, amUrna, svadehamAtravyApI, sarva pudgaloM se bhinna, akhaMDa, alisa, jJAna, darzana, cAritra, sukha, cIrya, avyAnAdha, saccidAnaMdAdi anaMta guNamayI, avinAzI, anupAghi, avikArI hai, soI upAdeya hai| isa se vilakSaNa jo parapudgalAdika, so mere nahI / tisa pudgala ke pAMca vikAra hai--1. zabda, 2. rUpa, 3. rasa, 4. gaMdha, 5. sparza, ina pAMcoM ke uttara bheda aneka haiM / isa lokAkAza meM udyota tathA aMdhakAra, tathA jo zabda hai, tathA sarva rUpI vastu kI jo chAyA, rala kI kAMti, zIta, dhUpa, nAnA prakAra ke rUpa, raMga, saMsthAna, aura nAnA prakAra kI sugaMdha, durgandha, nAnAprakAra ke rasa, tathA sarva saMsArI jIvoM kI deha, bhASA, aura mana ke vikalpa, dasa prANa, cha paryApti, hAsya, rati, arati, bhaya, zoka, jugupsA aura khuzI, udAsI, kadAi, haTha, lar3AI, krodhAdi cAra kaSAya, tathA sAtA asAtA, UMca, nIca, nidrA, vikathA, tathA sarva puNyaprakRti, sarva pApaprakRti, tathA rIjhanA, mauja, khijanA, kheda tathA che lezyA, lAmAlAbha, yaza, apayaza, mUrkha, caturatA, strI, puruSa, napuMsakaveda, kAmaceSTA, gati, jAti, kula, ityAdi ATha karma kA vipAka-phala hai| yaha sarva bAteM jIva ke anubhava
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptama pariccheda 15 se siddha haiM / aru sUkSmapudgala iMdriya agocara hai, so paramANu Adi leke aneka tare kA hai| isa pUrvokta pudgala ke saMyoga se jIva cAroM gati meM bhaTakatA hai / yaha pudgala merI jAti nahI, isa pudgala kA mere sAtha koI vAstava saMbaMdha nahI, aura yaha pudgala sarva tyAgane yogya hai, jo isa pudgala kA saMsarga hai, soI saMsAra hai, tathA isa pudgala kI saMgati se jJAna, darzana, cAritrAdi guNa bigar3a jAte haiM, jo yaha pudgala dravya kI racanA hai, so merI AtmA kA svabhAva nahIM / tathA dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, kAla, yaha cAroM dravya jJeyarUpa haiM, ina se bhI merA svarUpa anya hai aura jo saMsArI jIva haiM, so sarva apanI apanI svabhAva sattA ke svAmI haiM, so mere jJAna meM jJeya rUpa haiM, parantu mai ina sarva se anya hU~, ye mere nahIM haiM, maiM inakA nahIM, meM inakA sAthI bhI nahIM, aura maiM apane svarUpa kA svAmI hU~, merA svabhAva samyagdarzana, jJAna, cAritrarUpa hai, varNa rahita, tathA gaMdha rahita, rasa rahita, caitanya guNa, anaMta, avyAbAdha, anaMta dAna, lAbha, bhoga, upabhoga, vIryAdika anaMta guNa svarUpa hai tinakI zraddhA bhAsana pUrvaka guNasvabhAvAdika rUpa cidAnaMda ghana merA svabhAva hai / aisA jo merA pUrNAnaMda svabhAva, tisa ke pragaTa karane vAste sarvazuddha vyavahAranaya nimittamAtra hai / parantu mukhya to merA svabhAva jo hai, tisa hI meM jo ramaNatA 1
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 jainatasvAdarza karanI, soI zuddha sAdhana hai, soI dharma hai / yaha nizcaya dharma svarUpa jAnanA / ina tInoM tattvoM kI jo zraddhA-nizcala pariNati rUpa, tisa ko samyaktva kahate haiM / aru jisa jIva ko itanA bodha na hove, vo jIva jekara aise mana meM dhAre, pakSapAta na kare, " tameva sacaM nissaMkaM, jaM jiNehiM paveiyaM " ityAdi jo jinezvara devoMne kahA hai so sarva niHzaMkita satya hai, aisI tatvArtha zraddhA ko bhI samyagdarzana- samyaktva kahate haiM / isase jo viparIta hove, tisako midhyAtva kahate haiM isa mithyAtva kA svarUpa nava tattva meM likha Aye haiM, tahAM se jAna lenA / isa mithyAer ko tyAge, tisa ko samyaktva kahate haiM / jo pUrva meM soI nizcaya atha nizcaya samyaktva kA svarUpa likhate haiM / nizcaya deva, guru aura dharma kA svarUpa kahA hai, samyaktva hai / anaMtAnubaMdhI cAra kaSAya, samyaktva moha, mizra - moha, aru mithyAtva moha, ina sAtoM prakRti kA upazama kare, tathA kSayopazama kare, tathA kSaya kare, tisa jIva ko nizcaya samyaktva hotA hai / nizcaya samyaktva pratyakSa (vyavahAra) jJAna kA viSaya nahIM hai / kevalI hI jAna sakatA hai, ki isake nizcaya samyaktva hai / isa samyaktva ke pragaTa bhaye jIva naraka aru tiryaMca, ina donoM gati kA Ayu nahIM bAMdhatA hai / 1 * AcArAta sUtra zruta0 1, a0 5 u05 /
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17 saptama pariccheda atha samyaktva kI karanI likhate haiN| nitya zyogavAI ke milane para, aura zarIra meM koI samyaktvadhArI vina na hove, taba jinapratimA kA darzana ke kartavya karake pIche se bhojana kare / jekara jina pratimA kA yoga na mile, to pUrvadizA kI tarapha mukha karake vartamAna tIrthaMkaroM kA caityavaMdana kare, aru jekara rogAdi kisI vina se darzana na hove, to jisake AgAra hai, usakA niyama nahIM TUTatA hai / aura bhagavAn ke maMdira meM moTI daza AzAtanA na kare / daza AzAtanA ke nAma kahate haiM:-1. taMbola, pAna, phala pramukha sarva khAne kI vastu bhagavAn ke maMdira meM na khAve / 2. pAnI, dUdha, chAcha, arka pramukha pIce nhiiN| 3. jinamaMdira meM baiTha ke bhojana na kare / 4. jUtI pramukha maMdira ke aMdara na lAve / 5. strI Adi se maithuna seve nhiiN| 6. jinamaMdira meM zayana na kre| 7. jinamaMdira meM thUke nahI / 8. jinamaMdira meM laghuzaMkA na kare / 9. jinamaMdira meM dizA na jAve / 10. jinamaMdira meM jUA, caupaTa, zataraMja pramukha na khele| ye daza AzAtanA TAle, tathA utkRSTI caurAsI AzAtanA vrje| tathA eka mAsa meM itanA phUla kesara Adi cddh'aauuN| eka mAsa meM itanA ghRta caDhAU~ / eka varSa meM itanA aMgalahanA caDhAU / varSa meM itanA kesara, itanA caMdana, itanA bhImasenI barAsa, karpUra pramukha - - * samAgama, avasara /
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 jainatasvAdarza bhagavAn kI pUjA vAste kharca karUM / apane dhana ke anusAra prativarSaM dhUpa, agarabatI, karpUra car3hAUM / varSa meM itanI aSTa prakArI, satarA prakArI pUjA karAUM tathA kruuN| varSa meM itanA rupayA sAdhAraNa dravya meM kharacUM | prativarSa pUjA vAste itanA dravya kharacUM | pratidina eka navakAravAlI arthAt mAlA, paMca parameSThi-maMtra kA mokSa nimitta jApa karUM / jekara koI dina jApa na hove, to agale dina dUnA jApa karUM, paraMtu rogAdi ke kAraNa AgAra hai / pratidina samartha hone para namaskAra sahita arthAt do ghar3I dina car3he taka cAra AhAra kA pratyAkhyAna karUM / rAtri meM duvihAra pratyAkhyAna karUM / parantu rAste calate ( saphara meM ) rogAdi ke kAraNa se na hove, to AgAra / varSa prati itanA sAdharmivAtsalya karUM --- sAdharmI jimAvuM / isa rIti se samyaktva pAlU aru samyaktva ke pAMca aticAra ttaaluu| so pAMca aticAra kahate haiM / prathama zaMkA aticAra - so jinavacana meM zaMkA karanI / kyoMki jinavacana bahuta gaMbhIra haiM, aura zaGkA aticAra tinakA yathArtha artha kahanevAlA isa kAla meM koI guru nahIM / aura zAstra jo hai, so anaMtanayAtmaka hai / tisakI ginatI tathA saMjJA vicitra taraha kI hai| kaI eka jage to kor3I zabda kror3a kA vAcaka hai, aura kisI jage rUr3ha vastu (20 saMkhyA) kA vAcaka hai / kyoMki zrI jinabhadragaNikSamAzramaNa sarva saMgha ke
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptama pariccheda 19 sammata AcArya, saMghayaNa nAmA pustaka meM tathA vizeSaNavatI graMtha meM likhate haiM, ki koI eka AcArya kor3I zabda ko eka kror3a kA vAcaka nahI mAnate haiM, kiMtu saMjJAntara mAnate haiN| kyoMki aba vartamAna kAla meM bhI vIsa ko kor3I kahate haiN| tathA saurASTra deza arthAt soraTha deza meM aba vartamAna kAla meM bhI pAMca Ane ko eka kor3I kahate hai / yaha jaise kor3I zabda maiM matAMtara hai, aise hI zata, sahasra zabda bhI kisI saMjJA ke vAcaka hoMveM, to kucha doSa nhiiN| tathA zatrujaya tIrtha meM jahAM muni mokSa gaye haiM, tahAM bhI pAMca kor3I Adi zabdoM kI koI saMjJAvizeSa hai / aise hI chappana kula kor3I yAdava kahate haiM tahAM bhI yAdavoM ke chappana kuloM kI kor3I koI saMjJA vizeSa hai / isI taraha sarva jage zAstroM meM cakravartI kI senA tathA koNika, ceTaka rAjAoM kI senA meM jo kor3I, zata aru sahasra zabda haiM, so saMjJA vizeSa ke bAcaka mAlUma hote haiM / isa vAste sarva zabdoM ko sarva jage eka sarIkhA artha mAnanA yukta nahIM / isa kathana meM pUjya zrI jinabhadra gaNi kSamAzramaNa pUre sAkSI denevAle hai / tathA kitaneka bhavya jIvoM ne sAmAnya prakAra se aisA suna rakkhA hai, ki pAMca meM Are meM paMcama kAla kI utkRSTa eka sau bIsa varSa kI Ayu hai / jaba vo jIva kisI aMgrez2a tathA aura kisI ke mukha se sunate haiM, ki Der3ha sau tathA do sau, manuSyAyu
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainataravAdarza 20 tathA ar3hAI sau varSa kI Ayu vAle bhI moTTAnAdi kisI deza meM manuSya hote haiM, taba dRr3ha zraddhAvAle bhole jIva to kadApi kisI kA kahanA nahIM mAnate haiM, cAhe bar3I AyuvAlA manuSya unake sanmukha bhI khar3A kara diyA jAve, to bhI ve jhUTha hI maaneNge| kyoMki ve jAnate haiM, ki jo hamAre jinendra deva kA kathana hai, so kadApi jhUThA nahIM hai / parantu jina ko jaina mata kI dRr3ha zraddhA nahIM hai, ve kucha sAMsArika vidyA meM nipuNa haiM, cAhe jaina mata vAle hI haiM, unake mana meM avazya zaMkA par3a jAyagI / kyoMki unhoM ne bhI sarva jaina mata ke zAstra sune nahIM haiN| zAstra meM jo kathana hai, so sApekSaka hai, bAhulya karake kahA huA hai / so kathaMcit jo anyathA hove, to Azcarya nahIM / kyoMki bahuta se zAstroM meM likhA hai, ki jyotiSa - cakra arthAt tArA - maMDala hai, so sarva tAre meru parvata kI pradakSiNA dete haiM / yaha bAta sarva jaina mAnate haiM / parantu dhruva kA tArA kahIM bhI nahIM jAtA hai, aru tAre -- sapta RSi rUr3hi (loka) meM prasiddha haiM, jina ko bAlaka maMjI, paharedAra, kuttA aura cora kahate haiN| tathA aura bhI kitana neka tAre dhruva ke pArzvavartI haiN| ve sarva ghrutra kI pradakSiNA dete haiM / parantu meru parvata kI pradakSiNA nahIM dete haiM / yaha bAta hamane AMkhoM se dekhI hai, aru auroM ko dikhA sakate haiN| to phira prathama jo zAstrakAra ne kahA thA, ki sarva tAre meru kI pradakSiNA dete haiM, yaha kahanA jainI kyoMkara satya mAnate haiM ? dhruva ke pAsa jo
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptama pariccheda isakA samAdhAna aisA hai, ki prathama jo kathana hai, so bAhulya kI apekSA se hai / kyoMki bahuta tArA-maMDala aisA hai, jo meru parvata kI pradakSiNA detA hai, aru kitaneka aise haiM, jo dhruva ke hI AsapAsa cakra dete haiN| yaha samAvAna, pUjya zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNajIne saMghayaNa tathA vizeSaNavatI grantha meM likhA hai ki meru parvata ke cAroM ora cAra dhruva haiM, aru una cAroM dhruvoM ke pAsa aise aise tAre haiM, jo sadA una cAroM dhruvoM ke hI AsapAsa cakra dete haiM / isa se yaha siddha huA ki jo zAstra kA kahanA hai, so bAhulya se aru kisI apekSA karake saMyukta hai| aru kisI jage sthUla vyavahAra naya ke mata se kathana hai, parantu sUkSma adhika nyUnatA kI vivakSA nahIM karI hai| isI tareM sau varSa se adhika Ayu jo paMcama kAla meM kahI hai, so bAhulya kI apekSA tathA Arya khaMDa arthAt madhya khaMDa kI apekSA se hai| je kara kisI puruSa kI 150, 200, 250 ityAdi varSoM kI Ayu ho jAve, to mana meM jinavacana kI zaMkA na karanI-ki kyA jAne jinavacana satya haiM ki jUTha haiM ? arthAt aisA vikalpa mana meM nahIM karanA, kyoMki zAstra kA Azaya ati gambhIra hai, aru aisA gItArtha koI guru nahIM hai, jo yathArtha batalA deve| ___ isa Ayu ke kahane kA yaha samAdhAna hai, ki bhagavAn zrI mahAvIra ke nirvANa pIche 585 varSa ke lagabhaga jaina mata
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 jainatasvAdarza . ke AcArya zrI AryarakSitasUri sAr3he nava pUrva ke pAThaka, jina ke pAsa zakendra, nigoda jIvoM kA svarUpa sunane AyA thaa| taba zakendra ne prathama vRddha brAhmaNa kA rUpa karake zrI AryarakSitasUri ko pachA, ki he bhagavan ! maiM vRddha ho gayA hUM, jekara merI Ayu thor3I hove, to mujhe batA dIjiye, tAki maiM anazana kruuN| taba zrI AryarakSitasUrijIne dazame pUrva ke yavakA adhyayana meM upayoga de kara dekhA, to tisa kI Ayu sau varSa se adhika jAnI, phira upayoga de kara dekhA, to do sau varSa se adhika Ayu jAnI, phira upayoga diyA, to tIna sau varSa se adhika Ayu jaanii| taba AcArya zrI AryarakSitasUrijIne vicAra kiyA, ki yaha bhAratavarSa kA manuSya nahIM hai| yaha kathAnaka Avazyaka sUna kI sAmAyika adhyayana kI upoddhAta niyukti meM hai| isa kathAnaka se aisA bhAva nikalatA hai, ki yadi bhAratavarSa ke manuSya kI Ayu tIna sau varSa kI bhI hove, to Azcarya nhiiN| kyoMki zrI AryarakSitasUrijI ne jo tIna sau varSa se jaba adhika Ayu dekhI, taba kahA, ki yaha bhArata varSa kA manuSya nhiiN| ise kahane se tIna sau varSa kI Ayu bhI bhAratavarSa meM manuSya kI kisI prakAra se hove, to kyA Azcarya haiN|
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptama pariccheda 22 tathA kitaneka jIvoM ke mana meM aisI bhI zaMkA hove, to usakA kyA samAdhAna hai ! jaise ki Adhunika bhUgola jainamata vAle bhAratakhaMDa kahAM taka mAnate haiM ! tathA jaina kyoMki amerikA, rUsa, cIna Adi jo deza mAnyatA isa kAla meM logoM ke dekhane vA sunane meM Ate haiM, jainaloka una saba ko bhAratavarSa meM hI mAnate haiM / tathA amerikA, vilAyatAdi sarva mulakoM ke vIca meM jo samudra par3A hai, so RSabhadeva aura bharata cakravartI ke samaya meM nahIM thA, kiMtu jagata ke bAhira jo mahAsamudra hai, soI thaa| isa kAraNa se arthAt samudra ke aMdara AjAne se asalI bharatakSetra kA svarUpa bigar3a gayA-kahIM samudra ho gayA, aura kahIM dvIpa bana gaye / ___ isa viSaya jainamata kA zatrujayamAhAtmya nAmA graMtha hai, tisameM likhA hai, ki dUsarA sagaranAmA cakravartI huA hai, vaha isa samudra ko bhAratavarSa meM jaMbUdvIpa ke dakSiNa dizA ke vijayaMta nAmaka daravAje ke rAste se lAyA hai| tisake lAne se varvarAdi aneka hajAroM deza to jala meM DUba kara samudra kI bhUmikA vana gaye, aura jo uccasthala the, ve dvIpa aura vilAyatAdi deza bana gye| pIche se asalI dezoM kA nAma naSTa hone se bahuta dezoM ke nAma kalpita rakkhe gye| bharatakhaMDa kucha aura kA aura bana gayA / kitaneka dezoM ke uttara khaMDoM meM barpha ke par3a jAne se, aura samaya ke badalate aura kahIM bApa kA svarUpa vigAra ke aMdara
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatatvAdarza se sarvathA pAnI jama gayA / taba to cAroM aura samudra hI dIkhane lgaa| tisa liye AnA jAnA baMda ho gayA / aura hamAre zAstrakAra to prathama Are meM tathA RSabhadeva aura bharatacakravartI ke samaya meM jo jo isa bhAratavarSa kA hAla thA, soI sadA se likhate cale Aye haiN| paraMtu bharatakSetra ke bigar3a tigar3a ke aura kA aura bana jAne se kisI ne vistArapUrvaka vRttAta ThIka ThIka nahIM likhA / je kara likhA bhI hovegA, to bhI jainamata ke Upara bar3I bar3I vipattiyeM AI haiM, unase lAkhoM graMtha naSTa ho gaye haiN| isa vAste hama ThIka ThIka sarva vRttAMta vatA nahIM sakate haiN| paraMtu jitaneka jaina mata ke aMtha hamAre vAMcane meM Aye haiM, unameM se jo ThIka hai, so isa graMtha meM likhate haiN| isa samaya sarvakSetra adala badala ho gaye haiN| gaMgA, siMdhu asalasthAna meM nahIM bhtiiN| kyoMki unakA agalA pravAha to samudra ne roka liyA, aura pIche se pAnI AnA vaMda ho gyaa| phira jisa parvata se adhika nadI kI pravRtti maI, vo nadI usI parvata se nikalatI lokoM ne mAna lInI / isa vAste gaMgA aura siMdhu meM kSullaka hemavaMta parvata se jala AnA baMda ho gayA, nAma mAtra se gaMgA siMdhu raha giiN| aura nagariyoM meM vanitA nagarI kI kalpanA para ayodhyA banAI gii| kAbUla ke pare takSilA arthAt bAhubala kI nagarI kI kazpanA karI gii| isa samaya meM vo takSilA bhI nahIM rhii|
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptama pariccheda 25 usakA nAma g2az2anI prasiddha huA / jainiyoM kI zraddhA ke anusAra prathama Are ko aru RSabhadeva tathA bharata rAjA ke samaya ke vyatIta hone meM asaMkhya varSa vyatIta ho gaye haiM / to phira nadI, parvata, deza, nagaroM ke ulaTa ho jAne meM kyA Azcarya hai ! aura samudrakA dezoM para phira jAnA to taureta grantha se bhI ThIka ThIka siddha hotA hai / tathA purANAdi granthoM meM bhI likhA hai, ki koI aisA samaya bhI thA ki samudra meM pAnI nahIM thA, pIche se AyA hai| isa vAste zatruMjayamAhAtmaya meM jo likhA hai ki bharata kSetra meM samudra kA pAnI sagara cakravatIM lAyA hai, so kahanA ThIka hai / tathA tapagaccha ke AcArya zrI vijayasenasUri apane praznovaradAma aru prabhAsaka nAmaka bAhira ke samudra meM haiN| isa jaba SaT khaNDa yaha samudra kA tara meM likhate haiM, ki mAgadha, tIna jo tIrtha haiM, so jagata ke se bhI yahI siddha hotA hai, ki bharata cakravartI aru mAgadhAdi tIrthoM ke sAdhane ko gaye the, taba pAnI raste meM nahIM thA / tathA zAstrakAro ne to sarva zAstroM kI zailI zrI RSabhadeva ke kathanAnusAra rakkhI hai / isa vAste cakravartI Adi kA kathana bharata cakravarttI ke sarIkhA kaha diyA hai / tathA isa kAla kitaneka vidvAnoM ne bhUgola ke hisAba se jo kutava banAye haiM, aura unake anusAra sarada tathA
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 jainatasvAdarza garama dezoM kA vibhAga kiyA hai / yadyapi una ke dekhane sunane mUjaba tathA unake anumAna ke anusAra vartamAna samaya meM aisA hI hovegA; paraMtu sadA aisA hI thA, yaha kahanA ThIka nahI / kyoM ki bhUgolahastAmalaka pustaka meM likhA haiM, ki rUsa deza ke uttara ke pAse ( tarapha ) jahAM barpha ke sivAya aura kucha bhI nahIM hai, tahAM garamI ke dinoM meM barpha ke galane se tathA kisI jage barfa ke karAra gira par3ane se usake heTha (nIce) se eka kisama ke hAthI nikalate haiM, so bhI saiMkar3o haz2AroM nikalate haiM, jina kA nAma usa deza vAle memAtha kahate haiM / aba bar3A Azcarya to ina memAthoM ke dekhane se yaha hotA hai, ki ye jAnavara garama mulakoM ke rahane vAle haiM, aru yaha sarada mulaka meM kahAM se Aye ! aru ina ke khAne vAste bhI kucha nahIM / isa kAla meM jo eka bhI hAthI usa mulaka meM jA kara bAMdheM, to thor3e se kAla meM mara jAyagA / to ye lAkhoM memAtha isa mulaka meM kyoMkara jAte hoMgeM ! aura kyA khAte hoMge ! isa meM yahI kahanA par3egA ki kisI samaya meM yaha mulaka garama hovegA pIche pavana kI tAsIra sarada mulaka ho gayA / isa vRtAMta se yaha siddha ki jo sarada mulaka haiM, ve garama ho sakate haiM, aru jo garamaM mulaka haiM, ve kisI kAla meM sarada ho jAte haiM / isa vAste mUgola ke anusAra jo saradI garamIM kI vyavasthA kI kalpanA badalane se hotA haiM,
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptama pariccheda karanI hai, vaha hamezA ke vAste durusta nhiiN| kyA jAne dezoM kI kyA kyA vyavasthA badala cukI hai ! aura kyA kyA badalegI ! isa kA pUrA svarUpa to sarvajJa jAna sakatA hai| tathA isa pRthvI ko bhUgola kahate haiM / aru yaha bhI kahate hai ki sUrya nahIM phiratA, kiMtu pRthvI sUrya ke irda girda ghUmatI hai| yaha vAta kucha aMgrez2oM hI ne nahIM nikAlI hai, kiMtu aMgrejoM se pahile bhI isa bAta ke mAnane vAle bhArata varSa meM the| kyoMki jainamata kA zIlAMgAcArya jo vikrama ke 700 varSa meM huA hai, ve AcArya AcArAMga sUtra kI vRtti meM likhate haiM,* ki kitaneka aisA bhI mAnate haiM, ki bhUgola phiratA hai, aru sUrya sthira rahatA hai| parantu yaha mata jainiyoM kA nahIM hai| unake zAstroM meM to pragaTa likhA hai, ki sUrya calatA hai, aru pRthvI sthira rahatI hai / aura sUrya ke pramaNa karane ke eka sau caurAsI maMDala AkAza meM haiN| una maMDaloM meM praveza karanA, aru dinamAna, rAtrimAna kA ghaTanA bar3hanA, aru mausamoM kA badalanA, grahaNa kA laganA, sUrya ke asta udaya hone meM matoM kA vivAda, ityAdi sarva vAte sUryaprajJapti vA caMdraprajJapti zAstroM ke par3hane se acchI taraha mAlUma par3a jAtI haiN| *bhUgolaH kepAMcinmatena nityaM calannevAste, Adityastu vyavasthita [206 mA 8.sU. 199] ev|
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatattvAdarza tathA jo pRthvI ke gola hone meM samudra ke jahAja kI dhvajA prathama dIkhatI hai, ityAdi kahate haiM / so yaha bAta kahane vAloM kI samajha meM aise AtI hovegI, parantu hamArI samajha meM to nahIM AtI hai| hama to aise samajhate haiM, ki hamAre netroM meM aisI hI yogyatA hai, ki jisa se vastu golAdi dIkha par3atI hai| kyoMki jaba hama sIdhI sar3aka para khar3e hote haiM, taba hamAre pagoM kI jageM sar3aka caur3I mAlUma par3atI hai, aru jaba dUra naz2ara se dekhate haiM, tava bo hI sar3aka saMkucita mAlUma par3atI hai / aru AkAza meM pakSI ko jaba zira ke Upara ur3atA dekhate haiM, taba hama ko UMcA dUra dIkha par3atA hai, aru jaba usI jAnavara ko thor3I sI dUra jAte ko dekhate haiM, taba dharatI se bahuta nikaTa dekhate haiM / itanI dUra meM pRthvI kI itanI golAI nahIM ho sakatI hai / tathA AkAza ko jaba dekhate haiM, taba taMbU sA dikhalAI detA hai| isa meM jo koI yaha bAta kahe ki dharatI kI golAI ke sababa se AkAza bhI gola dIkhatA hai, yaha kahanA ThIka nhiiN| kyoMki pRthvI kI itanI golAI nahIM ho sakatI hai| isa vAste netroM meM jisa vastu ke jAnane kI jaisI yogyatA hai, vaisI vastu dIkhatI hai, yahI kahanA ThIka mAlUma hotA hai| tathA yaha bharatakhaMDAdika kI pRthvI bahuta jage UMcI lIcI mAlama hotI hai, kyoMki zrIhemacandrasari pramukha AcArya
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptama pariccheda padmaprabhacaritrAdi graMthoM meM likhate haiM, ki laMkA se itane yojana pazcima dizA ko jAve, taba ATha yojana nIce pAtAla laMkA hai| jekara isa pramANa yojana hoveM, taba to kyA jAne amerikA hI pAtAla laMkA hove / aru nIcI jagA hone se buddhimAnoM ko pRthvI gola mAlUma par3atI hovegii| isI pAtAla laMkA kI tare aura jage bhI dharatI UMcI nIcI hove, to kyA Azcarya hai ! kyoMki pazcima mahAvideha kI gharatI eka haz2Ara yojana UMDI (gaharI) likhI hai| isI tare aura jage mI UMcI nIcI dharatI ke sababa se kucha aura kA aura dIkha par3e, to jainamatI ko zrI ahaMta bhagavaMta ke kahane meM zaMkA na karanI caahiye| tathA kitanIka pustakoM meM likhA dekhA aura sunA bhI hai ki amerikAdi mulakoM meM aisI vidyA pretavidyA nikAlI hai, ki jisa karake vo do hajArAdi varSa pahile jo manuSya mara gaye the, unako bulAte hai / aru una se usa vakta kA sarva hAla pUchate haiM, aru ve sarva apanI vyavasthA batalAte haiN| parantu parokSa meM unakA zabda sunAI detA hai, ve pratyakSa nahIM dIkhate haiM / tathA aneka tare ke tamAze dikhAte haiM, ki jina ke dekhane se alpabuddhiyoM kI buddhi astavyasta ho jAtI hai / taba unake mana meM aneka zaMkA kaMkhA utpanna ho jAtI haiN| jisa ke sababa se ahaMtakathita dharma meM anAdara ho jAtA hai, kyoMki una
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 jaina tatvAdarza hue, vilApa karate hue, aru aise jIvoM ne na to pUre jainamata ke zAstra par3he haiM, aura sune haiM / isa vAste unake mana ko jalda adhIraja ho jAtI hai / parantu apane ghara kI sarva pustakeM binA bAce, vinA sune, tuccha vAta ke vAste ekabAra bhI jina dharma meM zaMkA na lAnI cAhiye / kyoMki yaha pUrvokta sarva vRtAMta indrajAla kI pUrNa vidyA jisa ko AtI hove, vo dikhA sakatA hai / hamane kisI graMtha meM aisA likhA dekhA hai, ki kumArapAla rAjA ke samaya meM eka bodhideva nAmaka brAhmaNa thA / usane rAjA kumArapAla kI zraddhA jaina mata se haTAne ke vAste kumArapAla se jo prathama unake vaMza ke mUlarAja Adi sAta rAjA ho gaye the, una ko naraka kuNDa meM par3e kahate hue dIkha par3e ki he putra ! jisa dharma aMgIkAra kiyA hai, usa dina se hama tere sAta puruSa naraka kuNDa meM jA par3e haiN| jekara tU hamArA bhalA cAhe, to jaina dharma chor3a de / aisI bAta dekha kara rAjA kumArapAla citta meM ghabarAyA, taba jAkara apane guru zrIhemacaMdrAcArya ko pUchA, ki mahArAja ! yaha kyA vRtAMta hai ! taba zrIhemacaMdra AcAryajIne kahA ki he rAjeMdra ! ye sarva indrajAla kI vidyA hai, Ao ! maiM bhI tuma ko kucha tamAzA dikhAUM / taba rAjA kumArapAla ko makAna ke andara ke makAna meM le jA kara dikhAyAcaubIsa tIrthakara samavasaraNa meM jude jude baiThe haiM, aru kumArapAla kre ve hI sAta puruSa tIrthakaroM kI sevA karate haiM / tathA dina se tUne jaina
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptama pariccheda 31 rAjA kumArapAla ko kahete haiM, ki he putra ! tU bar3A puNyAtmA aMgIkAra kiyA hai| jisa dina se hai, ki jisa ne jaina dharma tUne jaina dharma aMgIkAra kiyA hai, usa dina se hama naraka kuNDa se nikala kara svargavAsI hue haiN| isa vAste tU dharma meM dRr3ha raha / usake pIche zrIhemacandrasUri rAjA kumArapAla ko bAhira lAye, taba rAjA ne pUchA ki mahArAja ! yaha kyA AzcaryakArI tamAzA hai ? taba zrIhemacandrasUri kahate bhaye ki he rAjA ! yaha indrajAla vidyA jisa ko AtI hove, vo kara sakatA hai / kyoMki indra jAla vidyA ke sattAIsa pITha haiM, jina meM se satarAM pITha saMsAra meM pracalita haiN| parantu sacAIsa pITha hama jAnate haiM, aura koI bhI bhAratavarSa meM nahI jAnatA hai / aru jina guruoM ne hama ko yaha vidyA dInI thI, unoM ne aisI AjJA bhI karI hai, ki Age ko tuma ne kisI ko yaha vidyA na denI / kyoMki isa vidyA se bar3e anartha utpanna ho jaayeNge| kyoMki isa kAla meM jIva tuccha buddhi vAle haiM, isaliye una ko yaha vidyA jaregI ( pacegI ) nhiiN| isI vAste hamAre AcAryoM ne yoniprAbhRta zAstra viccheda kara diyA hai| usI yonimAbhRta ke anusAra yaha indrajAla racA huA hai| isa yonimAbhRta kA kathana vyavahArabhASyacUrNi meM likhA hai, ki usa yoniprAbhRta taMtravidyA hai / jisa se sarpa, ghor3e, hAthI vagaire z2iMdA jAnavara, vastuoM ke milAne se bana jAte haiM, tathA suvarNa, maNi, ratna pramukha bana jAte haiM / meM 1
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatattvAdarza una masAloM meM aisI milana zakti hai, ki cAhe so bnaalo| isa vAste koI Aja navI vastu dekha kara jaina dharma se calAyamAna na honA caahiye| tatvArtha ke mahAbhASya meM samaMtabhadra AcArya bhI likhate haiM, ki indrajAliyA tIrthakara ke samAna bAda siddhi sarva banA sakatA hai, isa vAste kisI vAta kA camatkAra dekha ke jinavacanoM meM zaMkA kadApi na krnii| tathA kitaneka jainamata vAloM ko yaha bhI Azcarya hai, ki yadA AryAvarta meM do prahara dina hotA zAstra aura hai, tadA amerikA meM arddharAni hotI hai aru una ke artha yadA amerikA meM do prahara dina hotA hai, tadA AryAvarta meM arddharAtri hotI hai| kitane lokoM ne ghar3iyoM ke hisAba se tathA tAra kI khabaroM se isa bAta kA nizcaya acchI tare se karA huA batalAte haiN| isa bAta kA uttara maiM yathArtha nahIM de sakatA huuN| merI zraddhA aisI nahIM hai ki pUrva AcAryoM ke anusaraNa binA samAdhAna kara sakU / kyoM ki merI kalpanA se kucha jaina mata satya nahIM ho sakatA hai, jainamata to apane svarUpa se hI satya bnegaa| jekara merI kalpanA hI satya kA kAraNa hove, taba to kisI pUrvAcAryoM kI apekSA na rhegii| taba to jisa ke mana meM jo artha acchA lagegA, so artha kara levegaa| jaise vartamAna
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptama pariccheda maiM kisI pAkhaMDI maskarI ne RgvedAdi vedoM ke svakapolakalpita artha likhe haiM, so hamane vAca bhI liye haiM / unane vedamaMtrAdikoM ke Upara jo bhASya banAyA hai, usa meM mantroM ke arthoM meM aisA likhA hai ki " agniboTa " arthAt dhueM kI kala se calane vAle jahAz2a tathA relagAr3I ke calane kI vidhi, tathA pRthvI gola hai, aru sUrya ke cAroM ora ghUmatI hai, aura 1 sthira hai, ityAdi jo aMgrez2o ne apanI buddhi ke bala se vidyAeM utpanna karI haiM, una sarva vidyAoM kA vedoM meM bhI kathana hai / apane ziSyoM ko veda kA mahattva batAne ke vAste svakapolakalpita artha likha liye haiM / aru pUrva meM jo mahIdharAdi paMDitoM ne vedoM ke Upara dIpikA tathA bhASya race haiM, una kI niMdA arthAt mUrkhatA pragaTa karI hai / ve mUrkha the, una ko veda kA artha nahIM AtA thA / praznaH - pichale artha chor3a kara jo navIna artha kare gaye, isa kA kyA kAraNa hai ! 33 uttaraH --- prathama to vedoM ke prAcIna bhASya aura dIpikA mAnane se vedoM kI satyatA aru IzvaroktatA tathA prAcI * yahAM ' pAkhaNDI maskarI' zabdoM se vartamAna AryasamAja ke janmadAtA svAmI dayAnandajI sarasvatI abhipreta hai| kyoMki unhoMne hI duniyA bhara ke vidvAnoM se anokhe, vedoM ke nAnA manaHkalpita artha kiye haiM / jo ki veda siddhAta ke sarvathA viruddha haiM / isa ke vizeSa vivaraNa ke liye dekho / pari0 naM0 2 gha /
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatattvAdarza natA siddha nahIM hotii| isI vAste IzAvAsya upaniSad ko varja ke sarva upaniSada, aura sarva brAhmaNa bhAga, tathA sarva smRti, purANAdi zAstra, bhASya, dIpikAdi mAnane chor3a diye / unoM ne yaha vicAra kiyA hai, ki ina sarva pUrvokta graMthoM ke mAnane se hamArA mata dUsare matavAle khaMDita kara deveNge| kyoMki ye pUrvokta sarva grantha yuktipramANa se vikala haiM / aru prAcInoM ne jo artha kare haiM, una meM bahuta artha aise hai, ki jina ke sunane se zrautA janoM ko bhI lajjA utpanna hotI hai| kyoMki mahIdharakRta dIpikA jo veda kI TIkA hai, usa meM maMtrAdikoM ke jo artha likhe haiM, jaise ki yajJapatnI ghor3e kA liMga pakar3a ke apanI yoni meM prakSepa kare, ityAdi, so hama Age likheMge / ityAdi arthoM ke chor3ane vAste aru vedoM kA khaNDana na ho, isa vAste svakapolakalpita bhASya banA kara mAno aMgrejoM ke cAlacalana aura iMjIla ke matAnusAra artha kiye gaye hai| parantu una ko buddhimAna to koI bhI mAnatA nahIM hai| tathA jo mAnate haiM, vo kucha jAnate nahIM hai| kyoMki jaba pUrva ke RSi, muni, paMDita jhUThe haiM, aru - una ke kiye huye artha asatya haiM, to aba ke banAye huye kadApi satya nahIM ho sakeMge? jo jaDa meM hI jhUThe haiM ve navIna racanA se kadApi satya na hoveMge / isa vAste apanI buddhi kA vicAra satya mAnanA, aru prAcIna una vedoM ke mAnane vAloM kA saMpradAya jhUThA mAnanA, isa se adhika niviveka aura
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptama pariccheda 35 anyAya kyA hai ? kyoMki jaba prAcInoM ke kiye hue artha jhUThe ThahareMge, taba tina ke banAye hue veda bhI jhuThe hI tthhreNge| isa vAste jo matadhArI haiM, yA to unako apane prAcInoM ke kathana kare hue artha mAnane cAhiye, nahIM to usa mata ko aru usa zAstroM ko chor3a denA cAhiye / mata ke isa vAste merI aisI zraddhA hai, ki jo jaina mata meM pramANika aru paMcAMgIkAraka AcArya likha gaye haiM, usa ke anusAra hI hama ko kathana karanA cAhiye, parantu svakapolakalpita nahIM / nekara koI svakapolakalpita mAnegA, vo jainamatI kadApi nahIM ho sakegA, aru usa kI kalpanA bhI sarvathA satya nahIM hovegii| kyoMki jaba sarva matoM ke pUrvAcArya jhUThe ThahareMge, taba navI kalpanA karane vAle kyoMkara sacce bana baiTheMge ? isa vAste pUrvokta prazna kA uttara paMcAMgI ke pramANa se nahIM de sakatA hUM, kyoMki - 1. zAstra bahuta viccheda ho gaye hai / 2. AryarakSita sUri ke samaya meM cAroM anuyoga tor3a ke pRthaktvAnuyoga racA gayA hai / 3. skaMdila AcArya ke samaya meM bAraha varSa kA kAla par3A thA, usameM zAstra kaMTha se mUla gaye the| phira sarva sAdhuoM kA dakSiNa mathurA meM samAja karake jisa jisa sAdhu, AcArya ke jisa jisa ' zAstra kA jo jo sthala kaMTha raha gayA, so so sthala ekatra karake likhA gayA / 4. pIche devarddhigaNikSamAzramaNa
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatavAdarza prabhRti AcAryoM ne patroM ke Upara eka kroDa graMtha likhe, zeSa chor3a diye / 5. prabhAvakacaritra meM likhA hai, ki sarva zAstroM kI jo TIkA likhI thI, vo sarva viccheda ho gii| 6. pIche se brAhmaNoM ne tathA bauddhoM ne granthoM kA nAza kiyA / tathA 7. musalamAnoMne to sarvamatoM ke zAstra maTTI meM milA diye / tina meM se jo raha gaye, ve bhaNDAroM meM gupta rahane se gala gaye, tathA jo aba bhaNDAroM meM haiM, ve sava hamane vAce nahIM haiM / to phira itane upadrava jaina zAstroM para vItane se hama kyoMkara sarva zaMkAoM kA samAdhAna kara skeN| isa vAste jainamata meM zaMkA na karanI cAhiye / hama ne sarva matoM ke zAstra dekhe haiM, parantu jainamata samAna ati uttama mata koI nahIM dekhA hai / isa vAste isa mata meM dRDha rahanA cAhiye / dUsarA AkAMkSA aticAra-so anyamata vAloM kA ajJAna kaSTa dekha kara tathA kisI pAkhaNDI ke pAsa AkAMkSA aticAra kisI vidyA maMtra kA camatkAra dekha kara, tathA pUrva janma ke ajJAna kaSTa ke phala karake anyamata vAloM ko sukhI aru dhanavAn dekha kara mana meM vicAre, ki anyamata vAloM kA dharma aru jJAna acchA hai, jisa ke prabhAva se ve dhanI aru putra Adi parivAra vAle hote haiN| isa vAste maiM bhI ina hI kA dharma karUM, ki jisa karake maiM bhI dhanI aru putrAdi parivAra vAlA ho jAUM / yaha AkAMkSA aticAra una jIvoM ko hotA hai, ki jina ko
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptama pariccheda jina dharma kA acchI tare se bodha nahIM hai| kyoMki jaina dharma vAle bhI sarva daridrI aru putrAdi parivAra se rahita nahIM haiN| vaise hI anyamata vAle bhI sarva dhanI aru parivAra vAle nahIM haiN| isa vAste sarva apane apane pUrva janma janmAMtara ke kare hue puNya pApa ke phala haiN| kyoMki jo jIva manuSya janma meM sAta kunyasanI haiN| aru kasAI, vAgurI-bUcar3a pramukha, kitaneka dhanI aru putrAdi parivAravAle haiM aru kitaneka isa avasthA se viparIta haiN| isa vAste yahI satya hai ki pUrva janma meM kare hue sukRta duSkRta kA phala hai, prAyaH isa janma ke kRtyoM kA phala nahIM hai / sarva matovAle rAjA ho cuke haiM, aru raMka bhI bahuta haiM / isa vAste anya mata kI AkAMkSA na kre| tIsarA vitigicchA aticAra-so koI jIva apane pUrva janma ke kare hue pApoM ke udaya se vicikitsA duHkha pAtA hai, taba aisA vicAra kare, ki aticAra mai dharma karatA hUM, tisa kA phala mujhe kaba milegA ! arthAt milegA ki nahIM ! aru jo dharma nahIM karate haiM, ve sukhI haiM, aru hama to dharma karate haiM, to bhI duHkhI haiN| isa vAste kauna jAne dharma kA phala hovegA ki nahIM hovegA ? tathA sAdhu ke malina vastra tathA malina zarIra ko dekha kara mana meM jugupsA kare, ki yaha sAdhu acche nahIM haiM, kyoMki malina vastra tathA malina zarIra rakhate haiN| isa
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 jainatatvAdarza vAste yaha saMsAra se kyoMkara tareMge ! jekara uSNa jala se snAna kara leveM, to kaunasA mahAnata maMga ho jAtA hai ! jekara dharma kA phala na hove, to saMsAra kI vicitratA kadApi na hove, isa vAste dharma kA phala avazyameva hai / tathA jo sAdhu malina vastra rakhate haiM, usakA to phala yaha kAraNa hai ki suMdara vastra rakhane se mana zRGgAra rasa ko cAhatA hai, aru striye bhI sundara vastra vAloM ko dekha kara unase bhoga karane kI icchA karatI haiN| isa vAste zIla pAlane vAle sAdhuoM ko zRMgAra karanA acchA nhiiN| aru snAna jo hai, so kAma kA prathamAMga hai, isa vAste sAdhuoM ko ucita nhiiN| aru koI kAraNa par3ane se sAdhu hAtha pagAdikoM ko dho leve, to kucha dUSaNa nahIM / aru sAdhuoM ko apane zarIra para mamatva mI nahIM hai / aru zucimAtra snAna to sAdhu karate haiM, parantu zarIra ke sukha vAste tathA zarIra ke camakAne damakAne ke vAste nahIM karate haiN| kyoMki jainiyoM kI yaha zraddhA nahIM hai, ki jala meM snAna karane se pApa dUra ho jAte haiN| parantu jala snAna se zarIra kI maila dUra ho jAtI hai, zarIra kI tapta miTa jAtI hai, Alasya dUra ho jAtA hai, parantu pApa dUra nahIM hote haiN| jekara jalasnAna se pApa miTa jAve to anAyAsa sarva kI mokSa ho jaavegii| aisA kauna hai, jo jala se snAna nahIM karatA hai ! aru jo sAdhu ko mailA samajhanA, yahI bar3I mUrkhatA hai, kyoMki zarIra ke maile hone se AtmA mailA nahIM
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptama pariccheda 39 hotA hai, mailA to pApa karane se hotA hai / aru jagat vyavahAra meM strI se saMbhoga karane se aura kisI malina vastu kA sparza karane se mailApanA bhAnate haiN| parantu sAdhu to ina sarva vastuoM kA tyAgI hai, isa vAste mailA nhiiN| balki sAdhuoM ko dhanyavAda denA cAhiye, kyoMki yadi tApa paDatA hai, lU calatI hai, pasInA bahatA hai, to bhI sAdhu naMge pAMva aru naMgA zira karake calate haiM, aura rAta ko chate hue makAna meM sote haiM, paMkhA karate nahIM tathA komala zayyA para sote nahIM, aura rAtri ko jala pIte nahIM, dina meM bhI uSNa jala pIte haiM; yaha to bar3A bhArI tapa hai / parantu jo koI sAdhu to bana rahe haiM, aru jaba garamI lagatI hai, taba mahiSa kI tare jala meM nA par3ate hai, aise sukhazIla to tara jAyeMge, ki jinoM ke kisI bAta kA niyama nhiiN| hAthI, ghor3e, rela pramukha kI savArI karanI; tathA jo sarva bhakSaNa karane; ghana rakhanA; makAna bAMdhane; khetI karanI; gau, bhaisa, hAthI, ghor3e, ratha, zastra rakhane; chala bala se logoM ke pAsa se dhana lenA; striyoM se viSaya sevana karanA acchA khAnA mAMsa bhakSaNa karanA, madirA pInA; bhAMga ke ragar3e, carasa kI cilameM uDAnA; pagoM ko tathA zarIra ko vezyA kI tare mAMjanA; citta meM bar3A abhimAna rakhanA; daMDa pelanA; gazta karane jAnA; ityAdi aneka sAdhuoM ke jo ucita nahIM so kAma karane; phira zrI zrI svAmIjI mahArAja bana phala haiM, so "
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 jainatatvAdarza baiThanA / hama mahaMta haiM, hama gaddIdhara haiM, hama bhaTTAraka haiM, hama zrIpUjya haiM, hama jagat kA uddhAra karate haiM, hama bar3e advaita brahma ke vetA haiM, hama zuddha Izvara kI upAsanA batAte haiM, mUrtipUjana ke pAkhaNDa kA nAza karate haiN| ___ atha bhavya jIvoM ko vicAra karanA cAhiye ki yaha pUrvokta kuguru kyA jala ke snAna karane se saMsAra samudra se tara jAyaMge ! aru jo jIvahiMsA, jhUTha, corI, strI, aru parigraha, ina pAMcoM ke tyAgI, zarIra meM mamatva rahita, pratibaMdha rahita, kAma krodha ke tyAgI, mahAtapasvI, madhukara vRtti se mikSA lenevAle, ityAdi aneka guNa se suzobhita haiM, ve kyA jala meM snAna na karane se pAtakI ho jAyeMge ! kadApi na hoveNge| isa vAste sAdhu ko dekha ke jugupsA na karanI, jekara kare, to tIsarA aticAra lge| cauthA mithyAdRSTi kI prazaMsArUpa aticAra hai| mithyA dRSTi usa ko kahate haiM, jo jinapraNIta AjJA prazaMsA aticAra se bAhira hai / kyoM ki sarvajJa ke kahe hue vacana ko to vo mAnatA nahIM, aru asarvajJoM ke kahe hue zAstroM ko saccA mAnatA hai| una zAstroM meM jo ayogya bAteM kahI haiM, unake chipAne ke vAste svakapolakalpita bhASya, TIkA, artha vanA kara ke mUrkha logoM ko bahakAte aura gAla bajAte phirate haiM / aura jina ke niyama dharma koI nahIM, kRpaNa pazuoM ko mAranA jAnate haiM, dhUrtapane se
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 41 saptama pariccheda saccA vana kara mUkhoM ko midhyAtva ke jAla meM phaMsAte haiM / aise mithyAdRSTi hote haiM / una kI prazaMsA karanI / tathA jo ajJAnI jinAjJA se bAhira haiM, una ko kahanA ki ye bar3e tapasvI hai ! mahApuruSa hai ! bar3e paNDita haiM ! ina ke barAbara kauna hai ? inoM ne dharma kI vRddhi ke vAste avatAra liyA hai / tathA mithyAdRSTi koI vrata yajJAdi kare, taba tisa kI prazaMsA kare, ki tuma bar3A acchA kAma karate ho, tumArA janma saphala hai, ityAdi prazaMsA kare, so cauthA aticAra hai / pAMcamA midhyAdRSTi kA paricaya karanA aticAra hai / mithyAdRSTi ke sAtha bahuta melamilApa rakkhe, eka jage bhojana aura vAsa kare, ityAdi hai / kyoMki mithyAdRSTi ke sAtha bahuta mela rakhane se mithyAdRSTi kI vAsanA laga jAne se dharma se bhraSTa ho jAtA hai, isa vAste mithyAdRSTi kA bahuta paricaya karanA ThIka nahIM / yaha pAMcamA aticAra hai / aba jaba gRhastha ko samyaktva dete haiM, taba usa ko guru cha AgAra batalAte haiN| jekara ina cha kAraNoM se tuma ko koI anucita kAma bhI karanA par3e, to tuma ko ye cha AgAra rakhAye jAte haiM, jina se tumArA samyaktva kalaMkita na hovegA / so cha AgAra kahate haiM AgAra prathama " rAyAbhiogeNaM " - rAjA -- nagara kA svAmI, jekara vo rAjA koI anucita kAma jorAvarI se karAve, to samyaktva meM dUSaNa nahIM /
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatatvAdarza dUsarA "gaNAmiogeNaM"-gaNa nAma jJAti tathA paMcAyata, ve kahe, ki yaha kAma tuma z2arUra karo, nahIM to jJAti, tathA paMcAyata tuma ko bar3A daMDa devegI, usa vakta jekara vo kAma karanA par3e, to samyaktva meM aticAra nahIM / tIsarA "valAbhiogeNaM "-balavaMta cora mlecchAdi, tina. ke vaza par3ane se vo koI apanI jorAvarI se anucita kAma karavAveM, to bhI dUSaNa nahIM / cauthA "devAmiogeNaM "-koI duSTa devatA kSetrapAlAdi vyaMtara zarIra meM praveza karake anucita kAma karAve, to maMga nhiiN| tathA koI deva to maraNAMta duHkha deve, taba mana meM dhairya na rahe, maraNAMta kaSTa jAna kara koI viruddha kAma karanA par3e to samyaktva meM aticAra nahIM / ____pAMcamA "guruniggaheNaM"---guru so mAtA, pitAdi unake Agraha se kucha anucita karanA par3e / tathA guru kahiye dharmAcAryAdi tathA jinamaMdira, so koI anArya guruko saMkaTa detA hove, tathA jinamaMdira ko tor3atA hove jinapratimA ko khaNDana karatA hove; so guru nigraha hai / tinoM kI rakSA ke vAste koI anucita kAma karanA par3e, to samyaktva meM dUSaNa nhiiN| chaThA " vittikatAreNaM "-jaba duSkAlAdi ApadA A par3e tava AjIvikA ke vAste kisI mithyAdRSTi ke anu-- sAra calanA par3e tathA AjIvikA ke vAste koI viruddha
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptama pariccheda AcaraNa karanA par3e to dUSaNa nahIM / eka to yaha chaH vastu ke AgAroM ko cha chaMDI kahate haiN| tathA cAra AgAra aura bhI haiM, so kahate haiM: 1. "annathyaNAbhogeNaM".-koI kArya ajAna pane-upayoga diye vinA aura kA aura ho jAve, aru jaba yAda A jAve, taba vo kArya phira na kre| 2. " sahassAgAreNaM "-akasmAt koI kAma kare, apane mana meM jAnatA hai, yaha kAma maiMne nahI karanA, parantu yogoM kI capalatA se tathA nitya ke bahuta abhyAsa se jAnatA huA bhI yadi viruddha kArya ho jAve, to samyaktva meM bhaMga nhiiN| 3. " mahatarAgAreNaM "koI moTA lAbha hotA hai, parantu samyaktva meM dUSaNa lagatA hai, tathA kisI moTe jJAnI kI AnA se kamo vezI karanA par3e, to yaha bhI AgAra haiN| 4. "sabasamAhivattiAgAreNaM".-sarva samAdhivyatyaya se kisI bar3e sannipAtAdi rogoM ke vikAra se bAvarA ho jAve, tathA ativRddha ho jAne se smRtimaMga ho jAve, tathA rogAdi ke Ane para mana meM AdhyAna ho jAne se, tathA sarSAdi ke DaMka mArane se, ityAdi asamAdhi meM yaha AgAra hai / isa meM samyaktva tathA vrata bhaMga nahIM hotA hai / parantu kisI mUrkha ke kahe sune se AdhyAna meM prANa tyAgane yogya nahIM / kitaneka jinamata ke anabhijJoM kA yaha bhI kahanA hai, ki.
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 jainatasvAdarza cAhe kucha ho jAve, to bhI jo niyama liyA hai, usa ko kamI tor3anA na cAhiye / parantu yaha kahanA sarvathA ThIka nahIM; kyoMki jaba pahile hI AgAra rakkhe gaye, to phira vratabhaMga kyoMkara huA ? aru jo ArttadhyAna meM mara jAte haiM, aru AgAra nahIM rakhate haiM, ve jina mArga kI zailI se ajJAna haiM / isa vAste chaH chaMDI aru cAra AgAra, sarva bAroM hI vratoM meM jAnane / aru sAdhu ke sarva pratyAkhyAnoM meM anazana paryaMta yahI cAra AgAra jAnane / iti zrI tapAgacchIya muni zrIbuddhivijaya - ziSya suni AnaMdavijaya - AtmArAmaviracite jainatattvAdaroM saptamaH paricchedaH saMpUrNaH //
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama pariccheda aSTama pariccheda - isa pariccheda meM cAritra kA svarUpa likhate haiM:cAritra dharma ke do bheda haiN| eka sarvacAritra, dUsarA dezacAritra, usa meM sarvacAritra dharma to sAdhu meM hotA hai, tisa kA svarUpa gurutattva pariccheda meM likha Aye haiM / tahAM se jAna lenA / aru deza cAritra ke bAraha bheda haiM, so gRhastha kA dharma hai / aba bAraha vratoM kA kiMcit svarUpa likhate haiM; tina meM prathama sthUla prANAtipAtaviramaNa vrata kA svarUpa likhate haiM / prathama prANAtipAtaviramaNa vrata ke do bheda haiM / eka dravyaprANAtipAtaviramaNa vrata, dUsarA bhAvaprANAtipAta prANatipAtaviramaNa vrata / tina meM dravyaprANAviramaNatrata tipAtaviramaNa vrata aisA hai, ki para jIvoM ko apanI AtmA samAna jAna kara tina ke daza dravyaprANoM kI rakSA kre| yaha vyavahAra dayArUpa hai / tathA dUsarA bhAvaprANAtipAtaviramaNa vrata -- so apanA jIva karma ke vaza par3A huA duHkha pAtA hai, apane jo bhAva prANa-jJAna, darzana, cAritrAdika, tina kA mithyAtva kaSAyAdika azuddha pravartana se pratikSaNa ghAta ho rahA hai, so apane jIva ko karma zatru se chur3Ane ke vAste upAya karanA / so upAya yaha hai - ki AtmaramaNatA kare, parabhAvaramaNatA ko tyAge, zuddhopayoga meM pravarte, karma ke udaya meM avyApaka rahe, eka 45
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 jainatattvAdarza svabhAvamamatA, yahI samasta karmazatru ke uccheda karane ko amogha zastra haiM / etAvatA sakala parabhAva kI iSTatA dUra karI, svarUpa sanmukha upayoga rakkhe, tisa kA nAma bhAvaprANatipAta viramaNavrata khiye| isI kA nAma bhAva dayA hai / ihAM sthUla nAma moTA-dRSTigocara, hAle cAle, aisA jo trasa jIva tisa ko saMkalpa karake na hnuuNgaa| hiMsA cAra prakAra kI haiN| eka AkuTTi-so niSiddha vastu ko utsAha se karanA, jaise saMpUrNa phala kA hiMsA ke bheda bhar3athA karanA zrAvaka ke vAste niSiddha haiM / aru jisa ne jitane phala khAne meM rakkhe haiM, una phaloM meM se bhI kisI phala kA bhaDathA nahIM karanA / aru jo mana meM utsAha dharake bhaDathA kare, to AkuTTi hiMsA hove / dUsarI dahiMsA-so citta ke unmattapane se mana meM garva dharake dauDe, jaise gADI ghoDA pramukha dauDate haiN| to darpahiMsA hove / tIsarI saMkalpa hiMsA-jAna kara kAma bhoga meM tIvra amilASA se kAma kA joza car3hAne ke vAste trasa jIva kI hiMsA kare, kisI jIva ko mAra kara gIlI, mAjUna pramukha banA kara khaave| cauthI pramAda hiMsA-so apane ghara kA kAma kAja-rAMdhanA pIsanA Adi karate samaya trasa jIva kI "hiMsA ho jAve / ina cAroM hiMsAoM meM prathama hiMsA to vilakula nahIM karanI / tisa vAste yahAM saMkalpa kare AkuTTi tathA darpa karake trasa jIva ke hanane kA tyAga kare / jaise
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama pariccheda ki yaha ki yaha kIr3I jAtI hai, isa ko maiM mArUM aisA saMkalpa karake hane hanAve, tisa ko AkuTi saMkalpa kahate haiN| isa vAste niraparAdha jIvoM ko vinA kAraNa ke na hanUM na hanAUM, aisA saMkalpa kre| tathA sAMsArika AraMbha samArambha karate samaya tathA putrAdi ke zarIra meM kIr3e Adi jIva utpanna hoveM, tadA auSadhAdi karate samaya yala se upacAra kre| tathA ghor3A, balada pramukha ko cAbukAdi mAranA par3e to usakA AgAra rakkhe / tathA peTa meM kRmi, gaMDolA, tathA paga meM naharavA arthAt vAlA, harasa, cama-- pramukha apane zarIra meM upaje, tathA mitrAdi ke svajanAdi ke zarIra meM upaje, tisa ke upacAra karane kI yatanA rkkhe| kyoMki sAdhu ko to basa aru sthAvara, sUkSma aru bAdara, sarva jIvoM kI hiMsA kA navakoTI vizuddha pramAda ke yogoM se syAga hai| isa vAste sAdhu ko to vIsa visavA dayA hai, parantu gRhastha se to kevala savA visavA dayA pala sakatI hai / so zAstrakAra likhate haiM: jIvA suhamA thUlA, saMkappAraMmao bhave duvihA / sabarAha niravarAhA, sAvikkhA ceva niravikkhA // artha:-jagat meM jIva do prakAra ke haiM, eka thAvara, dUsare s| tina meM thAvara ke do bheda haiM, eka maryAdita ahiMsA sUkSma, dUsarA bAdara / tinoM meM sUkSma jIvoM kI to hiMsA hotI hI nahIM, kyoMki ati
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 jainatattvAdarza sUkSma jIvoM ke zarIra ko bAhya zastra kA ghAva nahIM lagatA hai| parantu ihAM to sUkSma zabda, sthAvara jIva-pRthvI, pAnI, agni, pavana aura vanaspatirUpa jo bAdara pAMca thAvara haiM, tina kA vAcaka hai / aru sthUla jIva dvIMdriya, tIMdriya, caturiMdriya aura paMceMdriya jaannaa| ina donoM. medoM meM sarva jIva A gye| tina sarva kI zuddha trikaraNa se sAdhu rakSA karatA hai| isa vAste sAdhu ke bIsavA dayA hai / aru zrAvaka se to pAMca thAvara kI dayA palatI nahIM hai| kyoMki sacita AhArAdi ke karane se avazya hiMsA hotI hai| isa se daza visavA dayA to dUra ho gaI, aura zeSa daza visavA raha gaI, etAvatA eka trasa jIva kI dayA raha gii| usa trasajIva kI hiMsA ke bhI do bheda haiM, eka saMkalpa se hananA, dUsarA AraMbha se hnnaa| tisa meM Arambha hiMsA kA to zrAvaka ko tyAga nahIM hai, kitu saMkalpa hiMsA kA tyAga hai| aru Arambha hiMsA meM tI kevala yala hai, tyAga nahIM hai, kyoMki Arambha hiMsA to zrAvaka se hotI hai| isa bAste daza visavA meM se pAMca visabA phira jAtA rahA, etAvatA saMkalpa karake trasa jIva hiMsA kA tyAga hai| phira isa ke bhI do bheda hai, eka sAparAdha hai, dUsarA niraparAdha hai| tina meM jo niraparAdha jIva haiM, usako nahIM hananA, aru sAparAdha jIva ko hanane kI jayaNA-yatanA hai| isa vAste sApha rAdha jIva kI dayA sadA sarvathA zrAvaka se nahIM pltii|
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama pariccheda kyoMki ghara meM se cora corI karake vastu liye jAtA hai, so vinA mAre kUTe chor3atA nhiiN| tathA zrAvaka kI strI se koI anya puruSa anAcAra sevatA huA dekhane meM Ave, to tisa ko mAranA pdd'e| tathA koI zrAvaka rAjA kA naukara hai, tathA rAjA ke Adeza se yuddha karane ko jAve, taba prathama to zrAvaka zastra calAve nahIM, parantu jaba zatru zastra calAve, mArane ko Ave, tava tisa ko mAranA pdd'e| tathA siMhAdi jAnavara khAne ko AvaM, taba unako mAranA pdd'e| taba to saMkalpa se bhI hiMsA kA tyAga nahIM ho sktaa| isa vAste pAMca visavA meM se bhI arddha jAtA rahA, pIche aDhAI visavA dayA raha gii| arthAt mAtra niraparAdha trasa jIva dRSTigocara Ave, tisa ko na mArUM, yaha niyama rhaa| isa ke mI do meda haiN| eka sApekSa, dUsarA nirapekSa / ina meM bhI sApekSa niraparAdha jIva kI zrAvaka se dayA nahIM palatI hai, kyoMki zrAvaka jaba Apa ghor3A, ghor3I, baila, ratha, gAr3I pramukha kI savArI karake ghor3Adika ko hAkatA hai, aura ghor3e Adika ko cAvukAdi mAratA hai| yahAM ghor3e, tathA bailAdikoMne isa kA kucha aparAdha nahIM karA hai| unakI pITha para to vaha caDha rahA hai, aru yaha mAnatA nahIM ki ina vicAre jIvoM kI calane kI zakti hai, ki nahIM hai ! jaba ve jIva haluve calate haiM tathA nahIM calate haiM, taba ajJAna ke udaya se unako gAliyAM detA hai, aura mAratA bhI hai, yaha
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatattvAdarza, niraparAdha ko bhI. duHkha detA hai| tathA apane zarIra meM, tathA apane putra, putrI, nyAtI, gotI ke mastaka meM tathA karNAdi avayava meM tathA apane mukhake dAMta meM kIr3A Adi par3e, to tina ke dUra karane ke vAste kIr3oM kI jagA meM auSadhi lagAnI par3atI hai| ina jIvoM ne zrAvaka kA kucha aparAdha bhI nahI karA hai, kyoMki vo vicAre apane karmoM ke vaza se aisI yoni meM utpanna hue haiM, kucha zrAvaka kA burA karane kI bhAvanA se utpanna nahIM hue haiN| parantu unakI hisA bhI zrAvaka se tyAgI nahIM jAtI hai| isa vAste phira arddha jAtA rahA, zeSa savA visavA kI dayA raha gii| yaha savA visavA dayA bhI jo zuddha zrAvaka hove, so pAla sakatA hai| etAvatA saMkalpa se niraparAdha trasa jIvoM ko kAraNa ke vinA hanUM-mArUM nahIM, yaha pratijJA jahAM lagI apanI zakti rahe, tahAM lagI pAle / nirvasapanA na kare, sadA mana meM yaha bhAvanA rakkhe, ki mere se koI jIva mata mara jaay| * tathA ghara meM Arambha karate bhI yala kare / tathA jo lakar3I ' jalAne vAste leve, so sar3I huI na leve| 'yatanA kA kintu Age ko jisa meM jIva na par3e, aisI svarUpa pakkI, sUkhI lakar3I leve, aura rasoI ke vakta lakar3I ko jhaTakA kara jIva rahita karake jalAve / tathA ghI, tela, mIThA pramukha rasabharI vastu ke vAsana kA mukha bAMdha karayala se rakkhe, ughAr3A na rakkhe /
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama pariccheda 51 tathA cUlhe ke Upara aru pAnI ke sthAna para candravA arthAt chata para kapar3A tAne / tathA khAne ko jo anna lAve, so bhIMjA huA na lAve, zuddha navA anna khAne ko lAve | kadApi eka varSa ke uparAMta kA anna lAve, to jisa meM jIva na par3e hoveM, so anna lAve / tathA pAnI ke chAnane ke vAste bahuta gADhA dRDha vastra rakkhe / eka prahara pIche pAnI ko phira chAna leve, jo jIva nikale, usako, jisa kuMve kA usI meM DAla deve / tathA varSA Rtu meM bahuta se utpatti ho jAtI hai, tisa vAste gAr3I ratha kI kre| kyoMki jahAM cakra phiratA hai, tahAM asaMkhya vidhvaMsa hotA hai / harikAya, bahuvIja phala, trasa saMyukta phala na khAve / tathA khAra meM mAkar3a pramukha jIva par3a jAte haiM, isa vAste dhUpa meM na rakkhe kintu dUsarI khATa badala leve / tathA sar3A huvA anna dhUpa meM na rakkhe, jUThA pAnI - anna ke saMsarga vAlA morI meM na gere, kyoMki morI meM bahuta se jIva utpanna ho jAte haiM, aru morI ke sar3a jAne se ghara meM vImArI ho jAtI hai / tathA caitratradi ekama se lekara, pacoM vAlA zAka ATha mAsa taka na khAve / kyoMki patrazAka meM bahuta trasa jIva utpanna ho jAte haiM / usameM eka to trasa jIvoM ko hiMsA hotI hai, aru dUsare una trasa jIvoM ke khAne se aneka roga utpanna ho jAte haiM / aru zIta kAla meM eka bhAsa tathA uSNakAla meM bIsa dina, tathA varSA Rtu meM paMdaraha pAnI hove, jIvoM kI savArI na jIvoM kA
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 jainatasvAdarza Adi kI rakkhe, bahuta jala se dina ke uparAMta kI banI huI miThAI - pakvAna na khAve; kyoMki usameM trasa sthAvara jIva utpanna hote haiM, aru khAne vAle ko rogotpatti bhI ho jAtI hai / tathA vAsI anna-roTI Adi na khAve, kyoMki ina meM jIvotpatti ho jAtI hai, roga bhI ho jAtA hai / aura buddhi maMda ho jAtI hai / tathA ghara maiM sAvaranI arthAt buhArI komala saNa jisa se ki jIva na mare / tathA snAna bhI aru retalI bhUmikA meM kare, tathA moTI snAna kare, aura snAna kA pAnI maidAna meM gera deve | morI para baiTha ke snAna na kare / tathA jahAM taka thoDe pApa vAlA vyApAra mile, tahAM laga mahApApakArI vyApAra yA naukarI Adika na kare / tathA kisI kA haqa tor3e nhiiN| ghara meM jUThe anna kA pAnI do ghar3I ke uparAMta na rakkhe, kyoMki usameM jIva utpanna ho jAte haiM / tathA jo vastu uThAve, tathA rakkhe taba pahile usa jagAko netroM se dekha leve, pUMcha leve, pIche se vastu rakkhe / moTI morI meM jala nahIM gere / tathA dIvA battI jalAve, to phAnasAdi ke yatna se jIva kI rakSA kare / tathA jisa pAtra se pAnI pIve to, phira vo jUThA pAtra jala meM na Dabove, kyoMki usase mukha kI lAla lagane se jIva utpanna ho jAte haiM / aru bahutoM kI jUTha khAne pIne se buddhi saMkramaNa ho jAtI hai / aru kaI eka roga aise haiM ki, jisa rogI kA jUThA khAve pIve, na kare, parAta meM baiTha kara thor3A thor3A karake
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama pariccheda usa rogI kA khAne pInevAle ko laga jAtA hai; jaise ki kuSTa, kSaya, rez2aza, zItalA vagairaha / isa vAste sArI vastu jhUThI nahIM karanI / tathA bahutoM ke sAtha ekaThA na khAve / aura maTake meM se pAnI kAr3hane ke vAste daMDIdAra kATha kA caTTa rakkhe / ityAdi zuddha vyavahAra meM pravateM, to zrAvaka ke dayA savA visavA hove / isI rIti se zrAvaka kA prathama vrata zuddha hai| isa vrata ke pAMca aticAra arthAt pAMca kalaMka haiM, tina ko vaje / so likhate haiN| prathama vadha aticAra-krodha ke udaya se aru bala ke abhimAna se nirdaya hokara gAya, ghor3A pramukha ko kUTe, mAra ke claave| dUsarA baMdha aticAra-gAya, balada, bachar3A pramukha jIvoM ko kaThina-jabaradasta baMdhana se bAMdhe, vo jIva kaThina baMdhana se ati duHkha pAte haiM, kadAcit agni kA bhaya hove to jaldI chUTa nahIM sakate, aura mara bhI jAte haiN| isa vAste kaThina baMdhana bhI aticAra haiN| ataH jAnavara ko DhIle baMdhana se bAMdhanA cAhiye / tathA koI gunegAra manuSya hove, usa ko bhI nirdaya ho kara gAr3he baMdhana se na bAMdhanA cAhiye / tIsarA chaviccheda aticAra-baila pramukha kA kAna, nAka, . chidAve, nattha gere, khassI kre| - cauthA atibhArAropaNa aticAra-baila pramukha ke Upara jitanA mAra lAdane kI rIti hai, tisa se adhika bhAra lAde,
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainavavAdarza taba atimArAropaNa aticAra hotA hai| zrAvaka ko to sadA jisa baila, rAsabha, gAr3I pramukha meM jitanA bhAra lAdate hoveM, usa se bhI pAMca sera, dasa sera, kama lAdanA cAhiye, tabhI vrata zuddha rahegA / usameM bhI jekara kisI jAnavara kI calane kI zakti kama hove, taba vivekI puruSa to tisa bhAra ko bhI thor3A kara deve| aru jAnavara durvala hove to tisa ke ghAsa dAne kI pUrI khabara leve / parantu mana meM, aisA vicAra na kare, ki sarva loka jitanA mAra lAdate haiM, tina ke barAbara maiM bhI lAdatA hUM, yaha to vyavahAra zuddha hai| kintu adhika bojha hove, to aura bhAr3A kara leve / zrAvakoM kA yaha vyavahAra hai| pAMcamA aticAra mAta-pAnI kA vyavaccheda karanA-jo balada ghor3e ke khAne yogya hove, so banda kara deve, athavA usameM se kachuka kAI leve, aru khAne kA samaya laMghA kara pIche khAne ko deve, to aticAra lge| tathA kisI kI AjIvikA-naukarI banda kare, vo bhI isI aticAra meM hai| zrAvaka to dAsI, dAsa, kuTumba, caupAye, bailAdi, ina sarva ke khAne pIne kI khabara le ke pIche Apa bhojana kre| upalakSaNa se hiMsAkArI mantra, tantrAdi kisI ko kare, ve bhI aticAra jAnane / yaha pAMca aticAra, zrAvaka jAna to leve, parantu kare nhiiN| ina bAraha vratoM ke sarva aticAra bhaMga hone ke saMbhavA
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama pariccheda 55 saMbhava kI vizeSa carcA dekhanI hove, to dharmarala prakaraNa kI zrIdeveMdrasUrikRta TIkA hai, so dekha lenI, ihAM to maiM: kevala aticAra hI likhuugaa| __ atha dUsare sthUlamRpAdaviramaNa vrata kA svarUpa likhate haiN| sthUla nAma hai moTe kA, usa moTe jhUTha mRpAvAdaviramaNa kA viramaNa-tyAga karanA / kyoMki jhUTha vrata bolane se jagat meM usakI apratIti ho jAtI hai, apayaza hotA hai, dharma kI niMdA hotI hai| tathA apane matalava ke vAste kamo veza karane kA jo tyAga, usako mRSAvAdaviramaNavrata kahate haiM / tisa mRSAvAda ke do bheda hai, eka dravyamRSAvAda, dUsarA bhAvamRSAvAda / tina meM jo jAna kara tathA ajAnapane se jhUTha bole, so dravyamRSAvAda hai| tathA sarva parabhAva vastu ko arthAt pudgalAdi jar3a vastu ko Atmatva buddhi karake apanA kahe; tathA rAga, dveSa aura kRSNAdi lezyA se Agamaviruddha bole; zAstra kA saccA artha kuyukti se naSTa kare; utsUtra bole, usako bhAvamRSAvAda kahate haiN|| yaha vrata sarvavratoM meM moTA hai| isake pAlane meM bahuta zuddha upayoga aura hozayArI cAhiye / kyoMki prathama vrata meM to jIva mAtra ke jAnane se dayA pala sakatI hai| aru dUsaroM kI vastu ko vinA diye na lene se adattaviramaNa tIsarA vrata pala jAtA hai| tathA strI mAtra kA saMga tyAgane se cauthA
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatattvAdarza vrata pAlatA hai| tathA navavidha parigraha ke tyAgane se parigrahavrata bhI palatA hai| isI tare eka eka dravya ke jAnane se yaha cAroM vrata pAle jAte haiN| parantu mRSAvAdaviramaNa vrata to jahAM lagi SaDdravya kI guNaparyAya se tathA dravya, kSetra, kAla, bhAva kI acchI tare se pichANa na hove, sammati pramukha dravyAnuyoga ke zAstra na par3e, bahuta nipuNa jJAnavAn na hove, takAM taka pAlanA kaThina hai|, kyoMki eka paryAyamAtra viruddha bhASaNa karane se bhI yaha vrata mA ho jAtA hai| isI vAste sAdhuoM ko bahuta bolanA zAstra meM niSedha karA hai| ina pUrvokta cAroM mahAvratoM meM se eka mahAvrata jekara bhaGga ho jAve, taba to cAritra bhaGga hove, aru nahIM bhI bhaGga hove / kyoMki jekara eka hI kuzIla seve, to sarvathA cAritra bhaGga hove, aura zeSa vratoM ke khaNDana se deza bhaGga hove, sarvathA bhaGga nahIM hove, yaha vyavahAra mANya meM kahA hai| parantu usa kA jJAna darzana bhaGga nahIM hove / aru jaba mRSAvAdaviramaNa vrata kA bhaGga hove, taba to jJAna, darzana aru cAritra, yaha tInoM hI jar3amUla se jAte rahate haiN| jIva mara kara durgati meM jAtA hai, anaMta saMsArI, durlabhabodhI ho jAtA hai| isa vAste jekara yaha vrata pAlanA hove, to SaDdravya ke guNa paryAya jAnane meM ati udyama kre| jekara buddhi kI mandatA hobe, taba gItArtha ke kahane ke anusAra zraddhA kI prarU. paNA kare / kyoMki dravyamRSAvAda ke tyAgI jIva to
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama pariccheda SaDdarzana meM bhI ho sakate haiM, parantu bhAvamRSAvAda kA tyAgI to eka zrIjineMdradeva ke mata meM hI milegaa| jo jIva, zraddhA-ruci ko zuddha ghAregA, soI bhAvamRSAvAda kA tyAgI hovegaa| isa mRSAvAda ke pAMca moTe bheda haiM, so Avaka ko avazya varjane cAhiye / so kahate haiM:prathama kanyAlIka-apane milApI kI kanyA hai, usakI sagAI hone lagI hove, taba kanyA mRSAvAda ke ke lene vAle pUche ki yaha kanyA kaisI hai ? taba pAMca bheda vo milApI kI prIti se usa kanyA meM jo dUSaNa hove, so chipAve, guNa na hove, to bhI adhika guNavAlI kaha deve| jaise ki yaha kanyA nirdoSa haiM, aisI kulavatI, lakSaNavatI sAkSAt devAMganA samAna tuma ko milanI muzakila hai / tathA jekara milApI ke sAtha dveSa hove, tadA vo kanyA jo nirdoSa aura lakSaNavatI hove, to bhI kahe ki isa kanyA meM acche lakSaNa nahIM haiM, biDAlanetrI hai, isake sAtha jo saMbaMdha karegA, vo pazcAtApa karegA, aise anahoye dUSaNa bola deve / yaha kanyAlIka hai| prathama to vratadhArI zrAvaka kisI kI sagAI ke jhagar3e meM par3e hI nahIM, aru jekara apanA saMbaMdhI mitrAdika hove, vo pUche, taba yathArtha kahe, ki bhAI ! tuma apanA nizcaya kara lo, kyoMki janma paryaMta kA saMbaMdha hai| aise kahe, parantu jhUTha na bole / kanyAlIka meM upalakSaNa se sarva do paga vAle kA jhUTha na bole /
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 gAya, jainatasvAdarza dUsarA gavAlIka - sarva caupada - hAthI, ghor3A, balada, ' bhaiMsa pramukha sambaMdhI jhUTha na bole / tIsarA bhUmyalIka dUsare kI dharatI ko apanI kahe, tathA aura kI bhUmi ko aura kI kahe / tathA ghara, havelI, vAr3I, bAga, bagIcA vRkSAdika sambaMdhI tathA sarva parigraha saMbaMdhI mI jhUTha na bole / cauthA thApaNamosA kA jhuTha - koI puruSa zrAvaka ko pratIti vAlA jAna kara, usake pAsa vinA sAkSI tathA vinA likhata kare koI vastu rakha gayA hai, phira vo mAMgane Ave, taba mukara na jAve, jaise ki maiM tuma ko jAnatA hI nahIM, tuma kauna ho ! aisA jhUTha bola ke usakI vastu rakha leve / yaha bhI zrAvakane nahIM karanA / pAMcamA jhUThI sAkSI bharanI-so do jane Apasa meM jhagar3ate haiM, tisa meM jhUThe pAsoM dhana lekara athavA usake lihAja se jhUThI gavAhI denI / yaha bhI kAma zrAvaka ne nahIM karanA / isa vrata ke bhI pAMca aticAra zrAvaka varje / prathama sahasAbhyAkhyAna aticAra-vinA vicAre kisI ko kalaMka denA - tU vyabhicArI hai, jhUThA hai, cora hai, ityAdi kahanA | jekara zrAvaka kisI kA pragaTa koI avaguNa dekhe, to bhI apane mukha se na kahe, to phira kalaMka denA, to mahApApa hai, so kaise kare ! dUsarA rahasAbhyAkhyAna aticAra -- kaI eka puruSa ekAMta
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ 59 aSTama pariccheda meM baiTha kara kucha matA karate hoM / una ko dekha ke kahe, ki tuma rAjaviruddha matA karate ho, rAjadaNDa dilAve | aisA kaha kara unakI bhaMDI kare, tIsarA svadAramaMtra bheda strI ne aticAra -- apanI kahI hai, vo bAta loko meM koI gupta bAta apane pati se pragaTa kare, upalakSaNa se bhAI pramukha kI kahI vAta ko pragaTa kare / kyoMki lajjanIya bAta ke pragaTa hone se strI Adi kUpAdika meM DUba maratI haiM / cauthA mRSA upadeza aticAra -- dUsaroM ko jhUThI vastu ke karane kA upadeza kare, tathA viSaya sevane ke caurAsI Asana sikhAve, tathA dUsaroM ko duHkha meM par3ane kA upadeza kare; vIrya puSTa hone kI auSadhi batalAve, jisa se vo bahuta viSaya seveM / jisa se viSayakaSAya adhika utpanna hoveM, aisA upadeza kare / pAMcamA kUTalekhakaraNa aticAra - kisI ke nAma kA jhUThA patra, bahI banA lenA, agale aMka ko tor3a ke aura banA denA, tathA akSara khuraca denA, jhUThI mohara chApa banA lenI, ityAdi kUTa lekha aticAra haiN| ina pAMca aticAra aru pAMca prakAra ke pUrvokta jhUTha ko narakAdi gati ke kAraNa jAna kara zrAvaka varja deve / tIsarA sthUla adattAdAnaviramaNatrata likhate haiM / prathama
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatavAdarza moTI corI-bhIta phoDI kuMbhala dekara athavA adattAdAna ekale ko raste meM chala bala karake Thaga lenA / viramaNabata jabaradastI se kisI kI vastu khosa lenI / najara bacA ke kisI kI vastu uThA lenii| aru koI vastu ghara gayA ho, jaba vo mAMgane Ave tava, mukara jAve / tathA hIrA, motI, pannA pramukha jhUThe sacce kA adala badala kara deve, ityAdi adattAdAna arthAt corI kA svarUpa hai / isa ke karane se paraloka meM khoTI narakAdi gati prApta hotI hai / aru isa loka meM bhI pragaTa ho jAve, to rAja daNDa, apayaza, apratIti hove, isa vAste zrAvaka adattAdAna kA tyAga kare / isa adattAdAna vrata ke do bheda haiM / prathama dravya adattAdAnaviramaNa vrata-so pUrvoka prakAra se dUsaroM kI vastu paDI aura visarI huI leve nahIM, so dravya adanAdAna-viramaNabata jAnanA / dUsarA bhAva adattAdAnaviramaNa vrata-so para jo pudgala dravya, tisa kI jo racanAvarNa, gaMdha, rasa, sparzAdi rUpa tevIsa viSaya, tathA ATha karma kI vargaNA / yaha sarva parAI vastu haiM, so vastu tattvajJAna meM jIva ko agrAhya hai, tisa kI jo udaya bhAva karake vAMchA karanI, so bhAva corI hai| tisa ko jinAgama ke sunane se tyAganA, pudgalAnaMdIpanA miTAnA, so bhAva adattAdAnaviramaNavrata khiye| ataH jo jo karmaprakRti kA baMdha miTA hai, so bhAva adattaviramaNavrata hai| sAmAnya prakAra se
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama pariccheda adatta ke cAra bheda haiM:1. kisI kI vastu binA diye le lenI, isa kA nAma svAmI adatta hai / 2. sacitta vastu arthAt bhadatta ke cAra jIvavAlI vastu-phUla, phala, bIja, gucchA, ___ bheda patra kaMda, mUlAdika, tathA bakarA, gAya, sUara Adika, ina ko tor3e, chede, mede, kATe, so jIva adatta khiye| kyoMki phUlAdi jIvoM ne apane zarIra ke chedane medane kI AjJA nahIM dInI hai, ki tuma hama ko chedo medo, isa vAste isakA nAma jIva adatta hai / 3. jo vastu tIrthakara ahaMta ne niSedha karI hai, tisakA jo grahaNa karanA / jaise sAdhu ko azuddha AhAra lene kA niSedha hai, aru zrAvaka ko abhakSya vastu grahaNa karane kA niSedha hai| so ina pUrvokta ko grahaNa kare, to isa kA nAma tIrthaMkara adatta hai / 4. guru adatta jaise koI sAdhu zAstrokta nirdoSa AhAra vyavahAra zuddha lAve, pIche usa AhAra ko jo guru kI AjJA vinA khAve, so guru adatta hai| ___ yaha cAroM adatta saMpUrNa se rIti to jaina kA yati hI tyAga sakatA hai, gRhastha se to eka svAmI adatta hI tyAgA jAtA hai, isa vAste isI kI yahAM mukhyatA hai / tisa vAste parAI vastu pUrvokta prakAra se lenI nhiiN| jekara le leve, to cora nAma par3e, rAjadaNDa hove; apayaza apratIti hove, isa vAste na lenI cAhiye / aru jisa vastu kI bahuta manAI
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatattvAdarza nahIM hai, lene se cora nAma nahIM par3atA hai, tisa kI jayaNA kare / aru kisI kI girI par3I vastu mila jAve, pIche jekara jAna jAve ki yaha vastu amuka kI hai, taba to usa ko de deve / jekara usa vastu ke svAmI ko na jAne, aru apanA mana dRDha rahe to leve nahIM / aru kadAcit bahumolI bastu hove, aru mana dRDha na rahe, to usa vastu ko lekara apane pAsa kitaneka dina rkkhe| jekara usakA mAlika koI jAna par3e to usako de deve, jekara usakA svAmI koI mAlUma na par3e to dharmakhAte meM usa dhana ko lagA deve / jekara loma adhika hove, to AdhA dharma meM lagA deve / tathA apanI jamIna ko khodate hue tisa meM se dhana nikala Ave, to rakhane kA AgAra hai / parantu isameM bhI AdhA bhAga athavA cauthA hissA dharma meM lgaave| tathA dUsare kI jagA mola se lI hove, usameM se khodate hue dhana nikala Ave, jekara mana meM satoSa hove, taba to usa makAnavAle ko vo dhana de deve; jekara lobha hove, taba AdhA dharma meM lagAve, aru AdhA apane pAsa rakkhe / tathA koI puruSa apane pAsa dhana rakha kara, pIche se mara gayA hove, aru usakA koI vArisa na hove, taba zrAvaka usa dhana ko paMcoM ke Age jAhira kare, jo kucha paMca kaheM, so kare / kadApi deza kAla kI viSamatA se usa dhana ko jAhira karate koI rAja sambaMdhI kleza uThatA mAlUma par3e, koI duSTa rAjA lobha ke vaza se kahe, ki tere ghara meM aura bhI aisA dhana
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama pariccheda hai, ityAdi hove, taba to mauna karake usa dhana ko dharmasthAna meM lagA deve / -- tathA ghara kI corI yaha hai - ghara kI sarva vastuoM ke mAlika mAtA pitA haiM, tina ke pUche binA dhana vastrAdi lene kI jayaNA rakkhe / athavA jisa ke sAtha prema hove, tathA jo saMbaMdhI hove, jisa ke ghara meM jAne Ane kA aru khAne pIne kA vyavahAra hove usake binA pUche koI phalAdi vastu khAne meM Ave, usakA AgAra rakhakhe / parantu jekara khAne se mAlikoM kA mana duHkhe, to na leve| tIsarA vrata pAle / yaha vyavahAra zuddha viramaNa vrata haiM / usa vastu ke isa rIti se adattAdAna nizcaya se to jitanA abaMdhapariNAma huA arthAt guNasthAna kI vRddhi hone se baMdha kA vyavaccheda huA hai, so nizcaya adattAdAnaviramaNa vrata kahiye / isa vrata ke bhI pAMca aticAra haiM, so kahate haiM / prathama stenAhRta aticAra --- cora kI curAI huI jo vastu tisa ko stenAhRta kahate haiM / so vastu na leve, etAvatA corI kI vastu jAna karake na leve| kyoMki jo corI vo kI vastu jAna kara letA hai, haiM / kyoMki jainamata ke zAstroM meM lenevAlA bhI cora sAta prakAra ke cora likhe haiM / yathA:
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatatvAdarza caurazcaurApakA mantrI, bhedajJaH kraannkkryii| anadaH sthAnadazcaiva, cauraH saptavidhaH smRtaH // [dharma0 pra0 TIkA meM saMgRhIta] dUsarA prayoga aticAra-corI karanevAloM ko preraNA karanI jaise ki are ! tuma cupacApa nirvyApAra Aja kala kyoM baiThe rahe ho! jekara tumAre pAsa kharacA na hove, to maiM detA hUM, aru tumArI lAI huI vastu maiM beca dUMgA, tuma corI karane ke vAste jAo, ityAdi vacanoM karake coroM ko preraNA krnii| tIsarA tatpratirUpaka vyavahAra aticAra-sarasa vastu meM nIrasa vastu milA kara bece, jaise kesara meM kasuMbhAdi milA kara bece, ghI meM chAchAdi, hIMga meM gUMdAdi, khoTI kastUrI kharI karake bece, aphayUna meM khoTa milAve, purANA vastra raMgA kara nave ke bhAva bece, rUI ko pAnI se migo kara bece, dUdha meM pAnI milA ke bece, ityAdi kare / cauthA rAjaviruddhagamana aticAra-apane gAma ke vA deza ke rAjA ne AjJA dI, ki phalAne gAma meM jAnA nahIM, ityAdi jo rAjA kI AjJA hai, usakA ullaMghana karanA, vairI rAjA ke deza meM apane rAjA ke hukuma ke binA jAnA / pAMcamA kUTa tolamAna aticAra-khoTA tola, mApa, karane kA aticAra hai| kamatI tola se to denA, aru adhika tola se lenaa|
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ 65 aSTama pariccheda cauthA maithuna tyAga vrata kahate haiM-so maithuna sevane kA tyAga karanA hai / isa vrata ke do bheda maithunaviramaNa vrata haiM, eka dravya maithunatyAga, dUsarA bhAva maithuna tyAga / usameM dravya maithuna to parastrI tathA parapuruSa ke sAtha saMgama karanA hai| so puruSa strI kA tyAga kare, aru strI puruSa kA tyAga kare, ratikrIDA-kAmasevana kA tyAga kare tisa ko dravya brahmacArI tathA vyavahAra brahmacArI kahiye / bhAva maithuna-so eka cetana puruSa ke viSayavilAsa parapariNatirUpa, tathA tRSNA mamatA rUpa, ityAdi kuvAsanA, so nizcaya parastrI ko milanA tisa ke sAtha lAlana pAlanarUpa kAmavilAsa karanA, so bhAvamaithuna jAnanA / tisa kA jaba jinavANI ke upadeza se, tathA gurukI hitazikSA se jJAna huA, taba jAtihIna jAna karake anAgata kAla meM mahA duHkhadAyI jAna kara pUrvakAla meM isa kI saMgata se anaMta janma maraNa kA duHkha pAyA, isa vAste isa vijAtIya strI ko tajanA ThIka hai| aru merI jo svajAti strI, parama bhakta uttama, sukulIna, samatArUpa sundarI, tisa kA saMga karanA ThIka hai / aru vibhAvapariNatirUpa parastrI ne merI sarva vibhUti hara lInI hai| to aba sadguru kI sahAyatA se e duSTa pariNAma rUpa jo sI, saMga lagI huI thI, tisa kA thor3A thor3A nigraha karUM-tyAgane kA bhAva AdarUM, jisa se zuddhasvabhAva ghaTarUpa ghara meM AjAve, tathA svarUpa teja kI vRddhi
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66 jaina tatvAdarza hove / aisI samajha pA karake jo parapariNati meM magnatA tyAge, aura karma ke udaya ne vyApaka na hove, zuddha cetanA kA saMgI hove, so bhAva maithuna kA tyAgI kahiye / ihAM dravyamaithuna ke tyAgI to SaD darzana meM mila sakate haiM, parantu bhAvamaithuna kA tyAgI to zrIjinavANI sunane se bhedajJAna java ghaTa meM pragaTa hotA hai, taba bhavapariNati se sahaja udAsInatA rUpa bhAva maithuna kA tyAgI jainamata meM hI hotA hai / ihAM sthUla parastrIgamanaviramaNa vrata - so parastrI kA tyAga karanA / parapuruSa kI vivAhitA strI, tathA para kI rakkhI huI strI, tila ke sAtha anAcAra na sevanA, aisA jo pratyAkhyAna karanA, so paradAragananaviramaNa vrata hai / aru jo apanI strI hai, tisa ne saMtoSa karUM, aisA jo vrata dhAraNa kare, tisa ko svadAra saMtoSa vrata kahiye / devAMganA tathA tiryacanI ke sAtha to kAyA se maithuna sevana kA niSedha hai / tathA vartamAna strI ko barja ke aura strI se vivAha na kare / tathA dina meM apanI strI se bhI saMbhoga na kare, kyoMki dinasambhoga se jo saMtAna utpanna hotI hai, so nirbala hotI hai / jekara kAmAdhika hove; to dina kI bhI maryAdA kara leve / isI tare strI bhI parapuruSa kA tyAga kare / isa rIti se cauthA vrata pAle / isa vrata ke bhI pAMca aticAra haiM, so likhate haiN| prathama aparigRhItAgamana aticAra - binA vivAhI strI
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama pariccheda kumArI tathA vidhavA, ina ko aparigRhItA kahate haiM, kyoMki ina kA koI mAra nahIM hai| jekara koI alpamati viSayAbhilASI mana meM vicAre, ki maine to parastrI kA tyAga karA hai; parantu e to kisI kI bhI striyeM nahIM haiM, ina ke sAtha viSaya sevane se merA bratamaMga nahIM hovegaa| aisA vicAra karake kumArI tathA vidhavA strI ke sAtha bhogavilAsa kare, to prathama aticAra laga jAve / tathA strI bhI vratadhAraka hokara kumAre puruSa se tathA raMDe puruSa se vyabhicAra seve, to tisa strI ko bhI aticAra lge| dUsarA itvaraparigRhItAgamana aticAra-ivara nAma thor3e kAla kA hai, so thor3e se kAla ke vAste kisI puruSa ne dhana kharaca ke vezyAdi ko apanI karake rakkhI hai| ihAM koI ajJAna ke udaya se mana meM aisA vicAra kare ki mere to parastrI kA tyAga hai, aru isa vezyAdi ko to maine apanI strI banA karake thoDe se kAla ke vAste rakkhI hai, to isa ke sAtha viSaya sevane se merA vratabhaMga nahI hovegaa| aise ajJAna ke vicAra se usake sAtha saMgama-viSaya sevana kare, to dUsarA aticAra lage / tathA strI bhI java apanI saukana kI vArI ke dina meM apane bhAra se viSaya seve, vo apane mana meM aisA vicAra kare, ki apane pati ke sAtha viSaya sevane se, merA vratamaMga nahIM hovegA; kyoMki maiMne to para puruSa kA tyAga karA hai| yaha dUsarA aticAra / ina
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ta jainatasvAdarza pUrvokta donoM aticAroM ko jo zrAvaka jAnatA hai, ki ye zrAvaka ko karane yogya nahIM, aru phira jekara kare, to vratabhaMga hove, parantu aticAra nahIM / tIsarA anaMgakrIDA aticAra - anaMga nAma kAma kA hai, tisa kAma - kaMdarpa ko jAgRta karanA, AliMgana, cuMbana pramukha karanA, netroM kA hAva, bhAva, kaTAkSa, hAsya, ThaThThA, marakarI pramukha parastrI se karanA / vaha dila meM socatA hai, ki maine to paraspara eka zayyA para viSaya sevane kA tyAga karA hai, pUrvokta anaMgakrIDA to nahIM tyAgI hai / parantu vo mUDhamati yaha nahI jAnatA hai, ki aisA kAma karanevAle kA vrata kadApi na rahegA / tathA mana se usa jIva ne mahApApa kA upArjana kara liyA / nizcaya naya ke mata se usakA vrata bhaMga bhI ho gayA / tathA apanI sI se caurAsI AsanoM se bhoga kare, tathA paMdarA tithi ke hisAva se srI ke aMgamarddanAdi karake kAma jagAve / tathA parama kAmAbhilApI hone se jaba apanI strI kA bhoga na mile, taba hastakarma kare; strI bhI kAma vyApta hokara guNasthAna meM koI vastu saMcAra karake hastakarma kare, taba strI ko bhI aticAra hai / tisa vAste zrAvaka ko jaise taise karake bhI kAmecchA ghaTAnI cAhiye / kyoMki viSaya ke ghaTAne se aru vIrya ke rakhane se buddhi, Arogya, dIrghAyu, bala pramukha kI vRddhi hotI hai / adhika kAma ke sevana se mana malina, pApavRddhi, rAjyakSmA - kSaya,
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama pariccheda 69 zrama, mUrcchA, kama aura svedAdi roga utpanna hote haiN| isa vAste zrAvaka ko atyaMta viSaya mana nahIM honA cAhiye / kevala jisa se vedavikAra zAMta ho jAve, titanA hI maithuna karanA cAhiye / aru jaba kAma utpanna hove, taba strI sambaMdhI kAma sevana kI jage ko jAjarU - TaTTI samAna mala mUtra se bharI huI vicAre / malina vastu hai, mukha meM durgadha bharI hai, nAka meM sighANa kI durgadha hai, kAnoM meM maila hai, peTa meM viSThA, mUtra bharA hai, nasoM meM khAye pIye kA rasa, rudhira, hAr3a, nAma, carbI, vAta, pitta, kapha, bharA hai, yaha mahAazuci kA putalA hai; jisa aMga meM vAsa levegA, vahAM mahA durgaMdha uchalatI hai; anitya -- azAzvata hai, sar3ana, patana, vidhvaMsana ho jAnA isa kA svabhAva hai / to phira he mUDha jIva ! strI ko dekhakara kyoM kAmAkula hotA hai ? aise vicAra se kAma ko zAMta kare / cauthA para vivAhakaraNa aticAra - apane putra putrI ke binA, yatra ke vAste, puNya ke vAste, aura lokoM ke vivAha karAve, so cauthA aticAra | pAMcamA tIvrAnurAga aticAra - jo puruSa strI ke Upara tIvra abhilApa ghare, parAI strI ko dekha kara mana meM bahuta cAhanA dhare, usa sI ke dekhe vinA kSaNamAtra raha na sake; calate phirate usa strI hI meM citta rahe / athavA deha meM kAma kI vRddhi ke vAste aphayUna, mAjUna, bhAMga, har3atAla, pArA pramukha khAve, tItra kAma se prIti kre| taba pAMcamA aticAra
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70 jainatasvAdarza lage / athavA strI bhI kAma kI vRddhi karane ke vAste aneka upAya kare, bahuta hAva bhAva viSaya lAlasA kare, taba pAMcamA aticAra lage / ina pAMca aticAroM ko zrAvaka jAne, parantu Adare nahIM / ina pAMcoM aticAroM kA vizeSa svarUpa dharmaratna prakaraNa kI TIkA se jAnanA / pAMcamA sthUlaparigrahaparimANa vrata likhate haiM- parigraha ke do bheda haiM, eka to bAhyaparigraha adhikaraNa parigrahaparimANa rUpa, so dravyaparigraha nava prakAra kA hai / vrata dUsarA bhAvaparigraha, so caudaha abhyaMtara graMthirUpa jo parabhAva kA grahaNa samasta pradeza sahita sakaSAyarUpa se baMdha, so bhAvaparigraha hai / aru zAstra meM mukhya vRtti karake mUrchA ko bhAvaparigraha kahA hai / tina meM se caudaha prakAra kA jo abhyaMtara haiM / 1. hAsya, 2. rati, 3. arati, 4. jugupsA, 7. krodha, 8. mAna, 9. mAyA, veda, 12. puruSaveda, 13. napuMsakaveda, 14. mithyAtva yaha caudaha prakAra kI abhyaMtara granthi hai| saMsAra meM isa jIva ko kevala avirati ke bala se icchA AkAza ke samAna anaMtI hai, jo ki kadApi bharane meM nahIM aatii| avirati ke udaya se icchA aru icchA se karmabaMdhana meM par3A huA yaha jIva cAra gati meM bhramaNa karatA hai / so kisI puNya ke udaya se manuSya bhava Adi sakala sAmagrI kA yoga pAkara, parigraha hai, so likhate bhaya, 5. zoka, 6. 10. lobha, 11. strI
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama pariccheda 71 sadguru kI saMgati se java zrI jinavANI ko sunA, tava cetanA jAgRta maI, taba vicAra huA ki aho maiM samasta parabhAva se anya hUM ! avandhi, achedya, abhedya, adahyadharmI hUM! parantu icchA ke vaza hokara samasta chedana, bhedana, paribhramaNAdi duHkhoM ko bhogane vAlA paradharmI bana rahA hUM! isa vAste samasta parabhAva kA mUla jo icchA hai, tisa ko dUra kare / taba samasta parabhAva tyAgarUpa cAritra Adare, sAdhuvRtti aMgIkAra kre| tathA jisa jIva ke icchA prabala hone se eka sAtha sarva parigraha tyAgane kA sAmarthya na hove, aru doSa se Dare, taba gRhastha, dharma ke viSaya meM icchA parimANa rUpa vrata ko Adare, so icchA parimANa vrata nava prakAra kA hai / so kahate haiM: prathama dhana-parimANa vrata-dhana cAra prakAra kA hai| prathama gaNima dhana-so nArikela pramukha, jo ginatI se vecane meM Ave / dUsarA dharima ghana-so gur3a pramukha, jo tola ke becane meM Ave / tIsarA parichedya dhana-so sonA, rUpA, javAhira pramukha, jo parIkSA se vecane meM Ave / cauthA meyadhana-so dUdha Adi vastu, jo mApa ke becane meM Ave / yaha cAra prakAra kA dhana hai| isa kA jo parimANa kare, so dhana parimANa vrata hai| dUsarA dhAnya-parimANa vrata-so dhAnya cauvIsa prakAra kA hai| 1. zAli, 2. gehU, 3. juvAra, 1. bAjarI, 5. yava,
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 jainatasvAdarza 6. mUMga. 7. noTha, 8. ur3ada, 9. DUMTa, 10. vor3A, 11. maTara, 12. tumara, 13. kisArI, 14. kodrayA, 15. kaMgaNI, 16. canA, 17. vAla, 18. neyI, 19. kulya, 20. manUra, 21. tila. 22. naMDA, 23. kUrI, 24. aTI, yaha khAne tathA vyavahAra vArate ayogI haiN| tathA dhaniyAM, bhiMDI, tovA, ajaganna, jIrA, yaha bhI dhAnya kI jAti meM haiN| paraMtu ye sara auSadhi sAdi meM jJAna Ate haiN| tathA sAmaka, nagalI. muraTa, cekarIyA, ye nAravAr3a deza meM prasiddha haiN| aura mI jo bar3aka pAnya binA boye ugatA hai, jisa ko loka kAla dukAla ne sAte haiM, isa sarva jAti ke anna-kA parimANa kre| tIsarA kSetraparimANa vrata-so bone kA kheta, tathA vAganAga nAdika jAnanA / isa kSetra ke tIna bheda hai, usa ne eka kSetra to aisA hai. ki jo varSA ke pAnI se hotA hai, dUsarA rAdika ke jara sIMcane se hotA hai, tIsarA pUrvokta donoM prakAra se hotA hai| ina kA parinANa kre| ___ cauthA vAstuka-parimANa brata-so ghara, hATa, havelI pramukha; tina ke bhI tIna bheda hai| eka to bhorA pramuttA dUsarA ucchUita-UMcI havalI, eka maMjalI, do maMjalI, tIna naMjalI, yAvat sAtabhUmi taka, tIsarI nIce bhorA pramukha Upara eka do Adi naMjala tina kA parimANa kre| pAMcamA khapyaparigraha-parimANa ta-so sike binA kA
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama pariccheda kaccA rUpA, tisa ke tola kA parimANa kre| ___chaTThA suvarNaparigrahaparimANa vrata-so binA sike kA sonA, tisa ke tola kA parimANa kre| ___sAtamA kupyaparigrahaparimANa vrata-so trAMbA, pItala, rAMgA, kAMsA, sIsA, bharata, lohA pramukha sarva dhAtu ke baratanoM ke tolA kA parimANa kre| ___ AThamA dvipadaparigrahaparimANa vrata-so dAsI, dAsa, athavA pagAradAra-gumAstA pramukha rakhanA, tina kI ginatI kA parimANa kre| __navamA catuSpadaparigrahaparimANa vrata-so gAya, mahiSI, ghor3A, balada, bakarI, bher3a pramukha, tina kI ginatI kA parimANa kre| ___atha apanI icchA parimANa se parigraha kisa tare rakkhe ! so kahate haiN| rUpA ghar3A huA aru anaghar3A tathA nagada rUpaka itanA rakkhU, tathA sonA bhI ghar3A anaghar3A azarafI tathA javAhira itanA rakkhU, isa rIti se parimANa kare / uparAMta puNyodaya se dhana vadhe, to dharmasthAna meM lagAve / tathA varSa bhara meM itane, isa bhAMta ke vastra phiruuN| tathA eka varSa meM itanA anna meM ghara ke kharaca ke vAste rakkhU, aru itanA vaNija ke vAste rakkhU / tisa kA svarUpa sAtame vrata meM likheNge| tathA kSetraparimANa meM kSetra, vAr3I, bagIcA pramukha sarva mila kara itane vIdhe dharatI rkkhuugaa| tathA ghara,
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatasvAdarza khir3akI baMda, aru khullI dukAna, tabelA, bukhArI, tathA paradeza, saMbandhI dukAna kI jayaNA, tathA itanA bhAr3e dene ke vAste ghara ko rakhane kI jayaNA, tathA bhAr3e liye huye ghara ko samarAne kI jayaNA, tathA kuTuMba sambandhI ghara banAne meM upadeza kI jayaNA, tathA apanA sambandhI aru gumAstA paradeza gayA hove, pIche se tisa ke ghara pramukha samarAvane kI jayaNA tathA AjIvikA ke vAste kisI kI cAkarI karanI par3e, taba usake ghara pramukha ke samarAvane kI jayaNA / tathA kupyaparimANa meM tAMbA, pItala rAMga, lohakhaNDa, kAMsI, bharata, sarva mila kara dhAtu ke varatana, tathA aura ghATa, tathA chUTA, itane mana rakhane kI jayaNA / tathA dupada parimANa meM zrAvaka ne dAsI, dAsa ko mola de kara nahIM lenA, paraMtu pagAravAle naukara ginatI meM itane rakhane cAhiyeM, tathA gumAstA rakhane kI jayaNA / tathA caupada parimANa meM gAya, bhaiMsa, bakarI pramukha rakhane kA parimANa kare / aba isa icchA parimANa vrata ke pAMca aticAra haiM, so likhate haiM / 74 prathama dhanapariNAma - atikrama aticAra - so isa rIti se hotA hai / jaba icchA parimANa se dhana adhika ho jAve, taba lobha saMjJA se dila meM aisA manasUbA kare, ki merA putra jo bar3A ho gayA hai, tisa ko bhI dhana cAhiye, putra ko dhana denA hI hai| aisA kuvikalpa karake ke pAMca hajArAdi rUpaka jude rakkhe / tathA anna pramukha apane aru maiMne bhI putra ke nAma
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama pariccheda 75 niyama parimANa ghara meM par3A hai, taba adhika rakhane kI icchA se dUsare ke ghara meM rakha chor3e / jaba cAhe taba le Ave, aru ajJAna se aisA vicAre ki maiMne to icchA parimANa se adhika rakhane kA niyama karA hai, aru yaha to dUsaroM ke ghara meM rakkhA hai, isa vAste mere niyama meM dUSaNa nahIM / tathA vrata lene ke vakta meM kacce mana ke hisAba se anna rakkhA hai / aru jaba paradezAMtara meM gayA, taba pakke mana kA vahAM tola jAna kara anna bhI pakke mana ke hisAba se rakkhe | aise vicAra vAle ko prathama aticAra lagatA hai / dUsarA kSetra parimANa - atikrama aticAra - so jaba icchA parimANa se adhika ghara hATa Adika hau Ave, taba vicalI bhIta tor3a ke do tIna ghara Adi kA eka ghara Adi banAve | tathA do tIna khetoM kI vicalI DaulI tor3a ke eka banA leve / aru bhana meM yaha vicAre, ki maiMne to ginatI rakkhI hai, so to merA niyama akhaMDita hai, bar3A kara lene meM kyA dUSaNa hai ? aise kare, to dUsarA aticAra lage / tIsarA rUpyasuvarNa parimANa - atikrama java icchA parimANa se adhika hove, taba gahane bhArI tola ke banavAve, tathA apane bhArI banavAve | aticAra - so apanI strI ke AbharaNa tola meM cauthA kupyaparimANa - atikrama aticArato trAMbA, pItala, kAMsI pramukha ke varatana vagaire jo ginati meM rakkhe
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 jaina tattvAdarza haiM, so jaba ghara meM saMpadA hove, taba ginatI meM to utane hI rakkhe, parantu tola meM vaz2anadAra dugane tigune banavAve, aru mana meM aisA vicAre ki merA vrata to akhaMDita hai; kyoMki baratanoM kI ginatI to mere utanI hI hai / tathA kacce tola -- pari. mANa rakkhe the, phira pakke tola parimANa rakha leve / pAMcamA dvipadacatuSpada - parimANAtikrama aticAra - so dAsa dAsI, ghor3A, gAya, balada pramukha apane parimANa se jaba adhika ho jAveM, taba veca gere ( DAle ), athavA garma grahaNa avere ( dera meM ) karAve, jitane ginatI meM haiM, unameM se prathama beca ke phira garma grahaNa karAve, athavA bhAI putra ke nAma karake rakkhe, to pAMcamAM aticAra lagatA hai / atha chaTThA, sAtamA aru AThamA, ina tInoM vratoM ko guNavrata kahate haiM / tina meM chaThe vrata meM dizAoM kA vicAra hai, isa vAste isakA nAma dikUpariNAma vrata hai / aba tisa kA svarUpa likhate haiM / pUrva jo pAMca aNuvrata kahe haiM, tina ko ina tInoM vratoM karake guNa vRddhi hotI hai, isa vAste ina kA nAma guNanata hai / kyoMki jaba dizA parimANatrata kiyA, taba tisa kSetra se bAhira ke sarva jIvoM ko abhayadAna diyA, yaha pahile prANAtipAtaviramaNa vrata meM guNapuSTi bhaI / tathA bAhira ke jIvoM ke sAtha jhUTha bolanA miTa gayA, iha mRSAvAdaviramaNa vrata ko puSTi bhaI / tathA guNavata
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ } aSTama pariccheda bAhira ke kSetra kI vastu kI corI kA tyAga huA, yaha tIsare vrata ko puSTi bhaI / tathA bAhira ke kSetra kI striyoM ke sAtha maithuna sevane kA tyAga huA, yaha cauthe vrata kI puSTi bhaI / tathA niyama se bAhira ke kSetra meM kraya vikraya kA niSedha bhayA, yaha pAMcame vrata kI puSTi bhaI / isa vAste pAMcoM aNuvratoM ko yaha tInoM vrata guNakArI hai / 77 vrata tahAM dikparimANa vrata - so cAroM dizA, tathA cAroM vidizA, tathA Urdhva aru adho, ina daza dizAoM dikparimANa kA parimANa kare / tisa ke do bheda haiM / eka vyavahAra - so apanI kAyA se dazoM dizA meM jAne kA, tathA manuSya bhejane kA, tathA vyApAra karane kA parimANa kare, usa ko vyavahAra dikU - parimANa vrata kahiye | dUsarA nizcaya -- so jo kucha narakAdi gati meM gamana hai, so sarva karma kA dharma hai| jisa ke vaza par3a ke yaha jIva cAroM gati meM bhaTakatA hai; parAnuyAyI cetanA ho rahI hai, isI vAste jIva parabhAvAnusArI gatibhramaNa karatA hai / parantu jIva to zuddha caitanya, agatisvabhAva, tathA nizcala svabhAva hai / aisA zrI jinavANI ke upadeza se samajha kara cetanA zuddhasvarUpAnuyAyI hove / taba apanA agati svabhAva jAna kara sarva kSetra se udAsa rahe, samasta kSetra se apratibaMdhaka bhAva se varte, so nizcaya se dikparimANa vrata kahiye / ina daza dizA kA jo parimANa, tisa ke do bheda haiM /
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 jainatattvAdarza prathama jalamArga-so jahAz2a nAboM karake itane yojana amuka dizA meM amuka baMdara tathA amuka dvIpa taka jAUM, jekara pavana, tathA varSA ke vaza se aura dUra kisI baMdara meM vaha jAve to AgAra, arthAt vratamaMga na hove / athavA ajAnapane se-bhUla cUka se kisI baMdara meM calA jAUM, usakA bhI AgAra hai| - dUsarA sthala kA mArga-so jisa jisa dizA meM jitane jitane yojana taka jAne kA parimANa karA hai, tahAM taka jAne kI jayaNA / jekara cora, mleccha, pakar3a ke niyama-kSetra se bAhira le jAve, tisa kA AgAra hai / tathA Urdhva dizA meM bArAM kosa taka jAne kI jayaNA rakkhe, tathA aghodizA meM ATha kosa taka jAne kI jayaNA / parantu jo UMcA car3ha ke phira nIcA utare, vo aghodizA meM nhiiN| tathA jitane kSetra kA parimANa karA hai, tisa se bAhira kA koI pichANavAle puruSa kA patra Ave, so vAca kara usakA uttara likhanA par3e tisa kA AgAra hai / parantu mai apanI tarapha se vinA kAraNa patra pramukha nahIM likhUgA, tathA paradeza kI vikathA sunane kA AgAra / isa vrata ke bhI pAMca aticAra haiM, so kahate haiN| prathama UrdhvadizAparimANAvikrama aticAra-so anAbhoga se athavA ve suratI-be khabarI se adhika calA jAve to prathama aticAra / dUsarA aghodizAparimANAtikrama aticAra-pUrvavat / tIsarA tirachIdizAparimANAtikama aticAra-Upara
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ 79 aSTama pariccheda vat / jekara niyama maMga ke bhaya se gumAstA bheje, to bhI aticAra lge| ___ cauthA kSetravRddhi aticAra-eka dizA meM sau yojana rakkhe haiM, aru eka dizA meM pacAsa yojana rakkhe haiN| pIche jaba eka hI dizA meM DeDha sau yojana jAnA par3e taba dUsarI tarapha ke pacAsa yojana bhI usI tarafa jor3a leve, aura ajJAna se aisA vicAre ki mere niyama ke hI pacAsa yojana haiM, isa vAste mere vrata kA bhaMga nhiiN| ____pAMcamA smRtyaMtardhAna aticAra-so apane niyama ke yojana ko bhUla jAve, kyA jAne pUrva dizA ke sau yojana rakkhe haiM ? ki pacAsa yojana rakkhe hai ? ityAdi, aise saMzaya ke hue phira pacAsa yojana se adhika jAve, to pAMcamA aticAra laga jaave| __ atha sAtame bhogopabhoga vrata kA svarUpa likhate hai| yaha dUsarA guNavrata hai| isa vrata ke aMgIkAra bhogopabhoga vrata karane se sacitta vastu khAne kA tyAga kare, athavA parimANa kre| tathA jila meM bahuta hiMsA hove, aisA vyApAra na kare / tathA jisa kAma meM avazya hiMsA bahuta karanI par3e tisa kA tyAga kre| abhakSya tyAge, aru caudaha niyama bhI isa vrata meM gine jAte haiN| isa vAste yaha vrata pUrvokta pAMca hI aNuvratoM ko guNakArI hai / isa vrata ke do bheda haiM, so kahate haiN|
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatasvAdarza prathama vyavahAra - sau bhakSyAbhakSya kA jJAna karake tyAge, dUsarA Azrava saMvara kA jJAna karake khAnapAnAdika jo indriya sukha kA kAraNa hai, usa meM apanI zakti pramANa bahuta AraMbha ko chor3a ke alpAraMbhI honA, so vyavahAra bhogopabhogaviramaNa vrata hai / tatva ke svarUpa ko jAna kara vastu hai, so sarva heya hai; isa dUsarA nizcaya - so zrIjinavANI ko suna kara vastu vicAre, ki jagat meM jo para vAste tattvavettA puruSa paravastu ko na khAve, na apane pAsa rakkhe | taba zuddha caitanyabhAva ko dhAra kara parama zAMtirUpa ho kara jo vastu sar3e, par3e, gire, jAtI rahe; taba paravastu jAna kara aisA vicAra kare, ki yaha pudgala kI paryAya haiM, sarva jagat kI jUTha hai, aisI vastu kA bhogopabhoga karanA so tantravetA ko ucita nahIM / aise jJAna se parabhAva ko tyAge, svaguNa kI vRddhi kare, aisA jJAna pA kara AtmA ko svasvarUpAnaMdI kare, cidvilAsa kA anubhavI hove / so nizcaya bhogopabhoga viramaNa vrata kahiye / atha bhogopabhoga zabda kA artha kahate haiM / jo AhAra, puSpa, vilepanAdi, eka vAra bhogane meM Ave, so bhoga kahiye / jo bhuvana, vastra, strI Adi vAra vAra bhogane meM Ave, so upabhoga kahiye, tathA karmAzraya se isa vrata ke aneka bheda hai, so Age likheMge /
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama pariccheda tathA zrAvaka ko utsarga mArga meM to niravadya AhAra lenA likhA hai / jekara zakti na hove, taba sacitta vAIsa amakSya kA tyAgI hove, jekara yaha bhI na kara sake, to bAIsa abhakSya aru battIsa anaMtakAya, ina kA to z2arUra tyAga kare, tina meM prathama bAIsa abhakSya vastukA nAma likhate haiM: 1. var3a ke phala, 2. pIpala ke phala, 3. pilakhaNa ke phala, 4. kaLaMbara ke phala, 5. gUlara ke phala, yaha pAMca to phala abhakSya haiN| kyoMki ina pAMcoM phaloM meM bahuta sUkSma kIr3e trasa jIva bhare hue hote haiM, jinoM kI ginatI nahIM ho sakatI hai| isa vAste dharmAtmA jIva, ina pAMcoM phaloM ko na khAve / jekara durbhikSa meM anna na mile, to bhI vivekI pUrvokta phala bhakSaNa na kre| 6. madirA, 7. mAMsa, 8. madhu, 9. mAkhana, ina cAroM meM tadvarNa asaMkhya jIva utpanna hote haiM, aru yaha cAroM vigaya mahAvigaya haiM, so mahAvikAra kI karane vAlI haiN| tina meM prathama madirA tyAgane yogya hai, kyoMki madirA ke pIne meM jo dUSaNa hai, so zrI hemacaMdrasUrikRta yogazAstra ke daza zlokoM ke artha se likhate haiN|
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatatvAdarza . 1. madirA pIne se catura puruSa kI buddhi naSTa ho jAtI hai, jaise durbhAgI puruSa ko suMdara strI chor3a jAtI madirApAna ke hai, taise isa puruSa ko buddhi chor3a jAtI hai| doSa 2. madirApAyI puruSa apanI mAtA, bahina, veTI ko apanI bhAryA kI tare samajha ke jorAjorI se viSaya bhI sevana kara letA hai, aru apanI bhAryA ko apanI mAtA samajhatA hai, madirA pInevAlA aisA nirlajja aura mahApApa ke karanevAlA hotA hai| 3. madirApAyI apane aru para ko bhI nahIM jaantaa| 4. madirApAyI apane svAmI ko apanA kikara jAnatA hai, aru apane ko svAmI jAnatA hai, esI nijabuddhivAlA hotA hai / 5. madirA pInevAle puruSa ko cauka meM leTA huA dekhakara, muradA jAna kara kutte usake muMha meM mUta jAte haiM / 6. madirA ke rasa meM magna puruSa cauka meM naMgA-mAdarajAta, nirlajja ho kara so jAtA hai / 7. madirA pInevAle ne jo gamyAgamya, corI, yArI, khUna pramukha kukarma kare haiM, vo sarva logoM ke Age prakAza kara detA hai / 8. madirA pIne se zarIra kA teja, kIrti, yaza, tAtkAlikI buddhi, yaha saba naSTa ho jAte haiM / 9. madirApAyI bhUta lage kI tare nAcatA hai / 10. madirA pInevAlA kIvar3a aura gaMdakI meM loTatA hai| 11. madirA pIne se aMga zithila ho jAte haiM / 12. madirA pIne se indriyoM kI tejI ghaTa jAtI hai| 13. madirA pIne se bar3I mUrchA A jAtI hai|
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama pariccheda 14. madirA pInevAle kA viveka naSTa ho jAtA hai / 15. saMyama naSTa ho jAtA haiN| 16. jJAna naSTa ho jAtA hai / 17. satya naSTa ho jAtA hai| 18 zauca naSTa ho jAtA hai| 19. dayA naSTa ho jAtI hai / 20. kSamA naSTa ho jAtI hai / jaise agni se tRNa bhasma ho jAte haiM, taise pUrvokta guNa bhI usa kA naSTa ho jAte haiM / 21. madirA, corI aru parastrIgamana Adika kA kAraNa hai / kyoMki madirA pInevAlA kauna sA kukarma nahIM kara sakatA hai ! 22. madirA ApadA tathA vagha, baMdhanAdikoM kA kAraNa hai / 23. madirA ke rasa meM bahuta jIva utpanna hote haiM, isa vAste dayA dharmI ko madirA na pInI cAhiye / 24. madya pInevAlA diye ko anadiyA kahatA hai / 25. liye ko nahIM liyA kahatA hai| 26. kare ko na karA kahatA hai / 27. madyapI ghara meM tathA vAhira parAye dhana ko nirbhaya ho kara lUTa letA hai| 28 madire ke unmAda se vAlikA, yauvanavatI, vRddhA, brAhmaNI, caNDAlinI pramukha liyo se bhoga kara letA hai / 29. madhapa ararATa zabda karatA hai / 30. gIta gAtA hai / 31. loTatA hai / 32. daur3atA hai| 33. krodha karatA hai / 34 rotA hai / 35. haMsatA hai / 36. staMbhavat ho jAtA hai / 37. namaskAra karatA hai / 38. bhramatA hai / 39. khar3A rahatA hai| 40 naTa kI tareM aneka nATaka karatA hai / 41. aisI vo kaunasI durdazA hai, jo madirA pInevAle ko nahIM hotI hai| zAstroM meM sunate haiM, ki sAmbakumAra ne
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina tatravAdarza 85 kA madirA nIca madirA pI kara dvaipAyana RSi ko satAyA, taba dvaipAyana ne dvArakA ko dagdha kiyA / 42. madirA pInA sarva pApoM kA mUla hai / 43. madirA pInevAlA nizcaya naraka gati meM jAvegA / 44. madirA sarva ApadA sthAna hai / 45. madirA akIrtti kA kAraNa hai / 46. mleccha loka pIte haiM / 47. guNI jana jo haiM, so vAle kI niMdA karate haiM / 48. madirA paThThe meM laga jAne se tatkAla mara jAtA hai / 49 madirA pInevAle ke mukha se mahA durgandha AtI hai / 50. madirA sarva zAstroM meM niMdita hai / 51. madirA pInevAlA Izvara kA bhakta nahIM / ityAdi madirA pIne meM aneka doSa haiM, isa vAste zrAvaka madirA na pIve / madirA pIne sAtamA abhakSya mAMsa hai / mAMsa bhakSaNa karane meM jo dUSaNa hai, so likhate haiN| jo puruSa mAMsa mAMsabhakSaNa kA khAne kI icchA karatA hai, vo puruSa, dayAniSedha dharmarUpI vRkSa kI jar3a kATatA hai / kyoMki jIva ke mAre binA mAMsa kadApi nahIM ho sakatA hai / jekara koI kahe ki hama mAMsa bhI khA leveMge, aru prANiyoM kI dayA bhI kreNge| ese kahanevAle ko hama uttara dete haiM, ki sarvadA jo mAMsa ke khAnevAle haiM aru apane mana meM dayAdharmI bananA cAhate haiM, vo puruSa agni meM kamala lagAnA cAhate haiM / kyoMki jaba unoMne mAMsa khAyA taba prANiyoM kI dayA una ke mana meM kadApi nahIM ho sakatI hai / jaise aMba 1
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama pariccheda kA khAnevAlA Amraphala dekhatA hai, taba usa kI manazA aMba khAne hI ko daur3atI hai, taise mAMsAhArI kisI gau, bheDa, bakarI, pramukha ko dekhatA hai, taba una jIvoM kA mAMsa khAne kI tarpha usakI suratI daur3atI hai, aise puruSa ko dayA dharma, kyoMkara saMbhave ! jekara koI kahe ki jIva ke mAranevAlA to saukarika arthAt kasAI hai, tisa ke pAsoM banA banAyA mAMsa lAkara khAve, to kyA doSa hai ! aise mUDhamati ko uttara dete haiM, ki jo mAMsa khAnevAlA hai, vo bhI jIva kA hiMsaka hai, kyoMki bhagavaMta ne zAstroM meM sAta janoM ko ghAtaka-hiMsaka arthAt kasAI hI kahA hai| una ke nAma kahate hai:-eka jIva ke mAranevAlA, dUsarA mAMsa becane cAlA, tIsarA mAMsa rAMdhanevAlA, cauthA mAMsa bhakSaNa karanevAlA, pAMcamA mAMsa kharIdanevAlA, chahA mAMsa kI anumodanA karanevAlA, sAtamA pitaroM ko, devatAoM ko, atithiyoM ko mAMsa denevAlA | yaha sAta sAkSAt aura paraM. parA karake ghAtaka arthAt jIva vadha ke karanevAle haiN| manujI bhI manusmRti meM kahate haiN| anumaMtA vizasitA, nihaMtA kryvikryii| saMskartA copahartA ca, khAdakazceti ghAtakAH / / [a0 5, zlo0 51 arthaH-1. anumodaka-anumodana karanevAlA, 2. viza
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatattvAdarza sitA-mAre hue jIva ke aMga kA vibhAga karanevAlA, 3. nihaMtA-mAranevAlA, 4. mAMsa kA becanevAlA, 5. mAMsa ko rAMdhanevAlA, 6. mAMsa ko parosanevAlA, 7. mAMsa ko khAnevAlA, yaha sAtoM ghAtakI haiM, arthAt jIva ke vadha karanevAle haiN| dUsarA zloka bhI manusmRti kA likhate haiM: nAkRtvA prANinAM hiMsAM, mAMsamutpadyate kacit / na ca prANivadhaH svayaMstasmAnmAMsaM vivarjayet / / [a0 50, zlo0 48] artha:-jitanA cira jIva ko na mAre, tahAM taka mAMsa nahIM hotA hai, aru jIva vadha se svarga nahIM apitu naraka gati hotI haiN| isa vAste mAMsa khAnA varje / __aba mAMsa khAnevAle ko hI vadhakapanA hai, yaha bAta kahate haiN| dUsare jIvoM kA mAMsa jo apane mAMsa kI puSTatA ke vAste khAte haiM, vAstava meM ve hI kasAI haiN| kyoMki jekara khAnevAle na hoveM, to koI jIva ko bhI kAhe ko mAre / jo prANiyoM ko mAra karake apane ko saprANa karate haiM, ve jIva thor3I sI jiMdagI ke vAste apanA nAza karate haiM / eka apane jIvana ke vAste kor3oM jIvoM ko jo duHkha detA hai, to vo kyA sadA kAla jItA rahegA ! jisa zarIra meM sundara miSTAnna viSTA ho jAtA hai, aru dUdha pramukha amRta vastueM.mUtra ho jAtI haiM, tisa zarIra ke vAste kauna buddhimAna
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama pariccheda jIvavadha aru mAMsa bhakSaNa kare / " wy jo koI mahAmUr3ha, nirvivekI yaha likha gaye haiM, ki mAMsa bhakSaNa karane meM dUSaNa nahIM, ve bhI mleccha the, kyoMki ve likhate haiM: na mAMsabhakSaNe doSo, na madye na ca maithune / pravRcirepA bhUtAnAM nivRttistu mahAphalA || [ manu0 a0 5 zlo0 56 ] isa zloka ke kahanevAloM ne vyAdha, gRtra, bher3iye, zvAnakutte, vyAghra, gIdar3a, kAga pramukha hiMsaka jIvoM ko apanA dharmaguru mAnA hai, kyoMki jekara ye pUrvokta guru na hote to ina ko mAMsa khAnA kauna sikhAtA ! binA guru ke upadeza ke pUjyajana upadeza nahIM dete haiM / isa zloka ke banAne vAloM kI ajJAnatA dekhiye, ve kahate haiM, ki mAMsa khAne meM, madirA pIne meM aru maithuna sevane meM pApa nahIM, parantu 'nivRcistu mahAphalA 'ina se jo nivRtti kare, to mahAphala hai / yaha svavacana virodha hai, kyoMki jisa ke karane meM pApa nahIM, usa ke tyAgane meM dharmaphala kadApi nahIM ho sakatA hai / atha nirukti ke vala se bhI mAMsa tyAgane yogya hai / so kahate haiM:
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatatvAdarza * mAMsa bhakSayitAmutra, yasya mAMsamihAmyaham - 1. etanmAMsasya mAMsatve, niruktaM manurabravIt // [ yo0 za0 pra0 3 zlo0 26] artha:- jisa kA mAMsa maiM khAtA hUM, vo jIva mujha ko parabhava meM bhakSaNa karegA, isa nirukta se #manu jI mAMsa kA artha kahate haiM / mAMsabhakSaNavAle ko mahApApa lagatA hai / jo puruSa mAMsa bhakSaNa meM laMpaTa hai, vo puruSa jisa jisa jIva ko - jalacara matsyAdi ko, sthalacara- mRga, sUara pramukha ko, khecara - tittara, lAva, naTere pramukha ko dekhatA hai, tisa tisa ko / DAkana kI tareM sarva ko mAra ke khAne kI buddhi karatA hai khAyA cAhatA hai / mAMsa khAnevAlA uttama padArthoM kA parihAra karake nIca padArtha ke lene meM udyata hotA hai / jaise kAga paMcAmRta chor3a kara viSThe meM coMca detA hai, usI tare jAna lenA / isI kA nAma nirvivekatA hai / ye bhakSayaMti pizitaM divyabhojyeSu satsvapi / sudhArasaM parityajya, bhuMjate te halAhalam // [ yo0 zA0, pra0 3 zlo0 28 ] * manu0 a0 5, zlo0 55 meM nIce kA AdhA bhAga isa prakAra haietanmAMsasya mAMsatvaM pravadanti manISiNaH //
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama pariccheda arthaH-sakala dhAtuoM kI vRddhi karane vAlA divya bhojana vidyamAna hue arthAt sarva indriyoM ke AhvAdajanaka dUdha, kSIra, kilATa, kUrcikA, rasAla, dadhi Adika, modaka, maMdaka maMDikA, khAje, pApar3a, gheura, iMDarikA, khaMDavar3e, pUraNapar3e, gur3apApar3I, ikSurasa, gur3a, misarI, drAkSA, aMba, kele, anAra, nAriyala, nAraMgI, saMtare, khajUra, akSoTa, rAjAdanakhiraNI, phanasa, alUce, vAdAma, pistA, ityAdi aneka divyabhojanoM ko chor3a ke mUDhamati vinagaMdhi, sUgavAlA, vamana kA karane vAlA, aise vIbhatsa mAMsa kA bhakSaNa karatA hai, vo jIva jIvitavya kI vRddhi ke vAste amRta rasa ko chor3a kara jIvitAMtakArI halAhala-viSa ko makSaNa karatA hai| bAlaka jo hotA hai, vo bhI patthara ko chor3a kara suvarNa ko grahaNa karatA hai| parantu jo mAMsAhArI puruSa hai, vo to mAMsa se bhI adhika puSTatA ko dene vAlA jo divya bhojana, tisa ko chor3a kara mAMsa khAtA hai, vo to vAlaka se bhIajJAnI hai| ___ aba aura tare se mAMsabhakSaNa meM dUSaNa likhate haiM / jo nirdaya puruSa hai, usa meM dharma nahI, kyoMki dharma kA mUla dayA hai| ye vAta sarva saMta jana mAnate haiN| aru mAMsAhArI ko dayA to hai nahIM, mAMsa khAne vAle ko pUrva meM kasAI kahA hai, isa vAste mAMsAhArI meM dharma nhiiN| . prazna:-mAMsAhArI apane Apa ko adharmI kyoM banAtA hai|
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatattvAdarza uttaraH-mAMsa ke svAda meM lubdha humA vo dharma dayA kucha nahIM jAnatA hai, jekara kadAcit jAna bhI jAtA hai, to bhI Apa mAMsalabdha hai, isa se mAMsa tyAga karane ko samartha nhiiN| isa vAste vo mana meM vicAra karatA hai, ki mere samAna hI sarva ho jAveM, aisA jAna kara auroM ko bhI mAMsabhakSaNa na karane kA upadeza nahIM karatA hai| aba mAMsabhakSaNa karane vAle mahAmUDha haiM, yaha bAta kahate haiN| kitaneka mUDhamati Apa to mAMsa nahIM khAte haiM, parantu devatA, pitara, atithi, ina ko mAMsa car3hAte haiM, kyoMki una ke zAstrakAra kahate haiM: krItvA svayaM vApyutpAdya, paropahRtameva cA / devAn pitRn samabhyarcya, khAdana mAMsaM na duSyati / [yo zA0, pra0 3, zlo0 31] yaha zloka mRga pakSiyoM ke viSaya meM hai, isa kA artha yaha hai / kasAI kI dukAna vinA vyAghra, zakunikAdikoM se arthAt zikArI aura jAnavaroM ke mArane vAloM se mAMsa mola se lekara devatA, atithi, pitaroM ko dene caahiye| kyoMki ve likhate haiM, ki kasAI kI dukAna ke mAMsa se devatA, pitaroM kI pUjA nahIM hotI hai, tAMte Apa mAMsa utpanna karake * manusmRti a. 5, zlo0 32 meM "paropakRtameva cA" aisA pATha hai|
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama pariccheda pitR AdikoM ko deve, to pitR Adi prasanna hote haiM / so isa prakAra se mAMsa utpanna kare, ki brAhmaNa to mAMga kara mAMsa lAve, aura kSatriya zikAra mArake mAMsa lAve, athavA kisI ne mAMsa meTa karA hove, usa mAMsa se devatA pitaroM kI pUjA karake mAMsa khAve, to dUSaNa nahI, parantu yaha sarva mahAmUDha aura mithyAdRSTiyoM kA kahanA hai / kyoMki dayAdharmI Astikamata bAloM ko to mAMsa dRSTi se bhI dekhanA yogya nahIM / to phira devatA, pitaroM kI pUjA mAMsa se karanI, yaha bhAvanA to dharmI ko svajhe meM bhI na hovegI / isa vAste devatAoM ko mAMsa car3AnA yaha buddhimAnoM kA kAma nahIM, kAraNa ki devatA to bar3e puNyavAna haiM, kavala kA AhAra karate nahIM haiM; to phira jugupsanIya mAMsa kyoMkara khAyeMge ! jo kahate haiM ki devatA mAMsa khAte haiM, ve mahA ajJAnI haiN| aru pitara jo haiM, ve to apane apane puNya pApa ke prabhAva se acchI burI gati ko prApta ho gaye hai, apane kare hue karmoM kA phala bhogate haiM, putra ke kare hue karma kA unako kucha bhI phala nahI lagatA hai / taba mAMsa dene rUpa pApa kA to kayA kahanA hai ! kele meM phala nahIM putrAdikoM kA sukRta karA huA bhI tina ko nahIM milatA hai, kyoMki aMba ke sIMcane se phalatA hai / aru atithi kI bhakti ke hai, so to narakapAta kA hetu aru mahA adharma kA kAraNa. hai| yahAM koI aise kahe ki jo bAta zruti smRti meM hai, vo vAste jo mAMsa denA -
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 jainatatvAdarza mAnanI cAhiye, to yaha kahanA ThIka nahIM hai| kyoM ki jo bAta ati meM apramANika likhI hai, vo buddhimAn kadApi nahIM maaneNge| tathApiH * " zrUyante hi zrutitracAsi-yathA pApano gospazI, humANAM ca pUjA, chAgAdInAM vadhaH svayaH, brAhmaNaojanaM pitRprINanaM, mAyAvInyadhidaivatAni, vahnau hutaM devaprItipadam / aisA kathana jo zrutiyoM meM hai, tisa ko yukti kuzala puruSa kadApi nahIM maaneNge| tisa vAste yahI mahA ajJAna hai, jo ki mAMsa karake devatAoM kI pUjA krnii| kitaneka kahate haiM, ki jaise mantroM karake saMskRta agni dAha nahIM karatI hai, jaise hI mantroM karake saMskAra karA huA mAMsa bhI doSa ke vAste nahIM hotA hai, yaha kathana manujI kA hai / yathA asaMskRtAn pazUnmaMtrai dhAdvipraH kathaMcana / maMtraistu saMskRtAnadhAcchAzcata vidhimAsthitaH // 1 // [a0 5, zlo0 36 ] artha:--mantroM karake asaMskRta pazuoM ke mAMsa ko vaidika * yo0 zA., a0 3, ko0 31 ke svopana vivaraNa kA pATha /
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama pariccheda 93 vidhi meM sthita huA brAhmaNa na khAve, aru jo mantroM karake saMskRta pazu hai, tina kA mAMsa khAve / parantu yaha kathana ThIka nahIM hai / mantra karake jo mAMsa pavitra kiyA hai, usa mAMsa ko dharmI puruSa kadApi bhakSaNa na kare, kyoMki mantra jaise agni kI dAha zakti ko rokate haiM, taise mAMsa kI narakAdi prApaNa zakti ko dUra nahIM kara sakate / jekara dUra kara deveM, taba to sarva pApa karake pIche pApa hananevAle mantra ke smaraNa mAtra se hI sarva pApa dUra ho phira jo vedoM meM pApa kA niSedha karA hai, so sarva nirarthaka ho jAvegA; kyoMki sarva pApoM kA mantra ke smaraNa se hI nAza ho jAyagA / isa vAste yaha bhI ajJoM hI kA kahanA hai ! jAne caahiyeN| to tathA koI kahate haiM, ki jaise thor3A sA madya pIne se nazA nahIM car3hatA haiM, taise thor3A sA mAMsa khAne meM bhI pApa nahIM lagatA hai / yaha bhI ThIka nahIM / ataH buddhimAn yavamAtra bhI mAMsa na khAye, kyoMki thor3A bhI viSa jaise duHkhadAyI hotA hai, taise thor3A bhI mAMsa khAnA doSa ke tAMha hai / aba mAMsa khAne meM anuttara dUpaNa kahate haiN| tatkAla hI utpanna hote hai, aru anaMta vAraMvAra honA, tisa karake isa mAMsa meM saMmUcchima jIva nigoda rUpa jIvoM kA saMtAna dUSita hai / yadAhu: ---
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaimatasvAdarza *AmAsu a pakkAsu a cipacamANAsu maMsapesIsu / sayayaM ciya uvavAo, bhaNio unigoyajIvANaM || [ saMbo0 sa0 gA0 66 ] jo mAMsa kI pezI - boTI artha:-- kaccI tathA apakka aisI khatI haiM, tisa meM nirantara nigoda ke jIva utpanna hote hai / isa vAste mAMsa kA khAnA jo hai, so naraka meM jAnebAloM ko pUrI kharacI hai, isa liye buddhimAn puruSa mAMsa kadApi na khAve / atha jinhoMne yaha mAMsa khAnA kathana karA hai, tina ke nAma likhate haiM--- 1. mAMsa khAne ke lobhiyoM ne, 2. maryAdArahitoM ne, 3. nAstikoM ne, 4. thor3I buddhivAloM ne, 5. khoTe zAstroM kre banAnevAloM ne, 6. vairiyoM ne mAMsa khAnA kahA hai / tathA mAMsAhArI se adhika koI nirdayI nahIM / tathA mAMsAhArI se adhika koI naraka kI agni kA indhana nahIM / gandagI khA kara jo sUara apane zarIra ko puSTa karatA hai, so acchA haiM; parantu jIva ko mAra ke jo nirdayI ho kara mAMsa khAtA hai, so acchA nahIM hai / praznaH - sarva jIvoM kA mAMsa khAnA to sarva kuzAstroM maiM likha diyA hai, parantu manuSya kA mAMsa khAnA to kahIM * chAyAH -- AmAsu ca pakkAsu ca vipacyamAnAsu mAMsapezISu / - satatameva upapAto bhaNitastu nigodajIvAnAm //
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama pariccheda 95 kisI zAstra meM nahIM likhA hai| isa kA kyA hetu hogaa| uttaraH-apane mAMsa kI rakSA ke vAste manuSya kA mAMsa khAnA nahIM likhaa| kyoMki ve kuzAstroM ke banAnevAle jAnate the, ki yadi manuSya kA mAMsa khAnA likheMge, to manuSya kabhI hama ko hI na khA leveN| isa zaGkA se nahIM likhaa| ata: jo vyakti puruSamAMsa meM aru pazumAMsa meM vizeSa nahIM mAnatA hai, tisa ke samAna koI dharmI nhiiN| aru tina meM jo bheda mAna ke mAMsa khAte haiM, inake samAna koI pApI bhI nhiiN| tathA mAMsa jo hai, tisa kI rudhira se utpatti hotI hai, aru viSTe ke rasa se vRddhi hotI hai, tathA lahU jisameM bharA rahatA hai, aru kRmi jisameM utpanna hote haiN| aise mAMsa ko kauna buddhimAna khA sakatA hai ! Azcarya to yaha , hai, ki brAhmaNa loka zucimUlaka to dharma kahate haiM, aru sapta dhAtu se jo mAMsa, hAr3a banate haiM, tisa mAMsa hAr3a ko mukha meM dAMtoM se cavAte hai / aba unako kuttoM ke samAna samajhe ki zuci dharmavAle mAneM ! jina duSToM kI aisI samajha hai, ki anna aura mAMsa yaha donoM eka sarIkhe haiM, tina kI buddhi meM jIvana aru mRtyu ke denevAle amRta aura viSa bhI tulya hI haiN| aru jo jar3a-buddhi aisA anumAna karate haiM, ki mAMsa khAne yogya hai, prANI kA aMga hone se, odanAdivat / isa dRSTAMta se yaha mAMsa bhI prANI kA aMga hai; isa vAste mAMsa bhI
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96 . jainatatvAdarza khAne yogya hai| taba to gau kA mUta tathA mAtA, pitA, bhAryA, beTI, inakA mUta puruSa bhI kyoM nahIM pIte khAte haiM ! kyoMki yaha prANI ke aMga haiN| tathA apanI bhAryA kI tareM apanI mAtA, bahina, beTI ko kyoM nahIM gamana karate haiM ! strItva aru prANI kA aMgatva sarva jage barAbara hai| tathA jaise gau kA dUdha pIte haiM, taise gau kA rudhira tathA mAtA pitAdikoM kA rudhira bhI kyoM nahIM pIte haiM ? kyoMki 'prANI kA aMga'-hetu to sarva jagaha tulya haiN| ina vAste jo anna aura mAMsa ina donoM ko tulya jAnate haiM, ve bhI mahA pApiyoM ke saradAra haiN|| ___ tathA zaGkha ko zuci mAnate haiM, parantu pazu ke hAr3a ko koI zuci nahIM mAnatA; isa vAste anna aura mAMsa yadyapi prANI ke aGga haiM, to bhI anna bhakSya hai, aru mAMsa abhakSya hai| eka paJcendriya jIva kA vadha karake jo mAMsa khAtA hai, jaisI tisa ko naraka gati hotI hai, taisI khoTI gati anna khAne. vAle ko nahIM hotI hai kyoMki anna mAMsa nahIM ho sakatA hai, mAMsa kI tasIroM se anna kI tasIreM aura tareM kI haiN| jaisA mAMsa mahAvikAra kA karanevAlA hai, taisA anna nhiiN| ityAdi kAraNoM se vilakSaNa svabhAva hai| isa vAste mAMsa khAnevAloM kI narakagati ko jAna kara saMta puruSa anna ke bhojana se tRpti mAnate haiM, sarasa pada prApta ko hote haiN| ye mAMsa ke dUSaNa zrIhemacandrasUrikRta yogazAstra ke anusAra likhe haiM / tathA isa kAla meM bhI yuropiyana loga jo buddhi
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama pariccheda mAn haiM / unoMne bhI mAMsa khAne meM cauvIsa dUSaNa pragaTa kare haiN| aru madirA pIne se jo qharAviyAM hotI haiM, tina kI to ginatI bhI nahIM hai| isa vAste madirA aru mAMsa ina donoM prakAra ke abhakSya ko zrAvaka tyaage| 8. mAkhana abhakSya hai kyoMki jaina mata ke zAsAnusAra ___chAcha se bAhira kAr3he mAkhana ko jaba aMtaramakkhana khAne muhUrta arthAt do ghar3I ke lagamaga kAla kA niSedha vyatIta ho jAtA hai, taba usa mAkhana meM sUkSma jIva tadvarNa ke utpanna ho jAte haiM, isa vAste mAkhana khAnA varjita hai| jaina logoM ko chAcha se bAhira mAkhana nikAla ke tatkAla agni ke saMyoga se ghI banA ke, chAna ke, dekha ke, pIche se khAnA caahiye| kyoMki eka to isa rIti se zAstrokta jIva utpanna nahIM hote haiM, tina kI hiMsA bhI nahIM hotI haiN| aru makar3I, kaMsArI, maccharAdi jAnavaroM ke avayavaTAMga pramukha bhI ghI chAnane se nikala jAte haiM / aru mAkhana kAma kI bhI vRddhi karatA hai, taba mana meM khoTe vikara utpanna hote hai| isa vAste bhI zrAvaka ko mAkhana na khAnA caahiye| tathA eka jIva ke vadha karane se bhI jaba pApa hotA hai, taba to pUrvokta rIti se mAkhana to jIvoM kA hI piMDa ho jAtA hai, taba mAkhana ke khAne meM pApa kI kyA ginatI hai ! prazna:-mAkhana meM to do ghar3I pIche koI bhI jIva utpanna huA hama nahIM dekhate haiM, to phira mAkhana meM do dhar3I
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatatvAdarza 98 pIche hama kyoM kara jIva mAna leveM ? uttara:- jo jainamata ke zAstroM ko satya mAnegA, vo to zAstrakAroM ke kathana ko satya satya hI mAnegA, aru jo jaina ke zAstroM ko satya nahIM mAnatA; vo cAhe satya mAne, cAhe na mAne / parantu hama Agama pramANa ke binA isa bAta meM aura pramANa nahIM de sakate haiM, kyoMki vastu do tareM kI hotI hai - eka hetugamya, dUsarI Agamagamya / to mAkhana, dvidalAdi meM jo jIva utpanna hote haiM; ve hetugamya nahIM, kiMtu Agamagamya haiM / isa vAste jo Agama sarvajJa, jina, arhata vItarAga kA kahA huA hai, usIkA kahA mAnanA cAhiye / jekara koI puruSa kisI bhI zAstra ko na mAne, kintu AMkhoM se dekhI vastu hI mAne; taba to naraka, svargAdi jo adRSTa haiM, unako bhI na mAnanA cAhiye tathA paramezvara caudaveM tathA sAtaveM AsamAna para rahatA hai; tathA puNya pApa karane se jIva svarga aura naraka meM jAtA hai; yaha bhI na mAnanA par3egA / isa vAste Agama pramANa bhI mAnanA cAhiye; kyoMki sarva vastu hamArI dRSTi meM nahIM AtI hai / 9. madhu arthAt sahata abhakSya hai / sahata jo hai, so aneka jIvoM kA ghAta hone se utpanna hotA madhumakSaNa kA hai, yaha to paraloka virodha doSa hai / aru madhu jugupsanIya - niMdane yogya hai / mukha kI niSedha < lAlavat yaha ihaloka viruddha doSa hai / isa
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama pariccheda cAste zrAvaka dharmI ko madhu na khAnA caahiye| aba madhu khAne vAle meM pApIpanA dikhAte haiM / yathAH bhakSayan mAkSikaM kSudaM, jaMtulakSakSayodbhavam / stokajaMtunitamyA, zaunikebhyo'tiricyate // [yo0 zA0 pra0 3, zlo0 37] artha:-lAkhoM zudra jantu-choTe jIvoM athavA hAr3a rahita jIvoM, upalakSaNa se bahuta jIvoM kA nava vinAza hotA haiM, taba madhu utpanna hotA hai| jaba madhu bhakSaNa karatA hai, taba thor3e pazu mAranevAle kasAI se bhI usako adhika pApa lagatA hai| kyoMki jo bhakSaka hai, so bhI ghAtaka hai, yaha bAta Upara likha Aye haiM / tathA loka meM yaha vyavahAra hai, ki jUThA bhojana nahIM khAnA / parantu yaha jo madhu hai, so to mahAjUTha hai / kyoMki eka eka phUla se rasa-makaranda pI karake makkhiye vamana karatI haiM, so madhu hai| isa vAste dharmI puruSa ko jUTha na khAnI caahiye| yaha laukika vyavahAra meM prasiddha hai| yadi koI kahe ki maMdhu to tridoSa kA dUra karane vAlA hai, isa liye roga dUra karane ke vAste auSadhi meM bhakSaNa kare to kyA doSa hai ! isake uttara meM kahate haiM:
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatattvAdarza apyauSadhakRte jagdhaM, madhu zvabhranibaMdhanam / bhakSitaH prANanAzAya, kAlakUTakaNo'pi hi // [yo zA0, pra0 3, zlo0 39] arthaH-jo koI rasa kI laMpaTatA se madhu khAve, usakI bAta to dUra rahI, parantu jo auSadhi ke vAste bhI madhu khAve, so yadyapi rogAdi apahAraka hai, to bhI naraka kA kAraNa hai| kyoMki pramAda ke. udaya se jIvana kA arthI ho kara jo koI kAlakUTa viSa kA eka kaNa bhI khAyagA, so z2arUra prANa nAza ke vAste hovegaa| prazna-madhu to khajUra, drAkSAdi rasa kI tare mIThA hai, sarva indriyoM ko sukhakArI hai, to phira isako tyAgane yogya kyoM kahate ho! uttara:-satya hai ! madhu mIThA hai, yaha vyavahAra se hai, paraMtu paramArtha se to naraka kI vedanA kA hetu hone se atyaMta kaDuA hai| ___aba jo maMda buddhi jIva, madhu ko pavitra mAna kara usa ko devasnAna meM upayogI samajhate haiM, tina kA upahAsya zAstrakAra karate hai: makSikAmukhaniSThataM, jaMtudhAtodbhavaM madhu / aho pavitraM manvAnA, devasnAne prayuJjate / / [yo0 zA0, pra0 3, zloka 41]
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama pariccheda 101 arthaH--makkhiyoM ke mukha kI jUTha, aru jIvaghAta se arthAt haz2AroM baccoM aru aNDoM ke mArane se utpanna hotA hai; vo bacce, aNDe jaba marate haiM, taba tina ke zarIra kA lahU pAnI bhI madhu ke bIca mila jAte haiN| tatra to madhu mahA azucirUpa hai / aho yaha zabda upahAsyArtha meM hai / kyoMki jaise ve devatA haiM, taisI tina ko pavitra vastu car3hAyI jAtI hai, yaha upahAsya hai / ' aho zabda upahAse ' yathA: karabhANAM vivAhe tu, rAsabhAstatra gAyanAH / parasparaM prazaMsaMti, aho rUpamaho dhvaniH // 10. pAnI kI banI huI barafa abhakSya hai, kyoMki yaha asaMkhya akAya jIvoM kA piNDa hai / isake khAne se cetanA maMda hotI hai, aru tatkAla saradI karatI hai, kucha calavRddhi bhI nahIM karatI hai, aru vItarAga ahaMta sarvajJa paramezvara ne isakA niSedha karA hai; isa vAste yaha abhakSya hai / peTa meM kRmi, viSa khAne se 11. aphIma pramukha viSa vastu ke khAne se gaMDolAdika jIva hote haiM, so mara jAte hai / cetanA murajhA jAtI hai / aru jekara khAne kA Dhaba par3a jAtA hai, to phira chUTanA muzkila hotA hai| vakta para amala na mile to krodha utpanna hotA hai / zarIra zithila ho jAtA hai / aru jo amalI ho jAtA hai, usako vrata niyama aMga
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 jainatattvAdarza kAra karanA duSkara hai| amalI kA svabhAva badala jAtA hai| jaba amala khAtA hai, taba eka raMga hotA hai, aru jaba amala utara jAtA hai, taba dUsarA raMga ho jAtA hai / tathA svataMtratA chor3a kara parAdhIna honA par3atA hai| isakA khAne meM svAda bhI burA hai| tathA viSa khAnevAlA jahAM ladhunIti, bar3InIti karatA hai, tisa kSetra meM trasa thAvara jIvoM kI hiMsA hotI hai| somala, vacchanAga, mIThA teliyA, saMkhiyA, haratAla pramukha ye sarva viSa hI meM jAnane, isake khAne kA tyAga krnaa| 12. karaka-ole-gar3e jo AkAza se girate haiM, yaha bhI abhakSya haiN| 13. sarva jAta kI kaccI maTTI abhakSya hai| kaccI-sacitta maTTI nAnA prakAra kI asaMkhya jIvAtmaka jAnanI / maTTI khAne se peTa meM bahuta jIva utpanna ho jAte hai| tathA pAMDu roga, AMba, vAta, pitta, patharI pramukha bahuta roga utpanna ho jAte haiN| bahuta maTTI khAnevAle kA pIlA raGga ho jAtA hai / tathA kitanIka jAta kI maTTI meM meMDaka pramukha jIvoM kI yoni hai, isa vAste abhakSya hai| 14. rAtribhojana abhakSya hai| rAtribhojana meM to pratyakSa se dUSaNa isa loka meM hai, aru paraloka meM duHkha . rAtribhojana kA kA hetu hai| rAtri meM cAroM AhAra abhakSya niSedha haiM, rAtri meM jo jaise raMga kA AhAra hotA .. . hai, tisa meM taise raMga ke jIva jinakA nAma
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama pariccheda 103 tamaskAya jIva haiM, utpanna hote haiN| tathA Azrita jIva bhI bahuta hote haiN| tathA rAtri meM ucita anucita vastu kA mela saMmela ho jAtA hai / tathA rAtribhojana karane se prasaMga doSa bahuta lagate haiN| so kisa tare! ki jaba rAtri ko khAvegA taba nitya rasoI bhI rAtri ko karanI par3egI, tisa meM jIvoM kA avazya saMhAra hovegaa| isa prakAra karane se zrAvaka ke kula kA AcAra bhraSTa ho jAtA hai| sUkSma trasa jIva naz2ara meM nahIM Ate haiN| kadApi dIkha bhI jAveM to bhI yala nahIM hotaa| jaba agni balatI hai, taba pAsa kI bhIta meM rAtri ko jo jIva Azrita haiM, vo tapta se Akula vyAkula hokara agni meM gira paDate haiN| sAdikoM ke mukha se jekara bhojana meM lAla gire, tava kuTumba kA tathA apanI AtmA kA vinAza hovegaa| tathA pataMgiye pramukha pdd'ege| chata meM aru chappara meM rAtri ko sarpa, kiralI, chapakalI, makar3I, maccharAdi bahuta jIva vasate hai| jekara ye jIva bhojana meM khAye jAveM to bhArI roga utpanna ho jAte haiM / yaduktaM yogazAstre medhAM pipIlikA haMti, yUkA kuryAjalodaram / kurute makSikA vAMti, kuSTarogaM ca kolikA / / kaMTako dArukhaNDaM ca, vitanoti galavyathAm / vyaJjanAMtarnipatitastAlu vidhyati vRzcikaH //
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 jainatatvAdarza vilagnazca gale vAlA, svarabhaGgAya jAyate / ityAdayo dRSTadoSAH, sarveSAM nizibhojane // [yo0 zA0 pra0 3, zlo0 50-52] artha:-~kIr3I annAdi meM khAI jAve, to buddhi ko maMda karatI hai, tathA yUkA-jU khAne se jalodara karatI hai| makSI vamana karatI hai, makar3I kuSTha roga karatI hai| aru berI pramukha kA kAMTA tathA kASTha kA Tukar3A gale meM pIr3A karatA hai; tathA baTere Adi ke vyaJjana meM jekara bicchu khAyA jAve to tAlu ko bIMdhatA hai, ityAdi rAtribhojana karane meM dRSTa doSa-sarva logoM ke dekhane meM Ate haiN| tathA rAtribhojana karane para avazya pAka arthAt rasoI rAtri ko karanI pdd'egii| tisa meM avazya SaTkAya ke jIvoM kA vadha hovegaa| bhAjana ghone se jalagata jIvoM kA vinAza hotA hai| jala gerane se bhUmi meM kuMthu, kIr3A pramukha jIvoM kA ghAta hotA hai| isa vAste jisa ko jIva rakSaNa kI AkAMkSA hove, vo rAtribhojana na kre| jahAM anna bhI rAMdhanA na par3e, bhAjana bhI dhone na par3e aise jo vane banAye laDDU, khajUra, drAkSAdi bhakSya hai| tina ke khAne meM kyA doSa hai ! so kahate haiM nAprekSyasUkSmajaMtUni, nizyadyAtprAzukAnyapi / apyudhatkevalajJAnairnAdRtaM yanizAsanam / / [ yo0 zA0 pra0 3, zlo0 53 ]
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama pariccheda 105 arthaH- modakAdi, phalAdi, yadyapi prAzuka arthAt acetana bhI haiM, to bhI rAta ko na khAne cAhiyeM; kyoMki sUkSma jIva - kuMvAdi dekhe nahI jAte haiM / kevalI bhI jina ko sadA sarva kucha dIkhatA hai, rAtri meM bhojana nahI karate haiM / kevalI sUkSma jIvoM kI rakSA ke vAste aru azuddha vyavahAra ko dUra karane ke vAste rAtri ko nahIM khAte haiM / yadyapi dIve ke cAMdane se kIr3I pramukha dIkha jAtI hai, to bhI mUlaguNa kI virAdhanA ko TAlane ke vAste rAtribhojana anAcIrNa hai / aba laukika matavAloM kI sammati dekara rAtribhojana kA niSedha karate haiM: dharmavinaiva bhuMjIta, kadAcana dinAtyaye / bAhyA api nizAmojyaM, yadabhojyaM pracakSate // [ yo0 zA0 pra03, zlo0 54 ] artha:- zruta dharma kA jAnanevAlA kadAcit rAtribhojana na kare, kyoMki jo jinazAsana se bAhira ke matavAle haiM, ve bhI rAtribhojana ko abhakSya kahate haiM: ----- trayItejomayo bhAnuriti vedavido viduH / tatkaraiH pUtamakhilaM zubhaM karma samAcaret // [ yo0 zA0 pra0 3, zlo0 55] artha:- Rg, yaju, sAma lakSaNa tInoM veda, tina kA teja
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 jainatatvAdarza jisa meM hai so sUrya hai, 'trayItanu' aisA sUrya kA nAma hai| aisA vedoM ke jAnane vAle jAnate haiM / tisa sUrya kI kiraNoM karake pUta-pavitra saMpUrNa zubha karma aMgIkAra kare / jaba sUryo. daya na hove, taba zubha karma na kre| tina zubha karmoM kA nAma likhate haiM. naivAhUtirna ca snAnaM, na zrAddhaM devatArcanam / dAnaM vA vihitaM rAtrau, bhojanaM tu vizeSataH // [yo0 zA0 pra0 3, zlo0 56] arthaH-Ahuti-agni meM ghRtAdi prakSepa karanA, snAna-aMga pratyaMga kA prakSAla karanA, zrAddha-pitRkarma, devapUjA, dAna denA aura bhojana to vizeSa karake rAtri meM na karanA / tathA paramata ke yaha bhI do zloka haiM: devaistu bhuktaM pUrvAhe, madhyAhne Rssibhistthaa| aparAle tu pitRbhiH, sAyAhne daityadAnavaiH // 1 // saMdhyAyAM yakSarakSobhiH, sadA muktaM kulodvaha ! / sarvavelA vyatikamya, rAtrau bhuktamabhojanam // 2 // [yo0 zA0 pra0 3, 58, 59] artha:-savere to devatA bhojana karate haiM, madhyAhna arthAt do pahara dina car3he RSi bhojana karate haiM, aparAha arthAt
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama pariccheda dina ke pichale bhAga meM pitara bhojana karate hai, aru sAyAnhavikAla velA meM daitya dAnava mojana karate haiM, saMdhyA meM-rAva dina kI saMdhi meM yakSa, guhyaka, rAkSasa khAte haiM / " kulodvaheti yudhiSThirasyAmaMtraNam "-he yudhiSThira ! sarva devatAdi ke vakta kA ullaMghana karake rAtri ko jo khAnA hai, so amakSya hai| yaha ina purANoM ke zlokoM karake rAtribhojana ke niSedha kA saMvAda khaa| ava vaidyaka zAstra kA bhI rAtribhojana ke niSedha kA saMvAda kahate haiM: hnaamirmsNkocshcNddrocirpaaytH| ato naktaM na bhoktavyaM, sUkSmajIvAdanAdapi // [yo0 zA0 pra0 3, zloka0 60] artha:-isa zarIra meM do padma arthAt kamala haiN| eka to hRdaya padma, so adhomukha hai, dUsarA nAbhipadma, so Urdhvamukha hai| ina donoM kamaloM kA rAtri meM saMkoca ho jAtA hai| kisa kAraNa se saMkoca ho jAtA hai| sUrya ke asta ho jAne se saMkoca ho jAtA haiM / isa vAste rAtri ko na khAnA caahiye| tathA rAtri ko sUkSma jIva khAye jAte haiM, isa se aneka roga utpanna hote haiN| yaha parapakSa kA saMvAda kahA / aba phira svamata se rAtribhojana kA niSedha kahate haiM:
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 jainatattvAdarza saMsajajjIvasaMghAtaM, sujAnA nizibhojanam / rAkSasebhyo viziSyate, sUDhAtmAnaH kathaM na te // [yo0 zA0 pra0 3, zlo0 61] artha:-jaba rAtri meM khAtA hai, taba jIvoM kA samUha bhojana meM par3a jAtA hai| aise adharUpa, rAtri ke bhojana ke khAne vAloM ko rAkSasoM se bhI kyoMkara vizeSa nahIM kahanA ! jaba puruSa jinadharma se rahita ho kara virati nahIM karatA hai, tava zRMga puccha se rahita pazu rUpa hI hai / yadukaM vAsare ca rajanyAM ca, ya: khAdanneva tiSThati / zRMgapucchaparibhraSTaH, spaSTaM sa pazureva hi // [yo0 zA0 pra0 3, zlo0 62] aba rAtribhojana nivRtti ke vAste puNyavaMto ko abhyAsa vizeSa dikhAte haiN| aho mukhe'vasAne ca, yo dve dve ghaTike tyajan / nizAbhojanadoSajJo'znAtyasau puNyabhAjanam // [yo0 zA0 pra0 3, zlo0 63] artha:-dina udaya meM aru asta samaya meM do do ghar3I varjanI cAhiye, kyoMki rAtri nikaTa hotI hai| isI vAste Agama meM sarva jaghanya pratyAkhyAna muhUrta pramANa
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama pariccheda namaskAra sahita kahA hai| rAtribhojana ke dUSaNoM kA jAnakAra zrAvaka do ghar3I jaba zeSa dina rahe, taba bhojana kre| jekara do ghar3I se thor3A dina rahe bhojana kare, to rAtribhojana ke pratyAkhyAna kA usa ko phala nahIM hotA hai| jekara koI rAtri ko na bhI khAve, paraMtu jo usane rAtribhojanA kA pratyAkhyAna nahIM karA; to usako bhI kucha phala nahIM milatA hai| kyoMki usane pratijJA nahIM karI hai| jaise ki koI puruSa rupaye jamA karAve aru vyAja kA karAra na kare / usa ko vyAja nahIM milatA hai| isa vAste niyama jarUra karanA caahiye| ___ ava rAtribhojana karane kA paraloka meM honevAlA kuphala kahate haiM: ulUkakAkamAjAragRdhrazaMbarazUkarAH / ahivRzcikagodhAzca, jAyaMte rAtribhojanAt / / [yo0 zA0 pra0 3, slo0 67] arthaH-ullU, kAga, villI, gRdhra-cIla, bArAsiMgA, sUara, sarpa, bicchU, goha ityAdi tiryaMca yoni meM rAtri bhojana karanevAle mara ke jAte haiN| aru jo rAtribhojana na kareM, unako eka varSa meM cha mahIne ke tapa kA phala hotA hai| 15. bahuvIjA phala bhI abhakSya hai| jisa meM giru thor3A aru bIja bahuta hove, so baiMgaNa, paTola, khasakhasa, paMpoTa
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatatvAdarza pramukha phala / jisa meM jitane bIja haiM, usa meM utane paryApta jIva haiM / jo ki khAne meM to thor3A AtA hai, aru jIvaghAta bahuta hotA hai| tathA bahubIjA phaDa khAne se pitta pramukha rogoM kI adhikatA hotI hai, aru jinAjJA ke viruddha hai| 16. saMghAna-athANA-AcAra tIna dina se uparAMta kA amakSya hai| so AcAra aMba kA, niMbu kA, patra kA, karmadA kA, Ade kA, jimIkaMda kA, giramira kA, ityAdi aneka vastu kA AcAra banatA hai / vaha cAhe ghI kA hove vA tela kA hove vA pAnI kA hove, sarva tIna dina uparAMta kA abhakSya hai| paraMtu itanA vizeSa hai, ki jo phala Apa khaTTe haiM athavA dUsarI vastu meM khaTTA-aMbAdika jo mela deveM, ve to tIna dina uparAMta abhakSya hai, aru jisa vastu meM khaTAI nahIM hai usakA AcAra eka rAtri se uparAMta abhakSya hai| kyoMki isa AcAra meM trasa jIva utpanna ho jAte haiM / aru billa pramukha to prathama hI abhakSya haiM, to phira unake AcAra kA to kyA hI kahanA hai ! AcAra meM cauthe dina nizcaya do iMdriya jIva utpanna ho jAte haiN| tathA jUThA hAtha laga jAve to paMceMdriya jIva bhI utpanna ho jAte haiN| dUsare matavAloM ke zAkhoM meM bhI AcAra naraka kA hetu likhA haiN| / 17. dvidala-jisa kI do dAla ho jAveM, aru ghANI meM pIleM, to jisa meM se tela na nikale, aise sarva anna ko dvidala kahate haiN| tisa dvidala ke sAtha jo gorasa agni Upara nahIM
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama pariccheda 111 car3hA hai, aisA kaccA dahI, kaccA dUdha, chAcha ina ke sAtha nahIM jImanA / aru jekara dahI, dUdha, chAcha garama karI hove phira pIche cAhe ThaNDA ho jAve, usameM jo dvidala milA kara khAve to doSa nahIM hai / 18. sarva jAta ke baiMgaNa eka to bahuvIja haiM, isa vAste abhakSya haiM / tisa ke bITa meM sUkSma trasa jIva rahate haiM / tathA baigaNa kAma kI vRddhi karate haiM, nInda adhika karate haiM, kuchaka buddhi ko bhI DhITha karate haiM / inakA nAma bhI burA hai / ina kA AkAra bhI acchA nahIM hai / tathA kapha roga ko karatA hai / inake adhika khAne se cauthaiyA tapa aura khaI rogAdi ho jAte haiN| aura saba jAta ke phala to sUkhe bhI khAne meM Ate haiM parantu yaha to sUkhA bhI khAne yogya nahIM hai / kyoMki sUkhe pIche ye aise ho jAte haiM, ki mAnoM cUhoM kI khalar3I hai / tAte yaha dravya azuddha hai, isa vAste abhakSya hai / 19. tuccha phala - jo dIDa, pIluM, peMcu tathA atyaMta komala phala so bhI abhakSya haiN| kyoMki aisI vastu bahuta mI khAve, to bhI tRpti nahIM hotI hai / aru khAne meM thor3A AtA hai aura geranA bahuta par3atA hai / tathA phala khAyA pIche tina kI guThalI jo mukha meM cabola ke gerate haiM, usa meM asaMkhya paMceMdriya saMmUcchima jIva utpanna hote haiM / tathA jo puruSa bahuta tuccha phala khAtA hai, tisa ko tatkAla hI roga ho jAtA hai / 20. ajANA - ajJAta phala- jisa kA nAma koI na jAnatA
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ '112 jainatatvAdarza hove, tathA na kisI ne khAyA hove, so phala bhI abhakSya hai| kyoMki kyA jAne kabhI jahara phala khAyA jAve, to maraNa ho jAve tathA bAvalA ho jaave| 21. calita rasa-so jisa vastu kA kAla pUrA ho gayA hove aru svAda badala gayA hove~so jaba svAda badala jAtA hai, taba tisa kA kAla bhI pUrA ho jAtA hai| jisa meM se durgadha Ane lage, tAra par3a jAveM, so calitarasa vastu hai| yaha bhI abhakSya hai| roTI, tarakArI, khicar3I, bar3A, naramapUrI, sIrA, halavA, ityAdi rasoI kI aneka vastu jina meM pAnI kI sarasAI hai, aisI vastu eka rAta ke uparAMta abhakSya hai| tathA dvidala-dAla bar3e, gulagale, bhujiye jina meM pAnI kI sarasAI hai, ve cAra pahara ke uparAMta abhakSya haiN| jUgalI kI rAba-sa jo vinA vidala ke aura odana chAcha meM rAMdhA hai, so ATha pahara uparAMta abhakSya hai| tathA varSAkAla meM acchI rIti se jo miThAI banI hove, to paMdaraha dina uparAMta abhakSya hai| jekara paMdaraha dina se pahile bigar3a jAve, to pahile hI abhakSya hai| isI tare sarvatra jAna lenaa| tathA uSNakAla meM miThAI kI sthiti vIsa dina kI hai, aru zIta kAla meM miThAI kI sthiti eka mAsa kI hai| uparAMta abhakSya hai| tathA dahI solAM pahara uparAMta abhakSya hai, chAcha bhI dahIvat jAna lenI / isa calita rasa meM do indriya jIva utpanna hote haiM, isa vAste yaha abhakSya hai|
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama pariccheda 193 22. battIsa anaMtakAya sarva abhakSya haiN| kyoMki sUI ke agramAga para jitanA Tukar3A anaMtakAya anaMtakAya kA kA AtA hai, usa Tukar3e meM bhI anaMta jIva haiM, svarUpa isa vAste abhakSya hai| tisa kA nAma likhate haiM:-1. bhUmi ke aMdara jitanA kaMda utpanna hotA hai, so sarva anaMtakAya hai, 2. sUraNakaMda, 3. vajrakaMda, 4. harI haladI, 5. adraka, 6. harA kacUra, 7. sauMpha kI jar3a, tisa kA nAma virAlI kaMda hai, 8. satAvaravela auSadhi, 9. kumAra, 10. thohara kaMda, 11. gilo, 12. lasana, 13. bAMsa kA karelA, 14. gAjara, 15, lANA, jisakI sajjI banatI hai, 16. loDhI pAnI so loDhAkaMda, 17. giramira-girikaranI kaccha deza meM prasiddha hai| 18. kisalayapatra-komala patra-jo navA aMkura ugatA hai| sarva vanaspati ke ugate vakta ke aMkura prathama anantakAya hote haiN| pIche jaba bar3hate haiM, taba pratyeka bhI ho jAte haiM, aru anaMtakAya bhI rahate haiN| 19, kharasUyAkaMdakaseru, 20. thega kaMda vizeSa hai, tathA thega nAmaka mAjI, 21. hare motha, 22. lavaNa vRkSa kI chAla, 23. khilor3I,, 24. amRtavela, 25. mUlI, 26. bhUmiruhA so bhUmiphor3A chatrAkAra, jinako vAlaka paddabaher3e kahate haiM, tathA subbA kahate hai, 27. vathuve kI prathama ugate kI bhAjI, 28. karuhAra, 29 sUyaravallI-jo jaMgala meM bar3I velaDI ho jAtI hai, 30 palaka kI bhAjI, 31. komala AMbalI, jahAM
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatattvAdarza vaka usameM bIja nahIM par3A hai, tahAM taka anaMtakAya hai, 32. Ala, ratAla, piMDAla, yaha battIsa anaMtakAya kA nAma sAmAnya prakAra se kahA hai, aru vizeSa nAma to aneka haiN| kyoMki koI eka vanaspati to paJcAMga anaMtakAya hai, koI kA mUla anaMtakAya hai, koI kA patra, koI kA phUla, koI kI chAla, koI kA kASTha; aise koI ke eka aMga, koI ke do aMga, koI ke tIna aMga, koI ke cAra aMga, koI ke pAMca aMga anaMtakAya hai| ___ aba isa anaMtakAyake jAnane ke vAste lakSaNa likhate haiN| jisake patte, phUla, phala, pramukha kI naseM gUDha hoveM-dIkhe nahIM, tathA jisakI saMdhi gupta hove, jo tor3ane se barAbara TUTe, aru jo jar3a se kATI huI phira harI ho jAve, jisake patte moTe daladAra cIkane hoveM, jisake patte aru phala bahuta komala hove, ve sarva anaMtakAya jAnanI / ina abhakSyoM meM aphIma, mAMga pramukha kA jisako pahilA amala lagA hove, to tisa ke rakhane kI jayaNA kre| tathA rAtribhojana meM cauvihAra, tivihAra, duvihAra eka mAsa meM itane karUM, aisA niyama kre| tathA rogAdika ke kAraNa kisI auSadhi meM koI abhakSya khAnA par3e, tisa kI jayaNA rakkhe / tathA battIsa anaMtakAya to sarvathA niSiddha haiM, to bhI rogAdi ke kAraNa se auSadhi meM khAnI par3e, tisa kI jayaNA rakkhe / tathA ajAnapane kisI vastu meM milI huI khAne
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama pariccheda maiM A jAve, to tisa kI bhI jayaNA rakkhe / .. atha caudaha niyama kA vivaraNa likhate haiM: - sacitta dava vigaha, varaNaha taMbola vattha kusumesu / vAhaNa sayaNa vilevaNa, vaMbha disi nhANabhacesu | 115 zrAvaka ke jAvajIva pAMca aNuvrata meM icchA parimANa arthAt Age kI aneka tare kI karma paricaudaha niyama gati kA saMbhava jAna kara apane nirvAha aura sAmarthya ke ati dustara udaya kA vicAra karake, icchA parimANa meM bahuta vastu khullI rakkhI haiM, tina meM se phira nitya ke Azrava kA nivAraNa karane ke vAste saMkSepa karaNArtha caudaha niyama kA dhAraNa pratidina karanA cAhiye / tisa kA svarUpa kahate haiM: - 1. sacita parimANa -- so mukhya vRtti se to zrAvaka ko sacita kA tyAga karanA cAhiye, kyoMki acita vastu ke khAne meM cAra guNa haiM - 1. aprAzuka jalAdika kA pInA varjane se, sarva sacita vastu kA tyAga ho jAtA hai| jahAM taka acita vastu na hove, tahAM taka mukha meM prakSepa na kare / 2. jihvA indriya jItI jAtI hai / kyoMki kitanIka vastu binA rAMdhe svAdavAlI hotI haiM, tina kA tyAga huA / 3. acita jalAdi pIne se kAmaceSTA maMda ho jAtI hai; aru cita meM aisA khaTakA harahameza rahatA hai ki, mere ."
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 jaina tatvAdarza ko kabhI sacita vastu khAne meM na A jAve / 4. jalAdika dravya acetana karane meM jo jIvahiMsA huI hai, so to karmabandhana kA kAraNa bana cUkI; paraMtu jo kSaNa kSaNa meM asaMkhyaanaMta jIvoM kI utpatti hotI thI, so to miTa gaI, tina kI hiMsA na hovegI / aru jo koI mUDhamati apanI mana:kalpanA se aisA vicAra kare ki, acitta karane meM SaTkAya ke jIvoM kI hiMsA hotI hai, aru sacica jalAdika pIne meM to eka jalAdika kI hiMsA hai; isa vAste sacita kA tyAga na karanA cAhiye; aura aisA vicAra kara sacica tyAge nahIM so mUrkha jinamata ke rahasya ko nahI jAnatA / kyoMki sacitta ke tyAgane se AtmadamanatA, autsukya nivAraNatA, viSayakaSAya kI maMdatA hotI hai / aru isameM svadayAguNa bahuta hai, yaha bhI vo nahIM jAnate / isa vAste sacita tyAgane meM bahuta lAbha hai / - -- 20 dravya niyama -- so dhAtu vA zilA, kASTha, maTTI kA pAtra pramukha tathA apanI aMgulI pramukha binA, mukha se , khAne meM jo Ave so dravya kahate haiM-" pariNAmAMtarApannaM - dravyamucyate " - tina meM khicar3I, to bahuta dravyoM se banate haiM, to hI dravya hai / tathA eka hI gehUM kI bATI pramukha hai, to bhI yaha nAmAMtara, svAdAMtara, rUpAMtara sarva -- modaka, pApar3a, bar3A pramukha bhI pariNAmAMtara se eka banI roTI, polI, gUgarI, bhinna dravya haiM; kyoMki pariNAmAMtara se dravyAMtara ho *
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 197 appama pariccheda jAte haiN| tathA kaIeka AcArya aura tare bhI dravya kA svarUpa kahate hai| parantu jo Upara likhA hai, so hI bahuta se vRddha AcAryoM ko sammata hai| isa vAste dravyoM kA parimANa kare ki Aja maiM itane dravya khaauuNgaa| 3. vigaya niyama-so vigaya daza prakAra kA hai, tina meM1. madhu, 2. mAMsa, 3. mAkhana, 4. madirA, yaha cAra to mahAvigaya hai, ina cAroM kA tyAga to bAvIsa abhakSya meM likha Aye haiM, zeSa cha vigaya rahIM; tina kA nAma kahate hai1. dUdha, 2. dahI, 3. ghRta, 4. taila, 5. gur3a, 6. sarvajAta kA pakvAnna / ina cha vigaya meM se nitya eka, do, tInAdi vigaya kA tyAga kare, aru eka eka vigaya ke pAMca pAMca nivItA bhI vigaya ke sAtha tyAganA cAhiye / jekara nivItA tyAgane kI mana meM na hove, taba pratyAkhyAna karane ke avasara meM mana meM dhAre ki mere vigaya kA tyAga haiN| parantu nivItA kA tyAga nhiiN| 1. upAnaha-jUtA pahirane kA niyama kre| pagarakhI, khar3AvAM, maujA, vUTa pramukha sarva kA niyama kare, kyoMki yaha sarva jIvahiMsA ke adhikaraNa haiN| tina meM zrAvaka ne jinapUjAdi kAraNa vinA khaDAvAM to kadApi nahIM paharanI, kyoMki ina ke heTha jo jIva A jAtA hai, vo jItA nahIM rahatA hai| aru gRhastha logoM ko jUte ke vinA saratA nahIM, isa vAste maryAdA kara leve| phira dUsare ke jUte meM paga na deve,
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatattvAdarza mUlacUka-ho jAve to AgAra / 5. taMbola-so cauthA svAdima nAmA AhAra hai, usa kA niyama kre| usa meM pAna, sopArI, lavaMga, ilAyacI, taja, dAracInI, jAtiphala, jAvatrI, pIpalAmUla, pIpara, pramukha kariyAne kI cIjeM, jina se mukha zuddha ho jAve, parantu udara bharaNa na hove, tisa ko taMbola kahate haiN| tisa kA parimANa kre| 6. vasna niyama-so puruSa ke pAMcoM aMgo ke vastroM kA veSa paharane kI saMkhyA kare ki, Aja ke dina meM mere ko itane veSa rakhane haiM, tathA itane khulle vastra or3hane haiN| tathA rAtri ko pahirane ke vastra tathA snAna samaya pahirane ke vastra kI veSa meM ginatI nhiiN| samuccaya vastra kI saMkhyA rakha leve| ajAna. pane bhela, saMmela ho jAve to AgAra / 7. phUloM ke bhoga kA niyama kare-so mastaka meM rakhane. vAle, aru gale meM pahiranevAle, tathA phUloM kI zayyA, phUloM kA takiyA, phUloM kA paMkhA,, phUloM kA caMdravA, jAlI pramukha jo jo vastu bhoga meM Ave, phUla kI char3I, seharA, kalagI, aru jo sUMghane meM Ave tina kA tola-parimANa rkhnaa| 8. vAhana kA niyama kare-so ratha, gAr3I, ghor3A, pAlakhI, UMTa, balada, nAva pramukha, jisa ke Upara baiTha ke jahAM jAnA hove, tahAM jAve / so vAhana sarva tIna tareM kA hai-1. taratA, 2. phiratA, 3. ur3atA. tina kI saMkhyA kA niyama kare ki
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama pariccheda isa tareM kI savArI meM Aja car3hanA / 9. zayana - zayyA kA niyama kare so khATa, caukI, pATa, takhata, kurasI, pAlakI, sukhAsana pramukha jitane rakhane hoveM, so mana meM dhAra leve / 10. vilepana kA niyama kare-so bhoga ke vAste kesara, caMdana, covA, atara, phulela, gulAvAdika jo vastu aMga meM lagAnI hove, tisa kA nAma mana meM dhAra leve; tathA aMgalahaNA bhI isI meM rakha lenA / isa meM itanA vizeSa hai ki, devapUjA, devadarzana, ityAdi dharma karanI karate samaya hAtha meM dhUpa, agarabattI lenI par3e, tathA apane mastaka meM tilaka karanA par3e, tisa kA zrAvaka ko niyama nahIM hai / 119 --- 11. brahmacarya kA niyama kare - so dina meM aru rAtri meM itanI bAra svastrI se maithuna sevanA, uparAMta svastrI se bhI nahIM sevanA; aru hAsya, vinoda, AliMgana, cuMbanAdika karane kA mAMgA rakkhe | ----- 12. dizA kA niyama kare - amuka dizA meM Aja maine itane kosa uparAMta nahI jaanaa| isameM Adeza, upadeza, mANasa bhejanA, ciTTI likhanI esarva niyama A gaye / jaise pAla sake, taise niyama kare / Comp 13. snAna kA niyama kare so Aja ke dina taila mardanapUrvaka tathA bina mardanapUrvaka kitanI vakta snAna karanA, so dhAra leve | isameM devapUjA ke vAste niyama se adhika snAna
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatattvAdarza karanA par3e, to vrata bhaMga nhiiN| 14. bhAta pAnI kA niyama-so cAra AhAra meM se svAdima kA to taMbola ke niyama meM parimANa rakkhA hai, zeSa tIna AhAra haiN| tina meM prathama azana--so bhAta, roTI, kacaurI, sIrA pramukha, tisa kA parimANa kare ki, Aja ke dina meM itanA sera mere ko khAnA hai, uparAMta kA tyAga hai| jahAM ghara meM bahuta parivAra hove, tisa ke vAste bahuta azanAdi karAne par3e, tisa kI jayaNA rkkhe| tathA auroM ke gharoM meM paMcAyata jIme, tahAM jAnA par3e, vahAM bahuta AdamiyoM kI rasoI banA rakkhI hai, usakA dUSaNa niyamadhArI ko nhiiN| kyoMki niyamadhArI ne to apane hI khAne kI maryAdA karI hai, parantu nyAti ke khAne kI maryAdA nahIM karI hai| isa vAste apane khAne kA parimANa kare ki, itane sera ke uparAnta maiM Aja nahIM khAUMgA / tathA dUsarA pAnI-tisake pIne kA parimANa kare ki, itane kalasoM ke uparAMta pAnI maiM ne Aja nahIM piinaa| tathA tIsarA khAdima-so miThAI athavA miSTAna-modakAdika, tinakA parimANa kare / yaha caudaha niyama haiN| ihAM adhika bhAvavAlA zrAvaka hove, so sacitAdi parimANa meM dravya kA parimANa judA judA nAma lekara rakkhe, to bahuta nirjarA hove|
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama-pariccheda 121 atha paMderA karmAdAna kA svarUpa likhate haiM / ina paMdaraha vyApAra kA zrAvaka ko niSedha hai, so karanA paMdaraha karmAdAna nahIM / kyoMki ina ke karane se bahuta pApa lagatA hai / jekara zrAvaka : kI AjIvikA na calatI hove to parimANa kara leve / so aba paMdarA karmAdAna kA nAma kahate haiM :- * 1. iMgAlakarma - so koyale banA kara becane, IMTeM banAkara vecanI; bhAMDe, khilaune banA pakA karake bece / lohAra kA karma, sonAra kA karma, baMgar3IkAra, sIsakAra, kalAla, bhaThiyArA, bhar3abhUMjA, halavAI, dhAtugAlaka, ityAdi jo vyApAra agni ke dvArA hoveM, so sarva iMgAlakarma haiM / isa meM pApa bahuta lagatA hai, aru lAbha thor3A hotA hai, isa vAste yaha karma zrAvaka na kare | 2. vanakarma - so chedyA anachedyA vana bece, bagIce ke phala patra vece, phala, phUla, kaMdamUla, tRNa, kASTha, lakar3I, vaMzAdika vece, tathA jo harI vanaspati bece / yaha sarva karma hai / 3. sAr3Ikarma -- gAr3I, bahila tathA savArI kA ratha, nAvA, jahAz2a, tathA hala, daMtALa, carakhA, ghANI kA aMga, tathA ghUMsarA, cakkI, ukhalI, mUsala pramukha banA karake vece; yaha sarva sAr3I - zakaTakarma haiM / 4. bhAr3Ikarma - gAr3A, valada, uMTa, bhaiMsa, gadhA, khaccara,
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 jainatattvAdarza ghor3A, nAva, ratha pramukha se dUsaroM kA bojha vahe-Dhove, bhAr3e se AjIvikA kre| 5. phor3Ikarma-AjIvikA ke vAste kUra, bAvar3I, tAlAva khodAve, hala calAve, patthara phoDAve, khAna khodAve, ityAdika sphoTika karma hai / ina pAMcoM kamoM meM bahuta jIvoM kI hiMsA hotI hai, isa vAste ina pAMcoM ko kukarma kahate haiN| aba pAMca kuvANijya likhate haiM: 6. prathama daMtakuvANijya-hAthI kA dAMta, ullu ke nakha, jIbha, kalejA, pakSiyoM ke roma, tathA gAya kA camara, haraNa ke sIMga, vArAsiMge ke sIga, kRmi-jisa se rezama raMgate haiM, ityAdika jo brasa jIva ke aMgopAMga becanA hai; so sarva dantakuvANijya hai / jaba ina ukta vastuoM ko lene ke vAste Agara meM jAveMge, taba bhillAdika loga tatkAla hI hAthI, gaiMDA pramukha jIvoM kI hiMsA meM pravRtta hoveMge, aura mahApApa anartha kreNge| tathA, vahAM jAne se apane pariNAma bhI malina ho jAte haiN| kadAcit lobha pIr3ita ho kara milla vyAghoM ko kahanA bhI par3e ki, hama ko moTA bhArI dAMta cAhiye, taba vo loga tatkAla hAthI ko mAra ke vaisA dAMta laaveNge| isa vAste jekara vastu lenI bhI paDe, to vyApArI ke pAsa se leve, parantu Agara meM jAkara na leve / kyoMki Agara meM jAkara eka camara leve, to eka gAya mare isa vAste vicAra karake vANijya kre|
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama pariccheda 3 7. dUsarA lAkhakuvANijya -- lohA, ghAvar3I, nIla, sajjIkhAra, sAvana, manasila, sohAgA tathA lAkha, ityAdi, ye sarva lAkhakuvANijya haiN| prathama to trasa jIvoM ke samUha hI se lAkha banatI hai, aru pIche jaba raMga kAr3hate haiM, taba tisa ko anna se sar3Ate haiM, taba trasa jIva kI utpatti hotI hai, aru mahAdurgandha yukta rudhira sarIkhA varNa dIkhAtA hai / tathA ghAvar3I meM trasa jIva upajate haiM, kuMthuye bhI bahuta hote haiM, aru yaha madirA ke aMga haiM / tathA nIla ko jaba prathama sar3Ate haiM taba trasa jIva utpanna hote haiM, pIche bhI nIla ke kuNDa meM trasa jIva bahuta utpanna hote hai, aru nIlA vastra pahirane se usa meM jUM, lIkhAdi trasa jIva utpanna hote haiM / tathA haratAla, manasila ko pIsatI vakta yatna na kare to makkhI pramukha aneka jIva mara jAte haiM / 8. tIsarA rasakuvANijya --- madirA, mAMsa, ityAdi vastu kA vyApAra mahA pAparUpa hai, tathA dUdha, dahI, ghRta, tela, gur3a, khAMDa pramukha jo DhIlI vastu hai, isakA jo vyApAra karanA so rasakuvANijya haiN| isa meM aneka jIvoM kA ghAta hotA hai / isa vAste yaha vyApAra zrAvaka na kare / 9. cauthA kezakuvANijya hai- dvipada jo manuSya, dAsa, dAsI pramukha kharIda kara becate / tathA caupada jo gAya, ghor3A, bhaiMsa pramukha kharIda ke becate / tathA pakSiyoM meM tItara, mora, totA, mainA, baTerA pramukha becate / isa vANijya meM pApa
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 jainatattvAdarza : bahuta hai, isa vAste yaha vyApAra zrAvaka na kre| : 10. pAMcamA viSakuvANijya-saMkhiyA-somala, vacchanAga, aphIma, manasila, haratAla, 'carasa, gAMjA pramukha tathA zastra-dhanuSa, talavAra, kaTArI, churI, barachI, pharasI, kuhAr3I, kuzI, kuddAla, pezakavaz2a, baMdUka, DhAla, golI, dAru, baktara, pAkhara, jilama, topa pramukha, jina ke dvArA saMgrAma karate haiM, tathA hala, mUsala, Ukhala, daMtAlI, karvata, dAtrI, golA, havAI, pakATA, kuhaka, zataghnI pramukha sarva hiMsA hI ke adhikaraNa hai| ina kA jo vyApAra karanA, so saba viSavANijya haiM / isa meM bahuta hiMsA hotI haiN| ye pAMca kutrANijya haiN| aba pAMca sAmAnya karma kahate haiM, 11. prathama yantrapIlana karma-tila, sarasoM, ikSu Adi pIlAya karake becanA, yaha sarva jIvahiMsA ke nimitta rUpa yantrapIlana karma hai| 12. dUsarA nilAMchana karma-baila, ghor3oM ko khassI karanA, ghor3e, balada, UMTa pramukha ko dAga denA, kotavAla kI naukarI, jelakhAne kA darogA, ThekA lenA, masUla inAre lenA, coroM ke gAma meM vAsa karanA, ityAdi jo nirdayapane kA kAma hai, so sarva nilAchana karma hai| / 13. tIsarA dAvAgnidAna karma-kitaneka mithyAdRSTi ajJAnI jIva dharma mAna ke bana meM Aga lagA dete haiM, vo apane mana meM jAnate haiM ki, navA ghAsa utpanna hovegA, taba gaueM
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama pariccheda careMgI, bhillAdika loga sukha se raheMge, anna kArya ajJAnapane se dharma jAna ke kre| Aga jIva mara jAte haiM, isa vAste Aga nahIM lagAnI cAhiye / bAvar3I, talAva, sarovara, ina kA jala 14. cauthA zoSaNakarma apane kheta meM deve / jaba pAnI ko bahAra kAr3he, taba lAkhoM jIva jala rahita tar3apha 2 kara mara jAte haiM, isa vAste sarva pAnI zoSaNa na karanA / [ 15. pAMcamA asatIpoSaNa karma - kutuhala ke vAste kutte, ville, hiMsaka jIvoM ko poSe / tathA duSTa bhAryA aru durAcArI putra kA moha se poSaNa kare / sAcA jhUThA jAne nahIM, jo mana meM Ave so kare, tina ko rAjI rakkhe / tathA becane ke vAste durAcArI dAsa dAsI ko podhe / so asatIkarma kahiye / tathA mAchI, kasAI, vAgurI, camAra pramukha bahu AraMbhI jIvoM ke sAtha vyApAra kare, tina ko dravya tathA kharacI pramukha deve, yaha bhI duSTa jIvoM kA poSaNa hai| jekara anukaMpA karake. zvAna - kutte pramukha kisI jIva ko puNya jAna kara deve to usakA niSedha nahIM / tathA apane mahalle meM jo jIva hoya, tisa kI khabara lenI par3e, tathA apane kuTuMba kA poSaNa karanA par3e, isa meM pUrvokta doSa nhiiN| kyoMki yaha lokanItiH rAjanIti kA rAstA hai / - 125 upajegA, ityAdi lagAne se lAkhoM, S aba isa sAtame bhogopabhoga vrata ke pAMca aticAra likhate haiM:
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 jainatatvAdarza prathama sacita AhAra aticAra-mUla mAMge meM to zrAvaka sarva sacitta kA tyAga kre| jekara nahIM kare, to parimANa kara leve / tahAM sarva sacitta ke tyAgI tathA sacitta ke parimANavAle jo anAbhogAdika se sacitta AhAra kre| tathA jala tIna ukAlI A jAne se zuddha prAzuka hotA hai, tina meM eka ukAlA, do ukAlA kA pAnI to mizra udaka kahA nAtA hai, tisa pAnI ko acitta jAna ke pIve / tathA sacitta vastu acitta hone meM dera hai, usa vastu ko acitta jAna kara khAve / to prathama aticAra lage / dUsarA sacitta prativaddhAhAra aticAra-jisa ke sacitta vastu kA niyama hai, so tatkAla khaira kI gAMTha se gUMda ukher3a ke khAve / gUMda to acitta hai, parantu sacitta ke sAtha milA huA thA, so dUSaNa lagatA hai / tathA pake hue aMba, khiranI, ra pramukha ko mukha se khAve, aru mana meM jAnatA hai ki, maiM to acitta khAtA huM, sacitta guThalI ko to gera dUMgA, isa meM kyA doSa hai ! aisA vicAra karake khAve taba dUsarA aticAra lge| tIsarA apakvauSadhimakSaNa aticAra-vinA chAnA ATA, agni saMskAra jisa ko karA nahIM, aisA kaccA ATA khAve / kyoMki zrI siddhAMta meM ATA pIse pIche vinA chAne kitane hI dina taka mizra rahatA hai, so kahate haiN| zrAvaNa aru bhAdrapada mAsa meM anachAnA ATA pIse pIche pAMca dina mizra
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama pariccheda 127 rahatA hai, Azvina aura kArtika mAsa meM cAra dina mizra rahatA hai, mAgasira aura pauSa mAsa meM tIna dina mizra rahatA hai, mAgha aru phAguNa mAsa meM pAMca prahara taka mizra rahatA hai, caitra aru vaizAkha mAsa meM cAra prahara taka mizra rahatA hai, jyeSTha aru ASAr3ha mAsa meM tIna prahara mizra rahatA hai| pIche acitta ho jAtA hai| so mizra khAve, to tIsarA aticAra lge| ___ cauthA duSpakauSadhimakSaNa aticAra-kachuka kaccA, kachuka pakkA, jaise sarva jAta ke poMkha arthAt siTTe jo makkI, javAra, bAjare, gehUM pramukha ke bIjoM se bhare hue hote haiN| ina ko agni kA saMskAra karane para kachuka kacce pakke ho jAne se acitta jAna kara khAve, to cauthA aticAra lge| pAMcamA tucchauSadhimakSaNa aticAra-tuccha nAma ihAM asAra kA hai| jisa ke khAne se tRpti na hove, tisa ke khAne meM pApa bahuta hai, jaise canA kA phUla khAve, tathA bera kI guThalI meM se girI nikAla ke khAve / tathA vAla, samA, mUMga, cavalA kI phalI khAve | isa ke khAnese prasaMga dUSaNa bhI laga jAte haiM, kyoMki koI vanaspati atikomala avasthA meM anaMtakAya bhI hotI hai, tisa ke khAne se anaMtakAya kA bratamaMga ho jAtA hai| AThame anarthadaNDaviramaNa vrata kA svarUpa likhate haiN:| 1. arthadaNDa usako kahate haiM ki, jo apane prayojana ke vAste
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 jainatatvAdarza anarthadaNDa kare / so dhana, dhAnya, kSetrAdi navavidha parigraha viramaNa vrata meM hAni vRddhi hove; taba kre| kyoMki dhana- vRddhi ke nimitta saMsArI jIva ko bahuta pApa ke kAraNa sevane par3ate haiM, satya jhUTha bole vinA rahA nahIM jAtA hai, pApa ke upakaraNa bhI melane par3ate haiN| jaba koI manasUbA karanA par3atA hai, taba aneka vikalpa rUpa-AdhyAna karanA par3atA hai| kyoMki dhanAdi kA parigraha AjIvikA ke vAste haiM / ataH dhana kI vRddhi ke vAste jo jo pApa karatA hai, so 2 sarva arthadaNDa hai / 2. jaba dhana kI hAni hotI hai, taba dhanahAni ke dUra karane vAste aneka vikalparUpa pApa karatA hai| so bhI arthadaNDa hai| kyoMki saMsAra ke sukha kA kAraNarUpa dhana vyavahAra hai / tisa vyavahAra ke vAste jo pApa karanA paDe, so arthadaNDa hai / 3. apane svajana, kuTuMba parivArAdika ke vAste avazya jo jo pApa sevanA par3e, so so saba arthadaNDa hai / 4. pAMca prakAra kI indriyoM ke bhoga ke vAste jo pApa kare, so bhI arthadaNDa hai| ina pUrvokta cAroM prayojanoM ke binA jo pApa kare, so anarthadaNDa jAnanA / tisa ke cAra bheda haiM, so kahate haiM-prathama apadhyAna anarthadaNDa, dUsarA * pApopadeza anarthadaNDa, * tIsarA hiMsapradAna anarthadaNDa, cauthA pramAdAcarita anarthadaNDa hai / ina meM se prathama jo apadhyAna anarthadaNDa hai, usake phira do bheda hai-eka ArtadhyAna, dUsarA raudradhyAna / tina meM phira AdhyAna ke cAra bheda haiN|
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama pariccheda 129 so pRthak pRthak kahate haiM / 1. aniSTArthasaMyogArttadhyAna -- indriya sukha ke vighnakArI - aise aniSTa zabdAdi ke saMyoga hone kI ciMtA kare ki, mere ko aniSTa zabda na mile / 2. cAra bheda iSTaviyogArttadhyAna - hama ko navavidha pari ArtadhyAna ke graha aru parivAra jo milA hai, isa kA viyoga mata hove; aisI ciMtA kare / athavA iSTa jo mAtA, pitA, strI, putra, mitra pramukha haiM, inake videzagamana se tathA maraNa hone se bahuta ciMtA kare, khAve pIve nahIM, viyoga ke duHkha se AtmaghAta karane kA vicAra kare, athavA sarva dina krodha hI meM rahe / tathA ghara meM yaha kupUta hai, yaha bhAI vedila hai, mere pitA kA mere Upara moha nahIM hai, yaha strI mujha ko bahuta kharAba milI hai, mere Upara dila nahIM detI hai, isa kA koI upAya hove to acchA hai / aru strI mana meM vicAre ki, mujhe saukana kharAba karatI hai, mere pati ko bhulAtI hai, kyA jAne kisI dina pati se mujhe dUra kara degI ! isa vAste isa rAMDa kA kucha upAya karanA cAhiye / tathA sevaka aisA vicAra kare ki, mere svAmI ke Age phalAnA merA duzmana gayA hai, so z2arUra merI khoTI kahegA, merI rItabhAMta ko adalabadala kara devegA, mere svAmI ko jhUTha saca kaha kara merI naukarI chur3A devegA, taba maiM kyA karUMgA ! isa kA kucha upAya karanA cAhiye / tisa ke nigraha ke vAste yantra, mantra,
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 jainatattvAdarza kAmana, mohana, vazIkaraNa kare, tisa ko jhUThA kalaMka deve, balidAna dene ke vAste trasa jIva ko mAre, yaha saba kucha apane zatru ke nigraha ke vAste kare tathA mUTha calA ke mArA caahe| parantu vo mUrkha yaha nahIM vicAratA ki-jekara tUM apane dila se saccA hai, to tujhe kyA phikara hai ! aru jahAM taka agale ke puNya kA udaya hai, tahAM taka tUM yaMtra mantra se usakA kucha bhI burA nahIM kara sakatA hai| ye sarva saMsArI jIva kI mUrkhatA hai / yaha sarva anarthadaNDa haiN| tathA prathama apanI AturatA se mana meM kuvikalpa kare ki, mere bairI ke kula meM amuka jabaradasta utpanna huA hai, so mere ko duHkha devegA / isa kI rAjadarabAra meM AbarU jAve, aru daNDa hove, to ThIka hai| tathA isakA koI chidra mile to sarakAra meM kaha kara isa ko gAma se nikalavA deuM, to ThIka hai| aisA vicAra mUDha ajJAnI karatA hai| tathA yahAM cora bahuta par3ate haiM so pakar3e jAya, phAMsI diye jAya, to bar3A acchA kAma hove / tathA amuka puruSa mere Upara ho kara calatA hai, isa harAmajAde kA kucha bandobasta karanA cAhiye, tAki phira kadApi sira na uThAve / ityAdi khoTe vikalpoM karake anarthadaNDa kare / kyoMki kisI kI citavanA se dUsaroM kA bigAr3a nahIM hotA hai| jo kucha hotA hai, so to saba puNya pApa ke adhIna hai| to phira tUM kAhe ko billIvat manoratha karatA hai ! kyoMki yaha binA prayojana ke pApa lagatA hai,
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama pariccheda 131 so anarthadaNDa hai| 3. roganidAnA-dhyAna-mere zarIra meM kisI vakta roga hotA hai, vo na hove to acchA hai| logoM ko pUche ki amuka roga kyoMkara na hove ? jaba koI kahe ki, amuka amuka abhakSya vastu khAne se nahIM hotA hai, tava abhakSya bhI khA leve / tathA jaba zarIra meM roga hove, tava bahuta hAya 2 zabda kare, bahuta Arambha kare, ghar3I ghar3I meM jyotiSI ko pUche ki merA roga kaba jAyagA ! tathA vaidya ko bAra bAra puuche| tathA mere Upara kisI ne jAdU karA hai, aisI zaMkA kare / aru roga dUra karane ke vAste kulaviruddha, dharmaviruddha AcaraNa kare, tathA abhakSya khAne meM tatpara hove / roga dUra karane ke vAste auSadhi, jar3I, bUTI, mantra, yantra, tantra sIkhe tathA sIkhe hue kisI vakta mere kAma aaveNge| 4. agrazoca nAmA AtaghyAna-anAgata kAla kI ciMtA kare ki, AvatA varSa meM yaha vivAha karUMgA tathA aisI hATa, havelI vanAUMgA ki, jisa ko dekha kara sarva loga Azcarya kreN| tathA amuka kSetra meM bagIcA lagAnA hai, jisake Age sarva bAga nikamme ho jAveM, sarva duzmanoM kI chAtI jale / tathA amuka vastu kA maiMne saudA karA hai, so vastu Age ko mahaMgI hojAve to ThIka hai, tAki mujhe bahuta naphA mila jAve / ityAdi anAgata kAla kI apekSA aneka kuvikalpa zekhacillI kI
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 jainatasvAdarza tareM ciMte isakA nAma agrazoca nAmA ArttadhyAna hai / aba raudradhyAna kA svarUpa kahate haiM / 1. hiMsAnaMda raudratrasa sthAvara jIvoM kI hiMsA karake mana meM AnaMda raudradhyAna ke mAne / tathA bahuta pApa karake suMdara hATa, havelI, cAra bheda bAga pramukha banAve / usako dekha ke sarAheM / tathA rAjAoM rAjA kA pakSI bana jaba loka prazaMsA kareM, taba mana meM sukha mAne ki, maine kaisI hikamata se banAyA hai, mere samAna akkala kisI meM bhI nahI / tathA jaba rasoI pramukha khAne kI vastu banAve, taba bahuta masAle DAle, bhakSya vastu ko abhakSya saharA banA ke khAve / tathA mAna ke udaya se aisI jamaNavArajyonAra kare ki, jisa ko sarva loka kI lar3AI suna kara khuzI mAne / eka kara mahimA kare, dUsare kI niMdA kare / ne eka talavAra se siMhAdi ko mArA hai, prazaMsA kare / tathA apane duzmana ko hove, mukha maror3e, mUMcha para hAtha phere, hAtha kahe ki, yaha harAmakhora mere puNya se khoTI citavanA karake karma bAMdhe / parantu aisA na vicAre ki dUsarA koI kisI kA mAranevAlA nahIM hai, usakI Ayu pUrI ho gaI, isa vAste mara gayA / eka dina isI tare tUM bhI mara jAyagA, jhUThA abhimAna karanA ThIka nhiiN| aisA vicAra na kare / tathA amuka yodhA gahare subhaTa ! aisI marA suna kara rAjI ghase, aru mukha se mara gayA; aisI aisI -
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama pariccheda 133 2. mRSAnaMda raudradhyAna-so jhUTha bola ke khuzI hove aru mana meM aisA ciMte ki maiM ne kaisI bAta banA ke karI, kisI ko bhI khavara na pdd'ii| maiM bar3A akalamaMda hUM, mere samAna kauna hai, mere sanmukha kauna javAva karane ko samartha hai| bolanA hai, so to karAmata hai, volanA kisI ko hI AtA hai| isa avasara meM jekara maiM na hotA, to dekhate kyA hotA / isa prakAra mana meM phUle aura apane duzmana ko saMkaTa meM gera kara mana meM AnaMda mAne aru kahe ki, dekhA, maiM ne kaisI hikamata krii| rAja daravAra meM logoM kI cugalI karake sthAnabhraSTa kare, mana meM khuzI mAne / 3. cauryAnaMda raudra-bhadraka jIvoM se kUr3akapaTa kI bAteM banA kara bahumUla kI vastu thor3e dAma meM le leve, tathA parAyA dhana lekhe se adhika leve| tathA corI karake kisI kI vahI meM adhika kamatI likha deve, aura Apa paisA khA nAve / aneka kapaTa kI kalA se seTha ko rAjI kara deve, aura pIche se vicAre ki maiM kaisA catura hUM ki, paisA bhI khAyA aru seTha ke Age saccA bhI bana gayA / tathA jaba vyApAra kare, tava khoTI-jhUThI saugaMda khAve, mIThA bola kara dUsaroM ko vizvAsa upajA kara nyUna adhika deve leve, aru mana meM rAjI hoke kahe ki. mere samAna kamAU kauna hai / tathA corI karake mana meM AnaMda mAne ki maiM ne kaisI corI karI ki, jisa kI kisI ko khabara bhI nahIM pdd'ii| tathA jhUTha khatapatra banAkara
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 jaina tattvAdarza sarakAra se phate pAve, taba mana meM bar3A AnaMdita hove ki, maiM bar3A cAlAka hUM, maiM ne hAkama ko bhI ghokhA diyA / taba 4. saMrakSaNAnaMda raudra - parigraha - dhana, dhAnya, bahuta bar3hAve; pIche aura bhI icchA kare, kuTuMba ke poSaNa ke vAste parigraha kI vRddhi kare; bahuta kubuddhi kare; jaise taise kAma ko aMgIkAra kare; lokaviruddha, rAjaviruddha, kulaviruddha, dharmaviruddhAdi kAma kI upekSA na kare | aise karate hue pUrva puNyodaya se pApa parigraha pAve, ghana bahuta ho jAve; mana meM bahuta khuzI mAne ki itanA dhana maiM ne akele ne paidA kiyA hai; aisA aura kauna hozayAra hai, jo paidA kara sake / aisA ahaMkAra kare, ahaMkAra meM mana rahe / rAta dina mana meM ciMtA rahe ki, mata kabhI merA dhana naSTa ho jAve / rAta ko pUrA sove bhI nahIM, hATa havelI ke tAle TaTolatA rahe, sage putra kA bhI vizvAsa na kre| logoM ko kubuddhi sikhAve / ye Arca aru raudra mila kara prathama apadhyAnAnarthadaNDa ke bheda haiM / so nahIM karane cAhiye / aba dUsarA pApakarmopadeza anarthadaNDa kahate haiM - hareka avasara meM ghara sambaMdhI dAkSiNya varja ke pApopadeza kare / jaise ki tumAre ghara meM bachar3e bar3e ho gaye haiM, ina ko badhiyA karake samAro, nAka meM nAtha gero / ghor3e ko cAbukasavAra ke supurda karo vo isa ko phera kara sikhAve / tathA tumAre kSetra meM sUr3a bahuta ho rahA hai, usako kATanA tathA jalAnA cAhiye /
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama pariccheda 135. ityAdi jo pApakArI kAma hai, tina kA binA prayojana ajJAnapane se upadeza kare, yaha dUsarA pApakarmopadeza anarthadaNDa hai / tIsarA hiMsrapradAna anarthadaMDa - hiMsAkArI vastu - gAr3I, hala, zatra, talavArAdi / agni, mUsala, Ukhala, dhanuSa, tarakaza, cAkU, churI, dAtrI pramukha dUsaroM ko dakSiNatA binA deve so hisapradAna anarthadaNDa hai / cauthA pramAdAcaraNa anarthadaNDa - kutUhala se gIta, nATaka, tamAzA, melA pramukha sunane dekhane jAnA; indriyoM ke viSaya kA poSaNa krnaa| yahAM kutUhala kahane se jinayAtrA, saMgha, aThAImahotsava, rathayAtrA, tIrthayAtrA, ina ke dekhane ke vAste jAve, to pramAdAcaraNa nhiiN| kiMtu ye to samyaktva puSTi ke kAraNa haiM / tathA vAtsyAyanAdikoM ke kAmazAstroM meM atyanta gRddhi - unakA vAra 2 abhyAsa karanA / tathA juA khelanA, - madya pInA, zikAra mArane jAnA / tathA jalakrIDA - talAva pramukha meM kUdanA, jala uchAlanA / tathA vRkSa kI zAkhA ke sAtha rassA bAMdha kara jhUlanA, hiMDole jhulAnA / tathA lAla, tItara, baTere, kukkar3a, mIMDhe, bhaiMseM, hAthI, bulabula, ina ko Apasa maiM lar3AnA / tathA apane zatru ke beTe - pote se vaira rakhanA, baira lenA / tathA bhaktakathA -- mAMsa, kulamASa, modaka, odanAdi bahuta acchA bhojana hai, jo khAte haiM, unako bar3A svAda AtA hai, ataH yaha hama bhI khAyeMge; ityAdi kahanA / tathA strI kathA - striyoM ke pahanane tathA rUpa aura aMgapratyaMga
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 jainatatvAdarza hAvabhAvAdi kA kathana yathA-" karNATI suratopacArakuzalA, lATI vidagdhA priye" ityAdi / tathA strI ke rUpotpAdana, kucakaThinakaraNa aura yonisaMkoca, ityAdi strI sambandhI viSayoM kA vicAra karanA strIkathA hai / tathA dezakathA jaise dakSiNa deza meM anna, pAnI aru striyoM se sambhoga karanA bahuta acchA hai, ityAdi / tathA pUrvadeza meM vicitra vastu-gur3a, khANDa, zAli, madyAdi pradhAna cIjeM hotI haiN| tathA uttara deza ke loga sUrame hai| vahAM ghor3e bar3e zIghra calanevAle aru dRr3ha hote haiN| aura gehUM pramukha dhAnya bahuta hotA hai| tathA kesara, mIThI dAkha, dADimAdi vahAM sulabha hai, ityAdi / tathA pazcima deza meM iMdriyoM ko sukhakArI sukha sparzavAle vastra hai, ityaadi| tathA rAjakathA-jaise hamArA rAjA bar3A sUramA hai, var3A dhanavAna hai, azvapati hai, ityAdi / jaise yaha cAra anukUla kathA kahI haiN| aise hI cAroM pratikUla kathA bhI jAna lenI / tathA jvarAdi roga aru mArga kA thakevAM, ina donoM ke vinA saMpUrNa rAtri so rahanA-nidrA lenI / isa pUrvokta pramAdAcaraNa ko zrAvaka varje / tathA dezavizeSa meM bhI pramAda na karanA / tathA jinamandira meM kAmaceSTA, hAMsI, lar3AI, hasanA, thUkanA, nIMda lenA, cora paradArikAdi kI khoTI kathA karanI, cAra prakAra kA AhAra khAnA, yaha cauthA anarthadaNDa hai| isa vrata ke bhI pAMca aticAra haiM, so kahate haiN|
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama pariccheda prathama kaMdarpaceSTA-mukhavikAra, bhUvikAra, netravikAra, hAtha kI saMjJA vatAve, paga ko vikAra kI ceSTA karake auroM ko hasAve / kisI ko krodha utpanna ho jAve, kucha kA kucha ho jAve, apanI laghutA hove, dharma kI nindA hove, aisI kuceSTA kare / dUsarA mukhArivacana aticAra-mukha se mukharatA kare, asaMvaddha vacana bole, jisase dUsaroM kA marma pragaTa hove, kaSTa meM gere, apanI laghutA kare, vaira vadhe, DhITha, labADa, cugalakhora, ityAdi nAma dharAve, logoM meM lajanIya hove, isI tare bahuta vAcAlapanA krnaa| tIsarA bhogopabhogAtirikta aticAra-~yahAM snAna, pAna, bhojana, candana, kuMkuma, kastUrI, vastra, AbharaNAdika apane zarIra ke bhoga se adhika karane, so anarthadaNDa hai| ihAM vRddha AcAryoM kI yaha saMpradAya hai ki, tela, Amale, dahI pramukha, jekara snAna ke vAste adhika le jAve, to laulyatA karake snAna vAste bahuta se loga tAlAva Adi meM jaayNge| tahAM pAnI ke pUre, tathA apkAya ke jIvoM kI bahuta virAdhanA hovegii| isa vAste zrAvaka ko isa prakAra se snAna na karanA caahiye| kyoMki zrAvaka ke snAna kI yaha vidhi hai-zrAvaka ko prathama to ghara meM hI snAna karanA cAhiye, tisa ke abhAva se tela, Amale, AkAdi se ghara meM hI sira ghisa karake, maila gera karake tAlAva ke kAMThe para baiTha ke
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 jainatasvAdarza aMjali se pAnI sira meM DAla karake snAna karanA / tathA jisa phUlAdika meM jIvoM kI saMsakti kA jJAna hove tina ko parihare / aise sarva jage jAna lenaa| ___cauthA kaukucya aticAra-jisa ke bolane-karane se apanI tathA auroM kI cetanA kAma krodharUpa ho jAve, tathA viraha kI bAta saMyukta kathA, dohA, sAkhI, cUta, jhUlanA, kavitta, chanda, parajarAga, loka, zRMgArarasa kI bharI huI kathA kahanI / yaha cauthA kAmamarmakathana aticAra hai| pAMcamA saMyuktAdhikaraNa aticAra-Ukhala ke sAtha bhUsala, hala ke sAtha phAlA, gAr3I se yuga, dhanuSa se tIra ityAdi / ihAM zrAvaka ne saMyukta adhikaraNa nahIM rakhanA, kyoMki saMyukta rakhane se koI le leve, to phira nA nahIM karI jAtI hai, aru jaba alaga alaga hove, taba usako sukha se uttara de skegaa| atha navame sAmAyikavata kA svarUpa likhate haiN| ina pUrvoka AThoM vratoM ko tathA AtmaguNoM ko sAmAyikavata puSTikAraka avirati kaSAya meM tAdAtmyabhAva se milI huI anAdi azuddhatA rUpa vibhAva pariNati, tisa ke abhyAsa ko miTAne ke vAste aru AtmA kA anubhava karane ke vAste tathA sahajAnaMda-svarUparasa ko pragaTa karane ke vAste yaha navamA zikSAbata hai; arthAt zuddha abhyAsarUpa navamA sAmAyika vrata likhate haiN| do ghar3I kAla
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama pariccheda 139 pramANa samatA meM rahanA, rAga dveSa rUpa hetuoM meM madhyastha rahanA, tisa ko paNDita jana sAmAyika vrata kahate haiN| 'sama' nAma hai rAgadveSa rahita pariNAma hone se jJAna darzana- cAritrarUpa mokSa mArga, tisa kA 'Aya' nAma lAbha - prazamasukharUpa; inakA jo ika bhAva so sAmAyika hai / mana, vacana aura kAya kI khoTI ceSTA - etAvatA ArttadhyAna tathA raudradhyAna tyAga ke tathA sAvadya mana, vacana, kAyA, pApa ciMtana, pApopadeza, pApa karaNarUpa varja ke zrAvaka sAmAyika kare / ihAM Avazyaka zAstra meM likhA hai ki, jaba zrAvaka sAmAyika karatA hai. taba sAdhu kI tare ho jAtA hai / isa vAste zrAvaka sAmAyika meM devasnAtra, pUjAdika na kre| kyoMki bhAvastava ke vAste hI dravyastava karanA hai, so bhAvastava sAmAyika meM prApta ho jAtA hai / isa vAste zrAvaka sAmAyika meM dravyastavarUpa jinapUjA na kare / sAmAyika karanevAlA manuSya battIsa dUSaNa varja ke sAmAyika kare, so battIsa dUSaNa meM prathama kAyA ke vArAM dUSaNa kahate haiM / 1. sAmAyika meM paga para paga car3A karake UMcA Asana ( palAMThI ) lagA kara baiThe, so prathama dUSaNa hai| kAraNa ki * sAmAiaMmi u kae samaNo iva sAvao havai jamhA / eeNa kAraNaM bahuso sAmAiyaM kubjA // [ 0 6, zrAvakatratAdhikAra ]
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 jainata svAdarza guruvinaya kI hAni kA hetu hone se yaha abhimAna kA Asana hai / isa vAste jisa baiThane se vinayaguNa rahe, aura uddhatAI na hove, tathA ajayaNA na hove, aise Asana para baiThe / 2. calAsana doSa - Asana sthira na rakkhe, vAra vAra Age pIche hilAve, capalAI kare / mukhya mArga to yaha hai ki, zrAvaka eka jage eka hI Asana para sAmAyika pUrA kare, aDigane se rahe / kadApi roga nirbalatAdi ke kAraNa se eka Asana para TikA na jAya, phiranA par3e, to upayoga saMyukta jayaNApUrvaka caravalA se jahAM tahAM pUMjanA pramArjanA karake Asana phirAve / yaha pUrvokta vidhi na kare, to dUsarA dUSaNa lage / - 1 2 3. caladRSTi doSa - sAmAyika kare pIche nAsikA Upara dRSTi rakkhe, aru mana meM zuddha upayoga rakkhe, maunapane se dhyAna kare / yadi sAmAyika meM zAstrAbhyAsa karanA hove, to yatna pUrvaka mukha ke Age mukhavastrikA dekara, dRSTi pustaka para rakha kara par3he, aru sune / tathA jaba kAyotsarga kare, taba cAra aMgula pIche paga caur3A rAkhe, aisI yoga mudrA se khar3A ho kara donoM bAhu pralaMbita kare, dRSTi nAsikA para rakkhe, athavA sajje- dahine paga ke aMgUThe para rakkhe | yaha zuddha sAmAyika karane kI vidhi hai isa vidhi ko chor3a ke capaladizA meM AMkhe phirAve, so / pane se cakitamRga kI tare cAroM tIsarA doSa hai /
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama pariccheda 4. sAvadhakriyAdoSa-kriyA to kare, parantu tisa meM kachuka sAvadha kriyA kare, athavA sAvadha kriyA kI saMjJA kare, so cauthA dop| 5. AlaMbana dopa--sAmAyika meM bhItAdika kA AlaMbana, arthAt pITha lagA kara baitthe| kyoMki vinA pUMjI bhIMta meM aneka jIva baiThe hue hote haiM, so mara jAte haiM, tathA AlaMbana se nIMda bhI A jAtI hai| 6. AkuMcana prasAraNa doSa-sAmAyika karake vinA prayojana hAtha, paga, saMkoce, laMbA kre| kyoMki sAmAyika meM to kisI moTe kAraNa ke binA hilanA nahIM, jarUrI kAma meM caravalA se pUMjana pramArjana karake hilAve / 7. Alasa dopa-sAmAyika meM Alasa se aMga moDe, aMguliyoM ke kar3Ake kAr3he, kamara vAMkI kre| aisI pramAda kI bahulatA se vrata meM anAdara hotA hai, kAyA meM arati utpanna ho jAtI hai / jaba uThe, taba Alasa mor3a kara ati azobhanika rUpa se uThe / yaha sAtamA Alasa dopa hai| 8. moTana doSa-sAmAyika meM aMgulI pramukha Ter3hI karI kar3hAkA kADhe, e paNa pramAda kI prabalatA se hotA hai| 9. mala dopa-sAmAyika le karake khAja kare / mukhyavRtti se to sAmAyika meM khAja nahIM karanI, parantu jaba lAcAra hove, taba caravalA pramukha se pUMjana pramArjana karake halave halave khAja kare, yaha zailI hai|
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 jainatattvAdarza 10. viSamAsana doSa-sAmAyika meM gale meM hAtha dekara baitthe| 11. nidrA doSa-sAmAyika meM nIMda leve / 12. zIta pramukha kI prabalatA se apane samasta aGgopAMga ko vastra se baaNke| yaha vArAM doSa kAyA se utpanna hote haiM, ina ko sAmAyika meM varne / aba vacana ke jo daza doSa haiM, so likhate haiM 1. kubola doSa--sAmAyika meM kuvacana vole| 2. sahasAtkAra doSa-sAmAyika le karake binA vicAre bole| 3. asadAropaNa doSa-sAmAyika meM dUmaroM ko khoTI mati dve| 4. nirapekSa vAkya doSa-sAmAyika meM zAstra kI apekSA vinA bole| 5. saMkSepa doSa-sAmAyika meM sUtra, pATha, saMkSepa kare, akSara pATha hI na kahe, yathArtha kahe nahIM / 6. kalaha doSa-sAmAyika meM sAdharmiyoM se kleza kre| sAmAyika meM to koI mithyAtvI gAliyAM deve, upasarga kare, kuvacana bole, to bhI tisa ke sAtha laDAI nahIM karanI cAhiye, to phira apane sAdharmI ke sAtha to vizeSa karake laDAI karanI hI nhiiN| 7. vikathA doSa-sAmAyika meM baiTha ke dezakathAdi cAra cikathA kare / sAmAyika meM to svAdhyAya aru dhyAna hI
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama pariccheda karanA caahiye| 8. hAsya doSa-sAmAyika meM dUsaroM kI haMsI kare, mazkarI kre| 9. azuddha pATha doSa-sAmAyika meM sAmAyika kA sUtrapATha zuddha na uccAre, hInAdhika uccAre, yadvA tadvA sUtra pddh'e| 10. munamuna doSa-sAmAyika meM pragaTa spaSTa akSara na uccAre, dUsaroM ko to jaisA macchara minaminATa karatA hove, aisA pATha mAlUma par3e, pada aru gAthA kA kucha ThikAnA mAlama na par3e, gar3abar3a karake utAvala se pATha pUrA kre| aba mana ke daza doSa likhate haiM: 1. aviveka doSa-sAmAyika karake sarva kriyA kare, parantu mana meM viveka nahIM, nirvivekatA se kre| mana meM aisA vicAre ki sAmAyika karane se kauna tarA hai| isa meM kyA phala hai ! ityAdi vikalpa kre| 2. yazovAMchA doSa-sAmAyika karake yazaH kIrti kI icchA kre| 3. dhanavAMchA doSa-sAmAyika karane se mujhe dhana milegaa| 1. garvadoSa-sAmAyika karake mana meM garva kare ki, mujhe loga dharmI kheNge| maiM kaise sAmAyika karatA hUM, ye mUrkha loga kyA samajhe ? . 5. bhaya doSa logoM kI niMdA se DaratA huA sAmAyika kare / kyoMki loga kaheMge ki, dekho, zrAvaka ke kula meM utpanna
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 jainatasvAdarza huA hai, bar3A puruSa kahane meM AtA hai, parantu dharmakarma kA nAma bhI nahIM jAnatA, dharma to dUra rahA, parantu hararoz2a sAmAyika bhI nahIM krtaa| aisI niMdA se DaratA huA kare / 6. nidAna doSa -- sAmAyika karake nidAna kare ki, isa sAmAyika ke phala se mujhe ghana, strI, putra, rAjya, bhoga, indra, cakravarttI kA pada mile / 7. saMzaya doSa -- kyA jAne sAmAyika kA phala hovegA ki nahIM hovegA ! jisa ko tattva kI pratIta na hove, so yaha vikalpa kare / 8. kaSAya doSa - sAmAyika meM kaSAya kare, athavA krodha meM turata sAmAyika karake baiTha jAya / sAmAyika meM to kaSAya ko tyAganA cAhiye / 9. avinaya doSa - vinayahIna sAmAyika kare / 10. abahumAna doSa -- sAmAyika bahumAna bhaktibhAva, utsAhapUrvaka na kare / yaha daza mana ke doSa kahe, aura pUrvokta bAraha kAyA ke tathA daza vacana ke milA kara battIsa dUSaNa rahita sAmAyika kare / isa sAmAyika vrata ke pAMca aticAra ttaale| so aba pAMca aticAra kahate haiM / prathama kAyaduSpraNidhAna aticAra - so zarIra ke avayava hAtha, paga pramukha binA pUMje pramArje hilAve, bhIMta se pITha lagA kara baiThe !
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama pariccheda 145 dUsarA manoduSpaNidhAna aticAra-so mana meM kunyApAra, ciMtana, krodha, lobha, droha, abhimAna, IrSyA, vyAsaMga, saMzramacitta sahita sAmAyika kre| tIsarA vacanaduSpraNidhAna aticAra-so sAmAyika meM sAvadha vacana bole, sUtrAkSara hIna par3he, sUtra kA spaSTa uccAra na kre| ___cauthA anavasthA doSarUpa aticAra-so sAmAyika vaktasara na kre| jekara kare to bhI ve maryAdA se Adara vinA utAvala se kre| pAMcamA smRtivihIna aticAra-so sAmAyika karI ki nahIM ! sAmAyika pArI ki nahIM ! aisI bhUla kare / ava dazamA dizAvakAzika vrata likhate haiM:chaThe vrata meM jo dizAoM kA parimANa karA hai, so jahAM taka jIve tahAM taka hai / usameM to kSetra dizAvakAzika bahuta chUTA rakkhA hai, tisa kA to roz2a kAma bata par3atA nahIM; isa vAste dina dina ke prati saMkSepa kre| jaise Aja ke dina daza kosa vA pandarAM kosa vA pAMca kosa, athavA nagara ke daravAje taka, kosa vA arddhakosa, bAga bagIce taka, ghara kI hada taka jAnA AnA hai, uparAMta niyama karanA; so dizAvakAzika vrata hai| e chaTe vrata kA saMkSepa rUpa hai| upalakSaNa se pAMca aNuvratAdika kA saMkSepa thor3e kAla kA, so bhI isI vrata
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 jainatattvAdarza meM jAna lenA / yaha vrata cAra mAsa, eka mAsa, vIsa dina, pAMca dina, ahorAtra, athavA eka dina, eka rAtri, tathA eka muhUrttamAtra bhI ho sakatA hai / isa kA niyama aise kare ki maiM amuka prAmAdika meM kAyA karake jAUMgA, uparAMta jAne kA niSedha hai| isa vratavAle jisa prANI ke deza paradeza kA vyApAra hove, so aise kahe ki-mujha ko kAya karake itane kSetra uparAMta jAnA nahIM / parantu dUra deza kA kAgaja pramukha likhA huA Ave, so vAMcUM, athavA koI manuSya mejanA par3e, usakA AgAra hai| paradeza kI bAta sunane kA AgAra hai / aru jisakA dUra kA vyApAra nahIM hove, so ciTThIkhatapatra bhI na vAMce, aru AdamI bhI na bheje, tathA citta kI vRtti se jekara saMkalpavikalpa na hove, to paradeza kI bAta bhI na sune| jekara nahIM rahA jAve, to AgAra rakkhe / parantu jAna karake doSa na lagAve / yaha dezAvakAzika vrata sadA savere ke vakta caudaha niyama kI yAdagIrI meM upayoga se rakkhe, aru rAtri ko judA rkkhe| yaha vrata gurumukha se jaise dhAre taise pAle, aru isa vrata ke pAMca aticAra TAle / so kahate haiM: prathama ANavaNa prayoga aticAra-niyama kI bhUmikA se bAhira kI koI vastu hove, tisakI garaja par3e, taba vicAre ki, mere to niyama kI bhUmikA se bAhira jAne kA niyama hai, parantu koI jAtA hove, to tisako kaha karake vo vastu
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama pariccheda 147 maMgavA leve, aru mana meM yaha vicAre ki, merA vrata bhI bhaMga nahI huA, aru vastu bhI AgaI, yaha prathama aticAra hai / dUsarA pesavaNa prayoga aticAra -- dUsare AdamI ke hAtha niyama se bAhiralI bhUmikA meM koI vastu meje, so dUsarA aticAra hai / tIsarA saddANuvAya aticAra - niyama kI bhUmikA se bAhira, koI AdamI jAtA hai, tisa se koI kAma hai, taba tisa ko khuMkhArAdi zabda karake bolAve, phira kahe ki, amuka vastu le AnA, taba tIsarA aticAra lage / cauthA rUpAnupAtI aticAra -- koI eka puruSa usake niyama kI bhUmikA se vAhira jAtA hai / tisa ke sAtha koI kAma hai, tatra hATa havelI para car3ha ke usako apanA rUpa dikhaave| taba vo AdamI usake pAsa Ave, pIche apane matalaba kI bAteM kare, taba cauthA aticAra lage / pAMcamA pudgalAkSepa aticAra - niyama kI bhUmikA se bAhira koI puruSa jAtA hai / tisake sAtha koI kAma haiM, taba tisako kaMkarA mAre / jaba vo dekhe, taba tisake pAsa Ave, taba usake sAtha bAtacIta kre| yaha pAMcamA aticAra hai / atha gyArahavA pauSaghopavAsa nAmA vrata likhate haiM / isa pauyear ke cAra bheda haiM, usameM prathama AhAra pauSadha hai, tisake bhI do bheda haiM, eka dezataH dUsarA sarvataH / tahAM deza se to tivi paupaghanata
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ -148 jainatasvAdarza hAra upavAsa karake pauSadha kare, athavA AcAmla karake pauSadha kare, athavA tivihAra ekAzanA karake pauSadha kare, yaha tIna prakAra se deza pauSadha hotA hai / visakI vidhi likhate haiM: pauSadha karane se pahile apane ghara meM kaha rakkhe ki, maiM Aja pauSadha karUMgA, isa vAste AcAmla athavA ekAzanA karA hai| bhojana ke avasara meM AhAra karane ko AUMgA, athavA tuma ne pauSadhazAlA meM le aanaa| pIche se pauSadha karane ko jAve / tahAM pauSadha karake devavaMdana karake, pIche caravalA, mukhavastrikA, pUMchaNA, ye tIna upakaraNa sAtha le karake cAdara or3ha karake sAdhu kI tare upayoga saMyukta mArga meM yatna se cala kara bhojana ke sthAna meM jA karake, iriyAvahiyA paDikkame - gamanAgamana kI AlocanA kare / pIche pUMchaNA ke Upara baiTha ke AhAra karane kA bhAjana pratilekha ke, pIche apane lene yogya AhAra leve / sAdhu kI tare rasagRddhi se rahita AhAra kare / mukha se AhAra ko acchA burA na kahe / AhAra kI jUTha gere nahIM, kintu AhAra kare pIche uSNa jala se AhAra kA baratana dho kara pI jAve / baratana zuddha karake, sukhA karake upayoga saMyukta pauSadhazAlA meM Ave / pUrvasthAna meM jA kara baiThe, parantu mArga meM jAte Ate kisI ke sAtha bAta na kare / isa rIta se svasthAnaka meM Ave / iriyAvahI paDikkama ke, caityavaMdana karake dharmakriyA meM pravartte, tathA -
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama pariccheda AhAra apanA koI sambandhI athavA sevaka le Ave, to bhI pUrvokta rIti se AhAra karake baratana pIche de deve| pIche dharmakriyA meM pravatte / tisako deza se pauSadha kahate haiM / vathA jo cauvihAra karake pauSadha kare, so sarva se pauSadha khiye| / dUsarA zarIrasatkAra pauSadha-sarvathA zarIra kA satkArasnAna, dhovana, dhAvana, tailamardana, vastrAbharaNAdi zRMgAra pramukha koI bhI zuzrUSA na kre| sAdhu kI tare aparikarmita zarIra rhe| tisako sarvathA zarIrasatkAra pauSadha kahate haiN| tathA pauSadha meM hAtha, paga pramukha kI zuzrUSA karanI, tisakA AgAra rakkhe, usako dezasatkAra pauSadha kahate haiN| tIsarA abrahmapauSadha-trikaraNa zuddha brahmacarya vrata pAle, vo sarvathA brahmacarya paupadha hai; aru mana, vacana, dRSTi pramukha kA AgAra rkkhe| athavA parimANa rakkhe, so deza se brahmacarya pauSadha hai| __cauthA sarvathA sAvadha vyApAra kA tyAga-sarva se avyApAra pauSadha hai / aru jo ekAdi vyApAra kA AgAra rakkhe, so deza se avyApAra pauSadha jAnanA / evaM cAra prakAra ke pauSadha ke do do meda hai| so prathama jaba Agama vyavahArI guru hote the, aru zrAvaka bhI zuddha upayogavAle hote the| tava jo jo pratijJA lete the, so so pratijJA akhaNDita taisI hI pAlate the, bhUlate nahIM the, aru ..
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 jainatasvAdarza nyUnAdhika bhI nahIM karate the / aura guru bhI atizaya jJAna pauSadha kA Adeza ke prabhAva se yogyatA jAna kara deza, sarva dete the / tathA zrAvaka kadAcit bhUla bhI jAte the, to bhI kAla meM to aise lete the / parantu isa prabhAva se jar3abuddhi tatkAla prAyazcitta le upayogI jIva haiM nahI, duSamakAla ke jIva bahuta haiM / isa vAste pUrvAcAryo ne upakAra ke vAste AhArapauSadha to donoM karane, aru zeSa tIna pauSadha jItavyavahAra ke anusAra niSedha kara diye haiM / yahI pravRtti vartta - mAna saMgha meM pracalita hai / pauSadha zrAvaka ko jarUra karanA cAhiye, kAraNa ki karmarUpa bhAvaroga kI yaha auSadhi haiM, tAte jaba parvadina Ave, taba z2arUra pauSadha kare / isa ke pAMca aticAra TAle, so kahate haiM: prathama appaDilehiya duppaDilehiya sijjAsaMthAraka aticAra -- jisa sthAna meM pauSadha saMsthAraka karA hai, tisa bhUmi kI tathA saMthArA kI paDilehaNA na kare. etAvatA saMthAre kI jagA acchI tare nigAha karake netroM se dekhe nahIM aru kadApi dekhe, to bhI pramAda ke udaya se kucha dekhI kucha na dekhI jaisI kare / dUsarA appamajjiya duSpamajjiya sijjAsaMthAraka aticAra - saMthArA ko rajoharaNAdi karake pUMje nahIM, kadApi pUMje, to bhI yathArtha na pUMje, gar3abar3a kara dekhe, jIvarakSA na kare, to dUsarA aticAra lage /
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama pariccheda 151 tIsarA appaDilehiya duppaDilehiya uccArapAsavaNa bhUmi aticAra - so laghuzaMkA, bar3IzaMkA, pariThavane kI bhUmi kA netroM se avalokana na kare, aru avalokana kare, to bhI alasupalasu karake kAma calAve, jIvayatnA binA kare pariThave to tIsarA aticAra lage / duppamajjiya uccArapAsavaNabhUmi bhUmikA ko uccArapUMje, to bhI yadvA appamajjiya cauthA aticAra - so jahAM mUtra, viSThA kare, usa prasravaNa karane se pahile pUMje nahIM, jekara tadvA pUMje, parantu yatna se na pUMje / posaha vihivivarIe pAMcamA - aticAra so pauSadha kare; jaise ki prabhAta meM kSudhA lage, taba pAraNe kI ciMtA athavA amuka vastu kA AhAra karanA hai, tahAM jAnA par3egA, meM amuka rasoI karUMgA / tathA amuka kArya amuka para tagAdA karUMgA / tathA prabhAta meM pauSadha pAra ke acchI tareM tela mardana karAUMgA, acche garama pAnI se snAna karUMgA, tathA amuka pozAka paharUMgA, strI ke sAtha bhoga karUMgA, ityAdi sAvadya ciMtanA kare / tathA saMdhyA samaya meM pauSadha ke maMDala zodhana na kare, sarva rAtri sotA rahe, vikathA kare / pauSadha ke aThAraha dUSaNa haiM, so vajeM nahIM / so aThAraha dUSaNa likhate haiM: 1 1. vinA pose vAle kA lAyA huA jala pIve / 2. pauSadha
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 jainatasvAdarza ke vAste sarasa AhAra kre| 3. pauSadha ke pauSadha ke doSa agale dina vividha prakAra kA saMyoga milAya ke AhAra kare / 4. pauSadha ke nimitta athavA pauSadha ke agale dina meM vibhUSA kare / 5. pauSadha ke vAste vastra dhovAve / 6. pauSadha ke vAste AmaraNa ghar3A kara pahire / strI bhI natha, kaMkaNAdi sohAga ke ciha varja ke dUsarA navA gahanA ghar3A ke phire| 7. pauSadha ke vAste vastra raMgA kara pahire / 8. pauSadha meM zarIra kI maila utAre / 9. pauSadha meM vinA kAla nidrA kre| 10. pauSadha meM strIkathA kare-strI ko bhalI burI kahe / 11. pauSadha meM AhArakathA kare-bhojana ko acchA burA khe| 12. pauSadha meM rAjakathA kare-yuddha kI bAta sune, vA kahe / 13. pauSadha meM dezakathA kare-acchA burA deza kahe / 14. pauSadhameM laghuzaMkA aru bar3IzaMkA bhUmikA pUMje vinA kare / 15. pauSadha meM dUsaroM kI niMdA kare / 16. pauSadha meM strI, pitA, mAtA, putra, bhAI pramukha se vArtAlApa kare / 17. pauSadha meM cora kI kathA kare / 18. pauSadhameM strI ke aMgopAMga, stana, jaghanAdi ko dekhe, yaha aThAraha dUSaNa pauSadha meM vajeM, to zuddha pauSadha jaannaa| anyathA pAMcamA aticAra lge| atha bArahavAM atithisaMvibhAgavrata likhate haiN| atithi
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama pariccheda 153 usako kahate haiM ki, jisane laukika parvoatiyisavimAga tsavAdi tithiyoM ko tyAga diyA hai, so bata atithi hai| jaise pAhuNA vinA tithi AtA hai, etAvatA tithi dekha ke nahIM AtA hai| aise hI jo sAdhu anaciMtyA hI A jAve, so atithi jAnanA / aise madhukara vRttivAle se jo vibhAga kare, etA. vatA zuddha vyavahAra nyAyopArjita dhana karake apane udara pUraNe yogya jo rasoI karI hai, uttama kula AcArapUrvaka pUrvakarma pazcAtkarmAdi doSa rahita, aisA zuddha nirdoSa AhAra bhaktipUrvaka jo deve, so atithisaMvibhAga vrata hai| tahAM prathama dAna denevAle meM pAMca guNa hoveM, to vo dAtA zuddha hotA hai, so pAMca guNa likhate hai: 1. jainamArgI dAtA ko, zuddha pAtra kI prApti pA karake, apane ghara meM muni kA darzana mAtra hone se, aMtaraMga meM bahuta dina kI cAhanA ke ullAsa se AnaMda ke AMsu AveM, jaise apanA pyArA, ati hitakArI vallabha vichar3a ke paradeza meM gayA hai, usako mana se kabhI visAratA nahIM, milA hI cAhatA hai, usa mitra ke akasmAt milane se AnaMda AMsu AveM, taise muni ko ghara meM AyA dekha ke AnaMda AMsu lAve / aru mana meM vicAre ki merA bar3A bhAgya hai ki, aisA muni mere ghara meM AyA hai| aru maiM kaisA hUM ! anAdi kA bhUlA, dravya saMbala rahita, daridra pIr3ita, jJAna zocana rahita, aMdhabhAva karI
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 jainatattvAdarza pIr3ita, apAra saMsAracakra meM bhaTakatA huA, bahuta akathanIya duHkha saMyukta dekha kara, mere para dayAhaSTi karake prathama mere ko jJAnAMjana zalAkA se jJAna rUpa-dekhanevAlA netra khola dInA, aru tIna tatva-sevA rUpa vyApAra sikhalAyA, tathA mujha ko ratnatrayIrUpa pUMjI-rAsa de kara merA anAdi daridra dUra karA, mujhe bhale AdamiyoM kI ginatI meM karA / aise guru munirAja, vinA garaja ke, paropakArI mere gharAMgana meM Aye / aisI puSTa bhAvanA-prazasta rAga bhAva ke ullAsa se AnaMda ke AMsu Ave; yaha dAtA kA prathama guNa hai| 2. jaise saMsAra meM jIva ko atyaMta iSTa vastu ke saMyoga se romAvalI khar3I hotI hai, taise bar3I bhakti ke prabhAva se muni ko dekha ke romAvalI vikasvara hove, hRdaya meM harSa samAve nhiiN| yaha dUsarA guNa hai| 3. muni ko dekha ke vahumAna kare, jaise kisI garIba ke ghara meM rAjA Apa cala kara Ave, taba vo garIba gRhastha jaisA rAjA kA Adara kare, aru mana meM vicAre ki, mahArAja mere ghara meM Aye haiM, to maiM acchI vastu ina ko bheTa karUM to ThIka hai, kyoMki rAjA kA AnA vAraMvAra mere ghara meM kahAM hai ? aisA vicAra ke jaise vastu bheTa kare, vaise zrAvaka bhI sAdhu ko ghara meM AyA dekha ke bahuta mAna kare aru mana meM aisA vicAre ki, yaha aisA niHspRhiyoM meM ziromaNi, jagahu~ghu,
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama pariccheda 155 jagat hitakArI, jagadvatsala, niSkAmI, AtmAnaMdI, karuNAsAgara, saMsArajaladhi uddharaNa, paropakAra karanI meM catura, krodhAdi kapAya nivAraka, sva aura para kA tAraka, aisA munirAja, mere ghara meM cala kara AyA, isa se merA aho bhAgya hai ! aisA jAna kara saMbhrama saMyukta sanmukha jAve, trikaraNa zuddha pariNAma se kahe ki, he svAmI ! dInadayAla ! padhAro, mere gRhAMgana ko pavitra karo, aise bahumAna de kara ghara meM padharAve / mana meM vicAre ki, merA bar3A puNyodaya hai ki, sAdhu AhAra pAnI kA anugraha karate haiN| kyoMki sAdhu ke AhAra lene meM bar3I vidhi hai / sAdhu zuddha bhAta pAnI jAne, to leve, isa vAste mata mere se koI doSa upaje aisA vicAra kara trikaraNa zuddha, bahumAnapUrvaka upayoga saMyukta, vidhipUrvaka AhAra lAve, aru madhura svara se vinati kare ki he svAmI ! yaha zuddha AhAra hai, isa vAste sevaka para parama kRpA karake, pAtra pasAra ke merA nistAra karo, aise vacana bolatA huA AhAra deve / muni bhI usa AhAra ko yogya jAna kara le leve, aru zrAvaka bhI jitanI dAna dene yogya vastu hai, usa sarva kI nimaMtraNA kare | isa vidhi se dAna dekara hAtha jor3a ke pRthvI para mastaka lagA kara namaskAra kre| pIche mIThe vacanoM se vinati kare. ki, he kRpAnidhAna ! sevaka para bar3I kRpA karI, Aja merA ghara pavitra huA, kyoMki puNyodaya vinA muni kA yoga kahAM
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatattvAdarza hotA hai| phira bhI he svAmI ! kRpA karake azana, pAna, khAdima, svAdima, auSadha, vastra, pAna, zayyA, saMstArakAdi se prayojana hove, taba avazya sevaka para anugraha karake padhAranA / Apa to munirAja, guNavAna, beparavAha ho, Apako kisI bAta kI kamI nahIM, kisI ke sAtha pratibandha nahIM, pavana kI tare pratibandha se rahita ho, to bhI mere Upara jarUra kRpA karanI, ese mukha se kahatA huA apane ghara kI sImA taka pahuMcAve / yaha tIsarA guNa hai| 4. tahAM se vandanA karake pIche A kara bhojana kare, paraMtu mana meM AnaMda samAve nhiiN| vicAre ki, merA bar3A bhAgyodaya huA, Aja koI bhalI bAta hogI, kyoMki Aja muni, niHspRhI, sahaja udAsI, strasukhavilAsI ko maiMne vinati karI, AhAra diyA, aru AhAra dete vIca meM koI vighna nahIM huA, isa vAste merA bar3A bhAgya hai, kyA phira bhI kabhI aise muni kA yoga milegA ! aisI anumodanA vAravAra kare / yaha cautha guNa hai| 5. jaise koI maMdabhAgyavAna vyApAra karate hue thor3A thor3A kamAtA hai, tisa ko kisI dina koI saude meM lAkha rupaye kI prApti ho jAve, taba vo kaisA AnaMdita hote hai| aru phira usa vyApAra kI kitanI cAhanA rakhatA hai| isa se bhI adhika sAdhu ko dAna dene kI cAhanA zrAvaka rkkhe| yaha
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama pariccheda 157 pAMcamA guNa hai| ina pAMca guNayukta zuddha dAna deve, to atithisaMvibhAga vrata hove| isa vrata ke pAMca aticAra vaneM, so likhate haiM: prathama sacittanikSepa aticAra-so sacitta-sajIva pRthvI, jala, kumbha, cUlhA, indhanAdikoM ke Upara na dene kI buddhi se AhAra ko rakha chodd'e| aru mana meM aisA vicAre ki, e AhAra sAdhu to nahIM levegA, parantu nimantraNA karane se merA atithisaMvibhAga vrata pala jaavegaa| __ dUsarA sacittapIhaNa aticAra-so sacitta karake Dhaka chor3e / sUraNakaMda, patra, puSpa, phalAdi karake, na dene kI buddhi se Dhaka chodd'e| tIsarA kAlAtikrama aticAra-so sAdhuoM ke mikSA kA kAla laMgha karake athavA bhikSA ke kAla se pahile athavA sAdhu AhAra kara cuke, taba AhAra kI nimantraNA kare / cauthA paravyapadezamatsara aticAra-so jaba sAdhu mAMge taba krodha kare / tathA vastu pAsa meM hai, to bhI mAMgane para na deve, athavA isa kaMgAla ne aisA dAna diyA, to maiM kyA isa se hIna hUM jo na deU ! isa bhAvanA se deve / pAMcamA-gur3a, khaNDa pramukha apanI vastu hai, so na dene kI buddhi se auroM kI khe|
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 jainatattvAdarza ___yaha samyaktra pUrvaka bAraha vratarUpa gRhasthadharma kA svarUpa dharmaratna prakaraNa tathA yogazAstrAdi granthoM se saMkSepa meM likhA hai| jekara vizeSa dekhanA hove, to dharmaralazAstravRtti tathA yogazAstra dekha lenaa| iti zrI tapAgacchIya muni zrIvuddhivijaya zipya muni mAnaMdavijaya-AtmArAmaviracite jainatatvAdarza aSTamaH paricchedaH saMpUrNaH // RE VX
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ navama pariccheda navama pariccheda isa pariccheda meM zrAvaka ke che kRtyoM [dinakRtya, rAtrikRtya, parvakRtya, cAturmAsikakRtya, saMvatsarakRtya, zrAvakadinakRtya janmakRtya, yaha cha prakAra ke kRraya haiN|] meM se prathama dinakRtya vidhi, zrAddhavidhi grantha tathA zrAvakakaumudI zAstra ke anusAra likhate haiN| prathama to zrAvaka ko nidrA thor3I lenI cAhiye / jaba ___ eka prahara rAtri zeSa rahe, taba nidrA chor3a ke jAgane kI vidhi uThanA cAhiye / jekara kisI ko bahuta nIMda AtI hove, taba jaghanya caudame brAhma muhUrta meM to z2arUra uThanA caahiye| kyoMki savere uThane se isa loka aru paraloka ke aneka kArya siddha hote haiN| usa avasara meM vuddhi TikI huI aru nirmala hotI hai| pUrvApara kA acchI tare se vicAra kara sakatA hai| tathA granthakAra aise bhI kahate haiM ki, jisa ke nitya sote hue ke sUrya uga jAve, tisakI Ayu nalpa hotI hai, isa vAste brAhma muhUrta meM avazya uThanA cAhiye / jaba sotA uThe, taba mana meM vicAre ki-maiM zrAvaka hUM, apane ghara meM tathA paraghara meM, ina donoM meM se kahAM soyA thA ! tathA heThale makAna meM soyA thA ki cobAre pramukha meM soyA thA ! dinameM soyA thA ki rAtri ko soyA thA ! ityAdi vicAra karate bhI jekara nidrA kA vega na miTe to nAka
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 jainatavAdarza aru mukha kA ucchavAsa roke, usase nidrA tatkAla dUra ho jAtI hai| pIche daravAjA acchI tare se dekha ke laghuzaMkAdi kre| tathA rAtri meM kisI ko kucha kahanA par3e, taba manda svara se kahe, UMce svara se na khe| kyoMki rAtri meM UMcA zabda karane se chapakalI pramukha hiMsaka jIva jAga jAte haiM, phira vo makkhI Adika jIvoM kI hiMsA karate haiN| tathA kasAI jAga jAve to gau, bakarI, bher3a pramukha ko mArane ke vAste calA jAve / tathA mAchI jAla le kara machalI mArane ko calA jaave| tathA bAvarI, aheDI, khUna karanevAlA, madirA banAnevAlA, parastrIgamana karanevAlA, taskara, luTerA, dhobI, ghADI, kumbhAra aru juArI pramukha aneka hiMsaka jIva jAga kara aneka tareM ke pApa karane meM pravRtta ho jAte haiN| rAtri meM UMce zabda se bolanevAloM ko yaha sarva pApa lage, isa vAste rAtri meM UMce zabda se na bolanA caahiye| jaba sabera ke vakta nidrA bhaMga hove, taba tatvoM ke jAnane vAle zrAvaka ko tattvoM kA vicAra karanA zubhAzubha tattva cAhiye / so tatva pAMca haiM, tisa kA nAma aura svara kahate hai-1. pRthvI, 2. jala, 3. agni, 4. vAyu, 5, AkAza / nidrA-cheda ke samaya meM jekara pRthvI, tatva aru jala tatva vahe, taba to zubha hai, aru jekara agni, vAyu tathA AkAza tatva vahe, to duHkhadAyaka hai| zukla pakSa kI paDavA ke dina jekara vAmI nAsikA kA svara
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ navama pariccheda 161 cale, to paMdarA dina taka AnaMda Arogya rahe, aru kRSNa pakSa kI ekama ke dina jekara dakSiNa nAsikA kA svara vahe, to paMdarA dina taka sukha Ananda rhe| isa se viparyaya ho, to viparyaya phala hove | aise hI krama se paMdarAM kI par3avA ke dina se svara cale to zubha hai, taka vAma svara cale to svara cale to zubha hai, candrasvara meM sUrya uge zubha hai| tathA sUryanAr3I meM asta hove, to bhI zubha hai maMgala, guru, aru zani, ina cAra vAroM meM dakSiNa svara meM to zubha hai; aru soma, budha tathA dina sote, uThate candrasvara - vAmasvara tathA zukla pakSa ke prathama tIna dina bAmI nAsikA savere uThate vahe, to zubha hai, agale tIna dina dakSiNa svara cale to zubha hai, phira agale tIna dina vAma svara cale to zubha hai, dina taka jAna lenA / aru kRSNa pakSa le kara jekara tIna dina taka dakSiNa agale cauthe dina se le kara tIna dina zubha hai, phira agale tIna dina dakSiNa aise paMdarAM dina taka jAna lenA / tathA aru sUryasvara meM sUrya asta hove to sUrya udaya hove aru candranAr3I meM / kisI zAstra ke mata meM ravi, sUryanAr3I dina ugate cale, zukra, ina tInoM vAroM ke cale, to zubha hai; viparyaya cale, to azubha hai| tathA kisI ke mata meM saMkrAMti ke krama se sUrya, candranAr3I vahe to zubha hai / jaise meSa saMkrAMti ke dina sUryasvara cale, aru vRSasaMkrAMti ke dina candranAr3I cale, to zubha jAnanI,
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 jainatattvAdarza ityAdi / tathA kisI ke mata meM candramA rAzi palaTe tisa krama karake ar3hAI ghar3I taka eka nAr3I vahatI hai, ityAdi / parantu jainAcArya zrI hemacandrAdikoM kA to prathama jo likhA hai, so mata hai| chattIsa guru akSaroM ke uccAraNa karane meM jitanA kAla lagatA hai, utanA kAla vAyunAr3I ko dUsarI nAr3I meM saMcAra karate lagatA hai| __aba pAMca tatvoM kI pahicAna kahate haiN| nAsikA kI pavana jekara UMcI jAve, tava to agni tatva haiN| jekara nIcI jAve to jala tatva hai| tirachI jAve to vAyutattva, jekara nAsikA se nikala ke sIdhI, tirachI jAve to pRthvI tattva hai| jekara nAsikA ke donoM puToM ke andara vahe, bAhara nahIM nikale to AkAza tattva jAnanA / pahile pavana tatva vahatA hai, pIche agni tattva vahatA hai, pIche jala tatva vahatA hai, pIche pRthvI tattva vahatA hai, pIche AkAza tattva vahatA hai, inakA krama sadA yahI hai| donoM hI nAr3iyoM meM pAMcoM tatva vahate haiN| usameM pRthvI tatva pacAsa pala pramANa vahatA hai, jala tattva cAlIsa pala pramANa vahatA hai, agnitattva tIsa pala pramANa vahatA hai| vAyutattva tIsa pala pramANa vahatA hai, AkAza tattva daza pala pramANa vahatA hai| pRthvI aru jalatattva meM zAMti kArya karanA / agni, vAyu, tathA AkAza, ina tIna tatva meM dIptimAn aru sthirakArya karanA, taba phalonati zubha hote hai| tathA jIvane.kA prazna
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ 163 navama pariccheda pUchanA, jaya prazna, lAbha prazna, dhana utpanna karane kA prazna, varSane kA prazna, putra hone kA prazna, megha yuddha kA prazna, jAne Ane kA prazna; itane prazna jekara pRthvI aru jala tatva meM kare, to zubha hove / jekara agnitattva aru vAyu tattvake vahate hue ye prazna kare, to zubha nahIM / pRthvI tattva meM prazna kare to kArya kI siddhi sthirapane hove aru jala tattva meM zIghra kArya hove | jaba pahala pahile jinapUjA kare, tathA dhana kamAne ke vAste jAve / pANigrahaNa - vivAha kI velA, gar3ha lene kI velA, nadI utarane kI velA tathA jo gayA hai so AvegA ki nahIM ! aise prazna karatI velA / jIvana ke prazna meM tathA ghara, kSetrAdi letI belA, kariyAnA lete becate, varSa ke prazna meM, naukarI karane kI velA, khetI karane ke vakta, zatru ke jItane meM, vidyArambha meM, rAjyAbhiSeka meM, ityAdi vahe, to kalyANakArI hai / zubha kArya meM caMdranADI prazna ke samaya kArya ke Arambha meM pUrNa vAmI nADI praveza karatI hove, to nizcaya kArya kI siddhi jAnanI isa meM saMdeha nahI / tathA kaida se kaba chUTegA ? rogI kaba acchA hovegA ! aru jo apane sthAna se bhraSTa huA hai, tisake prazna meM tathA yuddha karane ke prazna meM, barI ko milatI vakta, akasmAt bhaya huA, snAna karane lage, bhojana pAnI pIne lage, sone lage, gaI vastu ke khoja karane meM, maithuna karane lage, vivAda karane meM, kaSTa meM, itane kAryoM meM sUryanAr3I zubha hai /
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 jainatattvAdarza koI eka AcArya aise bhI kahate haiM ki, vidyArambha meM, dIkSA meM, zAstrAbhyAsa meM, vivAda meM, rAjA ke dekhane meM, mantra yantra ke sAdhane meM sUryanAr3I zuma hai| athavA jo caMdrAdi svara nirantara calatA hove, to tisa pAse kA paga uThA ke prathama cale to kAryasiddhi hove / ____ pApI jIvoM ke zatruoM ke cora pramukha jo kleza ke karanevAle haiM, tina ke sanmukha jo nAsikA banda hove, so pAsA ina ke sAmane kre| jo sukha lAma jayArthI hai, usa meM praveza karatA huA pUrA svara, vAmA paga zukla pakSa meM, aru, jamaNA paga kRSNa pakSa meM zayyA se uThate hue dharatI para rakkhe / isa vidhi se zrAvaka nIMda tyaage| aru zrAvaka atyanta bahumAnapUrvaka maMgala ke vAste paMca parameSThI namaskAra mantra kA smaraNa kare, namaskAra mantra zayyA meM baiThA huA to mana meM paMcaparameSThI aura japavidhi namaskAramantra kA smaraNa kare, vacana se uccA raNa na kre| jekara mukha se uccAraNa kare, to .zayyA. chor3a kara dharatI para baiTha kara namaskAramantra ko pddh'e| aise namaskAra mantra kA hRdaya meM smaraNa karatA huA zayyA se. uThe, pavitra bhUmi ke Upara baiThe, tathA pUrva athavA uttara dizA kI ora mukha karake khar3A raha kara citta kI ekAgratA ke vAste kamalabaMdha kara japAdi se namaskAra mantra pddh'e| tahAM ATha pAMkhar3I ke kamala kI kalpanA karake usa
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ navama pariccheda kI karNikA meM arihaMta pada ko sthApana kare, pUrva pAMkhaDI meM siddha, dakSiNa pAMkhaDI meM AcArya, pazcima pAMkhaDI meM upAdhyAya, uttara pAMkhaDI meM sAdhu pada ko sthApana kare / aru bAkI cUlikA ke jo cAra pada haiM, so anukrama se agnyAdi cAroM konoM meM sthApana kare / uktaM cASTamaprakAze yogazAstre zrIhemacandrasUribhiH aSTapatre sitAMmoje, kaNikAyAM kRtasthitim / Aya saptAkSaraM maMtraM, pavitraM ciMtayettataH // 1 // siddhAdikacatuSkaM ca, dipatreSu yathAkramam / culApAdacatuSkaM ca, vidikpatreSu ciMtayet // 2 // trizuddhyA ciMtayaMstasya, zatamaSTottaraM muniH / / bhuJjAno'pi labhetaiva, caturthatapasaH phalam / / 3 / / [lo0 34, 35, 36] hAtha ke Avarta se paJca maGgala mantra kA jo nitya smaraNa kare, usako pizAcAdika nahIM chalate haiN| bandhanAdi kaSTa meM viparIta zaGkhAvarcakAdi se akSaroM karake athavA viparIta padoM karake jo paJcamaGgala maMtra kA lakSAdi jApa kare, to zIghra klezAdikoM kA nAza hove / jekara hAtha para jApa na kara sake to sUta kI, rana kI, rudrAkSAdi kI mAlA para jApa kare / mAlAvAlA hAtha, hRdaya ke sAmane rakkhe, zarIra se tathA lA 20
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 jaina tatvAdarza zarIra ke vastroM se tathA bhUmikA se mAlA na lagane denI / aMgUThe ke Upara mAlA rakha karake tarjanI aMgulI se nakha binA lagAye manakA phere aura meru ullaMghana na kare / zAstrakAra likhate haiM ki, jo aMgulI ke agra se jApa kare, aru jo meru ullaMgha ke jApa kare, tathA jo bikhare hue cita se jApa kare, yaha tInoM jApa thor3A phala dete haiM / jApa karane - vAlA bahutoM se ekalA acchA, zabda karake jApa karane se mauna karake kare, so acchA hai / jekara japa karate thaka jAve, to dhyAna kare, dhyAna karane se thaka jAye, to japa kare; donoM se thaka jAve, to stotra par3he / P zrIpAdalipta AcAryakRta pratiSThAkalpapaddhati meM likhA hai ki, jApa tIna tare kA hai-- eka mAnasa, dUsarA upAMzu, tIsarA bhASya / ina tIna meM mAnasa usako kahate haiM ki jo mana kI vicAraNA se hove, svasaMvedya hove / aru upAMzu usako kahate haiM ki jo dUsarA to na sune, parantu antarjalpa rUpa hove / tathA jo dUsaroM ko sunAI deve, so bhASya / yaha tInoM krama karake uttama, madhyama, aru adhama jAna lene | usameM mAnasa se zAMti hotI hai, etAvatA zAMti ke vAste mAnasa jApa karanA aru, puSTi ke vAste upAMzu jApa karanA, tathA AkarSaNAdika meM bhASya jApa karanA / namaskAra mantra ke pAMca pada, navapada, athavA anAnupUrvI ko citta kI ekAgratA ke vAste guNe / tathA isa
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ navama pariccheda 167 navakAra mantra kA eka akSara athavA eka pada bhI jape, to bhI jApa ho sakatA hai yogazAstra ke aSTamaprakAza meM kahA hai ki, paJcaparameSThI maMtra ke " arihaMta siddha Ayariya uvajjhAya sAhu " ina solAM akSara kA jApa kare, tathA " arihaMta siddha " ina SaD varNa kA jApa kare, tathA " arihaMta " ina cAra akSara kA jApa kare, tathA AkAra jo varNa hai, so bhI mantra hai; isa ke jApa se svarga mokSa kA phala hotA hai / vyavahAra phala aise jAnanA ki, SaD varNa kA jApa tIna sau vAra kare, tathA cAra varNa kA jApa cAra sau bAra kare, aru solAM do sau vAra kare; to eka upavAsa kA phala akAra ko dhyAve, akSara kA jApa hotA hai / tathA varNa ko mukha - kamala meM nAbhi kamala meM sthira mastaka - kamala meM dhyAve, tathA AkAra ko ghyAve / hRdaya - kamala meM sthita ukAra ko dhyAve, tathA sAkAra ko kaNTha- piMjara meM dhyAve / yaha sarva kalyANakArI jApa hai / " yaha pAMca vIja haiM / ina pAMcoM vIjoM kA " asi Au sA oMkAra banatA hai / aru si "C taba to tathA aura vIja mantroM kA bhI jApa kare, jaise namaH siddhebhyaH " jekara isa loka ke phala kI oMkAra pUrvaka par3hanA cAhiye, aru mokSa rahita paDhanA caahiye| isa jApAdi ke hotA hai / yataH icchA hove, vAste jape, to oMkAra karane se bahuta phala Y
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina tattvAdarza pUjAkoTisamaM stotraM, stotrakoTisamo japaH / japakoTisamaM dhyAnaM, dhyAnakoTisamo layaH // [ upa0 ta0, ta0 3, zlo0 16 ] dhyAna kI siddhi ke vAste zrIjina- janma - dIkSAdi kalyANaka bhUmirUpa tIrtha meM jAve, athavA aura koI vivikta sthAna hove, tahAM dhyAna kare / dhyAna kA svarUpa dekhanA hove, to Avazyaka sUtrAMtargata dhyAnazataka meM dekha lenA / namaskAra mantra kA jo jApa hai, so isa loka tathA paraloka meM bahuta guNakArI hai / mahAnizItha meM kahA hai: - 168 nAsei cora sAvaya visahara jala jalaNa baMdhaNa bhayAI / ciMtito rakkhasa raNa rAya bhayAI bhAveNa || artha: - cora, siMha, sarpa, pAnI, agni, baMdhana, saMgrAma, rAjabhaya, itane bhaya paJcaparameSThI mantra ke smaraNa se naSTa ho jAte haiM / parantu ekAgratA bhAva se jape, to yaha phala hotA hai / paJcaparameSThI mantra sarva jage par3hanA cAhiye, namaskAra mantra kA eka akSara jape, to sAta sAgaropama kA karA huA pApa naSTa hotA hai / jekara saMpUrNa paJcaparameSThI mantra ko jape, to pAMca sau sAgara kA karA huA pApa naSTa ho jAtA hai / tathA jo puruSa eka lakSa vAra paJcaparameSThI mantra kA jApa kare aru tisa kI vidhi se pUjA kare, to tIrthaMkaranAmakarma gotra kA
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ navama pariccheda baMdha kare, isa bAta meM saMdeha nahIM / tathA jo jIva ATha kor3I, aTha lAkha, ATha haz2Ara, ATha sau, ATha vAra; isa paMcaparameSThI mantra kA jApa kare vo jIva tIsare bhava meM siddha ho jAtA hai| isa vAste sote, uThate prathama namaskAra mantra kA.smaraNa karanA / tisake pIche dharmajAgaraNA krnii|| yathA-mai kauna hUM, kyA merI jAti hai, kyA merA kula hai, kauna merA iSTa deva hai, kauna merA guru hai, dharmajAgaraNA kyA merA dharma hai, kyA mere abhigraha haiM, kyA merI avasthA hai, kyA maine sukRtAdi karA hai, kyA maiMne duSkRtAdi nahIM karA hai, kyA maiM karane samartha hUM, kyA maiM nahIM kara sakatA hUM, mujha ko koI dekhatA hai ki nahIM, apanI bhUla ko AtmA jAnatA hai, phira kyoM nahIM chor3atA, tathA Aja kaunasI tithi hai, kyA ahaMta kA kalyANaka dina hai, Aja merA kyA kRtya hai, mai kisa deza meM tathA kisa kAla meM hUM! savere uTha ke ese smaraNa karane se jIva sAvadhAna ho jAtA hai / jo viruddha kRtya hai| unakA parihAra karatA hai tathA apane niyama kA nirvAha aru navIna guNa kI prApti hotI hai / isI dharmajAgaraNA se pratibuddha hokara AnaMda, kAmadevAdi zrAvakoM ne pratimAdi vizeSa dharmakaranI kA anuSThAna kiyA hai / . tisa pIche jo zrAvaka pratikramaNa karanevAlA hove, to pratikramaNa kare / aru jo pratikramaNa na kare, svapnavicAra so mI rAgAdimaya kusvapna pradveSAdimaya aniSTa phala kA sUcaka, tisake dUra karane
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatatvAdarza ke vAste, tathA svapna meM strI se prasaMgAdi karane ke khoTe svapna kA upalaMbha humA hove, taba eka sau ATha ucyAsa pramANa kAyotsarga kare, anyathA sau ucchAsa pramANa kAyotsarga kare / cAra logassa kA kAussagga kare / yaha kathana vyavahAra bhASya meM hai / tathA *vivekavilAsAdi granthoM meM to aise likhA hai ki, svapna dekhane ke pIche phira nahIM sonA, aru svapna ko dina meM sadguru ke Age kahanA, jekara khoTA svama Ave to phira sonA ThIka hai, kisI ke Age kahanA na caahiye| tathA samadhAtuvAlA, prazAMtacittavAlA, dharmI aura nIrogI, jiteMdriya, ina ko jo zubhAzubha svama Ave, so satya hI hotA hai / svama jo AtA hai, so nava kAraNoM se AtA hai| so nava kAraNa kahate haiN| 1. anubhava karI huI vastu kA svapna AtA hai, 2. sunI huI bAta kA, 3. dekhA huA, 4, prakRti-bAta, pitta aru kapha ke vikAra se, 5. ciMtita vastu kA, 6. sahaja svabhAva se, 7. devatA ke upadeza se, 8. puNya ke prabhAva se, 9. pApa * susvapna prekSya na svapyaM, kathyamahi ca sadguro / duHsvanaM punarAlokya, kAryaH prokaviparyayaH // ' samadhAtoH prazAntasya, dhArmikasyApi nIrujaH / syAtAM puMso mitAkSasya, svapnI satyau zubhAzubhau / [1 ullAsa lI. 14, 15]
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ navama pariccheda ke prabhAva se / ina meM Adi ke cha kAraNoM se jo svama Ave, so nirarthaka hai, aru agale tIna kAraNoM se jo svapna Ake to satya hotA hai| ___rAtri ke pahile pahara meM svapna Ave, to eka varSa meM phala deve, aru dUsare pahara meM svapna Ave, to cha mahIne meM phala deve, tIsare paharameM svapna Ave, vo tIsare mahine meM phala deve, cauthe pahara meM svapna Ave, to eka mAsa meM phala deve, savero do ghar3I rAtri meM svapna Ave, to dasa dina meM phala deve, sUryodaya meM svapna Ave, to tatkAla phala deve|| 1. jo svapna meM bahuta Ala jaMjAla dekhe, 2. jo rogodaya se svapna Ave, tathA 3. jo malamUtra kI vAdhA se svapna Ave, yaha tInoM svapna nirarthaka haiN| jekara pahile azuma svapna Ave, aru pIche se zubha svapna Ave, to zubha phala deve / tathA pahile zubha svapna Ave, pIche azuma Ave, to azubha phala deve / jekara khoTA svapna Ave, to zAMti arthAt devapUjA dAnAdi karanA / tathA svapnaciMtAmaNi nAmaka grantha meM bhI likhA hai ki, aniSTa svapna dekha kara so jAve, aru kisI ko kahe nahI; to phira vo svapna, phala nahIM detA hai| sote uTha kara jinezvaradeva kI pratimA ko namaskAra karake jinezvara kA dhyAna kare, stuti kare, smaraNa kare, paMcaparameSThI mantra par3he to khoTA svapna vitatha ho jAtA hai| aru jo puruSa deva, guru kI pUjA karate haiM, tathA nijazakti ke anusAra
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 jainatattvAdarza tapa karate haiM, nirantara dharma ke rAgI haiM, tinoM ko khoTA svapna bhI acchA phala detA hai / tathA jo puruSa, devaguru kA smaraNa karake aru zatrujaya, sametazikhara pramukha zubha tIrthoM kA nAma, tathA gautamasvAmI, sudharmasvAmI pramukha AcAryoM kA nAma smaraNa karake sove, usako kadApi khoTA svapna nahIM hotA hai| thUkanA hove, to rAkha meM thUkanA cAhiye, zarIra ko dRDha kara ke vAste hAthoM karake vajrIkaraNa kare, agnitattva, aru pavanatatva, jaba vahatA hove, taba ghApa karake AkaMTha-kaMTha tAI dUdha piive| kaIeka AcArya kahate haiM ki ATha pasalI pAnI kI pIve, isa kA nAma vajrIkaraNa hai / tathA savere uTha kara mAtA, pitA, pitAmaha, bar3A bhAI pramukha ko namaskAra kare, to tIrthayAtrA ke samAna phala hotA hai| isa vAste yaha pratidina karanI cAhiye / tathA jisane vRddhoM kI sevA nahIM karI hai, usako dharma kI prApti nahIM hotI hai| vRddha usako kahate haiM ki jo zIla meM, santoSa meM, tathA jJAna, dhyAnAdika meM bar3e hoveM / tinakI sevA avazya karanI cAhiye / tathA jisane rAjA kI sevA nahIM karI hai, aru jisane utpanna hote hue apane zatru ko banda nahIM karA, tisa puruSa se dharma artha aru sukha dUra hai|
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ navama pariccheda 173 zrAvaka ko savere uTha karake caudaha niyamoM ko dhAraNa karanA caahiye| tina kA svarUpa Upara likha vratamaMga kA vicAra Aye haiN| tathA vivekI puruSa prathama samyaktva pUrvaka dvAdaza vrata, vidhipUrvaka guru ke mukha se dhAraNa kare / aru virati jo palatI hai, so abhyAsa se palatI hai| isa vAste dharma kA abhyAsa karanA caahiye| binA abhyAsa ke koI kriyA bhI acchI tare nahIM karI jAtI hai / dhyAna maunAdi sarva abhyAsa karane se duHsAdhya nhiiN| jo jIva isa janma meM acchA vA burA jaisA abhyAsa karatA hai, soI prAyaH agale janma meM pAtA hai| tathA paMcamI, aSTamI, caturdazI Adi ke dina meM tapa Adi niyama jo jo dharmI puruSane aMgIkAra kiyA hai, usa meM tithyaMtara kI prAMtyAdi karake jo sacitta jalAdi pAna, taMvola-bhakSaNa, kitanAka bhojana bhI kara liyA hai, pIche se jJAna huA ki Aja to tapa kA dina thA ! tava jo kucha mukha meM hove, usako rAkhAdika meM gera deve, aura prAzuka pAnI se mukhazuddhi kara tapa kare hue kI tare rahe, to niyama, bhaMga nahIM hotA hai| arU nekara saMpUrNa bhojana karA pIche jAna par3e ki Aja tapa kA dina hai, tava agale dina daMDa ke nimitta vaha tapa kare / samApti hone para porisI, ekAzanAdi tapa adhika kare / aru jekara tapa kA dina jAna kara eka dAnA mI khAve, to vratamaMga ho jAtA hai| jo vrata kA maMga jAna karake karanA hai, 'so nara
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 jainatatvAdarza kAdika kA hetu hai| tathA jekara tapa kare pIche gAr3hA mAMdA ho jAve, athavA mUtAdi doSa se paravaza ho jAve, athavA sAdika kATe, aisI asamAdhi meM tapa karane meM samartha na hove, to bhI cAra AgAra uccAraNa karane se vratabhaMga nahIM hotA hai| aise sarva niyamoM meM jAna lenA / uktaM caH vayabhaMge gurudoso, thovassavi pAlaNA guNakarI ya / guru lAghavaM ca neyaM, dhammammi ao a AgArA // [paMcAzaka 5-65] artha-vrata bhaMga karane se mahA dUSaNa hotA hai, aru jo pAlana kare, to thor3A vrata bhI guNakArI hai, isa vAste guru laghu jAna kara hI dharma meM bhagavAn ne AgAra kahe haiN| aba niyama grahaNa karane kI rIti kahate haiM / prathama to mithyAtva tyAgane yogya hai| tisa pIche nitya yathAzakti eka, do, tIna vAra jinapUjA, jinadarzana, sampUrNa devavaMdana, caityavaMdana kare / aise hI guru kA yoga mile to dIrgha athavA laghu vaMdana kare / jekara guru hAz2ira na hove, taba dharmAcArya kA nAma leke vaMdanA kre| tathA nitya varSA Rtu meM-caumAse meM pAMca parva ke dina aSTaprakarI pUjA kre| jahAM laga jIve, vahAM laga navA anna, navA phala, pakvAnnAdika deva ko caDhAye vinA khAve nhiiN| nitya naivedha, sopArI, badAmAdi deva ke Age cddh'aave| tathA tIna caumAse-saMvatsarI, dIvAlI pramukha
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ navama pariccheda 3 175 meM cAvaloM ke aSTa maMgala bhara ke Dhove / nitya athavA parva ke dina tathA varSa meM khAdima, svAdima Adi sarva vastu deva, guru ko de kara bhojana kare / pratimAsa, prativarSa, mahAdhvajAdi ko utsava ADaMbara se car3hAve / snAtramahotsava aSTottarI pUjA, rAtrijAgaraNa kare / nitya caumAse Adika meM kitanIka vAra jinamandira, dharmazAlA pramArjana kare, deharA samarAve, pauSadhazAlA lIpe / prativarSa pratimAsa jinamandira meM aMgalahanA tathA dIpaka ke vAste pUnI deve, dIve ke vAste tela deve, candanakhaNDAdi mandira meM deve / pauSadhazAlA meM mukhabakhikA, japamAlA pUMchanA, caravalA, kitaneka vastra, sUta, kaMbalI, UnAdi deve| varSa meM zrAvakoM ke baiThane ke vAste kitaneka pATa, caukI pramukha deve / jekara nirdhana hove, to bhI varSa dina pIche sUta DorA, aTTI pramukha de kara saMghapUjA kre| kitaneka sAdharmiyoM ko zakti ke anusAra bhojana de ke sAdharmivAtsalyAdi kare / dararoja kitaneka kAyotsarga kare / svAdhyAya kare / nitya jaghanya namaskAra sahita pratyAkhyAna kare / rAtri meM divasacarama pratyAkhyAna kare, donoM vakta pratikramaNa kare / yaha karanI prathama kara leve, to pIche se bArAM vrata svIkAra kare / tina vratoM meM sAtame vrata meM saciva, acita aru mizra vastu kA svarUpa acchI tareM jAnanA cAhiye / jaise prAyaH sarva dhAnya, anna, aru dhaniyA, jIrA, ajavA
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatasvAdarza dAtana, tathA pAnI meM yana, sauMpha, sobhA, rAI, khasakhasa pramukha citta aura sarva kaNa, sarva patra, sarva hare phala, tathA acitta vastu lUNa, khArI, khAraka arthAt chuhAre, raktalAla raMga kA seMghA lUNa, khAna kA sauMcala lUNa, khArA, maTTI, kharI, hiramacI, harI ityAdi, ye sarva vyavahAra se sacitta-sajIva haiM / bhiMjoye hue cane, gehUM Adi anna, tathA cane, tuara pramukha kI dAla, jisa meM nakkU raha gayA mizra haiM / tathA pahile lUNa lagAye vinA, agni kI bASpAdi diye binA aura tapta bAlu - reta ke gere vinA cane, gehUM, juvArAdi mUMje, tathA khArAdi diye binA masale huye tila, holAM, UMbiyAM, siTTe, pahuMka, ISat sekI phalI; miraca, rAI, hIMga pramukha karake vadhAre cirmaTAdi phala tathA jisake andara bIja sacita haiM, aise pake huye sarva phala; yaha tilavaTa - tilakUTa jisa dina kare usa dina mUMga, ur3ada, hove, ye sarva saba mizra haiM / tathA mizra hai / aru to eka muhUrca dezoM meM bahuta jekara tiloM meM anna - roTI pramukha gerake kUTe, pIche acitta hove / tathA dakSiNa mAlavAdi gur3a prakSepa karane se usI dina acita ho jAte haiM / tathA vRkSa se tatkAla kA ukhar3A huA gUMda, lAkha, chillaka, tatkAla kA phor3A huA nAriyala tathA niMbU, dADima, anAra, aMba, nIMba, Ikha, ina kA tatkAla kA kAr3hA huA rasa, tathA tatkAla kA kAr3hA huA tilAdi kA tela, tatkAla kA bhAMgyA huA bIja, 176
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ navama pariccheda 177 tathA kATe hue lara, siMghAr3e, sopArI Adi, tathA bIja rahita kiyA huA pakka phala kharabUjAdi, gAr3ha mardana se kaNarahita kiyA huA jIrAdi, ye sarva aMtarmuharta laga mitra haiN| pIche prAzuka kA vyavahAra hai| tathA aura bhI prabala agni ke yoga vinA prAzuka kare hue aMtarmuhUrta taka mizra haiM, pIche prAzuka kA vyavahAra hai| tathA aprAzuka pAnI, kaccA phala, kaccA anna, inako lekara bahuta mardana bhI kareM, to bhI lavaNa agnyAdika prabala zastra binA ye prAzuka nahIM hote haiN| kyoMki zrIpaJcamAMga bhagavatI sUtra ke unnIsame zataka ke tIsare uddeza meM likhA hai ki, vajramayI zilA para vajramayI lor3hA se Amale pramANa pRthvIkAya lekara ikkIsa bAra pIse, taba kitaneka pRthvI ke jIvoM ko loDhe kA sparza bhI nahIM huA hai. aisI una nIvoM kI sUkSmakAyA hai| tathA sau yojana se uparAMta Aye hue harar3AM, khAraka, kisamisa, lAla drAkSA, mevA, khajUra, kAlI miraca, pIpara, jAyaphala, badAma, akharoTa, nyojA, jaragojA, pistA, sItalacInI, sphaTika samAna ujjvala saMghAlaNa, sajjI, bhaTThI meM pakAyA huA lUNa, vanAvaTa kA khAra, kuMbhAra kI kamAI huI maTTI, ilAyacI, lavaMga, jAvatrI, sUkhI motha, kokaNa deza pramukha ke kele, kadalIphala, ubAle hue saMghAr3e, sopArI-ina sarva kA prAzuka vyavahAra hai / sAdhu bhI kAraNa paDe to le leve| yaha bAta kalpabhASya meM bhI likhI hai| yathA
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 jainatasvAdarza joyaNasayaM tu gaMtuM, aNahAreNa tu maMDasaMkaMtI | vAyAgaNidhUmeNa ya, vidvatthaM hoi loNAI || inameM se haraDa, pIpala pramukha to AcIrNa haiM, isa vAste lete haiM, aru kharjUra, drAkSa pramukha anAcIrNa haiM / tathA utpalakamala, padmakamala, dhUpa meM rakkhe hue eka pahara ke abhyaMtara hI acita ho jAte haiM / tathA mogare ke phUla, juhi ke phUla, yaha dhUpa meM bahuta cira bhI par3e raheM, to bhI acitta nahIM hote haiM / tathA magadaMti kA puSpa arthAt mogare ke phUla pAnI meM gere raheM, to eka pahara ke andara hI acitta ho jAte haiM / tathA utpala - nIlakamala aru padmakamala, ye donoM gere rakhane se bahuta kAla meM acita nahIM hote haiM yonikatvAt " / tathA patroM phUloM kA, jina amI taka guThalI banI nahIM hai, harita vanaspati kA, ina saba kA jAve, taba ye jIva rahita hue jAnane / yaha kathana zrIkalpabhASyavRtti meM hai pAnI meM / " zIta kA, phaloM meM tina kA tathA bathuA pramukha vRnta - DaNDI hI kumalAya / tathA zrIpaJcamAMga ke chuTTe zataka ke pAMcame uddeza meM sacivAcita vastu kA svarUpa aisA likhA sacittAcitta kI hai - zAli, trIhi, gehUM, java, javajava; ye kAlamaryAdA pAMca dhAnya kI jAti koThAra meM, tathA Theke pAle meM tathA maMcA, mAlA, koThAra vizeSoM meM -
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ navama pariccheda 179 mukha DhAMka ke rakkhe, lIpA hove, tathA cAroM tarpha se lIpA hove, Upara koI aura DhakanA diyA hove, mudrita, lAMchita karake rakkhe, to kitane kAla tAI jIvayoni rahe! aisA prazna pUchane se bhagavAn kahate haiM ki, he gautama ! jaghanya to antarmuhUrNa rahe, aru utkRSTa to tIna varSa rahe, phira acitta ho jaave| tathA maTara, masUra, tila, mUMga, ur3ada, vAla, kulathI, cavalA, tuara, gola caNe, ityAdi dhAnya sarva Uparavat jAnanA / anavaraM utkRSTa se pAMca varSa uparAMta acitta hote haiN| tathA alasI, kusume kI karaDa, kodu, kaMgunI, caTarI, rAla, koraDsaka, saNa, sarasoM, mUlI ke vIja, ityAdi dhAnya bhI Uparavat , navaraM utkRSTa se sAta varSa uparAMta acitta ho jAte haiN| tathA karpAsa ke vinaule, utkRSTa tIna varSa se uparAMta acitta-jIva rahita ho jAte haiN| yaha kathana bhI kalpamANyavRtti meM hai| tathA binA chanA ATA zrAvaNa bhAdoM ke mahIne meM pAMca dina taka mizra rahatA hai, pIche acitta hotA hai| Asoja, kArtika mAsa meM cAra dina taka mizra rahatA hai, pIche acitta ho jAtA hai| magasira, pauSa mAsa meM tIna dina mizra rahatA hai, pIche acitta hotA hai| mAgha, phAlguna mAsa meM pAMca pahara mitra rahatA hai / caitra, vaizAkha mAsa meM cAra pahara mizra rahatA hai| tathA jyeSTha ASAr3ha meM tIna pahara mizra rahatA hai, uparAMta acitta * vizeSa-arthAt prathama se isa meM itanA vizeSa hai /
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 jainatattvAdarza ho jAtA hai| jekara tatkAla chAna leve, taba antarmuharta laga mizra rahe, pIche acitta hove / ziSya prazna karatA hai ki, pIsA huA ATA kitane dina kA acittabhojI zrAvaka ko khAnA cAhiye ? uttara-siddhAMta meM hama ne ATe kI maryAdA kA niyama nahIM dekhA hai, parantu buddhimAn navA, jIrNa anna, tathA sarasa nIrasa kSetra, tathA varSA, zIta, uSNAdi Rtu, tina meM tisa ATe kA pandarA dina mAsAdi kAla meM varNa, gandha, rasa, spahadi bigar3A dekhe, tathA surasalI pramukha jIva par3A dekhe, taba na khAve, jekara khAve, to jIvahiMsA aru rogotpatti kA kAraNa hai| tathA miThAI kI maryAdA, aru vidala kA niSedha, Upara sAtame vrata meM likha Aye haiM, vahAM se jAna lenaa| tathA dahI meM solAM pahara uparAMta jIva utpanna hote haiN| tathA vivekI jIva ko baigana, TIbaru, jAmana, bilba, pIlaM, pakka karamada, pakA gUMdA, lasUr3A, peMcu, madhuka-mahuvA, mora, vAlola, baDe bora, jhAr3I ke bora, kaccA kauThaphala, khasakhasa, tila, ityAdi na khAne caahiye| inameM trasa jIva hote haiN| tathA jo phala rakta-lAlaraMga dekhane meM burA lage, paka, gola, kakor3A, phaNasa, kaTela pramukha bhI burI bhAvanA ke hetu hone se na khAne caahiye| tathA jo phala jisa deza meM khAnA viruddha hove, jaise kar3avA tUMbA, kUSmAMDa arthAt kohaDA-halavA kadu, so bhI na khAnA
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ navama pariccheda 181 caahiye| aru abhakSya, anantakAya, kaMdamUla, parapara ke acitta kare, rAMdhe huye bhI na khAne cAhiyeM; kyoMki eka to niHzUkatA aru dUsarI rasalaMpaTatA tathA vRddhayAdi doSa kA prasaMga hotA hai, isa vAste na khAnA caahiye| tathA ukAlA huA selarA, rAMdhA huA Adi kaMda, sUraNa, vaiga. nAdi, yadyapi acita hai, to bhI zrAvaka, prasaMga dUSaNa tyAgane ke vAste na khAve / tathA mUlI to paMcAMga hI khAne yogya nahI, niSiddhatvAt '-niSiddha hone se / tathA soMTha, haladI, nAma aru svAda ke meda hone se abhakSya nahIM haiM / tathA upNa jala, tIna ubAle A jAyeM, taba acita hotA hai, yaha kathana piMDaniyukti meM hai| cAvaloM ke dhovana kA pAnI jaba nitara ke nirmala ho jAve, taba acitta hotA hai / tathA upNa jala kI maryAdA pravacanasAroddhArAdi granthoM meM aise likhI hai-tridaNDoddhRta uSNa jala, uSNakAla ke cAroM mAsa meM pAca pahara acitta rahatA hai| yaha cUrahe se utAre pIche kI maryAdA hai| tathA varSA ke cAroM mAsa meM tIna pahara acitta aru zIta kAla ke cAroM mAsa meM cAra pahara acitta rahatA hai| pIche sacitta hotA hai / jekara glAna, bAla, vRddhAdi sAdhu ke vAste maryAdA uparAMta rakhanA hove, taba kSArAdi vastu kA prakSepa karake rkhnaa| phira sacitta nahIM hotA hai| yaha kathana pravacanasAroddhAra ke 136 dvAra meM hai| tathA kokaDa moTha, mUMga aru haraDAdika kI mIjI-miTaka yaha yadyapi acetana haiM,
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 jainatatvAdarza to bhI yoni rakhane ke vAste tathA niHzUkatAdi ke parihAra ke vAste dAMtoM se tor3anA-mAMganA na cAhiye / ityAdi sacitta vastu kA svarUpa jAna kara sAtamA vrata aMgIkAra karanA caahiye| zrAvaka ko prathama to niravadya-dUSaNa rahita AhAra khAnA ___caahiye| aise na kara sake to sarva sacitta pratyAkhyAna khAne kA tyAga kare / aise bhI na kara sake to vidhi bAvIsa abhakSya aru battIsa anaMtakAya to avazyameva tyAgane cAhiye, tathA caudaha niyama dhArane caahiye| aise sotA uTha kara yathAzakti niyama grahaNa kre| pIche yathAzakti pratyAkhyAna kare / namaskAra sahita pauruSyAdi pratyAkhyAna kAla jo hai, so jekara sUrya ugane se pahile uccAraNa kariye, taba to zuddha hai, anyathA zuddha nahIM / aru zeSa pratyAkhyAna sUryodaya se pIche bhI ho sakate haiN| tathA yaha namaskAra sahita pratyAkhyAna jekara sUryodaya se pahile uccAraNa karA huA hove, taba tisako pUrva hone se tisake bIca hI pauruSI sAr3hapauruNyAdi kAla pratyAkhyAna ho sakatA hai| jekara namaskAra sahita sUryodaya se pahile uccAraNa na kariye, taba to koI bhI kAla pratyAkhyAna karanA zuddha nhiiN| aru jekara prathama namaskArAdi pratyAkhyAna muSTisahitAdi kare, taba sarva kAla pratyAkhyAna kare, to zuddha hai|
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ navama pariccheda 92 tathA rAtri meM cauvihAra kare aru dina meM ekAsanA kare, pIche graMthi sahita pratyAkhyAna kare, taba tisako pratimAsa unatIsa upavAsa kA phala hotA hai| do vAra bhojana ukta rIti se kare, to aThAvIsa upavAsa kA phala hotA hai / kyoMki do ghar3I kA kAla bhojana karate lagatA hai, zeSa kAla tapa meM vyatIta huA / yaha kathana padmacaritra meM hai / pratyAkhyAna upayogapUrvaka pUrA ho jAve taba pAre / 1 cAra prakAra ke AhAra kA vibhAga aise hai| eka to anna, pakkAnna, maNDaka, sattU Adi jo kSudhA dUra karane ko samartha hove, so prathama azana nAmaka AhAra hai / dUsarA chAcha kA pAnI, tathA uSNa jalAdi, yaha sarva pAnaka nAmaka AhAra hai / tIsarA phala, phUla, ikSurasa pahuMka, sUkhaDI Adika, yaha sarva khAdima nAmaka AhAra hai / cauthA sUMTha, haraDe, pippalI, kAlI miraca, jIrA, ajamaka, jAyaphala, jAvatrI, aselaka, katthA, khairavar3I, madhuyaSTi-mulaThI, taja, tamAlapatra, elAyacI, kuTha, viDaMga, biDalavaNa, ajamoda, kulaMjaNa, pippalAmUla, kabAbacInI, kacUra, mustA, karpUra, sauMcala, harar3a, baher3A, baMbUla, dhava, khadira, kheja kI chAla, pAna, saupArI, hiMgulATaka, hiMgu, traivIsao paMcala, puSkaramUla, javAsAmUla, bAbacI, tulasI, kapUrikaMdAdika jIrA; yaha sarva bhASya aru pravacanasAroddhArAdika graMtho ke lekha se svAdima nAmaka AhAra cAra prakAra kA AhAra
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 684 jainatattvAdarza hai| aru kalpa vRtti meM inako khAdima likhA hai| koI eka ajavAyana ko bhI khAdima kahate haiN| yaha matAMtara hai| yaha sarva svAdima nAmaka AhAra hai| tathA elAyacI, karpUrAdi vAsita jala dvividha AhAra pratyAkhyAna meM pInA kalpatA hai| tathA vesaNa, sauMka, soya, koThavar3I, AmalAgAMTha, aMca kI guThalI, niMbU ke patra pramukha khAdima hone se dvividha AhAra pratyAkhyAna meM nahIM kalpate hai| trividha AhAra pratyAkhyAna meM to jala hI pInA kalpatA hai / tisameM bhI phUMkArA huA pAnI, sAkara, kapUra, elAyacI, katthA, khadira, cUrNaka, selaka, pAr3alAdi vAsita jala, jekara nitAra aru chAna ke leve to kalpe, anyathA nhiiN| tathA zAstroM meM madhu, gur3a, sAkara, khAMDa Adi bhI svAdima kahe haiM / aru drAkSA, zarkarAdi, jala, takra-chAchAdi ko pAnaka kahA hai| to bhI dvividha AhAra pratyAkhyAna meM nahIM kalpate hai / nAgapurIya gaccha pratyAkhyAnabhAjya meM kahA hai daskhA pANAIyaM, pANaM taha sAimaM guDAIyaM / paDhiyaM suyaMmi tahavi hu, tito jaNagaMti naayri|| strI ke sAtha bhoga karane se cauvihAra bhaMga nahIM hotA hai, parantu vAlaka tathA strI ke hoTha mula meM lekara carvaNa kare, to bhA hove| aru dvividha AhAra pratyAkhyAna meM yaha bhI kare to bhaMga nahIM hotA / pratyAkhyAna jo hai so kavala AhAra
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ kA hai, parantu roma karane se bhaMga nahIM navama pariccheda 185 AhAra kA nahIM hai / isa vAste lepAdi tathA nimnalikhita itanI vastu kisI AhAra meM bhI nahIM haiM- paMcAMga nIMva, gomUtra, giloya, kaDu, cirAyatA, ativiSa, kuDe kI chAla, cIDa, caMdana, rAkha, haridrA, rohaNI, UpaloTa, vaca, triphalA, vavUla kI chilaka, ghamAsA, nAhi, asagaMdha, raMgaNI, eluvA, gugala, haraDAM, dAla, karpAsa kI jar3a, verI, kandherI, karIra, inakI jar3a, puMADa, voDhathohara, AchI, maMjITha, voDa, bIjakASTha, kuAra, citraka, kuMdaru pramukha jo vastu khAne meM aniSTa lage, vo sarva anAhAra hai / yaha anAhAra vastu rogAdi kaSTa meM cauvihAra pratyAkhyAna meM bhI khA leve, to bhaMga nahIM / isa taraha AhAra ke bheda jAna ke pratyAkhyAna kare / pIche malotsarga, daMtadhAvana, jihvAlekhana, kuralA karanA, yaha sarva deza snAna karake pavitra hove, yaha malotsargavivi kahanA anuvAda rUpa hai / kyoMki yaha pUrvoka karma savere uTha ke prAyaH sarva gRhastha karate haiM / isa meM zAstropadeza kI apekSA nahIM, svataH hI siddha hai / parantu inakI vidhi zAstra kahatA hai / usameM prathama malotsarga kI vidhi yaha hai ki, malotsarga maunase karanA cAhie, aura nirdUpaNa - yogya sthAna meM kare / yataH
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 jaina tattvA darza sUtrotsarga malotsarga, maithunaM snAnabhojane / saMdhyAdikarma pUjA ca kuryAjApaM ca maunavAn // arthaH- mUtanA, dizA phiranA, maithuna karanA, snAna, bhojana, saMdhyAdi karma, pUjA, jApa, yaha sarva maunapane karane / tathA donoM saMdhyA vastra pahira ke kare / tathA dina meM uttara ke sammukha ho karake, aru rAtri ko dakSiNa dizA ke sanmukha ho karake laghuzaMkA uccAra kare / tathA sarva nakSatroM kA teja sUrya karake jaba bhraSTa ho jAve, nahAM taka sUrya kA AdhA mAMDalA uge, tahAM taka savere kI saMdhyA karanI / tathA sUrya AghA asta hove, usake pIche do tIna nakSatra jahAM taka najara na par3e, tahAM taka sAyaMkAla kahate haiN| tathA rAkha kA Dhera, govara kA Dhera, gau ke baiThane ke sthAna meM, sarpa kI baMvI para tathA jahAM bahuta loga purISotsargaM karate hoveM, tathA uttama vRkSa ke heTha, raste ke vRkSa ke heTha, raste meM, sUrya ke sanmukha, pAnI kI jagaha meM, masAnoM meM, nadI ke kAMThe para, tathA jisa jagaha ko strI pUjatI hove, ityAdi sthAnoM meM malotsarga na kare / parantu jahAM baiThane se koI mArapITa na kare, pakar3a ke na le jAve, dharma kI niMdA na hove, tathA jahAM baiThane se gire, phisale nahIM, polI bhUmi na hove, ghAsAdi na hove, trasa jIva vIja na hove, ityAdi ucita sthAna meM malotsarga kare / gAma ke tathA kisI ke ghara samIpa malo
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ 187 navama pariccheda tsarga na kare / tathA jisa tarapha se pavana AtI hove, tathA gAma, sUrya, pUrva dizA kI tarapha pITha karake malotsarga na kre| dizA aru mUtra kA vega rokanA nahIM, kyoMki mUtra ke vega rokane se netroM meM hAni hotI hai| tathA dizA kA vega rokane se kAla ho jAtA hai / tathA vamana rokane se kuSTa roga ho jAtA hai / jekara ye tInoM bAteM na hoveMgI to roga to z2arUra ho jAvegA / zleSmAdi karake Upara dhUli gera deve| kyoMki zrIprajJApanopAMga ke prathama pada meM likhA hai ki, caudaha jage meM saMmUcchima jIva utpanna hote haiN| so caudaha sthAnaka kahate haiM 1. purIpa meM, 2. mUtra meM, 3. mukhake thUka meM, 4. nAka ke maila meM, 5. vamana meM, 6. pittoM meM, 7. vIrya meM, 8. vIrya rudhira donoM meM, 9. rAdha meM, 10 vIrya kA pudgala alaga nikala par3e, usameM 11. jIva rahita kalevara meM, 12. strI puruSa ke saMyoga meM, 13. nagarI kI morI meM, 14. sarva azuci sthAna meM, kAna kI maila meM, AMkha kI goda meM, kAMkha kI maila pramukha meM, yaha sarva caudaha bola manuSya ke saMsargavAle grahaNa karane / aru jaba ye zarIra se alaga hoveM, taba inameM jIva utpanna hote haiN| tathA dAtana bhI niravadya sthAna meM kre| dAtana acira
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 188 jainatattvAdarza jAne hue vRkSa kI jhonala kre| tatha dAMtoM tavana niko har3a karane ke vAste tarjanI aMgulI te dAMje kI bIDa kti / jo dAMtoM kI naila par3e usake jara ligera deve / tayA datana nI jaisI kare ! jo dvArana sI ho, bIca meM gAMTha na hove, kUrca acchA hote. Age se pacalI hove. ceMTI aMgulI sanAna moTI hove, sunUni cI usanna huI ho. aisI dAtana kaniSThA, anAnikA ke lekara kare / pahile dAhinI dAda ghise, phira vAnI hise : unogavaMta svatya dAMta aru maMDa ke nAMsa ko pIja na de| uttara nayA pUrva sanmula ho karake nizcalAsana, nauna yukta ho kara bana kre| durgava. polI, sUkhI. uTTI, tArI vantu se dAM- sona vite, tyA vyatirAta, ravivAra, saMkrAMti ke dina, mahama lona. nagnI, bhaSTanI. par3avA. caudasa, pUrNanAtI. snAisa, ina dinoM meM dAtana na kre| jejara dAtana na nile, taba juttazuddhi ke vAste vAsaM kurale kre| aru jilA ullekhana to sabA kre| dAtana kI phAMka se jihA ka nala halane have sarva utAra ke zucittthAna ne dAtana dho karake apane nukha ke tAnane gare / tyA sAMsI, zvAsa, tara, mArga, zoka, mAvAlA, sukha pake vAlA, nattaka, netra, hRdaya, kAna, inake rogavAla dAtana na kre| nastaka ke kezoM ko sadA tanAre, jisase ki jUna pdd'e| jekara tilaka karake jArIlA dekhe, usa ne nula nahIM
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ navamaM pariccheda 189 dIkhe, sira nahIM dIkhe, to pAMca dina ke andara usakA maranA jAnanA / aru jisa ne upavAsa pauruSyAdika pratyAkhyAna karA hove, vo dAMta dhoye binA bhI zuddha hai, kyoMki tapa kA bar3A phala hai / laukika zAstroM meM bhI upavAsAdi kare, to dAtana binA hI devapUjA karate haiM / isa vAste laukika zAstroM meM bhI upavAsAdi meM dAtana karane kA niSedha hai / yaduktaM viSNubhakticaMdrodayamaMthe pratipaddarzapaSThI, madhyAhne navamItithau / saMkrAMtidivase prApte, na kuryAdaMtadhAvanam // 1 // upavAse tathA zrAddhe, na kuryAt daMtadhAvanam / daMtAnAM kASThasaMyogo, haMti sapta kulAni vai // 2 // tathA jaba snAna kare, taba uttiga, panaka, kuMthu Adi nIvoM se rahita bhUmi meM kre| so bhUmi UMcI, nIcI. polI na hove / prathama to uSNa prAzuka jala se snAna kare; jekara uSNa jala na mile, taba vastra se chAna karake pramANa saMyukta zItala jala se snAna kare / tathA vyavahAra zAstra meM aisA likhA hai ki, nagna ho kara tathA rogI tathA paradeza se AyA huA, bhojana kare, pIche AbhUSaNa pahira ke, kisI ko vidA karake pIche A karake, maMgala kArya karake snAna na kare / tathA anajAne pAnI meM, duSpraveza jala meM, maile jala meM, vRkSoM karake snAnavidhi
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatattvAdarza AcchAdita jala meM, zaivala karake AcchAdita jala meM snAna na kare, tathA zItala jala se snAna karake uSNa bhojana na khAnA caahiye| aru uSNa jala se snAna karake zItala bhojana na khAnA cAhiye / tailamardana sadA hI karanA cAhiye / tathA snAna kare pIche jisa kI kAMti phIkI dIse, tathA jisa ke dAMta paraspara ghise, aru zarIra se mRtaka jaisI gandha Ave, tisa kA maraNa tIna dina ke andara hogaa| tathA snAna kare pIche jisake hRdaya meM, tathA donoM pagoM meM tatkAla pAnI zoSa jAve, to cha dinoM ke bIca meM usakA maraNa jAnanA / maithuna kA sevana tathA vamana, ina donoM meM kachuka dera pIche snAna kre| tathA mRtaka kI citA ke dhUma lagane se kSaurakarma meM mastaka muNDavA karake chAne huye zuddha jala se snAna kare / tathA telamardana karI snAna kare, pIche ujjvala vastra, AmaraNa pahiranA / pIche prayANa karane ke dina meM, saMgrAma meM bAte hue, vidhAmaMtra sAdhate, rAta ko, sAMjha ko, parva dina meM, navame dina meM snAna na kare, mastaka muNDana bhI na karAve / tathA pakSa meM eka vAra dADhI mastaka ke keza tathA nakha dUra karAve / parantu apane dAMtoM karI tathA apane hAtha karake nakha na ktre| snAna karane se zarIra pavitra caitanya sukhakara hone se bhAva zuddhi kA hetu ho jAtA hai| uktaM ca dvitIye aSTakaprakaraNe
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ navama pariccheda 191 jalena dehadezasya, kSaNaM yacchuddhikAraNam / prAyo'nyAnuparodhena, dravyasnAnaM taducyate / / [ zlo02] artha:-dehadeza-tvacAmAtra hI kI kSaNamAtra zuddhi hai, parantu prabhUta kAla nhiiN| zuddhi jo hai, so snAnaprayojana bhI prAyaH karake hI hai, kucha ekAMta nahIM hai| kyoMki atisArAdi roga vAle ko kSaNamAtra bhI zuddhi nahIM ho sakatI hai| dhone yogya maila se anya dUsarA maila nAsikAdi antargata jo hai, so bhI snAna se dUra nahIM hotA hai| athavA pAnI se aura jIvoM kI hiMsA na karane se jo snAna hai, so bAhya snAna hai / jo puruSa snAna karake bhagavAn kI tathA sAdhu kI pUjA kare, tisa kA snAna bhI acchA hai, kyoMki bhAvazuddhi kA nimitta hai| snAna karane meM apakAya ke jIvoM kI virAdhanA bhI hai, to bhI samyagdarzana kI zuddhirUpa guNa haiM / yaduvaM pUAe kAyavaho, paDikuTTo sou kiMtu jinnpuuaa| sammatta suddhiheutti bhAvaNIyA u niravajA / / arthaH--koI kahate haiM ki, pUjA karane se jIvoM kA nAza hotA hai, aru nIvavadha kA to zAstra meM niSedha karA hai vAste pUjA na karanI cAhiye / isakA uttara kahate hai ki,
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 jainatattvAdarza pUjA jo jinarAja kI hai, so samyaktva nirmala karanevAlI hai| isa vAste jinapUjA niravadha hai / ataH devapUjA ke vAste gRhastha ko snAna karanA kahA hai tathA zarIra ke caitanya sukha ke vAste bhI snAna hai| parantu jo snAna karane se puNya mAnate haiM, so bAta mithyA hai, kyoMki jo koI tIrtha meM bhI jAna kara snAna karatA hai, tisako bhI zarIrazuddhi ke sivAya aura kucha phala nahIM hotA hai / yaha bAta anya darzana ke zAstroM meM bhI kahI hai ! uktaM ca skaMdapurANe kAzIkhaNDe SaSThAdhyAye mRdo bhArasahasraNa, jalakuMbhazatena ca / na zudhyaMti durAcArAH, snAnatIrthazatairapi // 1 // jAyate ca niyaMte ca, jaleSveva jlauksH| na ca gacchati te svargamavizuddhamanomalAH // 2 // cittaM zamAdibhiH zuddhaM, vadanaM satyabhASaNaiH / brahmacaryAdibhiH kAyA, zuddho gaMgAM vinApyasau // 3 // cittaM rAgAdibhiH kliSTamalIkavacanairmukham / jIvahiMsAdibhiH kAyo, gaMgA tasya parAGmukhI // 4 // paradArAparadravyaparadrohaparAGmukhaH / gaMgApyAha kadAgatya, mAmayaM pAvayiSyati // 5 //
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ navama pariccheda jala se snAna karane se asaMkhya jIvoM kI virAdhanA hotI hai| isa vAste puNya nahIM hai| jala meM jIvoM kA honA mImAMsA zAstra se bhI siddha hotA hai| yaduktaM uttaramImAMsAyAm lUtAsyataMtugalite, ye * kSudrAH saMti jNtvH| sUkSmA bhramaramAnAste, naiva mAMti triviSTape / / kisI ke snAna kare bhI jekara gumaDAdi meM se rAdha Adi save, to tisa ne aMgapUjA phUlAdika se Apa nahIM karanI, vaha dUsaroM se karAve / aru agrapUjA tathA bhAvapUjA Apa bhI kare, to kucha doSa nhiiN| thor3A sA bhI apavitra hove, taba deva kA sparza na kre| snAna karake pavitra mRdu, gaMdha, kASAyikAdi vastra, aMga lUinA, potiyA chor3a karake pavitra vastrAMtara pUjA ke vastra pahirane kI yukti se pAnI ke bhIje pagoM se dharatI ko asparzatA huA pavitra sthAna meM A karake uttara ke sanmukha ho karake acchI tare manohara navA vana jo phaTA huA tathA silA huA na hove, aru varNa meM dhavala hove, aisA vastra phire| tathA jo vasa karTi meM pahirA hove, tathA jisa vastra se dizA gayA hove, tathA jisa vastra se maithuna sevana hove, tisa vastra ko pahira ke pUjAdi na kre| * 'vindau' aisA pAThAntara hai /
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23 jaina tattvAdarza tathA eka vastra pahina ke bhojana tathA devapUjAdi na kare / tathA strI, kaMcukI vinA pahane devapUjA na kare / isa rIti se puruSa ko do vastra tathA strI ko tIna vastra ke binA pUjA karanI nahIM kalpatI hai / devapUjA meM dhotI ativiziSTa dhavala karanI cAhiye / nizIthacUrNI tathA zrAddhadinakRtyAdi zAstroM meM aisA hI likhA hai / tathA pUjASoDaza meM aisA mI likhA hai ki, rezamI Adi jo suMdara vastra lAla pIlA hove, so bhI pUjA meM pahire to ThIka hai, tathA * " egasADiyaM uttarAsaMgaM karer3a " ityAdi Agama ke pramANa se uttarAsaMga akhaNDa vastra kA kare, siye hue do Tukar3oM kA vastra na kalpe / tathA jisa rezamI kapar3e se bhojanAdi kare, aru mana meM samajhe ki, yaha to sadA pavitra hai, to bhI tisa se pUjA na kare / tathA jisa vastra ko pahira ke pUjA kare, usako bhI vAraMvAra pahinane ke anusAra ghovAve, dhUpa dekara pavitra kare / dhotI thor3e hI kAla taka pahananI cAhiye, usa dhotI se pasInA zleSmAdi na dUra karanA cAhiye / kyoMki usase apavitratA ho jAtI hai / tathA pahine hue vastroM ke sAtha pUjA ke vastra chuAne nahIM cAhiyeM / dUsaroM kI pahanI huI ghotI pahananI na cAhiye / tathA bAla, vRddha, strI ke pahanane meM AI hove, to vizeSa karake na pahananI cAhiye / * bhagava0 za0 3 meM yaha pATha hai /
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ navama pariccheda tathA male sthAna se jJAtaguNa manuSya ke pAsoM pavitra bhAjana meM AcchAdita karake raste meM lAne kI pUjAsAmagrI vidhisaMyukta pAnI aru phUla, pUjA ke vAste maMgAvane cAhiye / aru phUlAdi lAnevAle ko acchI tareM mola dekara prasanna karanA caahiye| isa prakAra mukhakoza vAMdha ke pavitra sthAnAdi meM, jisa meM koI jIva par3A na hove, aisA godhA huvA kesara karpUrAdika se mizna candana ko yukti se ghise / zodhA huA sundara dhUpa, pradIpa, akhaNDa cAvalAdi, chUta rahita, prazaMsA karane yogya, aisA naivedya phalAdi sAmagrI mela ke, isa prakAra dravya se zuci kara ke aru bhAva se zuci to rAga, dveSa, kapAya, IrSyA rahita, tathA isa loka paraloka ke sukhoM kI icchA rahita ho kara aru kutUhala, capalatA Adi kA tyAga karake ekAgracittArUpa bhAva zuddhi kare / kahA bhI hai manovAkAyavasrorvIpUjopakaraNasthite / zuddhiH samavidhA kAryA, zrIarhatpUjanakSaNe / / aise dravya bhAva karake zuddha ho kara jinaghara-dehare meM dakSiNa tarpha se puruSa, aru vAma dizA se jinamandira praveza strI, yatna pUrvaka praveza kre| praveza ke avasara aura pUjAvidhi meM dakSiNa paga pahile ghare / pIche sugaMdha-- vAle mIThe sarasa dravyoM karake parAGmukha
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 196 jainataravAdarza * vAma svara calate hue mauna se devapUjA kare / tIna naiSedhikIkaraNa, tIna pradakSiNA, ityAdi vidhi se zuci pATa ke Upara padmAsanAdi sukhAsana para baiTha ke, candana ke bhAjana se caMdana le kara dUsarI kaTorI meM tathA hathelI meM lekara mastaka meM tilaka karake hastakaMkaNa, zrIcaMdanacarcita, dhUpita hAtha karI jina arhata kI pUjA karake arthAt 1. aMgapUjA, 2. agrapUjA, 3. bhAvapUjA Adi se pUjA karake prathama jo pratyAkhyAna karA thA, so yathAzakti deva kI sAkSI meM uccAraNa kare, taba pIche vidhi se baDe paMcAyatI mandira meM jA kara pUjA kare / so isa vidhi se kare : yadi rAjAdi maharddhika hove, so to Rddhi, sarvadIpti, sarvayukti, sarvasainya, saba udyama se jinamata kI prabhAvanA ke vAste mahA ADambara pUrvaka jinamandira meM pUjA karane ko jAve / jaise dazArNabhadra rAjA zrImahAvIra bhagavaMta ko vaMdanA karane gayA thA, taise jAve / - aru jo sAmAnya RddhivAlA hove, so abhimAna rahita lokopahAsya ko tyAga ke yathAyogya ADaMbara - bhAI, mitra, putrAdikoM se parivRta ho kara jAve / aise jinamaMdira meM jA kara -~1. puSpa, taMbola, sarasa, durvAdi tyAge / 2. churI, pAvar3I, mukuTa, hAthI pramukha sacitAcita vastu zarIra ke bhoga kI tyAge / 3. mukuTa varja ke zeSa AbharaNAdi acitta vastu na tyAge, aru eka baDe vastra kA uttarAsaMga kare /
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ navama pariccheda 197 4. jinezvara kI mUrti jaba dIkhe taba aMjali bAMdha ke mastaka para caDhA ke ' namo jiNANaM ' aisA kahe / 5. mana ekAgra kare / isa rIti se pAMca abhigama sambhAla ke naiSedhikIpUrvaka praveza kare / jekara rAjA jinamaMdira meM praveza kare, taba tatkAla rAjacinhoM ko dUra kare / 1. talavAra, 2. chatra, 3. savArI, 4. mukuTa, 5. cAmara, ye pAMcoM cinha rAjA ke haiM, inako tyAge / agradvAra meM praveza karate hue ghara ke vyApAra kA niSedha karane ke vAste tIna naiSedhikI kare, parantu tInoM nissahI kI eka naipedhikI ginatI meM karanI, kyoMki eka hI ghara vyApAra kA niSedha kiyA hai| taba pIche mUla biMva ko namaskAra karake sarva kRtya, kalyANavAJchaka puruSa ne dakSiNa ke pAse karanA / isa vAste mUlaviMva ko dakSiNa ke pAse karatA huA jJAna, darzana aru cAritra, ina tInoM ke ArAdhanArtha tIna pradakSiNA deve / pradakSiNA detA huA samavasaraNastha cAra rUpa saMyukta jinezvaradeva ko dhyAve / gaMbhAre meM pRSTha, vAma, aura dahine pAse jo viMva hoveM, tina ko vande / isI vAste sarva mandira meM cAroM tarpha samavasaraNa ke AkAra meM tIna tarpha tIna viMva sthApe jAte haiN| aise karane se jo arihaMta ke pIche vasane meM doSa thA, so dUra ho gayA, pITha kisI pAse bhI na rahI / tisa pIche caityapramArjanAdi jo Age likheMge, so kare / pIche sarva prakAra kI pUjA sAmagrI ke
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 jainatatvAdarza prati tathA deharA samArane ke kAma ke niSedha karane ke vAste mukhamaMDapAdika meM dUsarI naiSedhikI kare / pIche mUlabiMba' ko tIna praNAma karake pUjA kre| bhASyakAra ne bhI aisA kahA hai ki, tIna nissahI karake praveza karI maNDapa meM jinezvara ke Age dharatI para hAtha goDe sthApana karake, vidhi se tIna bAra praNAma kare / tisa pIche harSa se ullAsa yukta ho karake mukhakoza bAMdha karake jinapratimA kA nirmAlya, phUla pramukha morapIchI se dUra kre| jinamandira kA pramArjana Apa kare, athavA auroM se karAve / pIche jinabiMba kI pUjA vidhi se kare / mukhakoza ATha pur3a kA kare, jisa se nAsikA aru mukha kA niHzvAsa nirodha hove / barasAta meM nirmAlya meM kuMthu Adi jIva bhI hote haiN| isa vAste nirmAtya maru snAna jala nyArA nyArA pavitra sthAna meM gere, girAve / aise AzAtanA bhI nahIM hotI hai| kalazajala se pUjA karatA huA jaisI bhAvanA mana meM lAve, so likhate haiN| he svAmin ! bAlapana meM meruzikhara para suvarNa kalazoM se indra Adi devatAoM ne Apa ko snAna karAyA thA, so dhanya the, jinoMne tumArA darzana karA thA, ityAdi ciMtavanA karake pIche suyala se vAlakUcI se jinaviMva ke aMga para se candanAdi utAre / pIche jala se prakSAlana karake do aMgalUhanoM se jinapratimA ko nirmala kre| anantara paga, jAnu, kara, aMsa aura mastaka meM yathAkrama se nava aMga meM zrIcanda
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ navama pariccheda nAdi carce, pUjA kre| koI AcArya kahate haiM ki, pahile mastaka meM tilaka karake pIche navAMga pUjA krnii| zrIjinaprabhasUrikRta pUjAvidhi grantha meM aise likhA hai-sarasa surabhi candana karI deva ke dAhine jAnu, dAhine skaMdha, nilADa, vAma skaMdha, vAma jAnu, isa krama se pUjA kare, hRdaya pramukha meM pUjA kare, taba nava aMga kI pUjA hotI hai| aMgoM meM pUjA karake pIche sarasa pAMca varNa ke pratyagra phUloM karake candana sugandha vAsa karI pUje / jekara pahile kisI ne bar3e maNDANa se pUjA karI hove, aru apane pAsa vaisI sAmagrI pUjA kI na hove, tava pahilI pUjA utAre nahIM / kyoMki viziSTa pUjA dekhane se bhanyoM ko jo puNyAnubandhI puNya hotA thA, tisa kI antarAya ho jAtI hai| kintu tisI pUjA ko zobhanIka kare, yaha kathana bRhadbhAgya meM hai| tathA pUjA ke Upara jo pUjA karanI hai, so nirmAlya ke lakSaNa na hone se nirmAlya nhiiN| kyoMki jo bhogavinaSTa dravya hai, soI nirmAlya gItArthoM ne kahA hai| AbhUSaNa vAraM. vAra paharAye jAte haiM, parantu nirmAlya nahIM hote haiN| nahIM to kaSAya vastra karake eka sau ATha jinapratimA ke aMga kyoMkara lahe ! isa vAste jinabiMbAropita jo vastu zobhA rahita, sugaMdha rahita dIkha par3e, aru bhavya jIvoM ko pramoda kA hetu na hove, tisa hI ko bahuzruta nirmAlya kahate haiN| yaha kathana saMghAcAravRtti meM hai| car3he hue cAvalAdi nirmAlya lakSaNa na honanasya gItArthoM ne kahA hote haiN| nahIM to
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 jainatattvAdarza nahIM / koI AcArya nirmAlya bhI kahate haiN| tattva to kevalI hI jAne ki vAstava meM kyoMkara haiN| ___candana phUlAdi se aise pUjA karanI, jisa se bhagavAn ke netra mukhAdi Dhake na jAveM, aru bahuta zobhanIka dIkheM, jisa meM dekhanevAloM ko pramoda aura puNyAdika kI vRddhi hove| tathA 1. aMgapUjA, 2. agrapUjA, 3. bhAvapUjA, yaha tIna prakAra kI pUjA hai| tina meM jo nirmAtya aMgapUjA dUra karanA, pramArjanA karanA, aMgaprakSAlana karanA, vAlavUcI kA vyApAra, pUjanA, kusumAMjalimocana, paJcAmRtasnAna, zuddhodakadhArA denI, dhUpita svaccha mRdgaMdha kASAyakAdi vastra se aMgalUhana karanA, karpUra kuMkumAdi mizra gozIrSa candana vilepana se AMgI racanI, tathA gorocana, kastUrI se tilaka karanA; patra, vela, phUla pramukha kI racanA karanI, bahumola ratna, suvarNa, motI, rUpe ke, puSpAdi ke AmaraNa-alaMkAra pahirAne / jaise zrI vastupAla ne apane karAye huye savAlakSa viboM ke tathA zrI zatruJjayatIrtha meM sarva biMboM ke rala, suvarNa ke AbharaNa karAye the| tathA damayaMtI ne pichale bhava meM aSTApada parvata para caubIsa ahaMtoM ke tilaka karAye the| kyoMki pratimAnI kI jitanI utkRSTa sAmagrI hove, utane hI adhika bhavya jIvoM ke zubha bhAvoM kI vRddhi hotI hai / tathA paharAvaNI, candravAdi, vicitra
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ navama pariccheda 201 dukUlAdi vastra pahirAveM / tathA 1. graMthima, 2. veSTima, 3. pUrima, 4. saMghAtimarUpa caturvidha pradhAna amlAna vidhi se lAyA huA zatapatra, sahasrapatra, jAI, ketakI, caMpakAdi vizeSa phUloM karI mAlA, mukuTa, seharA, phUlagharAdika kI racanA kare / tathA jinajI ke hAtha meM bijorA, nAriyala, sopArI, nAgavallI, mohara, rupayA, laDDu pramukha rakhanA / aru dhUpakSepa, sugaMdha, vAsaprakSepAdi, yaha sarva aMgapUjA kI ginatI meM hai / mahAbhASya meM bhI kahA hai havaNa vilevaNa AharaNa vattha phala gaMdha dhUva pupphehiM / kIrar3a jiNaMgapUyA tattha vihI ema nAyo / vattheNa vaMdhiUNaM nAsaM ahavA jahA samAhIe / vajjeyavaM tu tathA dehaMmitra kaMDuaNamAI || anyatrApi -- kAyakaMDaNaM vajje, tahA khelavirgicaNaM / thuthutamaNaNaM ceva, pUaMto jagabaMdhuNo // deva pUjana ke avasara meM mukhyavRtti se to mauna hI karanA cAhiye / jekara na kara sake to bhI pApahetu vacana to sarvathA hI tyAge / naidhikI karane meM gRhAdi-vyApAra kA niSedha hone se pApa kI saMjJA bhI varje / mUlaviMga kI vistAra sahita pUjA kare / pIche anukrama se anya sarva biMboM kI pUjA kare /
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatattvAdarza dvArabiMva aura samavasaraNa biMboM kI pUjA bhI mUla biMba kI pUjA karane ke pIche, gaMbhArA se nikalatI vakta karanI caahiye| parantu praveza karate samaya to mUlabiMba kI hI pUjA karanI ucita mAlUma hotI hai| saMghAcAra meM aise hI likhA hai| isa vAste mUlanAyaka kI pUjA, sarva kiMvoM se pahile aura savizeSa karanI cAhiye / kahA bhI hai uciacaM pUAe, visesakaraNaM tu mUlaviMbassa / jaM paDai tattha paDhamaM, jaNassa dihro sahamaNeNaM // [cei0 mahA0, gA0 197] ziSya prazna karatA hai ki, caMdanAdi karake prathama eka mUlanAyaka ko pUjiye aru dUsare viboM kI pIche pUjA karanI, yaha to svAmI sevaka bhAva ThaharA, so to lokanAtha tIrthakara meM hai nahIM / kyoMki eka biba kI bahuta Adara se pUjA karanI, aru dUsare biMboM kI thoDI pUjA karanI, yaha bar3I bhArI AzAtanA mujha ko mAlUma par3atI hai| guru Uttara dete haiN| ahaMta pratimAoM meM nAyaka sevaka kI buddhi jJAnavaMta puruSa ko nahIM hotI hai, kyoMki sarva pratimAjI ke eka sarIkhA hI parivAra-prAtihArya pramukha dIkha par3atA hai| yaha vyavahAra mAtra hai ki, jo biba pahile sthApana kiyA gayA hai, so mUlanAyaka hai| isa vyavahAra se zeSa pratimAoM kA nAyaka bhAva dUra nahIM hotA hai|
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ navama pariccheda 206 eka pratimA ko vaMdana karanA, pUjA karanI, naivedya car3hAnA, yaha ucita pravRttivAle puruSa ko AzAtanA nahIM hai / jaise mATI kI pratimA kI pUjA phUlAdi rahita ucita hai, aha suvarNAdika kI pratimA ko snAna vilepanAdi ucita hai, tathA kalyANaka pramukha kA mahotsava eka hI biMva kA vizeSa karake kiyA jAtA hai, parantu vo mahotsava dUsarI pratimAoM kI AgAtanA kA kAraNa nahIM hotA hai| jaise dharmI puruSa ko pUjate hue aura logoM kI AzAtanA nhiiN| isa prakAra kI ucita pravRtti karate hue jaise AzAtanA nahIM hotI hai, taise hI mUla citra kI vizeSa pUjA karate bhI AzAtanA nahIM hotI hai| jinamandira meM jinaciva kI jo pUjA karate haiM, so tIrthaMkaroM ke vAste nahIM karate haiM, bhAvoM kI vRddhi ke nimitta karate haiM / jisa kA upAdAna samara jAtA hai, aru dUsaroM ko hotI hai| koI jIva to zrIjinamandira ko bodha ko prApta ho jAtA hai, aru koI jIva jinapratimA kA prazAMtarUpa dekha ke pratibodha ko prApta ho jAtA hai, koI pUjA kI mahimA dekha ke, aru koI guru ke upadeza se prati - vodha ko prApta ho jAtA hai, isa vAste caitya - jinabiMba kI racanA bahuta suMdara banAnI cAhiye / aru apanI zakti ke anusAra mukhya biMtra kI vizeSa adbhuta zomA karanI cAhiye / kiMtu apane zubha nimitta se AtmA vodha kI prApti dekha ke prati tathA ghara deharAsara to aba bhI pItala, tAmra, rUpAmaya
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 jainatatvAdarza karAvane ko samartha hai| yadi pItalAdika kA banAne kA sAmarthya na hove, tadA dAMta Adi maya pItala siMgarapha kI raMgAve, koraNI viziSTa kASThAdimaya karAve / ghara caitya tathA caitya samuccaya meM pratidina sarva jage pramArjana, tailAdi se kASTha ko copaDe, jisa se ghuNa na lage, tathA khaDiyA se dhavala kre| zrItIrthakara ke paMcakalyANakAdi kA cinnAma karAve, samagra pUjA ke upakaraNa samarAve / par3adA, kanAta, candravA Adi deve| aise kare ki, jaise jinamaMdirAdi kI adhika adhika zobhA hove| ghara dehare ke Upara ghotI pramukha na gere / ghara dehare kI bhI caurAsI AzAvanA TAle / pItala pASANAdimaya jo pratimA hove, tina sarva ko eka aMgalahane se sarva bibo kA pAnI lhe| pIche nirantara dUsare sukomala aMgalahane se vAraMvAra sarva aMgo para phera ke pAnI kI gilAsa bilakula rahane na deve| aise karane se pratimA ujjvala ho jAtI hai| jahAM jahAM pratimA ke aMgopAMga para jala raha jAve, vahAM tahAM pratimA ke zyAmatA ho jAtI hai / isa vAste pAnI kI snigdhatA sarvathA TAle / kesara bahuta aru candana thor3A aisA vilepana karane se pratimA adhika adhika ujjvala ho jAtI hai| tathA paMcatIrthI, cauvIsI kA paTTAdi meM snAtra jala kA pratimAjI ko paraspara sparza hone se AzAtanA hotI hai! aisI AzaMkA na karanI cAhiye, azakya parihAra hone se /
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ navama pariccheda 1. eka ahaMta kI pratimA hove, tisa kA nAma vyakta hai| 2. eka hI pASANAdika meM bharata aivata kSetra kI covIsI banavAve, tina kA nAma kSetrapratimA hai| 3. aise hI eka sau sittera pratimA ko mAhAlya kahate haiN| 4. phUla kI vRSTi karanevAlA jo mAlAdhara devatA hai, tisa kA rUpa paJcatIrthI ke Upara banAte haiN| jinapratimA ko nhavaNa karate hue pahile mAlAdhara ko pAnI sparza ke pIche jinabiMva para par3atA hai, so doSa nahIM hai| yaha vRddhoM kA AcaraNa hai| isI tare cauvIsI gaTTe Adika meM bhI jAna lenA / granthoM meM bhI aisI hI rIti dekhane meM AtI hai| yahAM bhAjyakAra likhate haiMjinarAja kI Rddhi dekhane vAste koI bhaktajana eka pratimA banavAtA hai| usako pragaTa pane aSTa prAtihArya, devAgama se suzobhita karatA hai / dUsarA darzana, jJAna, cAritra kI ArAdhanA ke vAste tInatIrthI pratimA banavAtA hai| koI bhakta paJcaparameSThI ke ArAdhanArtha udyApana meM paJcatIrthI pratimA bharAtA hai| koI cauvIsa tIrthaGkaroM ke kalyANaka tapa ujamane ke vAste bharatakSetra meM jo RSamAdi cauvIsa tIrthakara hue hai, tinake bahumAna vAste cauvIsI banavAtA hai / koI bhakti karake manuSya loka meM utkRSTa, eka kAla meM eka sau sattara tIrthakara viharamAna kI eka eka sau sattara pratimA banavAtA hai| tisa vAste tInatIrthI, pAMcatIrthI, cauvIsI Adika kA banAnA yuktiyukta hai, yaha pUrvokta sarva
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatattvAdarza aMgapUjA hai| atha agrapUjA likhate haiN| rUpe ke, suvarNa ke cAvala, dhavala sarasava pramukha akSaroM karake aSTamaMgala kA aprapUjA Alekhana kre| jaise zreNika rAjA roja kI roja eka sau ATha sone ke yavoM se nikAla meM bhagavAna kI pratimA ke Age sAthiyA karatA thA / athavA jJAna, darzana, cAritra kI ArAdhanA ke vAste krama se paTTAdika meM cAvaloM ke tIna pUMja karane, tathA eka bhAta pramukha mazana, dUsarA zakkara gur3Adi pAna, tIsarA pakAna phalAdi khAdima, cauthA taMbolAdi svAdima, inakA car3hAnA, tathA gozIrSa candana ke rasa karI paMcAMgulI tela se maMDIla AlekhAnAdi puSpaprakAra Arati pramukha karanI, yaha sarva agrapUjA kI ginatI meM hai / yadbhASyam gaMdhavanavAiya lavaNajalArattiAi diivaaii| jaM kiccaM taM sabaMpi oaraI aggapUAe / / naivedya pUjA to dina dina prati karanI sukhAlI hai, aru isameM phala bhI moTA hai| korA anna sAbata tathA rAMdhA huA caDhAve / laukika zAstroM meM bhI likhA hai dhUpo dahati pApAni, dIpo mRtyuvinAzakaH / . naivedyaM vipulaM rAjyaM, siddhidAtrI pradakSiNA / /
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ 207 navama pariccheda naivedya kA car3hAnA, Arati karanI Adi Agama meM bhI likhA hai| " kIrai vali" aisA pATha Avazyaka niyukti meM hai| tathA nizIthacUrNI meM bhI bali car3hAnI likhI hai| tathA kalpabhASya meM bhI likhA hai ki, jo jinapratimA ke Age car3hAne ke vAste naivedya karA hai, so sAdhu ko na kalpe / tathA pratiSThAprAbhUta se racI huI zrIpAdalipta AcAryakRta pratiSThApaddhati meM bhI likhA hai ki, Arati utAranI; maGgaladIvA karake pIche cAra strI mila kara gItagAna vidhi se kareM / tathA ca mahAnizIthe tRtIye adhyayane arihaMtANaM bhagavaMtANaM gaMdhamallapaIvasaMmaJjaNovaleSaNavicicavalivasthadhRvAiehiM pUAsakArehiM paidiNamanmacaNapi kuvANA vitthucchappaNaM karemI ti / bhAvapUnA jo hai, so dravyapUjA kA vyApAra hai, visa ke niSedhane vAste tIsarI nissahI tIna vAra bhAvapUjA kare / zrIjinezvarajI ke dakSiNa ke pAse puruSa aru vAmI dizA meM strI raha kara, AzAtanA TAlane ke vAste mandira meM bhUmi ke saMbhava huye, jaghanya nava hAtha pramANa, aru ghara dehare meM jaghanya eka hAtha pramANa aru utkRSTa se to sATha hAtha pramANa avagraha hai| tisase vAhira baiTha ke caityavaMdanA, viziSTa kAnyoM karake kare / zrI nizitha meM tathA vasudevahiDi meM tathA anya zAstroM meM zrAvakoM
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 jaina tattvAdarza , ne bhI kAyotsarga thui, Adi karI caityavaMdanA karI hai, aisA ullekha hai / caityavaMdanA tIna taraha kI bhASya meM kahI hai, so kahate haiM / eka to jaghanya caityavaMdanA, so aMjali bAMdha kara zira namA kara praNAma karanA, yathA 'namo arihaMtANaM ' iti / athavA eka zlokAdi par3ha ke namaskAra karanA, athavA eka zakrastava paDhe, to jaghanya caityavaMdanA hove / dUsarI madhyama caityavaMdanA, so caityastavadaMDaka yugala ' arihaMtaceiyANaM ityAdi kAyotsarga ke pIche eka stuti kahanI, yaha madhyama caityavaMdana hai / aru tIsarA utkRSTa caityavaMdana, so paJcadaMDa 1. zakrastava, 2. caityastava, 3. nAmastava, 4. zrutastava, 5. siddhastava, praNidhAna, jayavIyarAya, ityAdi yaha sarva utkRSTa caityavaMdanA hai / tathA koI AcArya kA aisA mata hai ki, eka zakrastava karI jaghanya caityavaMdanA hotI hai, do tIna zakrastava karI madhyama caityavaMdanA hotI hai, tathA cAra athavA pAMca zakrastava karI utkRSTa caityavaMdanA hotI hai| isakI vidhi caityavaMdana bhASya se jAna lenI / ra yaha caityavaMdanA nitya prati sAta vAra karanI, mahAnizItha meM sAdhu ko kahI hai, ko bhI utkRSTa pratikramaNa meM, tathA zrAvaka / yathA-- eka pahile karanI, sAta vAra karanI kahI hai dUsarI maMdira meM, tIsarI AhAra karane se cauthI divasacarima karate, pAMcamI devasI chaTThI sotI vakta, aura sAtamI sokara uThe paDikkamaNe meM, usa vakta, yaha
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ t navama pariccheda 202 sAta vAra caityavaMdana sAdhu ko karanI kahI hai| tathA jo zrAvaka AThoM pahara meM pratikramaNa karatA hove, vo to nizcaya se sAta bAra caityavaMdana kare, do pratikramaNa meM do caityavaMdana kare, tIsarI sote vakta, cauthI uThate vakta, tathA tIna kAla pUjA karane ke pIche tIna bAra, evaM sAta bAra zrAvaka caityavaMdana kare / tathA jo zrAvaka eka hI vAra paDikkamaNA kare, so cha vAra caityavaMdana kare / tathA jo paDikamaNA na kare, so pAMca vAra caityavaMdana kare / tathA jo sote vA uThate samaya bhI caityavaMdana na kare so tIna vAra kare / nekara nagara meM bahuta jinamaMdira hoveM, tadA sAta se adhika bhI kare / tathA jekara trikAla pUjA na kara sake, to trikAla devavaMdanA kare / kyoMki mahAnizItha meM likhA hai ki, jisako guru prathama jainamata kI zraddhA karAve, usako prathama aisA niyama karAve ki, savere ke vakta jinapratimA kA darzana kare vinA pAnI bhI nahIM pInA, tathA madhyAnha kAla meM jahAM taka deva - jina pratimA aru sAdhuoM ko vaMdanA na kare, tahAM taka bhojanakriyA na kare / tathA sandhyA ke samaya caityavaMdana kare binA zayyA para paga na deve / tathA gIta, nRtya, jo agrapUjA meM kahe haiM, so bhAvapUjA meM bhI bana sakate haiM / so gIta, nRtya, mukhyavRtti karake to zrAvaka Apa kare, jaise nizIthacUrNI meM udayanarAjA kI rAnI prabhAvatI kA kathana hai / tathA pUjA karane ke avasara meM
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 jaina tattvAdarza zrImahaMta kI tIna avasthA kI kalpanA kare / usameM snAna karatI vakta chadmastha avasthA kI kalpanA kare / tathA ATha prAtihArya kI zobhA karate hue kevalI avasthA kI kalpanA kare tathA paryaMkAsana kAyotsargAsana dekhake siddhAvasthA kI kalpanA kare, isa meM chadmasthA avasthA tIna taraha kI kalpe / eka janmAbasthA, dUsarI rAjyAvasthA, tIsarI sAdhupane kI avasthA / tahAM snAna ke vakta janma avasthA kalpe, tathA mAlA, phUla, AbharaNa pahirAne ke vakta rAjyAvasthA kalpe, tathA dADhI, mUMcha, zira ke bAloM ke na hone se sAdhu avasthA ko vicAre, inameM sAdhu, kevalI, mokSa avasthA ko vaMdanA kare / | tahAM pUjA paMcopacAra sahita aSTopacAra sahita, aru dhanavAn hove, to sarvopacAra se pUjA kare / vividha pUjA tahAM phUla, akSata, gaMdha, dhUpa aru dIpa se pUjA kare, so paMcopacAra pUjA jAnanI / tathA phUla, akSata, gaMdha, dIpa, dhUpa, naivedya, phala aru jala, yaha aSTopacAra pUjA hai / so aSTavidha karma ko mathanevAlI hai / tathA snAtra, vilepana, vastra, AbhUSaNAdika, phala, dIpa, gIta, nATaka, Arati Adika kare, so sarvopacAra pUjA hai / iti bRhadbhASye / tathA pUjA ke tIna meda haiN| eka Apa hI kAyA se pUjA kI sAmagrI lAve, dUsarI bacanoM karake dUsaroM se maMgavAve, tIsarI mana karake bhalA phUla, phala pramukha karI pUjA kare / aise kAyA, vacana aru mana, ina tInoM yogoM se | kare,
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ 211 natrama pariccheda karAve aru anumode / yaha tIna tareM se pUjA hai| tathA eka phaka, dUsarA naivedya, tIsarI thuI aru cauthI pratipati, so vItarAga kI AjJA pAlanarUpa | yaha cAra prakAra se yathAzakti pUjA kare / lalitavistarAdika graMthoM meM puSpAmipastotrapratipattipUjAnAM yathottaraM prAdhAnyamityuktam " arthAt phUla, naivedya, stotra aru AjJA ArAghanIya, ye uttarottara pradhAna haiM; aisA kahA hai| yaha Agamokta pUjA ke cAra bheda haiM / 81 tathA pUjA do prakAra kI hai / eka dravya pUjA, dUsarI bhAva pUjA / jo phUlAdika se jinarAja kI pUjA karanI so dravya pUjA hai| dUsarI zrIjinezvara kI AjJA pAlanI, so bhAvapUjA hai / tathA puppArohaNa, gaMdhArohaNa ityAdi sataraha meda se tathA snAtravilepanAdi ikkIsa bheda se pUjA hai / parantu aMgapUjA, agrapUjA aru bhAvapUjA, ina tInoM pUjAoM meM sarva pUjAoM kA aMtarbhAva hai / tina meM pUjA ke sataraha meda likhate haiM: -- 1. snAna karanA, ninapratimA ko vilepana karanA, 2 . cakSu jor3A, vAsa sugaMdha car3hAnA, 3. phUla car3hAne, 4. phUla kI mAlA car3hAnI, 8. paMca raMge phUla car3hAne, 6. bhImasenI varAsa pramukha kA cUrNa car3hAnA. 7. AbharaNa car3hAne, 8. phUloM kA ghara karanA, 9 phUlapagara - so phUloM kA Dhera karanA, 10. Arati, maMgala dIvA, 11. dIpakapUjA, 12. dhUpopakSepa, 13. naivedya,
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 jainatatvAdarza 14. zubha phala kA daukana, 15. gItapUjA, 16. nATaka karanA, 17. vAjaMtra / yaha sataraha medoM kI pUjA hai| atha pUjA ke ikIsa meda likhate haiN| tahAM prathama pUjA karane kI vidhi likhate haiM:-1. pUjA karanevAlA pUrva dizA kI tarapha mukha karake pUjA sambandhI snAna kare / 2. pazcima dizA ko mukha karake niyama dAtana kare / 3. uttara dizA ke sanmukha zveta vastra pahire / 4. pUrvottara mukha karake pUjA kre| 5. ghara meM praveza karate vAme pAse zalya rahita bhUmi meM deharAsara karAve / 6. Der3ha hAtha bhUmikA se UMcA deharAsara karAve / jekara deharAsara nIcI bhUmikA meM karAve, taba tisa kA saMtAna dina dina nIcA hotA jAvegA / 7.' dakSiNa dizA tathA vidizA ke sAmane mukha na kre| 8. ghara dehare meM pazcima kI tarapha mukha karake pUjA kare, to cauthI peDhI meM santAnoccheda hove / 9. dakSiNa dizA kI tarpha mukha kare, to saMtAnahIna hove / 10. agnikoNa meM kare, to dhanahAni hove / 11. vAyu koNa meM kare, to saMtAna na hove / 12. naiRtyakoNa meM kare to kulakSaya hove / 13. IzAnakoNa meM kare, to eka jage rahanA na hove / 14. donoM paga, donoM jAnu, donoM hAtha, donoM skaMdha, mastaka, ye nava aMga meM krama se pUjA kare / 15. caMdana vinA pUjA nahIM hotI hai| 16. mastaka meM, kaNTha meM, hRdaya meM, peTa meM,
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ navama pariccheda 263 tilaka kare / 17. nava aMga meM nava tilaka karake niraMtara pUjA kre| 18. savere pahile vAsa pUjA kre| 19. madhyAha meM phUloM se pUje / 20. saMdhyA ko dhUpa, dIpa karake pUjA kare / 21. jo phUla hAtha se dharatI meM gira paDe, tathA pagoM ko laga jAve, tathA jo mastaka se UMcA calA jAve, tathA jo maile vastra meM rakkhA hove, tathA jo nAmi se nIce rakkhA hove, tathA jo duSTa janoM ne sparzA hove, jo bahuta ThikAnoM-sthAnoM meM hata hove, jo jIvoM ne khAyA hove, aise phUla, phala, bhakta janoM ne jinapUjA meM nahIM rakhanA / 22. eka phUla ke do TukaDe na kre| 23. kalI ko chede nhiiN| caMpaka, utpala, phUla ke bhAMgane bar3A doSa hai| 24. gaMva, dhUpa, akSana, phUlamAlA, dIpaka, naivedha, pAnI, pradhAna phala, inoM karake jinarAja kI pUjA kare / 25. zAti kArya meM zveta vastra pahira ke pUjA kre| 26. dravyalAbha ke vAste pIta vastra pahira ke pUjA kre| 27. zatru ko jItane ke vAste kAle vastra pahira ke pUjA kare / 28. mAMgalika kArya ke vAste lAla vastra pahira ke pUjA kare / 29. mukti ke vAste pAMca varNa ke vastra pahira ke pUjA kre| 30. zAMti kArya ke vAste paJcAmRta kA homa, dIvA, ghI, gur3a, lavaNa kA agni meM prakSepa, zAMti puSTi ke vAste jAnanA / 31. phaTA huA, jor3A huA, chidravAlA, kATA huA, jisa kA bhayAnaka rakta varNa hove, aise vastra pahira ke dAna, pUjA, tapa, homa aru sAmAyika pramukha kare, to
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 jainataravAdarza niSphala hove / 32. padmAsana baiTha ke, nAsAgra locana sthApana karake mauna dhArI ho kara vastra se mukhakoza karake jinarAja kI pUjA kare / atha ikkIsa prakAra kI pUjA kA nAma likhate haiM1. snAtrapUjA, 2. vilepanapUjA, 3. AbharaNapUjA, 4. phUla, 5. vAsapUjA, 6. dhUpa, 7. pradIpa, 8. phala, 9. akSata, 10. nAgaravela ke pAna, 11. sopArI, 12. naivedya, 13. jalapUjA, 14. vastrapUjA, 15. cAmara, 16. chatra, 17. vArjina, 18. gIta, 19. nATaka, 20 stuti, 21. bhaMDAravRddhi / yaha ikkIsa prakAra kI pUjA hai / jo vastu bahuta acchI hove, so jinarAja kI pUjA meM car3hAnI caahiye| yaha pUjA prakAra, zrI umAsvAti vAcakakRta pUjAprakaraNa meM prasiddha hai / tathA IzAna koNa meM devadhara banAnA yaha bAta viveka vilAsa meM hai / tathA viSamAsana baiTha ke, paga Upara paga dharake, ukaDu Asana baiTha ke, vAma paga UMcA karake tathA vAma hAtha se pUjA na kre| sUkhe hue phUloM se pUjA na kare, tathA jo phUla dharatI meM gire hoMveM, tathA jinakI pAMkhaDI sar3a gaI hove, nIca logoM kA jina ko sparza huA hove, jo zubha na hoveM, jo vikase hue na hoveM, jo kIr3e ne khAye hue, sar3e hue, rAta ko vAsI rahe, makar3I ke jAlevAle, jo dekhane meM acche na lageM, durgandhavAle, sugaMdha rahita, khaTTI gandhavAle, malamUtra kI jagA meM utpanna hue hoveM, apavitra kare hue; aise
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ navama pariccheda 215 phUloM se jinezvara deva kI pUjA nahIM krnii| tathA vistAra sahita pUjA ke avasara meM, tathA nitya, aru vizeSa karake parvadina meM, sAta tathA pAMca kusumAJjali caDhAve / pIche maga. vAn kI pUjA kare / tahAM yaha vidhi kre| prabhAva samaya pahile nirmAtya utAre / pIche prakSAla kare, saMkSepa se pUjA kare, Arati maGgala dIvA snAnavidhi kare / pIche snAtrAdi vistAra sahita dUsarI vAra pUjA kA prArambha kre| taba deva ke Age kesara jala saMyukta kalaza sthApana kre| pIche yaha AryA kaha kara alaMkAra utAre: muktAlaGkAravikArasArasaumyatvakAMtikamanIyam / sahajanijarUpanirjitajagattrayaM pAtu jinavitram / / pIche yaha kaha kara nirmAlya utAreHavaNi kusumAharaNaM, payaipaiDiyamanoharacchAyaM / jiNarUvaM majaNapIThasaMThiyaM vo sivaM disau / pIche prAgukta kalaga DhAlana aura pUjA kare, kalaza dho kara, dhUpa de kara, unameM snAtra yogya sugaMdha jala kA prakSeSa kre| pIche zreNIvandha sthApana kare hue ve kalaza sundara vastra se Dhaka dene / sAdhAraNa kesara, caMdana, dhUpa karake hAtha pavitra kre| mastaka meM tilaka, hAtha meM caMdana kA kaMkaNa kare,
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatattvAdarza hAtha dhUpana karake zreNIbandha snAtrI zrAvaka kusumAJjali kA. pATha par3he / yathA sayavacakuMdamAlai, bahuvihakusumAI pshcvnnaaii| jiNanAhanhavaNakAle, diti surA kusumAJjalI hiTThA / / yaha kaha kara deva ke mastaka para puSpAropaNa kare / gaMdhAyaDiamahuyaramaNaharajhaMkA rasadasaMgIA / jiNacalaNovari mukkA, harau tumha kusumAJjalI duriyaM / / ityAdi pATha karake jinacaraNoM para eka zrAvaka kusubhAJjali caDhAve / sarva kusumAJjali ke pAThoM meM tilaka karanA, phUla, patra, dhUpAdi sarva ekatra karI cddhaanaa| pIche udAra madhura svara karake jisa jinezvara kA nAma sthApana karA hove, tisa hI jinezvara kA janmAbhiSeka kalaza kA pATha kahanA / pIche ghI, ikSurasa, dUdha, dahI, sugandha jalarUpa paJcAmRta karI, snAna karAve / snAtra ke bIca meM dhUpa deve| snAtrakAla meM bhI jinarAja kA zarIra phUloM karake zUnya na karanA / vAdivetAla zrIzAMtisUri kahate haiM ki, jahAM taka snAtra kI samApti na hove, tahAM taka bhagavAn kA mastaka zUnya na rakhanA, nirantara pAnI kI dhArA aru uttama phUloM kI vRSTi bhagavAn ke mastaka para kare, tathA snAna karatI vakta cAmara, saMgIta, tUryAdyADambara sarva zakti se kare /
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ 217 navama pariccheda sarve zrAvaka, jaba snAna kara cukeM, pIche nirmala jala kI dhArA denI / tisakA pATha yaha hai abhiSekatoyadhArA, dhAreva dhyAnamaMDalAgrasya / bhavabhavanabhittibhAgAn , bhUyo'pi bhinaktu bhAgavatI / / pIche aMga lhe| vilepanAdi pUjA, pahalI pUjA se adhika krnii| sarva prakAra kA dhAnya, pakkAna, zAka, vikRti, phalAdi, karake naivedya Dhove / jJAnAdi tInoM sahita tIna loka ke svAmI bhagavAn ke Age bhakta jana zrAvaka tIna puMja karake pIche snAtrapUjA kre| pahile bar3A zrAvaka tIna puMna kare, pIche choTA zrAvaka kare, pIche zrAvikA kre| kyoMki jinajanmamahotsava meM mI pahilA acyuteMdra apane devatA saMyukta snAna karatA hai, pIche yathAkrama se dUsare indra snAna karate haiM / snAtrajala ko jekara zrAvaka apane mastaka meM prakSepa kare, to doSa nahIM / yaduktaM zrIhemacandrAcAryaiH zrIvIracaritre abhipekajalaM tattu, surAsuranaroragAH / vavaMdire muhurmuhuH, sarvAMgaM paricikSipuH / / tathA zrIpaznacaritra ke unatIsaveM uddeze meM likhA hai kirAjA dazaratha ne apanI rAniyoM ko snAtra jala bhejA hai| tathA vRhadazAMtistotra meM "zAMtipAnIyaM mastake dAtavyami"tyu
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 jainatatvAdarza kam / tathA sunate haiM ki, jarAsaMdha ne jaba jarA vidyA chor3I, taba tisa karake pIr3ita nija senA ko dekha ke zrIneminAtha ke kahane se zrIkRSNa ne dharaNendra ko aaraadhaa| dharaNendra ne pAtAla meM rahI zrIpArzva pratimA zaMkhezvara pura meM lA karake tisa ke snAtra kA jala chir3akane se senA saceta krii| tathA zrIjinadezanA ke pIche rAjA pramukha jo cAvaloM kI balI uchAlate haiM, tisa meM se Adhe cAvala dharatI meM par3ane se pahele devatA le lete haiM, tisakA artha uchAlanevAlA letA hai, aru bAkI kA cAvala sarva loka laTa lete haiN| usa meM se eka dAnA bhI jekara mastaka meM rakkhe, to sarva roga upazAMta ho jAte haiN| aru cha mahIne Age ko roga na hove, yaha kathana Avazyaka zAstra meM hai| pIche sadguru kI pratiSThI huI bahuta sundara vastra kI moTI dhvajA, bar3e utsavapUrvaka tIna pradakSiNA karake vidhi se deve / sarva saMgha yathAzakti paridhApana kA naivedya pramukha cddh'aave| aba jo Arati, maMgaladIvA zrIarihaMtajI ke sanmukha karanA, so likhate haiN| maMgaladIve ke pAsa Arati agni kA pAtra sthApana karanA / tisa meM lavaNa jala geranA / pIcheuvaNeu maMgalaM vo, jiNANa muhlaalijaalsNvliyaa| titthapavattaNasamae, tiyasavimukkA kusumvuttttii||
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ navama pariccheda yaha par3ha kara prathama kusumavRSTi kare / anantara uaha paDibhaggapasaraM, payAhiNaM muNivaI kareUNaM / paDai sa loNaceNa, laji va loNaM huavahami // ityAdi pATha se vidhipUrvaka jinarAja ke tIna vAra phUla sahita lavaNa jala uttaraNAdi krnaa| tisa pIche anukrama se pUjA karake ArAtrika dhUpopakSepa sahita donoM pAse kalaza ke pAnI kI dhArA dete hue zrAvaka phUloM ko bakhere / aura maragayamaNipaDiyavisAlathAlamANikamaMDiapaIvaM / NhavaNayarakarukhitaM, bhamau jiNAratiaMtumha / / ityAdi pAThapUrvaka pradhAna bhAjana meM rakha ke utsava sahita tIna vAra utaare| yaha kahanA nesaTha zalAkA puruSa caritrAdika meM hai| maMgala dIpaka ko bhI Arati kI tareM pUje, aura yaha pATha paDhe mAmijaMto surasuMdarihiM tuha nAha ! mNglpiivo| kaNayAyalassa najada, mANuSva payAhiNaM dito // isa pATha pUrvaka maMgaladIvA utAra ke dIpyamAna jinacaraNoM ke Age rakha denaa| Arati ko bujhA dene meM doSa nahIM | Arati aru maMgaladIvA mukhyavRtti se ghRta, gur3a,
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 jainatasvAdarza karpUrAdika se kare, vizeSa phala hone se| yahAM mukkAlaMkAra ityAdi jo gAthA hai, so zrI haribhadrasUrijI kI karI huI mAlUma hotI hai / kyoMki zrI haribhadrasUrikRta samarAditya caritra nAmaka graMtha kI Adi meM " uvaNeu maMgalaM vo " isa prakAra namaskAra kiyA dekhane meM AtA hai / tathA yaha gAthA tapagaccha meM prasiddha hai, isa vAste sarva gAthA ihAM nahIM likhI / snAnAdika meM sAmAcArI vizeSa se vividha prakAra kI vidhi ke dekhane se vyAmoha nahIM karanA, kyoMki sarva AcAryoM ko arhadbhaktirUpa phala kI siddhi ke vAste hI pravRtta hone se, gaNadharAdi sAmAcAriyoM meM bhI bahuta bheda hotA hai / tisa vAste jo dharma se viruddha na hove, aru ata makti kA poSaka hove, vo kArya kisI ko bhI asammata nahIM / aise hI sarva dharmakArya meM jAna lenA / yahAM lavaNa, Arati pramukha kA utAranA saMpradAya se sarva gacchoM meM aru paradarzanoM meM bhI karate huve dIkhate haiN| tathA zrIjinaprabhasUrikRta pUjAvidhi zAstra meM to aise likhA hai -- lavaNAiucAraNaM, pAlittayasUrimA iva purisehiM / saMhAreNa aNunApi, saMpayaM siTTie kArija || arthaH-- lavaNAdi utAranA zrIpAdaliptasUri pramukha pUrva puruSoM ne eka vAra karane kI mAjJA dInI hai / hama isa t
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ navama pariccheda 221 karAte haiN| snAtra ke karane meM sarva prabhAvanAdika ke karane se paraloka kAla meM unake anusAra prakAra vistAra sahita pUjA meM utkRSTa mokSaprApti rUpa phala hotA hai / jaise causaTha indroM ne jina -- janmasnAna karA hai, tisa hI ke anusAra manuSya karate haiM / isa vAste isa loka meM puNya nirjarA aru paraloka meM mokSa phala hotA hai / yaha kathana rAjaprabhIya upAMga meM hai| pratimA bhI aneka prakAra kI hai| tinakI pUjA kI vidhi samyaktva - prakaraNa meM aise kahI hai gurukAriAi keha, anne sayakAriAi taM biMti / vihikAriAi anne, paDimAe pUjaNavihANaM || 1 vyAkhyA - guru kahiye mAtA, pitA, dAdA, par3adAdA pramukha tinakI karAi huI pratimA pUjanI cAhiye; koI aise kahate haiM / tathA koI kahate haiM ki, apanI karAI - pratiSThI huIM pUjanI cAhiye / koI kahate haiM ki, vidhi se karAI pratiSThI pratimA pUjanI cAhiye / inameM yathArtha pakSa to yaha hai ki, mamatvarahita sarva pratimA ko vizeSa --- meda rahita pUjanA cAhiye / kyoMki sarva jage tIrthaMkara kA AkAra dekhane se tIrthaMkara buddhi utpanna hotI hai / jekara aise na mAneM, taba to jinabiMba kI avajJA se usako duranta saMsAra meM bhramaNarUpa nizcaya yahI daNDa hovegA / 1 aisA bhI kuvikalpa na karanA ki, jo avidhi se jita -
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 jainatattvAdarza mandira, jinapratimA banI hai, usake pUjane se avidhi mArga kI anumodanA se bhagavanta kI AjJA kA maMgarUpa dUSaNa lagatA hai| isa prakAra kA kuvikalpa karanA bhI ThIka nahIM hai kyoMki isameM Agama-pramANa hai / tathAhi zrIkalpabhASye nissakaDamanissakaDe aceie sabahiM thuI tinni / velaMbacaiANia, nAuM ikkikiyA vAtri / / vyAkhyAH-eka nizrAkRta jo ki gaccha ke pratibandha se banA ho, jaise ki yaha hamAre gaccha kA mandira hai| dUsarA anizrAkRta, so jisa para kisI gaccha kA pratibandha nahIM hai| ina sarva jinamandiroM meM tIna thui pddhnii| jekara sarva mandiroM meM tIna tIna thui detA bahuta kAla lagatA jAne, tathA jinamandira bahuta hoveM, tadA eka eka jinamandira meM eka eka zui paDhe / isa vAste sarva jinamandiroM meM vizeSa bhakti kre| jinamandira meM makar3I kA jAlA laga jAye, to tisake utArane kI vidhi kahate haiN| jinake supurda jinamandira hove, tinako sAdhu isa prakAra nirmarsanA-preraNA kare, tuma loga jinamandira kI naukarI khAte ho, to sArasammAla bayoM nahIM karate ho! makar3I kA jAlA bhI tuma nahIM utArate ho / tathA jinakI koI sArasambhAla na kare, tina ko asaMvigna-devakulika kahate haiN| tina mandiroM meM jo
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ * navama pariccheda 223 makar3I kA jAlA hove, tisake dUra karane ke vAste sevakoM ko preraNA kare ki, tuma jinamandira ko maMkhaphalaka kI tare camaka damakavAlA rakkho / jekara ve sevaka loga na mAneM, taba nirbhartsanA kare, aura pIche sAdhu jayaNA se Apa dUra kare / tAtparya ki, jinamandira aura jJAnabhaNDArAdi kI sarvathA sAdhu bhI upekSA na kare / yaha pUrvokta caityagamana, pUjA, snAnAdi vidhi jo kahI hai, so saba dhanavAn zrAvaka kI apekSA kahI hai / aru jo zrAvaka dhanavAn na hove, vo apane ghara meM sAmAyika karake kisI ke sAtha lenedene kA jhagar3A na hove, to upayoga saMyukta sAdhu kI tare IryA ko zodhatA huA tIna naiSedhikI karI bhAva pUjAnuyAyI vidhi se jaave| pUjAdi sAmagrI ke abhAva se dravyapUjA karane meM asamartha hai, isa vAste sAmAyika pAra ke kAyA se jo kucha phUla guMthanAdika kRtya hove so kare / praznaH -- sAmAyika tyAga ke dravyapUjA karanI ucita nahIM ! uttaraH- sAmAyika to tisake svAdhIna hai, cAhe jisa vakta kara leve / parantu pUjA kA yoga usako milanA durlabha hai| kyoMki pUjA kA maMDANa to saMgha samudAya ke adhIna hai, aura vaha kabhI 2 hotA hai| isa vAste pUjA meM vizeSa puNya hai / yadAgama:
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 jainatattvAdarza jIvANa bohilAmo, sammahiTThINa hoi piakaraNaM / ANA jiNidabhacI, titthassa pabhAvaNA ceva // isa vAste isameM aneka guNa haiM, tAte caityakArya kre| yaha kathana dinakRtya sUtra meM hai-daza trika, pAMca abhigama, ityAdi vidhi pradhAna hI sarva devapUjA vaMdanakAdi dharmAnuSThAna kA mahAphala hotA hai; anyathA alpa phala hai| tathA avidhi se karane para upadrava bhI ho jAtA hai / uktaM ca dharmAnuSThAnavaitathyAtpratyavAyo mahAn bhavet / raudraduHkhaughajanano, duSprayuktAdivauSadhAt / / tathA avidhi se caityavaMdanAdi karanevAle ke vAste Agama meM prAyazcitta kahA hai| mahAnizItha ke sAtame adhyayana meM avidhi se caityavandanA kare, to prAyazcitta kahA hai| devatA, vidyA, mantra bhI vidhi se hI siddha hote haiN| yadi koI kahe ki, vidhi na hove, taba na karanA hI zreSTha hai ! yaha kahanA sarvathA ayukta hai / yaduktam avihikayA varamakayaM, asUyavayaNa bhaNaMti samayannU / pAyacchittaM akae, guru vitaha kae lhuaN|| arthaH- avidhi karane se na karanA acchA hai, aise jo kahatA hai, so asUyA vacana haiN| yaha kahanevAlA jaina
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ navama pariccheda 225 siddhAMta ko jAnatA nhiiN| kyoMki jainazAstra ke jJAtA to aise kahate haiM ki, jo na kare, usako guru prAyazcitta AtA hai, aru jo avidhi se kare, usako laghu prAyazcitta AtA hai / isa vAste dharma jarUra karanA cAhiye / aru vidhimArga kI anveSaNA karanI / yaha tattva hai, yahI zraddhAvanta kA lakSaNa hai | sarva kRtya karake avidhi, AzAtanA ke nimitta midhyAduSkRta denA / aMga, agrAdi tInoM pUjA ke phala, zAstra meM aise likhate haiM / vina upazAMta karanevAlI aMgapUjA hai, tathA moTA abhyudaya --- puNya ke sAdhanevAlI agrapUjA hai, tathA mokSa kI dAtA bhAvapUjA hai / pUjA karanevAlA saMsAra ke pradhAna bhogoM ko bhoga kara pIche siddhapada ko pAtA hai / kyoMki mana zAMta hotA hai, aru mana kI zAMti se hotA hai, aru zubhadhyAna se mokSa hotA haiM, sukha hai| pUjA karane se pUjAphala uttama zubha dhyAna mokSa hue abAdha tathA zrIjinarAja kI bhakti pAMca prakAra se hotI hai / puSpAdyaca tadAjJA ca tadravyaparirakSaNam / utsavAstIrthayAtrA ca, bhaktiH paJcavidhA jine // dravyapUjA Abhoga tathA anAbhoga bheda se do prakAra kI - hai / tisameM zrIvItarAga deva ke guNa jAna kara vItarAga kI 1
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 jainatazvAdarza bhAvanA karake Adara saMyukta jinapratimA kI jo pUjA, so Abhogadravya pUjA hai / isa se cAritra kA lAbha hotA hai, karma kA nAza hotA hai / isa vAste buddhimAn aisI pUjA avazya kare / tathA jo pUjA kI vidhi jAnatA nahIM tathA zrIjinarAja ke guNa bhI nahIM jAnatA, so dUsarI anAbhoga pUjA hai / yaha zubha pariNAma puNya kA kAraNa, bodhilAbha kA hetu hai aura pApakSaya karane kA sAdhana hai / usa puruSa kA janma bhI dhanya hai, AgAmI kAla meM usakA kalyANa hai, yadyapi vo vItarAga ke guNa nahIM bhI jAnatA, to bhI bhakti prIti kA ullAsa usake andara avazya uchalatA hai / aru jisa puruSa ko arihaMta biMba meM dveSa hai, vo puruSa bhArI-karmI tathA bhavAminaMdI hai| jaise rogI ko apathya meM ruci aru pathya meM dveSa hove, to usakA vaha maraNa kA samaya hotA hai / aise hI jinabiMba meM jisako dveSa hai, tisako bhI dIrgha- saMsArI jAnanA / yahAM jo bhAva pUjA hai, so zrIjinAjJA kA pAlanA hai / jinAjJA do prakAra kI hai : eka aMgIkAra karane rUpa, dUsarI tyAgane rUpa / tahAM sukRta kA aMgIkAra karanA, aru niSegha kA tyAga karanA / parantu svIkAra - pakSa se parihAra - pakSa bahuta zreSTha hai| kyoMki jo niSiddha AcaraNa karatA hai / usakA sukRta bhI bahuta guNadAyaka nahIM hotA hai / jekara donoM bAteM hoveM, taba to pUrNa phala hai| dravya pUjA kA phala acyuta deva
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ navama pariccheda 27 loka hai / aru bhAva pUjA kA phala aMtarmuhUrta meM mokSa hai| __dravya pUjA meM yadyapi paTkAya kI kiMcit virAdhanA hotI hai, to bhI kUpa ke dRSTAMta se vaha gRhastha ko avazya karane yogya hai / tAtparya ki karanevAle aru dekhanevAloM ko ginatI rahita puNya baMdhana kA kAraNa hone se karane yogya hai| jaise nave gAma meM snAna, pAnAdi ke vAste loka kUAM khodate haiN| aura usa samaya tina ko pyAsa, zrama, aru kIcar3a se malina honA par3atA hai, parantu kuve ke jala nikalane se tina kI tathA auroM kI tRpAdi, agalA pichalA sarva maila dUra ho jAtA hai, aru sarvAMgINa sukha ho jAtA hai| aise hI dravya pUjA meM jAna lenA / yaha kathana Avazyakaniyukti meM hai / tathA aura jage bhI likhA hai AraMmapasacANa, gihINachajIvavaha avirayANaM / mavaaDavinivaDiyANaM, davatthao ceva AlaMvo // stheyo vAyubalena nitikaraM nirvANanirghAtinA, svAyattaM bahunAyakena subahusvalpena sAraM param / nisAreNa dhanena puNyamamalaM kRtvA jinAmyarcanaM, yo gRhNAti vaNik sa eva nipuNo vaannijykrmnnylm|| * akasiNapavattagANaM, virayAvirayANa esa khala jutto / saMsArapayaNukaraNe davvatthae kUvadiluto //
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 jainatasvAdarza yAsyAmyAyatanaM jinasya labhate dhyAyaMzcaturthaM phalam, SaSThaM cotthita udyato'STamamatho gantuM pravRtto'dhvani / zraddhAlurdazamaM bahirjinagRhAtprAptastato dvAdazaM, madhye pAkSikamIkSate jinapatau mAsopavAsaM phalam // padma caritra meM to aisA likhA hai ki, 1. jinamandira meM jAne kA mana kare, taba eka upavAsa kA phala hotA hai, 2. yadi uThe, to vele kA phala hotA hai, 3. cala par3ane ke udyamI ko tele kA phala hotA hai, 4. cala par3e, to caule kA phala, 5. kiJcit gaye ko paMcaule kA phala, 6. ardha mArga meM gaye ko eka pakSa ke upavAsa kA phala hotA hai, 7. jinarAja ko dekhane se eka mAsa ke tapa kA phala hotA hai, 8. jinabhuvana meM saMprApta hue ko chamAsI tapa kA phala hotA hai, 9. jinamaMdira ke daravAje para sthita hue ko eka varSa ke tapa kA phala hotA hai. 10 jinarAja ko pradakSiNA dene se sau varSa ke tapa kA phala hotA hai, 11. pUjA kare to haz2Ara varSa ke tapa kA phala hotA hai, 12. stuti kare to anaMtaguNa phala hotA hai, 13. jinamandira pUje, to sau guNA puNya hotA hai, 14. lIMpe, to haz2Ara guNA puNya hotA hai, 15. phUlamAlA car3hAve, to lAkhaguNA puNya hotA hai, 16. gIta vAmitra pUjAM kare, to anaMtaguNA puNya hotA hai / pUjA pratidina tIna saMdhyA meM karanI cAhiye / yataH -
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ 229 navama pariccheda jinasya pUjanaM haMti, prAtaH pApaM nizAbhavam / AjanmavihitaM madhye saptajanmakRtaM nizi // jlaahaaraussdhsvaapvidyotsrgkRssikiyaa| satphalAH svasvakAle syurevaM pUjA jinevare / / tathA jiNapUaNaM tisaMjhaM kuNamANo sohae ya saMmattaM / titthayaranAmaguttaM, pAvai seNianariMduva // jo pUei tisaMjhaM, jiNidarAyaM sayA vigayadosa / so taIya bhave sijjhai, ahavA sattaDame jamme // mavAyareNa bhayavaM, pUhajaMtoci devanAhehi / no hoi pUhao khalu, jamhA gaMtaguNo bhayavaM // 3 // yaha gAthA sugama haiN| tathA devapUjAdika meM hRdaya meM bahumAna aura pUrNa bhakti bhAva rakkhe / tathA jinamata meM cAra prakAra kA anuSThAna kahA hai| eka prIti sahita, dUsarA bhakti sahita, tIsarA vacanapradhAna, aru cauthA asaMga anuSThAna / tIna meM jisa ke prIti kA rasa bar3he, aru Rju bhadraka svabhAvavAlA hove; jaise vAlakoM meM ratana ko dekha kara prIti hotI hai, aisI jisa ko prIti hove, so prIti anuSThAna hai| tathA bahumAna saMyukta
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230 jainatatvAdarza zeSa pahile anuSThAna zuddha vivekavAlA hove, aru vAkI kI tare kare, so bhakti anuSThAna hai / yadyapi strI kA aru mAtA kA pAlanapoSaNa eka sarikhA hai, to bhI strI para yaha prIti aru prItirAga hai, aru mAtA para bhaktirAga hai / bhakti kA svarUpa kahA hai / tathA jo jineza ke guNa kA jAnakAra sUtrokta vidhi se jinapratimA ko vandanA kare, so vacanAnuSThAna hai / yaha anuSThAna cAritravAn ko nizcaya karake hotA hai / tathA jo abhyAsa ke rasa se sUtrAlocanA ke binA hI phala meM niHspRha ho kara kare so asaMgAnuSThAna hai / jaise kuMbhAra cakra ko pahile to daNDa se phirAtA hai, pIche se daNDa dUra kare, to bhI cakra phiratA hai / yaha dRSTAMta vacanAnuSThAna aru asaMgAnuSThAna meM hai / ina cAroM meM prathama to bhAvanA ke leza se prAyaH vAlaka pramukha ko hotA hai / Age adhika adhika jAna lenA / yaha cAroM prakAra kA anuSThAna vahumAna vidhisaMyukta kare / to rupayA bhI kharA aru khare san ke samAna, prathama meda hai / dUsarA jo puruSa, bhaktirAga bahumAna saMyukta hove, aru vidhi jAnatA na hove, tisa kA kRtya ekAMta duSTa nahIM / azaTha -- sarala puruSa kA anuSThAna aticAra sahita bhI zuddhi kA kAraNa hai, kyoMki jo ratana andara se nirmala hai, usakA bAhya mala sahana meM dUra ho sakatA hai| yaha rupayA to kharA, paraMtu san khoTA ke samAna dUsarA bheda hai / tathA jo puruSa kapaTa, jhUTha
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ 231 navama pariccheda Adi doSa saMyukta hai, aru apanI mahimA-pUjA ke vAste tathA logoM ko Thagane ke vAste vidhipUrvaka sarvAnuSThAna karatA hai, usako bar3A anartha phala hotA haiM, yaha rupayA khoTA, aru san kharA ke samAna tIsarA meda jaannaa| tathA ajJAnI mithyAdRSTi jIva kA jo kRtya hai, so to rupayA mI khoTA aru san bhI khoTA ke samAna cauthA meda hai| isa vAste jo devapUjAdika karaNa ko vahumAna aru vidhipUrvaka kare, usako saMpUrNa phala hotA hai| tathA ucita ciMtA se maMdirapramArjana krnaa| jisa jage se mandira gira kara bigar3a gayA hove, usa jinamandira kI kA samarAnA, pratimA, pratimA ke parivAra sArasabhAla ko nirmala karanA; viziSTa pUjA dIpotsava __phUla pramukha kI zobhA karanA tathA jo Age likheMge so sarva AzAtanA varjanA; tathA akSata, naivedyAdi kI ciMtA karanA, caMdana, kesara, dhUpa, dIpa, tela kA saMgraha krnaa| vinAza na hove, aisI rIti se caityadravya kI rakSA kre| tIna cAra zrAvakoM ke sAmane devadravya kI ugharANI kre| devadravya ko bahuta yala se acchI jage sthApana kare / devadravya ke lAbha aru kharaca kA nAma pragaTapane likhe / Apa tathA auroM se devadravya deve, devAve / devadravya kisI pAsoM - lenA hove, tahAM deva ke naukara ko bheja kara jisa rIti se devadravya jAve nahIM, taise kre| udharANI ke vAste naukara
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 jainatattvAdarza rakkhe / isa tare devadravya kI ciMtA sArasambhAla kare / deharA pramukha kI ciMtA aneka tare kI hai, tina meM dhanAnya ko dhana se, tathA svajana ke bala se ciMtA sukara hai| aru dhana rahita ko apane zarIra tathA svajana ke bala se sAdhya hai| jisakA jahAM jaisA bala hove, vo vizeSa taisA yala kre| jo ciMtA thor3e kAla meM ho sake tisa ko dUsarI nissahI se pahile kare, zeSa ko yathAyogya pIche kare / aise hI dharmazAlA, gurujJAnAdi kI bhI yathocita sarva zakti se ciMtA kare / kyoMki deva, guru Adi kI sArasambhAla zrAvaka ke binA aura koI karanevAlA nhiiN| isa vAste zrAvaka ko devAdi kI bhakti aura sArasaMbhAla meM zithila na honA cAhiye / jekara deva, guru pramukha kI bhakti, sevA, sArasaMbhAla zrAvaka na kare, to usakA samyaktva kalaMkita ho jAtA hai / aru jo zrAvaka deva, guru kA bhakta hai, usase kadAcit koI AzAtanA bhI ho jAve, to bhI atyanta duHkhadAyI nhiiN| isa vAste caityAdi kRtya meM nitya pravRtta hove / kahate bhI haiM dehe dravye kuTuMbe ca, sarvasaMsAriNAM ratiH / jine jinamate saMgha, punarmokSAbhilASiNam / / * bhAvArtha:-dravya, zarIra aura kuTumba meM to sarva sasArI logo kI prIti hai, parantu jinadharma aura saMgha meM prIti to kevala mokSAmilASI puruSo kI hotI hai|
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ navama pariccheda 223 deva, guru pramukha kI AzAtanA jo hai, so jaghanyAdi bheda ___ karake tIna prakAra kI hai, tahAM prathama jJAna jJAna ko bhAyAtanA kI AzAtanA kahate haiN| pustaka, paTTI, TIpaNI, japamAlAdika ko mukha kA thUka lezamAtra laga jAve; hInAdhika akSara uccAre, jJAnopakaraNa-pATI, pothI, navakArAvalI pramukha pAsa hue, adhovAta niHsargAdi hove, so jaghanya AyAtanA hai| tathA akAla meM paThanAdi, upadhAna ke vinA mUtra par3hanA, bhrAMti karake artha kI anyathA kalpanA karanA, pustakAdi ko pramAda se pagAdika kA sparza karanA, bhUmi meM geranA, jJAnopakaraNa ke pAsa hue AhAra tathA mUtrAdi karanA, so madhyama AzAtanA haiN| tathA thUka karake akSara mAMje, pATI, pothI pramukha jJAnopakaraNa ke Upara baiThanA Adi kare, jJAnopakaraNa ke pAsa hue uccArAdika kare, tathA jJAna kI, jJAnI kI, niMdA, pratyanIkapanA upadhAta kare, utsUtrabhASaNAdi kare, so utkRSTa AgAtanA hai / atra deva kI AgAtanA kahate haiN| tahAM jaghanya devAzAtanA so vAsa, varAsa, kesara pramukha ke Dabve ko jinamandira kI vanAve; zvAsa tathA vasa ke cher3e se deva kA 84 AgAtanA sparza kare, so jaghanya AzAtanA hai| tathA pavitra vala, dhotI pramukha kare vinA pUjA kare, pUjA ke bala bhUmi meM gere, ityAdi madhyama AzAtanA hai tathA pratimA ko paga se saMghaTanA, zleSma aru thUka kA
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 jainataravAdarza lagAnA, pratimA kA bhaMga karanA, jinezvara deva kI avahelanAdi karanA / so utkRSTa AzAtanA hai| aba deva kI jaghanya daza AzAtanA, aru madhyama cAlIsa AzAtanA tathA utkRSTI caurAsI AzAtanA hai, so krama karake kahate haiN| - prathama jaghanya daza AzAtanA na karanI, so likhate haiN| jinamandira meM 1. pAna sopArI khAve, 2. pAnI pIve, 3. bhojana kare, 4. pagarakhA pahire, 5. strI se saMbhoga kare, 6. sove, 7. thUke, 8. mUtre, 9. uccAra kare, aura 10. jUA khele| jaghanya se yaha daza AzAtanA jinamandira meM vrje| dUsarI madhyama cAlIsa AzAtanA varje, tina kA nAma kahate haiM / 1. mUtanA, 2. dizA jAnA, 3. atApa haranA, 4. pAnI pInA, 5. khAnA, 6. sonA, 7. maithuna sevanA, 8. taMbola khAnA, 9. thUkanA, 10. jUA khelanA. 11. jUMAM dekhe, 12. vikathA kare, 13. pAlaThI se baiThe, 14. judA judA paga pasAre, 15.jhagar3A kare, 16. hAMsI kare, 17. kisI ke Upara IrSyA kare, 18. UMce Asana para baiThe, 19. keza zarIra kI vibhUSA kare, 20. zira para chatra lagAve, 21. khaDga rakkhe, 22. mukuTa dharanA, 23. cAmara karAne, 24. strI se kAma vilAsa sahita hAMsI karanI, 25. dharanA lagAnA, 26. krIr3A-khela karanA, 27. mukhakoza ke binA pUjA karanI, 28. maile zarIra se aura maile vastroM se pUjA karanI, 29. pUjA karate samaya mana ko capala karanA, 30. zarIra ke bhoga sacitta dravya ko
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ navama pariccheda 235 binA utAre mandira meM jAnA, 31. acita dravya - AbhUSaNAdi utAra ke jAnA, 32. eka sADI kA uttarAsaMga na kare, 33. bhagavAn ko dekha ke hAtha na jor3e, 34. zakti ke huye pUjA na kare, 35. aniSTa phUloM se pUjA kare, 36. pUjA pramukha Adara rahita kare, 37. jinapratimA ke nidraka ko haTAve nahIM, 38. mandira ke dravya kI sArasaMbhAla na kare, 39. zakti ke huye bhI savArI para car3ha ke mandira meM jAve, 40. dehare meM bar3o se pahile caityavaMdana kare / jiteMdra bhavana meM tathA jahAM pratimA hove, tahAM yaha cAlIza madhyama AzAtanA TAle / aba utkRSTa caurAsI AzAtanA kA nAma kahate haiM / 1. jinamandira meM khela khaMkhAra gere, 2. jUe Adika kI krIr3A kare, 3. kalaha kare, 4. dhanuSyAdi kalA sIkhe, 5. kuralA kare, 6. taMbola khAve, 7. taMbola kA ugAla gere, 8. gAlI dene, 9. dizA mAtrA kare, 10. hastAdi aMga dhove, 11. keza samAre, 12. nakha samAre, 13. rudhira gere, 14. sukhaDI pramukha dehare meM khAve, 15. gumaDe Adika kI tvacA gere, 16. auSadhi khAke pitta gere, 17. vamana kare. 18. dAMta gere, 19. hAtha paga masalAve, 20 ghor3Adi vAMdhe, 21. dAMta kA maila gere, 22. AMkha kA maila gere, 23. nakha kA maila gere, 24. gAla kA maila gere, 25, nAka kA maila gere, 26. mAthe kA maila gere, 27. zarIra kA maila gere, 28. kAna kA maila gere, 29. bhUtAdi ke kIlane ke vAste maMtra sAdhe, athavA rAjA pramukha kA kAma hove tisa
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ 236 jainatattvAdarza kA vicAra kare, 30. mandira meM vivAhAdika kI paMcAyata kare, 31. vyApAra kA lekhA kare, 32. rAja kA kAma bAMTa ke deve, athavA bhAI pramukha ko dhana kA hissA bAMTa ke deve, 33 ghara kA bhaMDAra mandira meM rakkhe, 34. pagopari paga rakkha ke duSTAsana karake baiThe, 35. maMdira kI bhIta se chANA lagAvegobara kA Dhera lagAve, 36. vastra sukhAve, 37. dAla dale, 38. pApar3a belI sukhAve, 39, bar3A banAve, upalakSaNa se kayara, cImar3A zAka pramukha sukAne ke vAste gere, 40. rAjA, bhAI aura lenadAra ke bhaya se bhAga kara mUlagaMbhAre meM luka jAve, 41, putra, kalatrAdi ke maraNa se mandira meM rove, 42. strIkathA, bhaktakathA, rAjakathA, dezakathA, yaha cAra vikathA kare, 43. bANa, IkSu kA gannA ghar3e, tathA * dhanuNyAdi zastra ghar3e, 44. gAya, bailAdi ko mandira meM rakkhe, 45. zIta dUra karane ko agni tApe, 46. dhAnyAdi rAMghe, 47. rupaiye parakhe, 48. vidhi se naiSedhikI na kare, 49, chatra, 50. pagarakhI, 51. zastra, 52. cAmara, yaha cAra, maMdira ke bAhira na chor3e, 53. mana ekAgra na kare, 54. tailAdika kA mardana kare, 55. zarIra ke bhoga ke sacitta phUlAdika kA tyAga na kare, 56. hAra, mudrA, kuMDalAdi, tina ko bAhira chor3e Ave [ to AzAtanA lage, kyoMki logoM meM aisA kahanA ho. jAve ki, arhata ke bhakta sarva kaMgAla bhikSAcara haiM, isI tare jinamata kI laghutA hotI hai ] 57. bhagavAn ko dekha ke
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ navama pariccheda 237 hAtha na jor3e 58. eka sADI kA uttarAsaMga na kare, 59. mukuTa mastaka meM rakkhe, 60. mauli-sira kA lapeTanA rakhe, 61. phUla kA seharA rakkhe, 62, nAriyala Adika kA chota gere, 63. geMda se khele, 64. pitA pramukha ko juhAra kare, 65, mAMDa ceSTA kare, 66. tiraskAra ke vAste rekArA tukArA deve, 67. lene vAste dharanA deve, 68. saMgrAma kare, 69. mastaka ke keza sukhAve, 70. pAThaThI mAra kara baiThe, 71. kATha, pAdukAdi paga meM rakkhe, 72. paga pasAre, 73. sukha ke vAste puDapur3I davAve, 74. zarIra kA avayava dhoke kIcar3a kUr3A kare, 75. pagAdi meM lagI huI dhUla jhAr3e, 76. maithunakAmakrIDA kare, 77. jUAM gere, 78. bhojana jIme, 79. guhya cinha ko Dhaka ke na baiThe, 80. vaidyaka kA kAma kare, 81. kraya vikraya rUpa vANijya kare, 82. zayyA banA ke sove, 83. pAnI pIne ke vAste jala kA maTakA rakkhe, tathA mandira ke patanAle kA pAnI leve, 84. snAna karane kI jagA banAve / vaha utkRSTa corAsI AzAtanA jinamaMdira meM vaje / . aba guru kI tettIsa AzAtanA likhate haiM / 1. guru ke Age cale, to AzAtanA hai| jekara rastA guru kI 33 batAvane ke vAste cale, to AzAtanA nahIM AyAtanA hotI hai| 2. guru ke varAvara cale, 3. guru ke pIche ar3ake cale, yaha jaise calane kI tIna AzAtanA kahI haiM, aise hI baiThane kI bhI tIna AzAvanA AzAtanA
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 jainatatvAdarza jAna lenI / tathA khar3A hone kI bhI tIna AzAtanA jAna lenI / yaha sarva nava AzAtanA huii| 10. bhojana karate guru se pahile ziSya cula kre| 11. gamanAgamana guru se pahile aaloce| 12. rAtri meM kauna jAgatA hai, aise guru ke kahe ko suna kara jAgatA huA bhI ziSya uttara na deve, to AzAtanA lge| 13. jaba kisI ko kucha kahanA hove, to guru se pahile hI ziSya kaha deve| 14. dUsare sAdhuoM ke Age pahile azanAdi Alove, pIche guru ke Age Alove / 15. aise hI azanAdi pahile dUsare sAdhuoM ko dikhA ke pIche guru ko dikhAve / 16. annAdika kI pahile auroM ko nimantraNA karake pIche guru ko nimantraNA kre| 17. guru ke binA pUche svecchA se auroM ko snigdha madhurAdi AhAra de deve / 18. guru ko yatkiMcit annAdi dekara pIche yathecchA se snigdhAdi AhAra Apa khAve / 19. guru bolAveM, taba bole nhiiN| 20. guru ko bahuta karkaza-kaThora vacana bole / 21. jaba guru bolAve, taba Asana para baiThA hI uttara deve / 22. guru bolAve taba kahe, kyA kahate ho ! 23. guru ko tUMkArA deve| 21. guru ne koI preraNA karI ho, taba guru kI preraNA ko uttara karake hane / jaise guru kahe ki he ziSya ! tumane glAna kI vaiyAvRtya kyoM nahIM karI ! taba ziNya kahe ki tuma kyoM nahIM karate ! 25. guru kI kathA kahate hue .mana meM prasanna na hove, kiMtu bimana hove / 26. sUtrAdi kahate
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ navama pariccheda 239 guru ko kahe tuma ko artha yAda nahIM hai, yaha artha ese nahIM hove hai / 27. guru kathA kahatA hai, tisa kathA ko vIcameM cheda kare, aru kahe ki maiM kathA karUMgA / 28. parSadA ko bhAMge, jaise kahe ki aba bhikSA kA avasara hai, ityAdi khe| 29. parSadA ke vinA uThe guru kI kahI kathA ko apanI caturAI dikhalAne ke vAste vizeSa karake kahe / 30. guru kI zayyA- saMthArakAdi ko pagoM se saMghaTTA kre| 31. guru kI zayyAdi upara baiThanA Adi kre| 32. guru se UMce Asana para baiThe / 33, guru ke barAvara Asana kre| yaha guru kI AzAtanA mI tIna prakAra kI hai, eka pagAdi se saMghaTTA kare, so jaghanya AzAtanA, dUsarI zleSma, thUkAdi guru ke lavamAtra lagAve, to madhyama AzAtanA hai| tIsarI guru kA Adeza na kare, jekara kare, to bhI ulaTA kare, kaThora vacana bole, guru kA kahA na sune, ityAdi utkRSTa AzAtanA hai| sthApanAcArya kI AzAtanA mI tIna prakAra kI hai| 1. idhara udhara halAve, pagoM kA sparza kare, anya AzAtanA to jaghanya AzAtanA, 2. bhUmi meM gere, avajJA se ghare, so madhyama AzAtanA, 3. sthApanAcArya ko khove, tathA tor3e to utkRSTa AzAtanA hai| aise hI jJAnopakaraNa, darzanopakaraNa, tathA cAritropakaraNa, rajoharaNAdi, mukhavastrikA, daMDaka, daMDikA pramukha kI bhI AzAtanA
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240 jainatatvAdarza pahile daale| zrAvaka ko, sarva dharmopakaraNa-caravalA, mukhavastrikAdi vidhipUrvaka svasthAna meM sthApanA karanI cAhiye, anyathA dharma kI avajJAdi dUSaNoM kI Apatti hove / zAstra meM likhA hai ki, jo satsUtra bhAkhe, tathA ahaMta kI aru guru kI avajJAdi mahA AzAtanA kare, to usako sAvadhAcArya, marIci, jamAlI, kUlavAlakAdi kI tareM anaMta janma maraNa kI vRddhi hove / yata:-- ussuttamAsagANaM, vohInAso annNtsNsaaro| pANacaevi dhIrA, ussu tA na bhAsaMti // titthayarapavayaNasuyaM, AyariyaM gaNaharaM mahiDDiyaM / . AsAyaMto bahuso, aNaMtasaMsArio hoi / / ina kA artha sugama hai aise hI deva, jJAna, sAdhAraNa dravya kA tathA guru dravyavastra, pAtrAdi kA vinAza, tina kI upekSAdika jo karanI hai, so bhI mahAmAzAtanA hai| / ceiadaccaviNAse-isighAe parayaNassa uDDAhe / saMjaicautthabhaMge mUlaggI bohilAmassa !! tathA zrAvakadinakRtya darzanazuddhi Adi zAstroM meM bhI likhA hai- . . .
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ navama pariccheda cehaadavaM sAhAraNaM ca, jo dahai mohiamiio| dhamma ca so na yANA, ahavA baddhAuo narae / artha:-caityadravya tathA sAdhAraNa dravya ko nAza kare, yA to vo dharma nahIM jAnatA hai, athavA usane devAdi sambandhI naraka kA Ayu bAMdhA hai| isa vAste hI aisA dravya ayogya kAma karatA hai| tathA caityadravya kA nAza, bhakSaNa, upekSaNa koI kare, tisako jekara sAdhu na haTAve, to vo sAdhu bhI anaMtasaMsArI ho jaave| prazna:-mana, vacana aru kAyA karake jisane sAvadha karma ko tyAgA hai, aise yati ko caityadravya kI rakSA meM kyA adhikAra hai ! uttara:-jekara rAjA tathA vaz2Ira ko yAcanA karake, tinoM ke pAsa se ghara, hATa, gAmAdi lekara vidhi se navIM paidAyaza-utpanna kare, taba to yaha vivakSita dUSaNa A sakatA hai, parantu kisI-yathA bhadrakAdi ne dharma ke vAste pahile diyA hove usakA nAza dekhakara rakSA kare, to koI dUSaNa nahIM hotA hai, balki jinaAjJA kI ArAdhanA hone se dharma kI puSTi hotI hai| tathA nave mandira ke banAne se jo pUrva banA huA hai, usake pratipaMthI arthAt zatru ko jo sAdhu haTAve to usa
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 jaina tattvAdarza sAdhu ko na prAyazcitta hai, tathA na usa sAdhu kI pratijJA bhanna hotI hai / Agama bhI aisA hI kahatA hai / isa vAste jo zrAvaka jinadravya ko khAve, upekSA kare, vo zrAvaka, agale janma meM buddhihIna, aru pApakarma se lepAyamAna hotA hai / AyANaM jo bhaJjai, paDivannadhaNaM na deha devassa | mastaM samuvikkhar3a, so vi hu paribhamaha saMsAre || artha:- jo puruSa maMdira kI AmadAnI bhAMge, aru jo mukha se kaha kara jinadravya na deve, so bhI saMsAra meM bhramaNa kare / tathA jiNatrayaNavuddhikaraM, pabhAvagaM nANadaMsaNaguNANaM / bhakto jiNadavaM, anaMta saMsArio hor3a || arthaH- jo jinamata kI vRddhi kare, caityapUjA, caityasamAranA, mahApUjA satkArAdi se jJAna, darzana kI prabhAvanA kare, parantu jinadravya kA nAza kare, to anaMtasaMsArI hove / aru jekara jinadravya kI rakSA kare, to alpasaMsArI ho jAve / devadravya kI vRddhi kare, to tIrthaGkaranAmakarma bAMdhe / parantu paMdarA karmAdAna, khoTA vANijya varja ke sadvyavahAra se jinadravya kI vRddhi kare / yataH -- jiNavaraANArahiyaM vaddhAraMtAvi kevi jiNadavaM / buti bhavasamudde, mUDhA moheNa annANI ||
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ navama pariccheda 243 isa kA artha sugama hai koI kahate haiM ki, zrAvaka vinA auroM kA adhika gahanA rakkha kAlAMtara meM vyAja kI vRddhi kare, so ucita hai / aisA kahanA bhI ThIka hai| kyoMki samyaktvapaJcIsI Adika granthoM meM saMkAza kI kathA meM taise hI likhA hai / caityadravya ke khAne se bahuta kaSTa hone haiM; sAgarazreSThIvat / yaha kathA zrAddhavidhi anya se jAna lenii| jJAnadravya bhI devadravya kI tareM akalpanIya hai, arthAt nAza karanA, bhakSaNa karanA, bigar3ate kI sArasabhAla na krnii| aise hI sAdhAraNa dravya bhI saMgha kA diyA huA hI kalpatA hai; vinA diyA kAma meM lAnA na kalpe / saMtra ko bhI sAta kSetra meM hI sAdhAraNadravya lagAnA caahiye| mAMganevAloM ko usameM se denA na caahiye| aise hI jJAna sambandhI kAgaz2a patrAdi sAdhu kA diyA huA zrAvaka ne apane kArya meM nahIM lagAnA / apanI pothI meM bhI na rakhanA / sthApanA. cArya aru jammAlAdi le lene kA vyavahAra to dIkhatA hai| tathA guru kI AjJA ke vinA sAdhu sAdhvI ko likhArI se likhAnA aru vastra, sUtrAdi kA lenA bhI nahIM kalpatA / ityAdi vicAra lenA / tisa vAste thor3A sA bhI jJAnadravya aru sAdhAraNadravya kA upabhoga na karanA cAhiye / jo dravyadeva ke nAma kA vole, so tatkAla de deve; kyoMki devadravya jitanA zIghra deve, utanA acchA hai / kadApi vilamba kare, to pIche kyA jAne dhanahAni, maraNAdi ho jAve;
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 jainatattvAdarza to devadravya kA RNa raha jAya / aura saMsArI kA denA bhI zrAvaka ko zIghra de denA cAhiye, to phira devadravya kA kyA kahanA hai ! jisa vakta mAlA paharAI tathA aura kucha dravya deva ke bhaMDAre meM denA karA, usI vakta se vo devadravya ho cukA / usa dravya se jo lAma hove, so mI devadravya hai| usa dravya ko zrAvaka ne bhoganA nhiiN| isa vAste zIghra de denA caahiye| jekara mAsAdika pIche dene kA kaula kare, tadA karAra Upara vinA mAMge jarUra de deve / jekara karAra ullaMgha ke deve, to devadravya khAye kA dUSaNa lge| devadravya kI ugarAhI bhI zrAvaka apanI ugarAhI kI tare yatna se kare / jekara devadravya lene meM DhIla kare, aru kadAcit durmikSa, daridrAdi avasthA A jAve, to phira milanA duSkara ho jaave| tathA denevAlA bhI utsAhapUrvaka kapaTa rahita hokara zIghra de deve / nahIM to devadravya bhakSaNa kA doSa hai| ___tathA devajJAna sAdhAraNa sambandhI hAra, kheta, vADI, pASANa, IMTa, kASTha, bAMsa, miTThI, khar3iyA, candana, kesara, barAsa, phUla, phUlacaMgerI, dhUpapAtra, kalaza, vAsakUpI, chatra sahita siMhAsana, camara, candrodaya, jhAlara; merI, cAndanI, taMbU, kanAta, paDade, kaMbala, cauMkI, takhata, pATA, pATI; ghar3A, bar3A urasA, * kajala, jala, dIvA pramukha caityazAlA, pranAlAdika kA pAnI, ye sarva pUrvokta vastu deva kI apane kAma meM na vartanI caahiye| TUTa phUTa athavA malina ho
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ 245 navama pariccheda jAve, to mahApApa hove| deva ke Age dIvA bAla ke usa dIve ke cAnaNe meM koI sAMsArika kAma kare, to mara ke tiryaca hove / isa vAste deva ke dIve se khata-patra bhI na vAMcanA cAhiye / rUpaka bhI na parakhanA / ghara kA kAma bhI deva ke dIve se na karanA / tathA deva ke caMdana, kesara se tilaka na kare / deva ke jala se hAtha na dhove, snAtrajala bhI thor3A sA lenA caahiye| tathA deva saMbaMdhI allarI, mRdaMga, merI pramukha guru ke tathA saMgha ke Age na bajAve / jekara koI deva ke upakaraNa allarI Adika se koI kArya karanA hove to bahuta nikarAnA deva ke Age rakhake leve, kadAcit koI upakaraNa TUTa jAve, taba apanA dhana kharaca ke navA banavAne, deva kA dIvA lAlaTaina, phAnUma pramukha ko judA hI rAkhe / tathA sAdhAraNa dravya se jo jhallarI pramukha banAve, aura sarvadharmakArya meM varte to doSa nahIM jaise bhAvoM se kare, soI pramANa hai| deva kA tathA jJAna kA ghara Adika bhI zrAvaka ko niHzUkatAdi doSa hone se mAr3e lenA na cAhiye / sAdhAraNa saMbaMdhI ghara Adi ko saMgha kI anumati se loka vyavahAra kA mAr3A dekara varate, to doSa nahIM; parantu bhAr3A karAra ke dina meM svayameva de deve| usa makAna ke samarAne meM jo dhana lage, tisa ko bhAr3e meM gina leve; to doSa nhiiN| aru jo sAdharmI saMkaTa-nidhanapane se duHkhI hove, vo saMgha kI AjJA se
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246 jaina tatvAdarza binA bhAr3A diye bhI rahe, to doSa nahIM / tathA tIrthAdika meM aru dehare meM jo bahuta kAla rahanA par3e, vahAM sove, to tahAM bhI lekhe ke anusAra adhika bhAr3A deve / thor3A deve, to doSa hai / bhAr3A diye bine deva, jJAna aura sAdhAraNa sambandhI vastra, nAriyala, sone rUpe kI pATI, kalaza, phUla, pakvAnna, sUkhaDI pramukha ko ujamane meM, pustaka pUjA meM, nandI mAMDane meM, na melanA caahiye| kyoMki ujamaNAdi to usane apane nAma kA karA hai / phira deva, jJAna aru sAdhAraNa sambandhI pUrvokta vastu bhAr3e binA varte, to spaSTa doSa hai / bar3e mandira meM bhI tathA ghara dehare meM akSata, sopArI, phala, naivedyAdi ke becane se jo dhana hove, tisa se kharIde hue phUlAdika ko ghara dehare meM na car3hAve, tathA paMcAyatI Apa na car3hAve / pUjArI ke Age sarva svarUpa kahe ki, yaha mandira hI kA dravya hai, merA nahIM / pUjArI na hove, to saMgha ke samakSa kaha deve / yadi na kahe, to dUSaNa hai / gharadehare kA naivedyAdi mAlI ko deve, parantu usako mAlI pahile hI sAmagrI nokarI kI naukarI meM na gina leve jekara mukhyavRtti se to naukarI meM denI kara leve, to doSa nahIM / car3hAve se alaga denI cAhiye / ghara dehare ke caDhe hue cAvalAdi bar3e mandira meM bheja deve, anyathA ghara dehare ke dravya se ghara dehare kI pUjA hovegI, svadravya se nahIM hovegI / yadi kare to anAdara, avajJAdi
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ 247 navama pariccheda doSa hai| aisA karanA yukta nahIM, kyoMki svadravya se hI pUjA karanI ucita hai| tathA dehare kA naivedya akSatAdi apane dhana kI tare rakhane caahiye| pUre mUlya se veca ke devadravyoM ko baDhAnA cAhiye / parantu jaise taise mola se na jAne deve, nahIM to devadravya ke nAza karane kA dUSaNa laga jaavegaa| tathA sarva tare se karate hue bhI caura, agni, Adika ke upadrava se devadravya naSTa ho jAve, to citA. kAraka ko dopa nhiiN| tathA deva, guru, yAtrA, tIrtha aru saMgha kI pUjA sAdharmivAtsalya, snAtra, prabhAvanA, jJAna likhAnA ityAdika kAraNoM ke vAste dUsaroM ke pAsa se jaba dhana leve, taba cAra pAMca puruSoM kI sAkSI se leve, phira kharacane ke avasara meM bhI guru, saMghAdika ke Age pragaTa kaha deve ki, yaha dhana maiMne amuka kA diyA huA kharacA hai; merA nahIM hai| __tathA tIrthAdi meM aru pUjA snAtra dhvajA car3hAne Adi Avazyaka kartavya meM dUsaroM kA sira na kare; kiMtu svayameva hI yathAzakti kre| jekara kisI ne dharma kharaca meM dhana diyA hove, taba tisa kA pragaTa nAma le kara sarva samakSa nyArA hI kharaca karanA cAhiye / yaDhA bahuta mila kara yAtrA sAdharmivAtsalya saMghapUjAdi kareM, taba jitanA jitanA jisa kA hissA hove, utanA utanA pragaTa kaha deve; nahIM to puNya phala kI corI lge|
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatasvAdarza tathA maraNa ke samaya meM mAtA, pitAdika jo dharma meM kharaca karanA kahe tathA putrAdi jo kharaca karanA mAne so bahuta se zrAvakoM ke Age kahanA cAhiye; jaise maiM tumAre nAma se itane dinoM ke bIca meM itanA dhana kharacUMgA / tuma usa kI anumodanA karo / pIche so dhana sarva samakSa apane nAma se nahIM rakhanA, kintu mAtA pitAdi ke nAma se tatkAla kharaca kara denA cAhiye / dharma meM mukhyavRtti karake to sAdhAraNa dravya hI kA kharca karanA cAhiye, kyoMki jahAM jahAM kAma par3e, tahAM tahAM kharaca meM lAve / sAta kSetroM meM kaunasA kSetra -- sIdate - naSTa hote dekhe, tisa meM dhana kharaca ke tisa ko upaSTaMbha deve / koI zrAvaka nirdhana ho jAve to bhI usako usI ghana se deM / loke'pyuktam: 248 -- daridra bhara rAjeMdra 1 mA samRddhaM kadAcana / vyAdhitasyopadhaM pathyaM, nIrogasya kimauSadham 1 // isa vAste prabhAvanA aura saMgha pahirAvaNI, samyaktva ke modakalambhana Adi meM jo nirdhana sAdharmI hoveM, tinako vizeSa vastu denI cAhiye; anyathA dharmAvajJAdi doSa hove / yaha vAta yukta hai ki, dhanavAn se nirdhana ko adhika vastu denI cAhiye / yadA zakti na hove, tadA donoM ko barAbara deve / apanA kharaca dharma dravya se na karanA / yAtrAdika ke nimitta jo dhana kADhe, so sarva devAdi nimitta ho gayA
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ navama pariccheda 249 nekara vo dravya apane bhojana meM athavA gADI Adika ke bhADe meM lagAvegA, taba z2arUra usako devadravya khAne kA pApa lagegA, kadAcit ajJAna karake, cUka ke, samajhI se, ityAdi kAraNoM se koI zrAvakAdi devAdi dravya kA upabhoga kara leve, to tisake prAyazcitta meM jitanA dravya khAyA hove, utanA dravya deva sAdhAraNa saMbaMdha meM deve / maraNa avasthA meM zakti ke abhAva se dharmasthAna meM thor3A hI kharace / parantu denA kisI kA na rakkhe / devAdi dravya to vizeSa karake na rakkhe / - isa rIti se zrIjinarAja kI pUjA hur3ha bhAvoM se karanI caahiye| aba guruvaMdanA kI vidhi likhate haiN| jo jJAnAdi pAca AcAra karake saMyukta hove, aura zuddha dharma ke prarUpaka hoveM, so guru haiN| pAMca AcAra kA svarUpa dekhanA hove, tadA zrI ratnazekharasUrikRta AcArapradIpa graMtha dekha lenaa| yaha pUrvokta guru AcAryAdika ke pAsa, jo pratyAkhyAna pUrva meM apane Apa karA thA, so vizeSa karake guruvandana aura vidhipUrvaka guru ke mukha se uccarAve / kyoMki pratyAkhyAna pratyAkhyAna tIna tare se karA jAtA hai-eka AtmasAkSika, dUsarA devasAkSika, tIsarA gurusAkSika / tisa kI vidhi yaha hai| ___ maMdira meM devavaMdanArtha, snAnAdi dekhane ke artha, dharmopadeza dene ke artha, guru jinamandira meM Aye hoveM, tahAM mandira kI
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250 jainatazcAdarza tareM tIna nissahI paMcAbhigamanAdi yathAyogya vidhi se jA karake guru ke dharmopadeza se pahile tathA pIche, yathAvidhi se paccIsa Avazyaka se zuddha dvAdazAvartta caMdanA deve / vaMdanA kA bar3A phala kahA haiM / kRSNavAsudevavat / tathA bhASya meM vaMdanA tIna tareM kI kahI haiM, eka to mastaka namAvaNAdi so pheTA vaMdanA, dUsarI saMpUrNa do khanAsamaNa par3hane se stomavaMdanA hotI hai / tIsarI dvAdazAvarca karane se dvAdazAvata vaMdanA hotI hai / tisa meM prathama vaMdanA to sarva saMgha ko karanI, dUsarI vaMdanA sarva svadarzanI sAdhuoM ko karanI. aru tIsarI vaMdanA jo hai, so padavIdhara AcAryAdika ko karanI / jisa ne savere kA par3ikamaNA na karA hove, tisa ne vidhipUrvaka vaMdanA krnii| kyoMki bhApya meM aise hI likhA hai / 1. bhApyokta vidhi - IryApatha pratikrame 2 pIche kusvapna kA kAyotsarga kare - sau uchvAsa pramANa kare / jekara svapna meM strI se saMgama karA hove, tadA azuci kI sarva jagA dho ke pIche eka sau ATha zvAsocchavAsa pramANa kAyotsarga kare / 3 pIche caityavaMdanA kare / khamAsamaNapUrvaka 4. pIche 5. baMdanA deve / pIche do pIche do Alove / 7. avsuTTibhomi kahe / 9. pIche do bandanA phira vandanA mukhavastrikA pratilekhe / 6. pIche devasi Adika do deve / 8. pIche
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ navama pariccheda 251 lare, 10. pIche pratyAkhyAna kare, 11. pIche ' bhagavan ahaM' ityAdi cAra khamAsamaNa deve, 12, pIche svAdhyAya sandisAvao kahe / phira khamAsamaNapUrvaka sajjhAya karUM, aise kahe, pIche svAdhyAya kare, yaha savera kI vaMdanavidhi hai| ___tathA prathama 1. Ipitha paDikkame, 2. pIche caityavaMdanA kare, 3. pIche kSamAzramaNa pUrvaka mukhavastrikA kA pratilekhana kare, 4. pIche do vandanA kare. 5. pIche divasacarima kA pratyAkhyAna kare, 6. pIche do vaMdanA kare, 7. pIche devasi AlouM kahe, 8. pIche do vandanA kare, 9. pIche anmuhiu~ kahe, 10 pIche bhagavan ityAdi cAra stomavandanA kare, 11. pIche devasika prAyazcitta kA kAyotsarga kare, 12. pIche pUrvavat do khamAsamaNa dekara svAdhyAya kare, yaha sandhyA kI vaMdana vidhi hai| jekara kisI kArya meM pravRtta hone se guru kA citta aura tarpha hove, tadA saMkSepa mAna vandanA kare, aise vandanApUrvaka guru pAsoM pratyAkhyAna karAve / kyoMki zrAvakaprajJaptisUtra meM likhA hai ki, pratyAkhyAna karane ke pariNAma har3ha bhI hove, to mI guru ke pAsoM karAve / guru pAsoM pratyAkhyAna karAne meM yaha guNa hai-1. dRDhatA hotI hai, 2. AjJA kA pAlana hotA hai, 3. karma kA kSaya hotA hai, 4. upazama kI vRddhi hotI hai| aise hI devasika, cAturmAsika niyamAdi bhI guru kA saMyoga hove to gurusAkSika hI karane caahiye| yogazAstra
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ para jainatattvAdarza meM guru kI bhakti karanI aise likhI hai abhyutthAnaM tadAloke'miyAnaM ca tadAgame / zirasyaMjalisaMzleSaH svayamAsanaDhaukanam // 1 // AsanAbhigraho bhaktyA, bandanA paryupAsanam / tadyAne'nugamazceti, pratipattiriyaM gurau // 2 // [ yo0 zA0, pra0 3, lo0 125, 126] arthaH- 1. guru ko Ate dekha ke khar3A ho jAnA, 2 . sanmukha lene jAnA, 3. mastaka para aMjali bAMdha kara praNAma karanA, 4. guru ko Asana denA, 5. jaba guru Asana para baiTha jAve laba maiM Asana para baiThUMgA, aisA abhigraha leve, 6. bhakti se vaMdanA paryupAsanA kare, 7. jaba guru jAve, tatra pahuMcAne jAve, 8. yaha guru kI bhakti hai / tathA 1. aDa ke guru ke barAbara na baiThe, 2. Age na baiThe, 3. guru kI tarpha pITha de kara na baiThe 4. paga Upara paga car3hA karake guru ke pAsa na baiThe / 5. pAThIbhAra ke na baiThe / 6. hAthoM se jaMghA ko lapeTa ke na baiThe, 7. paga pasAra ke na baiThe, 8. vikathA na kare, 9. bahuta haseM nahIM, 10. nIMda na leve, 11. mana, vacana, kAyA ko gopa karake hAtha jor3a bhakti bahumAna pUrvaka upayoga sahita sudharma ko sune kyoMki guru pAsoM dharma sunane se isa loka tathA . guru vinaya
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2533 navama pariccheda paraloka meM bahuta guNa hotA hai| tathA kisI sAdhu ko rogAdi hove to guru se pUche ki, vaidya ko bolAUM ! auSadhi kA yoga milAUM! ityAdi guru aura gaccha kI sarva tare se khabara-sAra leve| bhojana ke avasara meM upAzraya meM jA kara ke sAdhuoM ko nimantraNA kare / tathA auSadhi pathyAdi jo jisa ko yogya hove, so deve / jaba sAdhu zrAvaka ke ghara meM Ave, taba jo jo vastu sAdhu ke yogya hove, so so sarva vastu dene ke vAste nimantraNA kre| sarva vastuoM kA nAma leve, jekara sAdhu nahIM bhI leve, to bhI dAtA ko jIrNazeThavat puNya phala hai| rogI sAdhu kI praticaryA karane se jIvAnaMda vaidyavat mahApuNya phala hotA hai / sAdhuoM ke rahane ko sthAna deve, tathA jinazAsana ke pratyanIka ko sarvazakti se nivAraNa kre| tathA sAdhaviyoM kI duSTa, nAstika, duHzIla janoM se rakSA kre| apane ghara ke pAsa bandobastavAlA gupta upAzraya rahane ko deve| unoM kI apanI strI, bahu, bahina, beTI pramukha se sevA-bhakti kraave| apanI beTiyoM ko sAdhaviyoM se vidhA sikhalAve / jekara kisI veTI ko vairAgya car3he, taba sAthaviyoM ko de deve| jekara koI sAdhavI dharmakRtya bhUla jAve, tadA smaraNa karA deve / jekara koI sAdhavI anyAya meM pravRtta hove, to nivAraNa kre| tathA Apa roja guru pAsoM navIna navIna zAstra paDhe, jekara buddhi thor3I hove, - tadA aisA vicAre
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ baniyA ho| jA karake bAra meM jAve, 254 jainatattvAdarza ki surameM dAnI meM se thor3A thor3A aMjana nikalane se aMjana kSaya ho jAtA hai, tathA varmI kA bandhanA / aise parizrama abhyAsa karane se niSphala dina na jAne deve| thor3I buddhi mI hove to bhI par3hane kA abhyAsa na chodd'e| ityAdi dharmakRtya karake pIche jekara rAjA zrAvaka hove, taba to rAjasabhA meM jAve, pradhAna hove, to arthacintA nyAya sabhA meM jAve, baniyA hove to haTTI bAjAra meM jAve, ityAdi ucita sthAna meM jA karake dharma se viruddha na hove, usa rIti se dhana upA. jaina kI cintA kre| ___aba prathama rAjA kisa rIti se pravarte, so likhate haiM / jo rAjA hove, so daridrI, mAnya, amAnya, uttama, aSama Adi sarva lokoM kA pakSapAta rahita madhyastha ho kara nyAya kare / rAjA ke kArabhArI-maMtrI Adika tina kA dharmAvirodha yaha hai, rAjA kA aru prajA kA nukasAna na hove, taise pravarne / kyoMki jo mantrI rAjA kA hita vAMchatA hai, usa para prajA dveSa karatI hai, aru jo prajA kA hitakArI hai, usako rAjA chor3a detA hai, isa vAste rAjamantrI Adi ko donoM kA hitakArI honA caahiye| vaNik vyApArI logoM kA dharmAviroSa yaha hai ki, vyApAra zuddhi kare / yathA
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ navama pariccheda vavahArasuddhi desAiviruDacAyauciacaraNehiM / to kuNai atthaciMtaM nivAhito niyaM dhamma / / artha:-vyApAra kI zuddhi, degAdi viruddha kA tyAga, ucita AcaraNa, ina tInoM prakAra se dhana upArjana karane kI ciMtA kare, aru apane dharma kA bhI nirvAha kre| kyoMki aisA koI kArya nahIM hai, jo dhana se siddha na hove / tisa vAste buddhimAn dhana ke upArjana meM yala kare / yadAha nahi tadvidyate kiMcidyadarthena na siddhyati / yatnena matimAMstammAdarthamekaM prasAdhayet / / ihA jo arthaciMtA hai, so anuvAdarUpa hai, kyoMki dhana ke upArjana kI ciMtA loka meM svataH hI siddha hai, kucha zAsakAra ke upadeza se nahIM / aru " dharma nirvAhayan " yaha jo kahanA hai, so vidheya-karane yogya hai, kyoMki isa kI Age prApti nahIM hai| zAstra kA jo upadeza hai, so aprApta artha kI prApti ke vAste hai, zeSa sarva anuvAdAdi rUpa hai| ava AjIvikA calAne ke prakAra kahate haiM-AjIvikA sAta prakAra se hotI hai-1. vyApAra karane AjovikA ke se, 2. vidyA se, 3. khetI karane se, 4. sAdhana pazuoM ke pAlane se, 5. kArIgarI karane se, 6. naukarI karane se, 7. bhIkha mAMgane se|
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256 jainatasvAdarza tina meM 1 vANijya karane se vaNik lokoM kI AjIvikA hai, 2. vidyA se vaidyAdikoM kI AjIvikA hai, 3. khetI karane se kauTumbikAdikoM kI hai, 4. pazu pAlane se gopAla ajApAlAdikoM kI hai, 5. zilpa karake citArAdikoM kI hai, 6. naukarI karane se sipAhI lokoM kI hai, 7. mikSA se mAMga khAnevAloM kI AjIvikA hai / tina meM - 1. vANijya so dhAnya, ghRta, taila, kArpAsa, sUtra, vastra, dhAtu, maNi, motI, rupayA, sonaiyA pramukha jitanI jAta kA karayANA hai, so sarva vyApAra hai / aru jo vyAju denA hai, so bhI vyApAra hai / dharma, 2. vidyA bhI auSadhi, rasa, rasAyana, cUrNa, aMjanAdi, vAstuka zAstra, paMkhI kA zakuna, bhUta bhaviSyAdi nimitta, sAmudrika, cUr3AmaNi, javAhira parakhane kA zAstra, artha, kAma, jyotiSa, tarkAdi bheda se aneka prakAra kI hai / isa vaidyavidyA meM atArapanA, paMsArIpanA karanA ThIka nahIM, kyoMki isa meM prAyaH durdhyAna hone se bahuta guNa nahIM dIkhatA hai / kyoMki jisa ko jisa se lAbha hotA hai, vo usI bAta ko cAhatA hai / taduktaM - vigrahamicchaMti bhaTA vaidyAtha vyAdhipIDitaM lokam | mRtaka bahulaM viprAH, kSemaM subhikSaM ca nirgrathAH / / artha :- subhaTa saMgrAma cAhate haiM, vaidha rogapIDita logoM
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ navama pariccheda 257 ko cAhate haiM, aru brAhmaNa bahuta logoM kA maraNa cAhate haiM, tathA nirupadrava sukAla ko sAdhu nigraMtha cAhate haiN| parantu jo vaidya atyaMta lobhI hove, dhana lene ke vAste ulaTI auSadhi jAna ke deve, jisake mana meM dayA na hove, jo tyAgI sAdhuoM kI auSadhi na kare, jo daridrI, anAthAdi logoM ko marate jAna ke bhI dhana khosa leve, mAMsa maghAdi abhakSya vastu kA makSaNa karanA batAve, jhUThI auSadhi banA ke logoM ko Thage, vo vaidyavidyA naraka kI denevAlI haiso na karanI cAhiye / aru jo vaidya sat prakRtivAlA hove, lobhI na hove, pUrvokta dUSaNa rahita hove, paropakArI hove, aise kI vaidyavidyA zrIRSamadevajI ke jIva jIvAnaMda vaidya kI tare donoM bhavoM meM guNa denevAlI hai| aisI vaidya. vidhA se AjIvikA kare, to acchA hai| 3. khetI-so tIna tare se hotI hai, eka megha se, dUsarI kUpa, naharAdi se, tIsarI donoM se / 4. pazu pAlakapanA-so gau, mahiSa, bakarI, UMTa, baila, ghor3A, hAthI inako beca kara AjIvikA krnii| khetI aru pazupAlana, yaha donoM kAma vivekI ko karane ucita nhiiN| jekara inake kare binA nirvAha na hove, tadA vIja bone kA kAla jAne, bhUmi kI sarasa nIrasatA ko jAne, aru jo kheta pahile vAhe binA boyA na jAve, dUsarA raste kA kSetra, yaha donoM kSetra ko varne, to dhana kI vRddhi
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ 258 jainatattvAdarza hove / aru jo pazupAlyapanA kare, to pazuoM ke Upara nirdaya na hove, pazu kA koI avayava na chede / isI tare pazupAlakapanA kare | kAla meM nyUnAdhika prathama sau tareM kA vAste sau hI likhA 5. zilpa AjIvikA hai / so zilpa sau tare kA hai| mUla zilpa to pAMca haiM - 1. kumbhAra, 2. lohAra, 3 . citArA, 4. banakara arthAt bunanevAlA, 5. nAI / ina pAMcoM ke vIsa vIsa meda haiM / yadyapi isa kabhI hoveMge, parantu zrI RSabhadevajI ne zilpa hI prajA ko sikhalAyA thA, isa hai / jo sAMsArika vidyA hai, so sarva koI karma meM hai / zilpa guru ke upadeza se svayameva hI A jAtA hai / yaha prakAra kA hai - 1. uttama buddhi se dhana kamAtA hai, hAthoM se kamAve, 3. adhama pagoM se mastaka se bojhA Dho kara kamAve | zilpa meM AtA hai, I aru karma karma bhI sAmAnya se cAra 2. madhyama haiM, koI kamAve, 4 adhamAdhama * 6. sevA karake AjIvikA kare / so sevA rAjA kI, mantrI kI, seTha kI, sAmAnya logoM kI naukarI, yaha cAra prakAra se hai| prathama to naukarI kisI kI bhI na karanI cAhiye, kyoMki naukara paravaza ho jAtA hai / jekara nirvAha na hove, tadA naukarI bhI kare, parantu jisa kI naukarI kare, 'usameM yaha kahe hue guNa hoveM, to usake vahAM naukara
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ navama pariccheda 251 rahe / jo puruSa kAnoM kA durbala na hove, sUramA hove, kRtajJa hove, sAtvika, gambhIra, ghIra, udAra, zIlavAn, guNoM kA rAgI hove; usakI naukarI kre| aru jo krUra prakRtibAlA hove, kuvyasanI hove, lobhI hove, catura na hove, sadA rogI rahe, mUrkha hove, anyAyI hove, usakI naukarI na kare; kyoMki kAmaMdakIya nItizAstra meM likhA hai ki, jisa rAjA kI vRddha puruSoM ne sevA karI hove, so rAjA acchA hai / svAmI ko bhI cAhiye ki jaisA sevaka hove, taisA usakA sanmAna kare / sevaka bhI thake hue, bhUkhe hue, krodha meM hue, vyAkula hoye, tRpAvaMta hoye, zayana karane lage, dUsare ke arja karate huye, ina avasthAoM meM svAmI ko vinati na kare / tathA rAjA kI mAtA, rAjA kI rAnI, rAjakumAra, mukhya maMtrI, adAlatI, rAja kA daravAna, inake sAtha rAjA kI dareM varttanA caahiye| isa rIti se pravarce, to dhana kI prApti durlabha nahIM / yathA ikSukSetraM samudrazya, yonipoSaNameva ca / prasAdo bhUbhujAM caiva, sadyodhanaMti daridratAm // 1 // niMdaMtu mAninaH sevAM, rAjAdInAM sukhaiSiNaH / svajanAsvajanoddhArasaMhArau na tayA vinA // 2 // 1 mantrI, zreSThI, senAnI ityAdi vyApAra bhI sarva nRmasevA
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260 janatatvAdarza ke aMtarbhUta hI haiN| parantu jelakhAne kA dArogAdi, nagara kA koTavAla, sImApAla ityAdi naukarI na karanI cAhiye, kyoMki yaha naukarI nirdayI logoM ke karane kI hai| tisa vAste zrAvaka ko nahIM karanI / jekara koI zrAvaka rAjyAdhikArI ho jAve, to vastupAlAdika mantriyoM kI tareM mahAdharma kIrti kA karanevAlA hove / zrAvaka mukhyavRtti karake to samyagdRSTi kI hI naukarI kre| ___7. bhIkha mAMgane se AjIvikA hai| so bhIkha mAMgane ke bhI aneka meda haiM / tina meM dharmopaSTaMbha mAtra AhAra, vakha, pAtrAdika kI bhikSA leve / so bhI jisa sAdhu ne sarva saMsAra aura parigraha kA saMga tyAgA hai, tisa ko mAMganI ucita hai| kyoMki usakI bhIkha mAMgane ke sivAya aura gati nahIM hai| zrIharibhadrasUrijI ne pAMcame aSTaka meM mikSA tIna prakAra kI likhI hai / prathama bhikSA sarvasaMpatkarI, dUsarI pauruSaghnI, tIsarI vRttimikSA hai| jo sAdhu parigraha kA tyAgI, dharma dhyAna saMyukta, jinAjJAsahita hone se SaTkAya ke Arambha se rahita hai tisakI mikSA sarvasaMpatkarI hai / tathA jo sAdhu to bana gayA hai, parantu sAdhu ke guNa usameM nahIM haiM, tathA jo gRhasthAvAsa meM laSTapuSTa, SaTkAya kA ArambhI, paDimA vahe binA kA zrAvaka tathA aura gRhastha jo mAMga ke khAve, tisa kI pauruSaghnI bhikSA hai| vo puruSa dharma kI lAghavatA kA karanevAlA hai, pUrvajanma meM jinAjJA kA khaNDana karanevAlA
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ navama pariccheda 261 hai, Age anaMta janma laga duHkhI rhegaa| tathA jo nirdhana, aMghA, pAMgalA, asamartha aura koI kAma karane meM samartha nahIM, vo mIkha mAMga ke khAve, to tIsarI vRttimikSA hai / yaha mikSA duSTa nhiiN| isa bhIkha ke mAMgane se laghutAdi dharma ke dUSaNa nahIM hote haiN| kyoMki jo inako detA hai, vo anukaMpAdayA karake detA hai, denevAlA puNya upArjana karatA hai| isa vAste gRhastha ko bhIkha na mAMganI cAhiye / dharmI zrAvaka ko to vizeSa karake bhIkha na mAMganI caahiye| mikSA mAMgane se dharma kI niMdA, aru dharma kI niMdA se durlabhabodhI hotA hai| bhIkha mAMgane se udara pUrNa to ho jAtA hai, parantu lakSmI nahIM hotI hai| yataH lakSmIrvasati vANijye, kiMcidasti ca karSaNe / asti nAsti ca sevAyAM, bhikSAyAM na kadAcana / / yaha bAta manusmRti ke cauthe adhyAya meM bhI likhI hai| tathA jaba vANijya kare, tava kaSTa meM sahAyaka, vyApAra aura pUMjI kA bala, svamAgyodaya, deza, kAla, vyavahAra nIti dekha ke kre| vANijya karane lage, parantu pahile thor3A kare, pIche lAma jAne to yathAyogya kare / kadAcita nirvAha ke na hue kharakarma bhI kare, to bhI apane Apa ko niMdatA huA kare / vinA dekhA vinA parIkSA ke saudA na leve / jo saudA saMdehavAlA
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ 262 jainatattvAdarza hove vo bahutoM ke sAtha mila kara leve| jahAM svacakra paracakrAdi kA upadrava na hove, aru dharma kI sAmagrI hove, tisa kSetra meM vyApAra kre| ____ kAla se tIna aTThAI aura parvatithi ke dina vyApAra na kre| jo vastu varSA kAla ke sAtha virodhI hove, so tyaage| bhAva se jo kSatriya jAti kA vyApArI rAjA pramukha hove, tisake sAtha vyApAra na kre| apane virodhI ko udhArA na deve / tathA naTa, viTa, vezyA, juArI pramukha ko to vizeSa karake udhArA nahIM deve| hathiyArabaMdha ke sAtha tathA vyApArI brAmaNa ke sAtha lenadena na kre| mukhya to adhika mola kA gahanA rakha ke vyAju deve, kyoMki usase mAMgane kA kleza, virodha, dharmahAni, dhaniraNAdika kaSTa nahIM hote haiN| jekara aise nirvAha na hove, taba satyavAdI ko vyAju udhAra deve / vyAja bhI eka, do, tIna, cAra, pAMca pramukha saikar3e pIche mahIne meM bhale loka jisako niMde nahIM, aisA leve / jekara denA hove tadA karAra para binA mAMge hI denA caahiye| kadAcit nirdhanapane se eka bAra meM na de sake, to kimata pramANe to z2arUra de deve / kyoMki denA kisIkA na rakhanA cAhiye / yaduktam dharmAmme RNachede, kanyAdAne dhanAgame / zanupAte'niroge ca, kAlakSepaM na kArayet / /
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ navama pariccheda 263 jekara denA na utare, taba usakA naukara rahakara bhI denA utAra deve / nahI to bhavAMtara meM usakA karmakara-cAkara, mahiSa, baila, UMTa, khara, khaccara, ghor3A, pramukha bana kara denA par3egA / lenevAlA bhI jaba jAna leve ki, yaha dene meM samartha nahIM, taba bilakula mAMganA chor3a deve| aise kahe ki, jaba tU dene meM samartha hovegA taba de denA, nahIM to yaha dhana maiM kucha apane dharma meM lagAyA, vahI meM likha letA hU, tere se maiM kucha nahI leUMgA / zrAvaka ko mukhyavRtti se to dharmI janoM se hI vyavahAra karanA cAhiye, kyoMki donoM pAse dhana rahegA to dharma meM lagegA | aru kisI mleccha pAsa ghana raha jAve, tadA vyutsarjana kara deve / vyutsarjana kare pIche jekara vo mleccha phira dhana de deve, tadA vo dhana dharma meM kharacane ke vAste saMgha ko sauMpa deve, aru vyutsarjana karA hai, aisA bhI kaha deveM / aise hI jo koI vastu khoI jAve, aru DhUMDhane se na mile, to tisa vastu kA bhI vyutsarjana kara deve| pIche kadAcit apane pAsa dhanahAni ho jAve, ghana kI aprApti ho jAve, to bhI kheda na kare; kyoMki kheda kA na karanA, yahI lakSmI kA mUla kAraNa hai / bahuta dhana jAtA rahe, to bhI dharma karane meM Alasa na kare/ kyoMki saMpadA aru Apat bar3e AdamI ko hI sadA eka sarIkhe dina kisI ke nahIM jAte haiM, hotI hai / pUrva janma
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ 264 jainatattvAdarza janmAMtara ke puNyapApodaya se saMpadA, vipadA hotI hai, isa vAste dhairya kA avalaMbana karanA zreSTha hai / yadA aneka upAya karane se bhI daridra dUra na hove, tadA kisI bhAgyavAn kA AdhAra leve, arthAt sAMjI vana ke vyavahAra kare; kyoMki kATha ke saMga se lohA bhI tara jAtA hai / kisI ke sAtha jekara bahutA dhana ho jAve, tadA abhimAna na kare, kyoMki lakSmI ke sAtha pAMca vastu hotI haiM - 1. nirdayatva, 2. ahaM - kAra, 3. tRSNA, 4. kaThina vacana bolanA, 5. vezyA, naTa, viTa, nIca pAtra, vallabha hote haiM / isa vAste bahuta dhana ho jAve, to ina pAMcoM ko avakAza na deve / lar3AI na kare, jabaradasta ke sAtha to vizeSa kara ke lar3AI nahIM kare / tathA-- 1. dhanavaMta, 2. rAjA, 3. pakSavAlA, 4. calavAn, 5. dIrgharoSI, 6. guru, 7. nIca, 8. tapasvI, ina AThoM ke sAtha vAda na kare / jahAM taka naramAI se kAma bane, tahAM taka kaThinAI na kare / lene dene meM bhrAMti mUlAdika se anyathA ho jAve, to vivAda na kare, kiMtu nyAya se jhagar3A miTAve / nyAya karanevAle ko bhI nirlobhI pakSapAta rahita honA cAhiye / tathA jisa vastu ke mahaMge hone se prajA ko pIr3A hove aisI vastu ke mahaMge hone kI ciMtA na kare / parantu karmayoga se durbhikSAdika ho jAve, taba bhI saude meM dugane tigane lAbha ho jAve, tadA anna meM adhika na leve / 1
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ navama pariccheda 265 tathA eka, do tIna, cAra, pAMca rupaye saiMkaDe se adhika vyAja na leve / kisI kA gira par3A dhana na leve / tathA kAlAMtara meM krayavikrayAdi meM dezakAlAdi kI apekSA se ucita ziSTajana anidita lAma hove, so leve / yaha kathana prathama paMcAzakasUtra meM hai / tathA khoTA tola, khoTA mApa, nyUnAdhika vANijya rasa meM melasaMmela na kre| vastu kA anucita mola, anucita vyAja, laMcA arthAt ghUsa, koDavaTTI na leve| ghisA huA tathA khoTA rUpakAdi kisI ko khare meM na deve| dUsaroM ke vyApAra meM bhaMga na kare-grAhaka na vahakAve / vAnagI aura na dikhAve, aMdherA karake vastu na bece, jAlI khata-patrAdi na banAve / ityAdi paravaMcanapane ko varje / sarvathA prakAre vyavahArazuddhi kare, kyoMki vyavahArazuddhi hI gRhasthadharma kA mUla hai| tathA svAmidroha, mitradoha, vizvAsaghAta, vAladroha, vRddhadroha aura devagurudroha na kre| tathA thApaNamosA na kre| ye sarva mahApApa ke kAma hai, ataH ina ko varne / tathA kUr3I sAkSI, ropa. vizvAsaghAta, kRtaghnapanA, ye cAroM pharma caNDAlapane ke haiM, tinako varje / jhUTha sarva pApoM se bar3A pApa hai, isa vAste jhUTha sarvathA na bole| nyAsa se dhana upArjana kre| jo anyAyI loga sukhI dIkhate haiM, vo anyAya se sukhI nahIM hai| kiMtu unake pUrvajanma ke puNya ke phala se sukhI haiM, kyoMki karmaphala. cAra tare kA hai / jaise ki zrIdharma
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266 jainatatvAdarza ghoSasUrijI ne kahA hai-eka puNyAnubandhI puNya hai, dUsarA pApAnubandhI puNya hai, tIsarA puNyAnubandhI pApa hai, cauthA pApAnubandhI pApa hai| yaha cAra prakAra jo haiM, tinako kiMcit vistArapUrvaka kahate haiM 1. jisa ne jinadharma kI virAdhanA nahIM kI, kiMtu saMpUrNa rIti se ArAdhana kiyA hai, so saMsAra meM-bhavAMtara meM mahAsukhI dhanADhya utpanna hove, bharata bAhubala kI tare, so puNyAnubandhI puNya hai| 2. jo puruSa nIrogAdi guNayukta hove, aru dhanADhya bhI hove, parantu koNika rAjA kI tare pApa karane meM tatpara hove; yaha puNya pUrva bhava meM ajJAna kaSTa karane se hotA hai, so pApAnubandhI puNya hai| 3. jo puruSa pApa ke udaya se daridrI aru duHkhI hove, parantu zrIjinadharma meM bar3A anurakta hove, dharma karane meM tatpara hove; so puNyAnubandhI pApa hai / yaha dumakamaharSivat pUrva bhava meM leza mAtra dayA Adi sukRta karane se hotA hai| 4. pApI pracaNDa karma ke karanevAlA vidharmI, nirdaya, pApa karake pazcAcApa rahita, yaha puruSa duHkhI hai, to bhI pAra karane meM tatpara hai, so pApAnubandhI pApa hai, kAlasaukarikAdivat / tathA bAhya jo nava prakAra kI parigraha rUpa Rddhi, aru antaraMga, jo AtmA kI anaMta guNarUpa Rddhi hai, so puNyA
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ navama pariccheda 217 nubandhI puNya se hotI hai| ataH jekara koI jIva pApAnubandhI puNya ke prabhAva se isa loka meM sukhI bhI dIkhatA hai, to bhI agale bhava meM mahA ApadA ko prApta hogA / arU ' jo mahasUla kI corI hai, so svAmidroha meM haiN| yaha corI isa loka aru paraloka meM anartha kI dAtA hai| jisa meM dUsaroM ko pIr3A hove, aisA vyavahAra na kare / yataH Mar zAkhyena mitraM kapaTena dharma, paropatApena samRddhibhAvam / sukhena vidyAM paruSeNa nArIM, bAMchaMti ye vyaktamapaMDitAste || tathA jisa tare logoM ko rAgabhAva hove taise yatna kare / yataH jiteMdriyatvaM vinayasya kAraNaM, guNaprakarSo vinayAdavAdhyate / guNaprakarpeNa jano'nurajyate, janAnurAgaprabhavA hi saMpadaH // tathA ghanahAni, vRddhi, saMgrahAdi, guhya, dUsaroM ke Age prakAza na kare / yataH --- svakIyaM dAramAhAraM sukRtaM draviNaM guNam / duSkarmama mantraM ca pareSAM na prakAzayet // tathA jhUTha bhI na bole, jekara rAjA guru Adika pUche, to satya kaha deve, satya bolanA hI puruSatva kI parama dazA hai / tathA yathArtha kahane se mitra kA mana hare, tathA bAMdhava -
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268 jainatasthAdarza janoM ko sammAna se vaza kare, tathA strI ko prema se vaza kare, tathA cAkaroM ko dAna dene se vaza kare, tathA dAkSijyatA karake itara logoM kA mana hare, tathA kisI jage apane kArya kI siddhi karane ke vAste duSTa janoM ko bhI aguvA-agADI kre| tathA jisa jage prIti hove, tahAM lene dene kA vyApAra na kare, yaha kathana somanIti meM bhI hai| ___ tathA sAkSI ke binA mitra ke ghara meM bhI dhanAdika na rakhanA cAhiye, kyoMki loma bar3A durdAta hai| tathA jo dhana rakhanevAlA mara jAve to vo dhana usake putrAdi ko de denA cAhiye / jekara dhana rakhanevAle kA koI bhI saMbaMdhI na hove, taba vo dhana sarva logoM ke samakSa dharmasthAna meM lagA deve| tathA zrAvaka, devaguru, caitya, jinamandira kI cAhe saccI, cAhe jhUThI bhI zapatha arthAt saugaMda na khAve / tathA dUsaroM kA sAkSI bhI na bane / kArpAsika RSi kahate haiM anIzvarasya dve bhAyeM, pathi kSetraM dvidhA kRSiH / prAtibhAvyaM ca sAkSyaM ca, paMcAnAH svayaM kRtAH // tathA zrAvaka mukhyavRtti se to jisa gAma meM rahe, tahAM hI vyApAra kare, kyoMki aise karane se kuTumba kA aviyoga tathA ghara kA kArya aru dharmakAryAdika sarva bane rahate haiM / kadApi apane gAma meM nirvAha na hove, tadA nikaTa dezAMtara meM vyavahAra kre| jahAM se koI yogya kAma par3e
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ navama pariccheda to zIghra ghara meM aajaave| aisA kauna pAmara hai ki jisa kA svadeza meM nirvAha hove, to mI paradeza meM nAve ? kahA bhI hai jIvaMto'pi mRtAH paMca, zrUyate kila bhArata !! daridro vyAdhito mUrkhaH, pravAsI nityasevakaH / / lekara nirvAha na hove, tadA Apa tathA putrAdikoM ko paradeza meM na bheje, kiMtu suparIkSita gumAste ko bheje| jekara svayameva dezAMtara meM jAve, tadA bhalA muhUrta zakuna nimitta dekha ke aru deva guru ko vaMdanA karake, maMgalapUrvaka bhAgyavAn sAtha ke bIca meM, nidrAdi pramAda varna ke kitaneka apane jJAtiyoM ko sAtha lekara jaave| kyoMki bhAgyavAn ke sAtha jAne se vinna Tala jAtA hai| tathA lenA, denA, gar3A huvA dhana, sarva, pitA, bhAI, putrAdikoM ko kaha jAve / apane sambaMdhiyoM ko bhalI zikSA de jAve / bahumAnapUrvaka sarva ko bolA ke jaave| parantu jo jIvane kI icchA hove, to deva guru kA apamAna karake, kisI ko nirmarsa ke, strI Adi ko tAr3anA kUdanA karake, bAlaka ko rudana karavA karake na jAve / kadApi koI parva mahotsavAdi kA dina nikaTa hove, tadA utsava karake jAve / yataH
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ Quo jainatattvAdarza utsavamazanaM snAnaM praguNaM copekSya maMgalamazeSam / asamApite ca sUtakayuge'ganacau ca no yAyAt // tathA dUdha pIke, maithuna karake, snAna karake, apanI strI ko mArapITa karake, vamana karake, thUka ke, rudana karake, kaThina zabda suna ke, gAliyAM suna ke pradeza ko na jAve / tathA sira muMDana karavA ke, AMsu girA ke, khoTe zukana ke huye prAmAMtara ko na jaave| ___tathA kArya ke vAste jaba cale, taba kaunasA svara bahatA hove, usa pAse kA paga pahile uThA ke dhare, jisa se kAryaziddhi hove / tathA rogI, bUr3hA, brAhmaNa, aMdhA, gau, pUjanika, rAjA, garbhavatI strI, bhAra uThAnevAlA, ina ko kucha de kara AmAMtara meM jAve / tathA dhAnya pakkA vA kaccA pUjA yogya maMtramaMDala, ina ko tyAge nhiiN| tathA snAna kA jala, rudhira, muradA, thUka, zleSma, viSTA, mUtra, balatI agni, sAMpa, manuSya, zastra, ina ko ullaMghe nhiiN| tathA nadI ke kAMThe, gauoM ke gokula meM, bar3a vRkSa ke heTha, jalAzraya meM, aru kUpa kAThe meM 'viSTA na kare, tathA rAtri ko vRkSa heTha na rahe, utsava, sUtaka pUrA huye paradeza ko jAve / vinA sAtha ke na jAve, dAsa ke 'sAtha na jAve, madhyAnha meM tathA argha rAtri meM mArga meM na cle| 'uthA krUra prakRtivAlA manuSya, koTavAla, cugala, darajI, ghobI pramukha aru kumitra, itanoM ke sAtha goSThI na kare / inoM
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ navama pariccheda 272 ke sAtha akAla meM cale nhiiN| tathA mahipa, gardabha, aru gau, ina kI savArI na kare / tathA hAthI se haz2Ara hAtha, gADe se pAMca hAtha aru ghoDe tathA sIMgavAle janAvaroM se bhI pAMca hAtha dUra rhe| tathA kharacI vinA raste meM na cle| bahuta sove nahIM / raste meM kisI kA vizvAsa na kre| akelA kisI ke ghara meM na jAve / jIrNa nAva para caDhe nahIM / ekalA nadI meM praveza na kre| kaThina jagA meM upAya binA na jAve / agAdha pAnI meM praveza na kare / jahAM bahute krodhI ho, aru bahute sukhoM ke icchuka hove, tathA jahAM ghaNe sUma; ho; aise sAtha ke sAtha kadApi paradeza meM na jAve / tathA vAMdhane ke, marane ke, jUA khelane ke, pIr3A ke, khajAne ke, aMteura ke sthAna meM na jaave| tathA bure sthAna meM, zmazAna meM, zUnyasthAna meM, cauka meM, sUkhe ghAsa meM, kUr3e meM, UMcI nIcI jagA meM, ukalaDI meM, vRkSAya meM, parvatAna meM, nadI ke kAMThe meM, kUpa ke kAMThe meM, baiThe nhiiN| tathA jo jo kRtya jisa jisa kAla meM karanA hai, so kare, parantu choDe nhiiN| tathA puruSa ko jo bhale vastrAdi paharane kA ADaMbara cAhiye so na choDe / paradeza meM to vizeSa karake ADambara nahIM chor3anA, kyoMki ADambara se aneka kArya siddha ho jAte haiN| tathA jo kArya karanA ho so paMcaparameSThismaraNapUrvaka tathA gautamAdi gaNadharoM kA nAmagrahaNapUrvaka kare / tathA deva guru kI bhakti ke vAste dhana kI kalpanA kare / kyoMki
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ 272 jainatatvAdarza jaba dhana kamAne kA prArambha karanA, taba hI naphe meM se itanA hissA sAta kSetra meM lagAUMgA; aisI bhAvanA jarUra karanI caahiye| ___yadA lAbha ho jAve, tadA ciMtA ke anusAra apane manoratha ko saphala kare, kyoMki vyApAra kA phala yaha haiM ki, dhana honA, aru dhana hone kA phala yaha hai ki, dharma meM ghana lagAnA, nahIM to vyApAra karanA naraka tiryaMcagati kA kAraNa hai| jekara dharma meM kharace, to dharmadhana kahA jAve, jekara nahIM kharace to pApadhana kahA jaave| kyoMki Rddhi tIna prakAra kI hai-eka dharma Rddhi, dUsarI bhoga Rddhi, tIsarI pApa Rddhi| usa meM jo dharmakArya meM lagAve, so dharma Rddhi tathA jo zarIra ke bhoga meM Ave so bhogaRddhi, aru dharma tathA bhoga se jo rahita, so pApa Rddhi jaannii| isa vAste nitya prati svadhana ko dAnAdi dharma meM lagAnA cAhiye / jekara thor3A dhana hoya to thor3A lagAve, kyoMki kisI ko hI icchAnusAriNI zakti hotI hai| tathA dhana utpanna karane kA upAya nitya karanA cAhiye, parantu atyanta lobha na karanA cAhiye / tathA dharma, artha, aru kAma yathA avasara meM sevanA; parantu atyanta kAmAsakta na honA cAhiye / aru jo dhana utpanna karanA so bhI nyAya se utpanna karanA caahiye| yahAM para jo nyAyArjita dhana satpAtra meM denA, lagAnA hai, tisa ke cAra bhaMga haiM / yathA
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ 273 navama pariccheda nyAyopArjita satpAtraviniyogarUpa prathama bhaMga / isa kA puNyAnuvandhI puNya kA hetu hone se vaimAnika devatApanA, bhogabhUmi, manuSyapanA, samyaktvAdi kI prApti aura nikaTa mokSaphala hai / dhanasArthavAha tathA zAlibhadrAdivat / nyAyopArjita asatpAtraviniyogarUpa dUsarA mNg| inakA pApAnubandhI puNya kA hetu hone se bhoga mAtra phala bhI hai, to bhI chekar3a meM virasa phala hai| jaise lakSa bhojya karanevAlA brAhmaNa bahuta bhavoM meM kiJcitsukha bhoga ke secanaka nAmA sarvAga sulakSaNa bhadra hastI huaa| anyAya se AyA saspAnaparipoparUpa tIsarA bhaMga hai| tisakA acche kheta meM jaise sAmaka bo denevat phala hai| yaha mukhAnubandhI hone karake rAjA ke kAramAriyoM ke bahuta AgmmopArjita dhanavat hai| parantu aisA dhana bhI dharma meM lagAve, to acchA hai / AbU ke parvata para jinamandira banAne. vAle vimalacandra aru tejapAla mantrI kI tare jekara aisA dhana bhI dharma meM na lagAve, to durgati aru akIrti hI isa kA phala hai, mammana zeThavat / ___ anyAyArjita kupAtrapoparUpa cauthA bhaMga hai| yaha maMga sarvathA tyAgane yogya hai, kyoMki anyAyArjita jo dhana kupAtra ko denA. so aimA hai ki, jaisA gau ko mAra ke usa ke mAMsa kAgoM kA poSaNa karanA / isa vAste gRhastha ko nyAya se hI dhanopArjana karanA cAhiye /
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ 274 jainatattvAdarza zrAddhadinakRtya sUtra meM likhA hai ki, vyavahArazuddhi jo hai, so hI dharma kA mUla hai| jisakA vyApAra zuddha hai, usakA dhana bhI zuddha hai, jisakA dhana zuddha hai, usakA AhAra zuddha hai, jisakA AhAra zuddha hai usakI deha zuddha hai, jisa kI deha zuddha hai, vo dharma ke yogya hai / aisA puruSa jo jo kRtya kare, so sarva hI saphala hove / aru jo vyavahAra zuddha na kare, vo dharma kI niMdA karAne se svapara ko durlabhavodhI kare / isa vAste vyavahArazuddhi jarUra karanI caahiye| __ tathA dezAdi viruddha ko tyAge, arthAt deza, kAla, rAja viruddhAdi ko parihAre / yaha kathana hitodegAdi viruddha padezamAlA meM bhI hai ki, deza, kAla, rAna, kA tyAga aru dharma viruddha jo tyAge, so puruSa samyag dharma ko prApta hotA hai / tina meM1. dezaviruddha jaise ki sauvIra deza meM khetI karanI / lATa deza meM madirA banAnI, yaha dezaviruddha hai| tathA aura bhI jo jisa deza meM ziSTajanoM ke anAcIrNa hai, so tisa deza meM viruddha jAnanA / jAti, kulAdi kI apekSA jo anucita hove, so bhI dezaviruddha hai| jaise brAhmaNa jAti ko murApAna karanA, tila lavaNAdi becanA, so kulApekSA viruddha hai / tathA jaise cohANa ko madyapAna karanA, tathA aura dezavAloM ke Age aura dezavAloM kI nindA karanI, yaha bhI dezaviruddha hai|
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ navama pariccheda 275 2. kAlaviruddha-so jaise himAlaya ke pAsa atyanta zIna meM, garmI ke samaya jaMgala tathA marudeza meM, varsAta meM atyanta picchila-paMka saMyukta dakSiNa samudra ke paryata bhAgoM meM, tathA ati durbhikSa meM, do rAjAoM ke paraspara vigeya meM, tathA dhADa ne jahAM rastA rokA hove, duruttAra mahAaTavI meM. sAMjha kI velA bhaya sthAna meM, itane sthAnakoM meM tainA sAmarthya sahAyAdi haha bala binA jAve, to prANa, dhananAgAdi anarthakArI hai| tathA phAlguna mAsa pIche tiloM kA vyApAra, tila pIlAne, tila bhakSaNa karane / varSA Rtu caumAse meM patra zAka kA grahaNa karanA, tathA bahujIvAkula bhUmi meM hala phirAnA, yaha mahAdoSa ke kAraNa haiN| yaha sarva kAlaviruddha jAna lenaa| 3. rAjaviruddha yaha hai ki, rAjA ke doSa bolanA, jisa ko rAjA mAne tisako na mAnanA, tathA rAjA ke veriyoM se mela karanA, gajA ke zatru ke sthAna meM lobha se jAnA, sthAna para Aye hue rAjA ke zatru ke sAtha vyApAra karanA, rAjA ke kAma meM apanI icchA se vidhi niSedha karanA / 4. lokaviruddha yaha hai ki, nagara-nivAsiyoM ke sAtha pratikUlatA karanI, tathA svAmidroha karanA, logoM kI nindA karanI, guNavAn aru dhanavAn kI nindA karanI, : apanI bar3AI karanI, sarala kI hAMsI karanI, guNavAn meM marasara rakhanA, kRtaghnanA karanA, bahuta logoM kA jo virodhI
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ 276 jainatasvAdarza hove, usakI saMgati karanI, lokamAnya kI avajJA karanI, bhale AcAravAle ko kaSTa par3e, taba rAjI honA / apanI zakti ke huye sAdharmI ke kaSTa ko dUra na karanA, dezAdi ucitAcAra kA laMghana karanA, thor3e dhana ke hue guNDoM kA sA veSa rakhanA, maile vastra pahirane, ityAdi lokaviruddha hai / yaha sarva isa loka meM apayaza kA kAraNa hai / yaduvAca vAcakamukhya: lokaH khalvAdhAraH sarveSAM dharmacAriNAM syAt / tasmAllokaviruddhaM dharmaviruddhaM ca saMtyAjyam // ---- arthaH- umAsvAti pUrvadhArI AcArya kahate haiM ki, sarva dharma karanevAloM kA loka - jana samudAya AdhAra hai, tisa vAste lokaviruddha aru dharmaviruddha yaha donoM tyAgane yogya haiM, kyoMki aise karane se dharma kA sukhapUrvaka nirvAha hotA hai | logaviruddha ke tyAgane se sarva logoM ko vallabha hotA haiM, aru jo logoM ko vallabha honA hai, soI samyakvatvataru kA bIja hai / 5. dharmaviruddha -- mithyAtva kI ko nirdaya ho ke tAr3anA, bAMdhanA, jUM, geranA, dhUpa meM geranA, sira meM kaMghI se lIkha phor3anI / uSNa karanI, sarva gau Adika mAkar3Adi ko nirAdhAra kAla meM tathA zeSa kAla meM galane ke vAste na rakhanA / caur3A, lambA, gAr3hA galanA pAnI pAnI chAna ke pIche jIvoM ko
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ navama pariccheda 277 yukti se pAnI meM na geranA / tathA anna, iMdhana, zAka, dAla, tAMbUla, aru phalAdikoM ko vinA zodhe khAnA / tathA akSata, sopArI, khArIka, vAraha, uli, phali, pramukha sampUrNa mukha meM gere| TUTI ke rAste tathA pAnI Adika ko dhArA bAMdha kara pIve / tathA calane meM, baiThane meM, snAna karate, hareka vastu rakhate, lete, rAMdhate, dhAna char3ane, pIsate, auSadhi ghisate, tathA mUtra, zleSma, kuralAdi kA jala, taMbola kA UgAla gerate, upayoga na kre| tathA dharma meM anAdara kare / deva, guru, aru sAdharmI se dveSa kre| jinamaMdira kA dhana khaave| adharmI kI saMgati kare / dharmiyoM kA upahAsa kre| kapAya bahulatA hove / tathA bahuta pApakArI kraya vikraya khara karma karanA, pApa kI naukarI krnii| ityAdi sarva dharmaviruddha hai| yaha pAMca prakAra kA viruddha zrAvaka ko tyAganA cAhiye / atha ucita AcaraNa kahate haiN| ucita AcaraNa pitA Adi viSaya meTa se nava prakAra kA hai| tathA snehavRddhi aura kIyAdi kA hetu hai| so hitopadezamAlA graMtha se likhate haiN| eka pitA ke sAtha ucita, dUsarA mAtA ke sAtha ucita, tIsarA bhAiyoM ke sAtha, cauthA sI ke sAtha, pAMcamA putra ke sAtha, chaThA svajana ke sAtha, sAtamA guru ke sAtha, AThamA nagaravAloM ke sAtha, navamA paratIrthI arthAt dUsare matavAloM ke sAtha, ina nava ke sAtha ucita AcaraNa krnaa|
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ 278 jainatatvAdarza pitA ke sAtha ucita AcaraNa-so mana, vacana aru kAyA karake tIna prakAra se hai| tisa meM kAyA pitA se ucita karake to pitA ke zarIra kI zuzrUSA kare, kikara vyavahAra dAsa kI tare vinaya kre| vinA mukha se nikalA hI pitA kA vacana pramANa kare / pitA ke.zarIra kI zuzrUSA kare, pitA ke caraNa dhove, muTThI cAMpI kare, uThAve, baiThAve / deza kAla ucita bhojana, zayyA, vastra, zarIra vilepanAdikA yoga milAve / vinaya se kare, Agraha se na kare, Apa kare, naukaroM se na karAve / pitA ke vacana ko pramANa karane ke vAste zrIrAmacandrajI rAjyAbhiSeka chor3a ke vanavAsa meM gye| tathA pitA kA vacana sunA anasunA na kare / mastaka dhunanA aura kAlakSepa bhI na kre| pitA ke mana ke anusAra pravarne tathA sarva kRtyoM meM yatnapUrvaka jo apane mana meM kArya karanA utpanna huA hai, so pitA ke Age kaha deve / pitA ke mana ko jo kArya game. so kre| kyoMki mAtA, pitA, guru, bahuzruta, ye ArAdhe huye, sarva kArya kA rahasya prakAza dete haiN| mAtA, pitA, kadAcit kaThina vacana bhI bole, to bhI krodha na kre| jo jo dharma kA manoratha mAtA pitA ke hove, so so pUrA kare / ityAdi mAtA pitA ke sAtha ucita AcaraNa kre| mAtA ke sAtha ucita AcaraNa-so bhI pitAvat kare,
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ navama pariccheda 272 parantu mAtA ke manoratha pitA se bhI adhika mAtA se ucita pUre / devapUjA, gurusevA, dharma sunanA, vyavahAra dezavirati aMgIkAra karanI, Avazyaka karanA, sAta kSetroM meM dhana lagAnA, tIrthayAtrA, anAtha, dIna kA uddhAra karanA, ityAdi mAtA ke manoratha vizeSa karake pUrNa kare, kyoMki yaha karane yogya hI hai| ye pUrvokta kRtya bhale-sapUta putroM ke haiN| isa loka meM guru, mAtA pitA hai, so mAtA pitA ko jo putra zrI ahaMta ke dharma meM jor3e, to aisA aura koI upakAra jagat meM nahIM hai| usa putra ne mAtA pitA kA sarva RNa de diyA, aura kisI prakAra se bhI mAtA pitA kA denA putra nahIM de sakatA hai / yaha kathana zrIsthAnAMga sUtra meM hai| ___ aba isa mAta pitA ke ucitAcaraNa meM jo vizeSa hai, so likhate haiN| mAtA ke citta ke anusAra pravarte, kyoMki strI kA svabhAva hI aisA hotA hai ki, jaldI pIr3A ko prApta ho jaanaa| isa vAste jisa kAma se mAtA ko pIr3A hove, so kAma na kare / kyoMki pitA se mI mAtA vizeSa pUjya hai| yanmanuHupAdhyAyAn dazAcAryA, AcAryANAM zataM pitA / sahasraM tu pitRRna mAtA, gauraveNAtiricyate / / [a0 2, zlo0 145]
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ 280 jainatattvAdarza tathA auroM ne bhI kahA hai ki, jahAM taka dUdha pIve, tahAM taka yaha apanI mAtA hai, aise pazu jAnate haiM, tathA jaba taka sI kI prApti nahIM huI, taba taka adhama puruSa mAtA jAnate haiM, tathA jahAM taka ghara kA kAma kare, tahAM taka madhyama puruSa mAtA jAnate haiM, aru tahAM taka jIve, jahAM taka tIrtha kI tare mAtA ko uttama puruSa mAnate haiM / pazuoM kI mAtA putra se sukha mAnatI hai / dhana kA upArjana kare to madhyama puruSa kI mAtA sukha mAnate hai| tathA putra vIra hove, saMpUrNa dharmAcaraNa se yukta hove, nirmala caritavAlA hove, taba uttama puruSa kI mAtA saMtoSa pAte hai| 3. atha sahodara ke sAtha ucita AcaraNa likhate haiM bar3e mAI ko to pitA samAna jAne, aru bhAI se ucita choTe bhAI ko sarva kAryoM meM mAne / tathA vyavahAra jekara dUsarI mAtA kA beTA hove, to jaise zrIrAmacandra aura lakSmaNa kI paraspara prIti thI, taisI prIti karanA caahiye| aise hI bar3e mAI aru choTe bhAI kI striyoM ke sAtha tathA putra putriyoM ke sAtha bhI ucitAcaraNa yathAyogya kre| pRthagbhAva na kare / mAI ko vyApAra meM pUche, usase koI chAnI vAta na rakkhe, tathA dhana bhI bhAI se gupta na rkkhe| apane bhAI ko aisI zikSA deve, jisa se usako koI dhUrta na chala sake / jekara bhAI ko khoTI saMgati laga jAve, tathA avinIta hove, tadA
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ navama pariccheda 281 Apa zikSA deve, tathA bhAI ke mitra pAsoM ulAMbhA dilAve / tathA sage sambandhiyoM se zikSA dilAve; kAkA se, mAmA se, susarAse, ina ke putroM se avinIta bhAI ko zikSA dilAve, anyokti karake zikSA dilAve, parantu Apa tarjanA na kare / aru jekara Apa tarjanA kare, taba kyA jAne nirlajja ho kara nirmaryAda ho jAve, sanmukha bola utthe| tisa vAste hRdaya meM sneha sahita Upara se jaba bhAI ko dekhe, taba aise jAna par3e ki bhAI mere Upara bahuta nArAz2a hai / jaba bhAI vinayamArga meM A jAve, tadA niSkapaTa mIThe vacana bola ke prema batAve / kadAcit bhAI avinItapanA na chor3e, taba cita meM aisA vicAre ki isakI prakRti hI aisI hai, taba udAsInapane se pravarte / tathA bhAI kI strI aru putroM ke sAtha dAna sanmAna dene meM samadRSTi hove / tathA vimAtA ke putra ke sAtha vizeSa karake dAna sanmAna premAdi kare, kyoMki usake sAtha thor3A bhI antara kare, to usako vepratIti ho jAve, aru logoM meM nindA hove / aise hI mAtA pitA aru bhAI ke samAna jo aura jana hai, tinoM ke sAtha bhI yathocita ucitA - caraNa vicAra lenA / yataH janakathopakarttA ca yastu vidyAM prayacchati / annadaH prANadaJcaiva, paMcaite pitaraH smRtAH // 1 //
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ 282 jaina tatvAdarza rAjapatnI guro: patnI, patnImAtA tathaiva ca / svamAtA copamAtA ca, paMcaitA mAtaraH smRtAH // 2 // sahodaraH sahAdhyAyI, mitraM vA rogapAlakaH / mArge vAkyasakhA yazca, paMcaite bhrAtaraH smRtAH // 3 // ina kA artha sugama hai / tathA apane bhAI ko dharmakArya . meM avazya preraNA kre| bhAI kI tare mitra ke sAtha bhI ucitAcaraNa kare | vyavahAra 4. atha strI ke sAtha ucita kahate haiM - strI vivAhitA ke sAtha sneha saMyukta vacana bola ke strI strI se ucita ko abhimukha kare / vallabha aura sneha saMyukta vacana, nizcaya prema kA jIvana hai / tathA strI pAsoM snAna karAve, apanA snAna pagacaMpI pramukha meM strI prati pravarttAve / jaba strI vizvAsa pA karake saccA sneha gharegI, taba kadApi burA AcaraNa na karegI / tathA deza kAla kuTuMba ke anusAra dhanAdi ucita vastrAbharaNa deve; kyoMki alaMkAra saMyukta strI lakSmI kI vRddhi karatI hai / tathA strI ko rAtri meM kahIM jAne na deve, tathA kuzIla puruSa kI aru pAkhaNDI bhagata yogI yoginiyoM kI saMgati na karane deve / strI ko ghara ke kAma meM jor3a deve / tathA rAjamArga meM vezyA ke pAr3e meM na jAne deve /
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ navama pariccheda 183 yadi dharmakRtya paDikamaNA, sAmAyikAdika karane ke vAste dharmazAlA - upAzraya meM jAve, tadA mAtA vahinAdi suzIla dharmiNI striyoM kI TolI meM jAce Ave / ghara kA kAma, dAna denA, sage sambandhI kA sammAna karanA, rasoI kA karanA, yaha saba kare / tathA prabhAta samaya meM zayyA se uThAve, ghara pramArjana kare, dUdha ke bartana dhove, caukAdi culle kI kriyA kare, tathA bhAMDe ghone, anna pIsanA, gau, maisa dohanI, dahI bilonA, rasoI karanI, khAnevAloM ko parosanA, jUThe varttana zuci karane / sAsu, bharatAra, nanada, devara, itanoM kA vinaya karanA, ityAdi pUrvokta kAmoM meM strI ko jor3e arthAt kAma karane meM tatpara kare / jekara strI ko pUrvoka kAmoM meM na jor3e, taba strI capalatA se vikAra ko prApta ho jAtI hai| kAma meM lage rahane se strI kI rakSA, gopanA hotI hai / tathA bharatAra strI ke sanmukha dekhe, bolAve, guNakIrttana kare, ghana, vastra, AbhUSaNa deve| jisa tare strI kahe, usa tare kare / strI ko dUra na chodd'e| taba usa strI kA bharatAra ke Upara atyaMta prema ho jAtA hai, tathA strI ko na dekhane se, ati dekhane se, dekha kara na bulAne se, apamAna karane se, ahaMkAra karane se, ina pUrvokta bAtoM se prema TUTa jAtA hai / tathA bharatAra bahuta paradeza meM rahe, taba trI kadAcit anucita kAma kara leve isa vAste bahuta kAla paradeza meM
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ 283 jainatattvAdarza mI na rahanA caahiye| tathA strI kA apamAna na kre| strI mUla jAve, to zikSA deve / rUsa jAve, to manA leve / tathA dhana kI hAni vRddhi, ghara kA guhya, strI ke Age pragaTa na kare / tathA krodha meM A karake dUsarI strI na vivAhe, kyoMki do strI karanI mahAduHkhoM kA kAraNa hai| kadAcit saMtAnAdika ke vAste do strI bhI kara leve, tadA donoM para samabhAva se pravaH / tathA strI kisI kAma meM mUla jAve, tadA aisI zikSA deve ki, phira vo strI usa kAma ko na kare / tathA rUsI strI ko jekara nahIM manAve, to somabhaTTa kI bhAryA aMbAvat kUveM meM gira par3e, ityAdi anartha kre| isa vAste sI se sarva kAma, snehakArI vacanoM se karAve, na ki kaThinatA se| jekara nirguNa strI mile, taba vizeSa karake naramAI se pravarte, parantu strI ko ghara meM pradhAna na kre| jisa ghara meM puruSa kI tareM strI pradhAnapanA kare, vo ghara naSTa ho jAtA hai| yaha kahanA, bAhulya se hai, kyoMki koI strI to aisI buddhimatI hotI hai ki, jekara usako pUcha ke kArya kare, to bahuta guNa ke vAste hotA hai| jaise tejapAla kI bhAryA anUpa devI ko tejapAla aru vastupAla pUcha ke kAma karate the| tathA strI baba dharmakAryoM meM tapa kare, cAritra leve, udyApana kare, dAna deve, devapUjA, tIrthayAtrAdi kare, tathA ina bAtoM ke karane kA mana meM utsAha ghare, taba dhana deve, suzIla sahAyaka de ke
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahAra navama pariccheda usakA manoratha pUrNa kare, parantu aMtarAya na kare / kyoMki strI jo dharmakRtya karegI usa meM se pati ko bhI puNya hogA, kyoMki pati usa kRtya karane meM bahuta rAjI rahe hai| 5. atha putra ke sAtha ucitAcaraNa likhate haiM-pinA apane putra ko bAla avasthA meM bahuta manona putra se ucita puSTAhAra se poSe, svecchApUrvaka nAnA prakAra vyavahAra kI krIDA karAve / kyoMki manojJa puSTa AhAra dene se bAlaka ke buddhi bala, aru kAMti kI vRddhi hotI hai| svecchA krIr3A karAne se zarIra puSTa hotA hai| aru aMgopAMga saMkucita nahIM hote haiM / nIti meM kahA bhI hai lAlayet paMca varSANi, daza varSANi tADayet / prApte tu SoDaze varSe, putraM mitrapadAcaret / / tathA guru, deva, dharma aru sukhI svajana, inakI sagati kraave| bhalI jAti, kula AcAra, zIlavAn aise puruSa ke sAtha mitrAcArI karAve / kyoMki guru Adi kA paricaya hone se bAlyAvasthA meM bhalI vAsanAvAlA ho jAtA hai, valkalacIrIvat / jAti, kula, AcArazIla saMyukta kI mitratA se, daivayoga se kadApi anartha bhI A paDe, to bhI bhale mitra kI sahAyatA se kaSTa dUra ho jAtA hai / jaise abhayakumAra ke sAtha mitratA karane se ArdrakumAra ko bhalI vAsanA ho gii| tathA nava aThArAM varSa kA putra ho jAve, taba usakA vivAha
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ 286 jainatattvAdartha kare, kyoMki bAlyAvasthA' meM vIryakSaya' ho jAne se vRddhi, parAkrama aru Ayu adhika nahIM hotA hai| sarva jainamata ke zAstroM meM aise hI likhA hai ki, jaba putra ko bhogasamartha jAne, taba- putra kA vivAha kre| tathA jisa kanyA se vivAha karAve, usa kanyA kA kula, janma, rUpa sarIkhA hove, taba vivAha kraave| tathA putra ke Upara ghara kA bhAra sarva gere, ghara kA svAmI banA deve / tathA jisa kanyA meM sarIkhe guNa na hoveM, usake sAtha vivAha karanA mahAviDaMbanA hai| vivAha ke bheda Age likheNge| jaba putra ke Upara ghara kA bhAra hovegA, taba ciMtAkrAMta hone se koI bhI svacchaMda unmAdAdi na karegA, kyoMki vo jAna jAvegA ki, dhana baDe kleza se prApta hotA hai| isa vAste anucita vyaya na karanA cAhiye / aisA vo Apa se Apa jAna jaavegaa| parantu putra kI parIkSA karake pIche usake Upara ghara kA bhAra DAle; jaise prasenajita rAjA ne zreNika putra ko diyaa| tathA putra kI tareM putrI ke sAtha aru bhatIjAdika ke sAtha bhI yathAyogya ucita jAna lenA / aise hI beTe kI bahu.ke. sAtha-mI dhanazreSThI kI tareM ucitAcaraNa kre| tathA pratyakSapane putra kI prazaMsA na kre| tathA jaba kaSTa par3e, taba duHkha sukha kI vAtaH khe| tthaa| Aya vyaya kA svarUpa kahe / tathA putra ko rAjasabhA dikhAve,, kyoMki kyA jAne binAvicAre koI kaSTa A par3e, taba kyA kare / tathA
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ navama pariccheda 187 koI duSTajana upadrava kara deve, taba rAjasabhA binA chuTakArA nahIM hotA hai / yathA gaMtavyaM rAjakule, draSTavyA rAjapUjitA lokAH / yadyapi na bhavatyarthAstathApyanarthA vilIyaMte // tathA putra ko paradeza ke AcAra, vyavahArAdi se jAnakAra kare, kyoMki prayojana ke vaza se kisI kAla meM dezAMtara meM bhI jAnA par3e, to koI kaSTa na hove / tathA vimAtA ke putra ke sAtha vizeSa ucita kare / 6. aba sagoM ke sAtha mAtA, strI ke svajana se ucita svajana kahate hai / vyavahAra ke bar3e kAma meM ucita karanA likhate haiM-pitA, pakSa ke jo loga haiM, tina ko ina svajanoM kA koI ghara tathA sadA kAla sammAna kare / tathA Apa bhI svajanoM ke kAma meM agrezvarI bane, jo svanana dhanahIna hove, rogAtura hone, tisakA uddhAra kre| kyoMki svajana kA jo uddhAra karanA hai, so tatra se apanA hI uddhAra karanA hai / tathA svajana ke parokSa unakI niMdA na kare, tathA svajana ke vairiyoM se mitrAcArI na kare / svajanAdika se prIti karanI hove, tadA zuSka kalaha, hAsyAdi, vacana kI lar3AI na kare / svajana ghara meM na hove, to usake ghara meM akelA na jAve,
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 jaina tattvAdarza deva, guru, dharma, aru dhana ke kArya meM svajana ke sAtha zAmila rhe| jisa strI kA pati paradeza meM gayA hove, aise svajana ke ghara meM akelA na jAve / tathA svajanoM ke sAtha lene dene kA vyApAra na kare / tathAhi yadIcchedvipulAM prItiM trINi tatra na kArayet / vAgUvAdamarthasambandhaM, parokSe dAradarzanam // tathA isa loka ke kArya meM svajanoM ke sAtha ekacita rahe, aru jinamandirAdi kArya meM to vizeSa karake svajana se hI mila ke kare / kyoMki aise kArya jekara bahutoM se mila ke kare, to hI zobhA hai / vyavahAra 7. aba guru ucita kahate haiM-dharmAcArya ke sAtha ucita bhakti antaraMga kA bahumAna, vacana, kAyA guru se ucita kA Avazyaka pramukha kRtya karanA / guru ke pAsa zuddha zraddhApUrvaka dharmopadeza zravaNa karanA / guru kI AjJA mAne / mana se bhI guru kA apamAna na kare, guru kA avarNavAda kisI ko bolane na deve / guru kI prazaMsA sadA pragaTa kare, guru kI pratyakSa vA parokSa stuti kare / guru stuti jo hai, so agaNita puNyabaMdhana kA kAraNa hai / guru ke chidra kadApi na dekhe / guru se mitra kI tare anuvartana kare / guruM ke pratyanIka - niMdaka ko sarva zakti se nivAraNa kare / kadAcit
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ navama pariccheda 289 guru pramAda ke vaza se kahIM cUka jAve, tava ekAMta meM hitazikSA deve, aru kahe ki, he bhagavan ! tuma sarIkhoM ko yaha kAma karanA ucita nahIM / guru kA vinaya kare, guru ke sanmukha jAve, guru nikaTa Ave, to Asana chor3a ke khar3A ho jAve, guru ko Asana deve, guru kI pagacampI kare / guru ko zuddha, nirdoSa, vastra, pAnAhArAdi deve / yaha dravyopacAra hai| aru bhAvopacAra, so guru kA paradeza meM sadA smaraNa kre| 8. aba nagaranivAsI janoM kA ucita kahate haiM-~-jisa nagara meM rahe, usa nagara ke nivAsI janoM ke nagaravAsI se ucita sAtha ucita isa prakAra se karanA / apane vyavahAra sarIkhI jina vyApAriyoM kI vRtti hove, __ unake sAtha jo ekacitta se sukha, duHkha, vyasana, kaSTa, rAja ke upadravAdi meM barAvara rahe, unake utsAha meM utsAhavAn hove / rAjadaravAra meM kisI kI cugalI na kare / tathA nagaranivAsiyoM se phaTe nhiiN| sarva se mila kara rAja kA hukuma kare, kyoMki jaba nirbala puruSa bahuta ikaDe ho ke kArya kareM, taba tRNarajjuvat balavAn ho jAte haiN| jaba vivAda ho jAve, taba niSpakSa ho ke kArya kre| kisI se lAMca le kara jhUThA kAma na kre| tathA kisI se thor3I sI lar3AI ho jAve, to usakI rAja meM pukAra na kare / tathA rAjA ke kArabhAriyoM se lene dene kA vyApAra na kare, kyoMki una logoM ko nANA dene ke avasara meM krodha
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ 290 jainatatvAdarza AjAtA hai, taba vo koI aura anartha kara dete haiM / tathA samAnavRtti nAgaroM kI , tare asamAna vRttivAle nagaranivAsiyoM ke sAtha bhI yathAyogya ucitAcaraNa kre| 9. atha paratIrthI-paramatavAloM ke sAtha ucitAcaraNa / likhate haiM jo para matavAlA sAdhu bhikSA ke paramatavAle se vAste ghara meM Ave, to usakA ucita satkAra ucita vyavahAra kare / tathA rAjA ke mAnanIya kA vizeSa . ucita kare / ucita kRtya so yathAyogya dAna denA / jekara una sAdhuoM ke mana meM bhakti nahIM bhI hove, to bhI ghara meM mAMgane Aye ko denA cAhiye, kyoMki dAna denA yaha gRhastha kA dharma hI hai| tathA mahaMta koI ghara meM A jAve, to Asana, dAna, sanmukha jAnA, uTha ke khar3A honA pramukha satkAra kare / tathA paramatavAlA kisI kaSTa meM par3A hove, tadA usakA uddhAra kre| duHkhI jIvoM para dayA kare / puruSApekSA madhura AlApAdi kre| tathA anyamatavAle ko kAma kA pUchanAdi kare, jaise ki Apa kA AnA, kisa prayojana ke vAste huA hai ! pIche jo kArya vo kahe, so kArya jekara ucita hove, to pUrA kara deve, tathA duHkhI, anAtha, andhA, badhira, rogI pramukha dIna logoM kI dInatA ko yathAzakti dUra kare / / jo zrAvakAdi pUrvokta laukika ucitAcaraNa meM kuzala nahIM hove, to vo jinamata meM bhI kyoMkara kuzala hoveMge !
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ navama pariccheda 291 tisa vAste avazya dharmArthiyoM ko ucitAcaraNa meM nipuNa honA cAhiye / - aba avasara meM ucita bolanA, yaha bar3A guNakArI haiM, tathA aura bhI jo kuzobhAkArI hove, so sAmAnya ziSTAcAra tyAge / vivekavilAsa Adi meM kahA hai - jaMbhAI, chIMka, DakAra, tathA hasanA, yaha saba mukha DhAMka ke kare / sabhA ke bIca nAka meM aMgulI DAla ke maila na kADhe, hAtha moDe nahI, paryastikA na kare, paga na pasAre, nidrA vikathA na kare, sabhA meM koI burI ceSTA na kre| jo kulIna puruSa hai so avasara meM hase, to hoTha pharakane mAtra hase, parantu mukha phADake na hase | apanA aMga bajAve nahIM, tRNa toDe nahIM, vyartha bhUmi meM likhe nahIM / nakhoM karake dAMta ghise nahIM, dAMtoM karI nakha na tor3e / abhimAna na kare / bhATa - cAraNa kI sunake garva na kre| apane guNoM kA nizcaya kre| bAta ko samajha ke bole / nIca jana ko apane ko hIna vacana kahe, to usako badale kA hIna vacana na bole / jisa vastu kA nizcaya na hove, so vAta pragaTa na khe| jo koI puruSa kArya kare, aru usa kArya ke karane meM vo samartha na hove, tisa ko pahile varja deve, kahe ki - yaha kAma tuma na kro| tathA kisI kA bUrA na bole, jekara vairI kA bUrA bole, usakA aTakAva nahIM, parantu so bhI anyokti karake bole / tathA mAtA, pitA, rogI, AcArya, parAhuNA, abhyAgata, karI huI prazaMsA
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ 292 jainatattvAdarza I bhAI, tapasvI, vRddha, bAla, strI, vaidya, putrI, gotrI, pAmara, bahina, bahinoI, mitra, ina sarva ke sAtha vacana kI lar3AI na kare / sadA sUrya ko na dekhe / tathA candra sUrya ke grahaNa ko na dekhe / UMDe - gahare kurve ko jhUka ke na dekhe / saMdhyA samaya AkAza na dekhe / tathA maithuna karate ko, zikAra mArate ko, naMgI strI ko, yauvanavatI strI ko, pazukrIr3A ko aura kanyA kI yoni ko na dekhe / tathA tela meM, jala meM, zastra meM, mUta meM, rughira meM, itanI vastuoM meM apanA mukha na dekhe, kyoMki isa kAma se Ayu TUTa jAtI haiM / tathA aMgIkAra kare ko tyAge nahIM / naSTa ho gaI vastu kA zoka na kare, kisI kI nidrA kA cheda na kre| bahutoM se vaira na kare, jo bahutoM ko sammata hove, so bole| jisa kAma meM rasa na hove, so na kare / kadApi karanA par3e, to bhI bahutoM se mila ke kare / tathA dharma, puNya, dayA, dAnAdi zubha kAma meM buddhimAn mukhya hove - agrezvarI bane / tathA kisI ke cUre karane meM jaladI agrezvarI na bane / tathA supAtra sAdhu meM kadApi matsara IrSyA na kare / tathA apane jAtivAle ke kaSTa kI upekSA na kare / kintu mila kara Adara se usakA kaSTa dUra kare / tathA mAnanIya kA mAna maMga na kare tathA daridrapIDita, mitra, sAdharmika, nyAti meM buddhivAlA hove, tathA guNoM karake bar3A hove, bahina saMtAna rahita hove, ina sarva kI pAlanA kre| apane kula meM jo kAma karane
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ navama pariccheda 293 yogya na hove, so na kare / tathA nIti zAsrota tathA aura zAstroM meM jo ucitAcaraNa hove, so kare, aru anucita hove, so varje / madhyAnha meM pUrvokta vidhi se vizeSa karake pradhAna zAlyodanAdi niSpanna niHzeSa rasavatI Dhove / dUsarI vAra jinapUjA, jo madhyAnha kI pUjA, aru bhojana, ina donoM kA kAlaniyama nhii| kyoMki jaba bhUkha lage, soI bhojana kAla hai / isa vAste madhyAnha se pahile bhI pratyAkhyAna pAra ke devapUjApUrvaka bhojana kare, to doSa nahIM / vaidaka graMtho meM bhI likhA hai ki, eka prahara meM do bAra bhojana kare, tathA do prahara ullaMghe nahIM, kyoMki eka prahara meM do vAra khAne se rasotpatti hotI hai, aru jekara do prahara pIche na khAve, to valakSaya hotA hai / ava supAtradAnAdi kI yukti likhate haiM / so aise haibhojana velA meM bhakti sahita sAdhuoM ko nimaMtraNA karake, sAdhu ke sAtha ghara meM Ave, athavA sAdhu svayameva AtA hove taba sanmukha jA ke Adara kare / vinaya sahita saMvijJa bhAvita abhAvita kSetra dekhe, tathA subhikSa durbhikSAdika kAla dekhe, tathA sulabha durlabhAdika dene yogya vastu dekhe, tathA AcArya, upAdhyAya, gItArtha, tapasvI, bAla, vRddha, glAna, saha asahAdi apekSA karake mahattva, sparddhA, matsara, sneha, lajjA, bhaya, supAtradAna
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ 294 jainatasvAdarza dAkSiNya, parAnuyAyipanA, pratyupakAra, icchA, mAyA, vilaMba, anAdara, burA bolanA, pazcAttApAdi, ye sarva dAna ke dUSaNa varja ke AtmA ko saMsAra se tArane ke vAste, aisI buddhi se baitAlIza dUSaNa sahita jo kucha ghara meM anna, pakAna, pAnI, vastrAdi hove, tisa kI anukrama se sarva nimaMtraNA kare, apane hAtha meM pAtra le ke pAsa rahI bhAryAdika se dAna dilAve / pIche vaMdanA karake apane ghara ke daravAje taka sAtha jAve, phira pIchA Ave / jekara sAdhu na hove, tadA binA bAdaloM ke megha kI tareM sAdhu kA AnA dekhe / jo sAdhu A jAve, to terA janma saphala ho jAve, isa vAste dizAvalokana kare / jo bhojana sAdhu ko na diyA hove, so bhojana zrAvaka na khAve / tathA jo zrAvaka laSTapuSTa sAdhu ko binA kAraNa azuddha AhAra deve, to lene denevAle donoM ko rogI ke dRSTAMta karake hitakArI nahIM hai / tathA jisa sAdhu kA nirvAha na hove, durmikSa hove, sAdhu rogI hove tathA aura koI kAraNa hove, to usa sAdhu ko azuddha, aprAzuka AhAra deve / to lene denevAle donoM ko hitakArI hove / tathA raste ke thake hue ko, rogI ko, zAstra par3hanevAle ko, loca kare ko, pArane ke dina ko dAna deve, to bahuta phala hotA hai| isa supAtradAna ko atithisaMvibhAga kahate haiM / yadAgamaH- " atihisaMvibhAgo nAma nAyagayANaM" ityAdi pATha kA artha kahate haiM-atithisaMvibhAga usako kahate haiM ki, jo
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ navama pariccheda 295 nyAya se AyA kalpanIya anna, pAnI pramukha, deza, kAla, zraddhA satkAra kramayukta utkRSTa bhakti se, AtmA kI anugraha buddhi se saMyata sAdhu ko dAna deve / supAtradAna se devatA saMbaMdhI tathA audArikAdi sambandhI adbhuta bhoga iSTa sarva sukhasamRddhi, rAjya pramukha managamatA saMyogAdi kI prApti, aura nirvilaMba, niviMza, mokSaphalaprApti hai; kyoMki abhayadAna aru supAtradAna to mokSa dete haiM, aura anukaMpAdAna, ucitadAna aru kIrttidAna, yaha tInoM sAMsArika mukhabhogoM ke denevAle haiM / pAtra bhI tIna tare kA kahA hai| eka uttama pAtra sAdhu hai, dUsarA madhyama pAtra zrAvaka hai, tIsarA aviratisamyag dRSTi, so jadhanya pAtra hai / tathA anAdara, kAlavilaMba, vimukha, ye khoTA vacana bolanA aru dAna de ke pazcAtApa karanA, pAMca saddAna ke kalaMka haiM / tathA AnaMda ke AMsu bhAveM, romAMca hove, bahumAna deve, mIThA bole, dAna diye pIche anumodanA kare, yaha pAMca supAtra dAna ke bhUpaNa haiM / supAtra dAna kA parigraha parimANa karane kA phala, ratnasArakumAra kI tare hotA hai; yaha kathA zrAddhavidhi graMtha se jAna lenI / isa vAste aise sAdhu Adi saMyoga ke milane se supAtradAna, dinapratidina vivekavAn avazya kare / tathA yathAzakti bhojanAvasara meM Aye sAdharmiyoM ko apane sAtha bhojana karAve, kyoMki vo bhI pAtra haiM / tathA
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatattvAdarza andhe Adi mAMganevAloM ko bhI yathAyogya deve / paraMtu kisI mAMganevAle ko nirAza na jAne deve| dharma kI niMdA na karAve, kaThina hRdayavAlA na hove, bhojana ke avasara meM dayAvanta ko kapATa lagAne na cAhiye, usameM bhI dhanacAn to vizeSa karake kapATa lagAve hI nhiiN| Agama meM bhI kahA hai neva dAraM pihAve, muMjamANo susaavo| aNukampA jiNidehi, saDDANaM na nivAriyA // 1 // dahaNa pANinivahaM, bhIme bhavasAyaraMmi dukkhattaM / avisasaoNukaMpa duhAvi sAmatthao kuNai // 2 // artha:-bhojana karate hue daravAjA bar3e nahIM, kyoMki anukaMpAdAna zrAvaka ko jinezvara bhagavAn ne manA nahIM karA hai / jIvoM ke samUha ko bhayAnaka saMsAra meM duHkhapIDita dekha kara vizeSa rahita dravya aru bhAva donoM tare se anukampA kre| usa meM dravya se to yathAyogya annAdi deve, aru bhAva se unako sanmArga meM prvvi| zrIpaMcamAMgAdika meM jahAM zrAvakoM kA varNana karA hai, tahAM aisA pATha hai" avaguMThima duvArA" isa vizeSaNa karake bhikSukAdikoM ke praveza ke vAste sadA kivAr3a ughADe rakkhe / dInoddhAra to saMvatsarI dAna dekara tIrthaMkaroM ne bhI karA hai| kadApi kAla
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ navama pariccheda 297 dukAla par3a jAve, taba to zrAvaka jo hove, so vizeSa karake dAnAdi se dInoM kA uddhAra kre| kyoMki Age bhI vikramAditya ke saMvat 1315 meM bhadresara gAma ke vasanevAle zrImAlajAtIya gAha jhagaDu zrAvaka ne eka sau bAraha dAnazAlA karake dAna dIyA hai| tathA vikramAditya ke saMvat 1429 meM sonI siMhA zrAvaka ne 24000 mana anna, dIna jIvoM ko dukAla meM diyA hai| tathA nirdUSaNa AhAra deve, to supAtra dAna zuddha hai| tathA mAtA, pitA, bhAI, bahina, putra, bahU, sevaka, glAna, aru cAMdhe huye gau pramukha, ina sarva kI ciMtA bhojana sammatI karake arthAt ina sarva ko bhojana karA ke niyama pIche paMcaparameSThI smaraNa karake pratyAkhyAna pArake, sarva niyama smaraNa karake, sAmyatA se bhojana kre| sAmyatA aise jAnanI ki-jo anna, pAnI, Apasa meM viruddha na hove, tathA ulaTA na pariName, apane svabhAva ke mAphaka hove, tisa ko sAmya kahate hai| jo puruSa sapUrNa janma taka sAmyatA se bhojana kare, vo phira kamI vipa bhI khAve, to bhI amRta ho jAve / aru asAmyatA se amRta khAyA bhI vipa ho jAtA hai / parantu itanA vizeSa hai ki, sAmyatA se bhI pathya hI khAnA cAhiye, apathya nahIM / tathA khAne meM atyanta gRddha bhI na honA cAhiye / java kaMThanAr3I se heTha utara jAtA hai, taba sarva bhojana gharAvara ho jAtA hai / ataH eka kSaNamAtra ke svAda
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ 298 jainatattvAdarza ke vAste ati laulya na karanA caahiye| tathA abhakSya anaMtakAya, bahu sAvadha vastu arthAt bahuta pApavAlI vastu na khAve / tathA jo thor3A khAtA hai, so bahuta balavAna hotA hai| tathA jo bahuta khAtA hai, so alpa khAne ke phalavAlA hotA hai| tathA adhika khAne se ajIrNa, vamana, virecanAdi maraNAMta kaSTa bhI ho jAtA hai / yathA-- hitamitavipakkabhojI, vAmazayI nitycNkrmnnshiil| ujjhitamUtrapurISaH, strISu jitAtmA jayati rogAn // artha-jo bhUkha lage to hitakArI aisA anna thoDA jIme, vAmA pAsA heTha karake sove, nitya calane kA svabhAvazIla hove, jaba bAdhA hove, taba hI dizA mAtrA kare, strI se bhoga na kare, vo puruSa rogoM ko jIta letA hai| ___atha bhojanavidhi, vyavahAra zAstrAdikoM ke anusAra likhate haiN| atiprabhAta meM, atisaMdhyA meM tathA rAtri meM bhojana na karanA caahiye| tathA sar3A, vAsI anna na khAve / calatA huA na khAve, tathA dAhine paga ke Upara hAtha rakha kara na khAve / hAtha Upara rakha ke na khAve / khulle AkAza meM na khAve, dhUpa meM baiTha ke na khaave| aMdhere meM vRkSa ke tale na khAve / tarjanI aMgulI UMcI karake kadApi na khAve / mukha, hAtha, paga, aru vastra, vinA ghoyA na khaave| naMgA ho kara maile vastroM se, dAhine hAtha se, thAla ko vinA pakar3e na
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ navama pariccheda 199 khAve, dhotI Adika eka vasa pahira ke na khAve / bhIne vastra pahira ke na khAve / bhIje vasa se mastaka lapeTa ke na khAve ! yadA apavina hove tadA na khAve / ati gRddha rasalaMpaTa ho kara na khAve / tathA jUte sahita, vyagracitta, kevala bhUmi Upara baiTha ke aru maMje para baiTha ke na khAve / vidizA kI tarpha tathA dakSiNa kI tarpha mukha karake na khAve / patale Asana para baiTha ke bhojana na kare, tathA Asana Upara paga rakha ke bhojana ra kare, caNDAla ke dekhate na khaave| jo dharma se patita hove, usake dekhate na khAve / tathA phUTe pAtra meM aru malina pAtra meM na khaave| jo zAkAdika vastu viSTA se utpanna hone, so na khAve / vAlahatyAdi jisa ne karI hove, usane tathA rajasvalA strI ne jo vastu sparzI hove, tathA jo vastu gAra, zvAna, paMkhI ne sUMdhI hove, tathA jo vastu ajAnI ho; tathA jo vastu phira se uSNa karI hove; so na khAye / tathA bacabacATa zanda karake na khAve / tathA mukha phATe to burA lage aise mukha karake na khAve / tathA bhojana ke avasara meM dUsaroM ko bulA ke prIti upjaave| apane deva guru kA nAma smaraNa karake samAsana Upara baiTha ke khAve / jo anna apanI mAtA, bahina, tAI-pitA se bar3e bhAI kI aurata, bhAnajI, strI pramukha ne rAMdhyA hove, so pavitratA se parosA huA bhojana, usako mauna karake dAhinA svara calate khaave| jo jo vastu khAve, so nAsikA se sUMgha ke khAve, isa se dRSTidoSa naSTa
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ 300 jaina tattvAdarza I 1 ho jAtA hai / tathA ati khArA, ati khaTTA, ati uSNa, ati zItala, ati zAka, ati mIThA, ye sarva na khAve / mukha ke svAda mAtra khAve | kyoMki ati uSNa khAve, to rasa mArA natA hai, ati khaTTA khAve, to indriyoM kI zakti kama ho nAtI hai / ati lavaNa khAve, to netra bigar3a jAte haiM / ati snigdha khAve, to nAsikA viSaya rahita ho jAtI hai / tathA tIkSNa dravya aru kaur3A dravya khAve, to kapha dUra ho jAtA hai, tathA kaSAyalA aru mIThA khAve, to pitta naSTa ho jAtA hai / snigdha ghRtAdika khAne se vAyu dUra ho jAtA hai| bAkI zeSa roga jo haiM, so na khAne se dUra ho jAte haiM / jo puruSa zAka na khAve, aru ghRta se roTI khAve, tathA jo dUdha se cAvala khAve, tathA bahuta pAnI na pItre, ajIrNa hove, tadA khAve nahIM, so puruSa rogoM ko jIta letA hai / bhojana karate vakta pahile mIThA aru snigdha bhojana kare, bIca meM tIkSNa bhojana kare, pIche kauDI vastu khAve / uktaM ca I susnigdhamadhuraiH pUrvamazrIyAdanvitaM rasaiH / dravyAmlalavaNairmadhye paryaMte kaTutiktakaiH // tathA jo pahile dravya arthAt narama vastu khAve, madhya meM kaDuA rasa khAve, aMta meM phira narama rasa khAve, so balavaMta aru nIrogI rahe / tathA pAnI ko bhojana se pahile pIve, to maMdAgni kA janaka hai, tathA bhojana ke bIca meM pIve,
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ 301 navama pariccheda to rasAyana samAna guNakArI hai, tathA bhojana ke aMta meM pIve, to viSa samAna hai| bhojana ke anaMtara sarva rasa se lipta huye hAtha se eka cula roja pIve, pazu kI taraha pAnI na piive| pIye pIche jo pAnI rahe so gera deve, aJjalI se pAnI na piive| pAnI thor3A pInA pathya hai, pAnI se bhIje hue hAthoM ko galA, tathA kapola, hAtha, netra, itane sthAna meM na lagAve, na pUMje, goDe-jAnu kA sparza kare, tathA aMgamardana, dizA jAnA, bhAra uThAnA, baiThanA, snAna karanA, ye sarva bhojana ke kiye pIche na kre| tathA kitaneka kAla tAI buddhimAn puruSa bhojana karake baiTha jAve, to peTa bar3A ho jAtA hai| tathA Upara ko mukha karake-citta ho kara sove, to vala vadhe / vAme pAse sove, to Ayu vadhe / bhojana karake daur3e, to maraNa hove / pIche vAme pAse do ghar3I tAI sove, parantu nidrA na leve, athavA sove nahIM to sau paga cale, phire| anyatra bhI kahA hai ki, deva ko, sAdhu ko, nagara ke svAmI-rAjA ko tathA svajanoM ko, jaba kaSTa hove taba, tathA candra-sUrya ke grahaNa meM jekara zakti hove, to vivekavAn puruSa bhojana na kare / tathA " ajIrNaprabhavA rogA" isa vAste ajIrNa meM bhI bhojana na kre|| ___ jvara kI Adi meM laMghana karanA zreSTha hai, parantu vAyujvara, zramajvara, krodhajvara, zaukajvara, kAmajvara, ghAva kA jvara, itane jvara ko varja ke zeSa jvara tathA netraroga ke huye
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatasvAdarza 2 laMghana kare / tathA deva, guru ke vandanAdi ke ayoga se, tathA tIrtha aru guru ko namaskAra karane jAte vakta, tathA vizeSa dharmAMcIkAra karate, bar3A puNya kArya prArambha karate, aru aSTamI, caturdazI Adi vizeSa parva ke dina bhojana na karanA cAhiye / rUpa kA jo karanA hai, to isa loka aru paraloka meM bahuta cupakArI hai / - tathA bhojana kare pIche namaskAra smaraNa karake uThe, caityavaMdanA karake deva, guru ko yathAyogya vandanA kare / tathA bhojana ke pIche gaMThisahita divasacarima pratyAkhyAna vidhi se kre| pIche gItArtha sAdhu, gItArtha zrAvaka, tathA siddhaputrAdikoM ke samIpa svAdhyAya - paThana pAThana yathAyogya kare | yogazAstra ne likhA hai ki, jo gurumukha se par3hA hove, so auroM ko par3hAve, svAdhyAya kre| pIche saMdhyA meM jinapUjA kare pIche paDikamaNA kare / pIche svAdhyAya kre| pIche vaiyAvRttya arthAt suni kI pagacampI kare / ghara jA kara sakala parivAra ko jor3a ke dharma kA svarUpa kathana kare / utsarga mArga meM to zrAvaka ko eka bAra hI bhojana karanA cAhiye / yadabhANi - ussaggeNa tu saDDo ya, sacitAhAravajao / ikkAaNagabhoI a, baMbhayArI taheba ya //
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ 303 navama pariccheda jekara eka mukta karane kA sAmarthya na hove, tadA dina kA aSTama bhAga arthAt cAra ghar3I dina java rahe, tava bhojana kara leve, arthAt do ghar3I dina rahane se pahile hI bhojana kara leve| pIche yathAzakti cAra AhAra, tIna AhAra, do AhAra kA tyAgarUpa divasacarima sUrya ugate tAI kare, so mukhya vRtti se to dina hote hI karanA cAhiye, parantu apavAda meM rAta ko bhI kre| iti zrI tapAgacchIya muni zrIvuddhivijaya ziSya muni AnaMdavijaya-AtmArAmaviracite jainatattvAdarza navamaH paricchedaH saMpUrNaH
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatatvAdarza dazama pariccheda isa pariccheda meM zrAvakoM kA eka rAtrikRtya, dUsarA parva - kRtya, tIsarA caumAsikRtya, cauthA saMvatsarIkRtya, aru pAMcamA janmakRtya, yaha pAMca kRtya anukrama se likheMge / tisa meM prathama rAtrikRtya likhate haiM / I 304 sAdhu ke pAsa tathA pauSadhazAlAdi meM yatna se pramArjanApUrvaka sAmAyika karake pratikramaNa kare / pIche sAdhuoM kI pagacampI kare / yadyapi sAdhune zrAvaka ke pAsoM utsargamArga meM vizrAmaNAdi nahIM karAvanI, to bhI zrAvaka yadi vizrAmaNA karane kA bhAva kare, to mahAphala hai / pIche zrAddha dinakRtya, zrAvakavidhi, upadezamAlA aru karmagranthAdi zAstroM kA svAdhyAya kare / pIche sAmAyika pAra ke ghara meM jAve / rAtrikRtya pIche samyaktva mUla bAraha vrata meM, sarvazakti se yatnakaraNAdirUpa tathA sarvathA arhat caitya, aru sAdharmika varjita vAsasthAna meM anivAsarUpa tathA pUjA, pratyAkhyAnAdi abhigraharUpa, yathAzakti sapta kSetra meM ghana kharacanarUpa, aisA yathAyogya sakala parivAra ko dharmopadeza kathana kare / jekara zrAvaka apane parivAra ko dharma na kahe, taba usa parivAra ko dharma kI prApti na hovegI / to isa loka paraloka meM pApakarma kareMge, so sarva usa zrAvaka ko lageMge / jo ve
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazama pariccheda 305 kyoMki loka meM yaha vyavahAra hai ki, jo cora ko khAnepIne ko deve, so bhI cora ginA jAtA hai; aise hI dharma meM bhI jAna lenA / isa vAste zrAvaka ko dravya tathA bhAva se apane kuTumba ko zikSA denI cAhiye / usameM dravya se putra, kalana, beTI pramukha ko yathAyogya vassAdi deve, aru bhAva se tinako dharma kA upadeza kare / tathA duHkhI sukhI kI ciMtA kare / anyatrApyuktaM -- rAjJi rASTrakRtaM pApaM rAjJaH pApaM purohite / bharttari strIkRtaM pApaM, ziSyapApaM gurAvapi // dharma dezanA diye pIche, rAtri kA prathama prahara vIte pIche, zarIra ko hitakArI zayyA meM vidhi se nidrA alpamAtra kare / gRhamtha bAhulya karake maithuna se varjita hove / jekara gRhastha jAvajIva taka brammata pAlane meM samartha na hove, tadA parvatithi ke dina to usako avazya brahmacarya vrata pAlanA cAhiye | dostond nIMda lene kI vidhi nItizAsa ke anusAra yaha hai :jisa khATa meM jIva par3e hoveM, jo khATa choTI hove, bhAMgI huI hove, mailI hove, dUsare pAye saMyukta hove, tathA agni ke bale kASTha kI khATa hove, so tyAge / khATa meM tathA Asana meM nidrAvidhi
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ *306 jainatattvAda cAra jAta kI lakaDI lage, to zubha hai, parantu pAMcAdi kASTha lage, to azubha hai| tathA pUjanIka vastu ke Upara na sove, tathA pAnI se paga bhIje na sove, tathA uttara dizA aru pazcima dizA kI tarpha zira karake na sove, bAMsa kI tare na sove, pagoM ke ThikAne na sove, hAthI ke dAMta kI tareM na sove / devatA ke mandira ke mUlagaMbhAre meM, sarpa kI baMbI para, vRkSa ke heTha, tathA zmazAna meM nahIM sove / kisI ke sAtha lar3AI huI hove, tadA miTA ke sove / sote vakta pAnI pAsa rakkhe, tathA daravAjA jar3a ke, iSTadeva ko namaskAra karake bar3I zayyA meM acchI tareM or3hane ke vastra samAra ke, sarvAhAra ko tyAga ke, vAmA pAsA nIce karake sove / dina ko sove nahIM, parantu krodha, zoka, aru madya ke miTAne ke vAste tathA strI karma, aru bhAra ke thake ko miTAne ke vAste tathA raste ke kheda ko miTAne ke vAste tathA atisAra, zvAsa, hicakI pramukha roga dUra karane ke vAste sove / tathA jo bAla hove, vRddha hove, balakSINa hove, so sove / tathA tRSA, zUla, aura kSata kI vedanA karake vihvala hove, so sove / tathA jisako ajIrNa huvA hove, vAya huvA hove, jisako khuzakI huI hove, tathA jisako rAtri meM nidrA thoDI AtI hove, vo dina ko bhI so jaave| tathA jyeSTha aru ASAr3ha mahIne meM dina meM bhI sonA acchA hai| aura mahInoM meM sove, to kapha aru pita karatA hai| tathA bahuta
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazama pariccheda 307 nIMda lenI, bahuta kAla laga soye rahanA acchA nahIM / tathA rAta ko sove tadA dizAvakAzikavata uccAra ke sove / tathA cAra saraNA leve, sarva jIvarAzi se khAmaNA kare, aThAraha pApasthAna kA vyutsarjana kare, duSkRta kI niMdA kare, sukRta kA anumodana kare, tathA jaha me huja pamAo, imassa dehassa imAi rayaNIye / AhAramubAhidehaM, savaM tiviheNa vosiriyaM // namaskArapUrvaka isa gAthA ko tIna vAra par3he, sAkAra anagana kare, paMca namaskAra smaraNa sone ke avasara meM kare / sI se dUra alaga zacyA me sove / jekara nikaTa sove, taba eka to vikAra adhika jAgatA hai, tathA dUsarA jisa vAsanA yukta puruSa sove, so jitanA cira jAge nahIM, utanA cira vahI vAsanA usa puruSa ko rahatI hai| isa vAste strI se alaga dUsarI zayyA meM sove / tathA maraNAvasara meM gaphalata ho jAve, to bhI tisa ke jo sacita avasthA meM vAsanA thI vahI vAsanA hai, aise jAnanA / isa vAste sarvathA upazAMtamoha ho karake, dharma vairAgyAdi bhAvanA se vAsita ho karake nidrA kare, to khoTA svapna na hove / jisa rIti se acchA dharmamaya svapna dekhe, usI rIti se sove / jekara kadAcit usakI Ayu samApta bhI ho jAve, to bhI vo acchI gati meM jaave|
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatasvAdarza tathA soye pIche rAtri meM jaba jAga jAve, tadA anAdi kAla ke abhyAsa rasa se kadAcit kAma pIr3A kare, to strI ke zarIra kA azucipanA vicAre, aru zrIjaMbUsvAmI tathA sthUlabhadrAdi mahA RSiyoM kI tathA sudarzanAdi mahAzrAvakoM kI duSkRta zIla pAlane kI dRDhatA vicAre / tathA kaSAyAdi doSa ke jItane ke upAya, bhavasthiti kI atyaMta duHsthitA aura dharma ke manoratha kA citavana kare / tina meM strI ke zarIra kI apavitratA, jugupsanIyatAdi sarva vicAre / jaise zrIhemacandrasUrine yogazAstra meM likhA hai / tathA pUjya zrImunisundarasUrine adhyAtmakalpadruma meM likhA hai, taise vicAre / so leza mAtra ihAM likhate haiM 308 cAma, hADa, majjA, AMdarAM, carabI, nasA, rudhira, mAMsa, viSThA, mUtra, khela, khaMkArAdi azuci pudgala kA piMDa strI kA zarIra hai / isa piMDa meM tU kyA ramaNIka vastu dekhatA hai ! jisa viSThe ko dUra se dekha kara loka thUthUkAra karate haiM, mUr3ha loka usI viSThe aru mUtra se pUrNa, aise strI ke zarIra kI abhilASA karate haiM / viSThe kI kothalI bahuta chidroMvAlI jisa ke chidra dvArA kRmijAla nikalate haiM, aru kRmijAla se bharI hai, aisI strI hai| tathA capalatA, mAyA, jhUTha, ThagI, inoM karake saMskArI huI hai / tAteM jo puruSa moha se isa kA saMga kare, bhogavilAsa kare, tisako naraka ke tAMI hai / aisI strI viSThe kI kothalI jisa ke gyArA dvAroM
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazama pariccheda 309 se azuci jharatI hai| jisa dvAra ko sUcoM, usImeM se mahA sar3e huye kutte ke kalevara samAna durgandha AtI hai| to phira kAmIjana kyoMkara usa sI ke zarIra meM rAgAMdha hote haiM ! ityAdi sI ke zarIra kI azucitA ko vicaare| dhanya hai, vo puruSa jambukumAra jisa ne navapariNIta ATha padminI strI, aru ninAnave kror3a sonaye chinaka meM tyAga diye / tisa kA mAhAtmya vicAre / tathA zrIsthUlibhaddra aru sudarzana seTha ke zIla kA mAhAsya vicAre / kapAya jItane kA upAya isa tare kare-krodha ko kSamA karake jIte, mAna ko naramAI se jIte, mAyA ko saralatAI se jIte, lobha ko santoSa se jIte, rAga ko vairAgya se jIte, dvepa ko mitratA se jIte, moha ko viveka se jIte, kAma ko strI ke zarIra kI azuci bhAvanA se jIne, matsara ko para kI saMpadA dekha ke pIr3A na karane se jIte, viSaya ko saMyama se jIte, azubha mana, vacana aru kAyA ina tInoM ko tIna gupti se jIte, Alasa ko udyama se jIte, aviratipane ko viratipane se jIte / isa prakAra yaha saba sukha se jIte jAte haiN| Age bhI bahuta mahAtmAoM ne inako isI tare jItA hai| bhavasthiti mahAduHkharUpa hai, kyoMki cAroM gati meM jIva nAnA prakAra ke duHkha pA rahe haiN| tina meM narakagati meM to
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ 310 jainatasvAdarza sAtoM narakoM meM kSetravedanA hai, tathA pAMca narakoM meM paraspara zastroM karake UdIrI vedanA hai / tathA tIna naraka meM paramA AMkha mIMca ke dharmika devatAkRta vedanA hai| ughADe, itanA kAla mI narakavAsI jIvoM ko sukha nahIM hai / kevala duHkha hI pUrvajanma ke kare hue pApoM se udaya huA hai| rAta aru dina eka sarIkhe duHkha meM jAte haiM, jitanA narakagati meM jIva duHkha ko pAte hai, usa se anaMtaguNA duHkha jIva nigoda meM pAte hai / tathA tiryaMcagati meM aMkuza, paraiNa, lAThI, soTA, zrRMgamor3ana, galamor3ana, tor3ana, chedana, medana, dahana, aMkana aura paravazatAdi aneka duHkha pAve hai / tathA manuSyagati meM garbhajanya, jarA, maraNa, nAnA prakAra kI pIr3A, roga, vyAdhi, daridratA, mAtA, pitA, strI, putra kA maraNAdi aneka duHkha pAtA hai / tathA devagati meM cavana kA duHkha, dAsapane kA duHkha, parAbhava, IrSyAdi aneka duHkha haiM / ityAdi prakAra se bhavasthiti ko vicAre | tathA dharmamanoratha bhAvanA - so zrAvaka ke ghara meM jo jAUM, to bhI acchA rAjA bhI na hoUM / jJAna, darzana, vrata sahita maiM dAsa bhI ho hai / parantu midhyAdRSTi to maiM cakravartI tathA kava maiM saMvegI vairAgyavanta gItArtha guru ke caraNoM meM svajanAdi saMga rahita pravrajyA grahaNa karUMgA ! tathA kaba maiM tiryaMca ke pizAca ke bhaya se niSprakaMpa ho kara zmazAnAdi meM vidhipUrvaka kAyotsarga karUMgA ! tathA kaba maiM tapa se kRza
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazama paricche 311 zarIra hoke uttama puruSoM ke mArga meM calUMgA ! ityAdika bhAvanA se kAma ke kaTaka ko jiite| parva ke atha zrAvaka kA parvakRtya likhate haiM / parva jo aSTamI, caturdazI Adi divasa, tisa meM dharma kI puSTi kare tisakA nAma poSadha hai / so popatra bhale batavAle zrAvaka ko dina meM avazya karanA cAhiye, jekara parva ke dina zarIra meM sAtA na hove, paupatra na kara sake, to do vAra pratikramaNa kare / tathA bahuta bAra sAmAyika aru dizAvakAzika vrata aMgIkAra kare / tathA parvadinoM meM brahmacarya pAle, Arambha varje, vizeSa tapa kare, caitya paripATI kare, sarva sAdhuoM ko namaskAra kare, tathA supAtradAna, devapUjA aru gurubhakti, yaha sarva aura dinoM se vizeSa kare / dharmakaranI to sarva dinoM meM karanI acchI hai, jekara sadA na karI jAve, to parva ke dina to avazyameva karanI cAhiye / so parva ye haiM - aSTamI, caturdazI, pUrNamAsI, amAvAsyA, yaha eka mAsa meM cha parva aru pakSa meM tIna parva, tathA dUja, paJcamI, aSTamI, ekAdazI, caturdagI yaha pAMca tithi, tIrthakarone kahI haiM / usameM dUja ke dina do prakAra kA dharma ArAdhana karanA, paJcamI ke dina jJAna ko ArAdhanA, aSTamI ko aSTakarma kA nAza karanA ekAdazI meM gyAraha aMga ko ArAdhanA, caturdazI meM caudaha pUrva ko ArAdhanA, yaha pAMca tathA pUrvokta amAvAsyA aru pavala
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatatvAdarza pUrNamAsI, evaM SaT parva huye aru varSa meM cha aTThAI parva hai| caumAsI parvAdi poM meM jekara sarvathA Aramma na tyAga sake, to svalpa svalpatara AraMbha kre| tathA parva ke dina sarva sacittAhAra varSe / zrAvaka ko to nitya hI sacittAhAra varjanA caahiye| jekara zakti na hove, tadA parva ke dina to avazya varje / tathA aise parva ke dinoM meM snAna, zira dikhAnA, gUMthana karAnA, vastra ghonA, raMganA, gADA, hala Adi calAnA, dhAnya kA mUDhaka bAMdhanA, korahU, arahaTa calAnA, dalanA, char3anA, pIsanA, patra, puSpa, phala tor3anA, sacitta khar3I haramajI kA mardana karanA, dhAnya kADhanA, lIpanA, mATI khodanI tathA ghara banAnA, ityAdi sarva Arambha yathAzakti se tyAganA cAhiye / tathA sarva sacittAhAra kA tyAga na kara sake, to nAma leke kitanIka vastu khAne kI chUTa rakkhe, uparAMta tyAga deve / tathA cha hI aTThAiyoM meM jinavara kI pUjA karanI, tapa karanA aura brahmacarya paalnaa| ina cha aTThAiyoM meM caitra tathA Asoja kI do aTThAI haiM, so zAzvatI haiM, ina donoM meM vaimAnika devatA bhI nandIzvarAdi meM yAtrotsava karate haiN| tathA tIna caumAse kI tIna aTThAI aru cauthI paryuSaNa kI tathA do caitra aru Asoja kI, yaha saba mila kara cha aTThAI haiN| / * tathA jo tithi prabhAta samaya-pratyAkhyAna kI velA meM aura brahmAlAI haiM, sA yAtrotsava
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazama pariccheda 313 hove so tithi jaina mata meM mAnanI pramANa hai| loka meM bhI sUryodaya ke anusAra dina kA vyavahAra hone se udaya tithi mAnanI pramANa hai / tathA ca nizIthabhASye cAummAsia barise pakkhiapaMcaTThamIsu nAyanyA / tAo tihio jAsiM, udeha sUro na annAo // 1 // pUA paJcarakhANaM, paDikamaNaM tahaya niyamagahaNaM ca / jIe udeha sUro, tIi tihIe u kAyavvaM // 2 // udayammi jA tihI sA pamANamiarI kIramANIe / ANAbhaMgaNavatthAmicchatta virAhaNaM pAve // 3 // artha:-caumAsI, saMvatsarI, pakkhI, paMcamI, aSTamI, ye tithiyeM sUryodaya meM ho, taba pramANa hai| nAnyathA / pUjA, paDikamaNA, pratyAkhyAna, taise hI niyama grahaNa karanA, so jisa tithi meM sUryodaya hove, tisa meM karanA cAhiye / kyoMki jo tithi sUryodaya meM hove, so pramANa hai| tathA udaya tithi ke binA jo koI aura tithi kare, mAne, so AjJA kA virAdhaka, anavasthAkAraka, mithyAdRSTi hai| pArAzarasmRtyAdi meM bhI likhA hai AdityodayavelAyAM, yA stokApi tithirbhavet / sA saMpUrNeti maMtavyA, prabhutA nodayaM vinA / /
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ 314 jaina tattvAdarza umAsvAtivAcakapraghoSazcaivaM zrUyate - kSaye pUrvA tithiH kAryA, vRddhau kAryA tathottarA / zrIvarajJAna nirvANa, kArya lokAnugairiha || I tathA zrI arhatoM ke - janmAdi paMcakalyANaka ke dina bhI parva haiM / jaba do, tIna, kalyANaka hoveM, taba to vizeSa karake parva mAnanA cAhiye / zAstroM meM sunate haiM ki, zrIkRSNavAsudeva ne sarva parva ke ArAdhana meM apane ko asamartha jAna kara zrIneminAtha arihaMta ko pUchA ki, utkRSTa parva kauna sA hai ! taba bhagavAn ne kahA ki, he kRSNa vAsudeva ! magasira zuklA ekAdazI sarvottama parva haiM kyoMki isa dina zrIjineMdroM ke pAMca kalyANaka bhaye haiM, sarva kSetroM ke Der3ha sau kalyANaka huye haiM / tava zrI kRSNa vAsudeva ne mauna pauSaghopavAsa karake tisa dina ko mAnA / taba se hI " yathA rAjA tathA prajA isa rIti se saba loka ekAdazI mAnane lage, so Aja taka prasiddha hai / 19 tathA dUja, paMcamI, aSTamI, ekAdazI, caturdazI, ina tithiyoM meM prAyaH jIvoM kA parabhava kA Ayu baMdhatA hai, isa vAste ina tithiyoM meM vizeSa dharma karanI kare / tathA parva kI mahimA ke prabhAva se adharmI aru nirdayI bhI dharmI * umAsvAti vAcaka kA kathana isa prakAra sunane meM AtA hai /
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlA dazama pariccheda aru dayAvAn ho jAtA hai| kRpaNa bhI dhana kharaca dete haiM, kuzIla mI suzIla ho jAte haiM / vo jayavaMta raho ki, jisa ne saMvatsarI, cAturmAsI Adi acche parva kathana kare haiN| kyoMki jo anAryoM ke calAye parva hai, tina meM Aga jalAnA, jIva mArane, ronA, pITanA, dhUla uDAnI, vRkSoM ke patrAdi tor3ane ityAdi nAnAprakAra ke pApa hote hai, aru jo parva, paramezvara arihaMtane kahe hai, unameM to kevala dharmakRtya hI karanA kahA hai| isa vAste parvadina meM paupadhAdi kre| pauSadha ke meda aru vidhi yaha sava zrAddhavidhi Adi zAstroM se jAna lenaa| atha caumAsikakRtya kI vidhi likhate haiN| caumAse meM vizeSa karake niyama vrata aura parigraha kA cAturmAyika mRtya parimANa karanA cAhiye / varSA-caumAse meM bahuta ___ jIva utpanna ho jAte haiM, isa vAste vizeSa niyamAdi karanA caahiye| barsAta meM gAr3A calAnA tathA hala pheranA na kare / tathA rAjAdana, arthAt khiranI, AMba Adi meM kIDe par3a jAte hai, so na khAne cAhiye / dezoM kA vizeSa apanI buddhi se samajha lenaa| tathA niyama bhI do tare ke haiM, eka sunirvAha, dUsarA durnirvAha / tina meM dhanavaMtoM ko vyApAra kA aru aviratiyoM ko sacitta kA tyAga, rasa kA tyAga, tathA zAka kA tyAga karanA, aru sAmAyikAdi aMgIkAra karanA, yaha durnirvaahhe| aru pUjA, dAna, mahotsavAdi sunirvAha hai| bImAsika karake nikAhaye / varSA vAste vizeSa
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatattvAdarza aru nidhanoM ko isa se viparIta jAna lenA / tathA citta ekAgra karanA yaha to sarva hI ko duSkara hai| ina meM dunirvAha niyama na ho sake to sunirvAha niyama aMgIkAra kare / tathA caumAse meM grAmAMtara na jAve, jekara nirvAha na hove to jisa gAma meM avazya jAnA hai, tisako varja ke aura jage na jAve / sarva sacitta kA tyAga kre| nirvAha na hove, to parimANa kre| tathA do tIna vAra jinarAja kI aSTaprakArI pUjA kare, saMpUrNa devavaMdana sarva jinamaMdiroM meM jinabiMboM kI pUjA baMdanA karanI, snAnapUjA, mahAmahotsava, prabhAvanAdi kare / guru ko bRhat vaMdanA tathA aura sAdhuoM ko pratyeka vaMdanA kare / caturviMzatistava kA kAyotsarga kre| apUrva jJAna paDhe, guru kI vaiyAvRtya kare, brahmacarya pAle, acitta pAnI pIve, sacitta kA tyAga kre| bAsI, bidala, roTI, pUrI, pApar3a bar3I, sUkhA sAga, patrarUpa harA sAga, khAraka, khajUra, drAkSa, khAMDa, zuMThyAdi, yaha sarva nIlI phUlaNa, kuMthuAdi laTa kIr3e par3ane se khAne yogya nahIM rahate haiN| isa vAste ina kA tyAga kare / kadAcit auSadhAdi vizeSa kArya meM lenI par3e to samyag rIti se zodha ke leve / tathA khATa, snAna, ziraguMdAnA, dAtana, pagarakhA, ina kA tyAga kare / tathA bhUSaNa, vastra raMgane kA niSeSa kre| tathA ghara, hATa, bhIta, staMbha, khATa, pATa, paTTaka, paTTikA, chIMkA aru ghRta, tailAdika kA vAsana, iMdhana, ghAnyAdi sarva vastu meM nIlI phUlI ho jAtI hai / ataH isa
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazama pariccheda 317 kI rakSA ke vAste pahile hI cUnA Adi khAra lagA deve | maila dUra kare, dhUpa meM na gere, zItala sthAna meM rakha deve / tathA dina meM do tIna vAra jala chAne / sneha, gur3a, chAcha pramukha ke bAsana kA sukha yatna se Dhaka ke rakkhe / tathA osAmaNa kA aru snAna kA pAnI, jahAM jIva na hoveM, tahAM pRthak pRthak bhUmi meM thor3A thor3A gere / tathA cUlhA aha dIpaka pramukha ughAr3A na chor3e / tathA khaMDanA, pIsanA, rAMdhanA, vatra bhAjana dhone, ityAdi kAmoM ko dekha ke yatna se kare / tathA jinamandira aru dharmazAlA ko samarA ke rakkhe / tathA yathAzakti upadhAna tapa pratimAdi vahe, tathA kaSAya aru iMdriya ko jIte / tathA yogazuddhi tapa, vIsa sthAnaka tapa amRta aSTamI tapa, ekAdazAMga tapa, caudaha pUrvaM tapa, namaskAra tapa, cauvIsa tIrthaMkara ke kalyANaka tapa, akSayanidhi tapa, damayantI tapa, bhadramahAbhadrAdi tapa, saMsAratAraNa bhaTThAI tapa, pakSa mAsAdi vizeSa tapa kare / tathA rAtri ko catuvigha AhAra, trividha AhAra kA tyAga kare / parvadina meM vikRti tyAge, parvadina meM pauSadhopavAsAdi kare / tathA nirantara pArane meM atithisaMvibhAga kare / cAturmAsika abhigraha karanA pUrvAcAryoM ne isa tare se likhA hai / jJAnAcAra meM, darzanAcAra meM, cAritrAcAra meM tapa AcAra meM, tathA vIryAcAra meM dravyAdi aneka prakAra kA abhigraha kare / so isa rIti se hai / jJAnAcAra meM zakti ke anusAra sUtra " * I
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ 318 jainatattvAdarza par3he, sune, ciMte / tathA zukla paMcamI ko jJAna kI pUjA kare / tathA darzanAcAra meM kAnA kAr3he, arthAt saMmArjanA kare / dehare meM lIpe, guMhalI kare, mAMDalI kare, caitya jinapratimA kI pUjA kare, devavaMdanA kare, jinabiMboM ko nirmala kre| tathA cAritra meM jUoM kI yanA kare, vanaspati meM kIr3e paDe khAra na deve, iMdhana meM, jala meM, agni meM, dhAnya meM, jIva ho, tina kI rakSA kre| kisIko kalaMka na deve, kaThina vacana na bole, rUkhA vacana na bole / tathA deva kI aru guru kI sogaMda na khAve, kisI kI cugalI na kare, kisI ke avarNavAda na bole, mAtA pitA se chAnA kAma na kare / nidhAna tathA par3A huA dhana dekha ke jaise zarIra aura dharma na bigar3e, taise kare / dina meM brahmacarya pAle, rAtri ko svadArA se saMtoSa kre| tathA dhanadhAnyAdi nava prakAra ke parigraha kA icchA parimANa vrata kre| dizAvakAzika vrata kre| tathA snAna kA, uvaTane kA, vilepana kA, AmaraNa kA, phUla kA, taMvola kA, carAsa kA, agara kA, kesara kA, kastUrI kA, itanI mogane kI vastuoM kA parimANa kre| tathA maMjITha, lAkha, kusuMbhA, nIla, ina se raMge vastroM kA parimANa kre| tathA ratna, vajra, nIlamaNi, suvarNa, rUpA, motI pramukha kA parimANa kare / tathA javIra, jaMvarUda, jaMbU, rAjAdana, nAraMgI, santarA, bijorA, kAkar3I, akharoTa, badAma, koThaphala, TIvarU, bila, khajUra, drAkSa, dADima, uttina kA phala, nAliyara, aMbalI, bora,
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazama pariccheda 319 bIlUka phala, cIbhar3A cIbhar3I, kayara, karmadA, bhoraDa, niMbU, AMvalI, athANA - AcAra tathA aMkure hue nAnA prakAra ke phUla, patra, sacita, bahuvIjA, anaMtakAya, itanI vastu varje / tathA vigaya aru vigayagata kA parimANa kare / tathA vastra dhone kA, lIpane kA, hala vAhane kA, snAna kI vastu kA parimANa kare / tathA khaNDanA, pIsanA, ityAdika kA parimANa kare / jhUThI sAkha na deve / tathA pAnI meM kUdanA aru ana rAMdhane kA parimANa kare / vyApAra kA parimANa kare / corI kA tyAga kare / tathA strI ke sAtha saMbhASaNa karanA, strI ko dekhanA tyAge / tathA anarthadaNDa tyAge / sAmAyika, pauSadha kare, atithisaMvibhAga kare, ina sarva vastuoM kA pratidina parimANa kare / tathA jinamandira ko dekhe, tathA jinamandira kI vastu kI sArasaMmAla kre| parva meM tapa kare, ujamane kare, dharma ke vAste mukhavastrikA aru pAnI kA chalanA deve, tathA auSadhI deve / sAdharmivatsala yathAzakti se kare / guru kI vinaya kre| mAsa mAsa meM sAmAyika kare, varSa meM pauSadha kare | atha zrAvakoM kA varSakRtya dvAdaza dvAroM karI likhate haiM / prathama saMghapUjA kare, svadravyakulAdi ke varSakRtya -- anusAra bahuta AdaramAna se sAdhu sAdhvI yogya nirdoSa vastra, kaMvala, pUMchanA, sUta, Una, pAnI kA pAtra, tuMbakAdi, daMDa, daMDikA, sUI, saMghapUjA
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ 320 jainatatvAdarza kAgaja, dabAta, lekhinI, pustakAdika deve| tathA aura bhI jo saMyama kA upakArI upakaraNa hove, so mI deve / aise hI prAtihAraka, pITha, phalaka, paTTikAdi sarva sAdhuoM ko deve| aise hI zrAvaka, zrAvikArUpa saMgha kI bhakti yathAzakti se paharAvaNAdi karake satkAra kare, devaguru ke guNa gAne. vAle gaMdharvAdika yAcakoM ko bhI yathocita dAna deve| saMgha kI pUnA tIna prakAra kI hai-eka jaghanya, dUsarI madhyama, tIsarI utkRSTa / tisa meM sarva darzana sarva saMgha ko kare, so utkRSTI pUjA, tathA sUta, mAtrAdi deve, to jaghanya pUnA / tathA zeSa sarva madhyama pUjA hai| tahAM adhika kharaca karane kI zakti na hove, to guru ko sUta, mukhavatrikA deve, tathA eka do tIna zrAvaka, zrAvikA ko sopArI pramukha varSa varSa prati deve| isa rIti se saMghapUjA kare, to nirdhana ko mI mahAphala hai / yataH saMpattI niyamAzaktI, sahanaM yauvane vratam / dAridraye dAnamadhyalpaM, mahAlAbhAya jAyate / / dUsarA sAdharmikavAtsalya kre| so sarva sAdharmiyoM kI ___ athavA kitaneka kI yathAzakti yathAyogya sAdharmivAtsalya bhakti kre| tathA putra ke janmotsava meM, vivAha meM tathA aura kisI kArya meM pahile to sAdharmiyoM ko nimaMtraNA karake viziSTa bhojana, tAMbUla, vastrA
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazama pariccheda 321 bharaNAdi deve / tathA kisI sAdharmI ko koI kaSTa paDe, taba apanA dhana kharaca ke usakA kaSTa dUra kare / jekara koI sAdharmI nirdhana hove, to dhana se sahAya kare, paradeza se deza meM pahuMcAve / tathA dharma se sIdate ko jaise bane taise sthira kare / jekara koI sAdharmI pramAdI hove, to tisako preraNAdi kare / sAdharmiyoM ko vidyA paDhAve, pUchanA, parAvarttanA, anuprekSA, dharmakathA meM yathAyogya joDe / tathA dharma karane ke vAste sAdhAraNa pauSadhazAlAdi karAve / tathA zrAvikA ke sAtha bhI zrAvakavat vAtsalya kare kyoMki zrAvikA bhI jJAna, darzana, cAritra, zIla, saMtoSavAlI hotI hai| tathA saghavA, vidhavA jo jinazAsana meM anurakta hove vo, sarva ko sAdharmikapane mAnanA cAhiye / tisakA bhI mAtA kI tareM, bahina kI tareM, veTI kI tareM hita karanA cAhiye / bahuta karake rAjA kA to atithisaMvibhAga vrata sAdharmivAtsalya karane se hI ho sakatA hai| kyoMki muni ko to rAjapiMDa lenA hI nahIM hai| isa vAste zrIbharatacakrI tathA daNDavIrya rAjAdikoM ne aise hI karA hai / tathA zrIsaMbhavanAtha arhat ke jIva ne tIsare bhava meM ghAtakIkhaNDa airAvatakSetra meM kSemApurI nagarI meM, vimalavAhana rAjAne mahAdurbhikSa meM sakala sAdharmikAdikoM ko bhojanAdika dene se tIrthaharanAma karma kA upArjana karA hai / tathA devagiri, mAMDavagar3ha meM zAha jagatasiMhane tathA thirApadra nagara meM zrImAla AmUne tIna
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ 322 jainatattvAdarza sau sATha sAdharmiyoM ko dhana de ke apane tulya karA, tathA zAha sAraMgAdi aneka puruSoM ne bar3A 2 sAdharmivAtsalya karA hai| tIsarI yAtrAvidhi kahate haiN| varSa varSa meM jaghanya se eka _yAtrA to avazya karanI cAhiye, yAtrA bhI yAtrAvidhi tIna tareM kI hai-eka aTThAIyAtrA, dUsarI rathayAtrA, tIsarI tIrthayAtrA / tisameM aTThAI meM vistAra sahita sarva caityaparipATI kare, isako caityayAtrA bhI kahate haiN| tathA rathayAtrA zrIhemacandrasUrikRta pariziSTa parva meM jaisI saMpati rAjAne karI hai, taise kare / tathA mahApadma cakravartI ne jaise mAtA ke manoratha pUrana ke vAste karI hai, taise kare / tathA jaisI kumArapAla rAjAne rathayAtrA karI taise kare / tIsarI tIrthayAtrA kA svarUpa likhate haiN| tahAM zrIzatrujaya, raivatAdi tIrtha, tathA tIrthakaroM ke janma, dIkSA, jJAna, nirvANa, maru vihArabhUmi, yaha sarva prabhUta bhavyajIvoM ko zubhabhAva kA saMpAdaka hai| isa vAste saMsAra se tArane kA kAraNa hone se isako tIrtha kahanA cAhiye / tIthoM meM jAne se samyaktva nirmala hotA hai| ___aba jinazAsana kI unnati karane ke vAste jisa vidhi se yAtrA kare, so vidhi yaha hai / calane ke sthAna se lekara yAtrA kare, vahAM taka eka bAra bhojana kare, dUsarA sacitta parihAra, tIsarA bhUmizayana, cauthA brahmacArI, pAMcamA sarva
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ 323 dazama pariccheda sAmagrI ke huye bhI page calanA, chaTA samyaktvadhArI pnaa| tathA yAtrA ke vAste rAjA se AjJA leve, viziSTa maMdiroM ko sajAve, vinaya bahumAna sahita svajana aura sAdharmiyoM ko vulAve / tathA guru ko sAtha le jAne ke vAste nimaMtraNA kare, amArI DhaMDherA phirAve, maMdira meM mahApUjA mahotsava karAve / kharacI rahitoM ko kharacI deve, vAhana vinA ko vAhana deve / nirAdhAroM ko yathAyogya AdhAra deve / sArthavAha kI tare DauMDI phirA ke logoM ko utsAhavaMta kare, tathA ADambara sahita bar3A caru, ghar3A, thAla, DerA, taMbU, kar3AhiyAM sAtha leve, calate kUpAdika ko sajja kare / tathA gADA, sejavAlA ratha, paryaka, pAlakI, UMTa, ghor3A pramukha sAtha leve / tathA zrIsaMgha kI rakSA ke vAste bar3e 2 yoddhAoM ko naukara rakkhe / yoddhAoM ko kavaca, aMgakAdi upaskara deve / tathA gIta, nATaka, vAjiMtrAdi sAmagrI melve| tathA acche muhUrta meM zuma zakuna meM prasthAna kare / bhojanAdi se zrIsaMgha kA satkAra karake saMghapati tilaka deve| Age pIche rakhavAlA rkkhe| saMgha ke calane utarane kA saMketa kre| tathA saMghavAloM kI gAr3I Adika TUTa jAve, to samarA deve| apanI zakti ke anusAra sarva saMgha ko sahAya deve| tathA gAma, nagara meM jahAM jinamandira Ave, tahAM mahAvana deve| caityaparipATI Adi bar3A mahotsava kare / jIrNacaitya kA uddhAra kre| tathA jaba tIrtho ko dekhe, taba suvarNa, rala, motI Adika se vapina kre| lApasI,
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ 324 jainataravAdarza laDDu pramukha kA lAhaNA kare / tathA sAdharmivAtsalya aruH yathocita dAna deve| bar3e utsava se jaba tIrtha ko prApta hove, taba prathama harSa pUjA dhana car3hAve, tathA aSTopacAravidhi, snAna, mAlodghaTTana, ghI kI dhArA deve| paharAvaNI mocana kre| tathA navAGga jinapUjana, phUlaghara kadalIgharAdi mahApUjA kare / dukUlAdimaya mahAvana deve| mAMganevAloM ko nA na khe| tathA rAtrijAgaraNa nAnA prakAra ke gItanRtyAdi utsava kre| tathA tIrthopavAsa, chaha pramukha tapa koDi lAkha akSatAdi vividha prakAra kA ujamanA Dhove / tathA nAnA prakAra kI vastu phala eka sau ATha, cauvIsa, byAsI, bAvana, bahattarAdi Dhove / sarva bhakSya bhojana ke thAla ddhove| dukU. lAdimaya candravA kI paharAvaNI kare / tathA aMgalahanA, dIpaka, tela, dhotI, candana, kesara, kastUrI, caMgerI-chAbar3I, kalaza, dhUpadhAna, Arati, AbharaNa, pradIpa, cAmara, zrRMgAra, sthAla, kacolaka, ghaNTA, jhAlarI, par3ahAdi vividha prakAra ke vAjiMtra deve / deharI karAve / kArIgaroM kA satkAra kare / tIrtha ke bigar3e kAma ko samarAve-sArasaMbhAla kre| tIrtharakSakoM ko bahu sanmAna deve| jaina ke maMgatoM ko, dInoM ko, ucita dAna deve / tathA sAdharmivAtsalya, gurumaki kre| isa rIti se yAtrA karake taise hI pIche phire, varSAdi taka tIrtha vrata kre| atha snAtravidhilikhyate-mandira meM snAtra mahotsava bhI
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazama pariccheda 325 ghRta kA meru kare, aSTa mAMgalika naivaidyAdi snAtramahotsava Dhove / bahuta jAti ke candana, kesara, puSpa, aMvarAdi lAve, sakala zrAvaka samudAya ko ekatra kare, gIta nRtyAdi ADambara racAve, dukUlAdi mahAdhvaja deve / prauDhADambara se prabhAvanAdi, nirantara tathA parva - dina meM kare / nekara nirantara athavA parvadina meM bhI na kara sake, to bhI varSa meM eka vAra to avazya kre| snAtra mahorasa meM svadhanakulapratiSThAdi ke anusAra sarvazakti se kare, arthAt jinamata kA mahAudyota kare / tathA devadravya kI vRddhi ke vAste prativarSa mAlodUdhaTTana kare, indramAlA tathA aura mAlA kA mahotsava bhI yathAzakti kre| aise hI paharAvaNI navIna dhotI, vicitra prakAra kA canduA, aMgaNA, dIpaka, tela, uttama kesara, candana, carAsa, kastUrI pramukha cetyopayogI vastu, prativarSa yathAzakti deve | tathA suMdara AMgI, patrabhaMgI, sarvAMgAmaraNa, puSpagRha, kadalIgRha, punalI, pAnI ke yantrAdi kI racanA kare / tathA nAnA gIta nRtyAdi utsava se mahApUjA aura rAtrijAgaraNa kare / tathA zrutajJAna pustakAdi kI pUjA karpUrAdi se sadA sukara hai / aru prazasta vastrAdika se vizeSa
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatattvAdarza zrutapUjA pUjA to pratimAsa zuklapaMcamI ke dina zrAvaka ko karanI yogya hai| jekara zakti na hove, to bhI varSa meM eka bAra to avazya kre| isakA vistAra janmakRtya meM jJAna bhaktidvAra meM likheNge| tathA paMcaparameSThI namaskAra, AvazyakasUtra, upadezamAlA, uttarAdhyayanAdi jJAna darzana kA tapa, ityAdi udyApana meM jaghanya eka vAra udyApana kare, jisa se lakSmI saphala hove / jaba japa, tapa kA udyApana kare, taba caitya para kalazAropaNa kare, phala caDhAve, akSata pAtra ke mastaka para akSata deve / jaise bhojana ke Upara tAMbUla dete haiM, isI tare yaha bhI jAna lenaa| yaha upadhAna, udyApana vidhi zAstrAMtara se jAna lenI / tathA tIrtha kI prabhAvanA ke vAste bAje-gAje aura prauDhA DaMbara se guru kA praveza karAve, yaha vyavahAra prabhAvanA bhASya meM kahA hai / kyoMki isa se jinamata kI prabhAvanA hotI hai / tathA yathAzakti zrIsaMgha kA bahumAna karanA, tilaka karanA, candana, barAsa, kastUrI pramukha se vilepana kare, tathA sugandhita phUla, bhakti se nAliyarAdi vividha tAMbUla pradAnarUpa bhakti kare / kyoMki zAsana kI unnati karane se tIrthakara gotra upArjana karatA hai, yaha kathana jJAtAsUtra meM hai|
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazama pariccheda 327 " tathA guru ke yoga mile jaghanya se bhI eka varSa meM eka vAra AlocanA leve / apane kare hue AlocanA vidhi sarva pApa ko guru ke Age kaha deve, pIche guru jo prAyazcitta deve, so leve / phira usa pApa ko na kare, tisakA nAma AlocanA lenI hai / zrAddhajitakalpAdi meM isa prakAra vidhi likhI hai| pakSa pIche cAra mAsa pIche, eka varSa pIche, utkRSTa bArAM varSa pIche, nizcaya hI AlocanA kare / apanA zalya kAr3hane ko kSetra se sAta sau yojana, aru kAla se vArAM varSa taka gItArtha guru kA anveSaNa kare / tathA jisa guru ke Age AlocanA kare, so guru gItArtha hove, mana, vacana, kAyA karake sthira hove, cAritravAn hove, AlocanA grahaNa meM kuzala hove, prAyazcitta kA jAnakAra hove, viSAda rahita hove, aisA guru hove, so AlocanA prAyazvita dene yogya hai / tina meM gItArtha usako kahate haiM ki, jo 1. nizI - yAdi cheda zAstroM kA mUlapATha, niryukti, bhASya, cUrNI, ina kA jAnakAra hove / tathA jJAnAdi paMcAcAra yukta hove / tathA 2. AdhAravaMta - Alocita pApa kA dhAranevAlA hove / 3. AgamAdi pAMca vyavahAra kA jAnanevAlA hove / tisa meM bhI isa kAla meM to nItavyavahAra mukhya hai, tisakA jAnanevAlA hove / 4. prAyazvita ke Alocaka kI lajjA ko dUra karAnevAlA hove | 5. Alocaka kI zuddhi karanevAlA
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ 328 jainatattvAdarza hove / 6. Alocaka ke pApakarma aura ke Age na khe| 7. jaise vo Alocaka nirvAha kara sake, taise prAyazcitta deve / 8. jo prAyazcita na kare, tisako isa loka aru paraloka kA bhaya dikhAve / yaha ATha guNa yukta guru hotA hai| - sAdhu ne tathA zrAvaka ne 1. prathama to apane gaccha meM gaccha ke AcArya ke Age, 2. tadayoge-tadabhAve upAdhyAya ke pAsa, 3. tadabhAve pravartaka ke pAsa, 4. tadabhAve sthavira ke pAsa, 5. tadabhAve gaNAvacchedaka ke pAsa, svagaccha meM ina pAMcoM ke abhAva se saMbhogI eka samAcArIvAle, gacchAMtara meM pUrvokta AcAryAdi pAcoM ke pAsa krama se Aloce / tinake bhI abhAva se asaMbhogI saMvegI gaccha meM pUrvokta krama se Aloce / tinake bhI abhAva hue gItArtha pArzvastha ke pAsa Aloce / tisake abhAva se gItArtha sArUpI ke pAsa Aloce, tisake abhAva meM pazcAtkRta ke pAsa Aloce / sArUpI usako kahate haiM ki, jo zukla vastradhArI hove, ziramuMDita, abaddhakaccha, rajoharaNa rahita, brahmacArI, khI rahita, bhikSAvRtti hove / aru jo siddhaputra hotA hai, so zikhA sahita, arthAt coTI sahita, strI sahita hotA hai| tathA jo pazcAtkRta hotA hai, so cAritra chor3a ke gRhastha ke veSavAlA hotA hai| AlocanA ke avasara meM pArzvasthAdi ko bhI guru kI tare vaMdanA kre| kyoMki vinayamUla dharma hai, isa vAsate vaMdanA kre| jekara vo pArzvasthAdika apane Apa ko
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazama pariccheda 329 guNahIna jAna kara vaMdanA na karAve, taba tisako Asana para baiThA kara praNAma mAtra karake AlocanA leve / tathA pazcAkRta ko itvara sAmAyika AropaNa liMga de kara pIche se usake pAsa yathAvidhi se I AlocanA leve / tathA pArzvasthAdika ke abhAva meM, jahAM rAjagRhAdi guNazIla caityAdika meM, jahAM zrI arhata gaNadharAdikoM ne bahuta bAra prAyazcitta logoM ko diyA hai, so tahAM rahanevAle devatA ne dekhA hai, isa vAste tisa devatA ko aSTamAdi tapa se ArAdha ke, tisake Age Aloce / kadAcit vo devatA catra gayA hove, aru usakI jage aura utpanna huA hove, sadA vo devatA mahAvideha ke arhata ko pUcha ke prAyazcitta deve / tisake abhAva meM arhata pratimA ke Age Aloce / Apa prAyazcitta leve / tisake abhAva meM pUrvotara mukha karake arhatasiddhoM ke samakSa Alove / parantu zalya na rakkhe | AlocanA karanevAlA puruSa, mAyA rahita cAlaka kI tare sarala ho kara Aloce / jo koI kisI kAraNa se AlocanA na kare, vo ArAdhaka nahIM hai / AlocanA karanevAlA daza doSa varja ke AlocanA kare / ava doSa ke nAma likhate haiM - 1. guru ko vaiyAvRttyAdi se khuzI karake pIche Aloce, jisa se vo guru thor3A prAyazcitta deve / 2. yaha guru thor3A daNDa detA hai, aise anumAna karake Alove / 3. jo dUsaroM ne dekhA hove, so Alove, parantu jo apanA kiyA aparAdha dUsare kisIne na dekhA hove, usako
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatattvAdarza na Aloce / 4. bAdara doSa ko Aloce, parantu sUkSma doSa ko na Aloce / 5. sUkSma doSa Aloce, parantu bAdara doSa na Aloce / 6. avyakta svara se Aloce / 7. jaise guru samajhe nahIM, aise raulA karake Aloce / 8. AlocA huA bahutoM ko sunAve / 9. avyakta agItArtha ke pAsa Aloce / 10. aparAdha jo guru ne kahA hove, tisa apane aparAdha koM aaloce| yaha daza doSa haiN| ___aba AlocanA karane se jo guNa hotA hai, so kahate haiN| jaise bojhA uThAnevAlA bhAra ke dUra hue halakA ho jAtA hai, taise bo pApa se halakA ho jAtA hai / tathA pApa. rUpa zasya dUra ho jAtA hai, pramoda utpanna hotA hai / Atma para ke doSoM se nivRtti, tisako dekha ke aura mI AlocanA kreNge| tathA saralatA hotI hai, zuddha ho jAtA hai / vo duSkara kAma kA karanevAlA hai, kyoMki doSa ko sevanA to duSkara nahIM hai, kintu AlocanA prakAza karanA, yaha duSkara hai| tathA zrI tIrthaMkara kI AjJA kA ArAdhaka hotA hai / niHzalya hotA hai| AlocanAbAle ke ye guNa hote haiN| yaha AlocanA vidhi zrAddhajItakalpasUtravRtti ke anusAra likhI hai / bAla, strI, yatihatyAdi pApa tathA devAdidravya makSaNa kA pApa, tathA rAjapatnIgamanAdi mahApApa kI bhI samyag rIti se AlocanA karake gurudatta prAyazcitta kare, to dUra ho jAte haiM / nahIM to dRDhaprahArI pramukha
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ 331 dazama pariccheda usI bhava meM mokSa kaise jAte ! isa vAste varSa varSa prati caumAse caumAse AlocanA leve| atha janmakRtya aThAraha dvAroM karake likhate haiM / tisa meM prathama ucita dvAra hai / so pahile to ucita-yogya vasane kA sthAna kre| jahAM rahane se dharma, artha aru kAma, tInoM kI siddhi hove, tahAM zrAvaka ko vAsa karanA caahiye| nivAsasthAna tathA kyoMki aura jage vasane se donoM bhava bigar3a gRhanirmANa jAte haiM / millapallI meM, coroM ke gAma meM, parvata ke kinAre, hiMsaka logoM meM, duSTa logoM meM, dharmI logoM ke nidakoM meM, ityAdi sthAna meM, vAsa na kre| parantu jahAM jinacaitya hove, jahAM muni Ate hove, jahAM zrAvaka vasate hoveM, jahAM buddhimAn loga svabhAva se hI zIlavAn hoveM, jahAM prabhA dharmazIla hove, bahuta jala, indhana hove, tahAM vAsa kare / jaisA ajamera ke pAsa harSapura nagara thA, aise nagara meM rahane se dhanavanta, guNavanta aru dharmavanta kI saMgati se vinaya, vicAra, AcAra, udAH ratA, gaMbhIratA, dhairya, pratiSThA Adi guNoM kI prApti hotI hai, dharmakRtya meM kuzalatA pragaTa hotI hai| isa vAste bUre gAmoM meM cAhe dhanaprApti hove, to bhI vAsa na kare / uktaM ca yadi vAMchasi mUrkhatvaM, grAme vasa dinatrayaM / apUrcasyAgamo nAsti, pUrvAdhItaM ca nazyati //
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ /222 'jainatasAdarza . ucita sthAna bhI svacakra, paracaka, paraspara virodha, durmikSa, mArI, haijA, prajAvirodha, anAdi vastukSaya, ityAdi kAraNa ho jAveM, to tatkAla chor3a jAnA caahiye| nahIM to trivarga kI hAni ho jaavegii| jaise Age turakoM ke bhava se loka dillI ko chor3a ke gujarAtAdi dezoM meM jAne se sukhI aura dhanI hue haiM / tathA kSitipratiSThita, canakapura, RSamapura Adi ujar3ane kI vyavasthA bhI jAna lenI, joki isa rIti se hai-kSitipratiSThita ujar3a ke canakapura vasA, aru canakapura ujar3a ke RSabhapura vasA, aru RSabhapura ujar3a ke rAjagRha vasA, tathA rAjagRha ujar3a ke caMpA vasI, aru campA ujaDa ke pATalIputra arthAt paTanA vasA / aise zrAvaka bhI pUrvokta hAni jAne to nagara ko chor3a ke aura jage jA kara base / / tathA rahane kA ghara bhI acche par3osiyoM ke pAsa kare, parantu vezyA, tiryaMca, mikSAcara, zramaNa, bauddha, tApasAdi brAhmaNa, masANa, koTavAla, mAchI, jugArI, cora, naTa, nAcane. bAlA, bhATa, kukarmI, ityAdikoM ke par3osa meM ghara hATa na leve, na vase / jekara dehare ke pAsa rahe, to hAni hove / tathA cauka meM, dhUrta ke aru pradhAna ke pAsa rahe, to dhana aru putra doSoM kA kSaya hove| tathA mUrkha, adharmI, pAkhaNDI, patita, cora, rogI, krodhI, caMDAla, madonmatta, gurutalpaga, berI, svAmIvaMcaka, lobhI, tathA RSi, strI, aru bAla
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazama pariccheda 333 hatyA karanevAlA, itane loka jekara apanA bhalA cAheM, to bhI inake par3osa meM na rhe| kyoMki inakI saMgati se guNahAni pramukha aneka upadrava hote haiM, isa vAste inake par3osa meM na rhe| tathA malA sthAna vo hotA hai ki, jahAM haDDI kA zalya va hove, rAkha na hove, jahAM DAbha ugatI hove, malA varNa, gandavAlI miTTI hove, mIThA jala hove, khodate dhana nikale, vo jagA zubha hai| tathA jo bhUmi zItakAla meM uSNa spIvAlI hove, aru uSNakAla meM zIta sparzavAlI hove, vo jagA bahuta zuma hai| eka hAtha mAtra bhUmi pahile khoda ke phira tisa maTTI se pIche vo khAr3A bhare / jekara maTTI adhika rahe, to zreSTha bhUmi jAnanI, aru jo maTTI varAbara rahe, to samAna bhUmi jAnanI. aru maTTI ochI ho jAye to neSTa bhUmi jAnanI / tathA sau paga cale, itane kAla meM nira bhUmikA meM pAnI na sUkhe, so uttama bhUmi jAnanI / aru jekara sau paga cale, itane kAla meM eka aMgulI bhara pAnI zoSa hove, to madhyama mUmi jAnanI, aru eka aMgulI ke bhI uparAMta pAnI sUkhe, to adhama bhUmi jAnanI / tathA pakSAMtara meM jisa bhUmi ke khAta meM phUla gereM, vo phUla jekara sUkhe nahIM, to uttama bhUmi jAnanI, arddha sUkhe, to madhyama bhUmi jAnanI, aru sarva sUkha jAve, to adhama bhUmi jAnanI tathA jisa bhUmi meM brIhi boI huI
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatatvAdarza tIna dina pIche uge, to uttama, pAMca dina pIche uge to madhyama, aru sAta dina pIche uge, to hIna bhUmi jaannii| .. sarpa kI baMdhI para ghara banAve, to roga hove / polI bhUmi para ghara banAve, to nirdhana hove| zalyayukta bhUmi para ghara banAve to maraNa pAve | manuSya kA hADa aru keza kA zalya hove, to manuSyoM kI hAni kare, khara kA zalya hove, to rAjA pramukha kA bhaya hove| zvAna kA hADa hove, to bAlaka maraNa pAve / bAlaka kA hADa hove, to gRhasvAmI paradeza meM ujar3a jAve / gau kA zalya hove, to gau rUpa dhana kI jhAni hove / manuSya ke keza tathA kapAla aru bhasma hoveM, to maraNa deve| . tathA prathama prahara aru pazcima prahara varja ke zeSa prahara meM vRkSa kI aru dhvajA kI chAyA ghara Upara par3e, to duHkhadAyI hai| ahaMta ke maMdira ke pIche na vase, brahmA aura kRSNa ke pAsa na rahe, caMDikA aura sUrya ke sanmukha rahe nahIM, mahAdeva ke to kisI pAse bhI na rahe / kRSNa ke vAme pAse aru brahmA ke dAhine pAse na rahe / nirmAlya, snAna kA pAnI, dhvajA kI chAyA, vilepana varje / jinamandira ke zikhara kI chAyA aru ahaMta kI dRSTi hove, tahAM na vase / tathA nagara athavA gAma ke IzAna koNa meM ghara na banAve, banAve to UMca jAtivAle ko duHkhadAyI hai| ghara banAve, to pUrA mola deve, paDosI ko duHkha na deve,
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazama pariccheda 335 ghara letI vakta kisI ko duHkha na deve| aise hI IMTa, kASTha, pASANa pramukha vastu nirdoSa, dRr3ha, balavAn , aru jo navIna hove, so yogya mola de kara leve / so vikraya hotI hove, tisa kA yogya mola de kara leve / parantu Apa iMTapacAvA na lagAve / tathA jinaprAsAdAdi kI ITAdi na grahaNa kare, kyoMki zAstra meM bhI kahA hai ki, deharA, kUvAM, vAvaDI, masANa, maTha, aru rAjA ke maMdira, inake pASANa, IMTa, kASTha ko sarasoM mAtra bhI varne / kyoMki inakA pASANa, staMbha, pIr3ha, paTTA, dvAra, zAkhA, ye sarva gRhastha ke ghara meM virodhakArI haiM, aru dharma ke sthAna meM sukhadAyI haiN| ___ tathA pASANamaya ghara meM kASTha ke sthaMbha, aru kASThamaya ghara meM pASANa ke staMbha, maMdira meM tathA ghara meM banAnA varne / tathA hala kA kASTha, kolhU kA kASTha, gAr3e kA kASTha, arahaTa kA kASTha, carakhe kA kASTha, kAMTevAle vRkSa kA kASTha, paMcauMbara kA kASTha, thohara kA kATha, ye kASTha ghara meM nA lagAve / tathA bijorA, kelA, dADima, verI, jaMbIrI, haladara, AMvalI, kIkara aru dhatUga, itane kA kASTha vrje| tathA ina vRkSoM kI jaDa paDosa se ghara meM praveza kare, athavA inakI chAyA ghara meM paDe, to kula kA nAza kre| tathA pUrvadizA kI tarapha ghara UMcA hove, to dhana kA nAza kre| tathA dakSiNa dizA kI tarapha UMcA hove, to dhana kI vRddhi kare / pazcimadizA meM UMcA hove, to dhanAdi kI vRddhi kre| uttaradizA meM hove, to ujar3a jAve /
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ 336 jainatasvAdarza tathA jo gola ghara hove, bahuta kUNevAlA hove, athavA eka kUNA, do kUNA, tIna kUNA hove, aru dakSiNavAmI tarapha laMbA hove, aise ghara meM na bse| tathA jisa ghara ke kavADa svayameva ughar3e aru bhir3e vo ghara sukhakArI nahIM / tathA ghara ke dvAra ke Age kalazAdi citrAma hove, to zubha hai| tathA raMganI, nATAraMbha, bhArata, rAmAyaNa kA yuddha, rAjAoM kA yuddha, RSiyoM kA caritra, devacaritra, ye citrAma karAnA ghara meM zubha nhiiN| tathA phalavRkSa, phUlIvela, sarasvatI, nava nidhAna, yajJastaMbha, lakSmIdevI, kalaza, varddhamAna, caudaha svapnAvali, ye citrAma karAnA zubha hai| __tathA khajUra, dADima, kelA, kohar3A, bIjorA, ye jisa ghara meM UgeM, usa ghara kA nAza karate hai| vaTavRkSa Uge to lakSmI kA nAza karate hai / kAMTevAlA vRkSa uge, to zatru kA bhaya kare / baDe phalavAlA vRkSa uge, to saMtAna kA nAza kre| ina vRkSoM kA kASTha bhI varje / tathA koI zAstra aisA kahatA hai ki, ghara ke pUrva vaTavRkSa hove to acchA hai| dakSiNa pAse udaMbaravRkSa zubha hai, pazcima bhAga meM pIpala, uttara pAse pilaMkhana vRkSa acchA hai| tathA ghara meM pUrva dizA meM lakSmI kA ghara kare, agnikoNa meM rasoI kare, dakSiNa dizA meM zayana kI jagA kare, naiRtya koNa meM zastrazAlA kare, pazcima dizA meM bhojanakriyA kare, vAyukoNa meM anna saMgraha kare, uttara pAse jala rakhane kA sthAna,
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazama pariccheda 337 kare, IzAnakoNa meM devagRha kare, tathA dakSiNa pAse agni, pAnI, gAya, vAyu-aura dIve kI bhUmi banAve / tathA vAme pAse bhojana, dhAnya, dravya, vAhana, devatA kI bhUmi kare, yaha pUrvAdi dizA ghara ke daravAje kI apekSA se jAnanI, chIMkavat, na tu suuryaapekssaa| tathA ghara banAnevAle sUtradhAra, majUra pramukha ko bole pramANa se kachuka adhika majUrI deve, isameM zomA hai| gRhastha ko cAhiye, aisA ghara vanAve, parantu vyartha bar3A ghara na banAve / kyoMki usameM vyartha dhana kharacanA hai| ghara kA dvAra, maryAdA se yogya jAna ke rkkhe| kyoMki bahuta daravAje banAne se duSTa janoM ke Ane jAne se strI aru dhana kA nAza ho jAtA hai / tathA daravAje kA kivAr3a dRDha banAve, sAMkala argalAdi se surakSita kare, kivAr3a bhI sukha se khula jAve, aise banAve / mIta meM bhogala rakhane se paMcendriya jIva kI virAdhanA hotI hai| kivAr3a mer3e, taba yatna se bhedd'e| aise praNAlA, khAlAdi kA bhI yathAzakti se udyama kre| isI tare deza, kAla, svavibhava ucita, svajAti ucita ghara banA ke vidhi sahita snAnapUjA, sAdharmivAtsalya, saMghapUjA karake bhale muhUrta meM bhale zakuna meM praveza kare, to bahuta sukhadAyI hove, trivarga kI siddhi kA hetu hove| dUsarA vidyA dvAra kahate haiN| vidyA-so likhita, paThita,
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatattvAdarza vANijyAdi kalA kA grahaNa kare, arthAt vidyA adhyayana kare / kyoMki - jo vidyA nahIM sIkhatA hai so mUrkha rahatA hai| paga paga meM parAbhava pAtA hai| aru vidyAvAn paradeza meM bhI mAnanIya hotA hai| isa vAste sarva prakAra kI kalA sIkhanI caahiye| kyA jAne kSetrakAla ke vizeSa se kisa kalA se AjIvikA karanI par3e ! jisane sarvakalA sIkhI hove, usane bhI pUrvokta sAta prakAra kI AjIvikA meM se jisa karake sukha se nirvAha hove, so AjIvikA krnii| jekara sarva kalA sIkhane meM samartha na hove, taba jisa kalA se apanA sukhapUrvaka nirvAha hove, aru paraloka meM acchI gati hove, so kalA sIkhe / puruSa ko do bAteM avazya sIkhanI cAhiye, usameM eka to jisa se sukhapUrvaka nirvAha hove so, aru dUsarI jisa se mara ke acchI gati meM jAve, yaha do bAteM avazya siikhnii| tIsarA vivAha dvAra-so vivAha bhI trivarga zuddhi kA hetu hone se ucita hI karanA cAhiye / vivAha vivAha anya gotravAle se karanA cAhiye / tathA samAna kula, sadAcArAdi-zIla, rUpa, vaya, vidyA, dhana, veSa, bhASA, pratiSThAdi guNoM karake jo apane samAna hove, tisake sAtha vivAha kare / anyathA avahelanA, kuTuMbakalahAdi aneka kalaMka utpanna hote haiM,
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazama pariccheda 339 zrImatIvat / tathA sAmudrika zAlokta zarIra ke lakSaNa aru janmapatrikA dekha ke vara kanyA kI parIkSA karake vivAha kare / tadukaM--- kulaM ca zIlaM ca sanAthatA ca, vidyA ca vittaM ca vapurvayazca / vare guNAH sapta vilokanIyA. __ stataH paraM bhAgyavazA hi kanyA / / tathA jo mUrkha hove, nirdhana hone, dUra hove, sUramA hove, mokSAmilApI, vairAgavanta hove, vaya meM kanyA se triguNA adhika hove, inako kanyA na denii| tathA ati dhanavAn, ati zItala, ati krodhI, vikalAMga, aru rogI, inako bhI kanyA na denI / tathA jo kula jAti se hIna hove, mAtA pitA rahita hove, strI putra sahita hove, inako bhI kanyA na denii| tathA jisakA bahutoM se vaira hove, jo nitya kamA ke khAve, aru jo AlasI hove, inako bhI kanyA na denI / tathA sagotrI ko, juArI ko, kuvyasanI ko, videzI ko bhI kanyA na denI / jo strI kapaTa rahita bhAra ke sAtha varte, devara ke sAtha bhI kapaTa rahita varte, sAmu kI bhaktA hove, svajana kI vatsalA hove, bhAiyoM meM snehavAlI hove, kamala kI tare vikasita vadanavAlI hove, so kulavadhU sulakSaNA hai|
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatattvAdarza agni devatA kI sAkSI se pANigrahaNa karanA, tisako vivAha kahate haiM / so vivAha loka meM ATha prakAra kA - 10 alaMkAra karake kanyA deve, tisakA nAma brAhmavivAha hai / 2. kanyA ke pitA ko dhana deke jo kanyA vivAhe, tisakA nAma prAjApatya vivAha hai / ina donoM vivAha kI vidhi AcAradinakara zAstra se jAna lenI / 3. bachar3e sahita godAna - pUrvaka, so RSivivAha / 4. jo yajJa ke vAste dIkSA leve, usako jo kanyA deve, soI dakSiNA hai, so devavivAha hai / yaha donoM vivAha laukika vedasammata haiM; parantu jainaveda meM sammata nahI haiN| kyoMki ina donoM vivAhoM ke maMtra, jainaveda meM nahIM haiM, aru ye donoM vivAha jainamatavAloM ke mata meM karane yogya nahIM haiM / ina pUrvokta cAroM vivAhoM ko lokanIti meM dharmavivAha kahate haiM / 5. mAtA pitA kI AjJA ke vinA paraspara strI puruSa ke rAga se jo vivAha hove, tisako gaMdharva vivAha kahate haiM / 6 kisI kAma kI pratijJA karA ke kanyA deve, so Asura vivAha hai / 7. jo jorAvarI se kanyA ko grahaNa kare, so rAkSasa vivAha kahate hai / 8. sotI, madonmatta, bAvarI, pramAdavaMta, kanyA ko grahaNa kare, so pizAca vivAha hai / ina cAroM ko adharma vivAha kahate haiM / jekara vadhU vara kI paraspara ruci hove tadA adharmavivAha ko bhI dharmavivAha jAnanA | acchI strI kA lAbha honA, yaha vivAha kA phala " -340
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazama pariccheda 341 hai / aru strI milane kA phala yaha hai ki acchA putra utpanna hove, citta kI vRtti anupahata rahe, zuddhAcAra, devaguru, atithi, bAMdhavAdi kA satkAra hove / tathA vivAha meM jo dhana kharace, so apane kula vaibhava kI apekSA loka meM jaise acchA lage, utanA kharaca kare, parantu adhika adhika kharacane kI cAla na bar3hAve / kyoMki adhikAdhika kharaca to dharma puNya kI jage hI karanA ThIka hai / vivAhAdi ke anusAra snAtramahotsava, bar3I pUjA, / Adara sahita kare / rasavatI Dhaukana aru caturvidhasaMgha kA satkAra kare / kyoMki vivAhAdi jo haiM, so saba saMsAra ke kAraNa haiM, isa meM se jitanA dharma meM laga jAve, so saphala hai / atha cauthA mitra dvAra kahate haiM / usako mitra banAve, umako gumAstA rakkhe, jo usako sahAyaka hove / arthAt uttama prakRtibAlA, mAdharmI, dhairyavanta, gambhIra, catura, buddhimAnU, pratItakArI, satyavAdI ityAdi zubhaguNa yukta jo hove, usako mitra banAve | pAcamA dvAra bhagavAn kA mandira banAve | bar3A UMcA, toraNa zikhara maMDapAdi maMDita, bharatacakravajinamandira kA yadivat banAve | suvarNa maNi ratnamaya tathA viziSTa pASANamaya, athavA viziSTa kASTha aura IMTamaya mandira banAve | jekara zakti nirmANa
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ 342 jainatattvAdarza na hove, to tRNa kI kuTI bhI nyAyArjita dhana se banA kara usameM maTTI kI pratimA banA karake puuje| nyAyopArjita dhana se hI jinamandira banAnA cAhiye / jisane jinabhavana nahIM karAyA, jinapratimA nahIM banavAI, jinapratimA kI pUjA nahIM karI aru sAdhupanA nahIM liyA, usa puruSa ne apanA janma hAra diyA hai| jo puruSa zakti ke abhAva se eka phUla se sI pUjA kare, to bhI vo paramapuNya upArjana karatA hai, to phira jisane dRr3ha, niviDa, suMdara zilA se zrIjinabhavana mAnarahita ho kara banavAyA hai, tisake puNya kA to kyA kahanA hai ? usakA to janma hI saphala hai| ___ aba jinamandira banAne kI vidhi hai, so likhate haiMbhUmi aru kASThAdi zuddha hove / majUroM se chala na kare, sUtradhAra, kArIgaroM ko sanmAna deve| tathA pUrva meM jo ghara banAne kI vidhi kahI, vo sarva ihAM vizeSa karake jAnanI / kASThAdi jo lAve, so devAdhiSThita vanAdi se sUkhA lAve, parantu avidhi se na lAve / tathA Apa IMTa pakAve, to acchA nhiiN| naukaroM ko, kAma karanevAloM ko ThaharAye se bhI kachuka mahInA adhika deve| kyoMki ve loka tuSTamAna hokara acchA aura pakkA kAma kreNge| aru mandirAdi karAne meM zubha pariNAma ke vAste guru saMgha samakSa aise kahe ki, jo ihAM avidhi se para kA dhana mere pAsa AyA hove, tisa kA puNya tisa ko hove / isa tare jinamandira banAve / parantu bhUmi khodanI,
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazama pariccheda 343 pUraNI, pASANadala se kapATa lAne, zilA phor3anI, cinane pramukha meM mahA Arambha hotA hai, isa vAste jinamandira na banAnA cAhiye ! aisI AzaMkA na krnii| kyoMki yana se pravRtta hone se niDhoSatA hai| aru nAnA pratimAsthApana, pUjana, saMghasamAgama, dharmadezanA karanI, darzana vratAdi kI pratipatti, zAsanaprabhAvanA, anumodanAdi, anaMta puNya kA hetu hone se tathA zubhodaya kA hetu hone se kUpa ke dRSTAMta se mahA lAbha kA kAraNa hai| aru jIrNodvAra meM aisI rIti hai / yataHnavInajinagehasya, vidhAne satphalaM bhavet / tasmAdaSTaguNaM puNyaM, jIrNoddhAreNa jAyate // 1 // jINe mamuddhRte yAvattAvatpuNyaM na nUtane / upamadoM mahAMstatra, bacatyakhyAtidhIrapi // 2 // tathA rAyA amacasiTTI, koDaMtrIe vi desaNaM kaauN| jiNNe puncAyayaNe, jiNakappIyAdhi kAravai // 1 // artha:--rAjA, mantrI, zreSThI, kauTuMvikoM ko upadeza dekara jIrNa jinamandira kA uddhAra jinakalpI sAdhu mI karAve / jo jinabhavana kA uddhAra kare, tisane bhayaMkara saMsAra
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaSTa jainatatvAdarza I se apanI AtmA kA uddhAra karA hai, aisA jAna lenA / jIrNacaityoddhAra karaNapUrvaka hI navIna caitya karanA yogya hai / isI vAste saMprati rAjAne navAsI hajAra jIrNoddhAra karAye haiM / aru navIna jinamandira to chattIsa hajAra hI banavAye haiM / aise hI kumArapAla rAjA tathA vastupAlAdikoM ne bhI navIna jinamaMdiroM ke banAne kI apekSA se nIrNoddhAra bahuta karAye haiM / tathA jaba caitya vana jAve, taba zIghra hI pratimA virAjamAna karanI cAhiye / yadAha zrIharibhadrasUriH - jinabhavane jinavivaM, kArayitavyaM drutaM tu buddhimatA / sAdhiSThAnaM hyevaM, tadbhavanaM vRddhimadbhavati // dehare meM kuMDI, kalaza, urasA, pradIpa, bhaMDAra, bAga, vADI, gAma, nagara, pramukha rAjA deve / jaise siddharAja rAjAne, zrIraivatAcala Upara zrIneminAtha ke caitya vAste bArAM gAma diye the / tathA jaise kumArapAla rAjAne vItabhayapATana ke khudAne se trAMbApatra meM zrIudayanarAjA ke diye gAma nikale, so kabUla karake diye; taise deve / zrIjinamaMdira ke banAne kA phala yaha hai ki, jo yathAzakti se apane dhana ke anusAra zrIjinavara kA bhavana karAve, so devatA jisakI stuti kare, bahuta kAla laga AnaMdarUpa, aisA devavimAnAdi kA parama sukha pAve |
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazama pariccheda 315 atha paSTha pratimA dvAra-so zrIahaMta kA viya, maNi, suvarNa, dhAtu, caMdanAdi kASTha aru pASANa, jinapratimA mATI pramukha kA pAMca sau dhanuSa pramANa, kA nirNaya yAvat aMguSTha pramANa yathAzakti se banAve / zrIjinapratimA banAnevAle ko jo phala hotA hai, so kahate haiM:sanmRttikAmalagilAtaladaMtaropya sauvarNaratnamaNicaMdanacArUvitram / kurvati jainamiha ye svadhanAnurUpa, te prApnuvaMti sureSu mahAsukhAni / / dAridaM dohaggaM kujaaikusriirkugiikumiio| avamANarogasogA na huni jiNavivakArINaM // arthaH-jo jinaviMva kA karAnevAlA hai, so dAridra, daurbhAgya, kujAti, virUpa zarIra, naraka tiryaMca kI gati, vurI buddhi, paravazapanA, rogI aru zokapane ko na pAve / tathA pratimA bhI vAstuzAstra meM kahI vidhipUrvaka vanAve / sulakSaNA, saMtati kI vRddhi karanevAlI banAve / tathA jo pratimA anyAyopArjita dravya se bane, doraMgAdi raMgavAle pASANa kI bane, jisakA aMga hInAdhika hove, so pratimA svapara kI unnati kA nAza karanevAlI hai / tathA jisa pratimA
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatattvAdarza kA mukha, nAka, netra, nAbhi, kaTi, itane maMga, bhaMga hove, to usa pratimA ko mUlanAyaka nahIM karanA caahiye| aru AmaraNa sahita, vastra sahita, parikara sahita, lAMchana sahita pUje / tathA nisa pratimA ko sau varSa se adhika varSa ho gayA hove, aru Age jo prAmAvika puruSa kI pratiSThI huI hove, vo pratimA jekara khaMDita hove, to bhI pUjane yogya hai| tathA biMba ke parivAra meM pASANamaya meM, jekara dUsarA raMga hove, to vo biMba sukhakArI nahIM / jo biMba sama aMgula pramANa hove, so zubha nhiiN| tathA eka aMgula se lekara gyAraha aMgula pramANa biMba ghara meM pUjanA cAhiye / isa se uparAMta pramANavAlA viMba hove, to prAsAda meM pUjanA caahiye| yaha kathana pUrvAcAryoM kA hai| tathA nirayAvalisUtra meM kahA hai ki, lepa kI, pASANa kI, kASTha kI, dAMta kI, lohe kI pratimA, parivAra aru pramANa rahita hove, to ghara meM na pUje / tathA gharapratimA ke Age naivedya kA vistAra na kre| tIna kAla meM nizcaya se abhiSeka kare / pUjA bhAva se kare / pratimA mukhyavRtti se parikara sahita, tilaka sahita, AbharaNa sahita karAve / usa meM mUlanAyaka to vizeSa karake zobhanIka banAnA cAhiye / kyoMki jinapratimA kI adhika zobhA dekhane se pariNAma adhika ullAsamAna hone se karmoM kI adhika nirjarA hotI hai| jinamaMdira aru jinapratimA banAnevAle ko atulya
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazama pariccheda puNya phala hotA hai| jahAM taka vo mandira aru pratimA raheMge, tahAM taka puNya phala hove / jaise aSTApada Upara bharata rAjA kA karAyA caitya tathA revatagiri Upara braheMdra kA karAyA kAMcana valAnakAdi caityapratimA, aru bharatacakrI kI aMgUThI meM mANika kI pratimA, tathA kulpAka tIrtha meM mANikyasvAmI kI pratimA kahalAtI hai| tathA zrIstaMbhanaka pArzvanAtha kI pratimA Aja laga pUjate haiN| isI vAste isa cauvIsI meM pahile bharatacakrI ne zrIzatrujaya tIrtha meM ratnamaya caumukha caurAsI maMDapa saMyukta zrIRSamadeva kA mandira bnvaayaa| pAMca koDI muniyoM se puMDarIka gaNadhara mokSa gaye / jJAnanirvANa ke ThikAne bhI bnvaaye| aise hI bAhubalI, marudevIzrRMga meM tathA revatagiri, arbudagiri, vemAragiri aru sametazikhara meM bhI jinamaMdira banavAye / pratimA bhI suvarNAdika kI bnvaaii| tathA bharatarAjA kI AThamI pIDhI meM-pusta meM daNDavIrya rAjA ne tathA dUsarA sagara cakravartyAdikoM ne tina kA uddhAra karAyA / tathA hariSena nAmaka dazame cakrIne zrIjinamaMdira maMDita pRthvI karI, tathA saMprati rAjA ne savA lAkha jinamaMdira tathA savA kroDa jinapratimA banavAI / tathA Ama rAbA ne gopAlagiri arthAt gavAliyara ke rAjA zrImahAvIra ahaMta kA mandira eka sau eka hAtha UMcA banavAyA / tisa meM sADhe tIna kror3a sonAmohora kharaca kara sAta hAtha pramANa UMcI , zrImahAvIra ahaMta kI pratimA virAjamAna krii| tahAM mUla
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 janatatvAdarA maNDapa meM savA lAkha sonaiyA lagAyA, aru prekSAmaMDapa meM ikkIsa lAkha sonaiyA kharaca karA / tathA kumArapAla rAjA ne caudaha sau cautAlIsa (1444) navIna jinamandira karAye, aru solAM sau mandiroM kA jIrNoddhAra karAyA / chyAnave kror3a rupaye kharaca ke tribhuvanavihAra nAmA jinamaMdira banavAyA / isa meM eka sau paccIsa aMgula pramANa ariSTaratnamayI pratimA sthApita kI, aura bahattara dehariyoM meM cauvIsa pratimA ratna kI, cauvIsa sone kI, cauvIsa rUpe kI sthApana karIM / aru caudaha bhAra pramANa eka eka cauvIsI banavAI / tathA maMtrI vastupAla ne terAM sau terAM navIna jinamaMdira banavAye | aura bAIsa sau jIrNoddhAra karAye / savA lAkha pratimA, aru savA lAkha ratnasuvarNa se jar3e hue AbhUSaNa, pratimAjI ke banavAye / tathA zAha pethar3ane caurAsI caurAsI jinamandira banavAye / mAMdhAtA aru OMkAra nagara meM tathA devagiri meM kror3oM rUpaka kharaca ke vIramade rAjA ke rAjya meM caurAsI nimandira banavAye / tIna lAkha rupaiyA dAna meM dIyA / tathA tisa hI pethaDazAha ne zrIzatruMjaya tIrtha meM zrIRSabhadevajI ke mandira ko suvarNapatra se mar3hA ke meru ke zrRMgavat kara diyA thA / ye sarva pUrvokta mandira rAjA ajayapAla aru musalamAnoM ne gArata kara diye, zeSa jo bace bacAye rahe haiM, ve Aja bhI Abu tAraMgAdi parvatoM para vidyamAna haiM / 1 sAtamA pratimA kI pratiSThA kA dvAra - so pratimA kI
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazama pariccheda rU42 pratiSThA zIghra karanI cAhiye / poDazaka grantha meM likhA hai ki, mandira tayAra hue pIche daza dina ke abhyaMtara hI pratiSThA karAnI cAhiye / pratiSThA kI vidhi pratiSThAkalpa pramukha granthoM se jAna lenii| AThamA dIkSA dvAra-so bar3e mahotsava se putra, putrI, ___ bhAI, bhatIjA, svajana, mitra, parijana pramukha dIkSA ko dIkSA dilaave| upasthApanA karAve, tathA dIkSA lenevAloM kA mahotsava kre| yaha mahApuNya kA kAraNa hai| jisa ke kula meM cAritradhAraka puruSa hove, so bar3A puNyavAn kula hai| laukika zAsa meM bhI likhA hai ki tAvad bhramati saMsAre, pitaraH piNDakAMkSiNaH | yAvatkule vizuddhAtmA, yatiH putro na jAyate // navamA tatpadasthApanA dvAra-so gaNi, vAcanAcArya, vAcaka, AcAryAdi padapratiSThA ko zAsana kI unnati ke vAste baDe mahotsava se kre| jaise pahile gaNadharoM kI zaka-indra ne karI hai, tathA mantrI vastupAla ne ikkIsa AcAryoM kI padasthApanA krii| dazamA pustaka likhAvane kA dvAra-so pustaka no AcA rAMgAdi kalpasUtra aru jinacaritrAdi ko pustakalekhana nyAyArjita dhana se likhaave| acche patra kAgaja Upara bahuta zuddha suMdara akSaroM se
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ 350 jainatattvAdarza likhAve / tathA Apa vAMce, saMvegI gItArtha pAsoM vaMcAve / tathA praur3ha prArambhAdi mahotsava se pratidina pustaka kI pUjA bahumAnapUrvaka vyAkhyAna karAve / tina ke par3hanevAloM kI vastra annAdi se sahAyatA kre| zAstra jo haiM, so dukhama kAla ke prabhAva se bArAM varSa ke durbhikSakAla meM bahuta viccheda gaye, aru jo zeSa rahe, so bhagavAn nAgArjuna, skaMdilAcArya pramukha ne pustakoM meM likhe, taba se likhe hue zAstroM kA bahumAna karane lge| isa vAste pustaka jarUra likhAne cAhiye / nyoMki jo yaha viccheda ho jAyaMge, to phira isa kSetra ke anAtha jIvoM ko kauna jJAna devegA! isa vAste pustakoM ke Upara dukulAdi vastra bAMdha ke yala se pUjane aura rakhane cAhiye / zAha pethaDa ne sAta kroDa, aru maMtrI vastupAla ne aThAraha kror3a rupaye kharaca ke jJAna ke tIna bhaMDAra bnaaye| tathA thirApadrIya saMghapati AmU ne apanI mAtA ke nAma ke tIna kror3a rupaiye se sarvAgamoM kI prati sone ke akSaroM se likhavAI, zeSa grantha syAhI ke akSaroM se likhvaae| gyArahavAM pauSadhazAlA banAne kA dvAra-so zrAvaka pramukha ke pauSadha karane ke vAste sAdhAraNa sthAna pauSadhazAlA kA meM pUrvokta ghara banAne kI vidhi ke anusAra nirmANa banAnI cAhiye / vo zAlA samarA ke ava. sara meM susAdhu ke rahane ko bhI deve, tisa
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazama pariccheda 351 kA mahAphala hai| zrIvastupAla ne nau sau caurAsI (984) pauSadhazAlA karAI, siddharAja jayasiMha rAjA ke pradhAna sAMtU ne apane rahane vAste bahuta sundara AvAsa karA ke zrIvAdidevasUrijI ko dikhalAyA / aru maMtrIjI ne pUchA ki kaisA AvAsa hai ? taba cele mANikya ne kahA ki, pauSadhazAlA hove to varNana kreN| taba mantrI ne kahA ki, yaha pauSadhazAlA hI hove| tathA vArahavAM aru terahavAM dvAra meM Ajanma-bAlyAvasthA se le kara jAvajIva samyaktvadarzana kA yathAzakti pAlana kare, yaha vArahavAM, aru yathAzakti se vratAdi pAle, yaha terahavAM dvAra hai| __ caudahavAM dIkSA grahaNa kA dvAra-so zrAvaka avasara jAna ke dIkSA grahaNa kre| tAtparya yaha hai bhAva zrAvaka ki, zrAvaka jo hai, so nizcaya bAla avasthA meM dIkSA na leve, to apane mana meM ThagAyA huA mAne / jaise jagat meM ati vallabha vastu ko loka smaraNa karate haiM, taise zrAvaka bhI nitya sarvavirati lene kI ciMtA kare / jekara gRhavAsa mI pAle, to audAsInya-aliptapane apane ko pAhuNe ke samAna samajhe, kyoMki bhAvazrAvaka ke lakSaNa satarA prakAra se kahe haiM / yathA 1. strI se vairAgya, 2. iMdriya vairAgya, 3, dhana se vairAgya, 1. saMsAra se vairAgya, 5. viSaya se vairAgya, 6. AraMma kA
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ 352 janatattvAdarza svarUpa jAne, 7. ghara ko duHkharUpa jAne, 8. darzanadhArI hove, 9. gaDariyA pravAha ko choDe, 10. dharma meM Age ho kara pravarne, AgamAnusAra dharma meM pravatte, 11. dAnAdika meM yathAzakti pravate, 12. vidhimArga meM pravarte, 13. madhyastha rahe, 14. araktadviSTa, 15. asaMbaddha, 16. parahita vAste artha kAma kA bhogI na hove, 17. vezyA kI tare gharavAsa pAle-ina satarA pada se yukta bhAvabhAvaka hotA hai / tina meM prathama, strI jo hai, so anartha kA bhavana hai, capalacittavAlI hai, naraka kI vATa sarIkhI hai, jAnatA huA kabhI isa ke vazavam na hove / dUsarI indriyAM jo haiM, so capala ghor3e ke samAna haiM, khoTI gati kI tarapha nitya daur3atI haiM, unako bhavya jIva, saMsAra kA svarUpa jAna ke sat jJAnarUpa rajju se roke / tIsarA dhana jo hai, so sarva anartha kA aura kleza kA kAraNa hai, isa vAste dhana meM lubdha na hove| cauthA, saMsAra ko duHkharUpa duHkhaphala duHkhAnubaMdhI viDaMbanArUpa jAna ke prIti na kare / pAMcamA viSaya kA kSaNamAtra sukha hai, viSaya viSaphala samAna hai, aise jAna ke kadApi viSaya meM gRddhi na kre| chaTThA tIbAraMbha ko sadA varje, jekara nirvAha na hove, to bhI svalpAraMbha kare, aru Arambha rahitoM kI stuti kare, sarva jIvoM para dayAvaMta hove / sAtavAM gRhavAsa ko duHkharUpa phAMsI mAna ke gRhavAsa meM vase, aru cAritramohanIya karma ke jItane meM udyama kre| AThamA Astikya bhAva saMyukta jina
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazama pariccheda 353 zAsana kI prabhAvanA gurubhakti kare, aise nirmala samyagdarzana ko ghare / navamA jisa tareM bahuta mUrkha loka mer3a ( gar3arI ) pravAhavat calate hoveM, taise na cle| parantu jo kAma kare, so vicAra ke kare / dazamA zrIjinAgama ke vinA aura koI paraloka kA yathArtha mArga kahanevAlA zAstra nahIM, isa vAste jo kAma kare, so jinAgamAnusAra kare / gyArahavA apanI zakti ke binA gope cAra prakAra kA dAnAdi dharma kare / bArahavAM hitakArI, anavadya, dharmakriyA ko ciMtAmaNIratna kI tareM durlabha jAna ke karatA huA kisI mUrkha ke hasane se lajjA na kare | terahavAM zarIra ke rakhane ke vAste dhana, svajana, AhAra, ghara pramukha meM base / parantu rAga, dveSa, kisI vastu meM na kare / caudahavAM upagAMtavRtti sAra haiM, aise vicAra se jo rAga dveSa meM lepAyamAna na hove, khoTA Agraha na kare, hita kA abhilASI aura madhyastha rhe| paMdarahavAM sarva vastu kI kSaNabhaMguratA ko vicAre, dhanAdi ke sAtha pratibaMdha ko taje / solahavAM saMsAra se virakta mana hove, kyoMki moga bhogane se Aja taka koI tRpta nahIM huA hai, parantu strI Adi ke Agraha se jekara bhogoM meM pravarce, to bhI virakta mana rahe / satarahavAM vezyA kI tareM abhilASA rahita varce, aisA vicAre ki Aja kala ye anityasukha mujha ko chor3ane pdd'eNge| isa vAste gharavAsa meM sthira bhAva na rkkhe| ina satarA guNa se yukta zrIjinAgama meM bhAva zrAvaka kahA haiM / }
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainataravAdarza aise zubha bhAvanA vAsita prAgukta dinakRtyAdi meM rakta " iNameva niggaMthe pavayaNe aTThe paramaTThe sese aNaTThe " aisI siddhAMtoka rIti se varttamAna sarva vyApAroM meM sarva prayatna se varttatA huA sarvatrA'pratibaddha cita karake krama se moha ke jItane meM samartha hoke putra, bhAI, bhatIjAdi ko gRhabhAra sauMpa ke, apanI zakti ko dekha ke, arhata caitya meM aTThAI mahotsava karake, saMgha kI pUjA karake, dIna anAthoM ko yathAzakti dAna de ke, paricita janoM se khAmaNA karake sudarzana zreSThIvat vidhi se sarvavirati aMgIkAra kare / paMdarahavAM dvAra - jekara dIkSA lene kI tadA AraMbha kA tyAga kare / jekara nirvAha sarva sacitAhArAdika kitanAka Arambha vajeM / solamA dvAra -- brahmacarya jAvajIva taka aMgIkAra kare, yathA zAha pethar3a ne battIsa varSa kI avasthA meM brahmacarya dhAraNa kiyA / 354 zakti na hove, na hove, to bhI gyAraha pratimA pratimA kA svarUpa isa satarahavAM dvAra - pratimAdi tapavizeSa kare / Adi zabda se saMsAratAraNAdi tapa kare / tahAM gyAraha tareM hai - 1. rAyAbhio - rahita tathA satasaTha lajjAdi se aticAra geNAdi cha AgAra bola zraddhAdi sahita samyag darzana bhaya rahita trikAla devapUjAdi meM tatpara eka mAsa taka samyaktva pAle, yaha prathama pratimA / 2. do mAsa taka akhaMDita pAMca
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazama pariccheda 355 aNuvrata pAle / so bhI pichalI pratimA sahita varne / 3. tIna mAsa taka ubhaya kAla apramatta pUrvokta do pratimA sahita sAmAyika kare / 4. cAra mAsa taka cAra parvo meM pUrva kI tIna pratimA sahita akhaMDita paripUrNa pauSadha kare / 5. pAMca mAsa taka snAna na kare / rAtri ko cAra AhAra vajeM, dina meM brahmacarya ghre| kaccha bAMdhe nahIM / cAra poM meM ghara meM tathA cauka meM niSprakapa ho ke sakala rAtri kAyotsarga kre| yaha sarva pUrva kI pratimA sahita kare / yaha vAta Age bhI sarva pratimA meM jAna lenI / 6. cha mAsa taka brahmacArI hove / 7. sAta mAsa taka sacitta AhAra varje / 8. ATha mAsa taka Apa AraMbha na kare / 9. nava nAsa taka AraMbha karAve nhiiN| 10 daza mAsa taka suramuMDita rahe athavA alpa coTI rkkhe| ghara meM gaDA huA dhana hove, jaba ghara ke pUche taba kahe jAnatA hUM, aura jo na gaDA hove, to kahe maiM nahIM jAnatA / zeSa ghara kA kRtya sarva vjeN| tisa ke nimitta jo ghara meM AhAra karA hoya, to mI na khAve / 11. gyArAM mAsa taka ghara kA saMga tyAge, loca kare vA zuramuMDita hove, rajoharaNa, pAne pramukha le ke muni kA veSadhArI ho kara svakula meM mikSA leve / mukha se aisA kahe ki " pratimApratipannAya zramaNopAsakAya mikSA dehIti " dharmalAbha zabda na kahe / sarva rIti se sAdhu kI tareM pravarne / aThArahavAM dvAra, ArAdhanA kA kahate haiN| zrAvaka anta
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ 356 jainatattvAdarza kAla meM ArAdhanA jo Age kaheMge, so aru saMlekhanAdi ko vidhi se kare / zrAvaka jaba sarva dharmakRtya meM azakta ho jAve, taba jAna ke dravya aru bhAva. maraNa nikaTa do prakAra se saMkhelanA to saMlekhanA kare / tahAM dravya anukrama se AhAra tyAge, aru bhAvasaMlekhanA - so krodhAdi kaSAya ko tyAge / maraNa kA nikaTa ina lakSaNoM se jAna leve - 1. bUre svama AveM, 2. prakRti svabhAva aura tareM kA hove, 3 durnimitta mile, 4.. khoTe graha AveM, 5. AtmA kA AcaraNa phira jAve, athavA koI devatA kaha jAve to maraNa nikaTa jAna jAve / jo dravya tathA bhAva se saMlekhanA na kare, aru anazana kara deve, usako prAyaH durdhyAna hone se kugati hotI hai / isa vAste saMlekhanA udyApana karane ke dina kI bhI dIkSA rAjA ke bhAI kubera ke avazya kre| pIche zrAvakoM ke dharma ke vAste saMyama aMgIkAra kare, kyoMki eka svargaloka kI dAtA hai / jaise nala putra siMhakesarI, pAMca dina kI dIkSA se kevala jJAna pAke mokSa gaye / tathA harivAhana rAjAne nava prahara kI zeSa Ayu suna ke dIkSA lInI, sarvArthasiddha vimAna meM gayA / saMthArA aura dIkSA ke avasara meM prabhAvanA ke vAste yathAzakti dhana kharace / jaise sAta kSetroM meM, tisa avasara meM thirApadrIya saMghapati AbhUne sAta kror3a dhana kharacA / tathA jisako saMlekhanA
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazama pariccheda 357 saMyama kA yoga na hove, so saMlekhanA karake zatrujayAdi tIrtha susthAna meM jA kara nirdoSa sthaMDila meM vidhi se cAra AhAra tyAgarUpa anazana ko ANaMda, kAmadevAdi zrAvakovat kare / tisa pIche sarvAticAra kA parihAra cAra zaraNAdi rUpa ArAdhanA kre| ArAdhanA dasa prakAra se hotI hai, so kahate haiM-1. sarvAticAra Alove, 2. vrata uccAraNa kare, ArAdhanA 3. sarva jIvoM se kSamAve, 4. apanI AtmA ko aThAraha pApasthAnaka se vyutsarjana kare, 5. cAra garaNA leve, 6. gamanAgamana duSkRta kI garhaNA kare, 7. jo kisI ne jinamaMdirAdi sukRta karA hove, tisakI anumodanA kare, 8. zubha bhAvanA bhAve, 9. anazana kare arthAt cAra AhAra, tIna AhAra kA tyAga kare, 10. paMca namaskAra kA smaraNa kre| aisI ArAdhanA karane se lekara tisa bhava se mukti na hove, to bhI sudeva athavA sumanuSya ke ATha bhava karake to avazyameva mokSarUpa ho jaavegaa| isa gRhastha kA dharma karane se niraMtara gRhastha loga isa loka, paraloka meM sukha ko prApta hote haiM, aru paraMparA se mokSa ko prApta hote haiN| iti zrI napAgacchIya muni zrIvuddhivijaya ziSya muni AnaMdavijaya-AtmArAmaviracite jainatasvAdarza dazamaH paricchedaH saMpUrNa
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatattvAdarza ekAdaza pariccheda isa pariccheda meM RSabhAdi se mahAvIra paryaMta jainamatAdi zAstroM ke anusAra pUrva vRttAMta-itihAsa rUpa likhate haiN| tAki isa grantha ke par3hanevAle yaha to jAna jAe~ ki jainI isa tare mAnate haiN| - vartamAna samaya meM kitaneka bhavya jIvoM kI jijJAsA hai ki, jainamata kava se yahAM pracalita huaa| jainamata saMbaMdhI phira kitaneka jIvoM ko aisI bhrAMti bhI bhrAMtiyA hai ki, jainamata bauddhamata kI zAkhA hai, aura kitaneka kahate haiM ki, bauddhamata jainamata kI zAkhA hai| kyoMki yaha donoM mata kisI kAla meM eka the, parantu AcAryoM ke matabheda hone se eka mata ke jaina aura bauddha yaha do bheda ho gye| tathA koIeka kahate haiM ki saMvat cha sau ke lagabhaga jainamata huA hai / tathA koI kahate haiM ki, viSNu bhagavAnne daityoM ko dharmabhraSTa karane ke vAste arhata kA avatAra liyA / tathA koI kahate haiM ki macchaMdaranAtha ke beToM ne jainamata calAyA hai| ityAdi aneka vikalpa kahate haiM, parantu yaha saba kucha jainamata ke na jAnane kA pariNAma hai| jaise carmakAra arthAt camAra kahate hai ki, bAno aura cAmo do bahineM thI, tina meM bAnoM kI aulAda agravAlAdi sarva baniye haiM, aura cAmoM kI aulAda hama camAra
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekAdaza pariccheda 359 haiN| isa vAste baniye aura camAra eka vaMza ke haiN| aba socanA cAhiye ki camAroM kI, yaha kahI huI kathA suna ke buddhimAn saca mAna leveMge ! isI tare jo koI apanI dalIla se daMtakathA suna ke jainamata kI utpatti mAnegA, vo bhI jainiyoM ke Age hasane kA sthAna bnegaa| kyoMki prathama to koI bhI matavAlA jainamata ke asalI tatva ko nahIM jAnatA hai / jaise zaMkara digvijaya meM zaMkarasvAmIne jainamata kA khaNDana likhA hai, usako dekha ke hama ko haMsI AtI hai / jaba zaMkarasvAmIne jainamata ko hI nahIM jAnA, to phira jo unakA jainamata kA khaNDana hai, so bhI aisA jAnanA ki jaise puruSa kI chAyA ko puruSa jAnake tisa ko lAThI se piittnaa| jaba zaMkarasvAmI ko hI jainamata kI khavara nahIM thI, to aba ke vartamAnakAla ke gAla bajAne. vAloM kA kyA kahanA hai ? isa vAste hama bahuta namra ho kara aMtha par3hanevAloM se vinati karate haiM ki, acchI tare se jainamata ko jAna kara phira Apane jainamata kA khaMDana maMDana karanA; nahIM to zaMkarasvAmI aru rAmAnujAcAryAdika kI tare Apa bhI hasane yogya ho jaayeNge| __ aba sajjanoM ke jAnane vAste prathama isa jagat kA thor3A sA svarUpa likhate haiM / isa jagat ko jainI, dravyArthika naya ke mata se zAzvata arthAt hamezA pravAha se aisA hI mAnate haiN| aura kAlacakra
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ 360 jainatattvAdarza isa jagat meM cha tare kA kAla varcatA hai, tina hI ko jainI loka, che Are kahate haiN| eka avasarpiNI kAla, arthAt jo sarva acchI vastu kA krama se nAza karatA calA jAtA hai, tisa ke che hisse haiN| tathA dUsarA utsarpiNIkAla, arthAt jo sarva acchI vastu ko krama se vRddhimAn karatA calA jAtA hai / daza koTAkoTI sAgaropama pramANa eka avasarpiNI kAla, aura itane hI sAgaropama pramANa eka utsarpiNIkAla hai| eka sAgaropama asaMkhyAta varSa kA hotA hai, isakA svarUpa jainazAstra se jAna lenA | yaha eka avasarpiNI aru eka utsarpiNI mila kara donoM kA eka kAlacakra, vIsa koDAkoDI sAgaropama pramANa hotA hai| aise kAlacakra ananta pIche vyatIta ho gaye haiM, aura Age ko vyatIta hoveNge| avasarpiNI ke pUre huye utsarpiNI kAla kA prArambha hotA hai, aura utsarpiNI ke pUre huye avasarpiNI kAla kA prAraMbha hotA hai| usI tare anAdi ananta kAla taka yahI vyavasthA rahegI / aba cha AroM ke svarUpa likhate haiN| avasarpiNI kA prathama ArA jisa kA nAma sUkhama sUkhama kahate haiN| so cAra koDAkoDI sAgaropama pramANa hai| tisa kAla meM bharatakSetra kI bhUmikA bahuta sundara ramaNIya mAdala ke tale samAna sama ( barAvara) thI, usa kAla ke manuSya bhadraka, saralasvabhAva, alparAga, dveSa, moha, kAma, krodhAdi vAle the, suMdara rUpavAn , nIroga zarIravAle the, daza jAti
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekAdaza pariccheda 361 ke kalpavRkSoM se apane khAne pIne pahanane sone Adika kA sarva vyavahAra kara lete the / eka lar3akA eka lar3akI donoM kA yugala janmate the| jaba yauvanavaMta hote the, taba donoM bahina aura bhAI, strI bharatAra kA sambaMdha kara lete the| unoM ke Age aise hI phira yugala hote rahate the, so pUrvokta sarva vyavahAra karate the| jainamata ke mApe se tIna gAU (kosa ) pramANa unakA zarIra UMcA thA, aura tIna palyopama pramANa Ayu thI, tathA do sau chappana pRSThakaraMDa ke hADa the| dharma karanA, aura jIvahiMsA, jhUTha, corI pramukha pApa bhI vizeSa nahI thaa| vRkSoM hI meM so rahate the| jugala-jor3e bhI ginatI meM thor3e the, zeSa-bAkI caupAya, pakSI, paMceMdriya sarva jAti ke jIva the, parantu vo bhadraka the, kSudraka nahIM the| zAli pramukha sarva anna tathA ikSu pramukha cIjeM sava jaMgaloM meM svayameva hI utpanna ho jAte the| parantu vo kucha manuSyoM ke khAne meM nahIM Ate the| kyoMki manuSya to kevala phala phUloM kA hI AhAra karate the / vasa kI jage vRkSoM ke patte vA chilake or3hate the / ityAdi prathama Are kA svarUpa jaMbUdvIpaprajJapti pramukha zAstroM se jAna lenaa| dUsarA ArA, tIna koDAkoDI sAgaropama pramANa thA / tisa meM do gAU (kosa ) dehamAna, do pasyopama Ayu, eka sau aThAI pRSThakaraMDa ke hADa the, zeSa vyavahAra prathama Arevat jaannaa|
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ 362 jainatattvAdarza tIsarA ArA, do koDAkoDI sAgaropama pramANa, eka kosa dehamAna, eka palyopama Ayu, causaTha pRSThakaraMDa kI pasaliyAM, zeSa vyavahAra prathama Arevat jAnanA / ina sarva AroM meM sarva vastu krama se ghaTatI ghaTatI cher3e agale Are tulya raha jAtI hai, parantu eka bAragI sarva vastu nahIM ghaTatI hai| isa tIsare Are ke cheDe eka vaMza meM sAta kulakara ___utpanna hue / kulakara usako kahate haiM ki kulakara aura una jinoM ne tisa tisa kAla ke manuSyoM ke kI nIti vAste kachuka maryAdA bAMdhI hai| ina hI sAta kulakaroM ko loka meM sapta manu kahate haiN| dUsare vaMzoM ke kulakara giniye, taba zrIRSabhadeva ko varja ke caudaha kulakara hote hai aru RSabhanAtha paMdarahavAM kulakara hotA hai| pUrvokta sAta kulakaroM ke nAma likhate hai-prathama vimalavAhana, dUsarA cakSuSmAn , tIsarA yazasvAn, cauthA abhi. caMdra, pAMcamA prazreNi, chaThA marudeva, sAtamA naami| ina sAtoM kI bhAryAoM ke nAma krama se kahate haiM-1. caMdrayazA, 2. caMdrakAMtA, 3. surUpA, 4. pratirUpA, 5, cakSuHkAMtA, 6. zrIkAMtA, 7. marudevI / ye sarva kulakara gaMgA aru siMdhu nadI ke madhya ke khaMDa meM huye haiN| ___ yaha kulakara hone kA kAraNa kahate haiN| tIsare Are ke utarate daza jAti ke kalpavRkSa, kAla ke doSa se thoDe ho
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekAdaza pariccheda 363 gaye; tava yugalaka logoM ne apane apane vRkSoM kA mamatva kara liyaa| pIche java dUsare yugaloM ke rakkhe hue vRkSoM se phala lene lage, taba mamatvavAle yugala una se kleza karane lge| tava yugalaka puruSoM ko aisA vicAra AyA ki, koI aisA hove, jo hamAre kleza kA niveDA kre| taba tina yugaliyoM meM se eka yugala ko eka vana ke zveta hAthIne dekha kara prema se apane skaMdha para car3hA liyaa| jaba vo yugala puruSa ekalA hAthI Upara car3ha ke phirane lgaa| taba aura yugaloM ne vicAra kiyA ki yaha yugala, hama se bar3A hai| kyoMki yaha hAthI Upara car3hA phiratA hai, aura hama to pagoM se calate haiM, isa vAste isa ko nyAyAdhIza banAo, arthAt jo yaha kahe, so maano| taba tinoM ne usako nyAyAdhIza banAyA / jisa kAraNa se hAthI ne yugala ko apane Upara car3hAyA hai, so kAraNa, aura inoM ke pUrvamava kI kathA Avazyaka sUtra tathA prathamAnuyoga se jAna lenii| taba tisa vimalavAhana ne sarva yugaliyoM ko kalpavRkSa bAMTa ke de diye| kitaneka yugaliye apane kalpavRkSoM se saMtoSa na karake auroM ke kalpavRkSoM se phala lene lage, taba usa vRkSa ke mAlika kleza karane lge| pIche tisa asaMtoSI yugaliyoM ko pakar3a ke vimalavAhana ke pAsa laaye| taba vimala. vAhanane unako kahA ki 'hA' tuma ne yaha kyA karA! taba se vimalavAhanane aisI daNDanIti pravAI / tisa hAkAra
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ 364 jainatatvAdarza daNDanIti se phira ve aisA kAma nahIM karate the| pIche tisa vimalavAhana kA putra cakSuSmAn huA, apane bApa ke pIche vo rAjA arthAt kulakara banA / tisa ke vakta meM bhI hAkAra hI daNDa rahA / tisa ke yazasvAn nAmA putra huA, tisakA amicandra putra huA, ina donoM ke samaya meM thor3e aparAdha ko hAkAra daNDa aura bahuta DhITha ko makAra daNDa ki yaha kAma mata karanA, ye do daNDanIti huii| tisa ke prazreNi putra huA, prazreNi kA putra marudeva huA, marudeva kA putra nAmi huA, ina tInoM kulakaroM ke samaya meM hAkAra, makAra aru dhikkAra, ye tIna daNDanIti ho gii| tisa meM thor3e aparAdhI ko hAkAra, aru madhyama aparAdhI ko makAra, tathA utkRSTa aparAdhI ko dhikkAra daNDa karate the| tisa nAmi kulakara ke marudevI nAmA bhAryA thii| yaha nAbhikulakara bahulatA meM ikSvAku bhUmi arthAt vinItA nagarI kI bhUmi meM nivAsa karatA thaa| yaha bhUmi kazmIra deza ke pare thI, kyoMki vinItA nagarI ke cAroM dizA meM cAra parvata the| tisa meM pUrva dizA meM aSTApada arthAt kailAsagiri, dakSiNa dizA meM mahAzaila, pazcima dizA meM surazaila, tathA uttara dizA meM udayAcala parvata thaa|
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekAdaza pariccheda 365 tisa nAmikulakara kI marudevI nAmaka bhAryA kI kUkha meM ApAr3a vadi cautha kI rAtri ko sarvArthazrIRSabhadeva kA siddha devaloka se cyava ke RSabhadeva kA janma jIva, garbha meM putrapane utpanna huA / marudevI ne ___ caudaha svama dekhe / indra mahArAja ne svapnaphala kahA / caitravadi aSTamI ko RSabhadevajI kA janma huaa| chappana dikkumArI aura causaTha indrane mila ke janmamahotsava karA / marudevIne caudaha svama kI Adi meM vaila kA svama dekhA thA, tathA putra ke donoM sAthaloM meM vaila kA cinha thA, isa vAste putra kA nAma RSama rakkhA / bAla avasthA meM zrIRpabhadeva ko jaba bhUkha lagatI thI, tava apane hAtha kA aMgUThA mukha meM le ke cUsa vAlyAvasthA aura lete the| usa aMgUThe meM indrane amRta saMcAra invAku kula kara diyA thaa| jaba RSabhadevajI baDe hue taba devatA unako kalpavRkSoM ke phaila lAkara dete the, ve phala khA lete the| jaba RSabhadevajI kucha nyUna eka varSa ke hue, taba indra AyA, hAtha meM ikSudaNDa lAyA / kyoMki rIte hAtha se svAmI ke samIpa na jAnA cAhiye, isa vAste ikSudaNDa laayaa| usa vakta meM zrIRSamadevajI nAmikulakara kI godI meM baiThe the| taba zrI RSabhadeva kI dRSTi ikSudaMDa Upara pdd'ii| taba iMdrane kahA ki he bhagavan ! ' ikSu aku' arthAt ikSu bhakSaNa karoge! taba RSabhadevanI ne hAtha
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ 366 jainatatvAdarza psaaraa| taba iMdra ne RSabhadevajI kA ikSvAku vaMza sthApana karA / tathA zrIRSabhadevajI ke vaMzavAloM ne kAzakAra piyA, isa vAste gotra kA nAma kAzyapa huA / zrIRSamadevajI ke jisa jisa vaya meM jo jo kAma ucita thA, so so zaka-indrane karA / yaha anAdi se jo jo zaka hote haiM, tina kA jItakalpa hai ki, prathama bhagavAn ke vayocita sarva kAma krne| isa avasara meM eka lar3akI lar3akA, bahina aura bhAI bAlyAvasthA meM tADavRkSa ke heTha khelate the, vivAha vahAM tAr3a ke phala girane se lar3akA mara gyaa| taba lar3akI ko nAbhikulakarane yaha RSabhadevajI kI bhAryA hovegI, aisA vicAra karake apane pAsa rakha lInI / tisakA nAma sunaMdA thA, aura dUsarI jo RSabhadevajI ke sAtha janmI thI, tisa kA nAma sumaMgalA thA / ina donoM ko sAtha RSabhadevajI bAlyAvasthA meM khelate hue yauvana ko prApta hue| taba indrane vivAha kA prAramma karA / Age yugala ke samaya meM vivAha vidhi nahIM thI, isa vAste isa vivAha meM puruSa ke kRtya to sarva iMdrane kare, aura striyoM kI tarpha se sarvakRtya indrAniyoMne kare / tahAM se vivAhavidhi jagat meM pracalita huii| zrIRSabhadeva ko donoM bhAryAoM ke sAtha sAMsArika viSayasukha bhogate jaba cha lAkha pUrva varSa vyatIta hue, taba sumaMgalA rAnI ke bharata
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
_
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ 368 jainatattvAdarza AbhIra, 65. vAnadeva, 66. bAnasa, 67. kaikeya, 68. siMdhu, 6.9. sauvIra, 70. gaMdhAra, 71. kASThadeva, 72. toSaka, 73. zauraka, 74. bhAradvAja, 75. zUradeva, 76. prasthAna, 77. karNaka, 78. tripuranAtha, 79. avaMtinAtha, 80. cedipati, 81. viSkama, 82. naiSadha, 83. dazArNanAtha, 81. kusumavarNa, 85. bhUpAladeva, 86. pAlaprabhu, 87. kuzala, 88. padma, 89. mahApadma. 90. vinidra, 91. vikeza, 92. vaideha, 93. kacchapati, 94. bhadradeva, 95. vajradeva, 96. sAMdabhadra, 97. setaja, 98. vatsanAtha, 99. aMgadeva, 100. narottama / isa avasara meM jIvoM ke kaSAya prabala ho jAne se pUrvokta hAkArAdi tInoM daMDa kA loga bhaya nahIM karane rAjyAbhiSeka lge| isa avasara meM saba logoM se adhika jJAnavAnAdi guNoM karake saMyukta zrIRSabhadeva ko jAna ke yugalaka loga, zrIRSabhadeva ko kahate bhaye ki, aba ke saba loga daMDa kA bhaya nahIM karate haiN| [zrIRSabhadevajI garma meM bhI mati, zruta aru avadhi, ina tIna jJAnoM karake saMyukta the / zrIRSabhadevajI ke pUrvabhavoM kA vRtAMta Avazyaka, tathA prathamAnuyoga se jAna lenA ] taba zrIRSabhadeva yugalaka puruSoM ko kahate bhaye ki, jo rAjA hotA hai, so daNDa karatA hai, aura rAjA jo hotA hai, so maMtrI koTavAlAdi senA saMyukta hotA hai, aru kRtAbhiSeka hotA hai, phira usakI AjJA anatikramaNIya hotI hai / aisA vacana
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekAdaza pariccheda 363 suna kara ve mithunaka bole ki, aisA rAjA hamArA bhI ho nAve / taba RSabhadevajI bole jo tumArI manazA aisI hai, to nAbhikulakara se yAcanA karo / pIche tinoM ne nAbhikulakara se vinati karI / taba nAbhikulakarane kahA, jAo RSabhadevajI tumArA rAjA huaa| taba ve mithunaka RSabhadeva kA rAjyAbhiSeka karane vAste paminI sarovara meM gye| isa avasara meM indra kA Asana kaMpamAna huaa| taba avadhijJAna se rAjyAbhiSeka kA avasara jAna ke yahAM Akara zrIRSabhadeva kA rAjyAbhiSeka karA / mukuTAdi sarva alaMkAra jo kucha rAjA ke yogya the, so phiraaye| isa avasara meM mithunaka loka padmasarovara se nalinI kamaloM meM pAnI lAye / unoM ne Akara jaba zrIRSabha. devajI ko alaMkRta dekhA, taba saba ne caraNoM Upara jala gera diyA / taba indra ne mana meM ciMtA karI ki ye baDe vinIta puruSa haiN| aimA jAna kara vaizramaNa ko AjJA dInI ki ina vinItoM ke rahane vAste vinItA nAmA nagarI vsaao| taba vinItA nagarI vaizramaNane vasAI / isa kA svarUpa zatrujayamAhAsya se jAna lenaa| atha saMgraha ke vAste hAthI, ghoDe, gau pramukha zrIRSabhadeva ke rAjya meM vanoM se pakar3e gye| taba zrIRSamacAra vaMza deva ne cAra prakAra kA saMgraha karA-1. ugrA, 2. bhogA, 3. rAjanyA, 1. kSatriyA / una meM jina ko koTavAla kI padavI dInI, so daNDa ke karane se
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ .30 jainatattvAdarza upavaMza kahalAyA, tathA jinako zrIRSabhadevane guru arthAt UMce baDe karake mAnA tinoM kA bhogavaMza kahalAyA, tathA jo zrIRSabhadevajI ke mitra the, unoM kA rAjanyavaMza nAma rakkhA gayA, tathA zeSa jo rahe tinakA kSatriyavaMza humA / atha AhAra kI vidhi kahate haiN| jaba kalpavRkSoM ke phaloM kA abhAva huA, taba pakkAhAra kA khAnA bhojana pakAne kisa tareM se. humA ! so likhate haiN| kAla Adi karmakI ke prabhAva se kalpavRkSa phala dene se raha gaye, zikSA taba loka aura vRkSoM ke kaMda, mUla, patra, phUla, phala khAne lage, kaI eka ikSu kA rasa pIne lage, tathA satarA jAta kA kaccA anna khAne lge| parantu kitaneka dinoM pIche kaccA anna unako pAcana na hone se RSabhadevajIne unako kahA ki tuma hAthoM se masala ke tUtar3A dUra karake khaao| phira kitaneka dinoM pIche baise bhI pAcana na hone lagA, to phira dUsarI tareM kaccA anna khAne kI vidhi btaaii| aise bahuta tare se kaccA anna khAne kI vidhi batAI, to bhI kAladoSa se anna pAcana na hone lgaa| isa avasara meM jaMgaloM meM bAMsAdi ke ghisane se agni utpanna huaa| prazna-tuma kahate ho ki RSabhadevajI ko jAtismaraNa aura avadhi jJAna thA, to phira RSabhadevajIne prathama se hI agni banAnA, usa agni.se. anna rAMdha ke khAnA kyoM na batalAyA!
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekAdaza pariccheda 371 uttara-he bhavya ! ekAMta snigya kAla meM aura ekAMta rUkSakAla meM agni kisI vastu se bhI utpanna nahIM ho sktii| kadAcit koI devatA videhakSetra se agni ko le bhI Ave, to bhI yahAM tatkAla bujha jAtI thii| isa vAste agni se pakA ke khAne kA upadeza nahIM diyaa| pIche tisa agni ko tRNAdi kA dAha karate dekha ke apUrva ratna jAna ke pakar3ane lge| jaba hAtha jale, taba Dara khA kara daur3a ke zrIRSabhadevajI se sarva vRttAMta kahA / taba zrIRSabhadevane agni le Ane kI vidhi btaaii| tisa vidhi se agni ghara meM le aaye| taba hastI Upara baiThe huye RSabhadevane hAthI ke zira Upara hI miTTI kA eka kuMDA sA banAkara unoM ke pAsa agni meM pakA kara, usa meM anna rAMdha kara khAnA btaayaa| pIche jisa ke hAtha se vo kUDA pakar3AyA vo kuMmAra nAma se prasiddha huaa| isI vAste kuMmAra ko prajApati-paryApati kahate hai| phira to zanaiH zanaiH sarva tare kA AhAra pakA ke khAne kI vidhi pravRta ho gaI / sarva vidhi zrIRSamadevajIne hI batAI hai| / atha zilpa dvAra kahate haiN| zrIRSabhadevajI ke upadeza se pAMca mUla zilpa arthAt kArIgara bane, tina kA nAma likhate haiM-1. kuMbhakAra, 2. lohAkAra, 3. citrakAra, 4. vana bunanevAle, 5. nApita arthAt nAI / pratyeka zilpa
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ 372 jainatattvAdarza ke avAMtara bheda vIsa vIsa haiM, isa vAste sarva mila kara eka sau zilpa utpanna hue| aba karmadvAra likhate haiN| karmadvAra meM khetI karanI, vANijya karanA, dhana kA mamatva karanA, ityAdi karma btaaye| prathama maTTI ke saMcayoM meM bhara ke, aharana, hathor3I pramukha banAye, pIche una se sarva vastu kAma lAyaka banAI gii| ___ tathA bharatAdi prajAlogoM ko bahattara kalA sikhalAI, tathA striyoM ko causaTha kalA sikhalAI / ina saba ke nAma mAtra aise haiN| 1. likhane kI kalA, 2. par3hane kI kalA, 3. gaNitakalA, 4. gItakalA, 5. nRtyakalA, 6. tAla bajAnA, puruSa kI 72 7. paTaha bajAnA, 8. mRdaMga bajAnA, 9. vINA __ kalAeM bajAnA, 10. vaMzaparIkSA, 11. bherIparIkSA, 12. gajaparIkSA, 13. turaMgazikSA, 14. dhAtudi, 15. dRSTivAda, 16. mantravAda, 17, balIpalitavinAzana, 18. ratnaparIkSA, 19. nArIparIkSA, 20. naraparIkSA, 21. chaMdabaMdhana, 22. tarkajaspana, 23. nItivivAra, 24. tattvavicAra, 25. kavizakti, 26. jyotiSazAstra kA jJAna, 27. vaidyaka, 28. SaDbhASA, 29. yogAbhyAsa, 30. rasAyanavidhi, 31. aMjanavidhi, 32. aThAraha prakAra kI lipi, 33. svapnalakSaNa, 34. indrajAladarzana, 35. khetI karanI, 36. vANijya karanA, 37. rAjA kI sevA, 38. zakuna vicAra, 39, vAyustaMbhana,
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekAdaza pariccheda 373 40. agnistaMbhana, 41. meghavRSTi, 42. vilepanavidhi, 43. mardanavidhi, 44. Urdhvagamana, 45. ghaTabandhana, 46. ghaTamramaNa, 47. patracchedana, 48. marmabhedana, 49. phalAkarSaNa, 50. jalAkarSaNa, 51. lokAcAra, 52. lokaraMjana, 53. aphalavRkSoM ko saphala karanA, 54. khaDgavandhana, 55. churIbandhana, 56. mudrAvidhi, 57. lohajJAna, 58. dAMta samArane, 59. kAlalakSaNa, 60. citrakaraNa, 61. vAhuyuddha, 62. muSTiyuddha, 63. daNDayuddha, 64. dRSTiyuddha, 65. khaGgayuddha, 66. vAgayuddha, 67. gAruDavidyA, 68. sarpadamana, 69. bhUtamardana, 70. yoga-so dravyAnuyoga, akSarAnuyoga, vyAkaraNa, auSadhAnuyoga, 71. varSajJAna, 72. nAmamAlA / aba siyoM ko cosaTha kalA sikhalAI, tisakA nAma kahate haiM-1. nRtyakalA, 2. aucityakalA, strI ko 64 3. citrakalA, 4. vAditra, 5. maMtra, 6. taMtra, kalAeM 7. jJAna, 8. vijJAna, 9. dambha, 10, jalastaMma, 11. gItagAna, 12. tAlamAna, 13, meghavRSTi, 14. phalavRSTi, 15. ArAmAropaNa, 16. AkAragopana, 17. dharmavicAra, 18. zakunavicAra, 19. kriyAkalpana, 20. saMskRtajalpana, 21. prasAdanIti, 22. dharmanIti, 23. varNikAvRddhi, 24. svarNasiddhi, 25. tailasurabhIkaraNa, 26. lIlAsaMcaraNa, 27. gajaturaMgaparIkSA, 28. strI puruSa ke lakSaNa, 29. kAmakriyA, 30. aSTAdaza lipi pariccheda, 31. tatkAlabuddhi, 32. vastuzuddhi, 33. vaidyakakriyA, 34. suvarNa ratnameda, 35. ghaTa.
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ 374 jainavatvAdarza prama, 36. sAraparizrama, 37. aMjanayoga, 38. cUrNayoga, 39. hastalAghava, 40. pacanapATava, 41. bhojyavidhi, 42. vANijyavidhi, 43. kAvyazakti, 44. vyAkaraNa, 15. zAlilaNDana, 16. sukhamaMDana, 47. kathAkathana, 48. kulunaguMthana, 49. varaveSa, 50. sakala bhASAvizeSa. 51. abhidhAnaparijJAna, 52. bhAbharaNa pahananA, 53. mRtyopacAra, 54. guvAcAra, 55, zAvyakaraNa, 56. paranirAkaraNa, 57. dhAnyaraMdhana, 58. kezabaMdhana, 59. vINAdi nAda, 60. vitaMDAvAda, 61. aMtavicAra, 32. lokanyavahAra, 63. aMtyAkSarikA, 64. praznaprahelikA / ___aba kI sarva sAMsArika kala pUrvokta kalAoM kA prakarabhUta hai, isa vAste sarva kalA ina hI ke antarbhUta hai| jaise prathama lipi kalA ke aThAraha bheda dakSiNa hAtha se brAhmI putrI ko sikhAI, tisake nAna kahate haiN| 1. haMsalipi, 2. bhUtalipi, 3. yakSalipi, 4. rAkSasa lipi, 5. yAvanI lipi, 6, turatI lipi, 18 prakAra kI 7. kIrIlipi, 8. drAvIDIlipi, 9. saMghavIlipi lipi, 10. mAlavIlipi, 11. naDIlipi, 12. nAgarIlipi, 13. lATIlipi, 14. pArasIlipi, 15, animittI lipi, 16. cANakIlipi, 17. mUla. devI, 18. uDDIlipi / yaha aThAraha prakAra kI nAmIlipi, dezavideza ke bheda se aneka tare kI ho gaI, jaise ki-1. lATI, 2. caur3I, 3. DAhalI, 1. kAnaDI, 5. gaurI, 6. soraThI,
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekAdaza pariccheda 375 7. marahaThI, 8. koMkaNI, 9. khurAsAnI, 10. mAgadhI, 11. siMhalI, 12. hADI, 13. kIrI, 11. hammIrI, 15. paratIrI, 16. masI, 17. mAlavI, 18. mahAyodhI / tathA sundarI putrI ko vAma hAtha se aMkavidyA sikhAI / jo jagat meM pracalita kalA hai, jinoM se aneka kArya siddha hote haiM, ve sarva zrIRSabhadevane pravarttAI haiN| tisa meM kitanIka kAla kaI vAra lupta ho jAtI haiM, phira sAmagrI pAkara pragaTa bhI ho jAtI hai, paraMtu navIna vidyA vA kalA koI nahIM utpanna hotI hai / jo kalAvyavahAra zrIRSabhadevajIne calAyA hai, vo sarva Avazyaka sUtra meM dekha lenaa| brAhmI jo bharata ke sAtha janmI thI, tisakA vivAha bAhubalI ke sAtha kara diyA / aura bAhuvalI ke sAtha jo sundarI putrI janmI thI, tisakA vivAha bharata ke sAtha kara diyaa| taba se mAtA pitA kI dInI kanyA kA vyavahAra pracalita huaa| zrIRSabhadevajI ne yugala arthAt eka udara ke utpanna hue bahina bhAI kA vivAha dUra kiyA / zrIRSabhadevajI ko dekha ke loka bhI isI tareM vivAha karane lge| zrIRSabhadevajI ne bahuta kAla tAI rAjya karA / prajA ke vAste sarva tareM ke sukha utpanna hue| isa hetu se zrIRSabhadevajI ko jainI loka jagat kA kartA mAnate haiN| dUsare matavAle jo Izvara kI karI sRSTi kahate haiM, ve bhI Izvara, AdIzvara, jagadIdhara, yogIzvara, jagat * yahA para vivAha gabda kA prayoga sagapaNa yAne vAgdAna artha meM hai| isakA artha lagna na samajhanA /
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ 376 jainaMtavAdarza kA kartA brahmA Adi, viSNuM Adi, yogI Adi, bhagavAn Adi, ahaMta Adi tIrthakara, prathama buddha, sarva bar3A ityAdi jo nAma aura mahimA gAte haiM, ve sarva zrIRSamadevajI ke hI guNAnuvAda haiM, aura koI sRSTi kA karcA nahIM hai| mUrkha aura ajJAniyoM ne svakapolakalpita zAstroM meM Izvara viSaya meM manamAnI kalpanA kara lInI hai / usa kalpanA ko bahuta jIva Aja tAI saccI mAnate cale Aye haiN| kyoMki sarva mata jaina ke vinA brAhmaNoM ne hI prAyaH calAye haiM, isa vAste brAhmaNa hI matoM ke vizvakarmA haiN| aru laukika zAstroM meM jo kucha hai, so brAhmaNoM hI ke vAste hai| brAhmaNa bhI laukika zAstroM ne tAra diye, kyoMki zAstra banAnevAloM ke saMtAnAdi khUba khAte, pite aura Ananda karate haiM / ina brAhmaNoM kI tathA vedoM kI utpatti jaise Avazyaka Adika zAstroM meM likhI hai, taise bhavya jIvoM ke jAnane vAste yahAM maiM bhI likhuugaa| nidAna sarva jagat kA vyavahAra calA kara, bharata putra ko vinItAnagarI kA rAjya diyA, aru bAhubalI putra ko takSazilA kA rAjya diyA, zeSa putroM ko aura 2 dezoM kA rAjya diyA / una hI putroM ke nAma se bahuta dezoM kA nAma bhI taisA hI par3a gayA, jaise aMgadeza, baMgadeza, magadhadeza, ityAdi dezoM kA nAma bhI putroM ke nAma se par3a gyaa|
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ puruSa . ekAdaza pariccheda 377 pIche zrIRSabhadeva ne svayameva dIkSA lInI, unake sAtha kaccha, mahAkaccha, sAmaMtAdika cAra haz2Ara dIkSA aura chadmastha puruSoM ne dIkSA lInI / zrIRSabhadevajI ko ___ kAla eka varSa taka bhikSA na milI, taba cAra haz2Ara puruSa to bhUkhe marate jaTAdhArI kaMda, mUla, phala, phUla, patrAdi AhArI ho karake gaMgA ke donoM kinAroM para tApasa bana ke rahane lage, aru zrIRSabhadevajI kA dhyAna, japa Adi bahmAdi zabdoM se karane lge| taba eka varSa pIche vaizAkha zudI tija ko hastinApura meM Aye, tahAM zrIRSabhadeva ke par3apote zreyAMsakumAra ne jAtismaraNa jJAna ke bala se zrIRSabhadeva ko bhikSA vAste phirate dekha ke ikSurasa se pAraNA kraayaa| kyoMki usa samaya meM logoM ne koI bhikSAcara dekhA nahIM thA, aru na vo mikSA bhI denA jAnate the| tisa kAraNa se zrIRSabhadevajI ko hAthI, ghoDe, AbhUSaNa, kanyAdi to bahuta bheTa kare, parantu ve to usa samaya meM tyAgI the, isa vAste lIne nhiiN| taba logoM ne zreyAMsakumAra ko pUchA ki tumane zrIRSabhadevajI ko bhikSArthI kaise jAnA ! taba zreyAMsakumAra ne apane aura zrIRSabhadevajI ke ATha bhavoM kA sambaMdha kahA / so sarva adhikAra Avazyaka zAstra meM likhA hai| tava pIche sarva loka bhikSA dene kI rIti jAna gye| zrIRSabhadevajI eka hajAra varSa taka dezoM meM chadmasthapane
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ 378 jainatattvAdarza vicarate rhe| tisa avasthA meM kaccha aru mahAkaccha ke beTe nami aura vinamine Akara prabhu kI bahuta sevA-bhakti karI / taba dharaNeMdrane prajJaptyAdi aDatAlIsa hajAra vidyA( 48000) unako dekara vaitAbyagiri kI dakSiNa aru uttara, ina donoM zreNikA rAjya diyA, ve sarva vidyAdhara khlaaye| ina hI vidyAdharoM kI saMtAnoM meM rAvaNa, kuMbhakarNAdi tathA vAlI, sugrIvAdi aura pavana, hanumAnAdi sarva vidyAdhara hue haiN| ekadA chamastha avasthA meM zrIRSabhadevajI vihAra karate hue bAhubalI kI takSazilA nagarI meM gye| vahAM bAhira bAga meM kAyotsarga karake khaDe rhe| yaha khabara jaba bAhubalI ko pahuMcI taba bAhubalI ne mana meM vicAra karA ki kala ko. bar3e ADambara se pitA ko vaMdanA karane ko jAUMgA / prabhAta huye jaba ADambara se gayA, taba zrIRSamadevajI to tahAM se aura kahIM cale gaye / taba bAhubalI bahu udAsa huA / taba zrIRSabhadevajI ke caraNoM kI jagA para dharmacakra tIrtha sthApana karAyA, vo dharmacakra tIrtha, vikrama rAjA taka to rahA, pIche jaba pazcima deza meM nave matamatAMtara khar3e hue, taba se vo tIrtha naSTa ho gyaa| taba pIche zrIRSabhadevajI bAlhIka, jonaka, aDamba, illAka, suvarNa bhUmi, pallavakAdi dezoM meM vicarane lge| tahAM jinoM ne zrIRSabhadevajI kA darzana karA vo saba bhadraka svabhAvavAle ho gaye / aru zeSa jo rahe, vo saba
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ 379 ekAdaza pariccheda gleccha, nirdayI anArya ho gye| aneka kalpanA ke mata mAnane lage, unakA vyavahAra aura tare kA bana gyaa| java zrIRSabhadeva ko eka hajAra varSa vyatIta hue taha vihAra karake vinItA nagarI ke purimatATa kevalajJAnaprApti nAmA bAga meM Aye, taba bar3a vRkSa ke heTha aura samavasaraNa phAguna vadi ekAdazI ke dina, tIna dina ke upavAsI the, tahAM pahile prahara meM kevalajJAna arthAt bhUta, bhaviSyat, vartamAna meM sarva padArthoM ke jAnane, dekhanevAlA AtmasvarUpa kaivalajJAna pragaTa huA / taba causaTha indra Ae, devatAoM ne samavasaraNa banAyA, tIna gaTa bArA daravAje, ityAdi samavasaraNa kI racanA krii| eka eka dizA meM tIna tIna daravAje banAye, madhyabhAga meM maNipIThikA arthAt cautarA banAyA, tisake madhyabhAga meM azokavRkSa racA, tisake heTha daravAjoM ke sanmukha cAroM dizAoM meM cAra siMhAsana race / tisameM pUrva ke siMhAsana Upara zrIRSabhadeva ahaMta virAjamAna hue, aru zeSa tInoM siMhAsanoM Upara zrIRSabhadeva sarIkhe tIna viMba sthApana kare / taba jisa daravAje se koI Ave, vo tisa pAse hI , zrIRSabhadevajI ko dekhate the| isI vAste jagat meM cAra mukhavAlA zrIbhagavAn RSabhadevanI brahmA ke nAma se prasiddha huA / dhanaMjaya koza meM zrIRSabhadevajI kA nAma brahmA likhA hai|
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 jainatattvAdarza jaba zrIRSabhadevajI ko kevalajJAna utpanna huA, taba bharata rAjA zrIRSabhadevajI ko kevalI suna kara sakala parivAra saMyukta samavasaraNa meM vandanA karane ko aru upadekheM sunane ko aayaa| vahAM zrIRSabhadevajI kA upadeza suna kara bharata rAjA ke pAMca sau putra aru sAta sau pote tathA brAhmI RSabhadevajI kI beTI aura bhI aneka striyoM ne dIkSA lInI / marudevIjI to bhagavAn ke chatrAdi dekha ke tathA vANI suna ke kevalI ho kara mokSa ho gii| tathA bharata ke bar3e putra kA nAma RSabhasena-puMDarIka thA, vo soreTha deza meM zatrujaya tIrtha Upara deha tyAga kara, mokSa gayA, isa vAste zatrujaya kA nAma puMDarIkagiri rakkhA gayA / * bharata ke pAMca sau putroM ne jo dIkSA lInI thI, tina meM eka kA nAma marIci thA, usa marIci ne marIci aura jaina dIkSA kA pAlanA kaThina jAna kara apanI sAMkhyamata kI AjIvikA ke calAne vAste navIna manaHutpatti karipata upAya khar3A kiyA, kyoMki usane gRhavAsa karane meM to bar3I hInatA jaanii| tavaM eka kuliMga banAnA caahaa| so isa rIti se banAyA1. ki sAdhu to manadaNDa, vacanadaNDa aru kAyadaNDoM, ina tInoM daNDoM se rahita haiM, aura maiM to ina tInoM daNDoM karake saMyukta hUM, isa vAste mujha ko tridaNDa rakhanA cAhiye / 2. sAdhu to dravya aru bhAva kara ke muNDita hai, so loca
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekAdaza pariccheda 381 karatA hai, aru maiM to dravya muMDita hUM, isa vAste mujhe ustare pAchane se mastaka muMDavAnA cAhiye, zikhA bhI rakhanI caahiye| 3. sAdhu to pAMca mahAvrata pAlate haiM, aru mere to sadA sthUla jIva kI hiMsA kA tyAga rhe| 4. sAdhu to akicana hai, arthAt parigraha rahita hai, aru mujha ko eka pavitrakAdi rakhanI cAhiye / 5. sAdhu to zIla se sugandhita hai, aru maiM aisA nahIM hUM, isa vAste mujhe candanAdi sugandhI lenI ThIka hai| 6. sAdhu to moharahita hai, aru maiM to moha saMyukta hUM, isa vAste mujhe mohAcchAdita ko chatrI rakhanI cAhiye / 7. sAdhu jUte rahita hai, mujha ko pagoM meM kucha upAnaha( jUtI) pramukha cAhiye / 8. sAdhu to nirmala hai, isa vAste usake zuklAMbara vana haiM, aru maiM to krodha, mAna, mAyA, aru lobha, ina cAroM kaSAyoM karake mailA hUM, isa vAste mujhe kaSAya vastra arthAt geru ke raMge (bhagaveM) vastra rakhane caahiye| 9. sAdhu to sacitta jala ke tyAgI hai, isa vAste mai chAna ke sacita pAnI pIUMgA, snAna bhI karUMgA / isa tare sthUlamRSAvAdAdi se bhI nivRtta huA / isa prakAra ke marIci ne svamati se apanI AjIvikA ke vAste liMga banAyA, yahI liMga paribrAjakoM kA utpanna huaa| ___ marIci bhagavAna ke sAtha hI vicaratA rahA / taba sAdhuoM " e se visadRza liMga dekha ke loga pUchate bhae / taba marIci sat
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ . 282 jainatavAdarza mAdhu kA yathArtha dharma kahatA thA, aru apanA pAkhaNDaveSa pUrvokta rIti se pragaTa kaha detA thaa| jo puruSa isake pAsa dharma suna kara dIkSA lenI cAhatA thA, tisako bhagavAn ke sAdhuoM ko de detA thaa| eka samaya marIci mAMdA ( rogagrasta ) huaa| taba vicAra kiyA ki maiM to asaMyatI hUM, isa vAste sAdhu merI vaiyAvRttya nahIM karate haiM, aru mujhe karAnI bhI yukta nahIM hai, taba to koI celA bhI mujhe vaiyAvRtya vAste karanA cAhiye / tisa kAla meM zrIRSabhadevajI nirvANa ho gaye the| pIche eka kapila nAmaka rAjA kA putra thA, so marIci ke pAsa dharma sunane ko AyA / taba marIcine usako yathArtha sAdhu kA liMga AcAra khaa| taba kapilane kahA ki terA liMga vilakSaNa kyoMkara hai ? taba marIcine kahA ki maiM sAdhupanA pAlane ko samartha nahIM hUM, isa vAste maiMne yaha liMga nirvAha ke vAste svakapolakalpita banAyA hai| taba kapilane kahA ki mujhe zrIRSabhadeva ke sAdhuoM kA dharma rucatA nahIM hai, Apa kaho ki Apa ke pAsa bhI kucha dharma hai, yA nahIM ! taba marIcine nAnA, yaha bhArIkarmI jIva hai, merA hI ziSya hone yogya hai| isa loma se marIcine kaha diyA ki, vahAM bhI dharma hai, aru mere pAsa bhI kachuka dharma hai| yaha suna kara kapila marIci kA ziSya ho gyaa| yaha kapila muni kI utpatti hai| usa vakta marIci ke pAsa tathA kapila ke pAsa koI bhI
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekAdaza pariccheda 283 pustaka nahIM thA, kevala jo kucha AgAra marIcine kapila ko batA diyA, soI AcAra kapila karatA rhaa| marIcine utsUtrabhASaNa karane se eka koTAkoTI sAgaropama laga saMsAra meM janma maraNa kI vRddhi krii| marIci to kAla kara gayA aru pIche se kapila granthArtha jJAnazUnya marIci kI vatAI huI rIti para calatA rhaa| usa kapila kA AsurI nAmA ziSya huA / kapilane AsurI ko bhI AcAra mAtra hI mArga btlaayaa| kapilane aura bhI bahuta ziSya banAye, unake prema meM tatsara huaa| mara ke brahma nAmaka pAMcame devaloka meM devatA huaa| tava utpatti ke anantara avadhijJAna se dekhA ki, maine kyA dAnAdi anuSThAna karA hai ! jisa se mai devatA huA huuN| taba avadhijJAna se granthajJAna zUnya apane AsurI nAmA ziSya ko dekhaa| taba vicAra karA ki merA ziSya kucha nahIM jAnatA; isako kucha tattva upadeza kruuN| aisA vicAra kara kapila devatA AkAza meM paJcavarNa ke maNDala meM raha kara tattvajJAna kA upadeza karatA bhayA ki, anyakta se vyakta pragaTa hotA hai| tisa avasara meM SaSTitaMtra zAstra AsurIne banAyA / tisa meM aisA kathana karA ki prakRti se mahat hotA hai, aru mahat se ahaMkAra hotA hai, ahaMkAra se SoDaza gaNa hotA hai| tisa SoDazagaNa meM se paJcatanmAtroM se pAMca bhUta ityAdi svarUpa
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatattvAdarza pUrva isI *prantha meM sAMkhyamata viSe likha Aye haiM, vahAM se jAna lenaa| pIche inakI saMpradAya meM nAmI saMkha nAmA bhAcArya huaa| taba se mata kA nAma sAMkhyamata prasiddha huA / vAstava meM sarva parivrAjaka saMnyAsiyoM ke liMga AcA. rAdi dharma kA mUla marIci huA / isa sAMkhyamata kA tattva aba bhI bhagavadgItA tathA bhAgavatAdi granthoM meM tathA sAMkhyamata ke zAstroM meM pracalita hai| eka jainamata ke binA sarva matoM kI jar3a, isa se samajhanI cAhiye / jaba zrIRSabhadevajI ko kevalajJAna utpanna huA thA, usI dina bharata rAjA kI AyudhazAlA meM cakraratna utpanna huaa| taba bharatane bharatakSetra ke cha khaNDoM meM rAja banAyA, apanI AjJA manAI, isI vAste isakA nAma bharatakhaNDa prasiddha huaa| jaba bharatane apane choTe bhAiyoM ko AjJA manAne vAste __ dUta bhejA, taba tinoM ne vicAra karA ki brAhmaNoM kI utpatti rAja to hama ko hamArA pitA de gayA hai, to phira hama bharata kI AjJA kyoMkara mAne ! calo pitA se kheN| jekara apane pitA zrIRSabhadevanI kaheMge ki, tuma bharata kI AjJA mAno, taba to hama AjJA mAna leveMge, jekara hamAre pitA kaheMge ki lar3oM, to hama * caturtha pariccheda pR0 274-290
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekAdaza pariccheda lar3eMge / aisA vicAra karake kailAsa parvata ke Upara zrIRSabhadevajI ke pAsa gye| taba zrIRSamadevajIne unake mana kA abhiprAya jAna kara unako upadeza kraa| jo upadeza karA thA, so zrIsUtrakRtAMga sUtra ke dUsare vaitAlIya adhyayana meM likhA hai| taba to upadeza suna kara aThAnave putrone dIkSA le lInI, sarva jhagar3e chor3a diye| isa vArtA meM bharata kI apakIrti huI / taba bharata cakravartI pAMca sau gAr3e pakAna ke lekara samavasaraNa meM AyA aura kahane lagA ki, maiM apane bhAiyoM ko bhojana karAUMgA aura apanA aparAdha kSamA karAUMgA / taba zrIRSabhadevajIne kahA ki aisA AhAra sAdhuoM ko lenA yogya nahIM / taba bharata mana meM bar3A udAsa huaa| bharatane kahA ki, aba maiM yaha AhAra kisako dUM! taba zakra-indrane kahA ki, jo tere se guNoM meM adhika ho, tinako yaha bhojana do| taba bharatane mana meM vicAra karA ki mere se guNAdhika to zrAvaka hai / taba bharatane bahuta guNavAn zrAvakoM ko vo bhojana jimAyA aura una zrAvakoM ko bharatajIne kaha diyA ki tuma sarva mila kara pratidina arthAt roja kI roja merA hI bhojana karA kro| khetI, vANijyAdi kucha kAma mata karA karo, kevala svAdhyAya karane meM tatpara raho, bhojana karake mere mahaloM ke daravAje Age baiTha ke tumane aise kahanA ki " jito bhavAn vardhate bhayaM tasmAnmAhana mAhaneti" | taba ve
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ 386 jainatasvAdarza zrAvaka aise hI karate bhaye / aru bharata rAjA to bhogavilAsoM meM magna rahatA thA, parantu jaba tinakA zabda sunatA thA, taba mana meM vicAratA thA ki, kisane mujhe jItA hai ! taba vicAra karA ki krodha, mAna, mAyA aru lobha, ina cAra kaSAyoM ne mujhe jItA hai, tinoM se hI bhaya kI vRddhi hotI hai / aisA vicAra karane se bharata ko bar3A bhArI vairAgya utpanna hotA thaa| isa avasara meM rasoI jImanevAle zrAvaka bahuta ho gye| jaba rasoIdAra rasoI karane meM samartha na rahA, taba bharata mahArAja ko nivedana karA ki, maiM nahIM jAna sakatA ki ina meM zrAvaka kauna hai, aura kauna nahIM hai ! taba bharata. ne kahA ki tuma pUcha ke unako bhojana diyA karo / taba rasoI karanevAle unako pUchane lage ki tuma kauna ho ! ve kahane lage, hama zrAvaka haiN| phira tinoM ko pUchA ki zrAvakoM ke kitane vrata haiM ! taba tinoMne kahA hamAre pAMca aNuvrata haiM, aru sAta zikSAvata haiN| isa tare se jaba jAnA ki yaha zrAvaka ThIka haiM, taba unako bharata mahArAja ke pAsa lAye / bharatane unake zarIra meM kAkaNI ratna se tIna tIna rekhA kA cinha kara diyA, aru chaThe mahIne anuyoga parIkSA karate rahe / ve sarva zrAvaka brAhmaNa ke nAma se prasiddha huye| kyoMki jaba bharata mahArAja ke daravAje Age ve 'mAhana' 'mAhana' zabda vAra vAra,uccAraNa karate the, tava loka unako 'mAhana'
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekAdaza pariccheda kahane laga gaye / jainamata ke zAstroM meM prAkRta bhASA meM aba bhI brAhmaNoM ko 'mAhana' karake likhA hai / aru jo saMskRta brAhmaNa zabda hai, vo prAkRta vyAkaraNa meM baMbhaNa aura mAhaNa ke svarUpa se siddha hotA hai| zrI anuyogadvAra sUtra meM brAhmaNoM kA nAma "vuDasAvayA" arthAt bar3e zrAvaka aisA likhA hai / yaha sarva brAhmaNoM kI utpatti hai, aru so brAhmaNa apane beToM ko sAdhuoM ko dete the| jinoMne pravrajyA na lInI ve zrAvaka vratadhArI hue / yaha rIti to bharata ke rAjya meM rhii| pIche bharata kA veTA Adityayaza huA, arthAt sUryayaza jisa ke saMtAnavAle bharata kSetra meM sUryavaMzI kahe jAte hai / aru bAhubalI kA bar3A putra candrayaza thA, tisake saMtAnavAle candravaMzI kahe jAte haiN| zrI RSabhadevajI ke kuru nAmA putra ke saMtAna sava kuruvaMzI kahe jAte haiM, jina meM kaurava, pAMDava huye hai| ____ jaba bharata kA bar3A putra sUryayaza siMhAsana para baiThA, taba tisake pAsa kAkaNI rala nahIM thA, kyoMki kAkaNI rala cakravartI ke sivAya aura kisI ke pAsa nahIM hotA hai| isa vAste sUryayaza rAjAne brAhmaNa zrAvakoM ke gale meM suvarNamaya yajJopavIta [ janeU itibhASA ] karavA diye, tathA bhojana pramukha sarva marata mahArAja kI tareM detA rhaa| jaba sUryayaza kA veTA mahAyaza gaddI para baiThA, taba tisa ne rUpe ke yajJopavIta banavA diye / Age tinoM kI saMtAnoMne paMcaraMge rezamI-paTTasUtra.
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ pacchada ho gye| loka pUchane jainatattvAdarza maya yajJopavIta banAye, Age sAde sUta ke banAye gye| yaha yajJopavIta kI utpatti hai| bharata ke ATha pATa taka to brAhmaNoM kI bhakti bharata kI tareM karate rahe / pIche prajA bhI brAhmaNoM ko bhojana karAne lagI, taba sarva jage brAhmaNa pUjanIka samajhe gaye / AThame tIrthakara zrIcandraprabha svAmI ke vakta taka sarva brAhmaNa vratadhArI, jainadharmI zrAvaka rahe / aru zrIcandraprama bhagavAn ke pIche kitanAka kAla vyatIta bhaye isa bharata khaNDa meM jainamata arthAt caturvidha saMgha aura sarva zAstra viccheda ho gye| taba tina brAhmaNAbhAsoM ko loka pUchane lage ki dharma kA svarUpa hama ko btlaao| taba tinoMne jo mana meM mAnA, aura apanA jisa meM lAbha dekhA, so dharma btlaayaa| aneka tareM ke graMtha banAye gye| jaba navame zrIsuvidhinAtha-puSpadaMta arihaMta hue, tinoM. ne jaba phira jaina dharma pragaTa karA, taba kitaneka brAhmaNAbhAsoMne na mAnA, svakapolakalpita mata hI kA kadAgraha rakkhA, sAdhuoM ke dveSI bana gaye, cAroM vedoM kA nAma bhI badala diyA, aru una vedoM meM matalaba bhI aura kA aura likha diyaa| aba cAroM vedoM kI utpatti likhate haiM / jaba bharata rAjA ne brAhmaNoM ko pUjA, taba dUsare loka bhI vedo kI utpatti brAhmaNoM ko bahuta tare kA dAna dene laga gye| taba bharata cakravatIne zrIRSabhadevajI ke hama ko batA
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ / ekAdaza pariccheda 389 upadezAnusAra tina brAhmaNoM ke svAdhyAya karane vAste zrIAdIzvara-RSabhadevajI kI stuti aura zrAvaka ke dharma kA svarUpagarmita, aise cAra Aryaveda race / tina ke yaha nAma rakkhe-1. saMsAradarzana veda, 2. saMsthApanaparAmarzana veda, 3. tattvAvabodha veda, 4. vidyAprabodha veda / ina cAroM meM sarvanaya, vastu ke kathana saMyukta tina brAhmaNoM ko pddh'aaye| taba ve brAhmaNa aru pUrvokta cAra veda AThame tIrthakara taka yathArtha cale aaye| parantu jaba AThame tIrthakara kA tIrtha viccheda huA, taba tina brAhmaNAbhAsoMne dhana ke lobha se tina vedoM meM jIvahiMsA Adi kI prarUpaNA karake ulaTapulaTa kara DAle / jainadharma kA nAma bhI vedoM meM se nikAla diyA, balki anyokti karake "daitya dasyu vedavAhya " ityAdi nAmoM se sAdhuoM kI niMdA garbhita 1. Rg, 2. yaju, 3. sAma, 4. atharva, ye cAra nAma kalpana kara diye| tina brAhmaNoM meM se jinoM ne tIrthaMkaroM kA upadeza mAnA, unoMne pUrva vedoM ke maMtra na tyaage| so Aja taka dakSiNa karNATaka deza meM jaina brAhmaNoM ke kaMTha haiN| aisA sunA aura dekhA bhI hai| tathA una prAcIna vedoM ke kitaneka maMtra mere pAsa bhI haiM / yata ukta Agame sirimaraha cakkavaTTI, AriyaveyANavissu upptto| mAhaNa paDhaNathamiNaM, kahiyaM suhajjhANa vavahAraM // 1 // jiNatitthe vucchinne, micchatte mAhaNehi teThaviyA / assaMjayANaM pUA, appANaM kAhiyA tehiM // 2 //
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatasvAdarza ityAdi / yahAM se Age yAjJavalkya, sulasA, pippalAda, aru parvata pramukha ne tina vedoM kI racanA vizeSa hiMsA yukta kara dInI / tisakA bhI svarUpa kiMcit mAtra yahAM likha dete haiN| bRhadAraNyaka upaniSad ke bhAgya meM likhA hai ki, jo yajJoM kA kahanevAlA so yajJavalkya, tisakA putra yAjJavalkya / isa kahane se bhI yahI pratIta hotA hai ki, yajJoM kI rIti' prAyaH yAjJavalkya se hI calI hai| tathA brAhmaNa logoM ke zAstroM meM likhA hai ki, yAjJavalkya ne pUrva kI brahmavidyA . vama ke sUrya pAsoM navIna brahmavidyA sIkha ke pracalita krii| isa se bhI yahI anumAna nikalatA hai ki, yAjJavalkya ne prAcIna veda chor3a diye, aura navIna bnaaye|| tathA zrI bresaTha zalAkApuruSa caritra graMtha meM AThame parva ke dUsare sarga meM aisA likhA hai ki, kAzapurI hiMsAtmaka yajJa meM do saMnyAsiniyA rahatI thIM, tina meM eka aura pippalAda kA nAma sulasA thA, aru dUsarI kA nAma subhadrA thaa| yaha donoM hI veda aru vedAMgoM kI jAnakAra thIM / tina dinoM bahinoM ne bahuvAdiyoM ko vAda meM jItA / isa avasara meM yAjJavalkya parivrAjaka tina ke sAtha vAda karane ko AyA / Apasa meM aisI pratijJA karI ki jo hAra jAve, vo jItanevAle kI sevA kre| taba yAjJavalkyane sulasA ko vAda meM jIta ke apanI sevA karane
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekAdaza pariccheda vAlI banAI / sulasA bhI rAta dina yAjJavalkya kI sevA karane lgii| yAjJavalkya aru sulasA yaha donoM yauvanavaMta taruNa the / isa vAste donoM kAmAtura ho ke bhogavilAsa karane laga gye| saca to hai ki agni aura phUsa mila ke agni kyoMkara prajvalita na hove ! nidAna donoM kAmakrIr3A meM magna hokara kAzapurI ke nikaTa kuTI meM vAsa karate the| taba yAjJavalkya sulasA se putra utpanna huaa| pIche logoM ke upahAsa ke bhaya se usa lar3ake ko pIpala ke vRkSa ke heTha chor3a kara donoM naTha ke kahIM ko cale gye| yaha vRttAta subhadrA jo sulasA kI bahina thI, usane sunA / taba lisa bAlaka ke pAsa AI / jaba bAlako dekhA, to pIpala kA phala svayameva mukha meM paDe ko cabola rahA hai, taba tisakA nAma bhI pippalAda rkkhaa| aura tisako apane sthAna meM le jA ke yana se pAlA, aru vedAdi zAstra par3hAye / tava pimpalAda bar3A buddhimAna huA, bahuta vAdiyoM kA abhimAna dUra karA / pIche tisa pippalAda ke sAtha sulasA aura yAjJavalkya yaha donoM vAda karane ko Ae / tisa pippalAdane donoM ko bAda meM jIta liyA, aura subhadrA mAsI ke kahane se jAna gayA ki, yaha donoM mere mAtA pitA haiM, aura mujhe janmate ko nirdaya ho kara chor3a gaye the| jaba bahuta krodha meM AyA tava yAjJavalkya aru sulasA ke Age mAtRmeSa, pitRmegha yajJoM ko yukti se samyak rIti se sthApana karake pitRmegha meM yAjJavalkya
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ 392 jainatattvAdarza ko aura mAtRmedha meM sulasA ko mAra ke homa karA / mImAMsaka mata kA yaha pippalAda mukhya AcArya huaa| isakA bAtalI nAmA ziSya huaa| taba se jIvahiMsA saMyukta yajJa pracalita hue| yAjJavalkya ke veda banAne meM kucha bhI zaMkA nahIM, kyoMki veda meM likhA hai-" yAjJavalkyeti hovAca" arthAt yAjJavalkya aise kahatA bhyaa| tathA veda meM jo zAkhA hai, ve vedakartA muniyoM ke hI sababa se hai| isa vAste jo Avazyaka zAstra meM likhA hai ki, jIvahiMsA saMyukta jo veda haiM, ve sulasA aru yAjJavalkyAdikoM ne banAye hai, so satya hai / kyoMki kitanIka upaniSadoM meM pippalAda kA bhI nAma hai, tathA aura muniyoM kA bhI kitanIka jage meM nAma hai| jamadagni, kazyapa to vedoM meM khuda nAma se likhe haiN| to phira vedoM ke navIna hone meM kyA zaMkA rahatI hai| tathA laMkA kA rAjA rAvaNa jaba divijaya karane ke vAste dezoM meM caturaMga dala lekara rAjAoM ko apanI AjJA manA rahA thaa| isa avasara meM nArada muni lAThI, soTe, lAta aura dhUMse se pITA huA pukAra karatA huA rAvaNa ke pAsa aayaa| taba rAvaNane nArada ko pUchA ki, tujha ko kisane pITA hai ? taba nAradane kahA ki, rAjapura nagara meM maruta nAmA rAjA hai, so mithyAdRSTi hai| vo brAhmaNAbhAsoM ke upadeza se yajJa karane lagA / homa ke vAste sainikoM kI
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekAdaza pariccheda 393 tare ve brAhmaNAbhAsa ararATa zabda karate hue vicAre pazuoM ko yajJa meM mArate hue, maiMne dekhe| taba maiM AkAza se utara ke jahAM maruta rAjA brAhmaNoM ke sAtha meM baiThA thA, tahAM Akara maruta rAjA ko kahA ki, yaha tuma kyA kara rahe ho ! taba maruta rAjAne kahA ki brAhmaNoM ke upadeza se devatAoM kI tRpti vAste aura svarga vAste yaha yajJa maiM pazuoM ke balidAna se karatA hUM, yaha mahAdharma hai| taba nArada kahatA hai ki, maiMne maruta rAjA ko kahA ki he rAjan ! jo cAroM vedoM meM yajJa karanA kahA hai, vo yajJa mai tuma ko sunAtA huuN| AtmA to yajJa kA yaSTA arthAt karanevAlA hai, tathA taparUpa agni hai; jJAnarUpa ghRta hai, karmarUpI indhana hai, krodha, mAna, mAyA, aru lobhAdi pazu haiM, satya bolane rUpa yUpa arthAt yajJastaMbha hai, tathA sarva jIvoM kI rakSA karanI yaha dakSiNA hai, tathA jJAna, darzana aru cAritra, yaha ratnatrayIrUpa trivedI hai| yaha yajJa veda kA kahA huA hai / aisA yajJa jo yogAbhyAsa saMyukta kare, to karanevAlA sukarUpa ho jAtA hai| aura jo rAkSasa tulya ho ke chAgAdi mAra ke yajJa karatA hai, so mara ke ghora naraka meM cirakAla taka mahAduHkha mogatA hai| he rAjan ! tU uttama vaMza meM utpanna huA hai, buddhimAn aura dhanavAn hai, isa vAste he rAjan ! tU isa vyAghocita pApa se nivRtta ho jaa| jekara prANivadha se hI
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'jainatavAdarza jIvoM ko svarga milatA hove, taba to thor3e hI dinoM meM yaha jIvaloka khAlI ho jaavegaa| yaha merA vacana suna ke yajJa kI agni kI tare pracanDa hue brAhmaNa hAtha meM lAThI, nadI ke pUra se Dara kara dIpa meM calA AtA hai, taise maiM daur3atA huA tere pAsa pahuMcA hUM / he rAvaNa rAnA ! vicAre niraparAdhI pazu mAre jAte haiM, tU tinakI rakSA karane meM tatpara ho / jaise maiM tere zaraNa se bacA hUM aise tU pazuoM ko bhI bacA | taba rAvaNa vimAna se utara ke maruta rAjA ke pAsa gayA / maruta rAjAne rAvaNa kI bahuta pUjA, bhakti, Adara, sanmAna karA / taba rAvaNa kopa meM ho kara maruva rAjA ko aise kahatA bhyaa| are! tU naraka kA denevAlA yaha yajJa kyA kara rahA hai kyoMki dharma to ahiMsArUpa sarvajJa tIrthaMkaroMne kahA hai, soI jagat ke hita kA karanevAlA hai| jaba tumane pazuoM ko mAra ke dharma samajhA, taba tuma ko hitakAraka kyoMkara hovegA ! isa vAste yaha yajJa tuma ko donoM loka meM ahitakAraka hai| ise chor3a do, nahIM to isa yajJa kA phala tere ko isa loka meM to maiM detA hUM, aura paraloka meM tumArA naraka meM vAsa hovegaa| yaha suna kara maruta rAjAne yajJa karanA chor3a diyA / kyoMki rAvaNa kI AjJA usa vakta aisI bhayaMkara thI ki, koI usako ullaMghana nahIM kara sakatA thaa|
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekAdaza pariccheda 395 isa kathAnaka se yaha bhI mAlUma ho jAtA hai ki, ko brAhmaNa loga kahate haiM ki, Age rAkSasa yajJa vidhvaMsa kara dete the, so kyA jAne rAvaNAdi jabaradasta jainadharmI rAnA pazuvadha rUpa yajJa kA karanA chur3A dete the| taba se hI brAhmaNoM ne purANAdi zAstroM meM una jabaradasta jaina rAjAoM ko rAkSasoM ke nAma se likhA hai| tathA yaha bhI sunane meM AyA hai ki, nAradajIne bhI mAyA ke vaza se jainamata dhAra ke vedoM kI nindA karI thii| to kyA jAne isa kathAnaka kA yahI tAtparya logoM ne likha liyA ho / pIche rAvaNane nArada ko pUchA ki, aisA pApakArI pazu vadhAtmaka yaha yajJa kahAM se calA hai ! tara vedamantra kA artha nAradajIne kahA ki, zuktimatI nadI ke aura vasurAjA kinAre para eka zuktimatI nagarI hai so vIsaveM zrImunisuvratasvAmI harivaMza tIrthakara kI aulAda meM jaba kitaneka rAjA vyatIta ho gaye, taba abhicandra nAmA rAjA huaa| tisa abhicandra rAjA kA vasunAmA veTA huaa| vo vasu mahAbuddhimAna, satyavAdI, logoM meM prasiddha huaa| tisa nagarI meM kSIrakadaMvaka upAdhyAya rahatA thA tisakA parvata nAmaka putra thaa| vahAM eka to rAjA kA beTA vasu, dUsarA parvata aura tIsarA maiM ( nArada ) hama tInoM kSIrakadaMbaka upAdhyAya ke pAsa par3hate the / eka samaya hama to tInoM jana pATha karane ke zrama se rAtri ko
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ 396 jainatatvAdarza so gaye the aura upAdhyAya jAgatA thA / hama chata Upara sote the| taba do cAraNa sAdhu jJAnavAn AkAza meM paraspara bAteM karate cale jAte the ki, isa kSIrakadaMbaka upAdhyAya ke tIna chAtroM meM se do naraka meM jAyeMge, aru eka svarga meM jaayegaa| muniyoM kA yaha kahanA suna karake upAdhyAyajI cintA karane lage ki, jaba mere paDhAye hue naraka meM jAeMge, taba yaha mujha ko bahuta duHkha hai| parantu ina tInoM meM se naraka kauna jAyagA ! aura svarga kauna jAyagA ! isa bAta ke jAnane vAste tInoM ko eka sAtha bulaayaa| pIche gurujIne hama tInoM ko eka eka pIThI kA kukkar3a diyA, aura kaha diyA ki ina ko aisI jage meM mAro jahAM koI bhI na dekhatA hove| pIche vasu aru parvata yaha donoM to zUnya jagA meM jA kara donoM pIThI ke banAye kukar3oM ko mAra lAye / aura ma usa pIThI ke kukkar3a ko le kara bahuta dUra nagara se bAhira calA gayA, jahAM koI bhI nahIM thaa| tahAM jA kara khar3A huA, cAroM ora dekhane lagA aura mana meM yaha tarka utpanna huA ki, guru mahArAjane to yaha AjJA dInI hai ki, he vatsa ! yaha kukkar3a tU ne tahAM mAranA, jahAM koI dekhatA na hove / to yaha kukkar3a dekhatA hai, aru maiM bhI dekhatA hUM, khecara dekhate haiM, lokapAla dekhate haiM, jJAnI dekhate haiM, aisA to jagat meM koI bhI sthAna nahIM jahAM koI na dekhatA hove, isa vAste guru ke kahane kA yahI tAtparya hai ki, isa kukkar3a
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekAdaza pariccheda 397 kA vadha na krnaa| kyoMki guru pUjya to sadA dayAvanta aura hiMsA se parAGmukha haiM, kevala hamArI parIkSA lene vAste yaha Adeza diyA hai| taba maiM aisA vicAra karake binA hI mAre kuchar3a ko le ke guru ke pAsa calA AyA, aura kukkar3a ke na mArane kA sababa sarva guru ko kaha diyaa| taba gurune mana meM nizcaya kara liyA ki yaha nArada aise vivekavAlA hai, so svarga jaaygaa| taba gurujIne mujha ko chAtI se lagAyA, aura bahuta sAdhukAra khaa| tathA vasu aura parvata bhI mere se pIche guru ke pAsa aaye| aura guru ko kahate bhaye ki, hama kukkaDoM ko aisI jage mAra ke Aye haiM ki, jahAM koI bhI dekhatA nahIM thaa| tada gurune kahA ki, tuma to dekhate the, tathA khecara dekhate the, taba he pApiTho ! tumane kukar3a kyoM mAre ! aise kaha kara gurune socA ki. parvata aura basa ke paDhAne kI mahenata maiMne vyartha hI karI, maiM kyA karUM! pAnI jaise pAtra meM jAtA hai, vaisA hI bana jAtA hai| vidyA kA bhI yahI svabhAva hai| java prANoM se pyArA parvata putra aura putra se pyArA vasu, yaha donoM naraka meM jAyeMge, to mujhe phira ghara meM raha kara kyA karanA hai ! aise nirveda se kSIrakadaMba upAdhyAyane dIkSA grahaNa karI-sAdhu ho gyaa| tisake pada Upara parvata baiThA, kyoMki vyAkhyA karane meM parvata bar3A vicakSaNa thaa|
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ 398 jainatatvAdarza aura maiM (nArada ) guru ke prasAda se sarvazAstroM meM paMDita ho kara apane sthAna meM calA aayaa| tathA abhicandra rAjAne no saMyama liyA, aura vasu rAjA rAjasiMhAsana para baiThA / vasu rAjA jagat meM satyavAdI prasiddha ho gayA arthAt bAsurAjA jhUTha nahIM haiM, aisA prasiddha ho gayA / vasurAjAne bhI apanI prasiddhi ko kAyama rakhane vAste satya bolanA hI aMgIkAra kiyaa| vasurAjA ko eka sphaTika kA siMhAsana zukSapane aisA milA ki sUrya ke cAMdane meM jaba vasurAjA usake Upara baiThatA thA, taba siMhAsana logoM ko bilakula nahIM dIkha par3atA thA / isI tare vasurAjA AkAza meM adhara baiThA dIkha par3atA thA / taba logoM meM yaha prasiddhi ho gaI ki, satya ke prabhAva se vasurAjA kA siMhAsana devatA AkAza meM thAme rakhate haiN| taba saba rAjA Dara ke basurAjA kI AjJA mAnane laga gye| kyoMki cAhe saccI ho cAhe jhUThI ho, to bhI prasiddhi jo hai so puruSa ke vAste jayakArI hotI hai| taba ekadA prastAva meM nArada zukimatI nagarI meM gyaa| vahAM jA kara parvata ko dekhA to vo apane ziSyoM ko Rgaveda paDhA rahA hai, aura usakI vyAkhyA karatA hai| taba Rgveda meM eka aisI zruti AI " ajairyaSThavyamiti" | taba parvatane isa zruti kI aisI vyAkhyA karI ki ajA nAma chAga-bakarI kA hai; tinoM se yajJa karanA-tinako
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekAdaza pariccheda mAre ke tinake mAMsa kA homa karanA / taba maiMne parvata ko kahA-he mAtA ! yaha vyAkhyA tU kyA prAMti se karatA hai ! kyoMki guru zrIkSIrakadaMvakane isa zruta kI aise vyAkhyA nahIM karI hai| gurujIne to tIna varSa ke purAne dhAnyajau kA artha isa zruti kA karA hai| " na jAyata ityajA"-jo cone se na utpanna hoveM so ana, aisA artha zrIgurujIne tuma ko aura hama ko sikhalAyA thaa| vo artha tumane kisa hetu se bhulA diyA ! tava parvatane kahA ki, tumane jo artha karA hai, vaha gurujIne nahIM kahA thA, kintu jo atha maiMne karA hai, yahI artha gurune kahA thA, kyoMki nighaMTu meM bhI ajA nAma bakarI kA hI likhA hai| taba maiMne (nAradane) parvata ko kahA ki zabdoM ke artha do tare ke hote haiN| eka mukhyArtha aura dUsarA gauNArtha / to yahAM zrI gurujIne gauNArtha karA thA / guru dharmopadeSTA kA vacana aura yathArtha zruti kA artha, donoM ko anyathA karake he mitra ! tUM mahApApa upArjana mata kara / taba phira parvatane kahA ki ajA zabda kA artha zrI gurujIne meSa kA karA hai, nighaMTu meM bhI aise hI artha hai / ina ko ullaMghana karake tU adharma upArjana karatA hai / vAste vasurAjA apanA sahAdhyAyI hai, tisako madhyastha karake isa artha kA nirNaya kro| jo jhUThA hove tisakI jihvA kA cheda karanA, aisI pratijJA karI / taba maiMne bhI parvata kA kahanA mAna liyA, kyoMki sAMca ko kyA AMca hai !
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ 400 jainatatvAda taba parvata kI mAtAne parvata ko chAnA (gupta meM ) kahA ki, he putra ! tU aisA jhUThA kadAgraha mata kara / kyoMki maiMne bhI isa zruti kA artha tIna varSa kA dhAnya hI sunA hai, isa vAste tUne jo jihvAcheda kI pratijJA karI hai, so acchI nahIM karI / kyoMki jo vinA vicAre kAma karatA hai, vo avazya ApadA meM par3atA hai| taba parvata kahane lagA ki he mAtAjI ! jo maiMne pratijJA karI hai, vo aba maiM kisI tare se bhI dUra nahIM kara sakatA huuN| taba mAtA apane parvata putra ke duHkha se pIDita ho kara vasu rAjA ke pAsa phuNcii| kyoMki putra ke jIvitavya (jIvana ) vAste kauna aisA hai, jo upAya na kare! jaba vasurAjAne apane guru kI patnI ko Ate dekhA taba siMhAsana se uTha ke khar3A huA, aura kahane lagA ki, maiMne Aja kSIrakadaMbaka kA darzana karA jo mAtA tujha ko dekhaa| aba he mAtA ! kaho maiM kyA karUM ! aura kyA dUM ! taba brAhmaNI kahane lagI ki, tU mujhe putra kI mikSA de, kyoMki vinA putra ke maiMne he putra ! dhana, dhAnya kA kyA karanA hai ! taba vasurAjA kahane lagA-he mAtA ! mere ko to parvata pUjane aura pAlane yogya hai| kyoMki guru kI tareM guru ke putra ke sAtha bhI varcanA cAhiye, yaha zruti kA vAkya hai| to phira Aja kisa ko kAla ne krodha meM Akara patra mejA hai, jo mere bhAI parvata ko mArA cAhatA hai ! isa vAste he mAtA ! tU mujhe sarva vRttAMta kaha de| taba brAhmaNIne apane
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekAdaza pariccheda 401 putra kA aja vyAkhyAna aura jihvA chedane kI pratijJA kaha sunAI / aura kahA ki, jo tUM ne apane bhAI kI rakSA karanI hai, to ajA zabda kA artha meSa arthAt bakarI bakarA karanA / kyoMki mahAtmA jana paropakAra ke vAste apane prANa bhI de dete haiM, to vacana se paropakAra karane meM to kyA kahanA hai ? taba vasu rAjA ne kahA ki he mAtAnI, maiM mithyAvacana kyoMkara colaM 1 kyoMki satya bolanevAle puruSa jekara apane prANa bhI jAte dekheM to bhI asatya nahIM bolate haiM, to phira guru kA vacana anyathA karanA aura jhUThI sAkSI denI, isakA to kyA hI kahanA hai ! taba brAhmaNIne kahA ki yA to guru ke putra kI jAna bacegI, yA tere satya vrata kA Agraha hI rahegA, aura mai bhI tujhe apane prANa kI hatyA dUMgI / taba vasurAjA ne lAcAra hokara brAhmaNI kA vacana maanaa| pIche kSIrakadaMbaka kI bhAryA pramudita ho kara apane ghara ko gii| itane hI meM maiM ( nArada ) aura parvata donoM jane vasurAjA kI sabhA meM gaye / taba tahAM baDe baDe vidvAn ikaTThe sabhA meM mile aura sphaTika ke siMhAsana Upara baiTha ke vasurAjA sabhA ke bIca meM sabhApati bana kara baitthaa| tava parvata ne aura maiMne apanI apanI vyAkhyA kA pakSa vasurAnA ko sunaayaa| aura aisA bhI kahA ki he rAjan ! tUM satya kaha de ki guru ne ina do arthoM meM se kauna sA artha kahA thA ! taba vRddha brAhmaNoM ne kahA he rAjA / tU satya jo hove so kaha de| kyoMki
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ 402 jainatasvAdarza satya se hI megha varSatA hai, aura satya se hI devatA siddha hote haiM, satya ke prabhAva se hI yaha loka khar3A hai, aura tUM pRthvI meM satyavAdI sUrya kI tareM prakAzaka hai, isa vAste satya hI kahanA tuma ko ucita hai, aura hama isa se adhika kyA kaheM ! yaha vacana suna kara bhI vasurAjA ne apane satya bolane kI pratijJA ko jalAMjalI de kara " ajAnmeSAn gururvyAkhyaditi " arthAt aja kA artha guru ne meSa (bakarA) kahA thA aisI sAkSI vasurAjAne kahI, taba isa asatya ke prabhAva se vyaMtara devatA ne vasurAjA ke siMhAsana ko tor3a ke vasurAjA ko pRthvI ke Upara paTaka ke maaraa| taba to vasurAjA mara ke sAtamI naraka meM gayA / pIche vasurAjA ke rAja siMhAsana Upara vasurAjA ke ATha putra-1. pRthuvasu, 2. citravasu, 3. vAsava, 4. zakta, 5. vibhAvasu, 6. vizvAvasu, 7. sUra, 8. mahAsUra, ye AThoM anukrama se gaddI Upara baitthe| una AThoM hI ko vyaMtara devatAoM ne mAra diyA / taba suvasu nAmA navamA putra tahAM se bhAga kara nAgapura meM calA gayA, aura dasamA bRhaddhvaja nAmA putra bhAga kara mathurA meM calA gayA, aura mathurA meM rAja karane lagA / isa bRhavana kI saMtAnoM meM yadunAmA rAjA bahuta prasiddha huA / isa vAste harivaMza kA nAma chUTa gayA aura yaduvaMzI prasiddha ho gye| . yadu rAjA ke sUra nAmaka putra huaa| tisa sUra rAjA ke.
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekAdaza pariccheda 403 do putra huve / tinameM se bar3A zaurI aura choTA suvIra thA / zaurI pitA ke pIche rAjA vanA, zaurI ne mathurA kA rAjya to apane choTe bhAI suvIra ko de diyA, aura Apa kuzAvarta deza meM jAkara apane nAma kA zaurIpura nagara vasA ke rAjadhAnI vanAI / zaurI kA beTA aMdhakavRSNi Adi puna huaa| aura aMbakavRSNi ke daza veTe huye-1. samudravijaya, 2. akSobhya, 3. stimita, 4. sAgara, 5. himavAn, 6. acala, 7. dharaNa, 8. pUrNa, 9. abhicandra, 10. vasudeva / tina meM samudravijaya kA bar3A beTA ariSTanemi jo jainamata kA bAvIsamA tIrthakara huA / aura vasudeva ke veTe pratApI kRSNa vAsudeva aru balabhadrajI huye| tathA suvIra kA veTA bhojavRSNi aura bhojavRSNi kA ugrasena aura ugrasena kA kaMsa veTA huaa| aura vasurAjA kA dUsarA veTA suvasu jo bhAga ke nAgapura gayA thA, tisakA vRhadratha nAmA putra huaa| tisa ne rAjagRha meM Akara rAja karA, tisa kA beTA jarAsiMgha humA / yaha maiMne yahAM prasaMga se likha diyA hai| taba vahAM to nagara ke loka aura paNDitoM ne parvata kA bahuta upahAsa karA / sabane parvata ko kahA ki tUM jhUThA hai, kyoMki tere sAkhI vasu ko jhUThA jAna kara devatAne mAra diyA, isa vAste tere se adhika pApI kauna hai ? aise kaha kara logoMne mila ke parvata ko nagara se bAhira nikAla diyA | tava mahAkAla asura usa parvata kA sahAyaka huaa|
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ 404 jainatattvAdarza yahAM rAvaNane nArada ko pUchA ki vo mahAkAla asuru kauna thA , nArada, ne kahA yahAM caraNAyugala mahAkAlAsura nAmA nagara hai| tisa meM ayodhana nAmA rAjA aura parvata thA, tisa kI diti nAmA bhAryA thii| tina donoM kI sulasA nAmaka bahuta rUpavatI beTI thii| tisa sulasA kA svayaMvara usake pitAne kraa| vahAM aura sarva rAje bulavAye / tina sarva rAjAoM meM se sagara rAjA adhika thaa| tisa sagara rAjA kI maMdodarI nAmA raNavAsa kI daravAjedAra sagara kI AjJA se pratidina ayodhana rAjA ke AvAsa meM jAtI thii| eka dina diti ghara ke bAga ke kadalI ghara meM gaI, aura sulasA ke sAtha maMdodarI bhI tahAM A gii| taba maMdodarI, sulasA aura diti ina donoM kI bAteM sunane ke vAste tahAM chipa gii| taba diti sulasA ko kahane lagI, he beTI ! mere mana meM isa tere svayaMvara viSe bar3A zalya hai, tisa kA uddhAra karanA tere AdhIna hai, isa vAste tU suna le / , mUla se zrIRSabhadeva svAmI ke bharata aru bAhubalI yaha do putra huye| phira tinake do putra huye tina meM bharata kA sUryayaza aura bAhubalI kA candrayaza, jinoM se sUryavaMza aura candravaMza , cale haiN| candravaMza meM merA bhAI tRNabiMdunAmA . huA / tathA sUryavaMza meM terA pitA rAjA. ayodhana huA / aura ayodhana rAjA kI bahina satyayazA nAmA tRNabiMdu kI
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4050 ekAdaza pariccheda bhAryA huI / tisa kA veTA madhupiMgala nAmA merA bhatIjA hai| to he sundarI ! maiM tere ko tisa madhupiMgala ko denA cAhatI hUM, aura tUM to kyA jAne svayaMvara meM kisa ko dI jAyagI ! mere mana meM yaha zalya hai| isa vAste tUne svayaMvara meM sarva rAjAoM ko chor3a ke mere bhatIje madhupiMgala ko varanA / taba sulasAne mAtA kA kahanA svIkAra kara liyA aura maMdodarIne yaha vRttAMta suna kara sagara rAjA ko kaha diyA / taba sagara rAjAne apane vizvabhUti nAmA purohita ko Adeza diyaa| vo vizvamUti bar3A kavi thA usane tatkAla rAjA ke lakSaNoM kI saMhitA banAI / tisa saMhitA meM aise likhA ki sagara to zubha lakSaNavAlA bana jAve aura madhupiMgala lakSaNahIna siddha ho jaave| tisa pustaka ko saMdUka meM banda karake rakha chor3A / jaba saba rAjA Akara svayaMvara meM ikaDe baiThe, taba sagara kI AjJA se vizvabhUtine vo pustaka kAr3hA / aru sAgarane kahA ki jo lakSaNahIna hove, tisa ko yA to mAra denA, athavA svayaMvara se vAhira nikAla denA / yaha kahanA saba ne mAna liyA / taba to purohita yathA yathA pustaka vAcatA jAtA hai, tathA madhurpigala apane ko apalakSaNavAlA mAna kara lajjAvAn hotA jAtA hai| aura svayaMvara se Apa hI Apa nikala gyaa| taba sulasA ne sagara ko vara liyA, dUsare sarva rAjA apane apane sthAnoM ko cale gye|
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ 406 jainatattvAdarza aru madhupiMgala to usa apamAna se bAlatapa karake sATha haz2Ara varSa kI AyuvAlA kAlanAmA asura paramadhArmika deva huA / taba avadhijJAna se sagara kA kapaTa jo usane sulasA ke svayaMvara meM jhUThA pustaka banAyA thA, aura apanA jo apamAna huA thA, so dekhA jAnA / taba vicAra karA ki sagara rAjAdikoM ko maiM maaruuN| taba tina ke chidra dekhane lgaa| jaba zuktimatI nagarI ke pAsa parvata ko dekhA, taba brAhmaNa kA rUpa karake parvata ko kahane lagA ki, he parvata ! maiM tere pitA kA mitra hUM, merA nAma zAMDilya hai, maiM aura terA pitA hama donoM sAtha hokara gautama upAdhyAya ke pAsa paDhe the / maiMne sunA thA ki nAradane aura dUsare logoM ne tujhe bahuta duHkhI karA, aba maiM terA pakSa karUMgA, aura mantroM karake logoM ko vimohita kruuNgaa| yaha kaha kara parvata ke sAtha mila ke logoM ko naraka meM DAlane vAste tisa asura ne bahuta vyAmoha karA, vyAdhi bhUtAdi doSa logoM ko kara diye| pIche vahAM jo loka parvata kA vacana mAna letA thA, tisa ko acchA kara detA thaa| zAMDilya kI AjJA se parvata bhI logoM ko acchA karane lgaa| upakAra karake logoM ko apane mata meM milAtA jAtA thaa| taba tisa asura ne sagara rAjA ko tathA tisakI rAniyoM ko bahuta bhArI rogAdika kA upadrava kraa| taba to rAnA bhI parvata kA sevaka banA / aru parvatane zAMDilya ke sAtha mila ke
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ 407 ekAdaza pariccheda tisakA roga zAMta kraa| taba parvata ne rAjA ko upa. deza karA ki he rAjan ! sautrAmaNi nAmA yajJa karake, madyapAna arthAt zarAba pIne meM doSa nhii| tathA gosava nAmA yajJa meM agamya strI ( cADAlI) Adi tathA mAtA, bahina, beTI Adi se viSaya sevana karanA cAhiye / mAtRmegha meM mAtA kA aura pitRmedha meM pitA kA vadha aMtarvedI kurukSetrAdika meM kare, to doSa nahIM / tathA kacchu kI pITha Upara agni sthApana karake tarpaNa kare, kadAcit kacchu na mile to zuddha brAhmaNa ke mastaka kI TaTarI Upara agni sthApana karake homa kare, kyoMki TaTarI bhI kacchu kI tare hotI hai| isa bAta meM hiMsA nahIM hai, kyoMki vedoM meM likhA hai sarva puruSa evedaM, yadbhUtaM yadbhaviSyati / IzAno yo'mRtatvasya, yadanenAtirohati // isakA bhAvArtha yaha hai ki, jo kucha hai, so saba brahmarUpa hI hai / jaba eka hI brahma huA, taba kauna kisIko mAratA hai ! isa vAste yathAruci se yajJoM meM jIvahiMsA karo, aura tina jIvoM kA mAMsa bhakSaNa karo, isameM kucha doSa nhiiN| syoMki devoddeza karane se mAMsa pavitra ho jAtA hai| ityAdi upadeza dekara sagara rAjA ko apane mata meM sthApana karake aMtarvedI kurukSetrAdi meM usa parvata ne yajJa kraayaa| taba
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ 408 jainatavAdarza kAlAsura ne avasara pA karake rAjasUyAdika yajJa bhI kraayaa| aura jo jIva yajJa meM mAre jAte the, tina ko vimAnoM meM baiThA ke devamAyA se dikhaayaa| taba logoM ko pratIta A gaI, pIche vo niHzaMka ho kara jIvahiMsArUpa yajJa karane lage aura parvata kA mata mAnane lge| sagara rAjA bhI yajJa karane meM bar3A tatpara huaa| sulasA aura sagara donoM mara ke naraka meM gye| taba mahAkAlAsura ne sagara rAjA ko naraka meM mAra pITAdi mahAduHkha de ke apanA vaira liyaa| isa vAste he rAvaNa ! parvata pApI se yaha jIvahiMsArUpa yajJa vizeSa karake pravRtta huye| he rAjA rAvaNa ! so yaha yajJa vizeSa tUne niSedha kraa| yaha kathA suna ke rAjA rAvaNa ne praNAma karake , nArada ko vidA kraa| isa tare se jainamata ke zAstroM meM vedoM kI utpatti likhI hai so AvazyakasUtra, AcAradinakara, vesaThazalAkA puruSa caritra meM sarva likhA hai, tahAM se dekha lenaa| aura isa vartamAna kAla meM jo cAroM veda hai, inakI utpatti DAkTara mekSamUlara sAhiba apane banAye saMskRta sAhitya grantha meM to aise likhate haiM ki, vedoM meM do bhAga haiM, eka chandobhAga, dUsarA mantramAga hai| tina meM chandobhAga meM isa prakAra kA kathana hai, jaise ajJAnI ke mukha se akasmAt bacana nikalA ho, taise isakI utpatti ikattIsa sau varSa se huI hai| aura mantramAga ko bane huye unatIsa sau varSa
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekAdaza pariccheda 401 huye haiN| isa likhane se kyA Azcarya hai ! jo kisIne ulaTapulaTa ke phira navIna veda banA diye hoN| ina vedoM Upara avaTa, sAyaNa, rAvaNa, mahIdhara, aru zaMkarAcAryAdikoMne bhASya banAye haiM, TIkA dIpikA racI hai| phira aba una prAcIna bhASya dIpikA ko ayathArtha jAna ke dayAnanda sarasvatI svAmI apane mata ke anusAra navIna bhASya banA rahe haiN| parantu paMDita brAhmaNa loka dayAnanda sarasvatI ke bhASya ko pramANika nahIM mAnate haiN| aba dekhanA cAhiye kyA hotA hai! aura jainamata vAloMne to aba se unake zAstroM ke likhane mUjava Arya veda bigar3a gaye, usI dina se vedoM ko mAnanA chor3a diyA hai| jaba RSabhadevajI kA kailAsa parvata ke Upara nirvANa huA, taba sarva devatA nirvANa mahimA karane zrIRSabhadeva kA ko aaye| tina sarva devatAoM meM se agninirvANa kumAra devatA ne zrI RSabhadeva kI citA meM agni lagAI, taba se hI yaha zruti loka meM prasiddha huI hai--"agnimukhA vai devAH" arthAt agnikumAra devatA sarva devatAoM meM mukhya hai / aura alpabuddhiyoM ne to isa zruti kA artha aisA banA liyA hai ki agni jo hai, so tetIsa mor3a devatAoM kA mukha hai| yaha prabhu ke nirvANa kA svarUpa sarva Avazyaka sUtra se jAna lenaa| jaba devatAoMne zrI RSabhadeva kI dAr3he vagere lInI
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ 410 jainatattvAdarza taba zrAvaka brAhmaNa mila kara devatAoM ko atibhakti se yAcanA karate bhaye / taba ve devatA tina ko bahuta jAna karake bar3e yatna se yAcane ke pIr3e huye dekha kara kahate bhaye ki aho yAcakA ! aho yAcakA ! taba hI se brAhmaNoM ko yAcaka kahane lge| taba brAmaNone RSabhadeva kI citA meM se agni lekara apane apane gharoM meM sthApana karate maye, tisa kAraNa se brAhmaNoM ko ahitAgni kahane lge| zrIRSabhadeva kI citA jale pIche dAdAdika sarva to devatA le gaye, zeSa bhasma arthAt rAkha raha gayI, so brAhmaNoM ne thoDI thoDI sarva logoM ko dInI / tisa rAkha ko logoM ne apane mastaka Upara tripuMDrAkAra se lagAyI, taba se hI tripuMDa lagAnA zurU huaa| ityAdi bahuta vyavahAra taba se hI calA hai| ___ jaba bharata ne kailAsa parvata ke Upara siMhaniSadyA nAmA maMdira banAyA, usa meM Age honevAle teIsa tIrthaMkaroM ko aura zrIRSabhadevanI kI arthAt cauvIza pratimA kI sthApanA karI / aura daMDarala se parvata ko aise chIlA ki jisa para koI puruSa pagoM se na car3ha sake / usameM ATha pada (pagathiye) rkkhe| isI vAste kailAsa parvata kA dUsarA nAma aSTApada kahate haiN| tava se hI kailAsa mahAdeva kA parvata khlaayaa| mahAdeva arthAt bar3e deva, so RSabhadeva, tisa kA sthAna kailAsa parvata jaannaa|
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekAdaza pariccheda bharata aru bAhubalI donoM dIkSA le ke mokSa gye| taba bharata ke pIche sUryayaza gaddI para baiThA / tisa kI aulAda sUryavaMzI khlaaii| tisa ke pIche sUryayaza kA veya mahAyaza gaddI para baiThA, aise hI ativala, mahAbala, tejavIrya, kIrtivIrya aru daNDavIrya, ye pAMca anukrama se apane 2 bApa kI gaddI para baiThe apane 2 rAja kA prabaMdha karate rahe, parantu bharata ke rAja se inoMne AdhA (tIna khaNDa) rAjya karA, aura bharata kI tare rAjya chor3a kara mokSa meM gaye / inake pIche gaddI para asaMkha pATa huye, tina kI vyavasthA cittAMtaragaMDikA se jAna lenI, yAvat jitazatrurAjA huA / aba ajitanAtha svAmI ke vakta kA svarUpa likhate haiN| ayodhyA nagarI meM zrI bharata ke pIche jaba zrI ajitanAtha asaMkhya rAjA ho cuke, taba ikSvAkuvaMza meM aura sagara jitazatru rAjA huaa| vinItA nagarI kA hI cakravartI dUsarA nAma ayodhyA hai| parantu aba jo ayodhyA hai, so vo ayodhyA nhiiN| vo to kailAsa parvata ke pAsa thI, aura yaha to navIna ayodhyA usake nAma se vasI hai| jitazatru rAjA kA choTA bhAI sumitra yuvarAja thA / jitazatru kI vijayA devI rAnI thI, tisa ke caudaha svapnapUrvaka ajitanAtha nAmA putra huaa| aura sumitra kI rAnI yazomatI ko bhI caudaha svapna dekhanepUrvaka sagaranAmA putra huA / jaba donoM yauvanavaMta hue tava
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'jainatatvAdarza jitazatru aura sumitra to dIkSA le ke, mokSa ho gye| taba zrI ajitanAtha rAjA huye aru sagara yuvarAja huye| kitaneka kAla rAja karake zrI ajitanAtha ne to svayameva dIkSA lekara tapa karA, aura kevalajJAna pA kara dUsarA tIrthakara huaa| pIche sagara rAjA huaa| so sagara dUsarA cakravartI huA hai| isa sagara rAjA ne bharata kI tareM SaT khaMDa kA rAjya kraa| isa sagara rAjA ke jahanukumAra pramukha sATha haz2Ara beTe huye / tinoM ne daNDa ratna se gaMgA nadI ko apane asalI pravAha se phera ke aura kailAsa ke giradanavAha khAI khoda ke usa khAI meM gaMgA ko lA ke geraa| kyoMki unhoMne vicAra karA thA ki, hamAre baDe bharata ne jo isa parvata Upara suvarNaralamaya zrIRSabhAdi tIrthaMkaroM kA mandira banAyA hai, tisa kI rakSA vAste isa parvata ke cAroM ora khAI khoda kara usameM gaMgA phera deveM, jisa se tIrtha kI vizeSa rakSA ho jaayegii| tina sATha haz2Ara ko nAga devatA ne mAra diyA, kyoMki khAI khodane aura jala bharane se unako takalIpha pahuMcI thii| taba gaMgA ke jala ne deza meM bar3hA upadrava karA / taba sagara rAjA ke pote jahanu ke beTe bhagIratha ne sagara kI AjJA se daNDaratna se bhUmi khoda ke gaMgA ko samudra meM milaayaa| isI vAste gaMgA kA nAma jAhnavI aura bhAgIrathI kahA jAtA hai| . . . . / /
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekAdaza pariccheda 413 sagara rAjA ne zrIzacaMjaya tIrtha Upara zrIbharata ke banAye RSabhadevajI ke maMdira kA uddhAra karA / tathA aura jainatIrthoM kA bhI uddhAra karA / tathA yaha samudra bhI bharata kSetra meM sagara hI devatA ke sahAya se lAyA / laMkA ke TApU meM vaitAbya parvata se sagara kI AjJA se dhanavAhana pahilA rAjA huaa| aura laMkA ke TApU kA nAma rAkSasadvIpa hai, isa hetu se dhanavAhana rAjA ke vaMza ke rAkSasa khlaaye| isI vaMza meM rAjA rAvaNa aura bibhISaNAdi huye haiN| ityAdi sagaracakravartI ke samaya kA hAla besaThazalAkApuruSacaritra se jAna lenA / kyoMki tisa caritra ke tetIsa haz2Ara kAvya haiM / isa vAste meM usakA sArA hAla isa aMtha meM nahIM likha sakatA hUM, parantu saMkSepa mAtra vRtAMta likhA hai| sagaracakravarNa rAjya karake pIche zrI ajitanAthanI ke pAsa dIkSA lekara, saMyama tapa karake kevalajJAna pA kara mokSa phuNce| aura ajitanAtha svAmI bhI sametazikhara parvata ke Upara zarIra chor3a ke mokSa gye| zrIRSabhadeva svAmI ke nirvANa se pacAsa lAkha koTI, sAgaropama ke vyatIta hue zrIajitanAtha tIrthaMkara kA nirvANa : huaa| zrIsaMbhavanAthanI tIsare tIrthakara huye / rAjya saI sUryavaMzI, caMdravaMzI, aura kuruvaMzI, Adika rAjAoM ke gharAne meM rhaa|
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 jainatattvAdarza aba zrAvastI nagarI meM ikSvAkuvaMzI jitAri rAjA rAjya karatA thA, tisakI senA nAmA paTarAnI thii| tinoM kA saMbhava nAmA putra tIsarA tIrthakara huaa| yaha cauvIsa hI tIrthaMkaroM kA varNana prathama pariccheda meM yantra aura vArtA meM likha Aye haiM / isa vAste yahAM saMkSepa se likheMge / aura tIrthaMkaroM ke Apasa meM jo aMtarakAla haiM so bhI yantroM meM dekha lenaa| ina ke pIche ayodhyA nagarI meM ikSvAkuvaMzI saMvara rAjA aura tisakI siddhArthA nAmaka rAnI se abhinandana nAmaka cauthA tIrthakara putra huaa| pIche ayodhyA nagarI meM ikSvAkuvaMzI megharAjA kI sumaMgalA rAnI se sumatinAtha nAmaka pAMcamA tIrthakara putra huaa| pIche kausaMbI nagarI meM ikSvAkubaMzI zrIdhara rAjA kI susImA rAnI se padmaprama nAmaka chaTA tIrthakara putra huA / pIche vArANasI nagarI meM ikSvAkuvaMzI pratiSTha rAjA huA, tisakI pRthvI nAmA rAnI, tinoM kA putra zrI supArzvanAtha nAmA sAtamA tIrthakara huA / pIche caMdrapurI nagarI meM ikSvAkuvaMzI mahAsena rAjA huA, tisakI lakSmaNA nAmA rAnI, tinoM kA putra zrI candraprama nAmA AThamA tIrthakara huaa| pIche kAkaMdI nagarI meM ikSvAkuvaMzI mugrIva rAjA huA, tisakI rAmA nAmaka rAnI, tinakA putra zrI suvidhinAtha ' aparanAma puSpadanta navamA tIthe. kara huaa|
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekAdaza pariccheda 415 yahAM taka to sarva brAhmaNa jainadharmI zrAvaka aura Arya cAroM vedoM ke paDhanevAle bane rhe| jaba navameM mithyAdRSTi brAhmaNa tIrthaMkara kA tIrtha vyavaccheda ho gayA, taba se brAhmaNa mithyAdRSTi aura jainadharma ke dveSI aura sarva jagat ke pUjya, kanyA, bhUmi, godAnAdika ke lenevAle, sarva jagat meM uttama aura sarva ke harcA, kartA, matoM ke mAlaka bana gye| kyoMki sUnA ghara dekha ke kuttA bhI ATA khA jAtA hai| aura jo jagat meM pAkhaMDa tathA bure 2 devatAdikoM kI pUjA hai, tathA aura bhI jo jo kumArga pracalita huA hai, ve sarva unhoM ne hI calAye haiM / mAno AdIzvara bhagavAn kI racI huI sRSTirUpa amRta meM jahara DAlanevAle huye| kyoMki Age to jainamata ke aura kapila ke mata ke binA aura koI bhI mata nahIM thaa| kapila ke matavAle bhI zrIAdIzvara arthAt RSabhadeva ko hI deva mAnate the| nidAna yaha huMDA avasarpiNI meM Azcarya ginA jAtA hai| tisa pIche bhadilapura nagara meM ikSvAkuvaMzI dRDharatha rAjA huA, tisakI naMdA nAmA rAnI, tinoMkA putra zrI zItalanAtha nAmA dazamA tIrthakara huaa| ina hI ke zAsana meM harivaMza utpanna huA hai, tisakI kathA likhate haiN| kauzAMbI nagarI meM cIrA nAmA kolI rahatA thA, tisa kI vanamAlA nAmA strI atyaMta rUpavatI harivaMza kI thii| so nagara ke rAjA ne chIna ke apanI . utpatti rAnI banA lii| bIrA kolI strI ke viraha
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ 416 jainataravAdarza se bAvalA ho gayA-hA ! vanamAlA hA ! vanamAlA ! aise kahatA huA nagara meM phirane lagA / ekadA varSAkAla meM rAjA vanamAlA ke sAtha mahala ke jharokhe meM baiThA thA / taba rAjA rAnI ne vIre ko tisa hAla meM dekha ke bar3A pazcAtApa karA, aru vicAra karane lage ki hama ne yaha bahuta bUrA kAma kraa| usI vakta bijalI girane se rAjA rAnI donoM mara ke harivAsa kSetra meM yugala strI puruSa ho gye| taba bIrA kolI rAjA rAnI kA maraNa suna ke rAjI ho gayA / pIche tApasa bana ke tapa karA / ajJAna tapa ke prabhAva kiribaSa devatA huaa| taba avadhijJAna se rAjA rAnI ko yugaliye huye dekha kara vicAra karA ki, yaha bhadraka pariNAmI aura alpArambhI haiM isa vAste mara ke devatA hoveMge, to phira maiM apanA vaira kisa se lUMgA ! isa vAste aisA karUM ki jisa se ye donoM mara ke naraka meM jAveM / aisA vicAra ke tina donoM ko tahAM se uThA karake bharata kSetra meM campA nagarI meM lAyA / vahAM kA ikSvAkuvaMzI caMDakIrti rAjA aputriyA marA thA, loka saba cintA meM baiThe the ki, kauna yahAM kA rAjA hovegA , taba tisa devatAne ye donoM unako sauMpe, aura kahA, ki-yaha tumArA hari nAmA rAjA huA, isakI yaha hariNI nAmA rAnI haiM, ina ke khAne vAste tuma ne phalamizrita mAMsa denA aura ina se , zikAra bhI karAnA / taba logoMne taise hI 'karA / ve donoM pApa ke prabhAva se mara ke naraka meM gye|
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekAdaza pariccheda 417 aura unakI aulAda harivaMzI kahalAyI / isI vaMza meM vasurAjA huaa| ina zrI zItalanAthajI kA bhI zAsana viccheda gyaa| isI tare paMdarahaveM tIrthaMkara taka sAta tIrthaMkaroM kA zAsana viccheda hotA rahA, aura mithyA dharma var3ha gye| tisa pIche siMhapurI nagarI meM ikSvAkuvaMzI viSNu rAja huA, tisakI viSNuzrI rAnI, tinoMkA putra zrIzreyAMsa. nAtha nAmA gyAramA tIrthakara huaa| tinake samaya meM vaitAnna parvata se zrIkaMTha nAmA vidyAdhara ke putra ne padmottara vidyAdhara kI veTI ko hara ke apane bahanoI rAkSasavaMzI laMkA ke rAjA kIrtighavala kI zaraNa gayA / taba kIrtighavala ne tIna sau yojana parimANa vAnara dvIpa unake rahane ko diyA / tinoM ke saMtAnoM meM se citra-vicitra vidyAdharoM ne vidyA se baMdara kA rUpa banAyA / taba vAnara dvIpa ke rahane se aura bAnara kA rUpa banAne se bAnaravaMzI prasiddha huye / tinoM hI kI aulAda meM vAlI aura sugrIvAdika huye haiN| tathA zreyAMsanAtha ke samaya meM pahilA tripRSTa nAmA vAsudeva harivaMza meM huA, tisakI utpatti tripRSTa vAsudeva aise hai-potanapura nagara meM harivaMzI jita zatru nAmA rAjA humA, tisakI dhAraNI nAmA rAnI thii| jisakA acala nAmA putra aura mRgAvatI nAmA veTI thI, so atyaMta rUpavatI aura yauvanavatI thii|
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatatvAdarza usako dekha ke usake pitA jitazatru ne apanI rAnI banA lInI / taba logoM ne jivazatru rAjA kA nAma prajApati rakkhA, arthAt apanI beTI kA pati aisA nAma rakkhA / taba hI se vedoM meM yaha zruti likhI gaI "prajApati svAM duhitaramabhyadhyAyaddivamityanya AhuruSasamityanyetAmRzyobhUtvArohitaM bhUtAmabhyat tasya yadretasaH prathamamudadIpyata tadasAvAdityomavat / " isa kA bhAvArtha yaha hai ki prajApati brahmA apanI beTI se viSaya sevane ko prApta huaa| hamAre jainamatavAloM kI to isa artha se kucha hAni nahIM; parantu jina logoM ne brahmAjI ko vedakA, hiraNyagarbha ke nAma se Izvara mAnA hai| aura isa kathA ko purANoM meM likhA hai, unakA phanItA to jarUra dUsare matavAle kreNge| isa meM hama kyA kareM ! kyoMki jo puruSa apane hAthoM se hI apanA muMha kAlA kare, taba usako dekhanevAle kyoMkara haMsI na kareMge ! yadyapi mImAMsA ke vArtikakAra kumArila ne isa zruti ke artha ke kalaMka dUra karane ko manamAnI kalpanA karI hai| tathA isa kAla meM dayAnanda sarasvatI ne bhI vedazrutiyoM ke kalaMka dUra karane ko apane banAe bhASya meM khUba arthoM ke jor3a tor3a lagAye haiM, parantu jo purANavAle ne kathAnaka likhA hai,
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekAdaza pariccheda tisako kyoMkara chipA skeNge| isa meM yaha masala mazahUra hai ki, bUMda kI bAta to vilAyata gaI, ava kyoM ghaDe ruhAte ho / acchA hamAre mata meM to vedazruti aura brahmA( prajApati) kA artha yathArtha hI karA hai| aru jaba tripRSTa aura acala donoM yauvanavaMta huye, taba tinoM ne trikhaNDa ke rAjA azvaprIva ko mAra ke tIna khaNDa kA rAjya karA / tisa pIche caMpApurI kA ikSvAkuvaMzI vasupUjya nAmA rAjA huaa| tisakI jayA nAmA rAnI, tinokA putra zrI vAsupUjyanAtha nAmA vArahavAM tIrthaMkara huaa| tinoMke vAre dUsarA dvipRSTa vAsudeva aura acala baladeva huye| aura ina kA pratizatru rAvaNa samAna tAraka nAmA dUsarA prativAsudeva huaa| ina marva vAsudeva aura cakravartI AdikoM kA sampUrNa varNana tresaugalAkApuruSa carina se jAna lenaa| tisa pIche kaMpilapura nagara meM ikSvAkuvaMzI kRtavarmA nAmA rAjA huA / tisa kI zyAmA nAmA rAnI, tinoMkA putra zrI vimalanAtha nAmA terahavAM tIrthakara huaa| tinoMke vAre tIsarA svayaMbhU vAsudeva aura bhadnAmA baladeva tathA meraka nAmA prativAsudeva huye| tisa pIche ayodhyA nagarI meM ikSvAkuvaMzI siMhasena rAjA huA, tisakI suyazA rAnI, tinoMkA putra zrIanaMtanAtha nAmA caudahavAM tIrthakara huaa| tinake vAre cauthA puruSottama nAmA vAsudeva aura suprama nAmA baladeva tathA madhukaiTabha nAmA
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ 420 jainavatvAdarza.. prativAsudeva huye| tisa pIche ralapurI nagarI meM ikSvAkuvaMzI bhAnu nAmA rAjA huA, tisakI suvratA nAmA rAnI, tinoM kA putra zrI dharmanAtha nAmA paMdarahavAM tIrthakara huaa| tinake vAre pAMcamA puruSasiMha nAmA vAsudeva aura sudarzana nAmA baladeva tathA nizuMbha nAmA prativAsudeva huaa| yahAM taka pAMca vAsudeva huye, so pAMcoM hI arihaMtoM ke sevaka arthAt jainadharmI huye| tisa pIche paMdarahaveM dharmanAtha aura solahaveM zrIzAMtinAthajI ke aMtara meM tIsarA maghavA nAmA cakravartI aura cauthA sanatkumAra nAmA cakravartI huye| tisa pIche hastinApurI nagarI meM kuruvaMzI vizvasena rAjA huA, tisakI acirA rAnI, tinakA putra zrIzAMtinAtha nAmA huvA / so pahile gRhavAsa meM to pAMcamA cakravartI thA, pIche dIkSA leke kevalI hokara solahavAM tIrthakara huaa| __tisa pIche hastinApura nagara meM kuruvaMzI sUranAmA rAjA huA, tisakI zrI rAnI, tinoMkA putra zrIkuMthunAtha huA / so prathama gRhasthAvasthA meM chaTThA cakravartI thA, aru dIkSA liye pIche satarahavAM tIrthakara huaa| / ' tisa pIche hastinApura nagarI meM kuruvaMzI sudarzana nAmA rAjA huA, tisakI devI rAnI, tinoMkA putra zrIaranAtha huaa| so gRhasthAvAsa meM to, sAtavAM cakravartI thA aura dIkSA liye pIche aThArahavAM tIrthakara huaa| ,
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekAdaza pariccheda 421 aThArahaveM aura unnIsaveM tIrthaMkara ke antara meM AThavAM kuruvaMzI subhUma nAmA cakravartI huaa| isa sumUma ke vakta meM hI parazurAma huaa| ina donoM kA saMbandha jainamata ke zAstroM meM jese likhA hai, taise maiM bhI yahAM likha detA huuN| * yaha kathA yogazAstra meM aise likhI haiM ki, vasaMtapura nAmA nagara meM ucchinnavaMza nAmA arthAt subhUma cakravartI jisakA koI bhI sabandhI nahIM thA, aisA aura parazurAma agnika nAmA eka lar3akA thaa| so agnika ekadA kimI sAthavArA ke sAtha dezAMtara ko gyaa| mArga meM sAtha se mUla ke jaMgala meM eka tApasa ke Azrama meM gyaa| taba kulapati tApasa ne tisako apanA putra banA ke rakha liyaa| pIche tahAM agnika ne bar3A bhArI ghora tapa karA aura bar3A tejasvI huaa| jagat meM jamadagni tApasa ke nAma se prasiddha huA / isa avasara meM eka jainamatI vizvAnara nAmA deva aura dUsarA tApasoM kA bhakta dhvanantarI nAmA deva, yaha donoM deva paraspara vivAda karane lge| tisa meM vizvAnara to aisA kahane lagA ki, zrI ahaMta kA kahA dharma prAmANika hai, aura dUsarA kahane lagA ki tApasoM kA dharma saccA hai| taba vizvAnara ne kahA ki donoM dharma ke guruoM kI parIkSA kara lo| tisa meM bhI ahaMta dharma ke to jaghanya guru kI aura tApasa dharma ke utkRSTa guru kI parIkSA-dhairya dekha lo| taba mithilA nagarI kA
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ 422 jainatatvAdarza padmaratha rAjA nayA hI jinadharmI ho kara bhAvayati huaa| so campAnagarI meM guruoM ke pAsa dIkSA lene vAste jAtA thA, tisa ko paMtha meM tina donoM devatAoMne dekhA taba raste meM duHkha denevAle bahuta kaMTe, kaMkare banA diye, tathA raste ke sivAya dUsare sthAna meM bahuta kIr3e Adi jIva hara jage banA diye| taba rAjA bhAvayati ke bhAvoM se kamala samAna komala, naMge pagoM se una kAMTe, kaMkaroM ke Upara calA jAtA hai, pagoM meM se rudhira kI tatIriyAM chUTatI haiM, to bhI jIvoM saMyukta bhUmi Upara nahIM calatA hai| taba devatAoM ne gIta nATaka kA bar3A prAraMbha karA, to bhI vo kSobhAya mAna na huaa| taba donoM devatA siddhaputroM kA rUpa kara ke rAjA ko kahane lage, he mahAbhAga ! terI Ayu abhI bahuta hai, tU svacchanda bhogavilAsa kara, kyoMki yauvana meM tapa karanA ThIka nahIM, isa vAste jaba tU vRddha ho jAvegA taba dIkSA le lIjo / yaha bAta suna kara rAjA kahane lagA ki, yadi merI bahuta Ayu hai, taba maiM bahuta dharma karuMgA, kyoMki jitanA UMDA pAnI hotA hai, titanI hI kamala kI nAli bhI bar3ha jAtI hai| aura yauvana meM iMdriyoM ko jItanA hai, soI asalI tapa hotA haiN| taba tina devatAoM ne jAnA ki yaha to kadApi calAyamAna na hogaa| pIche vo donoM devatA mila kara sarva se utkRSTa jamadagni tApasa ke pAsa parIkSA karane ko gye| taba tinoMne jisakI
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekAdaza pariccheda 423 vaDavRkSa kI jaTA kI tare to dharatI se jaTA laga rahI hai, aura pagoM meM sarpo kI baMbiyAM vana gaI haiM, aise hAla meM jamadagni ko dekhaa| taba una donoM devatAoM ne devamAyA se jamadagni kI dADhI meM ghoMsalA banA kara, ciDA aura ciDI banakara ghoMsale meM donoM baiTha gye| pIche cir3A cir3I se kahane lagA ki, maiM himavaMta parvata meM jaauuNgaa| taba cir3I kahane lagI ki, maiM tujhe kabhI na jAne duuNgaa| kyoMki tU tahAM jAke kisI ora cir3I se Asakta ho jaavegaa| phira merA kyA hAla hovegA ! tava cir3A kahane lagA ki, jo mai phira kara na AUM, to mujhe godhAta kA pApa lge| tava ciDI kahane lagI ki mai terI zapatha ko nahIM maantii| hAM, jo mai sapathasaugaMda kahUM vo tU kare, to mai jAne duuNgii| taba ciDene kahA ki tU kaha de| taba cir3I kahane lagI ki, jo tU kisI cir3I se yArI kare to isa jamadagni kA jo pApa hai, so tujha ko lge| cir3A cir3I kA aisA vacana suna ke jamadagni ko krodha utpanna huaa| taba donoM hAthoM se cir3A cir3I ko pakar3a liyA, aura kahA ki maiM to bar3A duSkara tapa jo pApoM kA nAza karanevAlA hai, so kara rahA hUM to phira mere meM aisA kauna sA pApa zeSa raha gayA hai ki, jisa se tuma mujhe pApI vatalAte ho ! taba cir3A jamadagni ko kahatA hai, he RSi ! tU hamAre Upara kopa mata kara, kyoMki hamane jhUTha nahIM kahA hai| aura jo tere ko apane tapa kA ghamaNDa hai, so tapa
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ 424 jainatattvAdarza terA niSphala hai| kyoMki tumAre zAstroM meM likhA hai",aputrasya gatirnAsti' arthAt putra rahita kI gati nhiiN| yaha tumane zAstra meM nahIM sunA ! jisa kI zubhagati na huI tisase adhika aura pApI kauna hai ! taba jamadagni ne socA ki hamAre zAstra meM to jaise ciDene kahA hai, taise hI hai| taba mana meM vicArA ki, jaba mere strI aura putra, nahIM, taba merA sarva tapa aisA hai, jaisA pAnI ke pravAha meM muutnaa| pIche jamadagni ke mana meM strI kI cAhanA utpanna huI / yaha dekha ke dhvanaMtarI devatA zrAvaka jainadharmI ho gayA / aru vahAM se donoM devatA adRzya ho gaye aura jamadagni vahAM se uTha ke nemika koSTaka nagara meM phuNcaa| tisa nagara meM jitazatru rAjA thA, tisake bahuta beTiyAM thiiN| tisa rAjA pAsoM eka kanyA mAgU, aisA vicAra kiyA / rAjA bhI Asana se uTha ke aura hAtha jor3a ke kahatA bhayA ki, Apa kisa vAste Aye ho ! aura mujhe Adeza do ki kyA karUM ! taba jamadagnine kahA ki, maiM tere pAsa terI eka kanyA mAMgane AyA huuN| taba rAjAne kahA ki merI sau putrI haiM, tina meM se jaunasI tuma ko vAMche so tuma le lo| taba jamadagni kanyAoM ke mahala meM gayA, aura kahane lagA ki tuma meM se jisane merI dharmapatnI bananA hai, so kaha deve ki maiM tumArI strI bnuuNgii| taba tina rAjaputriyoMne jaTAvAlA aura palita-dhaule kezoMvAlA, durbala aura bhIkha
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekAdaza pariccheda kara mAMga ke khAnevAlA jaba dekhA aura usakA pUrvokta vacana sunA, taba sabane thUkA aura kahA ki aisI bAta kahate huye tujha ko lajjA nahIM AtI hai| yaha bAta suna kara jamadagni ko var3A krodha car3hA, taba vidyA ke prabhAva se una rAjaputriyoM ko kubar3I aura mahA kurUpavatI banA diyA / aru Apa tahAM se nikala ke mahaloM ke aMgana meM aayaa| tahAM rAjA kI eka choTI veTI reNupula-maTTI ke Dhera meM khela rahI thI / tisako hAtha meM vijora kA phala le kara kahane lagA, he reNukA ! tU mujha ko vAchatI hai| taba tisa bAlikAne vijore ko dekha ke hAtha pasArA / taba munine kahA ki mujha ko yaha vAMchatI hai, aise kahakara munine usako le liyaa| pIche rAjAne kitanIka gauoM aura dhana dekara lar3akI kA vivAha usake sAtha vidhi se kara diyaa| taba jamadagnine sAliyoM ke sneha se sarva kanyAoM ko acchA kara diyA aura tisa reNukA bhAryA ko lekara apane Azrama meM aayaa| __pIche tisa mugdhA, madhura AkRti, hariNI samAna lolAkSI ko prema se vRddhi karatA bhyaa| jamadagni ke aMguliyoM Upara dina ginate hue jaba vo reNukA sundara yauvana-kAma ke lIlA vana ko prApta huI, taba jamadagni ne agni kI sAkSI karake reNukA se phira vivAha kraa| jaba reNukA RtukAla ko prApta huI, taba jamadagni kahane lagA ki mai tere vAste caru sAdhatA huuN| [caru homa meM DAlane kI vastuoM ko kahate haiM ] jisa se
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ 426 jainatattvAdarza sarva brAhmaNoM meM uttama pratApavAlA tere ko putra hovegA / taba reNukAne kahA ki hastinApura meM kuruvaMzI anaMtavIrya rAjA ko merI bahina byAhI hai| tisake vAste tU kSatriya caru bhI sAdha, arthAt mantroM se saMskAra karake siddha kara / pIche jamadagni ne brAhmaNa caru to apanI bhAryA vAste aru kSatriya cara tisa bhAryA kI bahina vAste siddha karA / taba reNukAne mana meM vicAra karA ki, maiM jaise aTavI meM hariNI kI tare rahatI hUM, to merA putra bhI vaise hI jaMgaloM meM rahegA; isa vAste maiM kSatriya caru bhakSaNa karUM, jisase merA putra rAjA ho ke isa jaMgala ke vAsa se chUTa jAve / aisA bicAra ke kSatriya caru khA liyA, aura brAhmaNa cara apanI bahina ko bhakSaNa karAyA / taba tina donoM ke do putra huye / tisa meM reNukA ke to rAma nAmaka putra huA, aura reNukA kI bahina ke kRtavIrya putra huaa| krama se donoM bar3e hue, rAma to Azrama meM palA, aura kRtavIrya rAjamahaloM meM palA / rAma to kSAtrateja arthAt kSatriyapane kI tejI dikhAne lgaa| anyadA eka vidyAdhara atisAra rogavAlA tisa Azrama meM A gyaa| atisAra ke prabhAva se AkAzagAminI vidyA mUla gyaa| taba tisa mAMde vidyAdhara kI rAmane auSadha pathyAdi karake bhAI kI tareM sevA karI / pIche tisa vidyAdharane tuSTamAna ho ke rAma ko parazuvidyA dInI / tava
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekAdaza pariccheda 427 rAma bhI sarakar3e ke vana meM jAkara tisa vidyA ko siddha karatA bhayA / tisa vidyA ke pramAva se rAma parazurAma nAma karake jagat meM prasiddha huaa| ___ekadA apane jamadagni pati ko pUcha ke reNukA bar3I utkaMThA se apanI vahina ko milane vAste hastinApura meM gii| tahAM reNukA ko apanI sAlI jAna kara anaMtavIrya rAjA haMsI mazkarI karane lagA, aura reNukA kA bahuta sundara rUpa dekha kara kAmAtura ho usake sAtha niraMkuza ho kara viSaya sevana karane lgaa| taba anaMtavIrya ke bhoga se reNukA ko eka putra jnmaa| pIche jamadagni putra sahita reNukA ko Azrama meM laayaa| kyoMki puruSa jaba siyoM meM luvva ho jAtA hai, taba bahulatA se koI bhI doSa nahIM dekhatA hai| java parazurAmane apanI mAtA ko putra sahita dekhA, taba krodha meM Akara parazu se apanI mAtA kA aura tisa lar3ake kA gira kATa ddaalaa| jaba yaha vRttAMta anantavIrya rAjAne sunA, taba krodha meM bhara kara aura phauja lekara jamadagni kA Azrama jalA phUMka, tor3a phor3a gerA, aura sarva tApasoM ko trAsamAna phraa| taba tApasoMne daur3ate huye jo raulA karA, tisa ko parazurAmane sunA aura sArA vRttAMta suna ke parazu le ke rAjA kI senA Upara daudd'aa| parazurAmane parazu se rAjA aura rAjA kI senA sumaToM ko kASTha kI tare phAr3a ke gera diyaa| Apa pIche Azrama
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 jainatasvAdarza meM calA gyaa| udhara pradhAna rAjapuruSoMne anaMtavIrya ke beTe chatavIrya ko rAjasiMhAsana, Upara biThAyA, / parantu vo umara meM choTA thaa| eka dina apanI mAtA ke mukha se apane pitA ke marane kA vRttAMta suna ke sarpa ke Dase huye kI tare nA kara jamadagni ko mAra diyaa| taba parazurAma apane, pitA kA, vadha dekha ke krodha meM jAjvalyamAna ho kara hastinApura meM Ake kRtavIrya ko mAra ke Apa rAjasiMhAsana Upara baiTha gyaa| kyoMki rAjya jo hai, so parAkrama ke adhIna hai,| taba kRtavIrya kI tArA nAmA garbhavatI rAnI parazurAma ke bhaya se daur3a kara kisI jaMgala meM tApasoM ke Azrama meM gii| taba tina tApasoM ne dayA karake tisa rAnI ko apane maTha ke bhauhare meM nidhAna kI tare chipA ke rakkhA / tahAM tisa rAnI ke caudaha svapna sUcita putra jnmaa| tisakA nAma tisakI mAtA ne subhUma rakkhA / kSatriya jo jahAM milatA hai, vahAM hI parazurAma kA kuhAr3A jAjvalyamAna ho jAtA hai| taba parazurAma parazu se kSatriyoM kA zira kATa detA hai| ___ anyadA parazurAma jahAM chipI huI rAnI putra sahita rahatI thI, tisa Azrama meM AyA / tahAM parazurAma kA parazu jAjvalyamAna huA, taba parazurAma ne tApasoM ko pUchA, kyA yahAM koI kSatriya hai ! taba tApasoMne kahA ki hama gRhasthAvAsa meM kSatriya the| taba parazurAmane bhI RSiyoM ko chor3a ke sAta vAra niHkSatriya pRthvI krii| arthAt sAta vAra car3hAI
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekAdaza pariccheda 429 karake apanI jAna meM koI bhI kSatriya vAkI nahIM chodd'aa| jaise agni parvata Upara ghAsa ko nahIM chor3atI haiM, taise parazurAmane bhI jo jo kSatriya rAjAdi prasiddha the, tinoM ko mAra ke tinoM kI dAdoM se eka thAla bharA / aura parazurAma ne chAnA nimittiye ko pUchA ki merA maranA kisa ke hAtha se hogA ! taba nimiciyene kahA ki, jo tUne dADhoM se thAla bharA haiM, so thAla jisake dekhane se dAnoM kI kSIra bana jAyegI, aura isa siMhAsana para baiTha ke jo tisa kSIra ko khAyagA, tisake hAtha se terA maraNa hovegaa| yaha suna kara parazurAmane dAnazAlA banAI, aura dAnazAga ke Age eka siMhAsana racAyA, tisa Upara kSatriyoM kI dAdoMvAlA thAla rakhavAyA / ___aba idhara tApasoM ke Azrama meM pratidina tApasa subhUma cAlaka ko lAr3a lar3Ate, khilAte, aMgana ke vRkSa kI tare vRddhi karate huye rahate haiM / isa avasara meM medha nAmA vidyAdhara kisI nimiciye ko pUchane lagA ki merI jo padmazrI kanyA he, tisakA vara kauna hovegA ! tava tisa nimittiyene subhUma vara vatalAyA, aura usakA sarva vRttAMta bhI sunA diyaa| taba megha vidyAdharane apanI beTI subhUma ko vyAhI aura tisakA hI sevaka bana gyaa| ekadA kUpa ke meMDaka kI tare aura kahIM na jAne se subhama apanI mAtA ko pUchane lagA ki, he mAtA ! itanA hI loka
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainavatvAdarza . hai ki, jisa meM hama rahate haiM, kyA isa se adhika bhI hai| tava mAtA kahane lagI, he putra | loka to anaMta hai| tisa meM makkhI ke paga jitanI jagA meM yaha Azrama hai / isa loka meM bahuta prasiddha hastinApura nagara hai| tisa nagarI kA rAjA terA pitA kRtavIrya thA, parantu parazurAma tere pitA ko mAra ke hastinApura kA rAjA bana gayA hai| aura tisa parazurAmane niHkSatriya pRthvI kara dI hai| tisa parazurAma ke bhaya se hama yahAM Azrama meM chipe huye baiThe haiN| apanI mAtA kA yaha kahanA suna ke subhUma bhauma kI tare arthAt maMgala ke tAre kI tare lAla huA, aura tahAM se nikala ke sIdhA hastinApura meM aayaa| taba logoMne pUchA ki tU aisA atyadbhuta aMdara kisa kA beTA hai ! taba kahA ki maiM kSatriya kA putra huuN| taba logoMne kahA ki tU yahAM jalatI Aga meM kyoM aayaa| taba tisane kahA ki maiM parazurAma ko mArane vAste AyA huuN| taba logoMne bAlaka jAna ke usakI bAta Upara kucha khyAla na karA / taba subhUma siMha kI tare usa pUrvokta siMhAsana Upara jA ke baiThA, aura vahAM devatA ke viniyoga se dADhoM kI kSIra bana gaI / tisako summa khAne laga gyaa| taba tahAM jo rakhavAle brAhmaNa the, ve sarva subhUma ko mArane ko utthe| taba meghanAda vidyAdhara ne saba brAhmaNoM ko mAra diyA / taba kAMpatA huA aura hoThoM ko cabAtA huA, krodha meM bharA huA, aisA parazurAma kohAr3A( parazu) leke subhUma
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekAdaza pariccheda 431 ko mArane aayaa| parazurAmane sumUma ke mArane ko parazu calAyA vo parazu subhUma taka pahuMcane se pahile hI Aga ke aMgAre kI tare vujha gyaa| vidyA devI jo thI, so summa ke puNya prabhAva se parazu ko chor3a ke bhAga gaI / taba summane zasa ke abhAva se thAla hI uThA ke parazurAma ko mArA, tisa thAla kA cakra bana gayA, tisa cakane parazurAma kA mastaka kATa gerA / tisa cakra se hI subhUma AThavAM cakravartI huaa| isa kathA para logoMne jo vaha kathA vanA rakkhI haiM, so ThIka nahIM hai| so kathA kahate hai / jaise ki parazurAma parazu se kSatriyoM ko kATatA huA rAmacandrajI ke pAsa pahuMcA, aura parazu se rAmacandrajI ko mArane lgaa| taba rAmacandrajIne naramAI se pagacaMpI karake usakA teja hara liyaa| tava parazurAma kA parazu hAtha se gira par3A aura phira na uThA sakA / yaha zrIrAmacandra nahIM thA, parantu yaha to subhUma nAmA AThavAM cakravartI thA, jisane parazurAma kA kAma tamAma kiyA / isa kathA ke vanAnevAloMne parazurAma kI hInatA dUra karane ko zrIrAmacandrajI kA sambandha likha diyA hai / hai asala meM subhUma ckrvrtii| likhanevAloMne yaha bhI socA hogA ki eka avatArane dUsare avatAra kA aMza khIMca liyA, isa meM parazurAma kI laghutA na hovegii| parantu yaha nahIM socA hogA ki donoM avatAra ajJAnI bana
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ 432 jainatatvAdarza jAyeMge / jaba parazurAma Apa hI aMza ko kohADe se kATane lagA, taba tisa se aura adhika ajJAnI kauna banegA ! jaba subhUma cakravartI AThamA huA, taba jaise parazurAmane sAta vAra niHkSatriyA pRthvI karI thI, taise sumUmane pichale vaira se ikkIsa vAra nirbrAhmaNa pRthvI karI / apanI jAna meM koI bhI brAhmaNa jItA nahIM chor3A / isI vAste ina rAjAoM ko brAhmaNoMne daitya, rAkSasa ke nAma se pustakoM meM likha diyA hai| yaha donoM mara ke adhogati meM gye| isa subhUmacakravartI se pahile isI aMtare meM chaThA puruSa. puMDarIka vAsudeva tathA Ananda nAmA baladeva aura bali nAmA prativAsudeva huye| tathA subhUma ke pIche isa aMtare meM datta nAmA sAtamA vAsudeva tathA naMda nAmA baladeva aura prasAda nAmA prativAsudeva huye| tisa pIche mithilA nagarI meM ikSvAkuvaMzI kumbha rAjA huA, tisakI prabhAvatI rAnI, tinakI putrI mallinAtha nAmA unnIsavAM tIrthakara huaa| tisa pIche rAjagRha nagarI meM harivaMzI sumitra huA, tisakI padmAvatI rAnI, tinakA putra munisuvrata nAmA vIsavAM tIrthaMkara huaa| inoM ke samaya meM mahApadma nAmA navamA cakravartI huaa| tisakA sambaMdha tresaThazalAkApuruSacaritra se jAna lenA; parantu tisake bhAI viSNukumAra kA thor3A sA sambaMdha yahAM likhate haiN|
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekAdaza pariccheda 433 * hastinApura nagara meM padmottara nAmA rAjA, tisakI jvAlA devI rAnI, tinakA bar3A putra viSNukumAra, viSNununi tathA aura choTA putra mahApadma huaa| tisa avasara namucila meM avaMtI nagarI meM zrIdharma nAmA rAjA kA maMtrI namuci [aparanAma bala] mithyAdRSTi brAmaNa thA / isane zrImunisuvrata tIrthaMkara ke ziSya zrI sutratAcArya ke sAtha apane mata kA vivAda karA, bAda meM hAra gyaa| taba rAtri ko talavAra le ke AcArya ko mArane calA, rAste meM paga thama gaye / rAjAne yaha bAta suna ke apane rAjya se bAhira nikAla diyaa| taba namucivala tahAM se cala ke hastinApura meM yuvarAja mahApadma kI sevA karane lgaa| kisI kAma se tuSTamAna ho ke mahApadma ne tisako yathecchA vara diyaa| pIche padmottara rAjA aura viSNukumAra donoMne sutrata guru ke pAma dIkSA le lInI / padmocara mokSa gayA aura viSNukumAra tapa ke prabhAva se mahAlabdhimAna huaa| isa avasara meM muvatAcArya phira hastinApura meM aaye| taba namucibalane vicArA ki yaha vaira lene kA avasara hai| taba mahApadma cakravartI se vinati karI ki maiMne jaise vedoM meM kahA hai tase eka mahAyajJa karanA hai, isa vAste meM pUrvokta vara mAMganA cAhatA hUM / taba mahApajhane kahA ki mAMga / tava namuciH ne kahA ki mujhe kitaneka dina taka apanA sarvarAja de do| yaha sunakara mahApadmane usake kahe dina taka sarvarAja
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ 434 jainatattvAdarza use de kara Apa apane aMteuroM meM calA gayA / taba namucibalane nagara se nikala ke yajJa vAste yajJapAr3A bnaayaa| usameM dIkSA le ke Asana Upara baitthaa| taba jaina mata ke sAdhu chor3a ke dUsare sarva pAkhaNDI bhikSu aura gRhastha meTanA le ke Aye / meTa de ke sarvane namaskAra karA | taba namucivalane pUchA ki jo nahIM AyA hove, aisA to koI rahA nahIM ! taba logoM. ne kahA ki jainamatI suvratAcArya varja ke sarva darzanI A gaye haiM / taba namucibalane yaha chidra pragaTa karake aura krodha meM bhara ke sipAhI bulAne ko meje| aura kahalA mejA ki, rAjA cAhe kaisA hI ho, to bhI sarva ko mAnane yogya hai, usameM bhI sAdhuoM ko to vizeSa karake mAnanA cAhiye / kyoMki rAjA se uparAMta aise anAtha liMgiyoM kI rakSA karanevAlA kauna hai ! tathA merA tuma kucha karane ko samartha nahI, aura bar3e abhimAnI ho tathA hamAre dharma ke niMdaka ho, isa vAste mere rAja se bAhira ho jaao| jo rahegA, usako maiM mAra DAlaMgA, isameM mujhe pApa bhI nahIM hogaa| taba gurune Akara mIThe vacana se kahA ki, hamArA yaha kalpa nahIM ki gRhastha ke kArya meM jAnA / parantu hama abhimAna se hI nahIM Aye, aisA mata samajhanA, kyoMki sAdhusamabhAva se apane dharmakRtya meM lage rahate haiN| taba namucibala ati zAMtavRttivAle muniyoM ko kaThora ho kara kahane
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekAdaza pariccheda lagA ki, sAta dina ke aMdara mere rAja se vAhira ho jaao| jo rahegA, so mArA jaaygaa| yaha suna ke saba sAdhu apane tapovana meM Aye, aura socane lage ki ava kyA upAya kareM? taba eka sAdhu kahane lagA ki mahApar3A cakravartI kA bar3A bhAI viSNumuni labdhipAtra hai, arthAt bar3I zaktivAlA meru parvata Upara hai, tisa ke kahane se yaha namucitrala pragAMta ho jaavegaa| isa vAste koI cAraNa sAdhu usako yahAM bulA lAve to ThIka hai| taba eka sAdhu bolA ki merI vahAM meru parvata para jAne kI to zakti hai, parantu pIche Ane kI gati nahIM hai| taba guru kahane lage ki, tuma ko pIche viSNumuni hI yahAM le AyeMge, tuma jAo / taba vo sAdhu labdhi se eka kSaNa meM tahAM gayA, aura sarva vRttAMta sunaayaa| taba viSNumunine usa sAdhu ko bhI sAtha le kara tatkAla guru ke pAsa A ke vaMdanA krii| pIche guru kI AjJA se akelA hI rAjasabhA meM aayaa| taba namucibala ke binA samA ke aura saba lokoMne uThake vaMdanA krii| taba viSNumunine dharmopadeza dekara kahA ki niHsaMgI sAdhuoM se vaira karanA mahA naraka kA kAraNa hai, kyoMki sAdhu kisI kA kucha vigAr3ate nhiiN| aura jagat to bar3e puruSoM ko namaskAra karatA hai| kisI zAsa meM muni nide nahIM haiN| to phira yaha Azcarya hai ki, tuccha, kSaNika
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ 436 jainatattvAdarza rAja ke pAne se andhe, adhama puruSa apane ko sAdhuoM se namaskAra karAnA cAhate haiN| aura namucibala ko kahA ki tU isa bUre kAmako jAne de, jisa se sAdhu sabai sukha se raheM / aura tU kyoM matsara meM magana ho ke apanA Apa bigAr3A cAhatA hai / sAdhu caumAse meM vihAra karate nahIM kyoMki caumAse meM jIvoM kI bahuta utpatti ho jAtI hai| aura sarva jage terA hI rAjya hai, to sarva sAdhu sAta dina meM kahAM cale jAeM ! taba namucivala kukASTha kI tare hokara bolA ki, bahuta kahane se kyA hai ! pAMca dina se uparAMta jo koI tumArA sAdhu mere rAjya meM rahegA, to maiM usako caura kI tare baddha kruuNgaa| aura tU hamAre mAnane yogya hai, isa vAste tU jAkara sAdhuoM ko kaha de ki, jo jIvanA cAhate ho, to namuci ke rAjya se bAhira cale jAo kyoMki rAjya brAhmaNa kA hai / aura tere mAna ke rakhane vAste tIna kadama arthAt tIna Daga jagA detA huuN| tisa se bAhira jisa sAdhu ko dekhUgA, tisa kA zira cheda karUMgA / taba viSNumunine vicArA ki yaha sAma arthAt mIThe vacanoM ke yogya nahIM, yaha to bar3A pApI sAdhuoM kA ghAtaka hai, isa kI jar3a hI ukhAr3anI cAhIye / taba viSNumunine kopa meM A kara vaikriya labdhi se lAkha yojana kI deha banAI, eka Daga se to maratakSetrAdi mApA aura dUsarI Daga pUrvApara samudra Upara dharI aura tIsarI Daga namucibala
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekAdaza pariccheda 437 ke zira Upara rakha ke siMhAsana se heTha gera ke dharatI meM ghuser3a diyA / namuci mara ke naraka meM pahuMca. gyaa| aura viSNumuni ko devatAoMne kAnoM meM madhura gIta sunA kara zAMta karA / taba zarIra ko saMkoca ke gurAM pAsa jA kara AlocanA karI, pApa kA prAyazcitta le kara vihAra kara gayA / japa tapa kara saMyama pAla ke mokSa gayA / isa kathA se aisA mAlUma hotA hai ki brAhmaNoMne purANoM meM jo ligvA hai ki, viSNu bhagavAn ne vAmana rUpa karake yajJa karate baligajA ko chalA, so yahI viSNumuni aru namuci kI kathA ko bigAr3a ke apane mata ke anusAra aura kI aura kathA banA lInI hai| kyoMki zrIbhagavAn ko kyA garaja thI ki, jo dharmI balirAjA yajJa karanevAle ke sAtha chala karanA ! yaha kahanA to kevala buddhihInoM kA kAma ki, bhagavAn ne apanI beTI tathA paralI se viSaya sevana kaga, tathA jhUTha bolA, auro se bulAyA, corI karI, auroM se karAyI, bhagavAnne kuzIla sevana karA, chala se mArA, kapaTa kraa| kyoMki ye kAma to nIca janoM ke karane ke haiM, zrI vItarAga sarvajJa paramezvara yaha kAma kabhI bhI nahIM krtaa| aura karanevAle ko paramezvara bhUla ke bhI kabhI na mAnanA caahiye| vIsame aura ikkIsame tIrthakara ke antara meM zrIayodhyA nagarI ke dazaratha rAjA kI kauzalyA rAnI kA padmazrIrAma
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ 438 jainatattvAdarza , candra nAmA putra huaa| so AThamA baladeva aura dazaratha rAjA kI sumitrA . rAnI kA putra nArAyaNa aparanAma lakSmaNa, so AThamA vAsudeva huaa| jinoM kA pratizatru rAvaNa prativAsudeva laMkA kA rAjA huA, so jagat meM prasiddha hai| ina tInoM kA yathArtha svarUpa padmacaritra se jAna lenaa| parantu laukika rAmAyaNa meM jo rAvaNa ke daza zira likhe haiM, so ThIka nahIM hai| kyoMki manuSya ke rAvaNa aura usake svAbhAvika daza sira kadApi nahIM ho sakate daza mukha haiN| padmacaritra prathamAnuyoga zAstra meM likhA hai ki, rAvaNa ke baDe baDeroM kI paraMparA se eka bar3A nava mANika kA hAra calA AtA thA, so rAvaNane bAlAvasthA se apane gale meM pahira liyA thaa| aura ve nau hI mANika bahuta baDe the, so cAra mANika eka pAse skaMdha ke Upara hAra meM jaDe huye the / aura pAMca mANika dUsare pAse jar3e hue the| donoM skaMdho Upara nava mANikoM meM navamukha dIkhate the, aura eka rAvaNa kA asalI mukha thaa| isa vAste daza mukhavAlA rAvaNa kahA jAtA hai| tathA rAvaNa ke samaya se hI himAlaya ke pahAr3a meM badrInAtha kA tIrtha utpanna huA hai, tisakI utpatti jainamata ke zAstroM meM aise likhI hai ki, yaha asala meM pArzvanAtha kI mUrti thI, tisakA hI nAma badrInAtha rakkhA gayA hai| isakA pUrA svarUpa gadhabaMdha pArthapurANa se jAna lenA / /
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekAdaza pariccheda . tisa pIche mithilAnagarI meM ikSvAkuvaMzI vijayasena rAjA kI viprA rAnI kA putra zrInaminAtha nAmA ikkIsamA tIrthakara huaa| tinoM ke vAre hariSeNa nAmA dasamA cakravartI humA hai| tathA isa ikkIsame aura bAvIsame tIrthakara ke aMtara meM gyArahavAM jaya nAmA cakravartI huaa| tisa pIche saurIpura nagara meM harivaMzI samudravijaya rAjA huA, tisakI zivAdevI rAnI, tinakA zrIkRSNa aura putra zrIariSTanemi nAmA bAvIsamA tIrthaMkara valabhadra huaa| tinoMke vAre tinoMke cace ke beTe navame kRSNavAsudeva aura rAma baladeva-balabhadra baladeva hue / inakA pratizatru jarAsiMgha prativAsudeva huaa| tina meM kRSNa aru balabhadra to jagat meM bahuta prasiddha haiN| parantu jo loka zrIkRSNa vAsudeva ko sAkSAt Izvara tathA Izvara kA avatAra, jagat kA kartA mAnate haiM, so ThIka nhiiN| kyoMki yaha bAta kRSNa vAsudeva ke jIte huye nahIM huii| kintu unake mare pIche loka kRSNa vAsudeva ko avatAra mAnane lage haiM / tisakA hetu presaThazalAkApuruSacaritra meM aise likhA hai jaba kRSNa vAsudeva ne kusambI bana meM zarIra chor3A, taba kAla karake vAlapamA pRthvI-pAtAla meM gaye / aura balabhadranI eka sau varSa jainadIkSA pAla ke pAMcame brahmadevaloka meM gye| vahAM avadhijJAna se apane bhAI zrIkRSNa ko pAtAla meM
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ 440 jainatattvAdarza tIsarI pRthvI meM dekhaa| taba bhAI ke sneha se vaikriya zarIra banA kara zrIkRSNa ke pAsa pahuMcA aura zrI kRSNa se AliMgana karake kahA ki, maiM balabhadra nAmA tere pichale janma kA bhAI hUM, maiM kAla karake pAMcame brahmadevaloka meM utpanna huA hUM, aura tere sneha se yahAM tere pAsa milane ko AyA hUM, so maiM tere sukha vAste kyA kAma karUM ! itanA kaha kara jaba balabhadjIne apane hAthoM para kRSNajI ko liyA, taba kRSNa kA zarIra pAre kI tare hAtha se kSara ke bhUmi Upara gira par3A, aura mila kara phira sampUrNa zarIra pUrvavat ho gyaa| isI tareM prathama AliMgana karane se phira vRttAMta kahane se aura hAthoM para uThAne se kRSNajIne bhI jAna liyA ki yaha mere pUrva bhava kA ati vallabha balabhadra bhAI hai| taba kRSNajIne saMbhrama se uTha ke namaskAra karA taba balabhadrajIne kahA, he mAtA ! jo zrI neminAthane kahA thA ki yaha viSaya sukha mahAduHkhadAI hai, so pratyakSa tuma ko prApta huA aura tujha karmaniyaMtrita ko maiM svarga meM bhI nahIM lejA sakatA hUM, parantu tere sneha se tere pAsa maiM rahA cAhatA huuN| taba kRSNane kahA ki, he bhrAtA ! tere rahane se bhI to maiMne kare huye karma kA phala avazyameva bhoganA hI hai parantu mujha ko isa duHkha se vo duHkha bahuta adhika hai, jo maiM dvArikA aura sakala parivAra ke dagdha ho jAne se ekalA kusaMbI bana meM jarAkumAra ke tIra se marA, aura mere zatruoM ko sukha tathA mere mitroM ko duHkha huaa| jagat
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekAdaza pariccheda meM sarva yaduvaMzI badanAma huye / isa vAste he mAtA ! tu bharatakhaNDa meM jA kara cakra, zAGga, zaMkha, gadA kA gharanevAlA aura pIta-pIle vastravAlA, tathA garur3a dhvajAvAlA aisA merA rUpa banA kara vimAna meM baiTha kara logoM ko dikhalA / tathA nIlavastra aura tAladhvaja aru hala, mUsala, zastra kA dharanevAlA, aisA tU vimAna meM baiTha ke apanA rUpa sarva jage dikhalA kara logo ko kaho ki, rAma kRSNa donoM hama avinAgI puruSa haiM, aura svecchAvihArI hai| jaba logoM ko yaha satya pratIta ho jAvegA, taba hamArA sarva apayaza dUra ho jAvegA / yaha zrIkRSNajI kA kahanA sarva zrIvalabhadrajIne svIkAra kara liyA, aura bharatakhaNDa meM jAkara kRSNa balabhadra donoM kA rUpa karake sarva jage vimAnArUDha dikhalAyA / aura aise kahane lagA bho loko ! tuma kRSNa valabhadra arthAt hamAre donoM kI suMdara pratimA banA kara Izvara kI buddhi se bar3e Adara se pUjo / kyoMki hama hI jagat ke racanevAle aura sthiti saMhAra ke kartA haiM / aura hama apanI icchA se svarga arthAt vaikuMTha se yahAM cale Ate haiM, aura pIche svarga meM apanI icchA se jAte haiM / aura dvArakA hamane hI racI thI tathA hamane hI usakA saMhAra karA hai| kyoMki jaba hama vaikuNTha meM jAne kI icchA karate haiM, taba sarva apanA vaMza dvArikA sahita dagdha karake cale jAte haiN| hamAre uparAMta aura koI anya
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAkara jainatatvAdarza kartA hartA nahIM hai / tathA svargAdi ke bhI denevAle hama hI / haiM aisA balabhadrajI kA kahanA sunane se sarva grAma nagara ke logoM ne kRSNa balabhadrajI kI pratimA sarva jage banA kara pUjI / taba pratimA pUjanevAloM ko bahuta sukha dhanAdi se balabhadrane AnaMdita karA ! isa vAste bahuta loga harimakta ho gaye / jaba se bhakta huye taba se pustakoM meM kRSNajI ko pUrNabrahma paramAtmA IzvarAdi nAmoM se likhA / kyA jAne jaba se balabhadrajIne kRSNa kI pUjA karAI, taba se hI logoMne kRSNa ko hI IzvarAvatAra mAnA ho! aura usa samaya ko pAMca hajAra varSa huye hoN| jisa se loka meM kRSNa huye ko pAMca hajAra varSa kahate haiN| bAIsame aru teIsame tIrthakara ke antara meM bAramA brahmadatta nAmA cakravartI huaa| tisa pIche vArANasI nagarI meM ikSvAkuvaMzI azvasena rAjA huA, tisakI vAmAdevI rAnI, tinakA putra zrI pArzvanAtha nAmA teIsamA tIrthakara huaa| tisa pIche kSatriyakuMDa nAmA nagara meM ikSvAkuvaMzI dUsarA nAma sUryavaMzI siddhArtha nAmA rAjA huA, tisakI trisalA nAmA rAnI, tinakA putra zrIvarddhamAna mahAvIra nAmA cauvIsamA carama tIrthakara huaa| Aja kala jo jainamata bharatakhaNDa meM pracalita hai, so ina hI zrImahAvIra kA zAsana arthAt unahI ke upadeza se calatA hai / aura jo jainamata ke zAstra haiM, ve sarva zrImahAvIra bhagavanta ke
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekAdaza pariccheda 43 upadezAnusAra hI race gaye haiM / zrImahAvIra bhagavanta kA saMpUrNa vRttAMta dekhanA hove, tadA Avazyaka sUtravRtti, kalpasUtra vRtti tathA zrImahAvIra caritAdi granthoM se jAna lenaa| iti zrI tapAgacchIya muni zrIvuddhivijaya ziSya muni AnaMdavijaya-AtmArAmaviracite jainatattvAdarza ekAdazaH paricchedaH saMpUrNaH
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatasvAdarza dvAdaza pariccheda isa pariccheda meM zrI mahAvIra bhagavAn se, lekara Aja paryaMta kitanAka vRttAMta likhate haiN| zrI mahAzrI mahAvIra ke vIra bhagavanta ke gyAraha ziSya mukhya aura gaNadharAdi sarva sAdhuoM se bar3e huye, tina ke nAma ___ kahate haiM-1. iMdrabhUti arthAt gautamasvAmI, 2. agnibhUti, 3. vAyubhUti, 4. vyaktasvAmI, 5. sudharmAsvAmI, 6. maMDikaputra, 7. mauryaputra, 8. akaMpita, 9. acalamAtA, 10. maitArya, 11. prabhAsa / aura sarva ziSya to caudaha hajAra sAdhu huye, caudaha hajAra se kade bhI adhika nahIM huye| aura sAdhvI chattIsa hajAra huI / tathA zreNika, udAyana, koNaka, udAyI, vatsadeza kA udAyana, ceTaka, navamallika kSatriya jAti ke navalecchika kSatriya jAti ke, ujjaina kA rAjA candrapradyota, amalakalpA nagarI kA sveta nAmA rAjA, polAsapura kA vijaya rAjA, kSatriyakuNDa kA naMdivarddhana rAjA, vItabhayapaTTana kA udAyana rAjA, dazANapura kA dazArNabhadra rAjA, pAvApurI kA hastipAla rAjA ityAdi aneka rAje zrImahAvIra bhagavanta ke sevaka arthAt zrAvaka the| aura AnaMda, kAmadeva, saMkha, puSkalI pramukha zrAvaka, aura jayaMtI, revatI, sulasA pramukha zrAvikA to lAkhoM hI the / tina zrAvakoM meM eka satyakI nAmA avirati,
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAdaza pariccheda samyagdRSTi zrAvaka huA hai, tisakA sambaMdha Avazyaka zAha meM isa tare likhA hai| vizAlA nagarI ke ceTaka rAjA kI chaThI putrI sujyeSThA nAmA kumArI kanyAne dIkSA lInI thI satyakI aura arthAt jainamata kI sAdhvI ho gaI thii| mahezvarapUjA vo kisI avasara meM upAzraya ke andara sUrya ke sanmukha AtApanA letI thii| isa avasara meM peDhAla nAmA parivrAjaka arthAt saMnyAsI viNasiddha thaa| so apanI vidyA dene ke vAste pAtra puruSa je dekhatA thaa| aura usakA vicAra aisA thA ki yadi brahacAriNI kA putra hove, to sunAtha hovegA / taba tisa saMnyAsIne rAtri meM sujyeSThA ko nagnapane zIta kI AtAenA letI ko dekhA / taba dhundhavidyA se aMdhakAra meM vimoha arthAt aceta karake usakI yoni meM apane vIrya kA saMcAra kraa| tisa avasara meM sujyeSThA ko Rtudharma A gayA thA, isa vAste garbha raha gayA / taba sAtha kI sAdhviyoM meM garma kI carcA hone lagI / pIche atizaya jJAnIne kahA ki sujyeSThAne viSayamoga kisI se nahIM karA, aru tisa vizAghara kA sarva vRtAMta khaa| taba sarva kI zaMkA dUra ho gii| pIche samaya meM sujyeSThA ke putra jnmaa| taba tisa lar3ake ko zrAvakane apane ghara meM le jA ke pAlA, tisakA nAma satyakI rkkhaa| eka samaya satyakI sAdhviyoM ke sAtha zrImahAvIra
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatattvAdarza bhagavAn ke samavasaraNa meM gyaa| tisa avasara meM eka kAlasaMdIpaka nAmA vidyAdhara zrImahAvIra ko vaMdanA karake pUchane lagA ki, mujha ko kisa se bhaya hai| taba bhagavaMta zrI mahAvIra svAmIne kahA ki yaha jo satyakI nAmA lar3akA hai, isa me tujha ko bhaya hai| taba kAlasaMdIpaka satyakI ke pAsa gayA, avajJA se kahane lagA ki, are tU mujha ko mAregA ! aise kaha kara jorAvarI se satyakI ko apane pagoM meM gerA / taba tisake pitA per3hAlane satyakI kA pAlana karA, aura apanI sarva vidyAoM satyakI ko de diyA / satyakI kA yaha sAtamA bhava rohiNI vidyA sAdhane meM laga rahA thaa| rohiNI vidyAne isa satyakI ke jIva ko pAMca bhava meM to jAna se mAra gerA aura chaThe bhava meM chaH mahIne zeSa Ayu ke rahane se satyakI ke jIvane vidyA kI icchA na karI; parantu isa sAtame bhava meM to tisa rohiNI vidyA ko sAdhane kA bhArambha karA / tisakI vidhi likhate haiN| anAtha mRtaka manuSyoM ko citA meM jalAve aura gIle camaDe ko zarIra Upara lapeTa ke paga ke vAme aMguThe se khar3A ho kara jahAM laga tisa citA kA kASTha jale tahAM laga jApa kare / isa vidhi se satyakI vidyA sAdha rahA thaa| tahAM kAlasaMdIpaka vidyAdhara bhI A gayA, aura citA meM kASTha prakSepa karake sAta dina rAtri taka agni bujhane na denI / taba
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAdaza pariccheda satyakI kA satya dekha ke rohiNI devI Apa pragaTa ho kara kAlasaMdIpaka ko kahane lagI ki mata vighna kara, kyoMki maiM isa satyakI ko siddha honevAlI hUM, isa vAste meM siddha ho gaI huuN| taba rohiNI devIne satyakI ko kahA ki, maiM tere zarIra meM kidhara se praveza karUM! satyakIne kahA ki mere mastaka meM ho kara praveza kara / taba rohiNIne mastaka meM ho kara praveza karA, tisa se mastaka meM khaDDA par3a gyaa| taba devIne tuSTamAna ho kara tisa mastaka kI jagA tIsare netra kA AkAra banA diyA / taba to satyakI tIna netravAlA prasiddha huaa| pIche satyakIne socA ki peDhAlane merI mAtA rAjA kI kumArI beTI ko vigAr3A hai| aisA soca kara apane pitA peDhAla ko mAra diyaa| taba logoMne satyakI kA nAma rudra( bhayAnaka ) rakha diyA, kyoMki jisane apanA pitA mAra diyA, usase aura bhayAnaka kauna hai ! pIche satyakIne vicArA ki kAlasaMdIpaka merA vairI kahAM hai ! jaba sunA ki kAlasaMdIpaka amuka jagA meM hai| taba satyakI tisa ke pAsa pahuMcA / phira kAlasaMdIpaka vidyAdhara vahAM se bhAga nikalA to bhI satyakI tisake pIche lgaa| kAlasaMdIpaka heTha Upara mAgatA rahA, parantu satyakIne tisakA pIchA na chor3A / phira kAlasaMdIpakane satyakI ke mulAne vAste tIna nagara bnaaye| taba satyakIne vidyA se tInoM nagara bhI jalA diye, taba kAlasaMdIpaka
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ 448 jainatavAdarza daur3a ke lavaNasamudra ke pAtAlakalaza meM calA gyaa| satyakI. ne tahAM jA kara kAlasaMdIpaka ko mAra ddaalaa| tisa pIche satyakI vidyAdhara cakravartI huA / tIna saMdhyA meM sarva tIrthaMkaroM ko vaMdanA karake nATaka karane lagA, taba indrane satyakI kA nAma mahezvara diyaa| tisa mahezvara ke do ziSya huye, eka naMdIzvara, dUsarA nAdIyA / tina meM nAdIyA to vidyA se baila kA rUpa banA letA thA, aura tisa Upara car3ha ke mahezvara aneka krIr3A kutUhala karatA thaa| mahezvara zrImahAvIra bhagavaMta kA avirati samyagdRSTi zrAvaka thaa| parantu bar3A bhArI kAmI thA aura brAhmaNoM ke sAtha usakA bar3A bhArI vaira ho gyaa| taba vidyA ke bala se saiMkar3oM brAhmaNoM kI kumArI kanyAoM ko viSayasevana karake bigaadd'aa| aura loka tathA rAjA pramukha kI bahubeTiyoM se kAmakrIr3A karane lgaa| parantu usakI vidyAoM ke bhaya se use koI kucha kahatA nahIM thaa| jekara koI manA bhI karatA thA, to mArA jAtA thaa| mahezvara ne vidyA se eka puSpaka nAmA vimAna banAyA tisa meM baiTha ke jahAM icchA hotI, tahAM calA jAtA thaa| aise usakA kAla vyatIta hotA thA / eka samaya mahezvara ujjaina nagara meM gyaa| vahAM caMDapradyota kI eka zivA nAmA rAnI ko chor3a ke dUsarI sarva rAniyoM ke sAtha viSaya bhoga karA / aura bhI sarva logoM kI bahubeTiyoM ko bigADanA zurU karA / taba caMDapradyota ko
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAdaza pariccheda 441 baDI ciMtA huI, aru vicArA ki koI aisA upAya kareM ki jisa se isa mahezvara kA vinAza-maraNa ho jAve / parantu tisakI vidyA ke Age kisIkA koI upAya nahIM calatA thaa| pIche tisa ujjaina nagara meM eka umA nAmA vezyA baDI rUpavatI rahatI thii| usakA yaha kaula thA ki jo koI itanA dhana mujhe deve, so mere se bhoga kare / jo koI usake kahe mUjaba dhana detA thA, so usake pAsa jAtA thaa| eka dina mahezvara usa vezyA ke ghara gayA, taba tisa umA vezyAne mahezvara ke sanmukha do phUla kare, eka vikazA huA, dUsarA micA huA / taba mahezvarane vikaze-khir3e phUla kI tarpha hAtha pasArA / taba umA vezyAne micA huA kamala mahezvara ke hAtha meM diyA, aura kahA ki yaha kamala tere yogya hai / taba mahezvarane kahA, kyoM yaha kamala mere yogya hai ! taba umAne kahA ki, isa mice hue kamala samAna kumArI kanyA hai, so tujha ko bhoga karane vAste vallabha hai, aura maiM khile hue phUla ke samAna huuN| tava mahezvarane kahA ki tU bhI mere ko bahuta vallabha hai / aisA kaha kara mahezvara usake sAtha bhoga bhogane lgaa| aura tisake hI ghara meM rahane lgaa| tisa umAne mahezvara ko apane vaza meM kara liyaa| umA kA kahanA mahezvara ullaghana nahIM kara sakatA thaa| aise jaba kitanAka kAla vyatIta huA, taba caMdrapadyota. ne umA ko bulA ke usako bahuta dhana aura Adara-sanmAna
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ 350 jainatatvAdarza dekara kahA ki, tU mahezvara se yaha pUcha ki aisA bhI koI kAla hai ki, jisa meM tumAre pAsa koI bhI vidyA nahIM rahatI? taba umAne mahezvara ko pUrvokta rIti se pUchA / mahezvarane kahA ki jaba maiM maithuna sevatA hUM taba mere pAsa koI bhI vidyA nahIM rahatI, arthAt koI vidyA calatI nahIM / taba umAne caMdrapradyota rAjA ko sarva kathana sunA diyA / taba rAjAne umA se kahA ki, aba mahezvara tere se bhoga karegA, taba hama usako mAreMge / umAne kahA ki mujha ko mata mAranA / taba candrapadyotane kahA ki tujha ko nahIM mAreMge / pIche candrapradyotane apane subhaToM ko guptapane umA ke ghara meM chipA rkkhaa| jaba mahezvara umA ke sAtha viSaya sevana meM magna ho ke donoM kA zarIra paraspara mila ke eka zarIravat ho gayA, taba rAjA ke subhaToM ne donoM hI ko kATa DAlA aura apane nagara kA upadrava dUra karA / pIche mahezvara kI sarva vidyAoMne usake nandIzvara ziSya ko apanA adhiSThAtA bnaayaa| jaba nandIzvarane apane guru ko isa viDambanA se mArA sunA, taba vidyA se ujjaina ke Upara zilA bnaaii| aura kahane lagA ki, he mere dAso! aba tuma kahAM jAoge! maiM saba ko mArUMgA kyoMki maiM sarvazaktimAn Izvara hUM, kisI kA mArA maiM maratA nahIM hUM, maiM sadA avinAzI huuN.| yaha suna kara bahuta loka Dare aura sarva loka vinati karake pagoM meM par3e, aru kahane lage ki
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAdaza pariccheda 451 hamArA aparAdha kSamA karo / taba nandIzvarane kahA ki jekara tuma usI avasthA meM arthAt umA kI maga meM mahe. zvara kA liga sthApana karake pUjo, to maiM tuma ko jItA choDUMgA / taba logoM ne taise hI banA kara pUjA karI / pIche nandIzvarane bhI aise hI gAma gAma meM, nagara nagara meM logoM ko DarA DarA karake mandira banavAye, tina meM pUrvokta AkAre bhaga meM liMgasthApana karA ke pUjA kraaii| yaha zrImahAvIra ke avirati samyagdRSTi zrAvaka mahezvara kI utpatti hai| ___ tathA zrImahAvIrasvAmI ke vidyamAna hote rAjagRha nagara meM zreNika rAjA kI celaNA rAnI ke koNika aura zrAddha koNika nAmA putra huA / parantu koNika kA zreNika ke sAtha pUrvajanma kA vaira thaa| isa vAste koNika rAjAne zreNika rAjA ko pakar3a ke piMjare meM de diyA, aura rAjasiMhAsana Upara Apa baiThA / jaba apanI mAtA celaNA ke mukha se sunA ki zreNika ko jaisA tU vallabha thA, aisA koI bhI putra vallama nahIM thaa| kyoMki jaba tU vAlaka thA taba terI aMgulI paka gaI thI, tisa se tujhe rAtri meM nInda nahIM AtI thI, aura tU sarva rAtri meM rotA thA, taba terA pitA terI aMgulI ko apane mukha meM le kara cUsa ke usakI rAdha ruvira ko thUkatA thA / ityAdi tere pitAne tere sAtha rAga-sneha karA hai, aura tumane usa upakAra ke badale apane pitA ko piMjare meM
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ 452 jainatatvAdarza baMda kiyA, vAha re putra ! terI lAyakI ! yaha suna ke koNika rAjA bar3A duHkhI huA, aura rotA huA Apa kuhAr3A le kara daur3A ki, maiM apane hAtha se pitA kA piMjarA kATa ke bAhira nikAlaMgA aura rAjasiMhAsana Upara bitthaauuNgaa| paraMtu jaba zreNika rAjAne dekhA ki koNika kuhAr3A lekara daur3A AtA hai, taba vicAra karA ki, kyA jAne mujhe kisa kumauta se mAregA ! taba zreNika rAjA kucha khA ke mara gayA / jaba koNikane Akara dekhA ki pitA to mara gayA, taba bahuta royA pITA, mahA zoka se dAha lagAyA / jaba rAja. gRha ke andara bAhira zreNika ke makAna mahala siMhAsanAdi dekhatA hai, bar3A dilagIra-zokavaMta hotA hai| isa duHkha se rAjagRha nagara ko chor3a ke caMpA nagarI apanI rAjadhAnI banA ke rahane lgaa| to bhI pitA ke viyoga se sevA na karane se duHkhI rahane lgaa| taba pradhAnamantriyoMne matA karake eka chAnA pustaka banavAyA / usa meM aisA kathana likhavAyA ki jo putra apane mare huye pitA ko piNDapradAna vastra joDe, AbhUSaNa, zayyA pramukha brAhmaNoM ko detA hai, vo sarva zrAddhAdi sAmagrI usake pitA ko prApta hotI hai| tisa pustaka ko dhuMe ke makAna meM rakha ke dhuMe se purAne pustakavat banA diyA / taba koNika rAjA ko sunaayaa| koNikane bhI pitA kI bhakti vAste piMDapradAnAdi bahuta dhana lagA karake karA / taba hI se mRtakoM ko piMDapradAna zrAddhAdi pravRtta
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAdaza pariccheda 453 huye haiN| kyoMki jagat meM prasiddha hai ki karNa rAjAne zrAddha calAye haiN| so isI koNika rAjA kA nAma logoMne karNa rAjA karake likhA hai| tathA anikAsuta jainAcArya atyaMta vRddha ko gaMgA nadI utarate kevalajJAna huA aura jahAM prayAga hai, prayAgatIrya tahAM zarIra chor3a ke moma huaa| tisa jage devatAoMne tisa muni kI mahimA karI, tava se prayAga tIrtha kI mAnatA calI, arthAt prayAga tIrtha kI utpatti huii| mahAvIramvAmI ke vakta meM jo svarUpa rAjAdi vyavahAroM kA thA tathA jainamata kA jahAM taka vistAra thA, so Avazyaka sUtra, vIracaritra tathA vRhatkalpAdi zAstroM se jAna lenaa| ___ tathA zrImahAvIra ke samaya meM rAjagRha nagarI kA rAjA zreNika huaa| tisake pIche koNika huA, jisane zreNika ke marane se pIche caMpA nagarI ko apanI rAjadhAnI bnaayaa| tisakA beTA udAyI huA, jisane koNika ke mare pIche udAsI se caMpA ko chor3a ke pATalIputra( paTanA ) nagara vasA ke apanI rAjadhAnI bnaayii| zrImahAvIra bhagavaMta vikrama saMvat se 477 varSa pahile pAvApurI nagarI meM hastapAla rAjA kI purAnI rAjasabhA meM bahattara varSa kI Ayu bhoga ke kArtika vadi amAvAsyA kI rAtri ke pichale prahara meM padmAsana arthAt caukaDI mAre
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ 454 jainatattvAdarza . huye, zarIrAdi cAra karma kI sarva upAdhi chor3a ke nirvANa huye-mokSa phuNce| tisa samaya meM gautamasvAmI aura sudharmAsvAmI yaha do baDe ziSya jIte the, zeSa nava baDe ziSya to zrImahAvIrajI ke jIte huye hI eka mAsa kA anazana karake kevalajJAna pA ke mokSa cale gaye the| yaha gyAraha hI baDe ziSya jAti ke to brAhmaNa the, cAra veda aura cha vedAMga Adi sarva zAstroM ke jAnakAra the, ina ke cautAlIsa soM (4400) vidyArthI the| inakA sambandha aise hai| __jaba bhagavaMta zrImahAvIrajI ko kevalajJAna huA, tisa avasara meM madhyapApA nagarI meM somila nAmA gautama aura brAhmaNane yajJa karane kA Arambha karA thA, saMzayanivRtti aura sarva brAhmaNoM meM zreSTha vidvAn jAna kara ___ ina pUrvokta gautamAdi gyAraha hI AcAryoM ko bulAyA thaa| tisa samaya tisa yajJapAr3A ke IzAna kUNa meM mahAsena nAmA udyAna meM zrImahAvIra bhagavaMta kA samavasaraNa rala suvarNa raupyamaya, kama se tIna gar3ha saMyukta devoM ne banAyA / tisake bIca meM baiTha ke bhagavaMta zrImahAvIrasvAmI upadeza karane lge| taba AkAza mArga ke rAste seMkaDoM vimAnoM meM baiThe hue cAra prakAra ke devatA bhagavaMta zrImahAvIra ke darzana aura upadeza sunane ko Ate the| taba tina yajJa karanevAle brAhmaNoMne jAnA ki, yaha deva saba hamAre kare huye yajJa kI AhutiyAM lene Aye haiN| itane meM devatA to
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAdaza pariccheda 455 yajJapAr3e ko chor3a ke bhagavAn ke caraNoM meM jAkara hAjira huye / tathA aura loka bhI zrImahAvIra bhagavaMta kA darzana karake aura upadeza suna ke gautamAdi paMDitoM ke Age kahane lage ki Aja isa nagara ke bAhira sarvajJa sarvadarzI bhagavAn Aye haiN| na to unake rUpa kI koI tArIpha kara sakatA hai, aru na koI unake upadeza se saMzaya rahatA hai, aura lAkhoM devatA jinoM ke caraNoM kI sevA karate haiM / tAte hamAre bar3e bhAgyodaya hai, jo ese sarvajJa arihaMta bhagavaMta kA hamane darzana pAyA / jaba gautamajIne sunA ki sarvajJa AyA hai, taba mana meM IrSyA kI agni bhar3akI aru aise kahane lagA ki, mere se adhika aura sarvajJa kauna hai ? maiM Aja isakA sarvajJapanA ur3A detA huuN| ityAdi garva saMyukta bhagavAn zrImahAvIra ke pAsa pahuMcA, aura bhagavAn ko cautIsa atizaya saMyukta dekhA / tathA devatA, indra, manuSyoM se parivRta dekhA / taba bolane kI zakti se hIna huvA 2 bhagavaMta ke sanmukha jAke khar3A ho gyaa| tava bhagavaMtane kahA, he gautama indrabhUti ! tU AyA ! taba gautamajIne mana meM vicArAM ki merA nAma bhI ye jAnate haiM, maiM to sarva jage prasiddha hUM, mujhe kauna nahIM jAnatA ! isa vAste maiM isa bAta meM kucha Azcarya aura ina ko sarvajJa nahIM mAnatA huuN| kiMtu mere mana meM jo sazaya hai, tisako yadi dUra kara deveM, to maiM ina ko sarvajJa maanuuN| taba bhagavaMtane kahA, he gautama ! tere mana meM yaha saMzaya hai
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ 456 jainatatvAdarza jIva hai ki nahIM ! aura yaha saMzaya tere ko vedoM kI paraspara viruddha zrutiyoM se huA hai, ve zrutiyAM yaha haiM * vijJAnadhana evaitebhyo bhRtebhyaH samutthAya tAnyevAnuvinazyati na pretyasaMjJAstItItyAdi / isa se viruddha yaha zruti haisa vai ayamAtmA jJAnamaya ityaadi| ina zrutiyoM kA artha aisA tere mana meM bhAsana hotA hai| prathama zruti kA artha kahate haiM-nIlAdi rUpa hone se vijJAna hI caitanya hai| caitanyaviziSTa jo nIlAdi, tisase jo ghana so vijJAnaghana / so vijJAnaghana, pratyakSa paricchidyamAna pRthvI, apa, teja, vAyu, AkAza rUpa pAMca bhUtoM se utpanna ho kara phira tinake sAtha hI nAza ho jAtA hai| arthAt bhUtoM ke nAza hone se unake sAtha bijJAnaghana kA bhI nAza ho jAtA hai / isa hetu se pretyasaMjJA nahIM arthAt mara ke phira paraloka meM aura koI nara nAra kA janma nahIM hotA isa zruti se jIva kI nAsti siddha hotI hai / aura dUsarI zruti kahatI hai-yaha AtmA jJAnamaya arthAt jJAnasvarUpa hai / isa se AtmA kI siddhi hotI hai| aba ye donoM zrutiya paraspara virodhI hone se pramANa nahIM ho sakatI hai| aura * 'prajJAnaghanaH ' aisA pATha vartamAna pustakoM meM hai|
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ 457 dvAdaza pariccheda AtmA ke svarUpa meM paraspara virodhI bahuta mata hai / koI kahatA hai ki etAvAneva loko'yaM yaavaanidriygocr| madre ! vRkapadaM pazya yadbadantyabahuzrutAH // isa zloka kA artha *cArvAka mata meM likha Aye haiN| yaha bhI eka Agama kahatA hai / tathA " na rUpaM bhikSavaH ! pudgalaH" arthAt AtmA amUrta hai, yaha bhI eka Agama kahatA hai| tathA " akartA nirguNo bhoktA AtmA " arthAt-akartA saca, raja, aru tama, ina tInoM guNoM se rahita, sukha duHkha kA bhoganevAlA AtmA hai, yaha bhI eka Agama kahatA hai / aba ina meM se kisa ko saccA aura kisa ko jhUThA mAneM ! paraspara virodhI hone se sarva to sacce ho hI nahIM sakate hai / tathA yukti pramANa se bhI mara ke paraloka jAnevAlI AtmA siddha nahIM hotI hai| tAte he gautama ! yaha tere mana meM saMzaya hai / aba isa kA uttara kahatA hUM ki, tU veda padoM kA artha nahIM jAnatA hai, ityAdi zrIgautamajI ke saMzaya ko dUra karA / ye sarva adhikAra mUlAvazyaka aura zrIvizeSAvazyaka se jAna lenA / maiMne graMtha ke bhArI aura gahana ho jAne ke sababa se yahAM nahIM likhaa| kyoMki saba gyAraha gaNadharoM ke saMzaya dUra karane ke prakaraNa ke cAra hajAra zloka * dekho pUrSi kA pR. 302
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ 458. jainatattvAda haiN| pIche jaba gautamajI kA saMzaya dUra ho gayA, taba gautamajI pAMca sau apane vidyArthiyoM ke sAtha dIkSA le ke zrI mahAvIra bhagavanta kA prathama ziSya huaa| isa tare iMdrabhUti ko dIkSita suna ke dUsarA bhAI agni bhUti bar3e abhimAna meM bhara kara calA aura agnibhUti aura kahane lagA ki, mere ko bhAI ko indrajAliyesaMzayavRtti ne chala se jIta ke apanA ziSya banA liyA / maiM abhI usa iMdrajAliye ko jIta ke apane bhAI ko pIche lAtA huuN| isa vicAra se bhagavanta zrImahAvIrajI ke pAsa phuNcaa| jaba bhagavAn ko dekhA, taba sarva Ai vAi bhUla gayA, mukha se bolane kI zakti bhI na rahI / aura mana meM bar3A acambhA huA, kyoMki aisA svarUpa na usane kamI sunA thA aura na kamI dekhA thaa| taba bhagavAn ne usakA nAma liyaa| agnibhUtine vicArA ki yaha merA nAma bhI jAnate haiN| athavA maiM prasiddha hUM, mujhe kauna nahIM jAnatA hai| parantu mere mana kA saMzaya dUra kareM, to maiM ina ko sarvajJa mAnUM / tava bhagavantane kahA-he agnibhUti ! tere mana meM yaha saMzaya hai ki karma hai kiMvA nahIM ! yaha saMzaya tere ko viruddha vedapadoM se huA hai| kyoMki tU vedapadoM kA artha nahIM jAnatA hai| ve vedapada yaha haiM:
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAdaza pariccheda 459. puruSa evedaM ni sarva yadbhUtaM yacca mAdhyaM, utAmRtatvasyezAno yadannanA'tirohati / yadejati yannajati yahare yadu aMtike yadaMtarasya sarvasya yaduta sarvasyAsya vAyata ityaadi| isa se viruddha yaha zruti hai:puNyaH puNyena karmaNA pApaH pApena karmaNA, ityAdi / aura ina kA artha tere mana meM aisA bhAsana hotA hai ki 'puruSa' arthAt AtmA / 'eva' zabda avadhAraNa ke vAste hai, so avadhAraNa karma aura pradhAnAdikoM ke vyavaccheda vAste hai| 'idaM sarva' arthAt yaha sarva pratyakSa vartamAna cetana acetana vastu / 'gni' yaha vAkyAlaMkAra meM hai / 'yad bhUtaM yaha bhAvyaM' arthAt jo pIche huA hai aura Age ko hovegA' jo mukti tathA saMsAra so sarva puruSa AtmA brahma hI haiN| tathA 'utaM' zabda apizabda ke artha meM hai, aura api zabda samuccaya artha meM hai / ' amRtattvasya'-amaraNabhAva kA arthAt mokSa kA, 'IzAnaH '-prabhu arthAt svAmI ( mAlaka ) hai| 'yaditi yacceti' ca zabda ke lopa hone se yaditi banA, isakA artha jo anna karake vRddhi ko prApta hotA hai / ' yadejati yannejati'-jo calatA hai aise pazu Adika aura jo nahIM calatA hai aise parvatAdika / aura 'yadre'-jo dUra
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ 460 jainatattvAdarza hai meru Adika yat u aMtike'-u zabda avadhAraNArtha meM hai, jo samIpa hai| so sarva pUrvokta padArtha puruSa arthAt brahma hI hai| isa zruti se karma kA abhAva hotA hai / aru dUsarI zruti se tathA zAstrAMtaroM se karma siddha hote haiN| tathA yukti se karma siddha hote nahI kyoMki amUrta AtmA ko mUrta karma lagate nahIM, isa vAste maiM nahIM jAnatA ki karma hai yA nhiiN| yaha saMzaya tere mana meM hai| aisA kaha kara bhagavAnne vedazrutiyoM kA artha barAbara karake tisakA pUrvapakSa khaNDana karA / so vistAra se mUlAvazyaka tathA vizeSAvazyaka se jAna lenaa| agnibhUtine mI gautamavat dIkSA liinii| amibhUti kI dIkSA suna ke tIsarA vAyubhUti AyA / paraMtu Age donoM bhAiyoM ke dIkSA le lene se vAyubhUti aura isako vidyA kA amimAna kucha bhI na rhaa| saMzayanivRtti mana meM vicAra karA ki, maiM jAkara bhagavAn ko vaMdanA-namaskAra karUMgA / aisA vicAra ke AyA, Akara bhagavaMta ko vaMdanA krii| taba bhagavaMtane kahA ki tere mana meM saMzaya to hai, parantu kSobha se tU pUcha nahIM sakatA hai| saMzaya yaha hai ki jo jIva hai so deha hI hai ! aura yaha saMzaya tere ko viruddha vedapadazruti se huA hai, aura tU tina veda padoM kA artha nahIM jAnatA hai| ve veda pada ye haiM:"vijJAnadhana " ityAdi pahile gaNadhara kI zruti jAnanI / isa
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________ 461 dvAdaza pariccheda se deha se nyArA jIva-AtmA siddha nahIM hotA hai| aura isa zruti se viruddha yaha zruti hai satyena labhyastapasA hyeSa brahmacaryeNa nityaM jyotirmayo hi zuddho yaM pazyati dhIrA yatayaH saMyatAtmAna ityaadi| isa zruti se deha se bhinna AtmA siddha hotI hai, isa vAste tujha ko saMzaya hai| pIche bhagavAnne yaha sarva saMzaya dUra karA / taba tIsare vAyubhUtine bhI apane pAMca sau vidyArthiyoM ke sAtha dIkSA lInI / vAyubhUti kI tareM zeSa ATha gaNadhara krama se Aye, tisa meM cauthA avyaktajI AyA tinake mana meM yaha saMzaya thA ki pAMcabhUta haiM ki nahIM ! yaha saMzaya viruddha zrutiyoM se huaa| ve paraspara viruddha zrutiyAM yaha haiM svamopama vai sakalamityeSa brahmAvidhiraMjasA vijJeya ityAdIni / tathA isa se viruddha yaha zruti haidyAvApRthivI janayan deva ityaadi| tathApRthivIdevatA, ApodevatA, ityAdIni /
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________ .462 jainatattvAdarza ina kA artha tere mana meM aisA bhAsana hotA haisvapna sarIkhA [vai nipAta avadhAraNArthe ] sampUrNa jagat hai- eSa brahmavidhiH' arthAt yaha paramArtha prakAra hai, 'aMjasA'sIdhe nyAya se jAnane yogya hai / yaha zruti pAMcabhUta kA abhAva kahatI hai| aura zrutiyeM pAMcabhUta kI sattA ko kahatI haiM, isa vAste tere ko saMzaya hai| tere mana meM yaha bhI hai ki yukti se pAMcabhUta siddha nahIM hote haiN| pIche bhagavAnne isakA pUrvapakSa khaNDana karA, veda padoM kA yathArtha artha karA / yaha adhikAra ukta graMthoM se jAna lenA / yaha suna kara cauthe avyaktane bhI apane pAMca sau ziSyoM ke sAtha dIkSA lInI / taba pAMcamA sudharma nAmA gaNadhara AyA / isakA bhI usI tareM sarvAdhikAra jAna lenaa| yAvat tere mana meM yaha saMzaya hai ki manuNyAdi sarva jaise isa bhava meM hai, taise hI agale janma meM hote haiM ! ki manuSya kucha aura pazu Adi bhI bana jAte haiM ! yaha saMzaya tere ko paraspara viruddha vedazrutiyoM se huA hai, so vedazrutiyAM yaha haiM puruSo vai puruSatvamaznute pazavA pazutvaM ityAdIni // arthaH-jaise isa janma meM puruSa strI Adi haiM, ve parajanma meM bhI aise hI hoveNge| isa se viruddha yaha zruti hai bhRgAlo vai epa jAyate yaH sapurIpo dahyata ityaadi|
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAdaza pariccheda 463 ina sarva zrutiyoM kA bhagavAn ne artha karake saMzaya dUra karA, tava apane pAMca sau ziSyoM ke sAtha dIkSA lInI / tisa pIche chaThA maMDiputra aayaa| tisake mana meM yaha saMzaya thA ki, vaMdha moma hai yA nahIM hai ? yaha saMzaya bhI viruddha zrutiyoM se huA hai, so zrutiyAM yaha hai ma epa viguNo vibhurna badhyate saMsarati vA na sucyane mocayati vAna vA epa bAhyamasyaMtara vA veda ityAtIni / isa zruti kA aisA artha tere mana meM bhAsana hotA hai'eSa adhikRtajIyaH' arthAt yaha jIva jisakA adhikAra hai, 'viguNaH ' arthAt satvAdi guNa rahita, sarvagata-sarvavyApaka puNya pApa karake isa ko baMdha nahIM hotA hai, aura saMsAra meM bhramaNa bhI nahIM karatA hai, aura karmoM se chUTatA bhI nahIM hai, baMdha ke abhAva hone se dUsaroM ko karma baMdha se chur3AtA bhI nahIM hai / isa kahane se AtmA akartA hai, soI kahate haiM:yaha puruSa apanI AtmA se vAhira mahat ahaMkArAdi aura abhyaMtara svarUpa apanA jAnatA nhiiN| kyoMki jAnanA jJAna se hotA hai, aura jJAna jo hai, so prakRti kA dharma hai, aura prakRti acetana hai, isa vAste baMdha mokSa nhiiN| isa zruti se baMdha mokSa kA abhAva siddha hotA hai / aba isa se viruddha zruti yaha hai|
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________ 464 jainatattvAdarza ___ na ha vai sazarIrasya priyA'priyayorapahatirasti azarIraM vA vasantaM priyApriye na spRzata ityAdIni / arthaH-sazarIrasya arthAt zarIra sahita ko sukha duHkha kA abhAva kadApi nahIM hotA hai| tAtparya yaha hai ki saMsArI jIva sukha duHkha se rahita nahIM hotA hai, aura amUrta AtmA ko kAraNa ke abhAva se sukha duHkha sparza nahIM kara sakate haiN| isa zruti se baMdha mokSa siddha hote haiM / tathA tere mana meM yaha bhI bAta hai ki, yukti se bhI bandha mokSa siddha nahIM hote haiN| ityAdi saMzaya kaha kara bhagavAnne tisake pUrvapakSoM ko khaNDana karake saMzaya dUra karA / taba maMDikaputra sADhe tIna sau vidyArthiyoM ke sAtha dIkSita bhayA / tisa pIche sAtavAM mauryaputra AyA, tisake mana meM yaha saMzaya thA ki devatA haiM kiMvA nahIM haiN| yaha saMzaya paraspara viruddha zrutiyoM se huA hai, ve zrutiyAM yaha haiM: sa eSa yajJAyudhI yajamAnoM'jasA svargalokaM gacchati ityaadi| aisI zrutiyAM svarga tathA devatAoM kI siddhi karatI haiN| isa se viruddha zruti yaha hai
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAdaza pariccheda 465 apAma somamamRtA abhUma, agamAma jyotiravidAma devAn, kiM nUnamasmAt tRNavadarAtiH kimu mRrtimamRtamaya'syetyAdIni / tathA ko jAnAti mAyopamAn gIrvANAnindrayamavaruNakuve. rAdIna ityaadi| ina kA aisA artha tere mana meM mAsana hotA hai-pApa dUra karane meM samartha, aise yajJarUpI Ayudha-zastra kA dhAraNa karanevAlA yajamAna zIghra svargaloka meM jAtA hai| tathA hamane somalatA kA rasa piyA hai, aura amRta-amaraNa dharmavAle huye haiM / jyoti-svarga ko prApta huye haiM, tathA devatA huye haiM, isa vAste tRNa kI tare arAti-zatru, vyAdhI, jarA amara puruSa kA kyA kara sakate haiN| yaha zrutiyAM devasacA kI pratipAdaka haiN| aura ina zrutiyoM kA yathArtha artha karake aura tisakA pUrvapakSa khaNDana karake bhagavaMtane inakA saMzaya dUra karA, taba yaha bhI mADhe tIna sau chAtroM ke sAtha dIkSita bhayA / tisa pIche AThamA akaMpita AyA, usake mana meM bhI veda kI paraspara viruddha zrutiyoM ke padoM se yaha saMzaya utpanna
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________ 466 jainatattvAdarza huA thA ki narakavAsI jIva haiM ki nahIM ! ve paraspara viruddha zrutiyAM likhate haiM: nArako vai eSa jAyate yaH zUdrAnamanAti ityAdi / isakA artha:-yaha brAhmaNa nAraka hovegA jo zUdra kA anna khAtA hai / isa zruti se naraka siddha hotA hai| tathA na ha vai pretya nArakAH saMtItyAdi / isa zruti se naraka kA abhAva siddha hotA hai| ina kA artha karake aura pUrvapakSa khaMDana karake bhagavAnne tisakA saMzaya dUra karA / taba akaMpitane bhI tIna sau chAtroM ke sAtha dIkSA liinii| tisa pIche navamA acalamAtA AyA / tisako bhI para. spara veda kI viruddha zrutiyoM ke padoM se puNya pApa hai ki nahIM ? yaha saMzaya thaa| so veda pada yaha hai purupa evedaM ni sarva ityAdi / dUsare gaNadharavat / isa se viruddha pada yaha hai puNyaH puNyena karmaNA bhavati, pApaH pApena karmaNA bhavati ityaadi|
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________ 467 dvAdaza pariccheda isa se puNya pApa siddha hote haiN| yaha saMzaya mI bhagacAnne dUra karA, taba yaha bhI tIna sau chAtroM ke sAtha dIkSita bhyaa| tisa pIche dazamA maitArya aayaa| usako bhI veda kI paraspara viruddha zrutiyoM se yaha samaya huA thA ki, paraloka hai kiMvA nahIM ! ve zrutiyAM yaha haiM:-" vijJAnaghana " ityAdi prathama gaNagharavat abhAva kathaka zruti jAnanI / tathA sa vai ayaM AtmA jJAnamaya ityAdi / / yaha paraloka bhAvapratipAdaka zruti jAnanI / inakA tAtparya bhagavAnne kahA, taba maitAryajIne bhI niHzaMka ho ke tIna sau chAtroM ke sAtha dIkSA lInI / tisa pIche gyArahavAM prabhAsa nAmA gaNadhara AyA / tisake mana meM bhI veda zrutiyoM ke paraspara viruddha hone se yaha saMzaya thA ki nirvANa hai ki nahIM hai ! ve zrutiyAM yaha haiM: jarAmayaM vA etatsarva yAgnihotram / isa se viruddha zruti yaha hai: dve brahmaNI veditavye paramaparaM ca tatra paraM jJAnamanaMtaM brahmeti /
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________ 468 jainatattvAdarza inakA yaha artha terI buddhi meM bhAsana hotA hai ki agnihotra jo hai, so jIvahiMsA saMyukta hai, aura jarA maraNa kA kAraNa hai / aru veda meM agnihotra niraMtara karanA kahA hai, taba aisA kaunasA kAla hai ki, jisameM mokSa jAne kA karma kreN| isa vAste AtmA ko mokSa kadApi nahIM ho sakatA hai| aru dUsarI zruti mokSaprApti bhI kahatI hai| isa vAste saMzaya huA hai| isakA jaba bhagavAnne uttara de ke nizaMka karA, taba tIna sau chAtroM ke sAtha dIkSA lInI / yaha zrI mahAvIra bhagavaMta ke vaizAkha zudi dazamI ke dina madhyapApAnagarI ke mahAsena vana meM 4400 ziSya huye| tisa pIche rAjaputra, zreSThiputrAdi tathA rAjaputrI, zreSThiputrI, rAjA kI rAnI Adikane dIkSA liinii| tathA jaba bhagavaMta zrImahAvIrajI pAvApurI meM mokSa gaye, tisa hI rAtri meM indrabhUti arthAt zrI sudharmA- gautama gaNadhara ko kevalajJAna huA / taba svAmI indroMne nirvANa mahotsava karA, aura sudharmA svAmIjI ko zrImahAvIrasvAmIjI kI gaddI Upara biThAyA / zrIgautamajI ko gaddI isa vAste na huI ki, kevalajJAnI puruSa pATa Upara nahIM baiThatA hai| kyoMki kevalI to jo pUche usakA uttara apane jJAna se hI detA hai, parantu aisA nahIM kahatA hai ki maiM amuka tIrthakara ke kahane se kahatA huuN| isa vAste kevala
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAdaza pariccheda jJAnI pATa Upara nahIM baiThatA hai / jekara baiThe to tIrthakara kA zAsana dUra hojAve, yaha vAta kamI ho nahIM sakatI ki anAdi rIti ko kevalI bhaMga kare, isa vAste zrI gautamajI gaddI Upara nahIM baiThe aura sudharmAsvAmI baitthe| zrIsudharmAsvAmI pacAsa varSa to gRhasthAvAsa meM rahe, aura tIsa varSa zrImahAvIra bhagavaMta kI caraNasevA karI / jaba zrImahAvIra kA nirmANa huA tisa pIche bArA varSa taka chadmastha rahe, aura ATha varSa kevalI rhe| kyoMki zrImahAvIra ahaMta ke pIche kevalI ho kara bArA varSa taka zrIgautamajI jIte rahe / aura zrIgautamajI ke nirvANa pIche zrImugharmAsvAmIjI ko kevalajJAna huA, kevalI ho kara ATha varSa jIte rahe / zrIsudharmAsvAmIjI kI saba Ayu eka sau varSa kI thI, so zrImahAvIrajI ke vIsa varSa pIche mokSa gye| 2. zrIsudharmAsvAmI ke pATa Upara zrIjaMbUsvAmI baiThe / so rAjagRhanagara kA vAsI zrIRSabhadatta zrI jambUsvAmI aura zreSThI kI dhAriNI nAmA strI se janme the| daza viccheda ninAnave kror3a sonaye aura ATha striyoM ko __chor3a kara dIkSA letA bhayA / solo varSa gRhasthavAsa meM rahe, vIsa varSa vrataparyAya, aura cautAlIsa varSa kevalaparyAya pAla ke zrImahAvIra ke nirvANa pIche causaThame varSa mokSa gye| yaha zrIjambUsvAmI ke pIche bharata kSetra meM daza bAteM
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________ 470 jainatattvAdarza viccheda ho gaI / tisakA nAma likhate haiM-1. manaHparyAya jJAna. 2 paramAvadhi jJAna, 3 pulAkalabdhi, 4. AhAraka zarIra, 5. kSapaka zreNi, 6. upazamazreNi, 7. jinakalpamuni kI rIti, 8. parihAravizuddhicAritra, tathA sUkSmasaMparAya, aura yathAkhyAta, yaha tIna tare ke saMyama, 9. kevalajJAna, 10. mokSa honA-yaha daza vastu viccheda ho gii| zrImahAvIra bhagavaMta ke kevalI huye pIche jaba caudaha varSa bIte; tava jamAlI nAmA prathama ninhava huA, aura solAM varSa pIche tiSyagupta nAmA dUsarA ninhava huaa| zrIjaMbUsvAmI kI Ayu assI varSa kI thii| 3. jambUsvAmI ke pATa Upara prabhavasvAmI baiThe, tina ___ kI utpatti aise hai| viMdhyAcala parvata ke zrIprabhavasvAmI pAsa jayapura nAmA pattana thA, jisakA vidhya nAmA rAjA thA / tisake do putra the / eka bar3A prabhava, dUsarA choTA prabhu / viMdhya rAjAne kisI kAraNa se choTe putra prabhu ko rAjatilaka de diyA, taba bar3A beTA prabhava gusse ho kara jayapura pacana se nikala kara viMdhyAcala kI viSama jagA meM gAma vasA kara rahane lagA, aura khAtrakhanana, caMdigrahaNa, raste meM lUTanA Adi aneka tareM kI coriyoM se apane parivAra kI AjIvikA karatA thA / eka dina pAMca sau coroM ko lekara rAjagRha nagara meM jambUjI ke ghara ko lUTane AyA, tahAM jaMbUsvAmIne tisako pratibodha karA / taba tisane
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAdaza pariccheda 471 pAMca sau coroM ke sahita dIkSA zrIjaMbUsvAmI ke sAtha lInI / ityAdi jaMbUjI kA aura prabhavajI kA adhikAra jaMbUcaritra tathA pariziSTa parvAdi granthoM se jAna lenA / prabhavasvAmI tIsa varSa gRhastha paryAya, cautAlIsa varSa vrataparyAya, tathA ekAdaza varSa yugapradhAna padavI, sarva pacAsI varSa kI Ayu pUrI karake zrImahAvIra se pacahattara varSa pIche svarga gyaa| 4. zrIprabhavasvAmI ke pATa Upara zrIzayyamava svAmI baitthe| jinoMne maNaka sAdhu ke vAste dazavai. zrI gavyamaya kAlika sUtra banAyA / tinakI utpatti aise svAmI hai| eka samaya prabhavasvAmIne rAtri meM vicAra karA ki mere pATa Upara kauna baitthegaa| pIche jJAnabala se apane sarvasaMgha meM pATa yogya koI na dekhA, taba para darzaniyoM ko jJAnavala se dekhane lgaa| tava rAjagRha nagara meM yajJa karate huye zakhabhava bhaTTa ko apane pATa yogya dekhA / pIche prabhavasvAmI vihAra karake saparivAra rAjagRha nagara meM Aye / vahA do sAdhuo ko Adeza diyA ki tuma yajJapADe meM jAkara bhikSA ke vAste dharmalAbha kaho, aura yajJa karanevAloM ko aise kahau-" aho kaSTamaho kaSTaM tatvaM vijJAyate na hi " / taba tina sAdhuoMne pUrvokta guru kA kahanA sarva kiyA / java brAhmaNoMne " aho kaSTa " ityAdi sunA, taba tisa yajJapADe meM zayyaMbhava brAhmaNane yajJa-dIkSA lInI thI / tisane yajJapADe ke daravAje meM khaDe hue 'aho kapTaM' ityAdi muniyoM
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________ cha92 jainatatvAdarza kA kahanA suna ke vicAra karane lagA ki aise upazamapradhAna sAdhu hote haiM, isa vAste yaha asatya nahIM bolate haiM / isa se mana meM saMzaya ho gayA / taba upAdhyAya ko pUchA ki tatva kyA hai ! taba upAdhyAyane kahA ki cAra vedoM meM jo kathana karA hai, so tattva hai| kyoMki vedoM ke sivAya aura koI tattva nahIM hai| zayyaMbhavane kahA ki tU dakSiNA ke lobha se mujha ko tattva nahIM batalAtA hai, kyoMki rAgadveSa rahita, nirmama, niSparigraha, zAMta, dAMta, mahAmuniyoM kA kahanA jhUThA nahIM hotA hai| aura tU merA guru nahIM, taine to janma se isa jagatU ko ThaganA hI sIkhA hai, isa vAste tU zikSA ke yogya hai / isa vAste yA to mujhe tatva kaha de, nahIM to talavAra se terA zira cheda kruuNgaa| aise kaha ke jaba miyAna se talavAra kADhI, taba upAdhyAyane prANAMta kaSTa dekha ke kahA ki, hamAre vedoM meM bhI aise likhA hai, aura hamArI AmnAya bhI yahI hai ki, jaba hamArA koI zira chede, taba tattva kahanA, nahIM to nahIM kahanA / tisa vAste maiM tuma ko tattva kaha detA hUM isa yajJastaMbha ke heTha ahaMta kI pratimA sthApana karI hai, aura nIce hI tisako pracchanna ho ke pUjate haiM, tisake prabhAva se yajJa ke sarva vighna dUra ho jAte haiM, jekara yajJastaMbha ke nIce ahaMta kI pratimA na rakkheM, to mahAtapA siddhaputra aura nArada ye donoM yajJa ko vidhvaMsa kara dete haiN|
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAdaza pariccheda 473 pIche upAdhyAyane yajJastamma ukhAr3a ke ahaMta kI pratimA dikhAI aura kahA ki yaha pratimA jisa deva kI hai, tisa arhata kA kahA huA dharma jIvadayArUpa tattva hai| aura yaha jo veda pratipAdya yajJa haiM, ve sarva hiMsAtmaka hone se viDaMbanArUpa haiM, parantu kyA kareM ! jekara hama aise na kareM to hamArI AjIvikA nahIM calatI hai| aba tU tattva mAna le aura mujha ko chor3a de aru tU paramArphat hojA, kyoMki maiMne apane peTa ke vAste tujha ko bahuta dina bahakAyA hai| taba zayyaMbhavane namaskAra karake kahA ki tU yathArtha tattva ke prakAza karane se saccA upAdhyAya hai, aisA kaha kara zayyaMbhavane tuSTamAna ho kara yajJa kI sAmagrI jo suvarNapAtrAdi the, ve sarva upAdhyAya ko de dI, aura pramavasvAmI ke pAsa jA kara tattva kA svarUpa pUcha kara dIkSA le lInI / zeSa inakA vRttAMta pariziSTaparva graMtha se jAna lenaa| zayyaMbhavasvAmI aThAIsa varSa gRhasthAvAsa meM rahe, gyAraha varSa sAmAnya sAdhu vrata meM rahe, aura teIsa varSa yugapradhAnAcArya padavI meM rhe| isa tare sarvAyu vAsaTha varSa bhoga ke zrImahAvIra bhagavaMta ke 98 varSa pIche svarga gye| 5. zrI zayyaMbhavasvAmI ke pATa Upara zrI yazobhadra baitthe| so bAvIsa varSa gRhasthAvAsa meM rahe, aura zrI yazobhadra caudaha varSa vrata paryAya meM rahe aru pacAsa varSa taka yugapradhAna padavI meM rhe| isa tare saba 86
Page #501
--------------------------------------------------------------------------
________________ 474 jainatatyAdarza varSa kI Ayu bhoga ke zrImahAvIra se 148 varSa pIche svarga gye| 6. zrIyazobhadrasvAmI ke pATa Upara eka zrI saMbhUtavijaya aura dUsare zrIbhadrabAhu, yaha donoM baitthe| zrI sabhUtavijaya tinameM saMbhUtavijaya to baitAlIsa varSa taka zrI bhadravAhu gRhastha rahe, aura cAlIsa varSa vrataparyAya tathA ATha varSa yugapradhAna padavI sarva Ayu navve varSa bhoga ke svarga meM gye| aura bhadrabAhusvAmIne1. Avazyaka niyukti, 2. dazavakAlika niyukti, 3. uttarAdhyayana niyukti, 4. AcArAMga kI niyukti, 5. sUtrakRdaMga niyukti, 6. sUryaprajJapti niyukti, 7. RSibhASita niyukti, 8. kalpa niyukti, 9. vyavahAra niyukti, 10. dazA niyukti, ye daza niyuktiyAM aura 1. kalpa, 2. vyavahAra, 3. dazAzrutaskaMdha, yaha navame pUrva se uddhAra karake banAye / aura eka bahuta bar3A bhadrabAhu nAmaka saMhitA jyotiSazAstra banAyA / upasargahara stotra banAyA / jainiyoM ke Upara bahuta upakAra karA / ina hI bhadrabAhujI kA sagA mAI varAhamihara huaa| vo pahile to jainamata kA sAdhu huA thA, phira sAdhupanA chor3a ke varAhI saMhitA bnaaii| aura jo varAhamihara vikramAditya kI sabhA kA paMDita thA, vo dUsarA varAhamihara thA, saMhitAkAraka vo nahIM huA / isakA sampUrNa vRttAMta pariziSTaparva se jAna lenA / zrI bhadrabAhusvAmI gRhasthAvAsa meM paitAlIza
Page #502
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAdaza pariccheda 475 varSa rahe, satarA varSa vrataparyAya, aru caudaha varSa yugapradhAna, saba mila kara 76 varSa kI Ayu bhoga ke zrI mahAvIra se 170 varSa pIche svarga gye| 7. yaha zrI saMbhUtavijaya aru bhadrabAhusvAmI ke pAsa Upara zrIsthUlabhadrasvAmI baiThe / inakA bahuta zrI sthUlabhadra vRttAMta hai, so pariziSTaparva graMtha se jAna lenA / zrI sthUlabhadrasvAmI tIsa varSa gRhasthAvAsa meM rahe, caubIsa varSa vrataparyAya, aru paitAlIsa varSa yugapradhAna padavI, saba Ayu 99 varSa bhoga ke zrImahAvIra se 215 varSa pIche svarga gye| 1. prabhava svAmI, 2. zayyaMbhava svAmI, 3. yazobhadra: svAmI, 1. samUtavijaya, 5. bhadrabAhu svAmI, 6. sthUlabhadra, yaha cha AcArya caudaha pUrva ke vettA the| zrI mahAvIra se do mau caudaha varpa pIche ApADhAcArya ke ziSya tIsare ninhava huye| __myUlibhadra ke vakta meM nava nandoM kA eka sau paMcAvana (155) varSa kA rAjya uccheda karake cANakya brAhmaNane candragupta rAjA ko rAjasiMhAsana Upara viThAyA, aura candragupta ke santAnoMne eka sau ATha varSa taka rAjya kiyA / candragupta morapAla kA veTA thA, isa vAste candragupta ke vaMza ko mauryavaMza kahate haiN| yaha candragupta jainamata kA dhAraka zrAvaka rAjA thA / isa candragupta tathA nava nanda kA vRttAMta dekhanA hove, tadA
Page #503
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatatvAdarza pariziSTaparva, utarAdhyayana vRtti tathA Avazyaka vRtti se dekha lenaa| zrI sthUlabhadra svAmI ke pIche Upara ke cAra pUrva, prathama saMhanana, prathama saMsthAna, vyavaccheda ho gaye, tathA zrImahAcIra se do sau bIsa (220) varSa pIche azvamitra nAmA cauthA kSaNikavAdI ninhava huaa| aura zrI sthUlabhadrajI ke samaya meM bArAM varSa kA durmikSa pdd'aa| usa samaya meM candragupta kA rAja thaa| tathA zrI mahAvIra ke pIche 228 varSa vyatIta hue gaMga nAmA pAMcamA ninhava huaa| 8. zrI sthUlabhadra pIche thI sthUlabhadrajI ke do ziSya, eka AryamahAgiri aura dUsarA suhastisUri AThame pATa Upara baitthe| tisa meM AryamahAgiri ke ziSya 1. bahula, 2. balissaha, phira balissaha kA ziSya zrI umAsvAtijI jisane tattvArthAdi sUtra race haiM, aura umAsvAti kA ziSya zyAmAcArya, jisane prajJApanA (panavaNAsUtra ) bnaayaa| yaha zyAmAcArya zrI mahAvIra se tIna sau chihattara varSa pIche svarga gyaa| aura Arya mahAgirijI tIsa varSa gRhavAsa meM rahe, cAlIsa varSa vrataparyAya aru tIsa varSa yugapradhAna padavI sarvAyu eka sau varSa kI bhoga ke svarga gye| ___ aura dUsarA AThame pATavAlA suhastisUri, jisane eka bhikhArI ko dIkSA dInI / vo bhikhArI kAla samprati rAjA karake candragupta kA beTA biMdusAra aura biMdu sAra kA beTA azoka aura azoka kA beTA
Page #504
--------------------------------------------------------------------------
________________ 47 bAdaza pariccheda kuNAla, tisa kuNAla kA beTA saMprati rAjA huaa| tisa saMpatti rAjAne jainadharma kI bahuta vRddhi krii| kyoMki kalpasUtra ke prathama uddeza meM zrI mahAvIra ke samaya meM ava kI nisabata bahuta thoDe dezoM meM jainadharma likhA hai| mAravAr3a, gujarAta, dakSiNa, paMjAba vagaire dezoM meM jo jainadharma hai, so saMprati rAjA hI se phailA hai / yadyapi isa kAla meM jainI rAjA ke na hone se jainadharma sarva jage nahIM hai| parantu saMprati rAjA ke samaya meM bahuta unnati para thaa| kyoMki saMprati rAjA kA rAjya madhyakhaNDa aura gaMgA pAra aura siMdhu pAra ke sarva dezoM meM thaa| saMpati rAjAne apane naukaroM ko jaina ke sAdhuo kA veSa banA kara apane sevaka rAjAoM ke jo zaka, yavana, phArasAdi deza ye, tina dezoM meM bhejA / tinoMne tina rAjAo ko jaina ke sAdhuoM kA AhAravihAra, AcArAdi sarva batAyA aura samajhAyA / pIche se sAdhuoM kA vihAra tina dezoM meM karA kara logoM ko jainadharmI karA / aura saMprati rAjAne ninyAnave hajAra (99000) jIrNa jinamandiroM kA uddhAra karAyA arthAt purAne dUToM phUTako navA bnaayaa| aura chabbIsa hajAra ( 26000) navIna jinamandira bnvaaye| aura sone, cAMdI, pItala, pASANa, pramukha kI savA koDa pratimA bnvaaii| tisake banavAye mandira naDaula, giranAra, zatrujaya, ratalAma pramukha aneka sthAnoM meM khaDe hamane apanI AMkhoM se dekhe haiN| aura saMpati kI vanavAI jinapratimA to hamane saiMkaDoM dekhI haiN| isa
Page #505
--------------------------------------------------------------------------
________________ 478 jainatattvAdarza saMprati rAjA kA vRttAMta pariziSTa parvAdi granthoM se samagna nAna lenaa| tisa hI zrImuhastisUri AcAryane ujjaina kI rahanevAle bhadrA seThAnI kA putra avantisukumAla ko dIkSA diinii| aura jahAM usa avantisukumAlane kAla karA thA, tisa jage tisa avantisukumAla ke mahAkAla nAmaka putrane jinamandira banavAyA, aura tisa maMdira meM apane pitA ke nAma se avaMti pArzvanAtha kI mUrti sthApana karI / kAlAMtara meM brAhmaNoMne apanA jora pA kara tisa maMdira meM mUrti ko heTha dAva kara Upara mahAdeva kA liMga sthApana karake mahAkAla( mahAdeva) kA maMdira prasiddha kara diyaa| pIche jaba rAjA vikrama ujjaina meM rAjA huA, tisa avasara meM kumudacaMdra arthAt siddhasena divAkara nAmA jainAcAryane kalyANamaMdira stotra banAyA, taba ziva kA liga phaTa kara bIca meM se pUrvokta pArzvanAtha kI mUrti phira pragaTa huii| isa kA saMbandha aisA hai| vidyAdhara gaccha meM skaMdilA cArya, tinakA ziNya vRddhavAdI AcArya thA / zrI vRddhavAdI aura tisa avasara meM ujjaina kA rAjA vikramAditya zrI siddhasena thA, tisakA mantrI kAtyAyana gotrI deva RSi nAmA brAhmaNa, tisakI devasikA nAmA kSI, tinakA putra siddhasena, so vidyA ke abhimAna se sAre jagat ke logoM ko tRNavat( ghAsaphUsa samAna ) samajhatA thA,
Page #506
--------------------------------------------------------------------------
________________ 479 dvAdaza pariccheda aura aisA jAnatA thA ki mere samAna vuddhimAn koI bhI nahIM, aura jo mujha ko vAda meM jIta leve, to mai usakA hI ziSya bana jAUMgA / pIche tisane vRddhavAdI kI bahuta kIrti sunI, unake sanmukha jAnevAste sukhAsana Upara baiTha ke bhRgukaccha( bhaDauca ) kI tarapha calA jAtA thaa| tisa avasara meM vRddhavAdI bhI raste meM sanmukha AtA huA milA, taba Apasa meM donoM kA AlApasaMlApa huaa| pIche siddhasenajIne kahA ki mere sAtha tuma vAda kro| taba vRddhavAdIne kahA ki bAda to karUM, paraMtu isa jaMgalameM jIte hAre kA kahanevAlA koI sAkSI nhiiN| taba siddhasenajIne kahA ki yaha jo gau carAnevAle gopa haiM, ye hI mere tumAre sAkSI rahe, ye jisako hArA kaha deMge so haaraa| tava vRddhavAdIne kahA ki bahuta acchA, ye hI sAkSI rahe / aba tuma volo / taba tuma siddhasenajIne bahuta saskRta bhASA bolI aura cupa huaa| tava gopoMne kahA ki yaha to kucha bhI nahIM jAnatA, kevala UMcA bola ke hamAre kAnoM ko pIr3A detA hai / taba gopa kahane lage ki he vRddha ! tUM bol| pIche vRddhavAdI avasara dekha ke kacchA bAMdha kara tina gopoM kI bhASA meM kahane lage, aura thoDe thoDe kUdane bhI lge| jo chaMda uccArA so kahate haiM navi mAriye natri cauriye, paradArAgamaNa nivAriye / thovAthovaM dAiyai samgi maTTe maTTe jAiyai / /
Page #507
--------------------------------------------------------------------------
________________ 580 jainatattvAdarza / phira bhI bole aura nAcane lagekAlo kaMbala nIcova, chAche bhariu dIvaDo thaTTa / evaDa paDIo nIle jhADa, avara kiso cha sagga nilADa // yaha suna kara gopa bahuta khuzI huye aura kahane lage ki vRddhavAdI sarvajJa hai| isane kaisA mIThA kAnoM ko sukhadAyI hamAre yogya upadeza kahA, aura siddhasena to kucha nahIM jAnatA / taba siddhasenajIne vRddhavAdI ko kahA ki he bhagavAn ! tuma mujha ko dIkSA de ke apanA ziSya bnaao| kyoMki merI pratijJA thI ki jo gopa mujhe hArA kaheMge, to maiM hArA, aura tumArA ziSya banUMgA / yaha suna kara vRddhavAdIne kahA ki bhRgupura meM rAjasamA ke bIca terA merA vAda hovegA / kyoMki ina gopa kI sabhA meM bAda hI kyA hai ! taba siddhasenane kahA ki maiM avasara nahIM jAnatA, avasara ke jJAtA ho, isa vAste maiM haaraa| pIche vRddhavAdIne rAjasabhA meM usakA parAjaya karA / taba siddhasenane dIkSA lInI / gurune unakA nAma kumudacandra diyaa| pIche jaba AcArya padavI dInI, taba phira siddhasena divAkara nAma rkkhaa| pIche vRddhavAdI to aura kahIM ko vihAra kara gaye, aura siddhasena divAkara avaMti-ujjaina meM gaye / zrIsiddhasena aura taba ujjaina kA saMgha sanmukha AyA, aura vikramarAjA siddhasena divAkara ko sarvajJaputra, aisA biruda diyA, aisA biruda bolate hue avaMtinagarI
Page #508
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAdaza pariccheda ke cauka meM lAye / tisa avasara meM rAjA vikramAditya hAthI Upara car3hA huA sanmukha milA / taba rAjAne sarvajJaputra aisA viruda suna ke tinakI parIkSA vAste hAthI Upara baiThe hI mana se namaskAra karA / taba AcAryane dharmalAma kahA / tava rAjAne pUchA ki vinA hI vaMdanA kare, Apane mere ko dharmalAbha kyoMkara kahA ! kyA yaha dharmalAma bahuta sastA hai ! taba AcAryane kahA ki, yaha dharmalAbha kor3a ciMtAmaNi ratnoM se bhI adhika hai / jo koI hama ko vaMdanA karatA hai, usako hama dharmalAbha kahate haiM / aura aise nahIM ki tumane hama ko vaMdanA nahIM karI / tumane apane mana se vaMdanA karI, mana hI to sarva kAryoM meM pradhAna hai, isa vAste hamane dharmalAbha kahA hai| aura tumane bhI merI parIkSA vAste hI mana meM namaskAra karA hai / taba vikrama rAjAne tuSTamAna ho kara hAthI se nIce utara kara sarva saMgha ke samakSa vaMdanA karI aura eka kor3a azarphI dInI, parantu AcAryane azarphiyAM nahIM lInI, kyoMki ve tyAgI the aura rAjA bhI pIche nahIM letA / tava AcArya kI AjJA se saMghapuruSoMne jIrNoddhAra meM lagA dInI | rAjA ke daphatara meM to aisA likhA hai dharmalAbha iti prokta dUrAducchritapANae / sUraye siddhasenAya, dadau koTiM dhraadhipH||
Page #509
--------------------------------------------------------------------------
________________ cha82 jainatattvAda -, zrIvikramarAjA ke Age siddhasena divAkarane aise bhI kahA thA puNNe vAsa sahasse, sayaMmi varisANa nvnviklie| hoi kumaranariMdo, tuha vikamarAyasArilo / / anyadA siddhasena citrakUTa meM gye| tahAM bahuta purAne jinamaMdira meM eka bar3A moTA stambha dekhaa| taba kisI ko pUchA ki yaha stambha kisa tare kA hai| yaha suna kara kisIne kahA ki, yaha stambha auSadha dravyamaya jalAdi karake abhedya vajravat hai| isa stambha meM pUrvAcAryoMne bahuta rahasya vidyA ke pustaka sthApana kare haiM, parantu kisI se yaha stambha khulatA nahIM / yaha suna kara siddhasena AcAryane tisa stambha ko sUMghA, tisakI gaMdha se tisakI pratipakSI auSadhiyoM kA rasa chAMTA, tisase vo stambha kamala kI tareM khir3a gayA / taba tisameM pustaka dekhe, tinameM se eka pustaka le kara vaacaa| tisake prathama patra meM do vidyA likhI pAI, eka sarasoM vidyA aura dUsarI suvarNavidyA / tisameM sarasoM vidyA usako kahate haiM ki, jaba kAma paDe taba maMtravAdI jitane sarasoM ke dAne japa ke jalAzaya meM gere, utane hI asavAra baitAlIsa prakAra ke AyudhoM sahita bAhira nikala ke maidAna meM khar3e ho jAte haiM, tinoM se zatru kI senA kA bhaMga ho jAtA hai| pIche jaba vo kArya pUrA ho jAtA hai, taba
Page #510
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAdaza pariccheda 483 asavAra ahazya ho jAte haiN| aura dUsarI hemavidyA se binA mahenata ke jitanA cAhe, utanA suvarNa ho jAtA hai / ye do vidyA siddhasenane le lInI / jaba Age vAMcane lagA taba staMbha mila gayA, sarva pustaka vIca meM raha gye| aura AkAza meM devavANI huI ki tU ina pustakoM ke vAcane yogya nahIM, Age mata vAcanA, vAcegA to tatkAla mara jAyagA / taba siddhasenane Dara ke vicAra karA ki do vidyA milI do hI shii| pIche cittor3a se vihAra karake pUrvadeza meM kumArapura meM gye| tahAM devapAla rAjA thA, tisako pratibodha ke pakkA jaina. dharmI karA / tahAM vo rAjA nitya siddhAMta zravaNa karatA hai| jaba aise kitanAka kAla vyatIta huA, taba eka samaya rAjA chAnA AyA, aura AMsu se netra bhara kara kahane lagA ki, he bhagavan / hama bar3e pApI hai, kyoMki Apa kI aisI uttama goSThI kA rasa nahIM pI sakate haiN| kAraNa ki hama bar3e sakaTa meM par3e haiN| tava AcAryane kahA ki tuma ko kyA saMkaTa huA hai ? rAjA kahane lagA ki, vahuta mere vairI rAje ikaTThe ho kara merA rAjya chInanA cAhate haiN| taba phira AcAryane kahA ki he rAjan ! tU AkulabyAkula mata ho, jaba maiM terA sahAyaka hUM, to phira tujhe kyA ciMtA hai ! yaha bAta suna kara rAjA vahuta rAjI huA / pIche AcAryane rAjA ko pUrvokta donoM vidyAoM se samartha kara diyaa| tina vidyAoM se paravala kA
Page #511
--------------------------------------------------------------------------
________________ 484 jainatavAdarza bhaMga ho gyaa| tinakA DerA DaMDA sarva rAjAne lUTa liyaa| taba rAjA AcArya kA atyanta bhakta ho gayA / usase AcArya sukhoM meM par3a ke zithilAcArI ho gyaa| yaha svarUpa vRddhavAdIjIne sunA, pIche dayA karake tinakA uddhAra karane vAste tahAM Aye / daravAje Age khar3e ho kara kahalA mejA ki eka bUDhA vAdI AyA hai, taba siddhasenane bulA kara apane Age bitthaayaa| taba vRddhavAdI sarva apanA zarIra vastra se DhAMka kara bole: aNaphulliyaphullamatoDahiM, mArovAmoDihiM maNukusumehi / aci niraMjaNaM jiNaM, hiMDahi kAi vaNeNa vaNu / / isa gAthAko suna kara siddhasenane vicAra bhI karA, parantu artha na paayaa| taba vicAra karA ki kyA yaha mere guru vRddhivAdI haiM ! jinake kahane kA maiM artha nahIM jAnatA huuN| pIche jaba bAra bAra dekhane lagA taba jAnA ki yaha mere guru haiN| pIche namaskAra karake kSamApanA mAMgA, aura pUrvokta zloka kA artha pUchA / tava vRddhavAdI kahane lage " aNaphuliyetyAdi " aNaphulliyaphulla-prAkRta ke anaMta hone se aprApta phUla phaloM ko mata tor3a / bhAvArtha yaha hai ki, yoga jo hai, so kalpavRkSa
Page #512
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAdaza pariccheda 485 hai| kisa tare ? jisa yogarUpa vRkSa meM yama niyama to mUla hai, aura dhyAnarUpa bar3A skaMdha hai, tathA samatApanA, kavipanA, vaktApanA, yaza, pratApa, mAraNa, uccATana, staMbhana, vazIkaraNAdi siddhiyoM kA jo sAmarthya, so phUla hai, aru kevalajJAna phala hai| abhI to yogakalpavRkSa ke phUla hI lage haiM, so kevala jJAnarUpa phala karake Age phleNge| isa vAste tina aprApta phala puSpoM ko kyoM tor3atA hai| arthAt mata tor3a, aisA bhAvArtha hai| tathA "mArovAmoDihiM" jahAM pAMca mahAvrata AropA hai, tinako mata maror3a | " maNukusume. tyAdi " manarUpa phUloM kI niraMjanaM jinaM pUjaya'-niraMjana jina ko puuj| " vanAt vanaM kiM hiMDase" rAjasevAdi bUre nIrasa phala kyoM karatA hai ? iti padyArthaH / tatra siddhasenasUrine guruzikSA ko apane zira Upara ghara ke aura rAjA ko pUcha ke vRddhavAdI guru ke sAtha vihAra karA, aura nivir3a cAritra dhAraNa kraa| aneka AcAryoM se pUrvo kA jJAna sIkhA / vRddhavAdI svargavAsa hue pIche ekadA siddhasenajIne sarvasaMgha ikaTThA karake kahA ki jekara tuma kaho to sarvAgamoM ko maiM saMskRta bhASA meM kara duuN| taba zrIsaMghane kahA ki kyA tIrthakara gaNadhara saMskRta nahIM jAnate the ? jo tinhoMne arddhamAgadhI bhASA meM Agama kare ? aisI bAta kahane se tuma ko pArAMcika nAma prAyazcitta AvegA, hama tuma se kyA kaheM ! tuma Apa hI jAnate ho| taba
Page #513
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatattvAdarza siddhasenane vicAra karake kahA ki maiM mauna karake bArAM varSa kA pArAMcika nAma prAyazcita le ke gupta mukhavastrikA, rajoharaNAdi liMga karake aura avadhUtarUpa dhAra ke phiruuNgaa| aise kaha kara gaccha ko chor3a ke nagarAdikoM meM paryaTana karane lge| bArA varSa ke paryaMta meM ujjaina nagarI meM mahAkAla ke mandira meM zephAlikA ke phUloM karake raMge vastra pahane hue siddhasenajI jA ke baitthe| taba pUjArI pramukha logoMne kahA ki tuma mahAdeva ko namaskAra kyoM nahIM karate ! siddhasena to bolate hI nahIM haiN| aise logoM kI paraMparA se suna kara vikramAdityane bhI tahAM A kara kahA kSIralilikSo bhikSo ! kimiti tvayA devo na vaMdyate / taba siddhasenajIne kahA ki mere namaskAra se tumAre deva kA liMga phaTa jAyagA, phira tuma ko mahAduHkha hovegA, maiM isa vAste namaskAra nahIM karatA hUM / taba rAjAne kahA liga phaTe to phaTa jAne do, parantu tuma namaskAra kro| pIche siddhasenajI pannAsana baiTha ke kahane lage ki suno ! taba dvAtriMzikA karake deva kA stavana karane lagA, tathAhi svayaMbhuvaM bhUtasahasranetra___ manekamekAkSaramAvaliMgas /
Page #514
--------------------------------------------------------------------------
________________ 487 dvAdaza pariccheda avyaktamavyAhatavizvaloka ___ manAdimadhyAMtamapuNyapApam / / ityAdi prathama hI zloka paDhane se liMga meM se dhuAM nikalA / taba loga kahane lage ki zivajI kA tIsarA netra khulA hai, aba isa bhikSu ko agni netra se bhasma kregaa| taba to bijalI ke teja kI tareM taDataDATa karatI prathama agni nikalI, pIche zrIpArzvanAthajI kA viva pragaTa huaa| tara vAdI siddhasenane kalyANamaMdirAdi stavanoM karI stavana karake kSamApana maaNgaa| taba rAjA vikramAditya kahane lagA ki he bhagavan ! yaha kyA adRzyapUrva dekhane meM AyA ! yaha kaunasA navIna deva hai ! aura yaha pragaTa kyoMkara huA ! taba siddhasenajIne avaMtisukumAla aura tisake putra mahAkAlane pitA ke nAma se avaMti pArzvanAtha kA mandira aura mUrti banAI, sthApana karI, tisakI kitaneka varSa logoMne pUjA krii| avasara pA kara brAhmaNoMne jinapratimA ko heTha dAra ke Upara yaha zivaliMga sthApana karA ityAdi sarva vRttAMta kahA / aura he rAjan ! isa merI stuti se zAsanadevatAne zivaliMga phAr3a ke bIca meM se yaha pratimA pragaTa kara dInI / aba tUM satyAsatya kA nirNaya kara le| taba vikramAdityane eka sau gAma maMdira ke kharaca vAste diye, aura deva ke samakSa gurumukha se vAra vrata grahaNa kare / siddhasena kI bahuta mahimA karI aura apane sthAna meM gyaa| aura vAdIdra siddhasena
Page #515
--------------------------------------------------------------------------
________________ 488 jainatattvAdarza divAkara ko saMgha ne jinadharma kI prabhAvanA se tuSTamAna ho kara saMgha meM liyA, aru pUrvavat AcArya bnaayaa| eka samaya zrIsiddhasena divAkara vihAra karate huye mAlave ke deza meM jo OMkAra nAmaka nagara hai, tahAM gye| tisa nagara ke bhakta zrAvakoMne AcArya ko vinati karI ki, he bhagavan ! isI nagara ke samIpa eka gAma thA, tisa meM sundara nAmA rAjaputra grAmaNI thA, tisakI do striyAM thiiN| eka strI ke prathama putrI janmI vo strI mana meM khijii| tisa avasara meM usakI saukana bhI prasUta honevAlI thii| taba tisa beTI. vAlIne vicArA ki isa ke putra na hove, to ThIka hai| kyoMki nahIM to yaha pati ko vallabha ho jaavegii| taba dAI se mila ke usa se paidA hue putra ko bAhira girA diyA, aura tatkAla kA marA huA lar3akA usake Age rakha diyaa| pIche jaunasA lar3akA bAhira gerA gayA thA, usako kuladevIne gau kA rUpa karake pAlA / jaba ATha varSa kA huA, taba isa OMkAra nagara ke zivamavana ke adhikArI bharaTane dekhA aura apanA celA banA liyaa| ekadA AMkhoM se aMdhe kAnyakubja deza ke rAjAne digvijaya ke kArya se tahAM par3Ava karA / taba rAtri meM usa choTe cele ko zivabhakta vyaMtara devatAne kahA ki, zeSa bhoga rAjA ko denA, usakI AMkheM acchI ho jaavegii| taise hI karA, tisase rAjA kI AMkheM acchI ho gii| taba rAjAne sau
Page #516
--------------------------------------------------------------------------
________________ 489 dvAdaza pariccheda gAma maMdira ke kharaca vAste diye, aura yaha bar3A UMcA jo ziva kA maMdira hai, so bhI usIne bnvaayaa| aura hama isa nagara meM rahate haiM, parantu mithyAdRSTiyoM ke balavAna hone se hama jinamaMdira banAne nahIM pAte haiN| isa vAste Apa se vinati karate haiM ki, isa maMdira se adhika hamArA mandira yahAM bane to ThIka hai, aura Apa sarva tare se samartha haiN| tina kA vacana suna kara vAdIMdrane avaMti meM Akara cAra zloka hAtha meM le kara vikramAditya ke dvAra pAsa Aye / daravAjedAra ke mukha se gajA ko kahalAyA didRkSubhikSurAyAnastiSThati dvAravAritaH / hastanyastacatuHzloka utAgacchatu gacchatu / / tisa zloka ko sunakara vikramAdityane badale kA yaha zloka likhakara bhejA dattAni daza lakSANi, zAsanAni caturdaza / hastanyastacatuHzloka utAgacchatu gacchatu / tisa zloka ko suna kara AcAryane kahalA mejA ki bhikSu tuma ko milanA cAhatA hai, parantu dhana nahIM letaa| taba rAjAne sanmukha vulavAye aura pichAna ke kahane lagA ki gurunI, bahuta dinoM pIche darzana diyaa| taba AcArya kahane lage ki dharmakArya ke karane se bahuta dina ho gaye, isa vAste cira se AnA huA hai / ava cAra zloka tuma suno
Page #517
--------------------------------------------------------------------------
________________ 490 jainatatvAdarza apUrveyaM dhanurvidyA, bhavatA zikSitA kutaH / mAgaNaudhaH samabhyeti, guNo yAti digaMtare // 1 // sarasvatI sthitA vaktre, lakSmIH karasaroruhe / kIrtiH kiM kupitA rAjan !, yena dezAMtaraM gatA ? // 2 // kIrtiste jAtajADayeva, caturaMbhodhimanjanAt, / AtapAya dharAnAtha ! gatA mADamaMDalam // 3 // sarvadA sarvadosIti, mithyA saMstUyase janaiH / nArayo lebhire pRSThaM, na vakSaH parayoSitaH // 4 // yaha cAroM zloka suna ke rAjA bahuta khuza huA, aura AcArya ko kahane lagA ki jo mere rAjya meM sAra hai, so mAMgo to de duuN| taba AcAryane kahA ki mujhe to kucha bhI nahIM cAhiye / parantu OMkAra nagara meM catura jainamaMdira zivamaMdira se UMcA vanAo, aura pratiSThA bhI kraao| taba rAjAne baise hI karA / taba jinamata kI prabhAvanA ko dekha ke saMgha tuSTamAna huaa| ityAdi prakAra se jainadharma kI prabhAvanA karate hue dakSiNa deza meM pratiSThAnapura meM jA kara anazana karake devaloka gaye / taba tahAM se saMghane eka bhaTTa ko siddhasena kI gaccha pAsa khabara karane ko bhejA, tisa bhaTTane sUriyoM kI sabhA meM AdhA zloka paDhA aura bAra bAra paDhatA hI rahA / vo AdhA zloka yaha hai:
Page #518
--------------------------------------------------------------------------
________________ 453 dvAdaza pariccheda sphurati vAdikhadyotA, sAMprataM dkssinnaapthe| jaba bAra bAra yaha ardha zloka sunA taba siddhasena kI bahina sAdhvIne siddhasArasvata mantra se arddha zloka pUrA karA nUnamastaMgato vAdI siddhaseno divaakrH|| pIche tisa bhaTTane sarva vRttAMta sunAyA taba saMgha ko bar3A zoka huaa| yaha siddhasena divAkara kA prasaMga se sambandha kathana kraa| yaha suhasti AcArya tIsa varSa gRhasthAvAsa meM rahe, aura cauvIsa varSa vrataparyAya, tathA chaitAlIsa varSa yugapradhAna padavI, saba mila kara eka sau varSa kI Ayu bhoga ke mahAvIrajI se do sau ekAnave ( 291 ) varSa pIche svarga gaye, ye AThame pATa para mArya mahAgiri aura suhasti AcArya hue| 9. zrI suhastisUri ke pATa Upara zrI susthita aura supratibaddha nAmA do ziSya baitthe| tinoMne kor3oM bAra sUri. mantra kA jApa karA, isa vAste gaccha kA 'koTika ' aisA dUsarA nAma saMghane rakkhA, kyoMki sudharmAsvAmI se lekara ATha pATa taka to anagAra nirmathagaccha nAma thA, pIche dUsarA koTika nAma huaa| 10. zrI susthitasUri ke pATa Upara zrI iMdradivasarita ...
Page #519
--------------------------------------------------------------------------
________________ 492 jainatattvAdarza humA / isa avasara meM mahAvIrajI se cAra sau trepana (453) varSa pIche gardabhilla rAjA ke uccheda karanevAlA dUsarA kAlikAcArya huaa| isa kI kathA kalpasUtra meM prasiddha hai| aura mahAvIra se 453 varSa pIche bhRgukaccha ( bhaDauca ) meM zrI Arya khapuTAcArya vidyAcakravartI huA / ina kA prabandha prabandhaciMtAmaNi graMtha tathA hAribhadrI Avazyaka kI TIkA se jAna lenA / aura prabhAvaka caritra meM aisA likhA hai ki, mahAvIra se 484 varSa pIche khapuTAcArya aura 467 varSa pIche AryamaMgu, vRddhavAdI, pAdalita tathA kalyANamandira kA kartA, Upara jisa kA prabandha likha Aye haiM, so siddhasena divAkara huaa| jinoMne vikramAditya ko jainadharmI karA / so vikramA'ditya mahAvIra se 470 varSa pIche huaa| so 470 varSa aise huye haiM:jisa rAtri meM zrI mahAvIra kA nirvANa huA, usa dina avanti nagarI meM pAlaka nAmA rAjA ko vikramAditya rAjyAbhiSeka huaa| yaha pAlaka caMdraprayota kA kA samaya potA thaa| tisakA rAjya 60 varSa rhaa| tisake pIche zreNika kA beTA koNika aura koNika kA beTA udAyI, jaba binA putra ke marA taba tisa kI gaddI Upara naMda nAmA nAI baitthaa| tinakI gaddI meM sarva naMda nAmA nava rAje hue / tinakA rAjya 155 varSa taka rhaa| navameM naMda kI gaddI Upara mauryavaMzI caMdragupta rAjA
Page #520
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAdaza pariccheda huaa| tisakA beTA viMdusAra, tisakA beTA azoka, tisakA veTA kuNAla, tisakA beTA samprati mahArAjAdi hue| ina mauryavaMgiyoM kA sarva rAja 108 varSa taka rahA / yaha pUrvokta sarva rAje prAyaH jainamatavAle the / tinake pIche tIsa varSa taka puSyamitra rAjA kA rAjya rhaa| tisa pIche balamitra, bhAnumitra, ina donoM rAjAoM kA rAjya 60 varSa taka rahA, tisa pIche nabhavAhana rAjA kA rAjya 40 varSa taka rahA, tisa pIche terA varSa gardabhillI kA rAjya rahA, aura cAra varSa zakoM kA rAjya rahA, pIche vikramAdityane zakoM ko jIta ke apanA rAjya jamAyA / yaha sarva 470 varSa hue| 11. zrI indradinnasUri ke pATa Upara zrI dinnasUri huye| 12. zrI dinnasUri ke pATa Upara zrI siMhagirisUri huye| 13. zrI siMhagirijI ke pATa Upara vajrasvAmIjI huye / jinako bAlyAvasthA se jAtismaraNa jJAna zrI vajrasvAmI thA, jina ko AkAzagamana vidyA bhI thI; jinoMne dUsare vArA varSI kAla meM saMgha kI rakSA krii| tathA jinoMne dakSiNapatha meM baudhoM ke rAjya meM jineMdra pUjA vAste phUla lA ke diye, bauddha rAjA ko jainamatI karA / yaha AcArya pichalA daza pUrva kA pAThaka huaa| jinoMse hamArI vajrI zAkhA utpanna huI / inakA prabandha Avazyaka vRtti se jAna lenA / so vajrasvAmI mahAvIra se pIche cAra sau chayAnave aura vikramAditya ke saMvat chabbIsa
Page #521
--------------------------------------------------------------------------
________________ 494 jainatatvadarza meM janmeM, aura ATha varSa ghara meM rahe, cautAlIsa varSa samAna sAdhuvrata meM rahe, aura chattIsa varSa yugapradhAna padavI meM rahe, sarvAyu aThAsI varSa kI bhogii| tathA ina AcArya ke samaya meM jAvar3azAha seThane zatrujaya tIrtha kA saMvat 108 meM terahavAM bar3A uddhAra karA, tisakI vajrasvAmIne pratiSThA karI / yaha vajrasvAmI mahAvIra se 504 varSa pIche svarga gye| ina vajrasvAmI ke samaya meM dazamA pUrva aura cauthA saMhanana aura cauthA saMsthAna vyavaccheda ho gye| yahAM zrI suhastisUri AThame aura vajrasvAmI terahaveM pATa ke bIca meM apara paTAvaliyoM meM-1. guNasundarasUri, 2. kAlikAcArya, 3. skaMdilAcArya, 4. revatamitrasUri, 5. dharmasUri, 6. bhadraguptAcArya, 7. guptAcArya, yaha sAta krama se yugapradhAna AcArya huye| tathA zrImahAvIra se pAMca sau tetIsa (533 ) varSa pIche zrIAcArya rakSitasUrine sarva zAstroM kA anuyoga pRthag pRthaga kara diyaa| yaha prabaMdha Avazyaka vRtti se jAna lenA / tathA zrI mahAvIra se 548 varSa pIche trairAzi ke jItanevAle zrIguptasUri huye, tinakA prabandha uttarAdhyayana kI vRtti tathA vizeSAvazyaka se jAna lenaa| jisane trairAzika mata nikAlA tisakA nAma rohagupta thA, vo guptasUri kA celA thA, jisakA ullaka gotra thaa| jaba rohagupta guru ke Age hArA, aura mata kadAgraha na chor3A, taba aMtaraMjikA naMgarI ke balazrI rAjAne apane rAjya se bAhira nikAla diyaa|
Page #522
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAdaza pariccheda 495 tava tisa rohaguptane kaNAda nAma ziSya karA / usako-1, dravya, 2. guNa, 3. karma, 4. sAmAnya, 5. vizeSa, 6. samavAya, ina SaT padArthoM kA svarUpa batalAyA, taba tisa kaNAdane vaizeSika sUtra banAye, tahAM se kaizeSika mata claa| 14. zrIvajrasvAmI ke pATa Upara caudaveM vajrasenasUrijI baitthe| ve durbhikSa meM vajrasvAmI ke vacana se zrIvajamenasUri sopAraka pattana meM gye| tahAM jinadatta ke ghara meM IzvarI nAmA tisakI bhAryAne lAkha rUpaka ke kharacane se eka hAMDI anna kI raaNdhii| jisa meM vipa ( jahara ) DAlane lgii| kyoMki unoMne vicArA thA ki anna to milatA nahIM, tisa vAste jahara khAke sarva ghara ke AdamI mara jAyeMge / tisa avasara meM vajrasenasUri tahAM aaye| vo unako kahane lage ki tuma jahara mata khAo, kala ko sukAla ho jAvegA / taise hI huaa| tava tina seTha ke cAra putroMne dIkSA lInI, tina ke nAma likhate haiM:-1. nAgeMdra, 2. candra, 3. nivRtta, 4. vidyAdhara | tina cAroM se sva sva nAma ke cAra kula bne| yaha vajrasenasUri nava varSa taka gRhasthAvAsa meM rahe, aura 116 varSa samAna sAdhuvrata meM rahe, tathA tIna varSa yugapradhAna padavI meM rahe, sarva Ayu 128 varSa kI bhoga ke mahAvIra se 620 varSa pIche svarga gye| yahAM zrIvajasvAmI aura vajrasenasUri ke bIca meM Arya rakSitasUri tathA durbalikApuNya sUri, yaha donoM yugapradhAna
Page #523
--------------------------------------------------------------------------
________________ 496 jainatatvAdarza huye / mahAvIra se 584 varSa pIche sAtavAM ninhava huaa| tathA mahAvIra se 609 varSa pIche kRSNasUri kA ziSya zivamUti nAmaka thA, tisane digaMbara mata pravRtta karA, so adhikAra vizeSAvazyakAdikoM se jAna lenaa| 15. zrIvajrasenasUri ke pATa Upara candrasUri baiThA / tinake nAma se gaccha kA tIsarA nAma caMdragaccha huA / 16. zrIcandrasUri ke pATa Upara sAmaMtabhadrasUri huye| ve pUrvagata zruta ke jAnakAra the / vairAga ke raMga se nirmala hue jaGgaloM meM rahate the / taba logoMne candragaccha kA nAma vanavAsIgaccha rakkhA / 17. zrIsAmaMtabhadra sUri ke pATa Upara vRddhadevasUri huye| tathA mahAvIra se 595 varSa pIche koraMTa nagara meM nAhaDa nAmA maMtrIne tathA satyapura meM nAhaDa mantrIne maMdira banavAyA, pratimA kI pratiSThA jajjakasUrine karI, pratimA mahAvIra kI sthApana karI, jisa ko " jayau vIrasaJcaurimaMDaNa" kahate haiN| 18. zrIvRddhadevamUri ke pATa Upara pradyotanasUri huye / 19. zrI pradyotanasari ke pATa Upara mAnadevamari huye| ina ke sUripada sthApanAvasara meM donoM skaMdhoM zrImAnadeSa para sarasvatI aura lakSmI sAkSAt dekha ke yaha cAritra se bhraSTa ho jAvegA, aisA vicAra karake khinnacitta guru ko jAna ke guru ke Age aisA niyama
Page #524
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAdaza pariccheda 497 karA ki bhaktivAle ghara kI mizA aura dUdha, dahI, ghRta, mIThA, tela, aru sarva pakvAnna kA tyAga kiyA / taba tinake tapa ke prabhAva se naDolapura jo pAlI ke pAsa hai, tisa meM-1. padmA, 2. jayA, 3. vijayA, 4. aparAjitA ye cAra nAma kI cAra devI sevA karatI dekhiiN| koI mUrkha kahane lagA ki yaha AcArya siyo kA saMga kyo karatA hai ! tava tina deviyoMne tisako zikSA dInI / tathA tisake samaya meM takSilA (gajanI ) nagarI meM bahuna zrAvaka the, tina meM marI kA upadrava huaa| tisakI gAMti ke vAste mAnadevasUrine naDola nagarI se gAMtimtotra banA kara bhejaa| 20. zrI mAnadevamari ke pATa Upara mAnatuMgasUri huye, jinoMne bhaktAmara stavana karake vANa aru zrInAmanugatara mayUra paDitoM kI vidyA karake camatkRta huA jo vRddha bhojarAjA tinako pratibodhA, aura bhayahara stavana karake nAga rAjA vaza karA / tathA bhatibharetyAdi stavana jinAne kare hai| prabhAvaka caritra meM prathama mAnatuMgasari kA caritra kahA hai aura pIche devasUri ke zipya pradyotanasUri, tinake ziSya mAnadevari kA prabaMdha kahA hai / parantu tahAM zaMkA na karanI cAhiye, kyoMki prabhAvaka caritra meM aura bhI kaI pravandha Age pIche kahe haiN| 21. zrImAnatuMgasUri ke pATa Upara vIrasUri baitthaa| tisa vIrasUrine mahAvIra se 700 varSa pIche tathA vikrama
Page #525
--------------------------------------------------------------------------
________________ 498 jainatatvAdarza saMvat ke tIna sau varSa pIche nAgapura meM zrI nami arhata kI pratimA kI pratiSThA karI / yaduktaM nAgapure namimavanapratiSThayA mahitapANisaubhAgyaH / amavadvIrAcAryatribhiH zataiH sAdhikai rAjJaH // 22. zrIvIramari ke pATa Upara jayadevasUri baitthe| 23. zrIjayadevasUri ke pATa apara devAnaMdasUri baitthe| isa avasara meM mahAvIra se 845 varSa pIche vallabhI nagarI bhaMga huI, tathA 882 varSa pIche caitya sthiti, tathA 886 varSa pIche brhmdviipikaa| 24. zrIdevAnaMdasUri ke pATa Upara vikramasUri baitthe| 25. zrIvikramasUri ke pATa Upara narasiMhasUri baiThe, yatAnarasiMhasarirAsIdato'khilagraMthapArago yena / yakSo narasiMhapure, mAMsaratistyAjita: svagirA // 26. zrInarasiMhasUri ke pATa Upara samudrasUri baiThA / khImINarAjakulajo'pi samudrasari gacchaM zazAsa kila yaH pravaNaH pramANI / jitvA tadAkSapaNakAn svavazaM vitene, nAgade bhujaganAthanamasyatIrtham // 27. zrIsamudrasUri ke pATa Upara mAnadevasUri hue|
Page #526
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAdaza pariccheda 499 vidyAsamudraharibhadramunIMdramitraM, saribabhUva punareva hi mAnadevaH / mAMdyAtprayAtamapi yonaghasarimaMtraM, le vikAmukhagirA tapasojayate / zrImahAvIra se eka hajAra varSa pIche satyamitra AcArya ke sAtha pUrvo kA vyavaccheda huA / yahAM 1. nAgahasti, 2. revatImitra, 3. brahmadvIpa, 4. nAgArjuna, 5. bhUtadinna, 6. kAlikasUri, ye cha yugapradhAna yathAkrama se vajra senasUri aura satyamitra ke bIca meM hue / ina pUrvokta cha yugapradhAnoM meM se zakrAbhivaMdita aura prathamAnuyoga sUtroM kA sUtradhAra kalpa kAlikAcArya ne mahAvIra se 993 varSa pIche paMcamI se cautha kI saMvatsarI karI / tathA mahAvIra se 1055 varSa pIche aura vikramAditya se 585 varSa pIche yAkanI sAdhvI kA dharmaputra haribhadrasUri svargavAsa hue / tathA 1115 varSa pIche jinabhadragaNi yugapradhAna huaa| aura yaha jinamadrIya dhyAna. zataka kA kartA hone se aura haribhadrasUri ke TIkA karane se dUsarA jinabhadra hai, yaha kathana paTTAvali meM hai| parantu jinabhadragaNikSamAzramaNa kI Ayu 104 varSa kI thI, isa vAste jekara haribhadrasUri ke vakta meM jIte ho to bhI virodha nhiiN| / / 28. zrImAnadevasUri ke pATa Upara vibudhaprabhasUri huaa|
Page #527
--------------------------------------------------------------------------
________________ 500 jainatatvAdarza 29. zrIvibudhaprabhasUri ke pATa Upara jayAnaMdasUri huaa| 30. zrIjayAnaMdasUri ke pATa Upara ravipramasUri huaa| visane mahAvIra se 1170 varSa pIche aura vikramasaMvat se 700 varSa pIche naDola nagara meM neminAtha ke prAsAda-maMdira kI pratiSThA karI / tathA vIra se 1190 varSa pIche umAsvAti yugapradhAna huaa| 31. zrIraviprabhasUri ke pATa Upara zrI yazodevasUri baitthe| yahAM mahAvIra se 1272 varSa pIche aura vikrama samvat se 802 ke sAla meM aNahalapura paTTana vanarAja rAjAne basAyA / banarAja jainI rAjA thaa| tathA vIra se 1270 aura vikramAditya ke sambat 800 ke sAla meM bhAdrapada zukla tIja ke dina bappabhaTTa AcArya kA janma huA, jisane gavAliyara ke Ama nAma rAjA ko jainI banAyA / ina kA vizeSa caritra prabandhaciMtAmaNi grantha se jAna lenaa| 32. zrIyazodevasari ke pATa Upara pradyumnasUrijI huaa| 33. zrIpradyumnasUri ke pATa Upara mAnadevasUri upadhAnavAcyagrantha kA kartA huaa| 34. zrI mAnadevasUri ke pATa Upara vimalacandrajIsUri hue| 35. zrIvimalacandrasUri ke pATa Upara udyotanasUri huA, so udyotanasUri arbudAcala-AbU zrIudyotanasUri ke pahAr3a Upara yAtrA karane Aye the, vahAM TelI gAma ke pAsa bar3e bar3avRkSa kI chAyA
Page #528
--------------------------------------------------------------------------
________________ 501 dvAdaza pariccheda meM vaiThe the, apane pATa kI vRddhi vAste acchA muhUrta dekha karake mahAvIra se 1464 varSa aura vikrama se 664 varSa pIche apane pATa Upara sarvadeva pramukha ATha AcArya sthApe / koI ekale sarvadevasUri ko hI kahate haiN| baDe bar3a ke heTha sUripadavI dene ke kAraNa tahAM se vanavAsI gaccha kA pAMcamA nAma baDagaccha huA / tathA pradhAnaziSyasaMtatyA jJAnAdiguNaH pradhAnacaritaizca vRddhatvAhagaccha ityapi / 36. zrIudyotanasUri ke pATa Upara sarvadevasari hue / yahAM koI eka to pradyumnasUri aura upadhAna zrImarvadevasUri grantha kA kartA mAnadevasUri, ina donoM ko paTTadhara nahIM mAnate haiN| tinake abhiprAya se sarvadevasUri cautIsame pATa para huA, usa sarvadevasUrine gautamasvAmI kI tareM suziSya labdhimAn vikramasaMvat se 1010 varSa pIche rAmasainya pura meM zrI RSabhacaitya tathA zrI candrapramacaitya kI pratiSThA krii| tathA candrAvatI meM kuMkaNamantrI ko prativodha ke dIkSA dInI tisane hI candrAvatI meM jainamandira banavAyA thaa| tathA vikrama se 1026 varSa pIche dhanapAla paNDitane dezInAmamAlA bnaaii| tathA vikrama se 1066 varSa pIche uttarAdhyayana kI TIkA karanevAlA thirApadrIyagaccha meM vAdI vaitAla zAMtisUri huye|
Page #529
--------------------------------------------------------------------------
________________ 502 jainatatvAdarza 37. zrI sarvadevasUri ke pATa Upara devasUri hue, tina ko rUpazrI aisA rAjAne biruda diyaa| 38. zrI devasUri ke pATa Upara phira sarvadevasUri hue, jisane yazobhadra, nemicaMdrAdi ATha AcAryoM ko AcArya padavI dInI / tathA mahAvIra se 1496 varSa pIche takSilA kA nAma gajanI rakkhA gyaa| 39. zrI sarvadevasUri ke pATa Upara yazobhadra aru nemicaMdra ye do guru bhAI AcArya huye / tathA vikrama se 1135 varSa pIche [ koI kahatA hai ki 1139 varSa pIche ] navAMgIvRtti karanevAlA zrI abhayadevasUri svargavAsI huye| tathA kUrcapuragacchIya caityavAsI jinezvarasUri ke ziSya jinavallabhasUrine citrakUTa meM mahAvIra ke SaT kalyANaka prarUpe / 40. zrI yazobhadrasUri tathA nemicandrasUri ke pATa Upara municandrasUri huye| jinoMne jAvazrI municandrasUri jIva eka sau bAra pAnI pInA rakkhA, aura sarva vigaya kA tyAga karA / tathA jinoMne haribhadrasUrikRta anekAMtajayapatAkAdi aneka anthoM kI paMjikA karI, upadezapada kI vRtti, yogabiMdu kI vRtti, ityAdikoM ke karane se tArkikaziromaNi jagat meM prasiddha hue| aura yaha AcArya bar3A tyAgI aura niHspRha huA / yahAM vikrama rAjA se 1159 varSa pIche candraprabha se paurNimIyaka mata kI
Page #530
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAdaza pariccheda 503 utpatti huI / tisa candraprama ke prativodhane vAste municandrasarijIne pAkSikasaptatikA karI / tathA zrI municandrasUri kA ziSya ajitadevasUri vAdI aru devasUri pramukha huye / tahAM vAdI ajitazrI ajitadevasUri devasUrijIne aNahalapura pATana meM jaya siMhadeva rAjA kI aneka vidvajanasaMyukta sabhA meM caurAsI vAda vAdiyoM se jIte / digambaramata ke cakravartI kumudacandra AcArya ko jinoMne vAda meM jItA, aura digambaroM kA paTTana meM praveza karanA baMda kraayaa| so Aja taka prasiddha hai / tathA vikrama se 1204 varSa pIche phalavaddhigrAma meM caityaviva kI pratiSThA karI, so tIrtha Aja bhI prasiddha hai / tathA ArAsaNe meM neminAtha kI pratiSThA karI / tathA jinoMne 84000 caurAsI hajAra zlokapramANa syAdvAdaralAkara nAmA anya banAyA, tathA jinoM se bar3e nAmAvara cauvIsa AcAryoM kI zAkhA huii| inoM kA janma saMvat 1134 meM huA, saM0 1152 meM dIkSA lInI, sa. 1174 meM sUripada milA, saM0 1220 kI zrAvaNa kRSNa sakSamI guruvAra svarga ko prApta huye| tinoM ke samaya meM devacandrasUri kA ziSya tIna kror3a grantha kA kartA, kalikAla meM sarvajJa viruda zrI hemacandra- kA dhAraka, pATaNa ke rAjA kumArapAla kA sUri pratibodhaka, savA lakSa lokapramANa paMcAMga vyAkaraNa kA kartA zrI hemacandrasUri vidyA
Page #531
--------------------------------------------------------------------------
________________ 504 jainatattvAdarza . samudra huA / tinakA vikramasaMvat 1145 meM janma, 1150 meM dIkSA, 1166 meM sUripada aru 1229 meM svargavAsa huaa| inoM kA sampUrNa prabandha dekhanA hove, tadA zrI prabandhaciMtAmaNi tathA kumArapAlacaritra dekha lenaa| 41. zrI municandrasUri ke pATa Upara ajitadevasUri huye / tinoM ke samaya meM saMvat 1204 meM kharatarotpatti, saMvat 1233 meM AMcalikamatotpatti, saMvat 1636 meM sArddhapau. rNimIyaka matotpatti, saMvat 1250 meM Agamika matotpatti huii| tathA vIramagavAn se 1692 varSa pIche vAgbhaTa mantrIne zatrujaya kA caudahavAM uddhAra karAyA, sADhe tIna kror3a rUpaka lgaayaa| 42. zrI ajitadevasUri ke pATa Upara vijayasiMhasUri huye, jinoMne vivekamaMjarI zuddha karI / jinoMkA bar3A ziSya somaprabhasUri zatArthitayA prasiddha thA arthAt jinoM ke banAye eka eka zlokoM ke sau sau tare ke artha nikaleM, aura dUsarA maNiratnasUri thaa| __43. zrI vijayasiMhasUri ke pATa Upara somaprabhasUri aura maNiralasUri huye| 14. zrI somaprabha tathA maNiratnasUri ke pATa Upara jagacandrasUri huye| jinoMne apane gaccha zrI jagacandrasUri ko zithila dekha ke aura guru kI AjJA se aura tapAgaccha vairAgya rasa ke samudra caitravAla gacchIya deva madra upAdhyAya kI sahAya se kriyA kA uddhAra
Page #532
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAdaza pariccheda 505 kiyA, aura hIralA jagacaMdrasUri biruda pAyA / kyoMki jinoMne cittaur3a ke rAjA kI rAjadhAnI aghATa arthAt ahar3a meM bacIsa digambarAcAryoM ke sAtha vAda kiyA, hIre kI tare abhedya rahe / tava rAjAne hIralA jagacaMdrasUri aisA viruda diyA / tathA jinoMne yAvajjIva AcAmlatapa kA abhigraha karA / java bArA varSa tapa karate bIte, taba cittaur3a ke rAnAne tapA viruda diyaa| saMvat 1285 ke varSa meM baDagaccha kA nAma tapagaccha huA, yaha chaThA nAma huaa| 1. nirgrantha, 2. koTika, 3. candra, 4. vanavAsI, 5. vaDagaccha, 6. tapAgaccha, ina cha nAmoM ke pravRtta hone meM cha AcArya kAraNa huye haiM, tinake nAma anukrama se likhate hai:1. zrI sudharmAsvAmI, 2. zrI susthitasUri, 3. zrI candra sari, 4. zrI sAmaMtabhadrasUri, 5. zrI sarvadevasUri, 6. zrI jgnycndrsuuri| zrI jagaccandrasUri paTTe devendrasUri hue| so mAlave kI ujjaina nagarI meM jinacaMdra nAmA bar3e seTha kA zrIdevendrasUri tathA vIradhavala nAmA putra, tisake vivAha nimitta zrIvijayacandrasUri mahotsava ho rahA thA, taba vIradhavala kumAra ko pratibodha karake saMvat 1302 meM dIkSA dInI, tisa pIche tisake bhAI ko bhI dIkSA de kara cirakAla taka mAlava deza meM vicare / tisa pIche gurjara deza meM zrI devendrasUri
Page #533
--------------------------------------------------------------------------
________________ 506 jainatattvAdarza sthaMmatIrtha meM Aye / tahAM pahile zrI vijayacaMdrasUri gItAthoM ko pRthak pRthak vastra ke poTale detA hai, aura nitya vigaya khAne kI AjJA detA hai, aura vastra dhone kI tathA phala, zAka lene kI aura nirvikRta ke pratyAkhyAna meM vigayagata kA lenA kahatA hai / aura AryA kA lAyA AhAra sAdhu khAve, yaha AjJA detA hai, aura dina prati dvividha pratyAkhyAna aura gRhasthoM ke avarjane vAste pratikramaNa karane kI AjJA detA hai| aura saMvibhAga ke dina meM tisake ghara meM gItArtha jAve, lepa kI saMnidhi rakhanI, tatkAloSNodaka kA grahaNa karanA, ityAdi kAma karane se kitaneka sAdhu zithilAcAryoM ko sAtha lekara sadoSa pauSadhazAlA meM rahatA thaa| ina vijayacaMdrAcArya kI utpatti aise hai| maMtrI vastupAla ke ghara meM vijayacaMdra nAmA daphatarI thaa| vo kisI aparAdha se jelakhAne meM kaida huA, taba devabhadra upAdhyAyane dIkSA kI pratijJA karavA kara chur3A diyaa| pIche tisane dIkSA lInI / so buddhibala se bahuzruta ho gyaa| taba maMtrI vastupAlane kahA ki ye abhimAnI haiM, isa vAste sUri pada ke yogya nahIM haiN| isa taraha manA karane para bhI jagacaMdrasUrijIne devabhadra upAdhyAya ke kahane se sUri pada de diyaa| yaha devendrasari kA sahAyaka hovegA, aisA jAna kara sUri pada diyA / pIche vaha vijayacaMdra bahuta kAla taka deveMdrasUri ke sAtha vinayavAn ziSya kI taraha vartatA rahA / parantu jaba mAlava deza se deveMdra
Page #534
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAdaza pariccheda 500 sUri Aye, taba vaMdanA karane ko bhI nahIM AyA / taba deveMdrasUrijIne kahalA mejA ki eka vastI meM tuma bAraha varSa kaise rahe ! taba vijayacaMdrane kahA ki zAMta dAMtoM ko vAraha varSa eka jagaha meM rahane se kucha doSa nahIM / saMvignasAdhu sarva deveMdra sUri ke sAtha rahe, aura deveMdrasUrijI to aneka saMvigna sAdhu samudAya ke sAtha upAzraya meM hI rhe| taba lokoMne baDI zAlA meM rahane se vijayacaMdrasUri ke samudAya kA nAma vRddha pauzAlika rakkhA aura deveMdrasUrijI ke samudAya kA laghupauzAlika nAma diyaa| aura sthaMmatIrtha ke cauka meM kumArapAla ke vihAra meM dharmadezanA meM maMtrI vastupAlane cAroM vedoM kA nirNaya dAyaka, svasamaya parasamaya ke jAnakAra deveMdrasUrijI ko vaMdanA de ke bahumAna diyaa| aura deveMdrasUrijI vijayacaMdra kI upekSA karake vicarate huye krama se pAlhaNapura meM aaye| tahAM caurAsI ibhya seTha aneka puruSoM ke sAtha parivare, sukhAsana Upara baiThe huye zAstra ke bar3e zrotA vyAkhyAna sunane Ate the / aura pAlanapura ke vihAra meM roja kI roja eka mUDhaka pramANa akSata aura solaha mana sopArI darzana karanevAle zrAvakoM kI caDhAI car3hatI thI, ityaadi| bar3e dharmI logoMne guru ko vinati karI ki he bhagavan ! yahAM Apa kisI ko AcArya padavI dekara hamArA manoratha pUrA kro| taba gurune ucita jAna ke pAlanapura meM vikrama saMvat 1323 meM vidyAnaMdasUri nAma de ke vIradhavala ko sUripada dInA, aura
Page #535
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatatvAdarza tisake anuja bhImasiMha ko dharmakIrti upAdhyAya kI padavI tInI / tisa avasara meM prahAdanavihAra ke sauvarNa kapizIrSa maMDapa se kuMkuma kI varSA huI, taba sarva logoM ko bar3A Azcarya huaa| zrI vidyAnaMdamUrine vidyAnaMda nAma navIna vyAkaraNa banAyA / yaduktam vidyAnaMdAbhidhaM yena kRtaM vyAkaraNaM navam / bhAti savottama svalpasUtraM vahvarthasaMgraham / pIche zrI deveMdrasUrijI phira mAlave ko gaye / deveMdrasUrijI ke kare huye graMthoM kA nAma likhate haiM:-1. zrAddhadina. RtyasUtravRtti, 2. navyakarmagraMthapAsUtravRtti, 3. siddhapaMcAzikAsUtravRtti, 4. dharmaratnavRtti, 5. sudarzanacaritra, 6. tIna sApya, 7. dAravRtti, 8. siriumsahavaddhamANa pramukha stavana / koI kahate haiM ki zrAddhadinakRtyasUtra to ciraMtana AcAryoM nA karA hai / vikrama saMvat 1327 meM nAlabadeza meM deveMdrasUri svargavAsI hue| daivayoga se vidyApura meM teraha dina pIche zrI vidyAnaMdasUri bhI svargavAsI huye / taba cha mAsa pIche sagotrasUrine zrI vidyAnaMdasUri ke bhAI dharmakIrti upAdhyAya ko sUripada de ke dharmaghopasUri nAma diyaa| , zrI deveMdrasUri ke pATa Upara mI dharmaghoSasUri hue, jinhoMne maMDapAcala meM zA. pRthavIyara ko paMcamAnuzrI dharmaghoSari vrata lete hue jJAna se niSedha karA / kyoMki
Page #536
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAdaza pariccheda 501 AcAryane jJAna se jAnA ki isa puruSa ke vrata kA maMga ho jAvegA, isa bhaya se niSedha karA / pIche ye pRthvIdhara maMDapAcala ke rAjA kA mantrI huA, aura dhana karake to dhanada samAna ho gayA / pIche tisane caurAsI jinamandira aura sAta jJAna kI pustakoM ke bhaNDAra bnaaye| aura zatrujaya meM ikkIsa ghaDI pramANa sonA kharaca ke rUpAmaka zrI RSabhadevajI kA maMdira bnvaayaa| koI kahate haiM ki chappana ghaDI suvarNa kharaca ke indramAlA paharI / tathA dharatI nagara meM kisI sAdharmIne brahmacArI kA veSa dene ke avasara meM pRthvIdhara ko mahAdhanADhya jAna ke tisakrI bheTa karA ! taba pRthvIdharane vahI veSa lekara tisa dina se battIsa varSa kI umara meM brahmacarya vrata dhAraNa karA / tisake eka hI jAMjaNa nAmaka putra thA, jisane zatrujaya, ujjayantagiri ke zikhara Upara bAraha yojana pramANa suvarNa rUpAmaya eka hI dhvajA cddh'aaii| jisane sAraMgadeva rAjA se karpUra kA mahasUla chuDAyA, tathA jisane maMDapAcala meM bahattara hajAra (72000) rUpaka guru ke praveza ke utsava meM kharaca kre|| __ tathA zrI dharmaghoSasUrine devapattana meM ziSyoM ke kahane se maMtramaya stuti bnaaii| tathA devapacana meM jinoM ke svadhyAna ke bala se navInotpanna huye kapardI yakSane vajrasvAmI ke mAhAtmya se purAne kapardI mithyAdRSTi ko nikAlA thaa| inoMne usako pratibodha ke ,jainarviboM kA adhiSThAtA karA /
Page #537
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatattvAdarza tathA jinoMke Age samudra ke adhiSThAtAne apane samudra kI taraMgoM se rala Dhokana kre| eka samaya kisI duSTa strIne kArmaNa saMyukta baDe banA kara sAdhuoM ko die, parantu dharmaghoSasUrijIne ve baDe dharatI Upara girAe, aru usa strI ko mantra se pakar3A / pIche jaba bahu duHkhI huI, taba dayA karake chor3a dInI / tathA vidyApura meM pakSAMtariyoM kI striyoMne dharmaghoSajI ke vyAkhyAna rasa ke bhaMga karane vAste kaNTha meM mantra se keza gucchaka kara diyaa| pIche dharmaghoSasUrijIne jaba jAnA, taba tina striyoM ko staMbhana kara diyaa| taba tina striyoMne vinati karI ki Aja pIche hama tumAre gaccha ko upadrava na kreNgii| taba gurujIne saMgha ke bahuta Agraha se chodd'ii| tathA ujjayinI meM eka yogI jaina ke sAdhuoM ko rahane nahIM detA thA / jaba dharmaghoSasUri tahAM Aye, taba usa yogIne sAdhuoM ko kahA ki aba tuma ihAM Aye ho so takar3e ho kara rahanA / taba sAdhuoMne kahA ki hama bhI dekheMge ki tU kyA karegA ! pIche usane sAdhuoM ko dAMta dikhalAye, taba sAdhuoMne kaphoNi (kUhanI) dikhalAI / pIche sAdhuoMne bA kara yaha sarva samAcAra apane guru ko khaa| vahAM yogIne bhI dharmazAlA meM vidyA ke bala se bahuta cUhe banA diye, taba sAdhu bahuta ddre| pIche gurujIne ghaDe kA mukha vastra se DhAMka ke aisA mantra japA ki jisa se yogI ArATi
Page #538
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAdaza pariccheda karatA huA A ke pAoM meM par3A, aura apane aparAdha kI kSamApanA mAMgI / tathA kisI nagara meM zAkaniyoM ke bhaya se mantra ke kapATa diye jAte the / eka dina vinA mantre kapATa diye gaye, taba rAtri ko zAkaniyoMne upadrava karA / gurune unako vidyA se stamita karA / ekadA rAtri meM guru ko sarpa ke kATane se jaba jahara car3hA, taba gurune saMgha ko vidhura dekha ke kahA ki daravAje meM kisI puruSa ke mastaka para kATha kI bharI meM viSApahAra eka velaDI aavegii| vo lar3I ghasa ke DaMka meM denI, usa se jahara utara jaaygaa| saMghane taise hI karA, gurujI rAjI ho gye| pIche tisa dina se jAvajIva cha vigaya kA tyAga karA, aura sadA juvAra kI roTI nIrasa jAna ke khAte rhe| zrI dharmaghopasUrijI ke kare ye graMtha haiM:-1. saMghAcArabhApyavRti, 2. suaghammetistava, 3. kAyasthiti bhavasthiti, 4. cauvIsa tIrthaMkaroM ke cauvIsa stavana, tathA 5. lastAgarmetyAdistotra, 6. deve+ranigamiti zleSastotra, 7. yUyaM yuvA tvamiti zleSastutiyAM, 8, jayavRSa metyAdi stuti / yaha jayavRSabhetyAdi stuti karane kA yaha nimitta thA ki eka mantrIne ATha yamaka kAvya karake kahA ki, aise kAnya aba koI nahIM banA sakatA, tava gurune kahA ki nAsti nahIM / tava tisane kahA to hama ko kara dikhlaao| taba gurujIne jayavRSametyAdi cha stuti eka rAtri meM banA
Page #539
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatattvAdarza, kara bhItoM para likha ke dikhaaii| taba tisane bar3A camatkAra pAyA / gurujIne tisako pratibodha ke jainI karA, ye dharmaghoSasUri vikrama samvat 1357 meM svarga gye| 47. zrI dharmaghoSasUri paTTe zrI somaprabhasUri huye, jinoMne namiUNa maNai evamityAdi ArAdhanA zrI somapramasUri sUtra karA / tinakA sambat 1310 meM janma, 1321 meM dIkSA, 1332 meM sUripada / jinoM ke gyAraha aMga sUtrArtha kaNTha the, tathA "gurubhirgIyamAnAyAM mantrapustikAyAM yacchatacaritraM maMtrapustikAM ca" aisA kaha kara tisa mantrapustikA ko grahaNa karA, kyoMki apara koI yogya nahIM thaa| isa somapramasUrine jalakuMkaNadeza meM apkAya kI virAdhanA ke bhaya se, aura marudeza meM zuddhajala kI durlabhatA se sAdhuoM kA vihAra niSedha karA / tathA bhImapallI meM do kArtika mAsa huye, tava somapramajI prathama kArtika ko ekAdazI ko vihAra kara ge| kyoMki unoMne jAnA ki bhImapallI kA bhaMga hogaa| aru bhaMga hue pIche jo rahe vo duHkhI hue| somapramasUri ke kare graMtha-jItakalpasUtra, yatrAkhiletyAdi stutiyAM, jitena yeneti stutiyAM, zrI. maccharmetyAdi / tinake kare baDe ziSya-vimalapramasUri, paramAnaMdasUri, padmatilakasUri, aru somavimalasUri the| jisa dina pUrvokta dharmaghoSasUri divaMgata hue, tisa dina hI 1357 meM somaprabhasUrijIne vimalaprabhasUri ko
Page #540
--------------------------------------------------------------------------
________________ 513 dvAdaza pariccheda saripada diyA, kyoMki tinoMne apanI svalpa hI Ayu jAnI / somaprabhajI 1373 ke varSa meM devaloka gye| 48. zrI somaprabhasUri paTTe zrI somatilakasUri hue, ___ tinakA 1355 ke mAgha meM janma, 1369 meM zrIsomatilakamUri dIkSA, 1373 meM sUripada, 1424 meM svarga gamana, sarvAyu 69 varSa kI jAnanI / tinake kare graMtha likhate haiM: bRhannanyakSetrasamAsa sUtra, sattarisayaThANaM, yanAkhilajayavRSabhasrastAzarma0 pramukha kI vRtti, tIrtharAja0, caturastutitadvatti, zubhabhAvAnata0 zrImadvIrastuvedityAdikamalabaMdhastavaH zivazirasi nAmisaMbhava0 zaiveya. ityAdi stavana / somatilakasUrine krama karake-1. padmatilakasUri, 2. candraze. kharasUri, 3. jayAnaMdasUri, 4. devasuMdarasUri ko sUripada diyA / tina meM padmatilakasUri somatilakasUri se paryAya meM bar3e the, so eka varSa jIte rahe, aura bar3e vairAgI the| tathA zrI caMdrazekharasUri vikrama saMvat 1373 meM janme, 1385 meM dIkSA, 1393 meM sUripada / inake kare granthauSitabhojana kathA, yavarAja RSi kathA, zrImatstambhakahAravandhAdistavana hai / jinoM ke mantroM so mantrita raja hove, tisase bhI upadrava karanevAle gRha, harikA, durddhara mRgarAja, zvAna, zuriti dUra ho jAte the / tathA jayAnaMdasUri kA vikrama
Page #541
--------------------------------------------------------------------------
________________ 514 jainatattvAdarza saMvat 1380 meM janma, 1392 ke ASADha sudi sAtama zukravAra ke dina dhArAnagarI meM vratagrahaNa, 1420 meM sUripada, 1441 meM svarga gye| tinake kare graMtha-1. thUlabhadracaritra, 2. devAH prabhoyaM pramukha rUvana hai| 49, zrI somatilakasari paTTe devasundarasUri hue| tinakA 1396 varSe janma, 1404 varSe dIkSA, zrIdevasundarari 1420 varSe aNahalapattana meM sUripada / yaha devasundarasUri bar3A yogAbhyAsI aura maMtra taMtra kI Rddhi kA mandira, sthAvara jaMgama-viSApahArI, jalAnala, vyAla aru hari-bhaya kA tor3anevAlA, atItAnAgata nimitta kA vetA, rAjamaMtrI pramukhoM kA pUjya / isa devasundarasUri ke ziSya--1. jJAnasAgarasUri, 2. kulamaMDanasari, 3. guNaratnasUri, 4. somasuMdarasUri, 5. sAdhuranasUri, yaha pAMca bar3e ziSya the| tina meM zrI jJAnasAgarajI kA 1405 meM janma, 1417 meM dIkSA, 1441 meM sUripada, 1460 meM svargagamana / tina ke kare graMtha-Avazyaka, opaniyuktyAdi aneka graMthAvacUrI, munisuvrata stavana, dhanaudhanavakhaNDa pArzvanAthAdi stavana / / dUsare zrI kulamaMDanarijI kA 1409 meM janma, 1417 meM dIkSA, 1442 meM sUripada, 1455 meM svargagamana / tinoM ke kare graMtha-siddhAMtAlApakoddhAra, vizvazrIdharetyAdi, aSTAdazAracakrabaMdhastava, garIyo aura hArastavAdaya hai|
Page #542
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAdaza pariccheda 515 tIsare zrI guNaratnasUri, tinake kare grantha-1. kriyAralasamuccaya, 2. SaDdarzanasamuccaya kI bRhavRtti hai| cauthe sAdhuratnasUrijI kA karA graMtha yatijItakalpavRtti hai| 50. zrI devasuMdarasUri paTTe somasuMdarasUri hue| tina kA 1430 meM janma, 1937 meM dIkSA, 1450 zrIsomasuMdarasUri meM vAcaka pada, 1457 meM sUripada / jisa ke aThAraha sau kriyApAtra sAdhu parivAra ko dekha ke kitaneka liMgI pAkhaNDiyoMne pAMca sau rUpaka de ke eka sahasra puruSoM ko unake badha karane vAste bhejaa| taba ve jisa makAna meM guru the, tisa makAna meM rAta ko chipe rahe / jaba mArane ko udyata hue taba caMdramA ke udyota meM zrI gurujIne rajoharaNa se pUMja ke jaba pAsA palaTA, taba dekha ke tinake mana meM aisA vicAra AyA ki yaha nIMda meM bhI kSudra prANiyoM kI dayA karate haiM, aura hama inako mArane Ae haiM, yaha kitanA aMtara hai| taba mana meM Dare aura guru ke pAoM meM par3a ke aparAdha kSamA kraayaa| inoM ke kare graMtha-yogazAstra, upadezamAlA, SaDAvazyaka, navatattvAdibAlAvabodha, bhASyAvacUrNI, kalyANikastotrAdi / jinoM ke ziSya munisuMdarasUri, kRSNasarasvatI birudadhAraka jayasundarasUri, aura mahAvidyAviDambana Tippanaka kAraka bhuvanasundarasUri, jinake kaMTha ekAdazAMgI sUtrArtha the, aura cauthA
Page #543
--------------------------------------------------------------------------
________________ 516 . jainatatvAdarza jinasundarasUri, ye cAra jina ke pratApI ziSya hue| jinoMne ' rANakapura meM zrI dhanakRta caumukha vihAra meM RSabhAdi aneka zata biMba pratiSThita kre| yaha vikrama saMvat 1499 meM svarga gye| __ 51. zrI somasuMdarasUri paTTe munisuMdarasUri huye, jinhoMne / aneka prasAda, padmacakra, SaTkAraka, kriyAguzrIsomasuMdarasUri saka, arddha bhrama, sarvatobhadra, muraja, siMhAsana, azoka, merI, samavasaraNa, sarovara, aSTamahApAtihAryAdi navIna trizatibaMdha tarka prayogAdi aneka citrAkSara, dvayakSara, paMcavarga parihArAdi aneka stavamayastridazataraMgiNI nAmA eka sau ATha hAtha lambI patrikA likha ke zrI guru ko bhejI / tathA cAturvedyavizAradyanidhi, upadezaralAkara pramukha aneka graMthoM kA kartA / tathA jinako zrI staMbhatIrtha meM dapharakhAnane ' vAdIgokulasaMDa ' aisA kahA, tathA jinhoMne dakSiNa meM kAlasarasvatI aisA biruda pAyA / ATha varSa gaNanAyaka, pIche tIna varSa yugapradhAna pada logoMne prasiddha karA / eka sau ATha vartulikAnAdaupalakSaka, bAlyAvasthA meM bhI eka sahasa navIna zloka kaNTha kara lete the| tathA saMtikara nAmA samahima stavana karane se yoginIkRta marI kA upadrava dUra karA / caubIsa vAra vidhi se sUrimantra ko ArAdhA, tinameM bhI caudaha vAra jinake upadeza se dhArAdi nagariyoM ke svAmI pAMca rAjAoMne apane apane dezoM meM amArI kA DhiMDhorA phiraayaa| tathA sirohI deza meM sahasramallarAjAne bhI amArI :
Page #544
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAdaza pariccheda pravRtta karI tIDa kA upadrava ttaalaa| inakA vikrama saMvat 1436 meM janma, 1443 meM dIkSA,1466 meM vAcaka pada, 1478 meM vattIsa sahasa rUpaka kharaca ke vRddha nagarI ke zAha devarAjane sari pada kA mahotsava karA, 1503 meM kArtikazudi paDivA ke dina svargavAsa huaa| 52. zrI munisuMdarasUri paTTe zrI ratnazekharasUri hue, tinakA 1457 varSe janma, 1463 varSe dIkSA, zrI glazekhara- 1483 varSe paMDitapada, 1493 varSe vAcaka pada, hi 1502 varSe sUripaTa, 1517 varSe poSa vadi chaha ke dina svargavAsa huaa| jinako staMmatIrtha meM bAMbI nAmA bhaTTane vAlasarasvatI nAma diyA / tinake kare graMthazrAddha pratikramaNavRtti, zrAddhavidhisUtravRtti, laghukSetrasamAsa, tathA AcArapadIpAdi aneka graMtha jAna lenaa| tathA jinhoM ke samaya meM lukA nAmaka likhArIne saMvat 1508 meM jinapratimA kA utthApaka lukA nAmA mata calAyA aura tisake mata meM vepa kA dharanevAlA saMvat 1533 meM bhANA nAmA prathama sAdhu huA hai| isa mata kI utpatti aise huI hai| gujarAta deza meM ahamadAbAda meM jAti kA dazAzrImAlI lukA nAmaka likhArI vasatA thA, so jJAnajI laMkA mata kI yati ke upAzraya meM pustaka likha kara usakI utpatti AmadanI se gujArA karatA thaa| eka dina eka pustaka ko likha rahA thA, tisa meM se sAta
Page #545
--------------------------------------------------------------------------
________________ 518 jainatattvAdarza patre binA likhe chor3a diye / jaba pustakavAlene pustakaM dekhA, taba pUchA ki isa pustaka ke sAta patre kyoM chor3a diye ! taMba lukA usake sAtha lar3ane lgaa| tisa samaya logoMne mAra-pITa ke upAzraya se bAhira nikAla diyA, aura nagara meM kaha diyAM ki, isa se koI jana bhI pustaka na likhAve, taba lukA lAcAra ho aura krodha meM bharakara ahamadAbAda se chaitAlIsa kosa ke lagabhaga nIMbaDI prAma meM calA gyaa| usa grAma meM luMke kI birAdarI kA eka lakhamasI nAmA baniyA rAja meM kArabhArI thaa| tisake Age bahuta royaa-piittaa| jaba tisane pUchA kyA huA ? taba laMkene kahA ki, maiM bhagavAn kA saccA mata kahane lagA thA zrAvakoMne mujhe piittaa| aba maiM tere pAsa AyA hu~, jekara tU merA madadagAra bane, to maiM sacA mataM pragaTa kruuN| tavaM tisa lakhamasIne kahA ki, nIMbaDI ke rAjya meM tU bezaka apane sacce mata ko pragaTa kara, maiM terA madadagAra hUM, khAne pIne ko bhI dUMgA, aura terA zAstra bhI sunuuNgaa| taba lukA to zrImahAvIra ke sAdhuoM kI aura jinapratimA kI utthApanA karane lagA, aru kahane lagA ki, yaha sAdhu nahIM haiM, bhraSTAcArI haiM, nirdayI haiN| ulaTA jJAna sunAte haiM, ityAdi jo Apa ke manamAnI so niMdA karI / aura zAMkhoM meM se bhI jina jina zAstroM meM jinapratimA kA z2ikara nahIM thA, una zAstroM ko saccA mAnA aura jina meM thor3A sA jiMnapratimA kA kathana thA, tina pAThoM ke artha
Page #546
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAdaza pariccheda kuyukti se aura ke aura sunAne lagA, aru kahane lagA ki, ekatIsa zAstra sacce haiN| tina meM bhI AvazyakasUtra ko biskula vigAr3a ke logoMne svakapolakalpita aura kA aura banA diyA hai, kyoMki Avazyaka meM bahuta jagaha jinapratimA kA adhikAra calatA hai| pIche eka dina tisa luMke ko kisIne kahA ki binA jainadIkSA ke liye zAsa par3hane kA to vyavahAra sUtra meM niSedha karA hai, to phira tuma gRhastha hokara zAstra kyoM par3hate ho ! tava luMkene kahA ki maiM vyavahAra sUtra ko hI saccA nahIM mAnatA hUM / ityAdi prarUpaNA paccIsa varSa taka karI, parantu luke ke upadeza se sAdhu koI mI na huA / jaba samvat 1533 kA sAla AyA tava eka mANA nAmA baniye ke veTene luka ke upadeza se veSa pahanA, usako RSi bhUNA nAma dInA / tisakA ziSya samvat 1568 meM rUpajI huA, tisakA ziSya samvat 1578 meM jIvAjI RSi huA, tisakA ziSya 1587 meM vRddhavarasiMhajI huA, tisakA ziSya samvat 1606 meM varasiMhajI huA, tisakA ziSya samvat 1649 meM jasavaMtanI huA / isa laMpaka mata ke tIna nAma hue 1. gujarAtI, 2. nAgorI, 3. utraadhii| 53. zrI ralazekharasUri ke pATa para lakSmIsAgarasUri hue / tinakA 1464 meM janma, 1490 meM dIkSA, 1501 meM vAcaka pada, 1508 meM saripada /
Page #547
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 jainatattvAdarza 54. zrIlakSmIsAgarasUri paTTe sumatisAdhusUri huA / 55. zrIsumatisAdhusUri paTTe hemavimalasUri hue| zithila sAdhuoM ke bIca meM bhI rahe, to bhI zrI hemavimalasUri jinoMne sAdhu kA AcAra ullaMghana na kraa| taba kitaneka dina pIche bahuta sAdhuoMne zithilapanA chor3A / tathA RSi haragiri, RSi zrIpati, RSi gaNapati pramukha bahuta janoMne lupaka mata chor3a ke zrI hemavimalasUri ke pAsa dIkSA liinii| tisa avasara meM samvat 1562 meM kaDDaye nAmaka eka baniyene kaDDayA mata nikAlA aura tIna thUI mAnI, aru isa kAla meM sAdhu koI bhI nahIM dIkhatA, aisA paMtha nikaalaa| parantu isa grantha ke likhanevAle ke samaya meM yaha mata nahIM hai, vyavaccheda ho gayA hai / tathA samvat 1570 meM DaMkA mata se nikala ke bIjA nAmA veSadharane vIjAmata calAyA, jisa ko loka vijaya gaccha kahate haiN| tathA samvat 1572 meM nAgapurIyA tapagaccha se nikala ke upAdhyAya pArzvacandrane apane nAma kA mata arthAt pAsacaMdIyA mata claayaa| 56. zrIhemavimalasUri paTTe suvihitamunicUr3AmaNi kumata tama ke mathane ko sUryasamAna AnandavimalaAnandavimalasUri sUri huaa| tisakA vikrama samvat 1547 aura kriyoddhAra meM janma, 1552 meM dIkSA, 1570 meM sUripada / tathA AnandavimalasUri ke sAdhu zithilA
Page #548
--------------------------------------------------------------------------
________________ 521 dvAdaza pariccheda cArI bhI the, to bhI tinake vairAgyaraMga kA bhaMga nahIM huaa| aura jaba unoMne dekhA ki jinapratimA ke niSedhane vAle bahuta baDhe, aura zuddha sAdhu tucchamAtra raha gae, aru utsUtraprarUpaNarUpa jala meM bhavyajana baha cale; tava mana meM dayAdRSTi lA ke aura apane guru kI AjJA se kitaneka saMvima sAdhuoM ko sAtha le kara samvat 1582 meM zithilAcAra parihArarUpa kiyoddhAra karA / deza meM vicara ke bahuta bhavyajanoM kA uddhAra karA, aura aneka ibhyoM ke putroM ko dhana kuTuMba kA moha sAga karA ke dIkSA diinii| aura soraTha ke rAjA pAsoM khata likhavAyA ki jo jIte so mere deza meM rahe aru no hAre so nikAlA jAve / tUNasiMha nAmA zrAvaka jisako pAdazAhane baiThane vAste pAlakI dI huI thI, aura bAdazAhane jisako malika zrInagadala viruda diyA thA, aise tUNasiMha zrAvakane guru ko vinati karI ki sAdhuoM ko soraTha deza meM vihAra karAo / taba gurujIne gaNi jagarSi ko sAdhuoM ke sAtha soraThadeza meM vihAra kraayaa| tathA jesalamerAdi mAravAr3a deza meM jala durlabha milatA hai, isa vAste pUrva meM somaprabhasUrine sAdhuoM ko mane kara diyA thA ki mAravAr3a meM na jAnA / so vihAra kumativyApta na ho jAve, tina jIvoM kI anukaMpA karake aura lAma jAna kara sAdhuoM ko AjJA dInI ki tuma mAravAr3a meM jA kara kumatimata ko khaNDana kro|
Page #549
--------------------------------------------------------------------------
________________ 522 jainatavAdarza taba laghu vaya meM zIla karake sthUlibhadra samAna vairAgyanidhi niHspRhAvadhi jAvajIva jaghanya se jaghanya bhI SaSTha arthAt do dina kA upavAsa karanA / aru pArane ke dina AcAmla karanA / aise abhigrahadhArI mahopAdhyAya vidyAsAgara gaNine mAravAr3a deza meM vihAra karA / tinoMne jaisalamerAdikoM meM kharatarA ko aura mevAta deza meM bIjAmatiyoM ko aura mokhI Adika meM lukAmatiyoM ko prabodha ke zrAvaka banAe so Ajataka prasiddha hai| tathA pArzvacandra ke vyugrAhe vIramagAma meM pArzvacandra ke sAtha vAda karake pAcacaMdra ko niruttara karA / taba bahuta janoMne jainadharma aMgIkAra karA / aise hI mAlave meM aru ujjainI pramukha dezoM meM phira ke dharma kI pravRtti karI, yaha vidyAsAgara upAdhyAyajIne tapagaccha kI phira vRddhi karI, aura kriyoddhAra karA / pIche AnandavimasUrijI caudaha varSa taka jaghanya se bhI niyata tapa varja ke bele se kama tapa nahIM karA / tathA jinoMne caturtha, SaSTha tapa karake vIsasthAnaka kI ArAdhanA krii| yaha samvat 1596 ke varSa nava dina kA anazana karake svarga gae / 57. zrIAnandavimalasUri ke pATa para vijayadAnasUri hue| jinoMne staMbhatIrtha, ahamadAbAdapattana, zrIvijayadAnasUri mahIzAnakagAma, gaMdhAra baMdarAdi meM mahA ___ mahotsavapUrvaka aneka jinabiMboM kI pratiza krii| tathA jinoM ke upadeza se bAdazAha mahammada
Page #550
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAdaza pariccheda 123 kA mAnya maMtrI galarAjA dUsarA nAma malika zrInagadalane zrIzaQjaya kA bar3A saMgha nikAlA / tathA jinoMke upadeza se gaMdhAra nagara ke zrAvaka rAmajIne tathA ahamadAvAdI sAha kuMarajI pramukhane zrIzatrujaya caumukha aSTApadAdi jinamaMdira banavAe; giranAra Upara jIrNaprAsAdoddhAra karA / tathA jinake sUrya kI tare udaya hone se vAdIrUpI tAre avazya ho gye| vijayadAnasUri sarva siddhAMta kA pAraMgAmI, akhaMDita pratApavAlA tathA apramattapane karake zrI gautamamunivat thaa| tathA gurjara, mAlavaka, kaccha, marusthalI, kuMkaNAdi dezoM meM apratibaddha vihAra kiyaa| mahAtapasvI, jAvajIva eka ghRtavigaya vinA sarva vigama kA tyAgI thaa| jinoMne ekAdazAMga sUtra aneka vAra zuddha kare, aura jinoMne bahuta jIvoM ko dharmaprApta karA / tinakA saMvat 1553 meM jAmalA meM janma, 1562 meM dIkSA, 1587 meM sUripada, 1622 meM vaTapallI meM anazana karake svarga ko prApta hue| 58. zrI vijayadAnasUri paTTe zrI hIravijayasari huA, jina kA saMvat 1583 meM mArgazIrSazudi navI zrIharivijayasUri ke dina prAGlAdanapura kA vAsI Uke jAtI sA. kUrA bhAryA nAthI gRhe janma huA, 1596 meM kArtikavadi dUja ke dina pattana nagara meM dIkSA, 1607 meM nAradapurI meM zrIRSabhadeva ke maMdira meM paMDita pada, 1608 meM mASa
Page #551
--------------------------------------------------------------------------
________________ 524 jainatatvAdarza zuklapaMcamI ke dina nAradapurI meM zrIvarakANaka pArzvanAthasanAthe nemijina prAsAda meM vAcaka pada, 1610 meM sirohI nagare sUripada / tathA jinakA saubhAgya, vairAgya, niHspRhatAdi guNoM ko bacanagocara karane ko bRhaspati bhI catura nahIM thA / tathA zrI staMbhatIrtha meM jinoM ke rahane se zraddhAvantoM ne eka kror3a rUpaka prabhAvanAdi dharmakRtyoM meM kharaca karA / tathA jinoM ke caraNa vinyAsa ke pratipada meM do mohara aru eka rUpaka mocana karA, aura jinoM ke Age zraddhAluoMne motiyoM se sAthiye kare, tathA jinoMne sirohI nagara meM zrIkuMthunAtha biMboM kI pratiSThA karI, tathA nAradapura meM aneka sahasrabiMboM kI pratiSThA karI / tathA jinoM ke vihArAdi meM yugapradhAna atizaya dekhane meM AtA thaa| tathA ahamadAvAda meM luMke mata kA pUjya RSi meghajI nAmA thA, tisane apane luMke mata ko durgati kA hetu jAna kara raja kI tare AcArya pada chor3a ke paccIsa yatiyoM ke sAtha sakala rAjAdhirAja bAdazAha zrI akabara rAjA kI AjJApUrvaka bAdazAhI bAjiMtra bajate huye mahAmahotsava se zrI hIravijayasUrijI ke pAsa dIkSA lInI / aisA kisI AcArya ke samaya meM nahIM huA thaa| tathA jinoM ke upadeza se akabara bAdazAhane apane sarva rAjya meM eka varSa meM cha mahine taka jIvahiMsA banda karI, baliyA chuddaayaa| isa kA vizeSa svarUpa dekhanA hove, to hIrasaubhAgyakAvya meM se dekha lenaa| aura saMkSepa se yahAM mI likhate haiM
Page #552
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAdaza pariccheda ekadA kadAcit pradhAna puruSoM ke mukha se akabarazAhane hIravijayasUri ke nirupama zama, dama, saMvega, akavara rAjA se vairAgyAdi guNa suna ke bAdazAha akabarane bheTa apane nAmAMkita pharamAna bheja ke bahumAna purassara gaMdhAra vaMdara se Agare ke pAsa phate. pura nagara meM darzana karane ko bulAyA / taba gurujI aneka bhanyajIvoM ko upadeza dete huye, krama se vihAra karate huye vikrama saMvat 1639 meM jyeSThavadi trayodazI ke dina vahAM Ae / tisa samaya meM bAdazAha ke avulaphajala nAmaka ziromaNi pradhAna dvArA upAdhyAya zrI vimalaharSagaNi pramukha aneka muniyoM se parivare hue bAdazAha ko mile / tisa avasara meM bAdazAhane bar3I khAtara se apanI sabhA meM viThAyA, aura paramezvara kA svarUpa, guru kA svarUpa arU dharma kA svarUpa pUchA, aura paramezvara kaise prApta hove : ityAdi dharmavicAra puuchaa| taba zrI gurune madhura vANI se kahA ki jisa meM aThAraha dUpaNa na hoveM, so paramezvara hai| tathA paMcamahAvatAdi kA dhAraka guru hai, aura AtmA kA zuddha svabhAva jo jJAna-darzana-cAritrarUpa hai, so dharma hai / taba akavaragAhane aisA dharmopadeza suna ke AgarA se ajamera taka pratikoza kuMvA mInAra sahita banAe, aura jIvahiMsA chor3a ke dayAvAn ho gayA / taba akabarazAha atIva tuSTamAna ho ke kahane lagA ki, he prabhu ! Apa putra, kalatra, dhana,
Page #553
--------------------------------------------------------------------------
________________ 526 jainatattvAdarza svajana, dehAdi meM bhI mamatva rahita ho, isa vAste Apa ko sonA, cAMdI denA to ThIka nhiiN| parantu mere makAna meM jainamata ke purAne pustaka bahuta haiM, so Apa lIjiye, aura mere Upara anugraha kriye| jaba bAdazAha kA bahuta Agraha dekhA, taba gurujIne sarva pustaka le ke AgarA nagara ke jJAnabhaNDAra meM sthApana kara die| taba eka prahara taka gurujI dharmagoSThi karake bAdazAha kI AjJA le ke bar3e ADambara se UpAzraya meM aae| usa vaka lokoM meM jainamata kI khUba prabhAvanA huii| tisa varSa Agare nagara meM caumAsA karake sorIpura nagara meM nemijina kI yAtrA vAste gye| tahAM zrI RSabhadeva aura neminAthajI kI bar3I aura bahuta purAnI, ina donoM pratimA aura tatkAla ke banAe neminAtha ke caraNoM kI pratiSThA karI / phira Agare meM zA0 gAnasiMha kalyANamalla ke banavAye hue citAmaNi pArzvanAthAdi biMboM kI pratiSThA karI, so Aja taka Agare meM ciMtAmaNi prArthanAtha prasiddha hai| pIche gurujI phira phatepura nagara meM gae aura akabara bAdazAha se mile tahAM eka prahara dharmagoSThI dharmopadeza karA / taba bAdazAha kahane lagA ki, maiMne darzana ke vAste utkaMThita ho kara Apa ko dUra deza se bulAyA hai, aura Apa hama se kucha bhI nahIM lete haiN| isa vAste Apa ko jo ruce so mere se mAMganA caahiye| jisa se mere mana kA manoratha saphala hove / taba samyag "vicAra
Page #554
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAdaza pariccheda 127 karake gurujIne kahA ki tere sarvarAjya meM paryuSaNoM ke ATha dinoM meM koI jAnavara na mArA jAya, aura baMdijana choDe jAeM, maiM yaha mAMganA cAhatA huuN| taba bAdazAhane guru ko nirlobha, zAMta, dAMta jAna karake kahA ki ATha dina tumArI tarpha se aura cAra dina merI tarpha le sarva mila kara bAraha dina taka arthAt bhAdravAvadi dazamI se lekara bhAdravAzudi chaTha taka koI jAnavara na mArA jaaygaa| pIche bAdazAhane sone ke haphoM se likhavA kara cha pharamAna gurujI ko die, cha pharamAna kI vyakti ye haiM:prathama gurjaradeza kA, dUsarA mAlave deza kA, tIsarA ajamera deza kA, cauthA dillI phatepura ke deza makabara mahArAjAke kA, pAMcamA lAhaura mulatAna maNDala kA, movahiMmA niSadhaka aura chaThA guru ke pAsa rakhane kA / pUrvokta pharamAna pAMcoM deza kA sAdhAraNa pharamAna to tina tina dezoM meM bheja ke amAri paTaha bajavA diyA / taba to vAdagAha kI AjJA se jo nahIM bhI jAnate the, aise sarva Arya anArya kula maMDapa meM dayArUpI velaDI vistAra ko prApta ho gii| aura baMdijana bhI cAdazAhane guru ke pAsa se uTha kara tatkAla chor3a diye| aura eka koza kI jhIla arthAt tAlAba meM Apa jA kara bAdazAhane apane hAthase nAnA jAti ke nAnA dezavAloMne jo jo jAnavara bAdazAha ko meTa kare hue the, ve sarva chor3a diye / bAdazAha se
Page #555
--------------------------------------------------------------------------
________________ 528 jainatattvAdarza gurujI aneka vAra mile aura aneka jinamandira aru upAzrayoM ke upadrava dUra kre| aura jaba zrI hIravijayasUri apara deza ko jAne lage, taba bAdazAha se aisA pharamAna likhavA le gae / tisa kI nakala maiM isa pustaka meM likhatA huuN| jalAluddIna mahammada akavara bAdazAha gAjI kA pharamAna akavara mohara kI vanAvalI jalAluddIna akavara vAdazAha humAyu vAdazAha kA veTA vAvarazAha kA vina-veTA umarazekha miraz2A kA veTA sulatAna avusaIda kA beTA sulatAna mahammadazAha kA beTA mIra zAha kA beTA amIra taimurasAhiba kirAna kA veTA save mAlavA tathA akavarAvAda, lAhaura, mulatAna, ahamadAbAda, ajamera, mIrata, gujarAta, baMgAla, tathA aura jo mere tAve ke mulaka haiM, hAla tathA AyaMdA mutasaddI, sUbA, karorI tathA jagIradAra ina savoM ko mAlUma rahe ki, hamArA pUrA irAdA yaha hai ki sarva raiyata kA mana rAjI rakhanA / kyoMki raiyata kA jo mana hai, so paramezvara kI eka bar3I
Page #556
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAdaza pariccheda 529 amAnata hai / aura vizeSa karake vRddha avasthA meM merA yahI irAdA hai ki, merA bhalA vAMchanevAlI raiyata mukhI rhe| tisa vAste hareka dharma ke logoM meM se jo acche vicAravAle paramezvara kI bhakti karane meM apanI umara pUrI karate haiM, tinako dUra dUra dezoM se maiMne apane pAsa bulavAyA / aura tinakI parIkSA karake apanI sobata meM rakhatA hUM, aura tinakI bAteM suna ke maiM bahuta khuza hotA huuN| tisa vAste hamAre sunane meM AyA hai ki, zrI hIravijayasUri jaina zvetAMvara mata kA AcArya gujarAta ke vaMdaroM meM paramezvara kI bhakti karatA hai| maiMne tinako apane pAsa bulavAyA, aura tinakI mulAkAta karake hama bahuta khuza hue| kitaneka dina pIche jaba tinoMne apane vatana jAne kI rajA mAMgI, taba araja karI ki garIvaparavara kI marajI se aisA hukuma honA cAhiye ki, siddhAcalanI, giranArajI, tAraMgAjI, kesariyAnAthajI, tathA bhAvujI kA pahAr3a, jo gujarAta meM hai, tathA rAjagRha ke pAMca pahAr3a tathA sametazikhara uraphe pArzvanAthajI jo baMgAla ke mulaka meM hai, tathA pahAr3a ke heThalI sarva maMdiroM kI koThiyoM tathA sarva bhakti karane kI jagoM meM, tathA tIrtha kI jagoM meM aura jo jaina zvetAMbara dharma kI jageM mere tAve ke sarva mulakoM meM jisa ThikAne hoveM, una pahADoM tathA maMdiroM ke AsapAsa koI bhI AdamI kisI jAnavara ko na mAre, yaha bharaja
Page #557
--------------------------------------------------------------------------
________________ 530 jainatattvAdarza karI / aba ye bahuta dUra se hamAre pAsa Aye haiM, aura ina kI araja vAjabI aura saccI hai| yadyapi yaha araja musalamAnI majahaba-mata se viruddha mAlUma hotI hai, to bhI paramezvara ke pichAnanevAle AdamiyoM kA yaha dastUra hotA hai ki, koI kisI ke dharma meM dakhala na deve, aura tinoMke rivAja bahAla rakkhe / isa vAste yaha araja merI samajha meM saccI mAlUma huI, kyoMki sarva pahAr3a tathA pUjA kI jagA bahuta arase se jaina zvetAMbarI dharmavAloM kI hai, tisa vAste inakI araja kabUla karI gaI ki, siddhAcala kA pahAr3a tathA giranAra kA pahAr3a, tathA tAraMgAjI kA pahAr3a, tathA kezariyAjI kA pahAr3a tathA Abu kA pahAr3a jo gujarAta ke mulaka meM hai, tathA rAjagRha ke pAMca pahAr3a tathA sametazikhara uraphe pArzvanAtha kA pahAr3a, jo baMgAla ke mulaka meM hai, ye sarva pUnA kI jageM, tathA pahAr3a nIce tIrtha kI jarge, jo mere rAjya meM haiM, cAhe kisI ThikAne jaina zvetAMvarI dharma kI jageM hoveM, so zrI hIravijaya jainazvetAMbarI AcArya ko dene meM AI haiM, aura inoM meM acchI tare se paramezvara kI bhakti karanI cAhiye / aura eka bAta yaha bhI yAda rakhanI cAhiye ki, ye jainazvetAMbarI dharma ke pahAr3a tathA pUjA kI jageM tathA tIrtha kI
Page #558
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAdaza pariccheda 531 jageM, jo maiMne zrI hIravijayasUri AcArya ko dInI haiM, paraMtu hakIkata meM ye pUrvokta sarva jageM jainazvetAMbara dharmavAloM kI hI hai / aura jahAM taka sUrya se dina rauzana rahe, tathA jahAM taka candramA se rAta rogana rahe, tahAM taka isa pharamAna kA hukama jainazvetAvarI dharma ke lokoM meM sUrya tathA candramA kI tare prakAzita rahe / aura koI AdamI tinako harakata na kara, aura kisI AdamIne tina pahAr3oM ke Upara tathA tinake nIne tathA tinake AsapAsa pUjA kI jage meM, tathA tIrtha kI jage meM jAnavara nahI mAranA, aura isa hukama Upara amala karanA, isa hukama se phiranA nhiiN| tathA navIna sanada mAganI nahIM-likhA tArIkha 7 mI mAha uradI bahesa mutAvika mAha racIyula-abbala san 37 julasI-yaha akabara bAdazAha ke diye pharamAna kI nakala hai / tathA thAnasiMha kI karAI apara sAha dUjaNamalla kI karAI zrI phatapura meM aneka lAkha rupaiye lagA ke bar3e mahosaba se zrI jinapratimA kI pratiSThA karI / prathama cAturmAsa Agare meM kaga, dUsarA phatepura meM karA, tIsarA mirAma nAma nagara meM karA, cauthA phira Agare meM karA / phira vahAM vAdagAha kI goSThi vAste zrI zAMticandra upAdhyAya ko chor3a gaye, aura Apa gurujI mehaDate, nAgapura caumAsA karake sirohI nagara meM gaye / tahA navIna caturmukha prAsAda. meM
Page #559
--------------------------------------------------------------------------
________________ jarUra jainatattvAdarza zrI AdinAtha ke biMba tathA zrI ajitanAtha ke prAsAda meM zrI ajitanAtha ke biMboM kI pratiSThA karake arbudAcala meM yAtrA karane ko gye| aura pIche zAMticaMdra upAdhyAyane navIna kRpArasa koza nAmA grantha banA ke akabara bAdazAha ko sunAyA, tisake sunane se bAdazAhane dayA kI bahuta vRddhi karI / tisakA svarUpa yaha hai-bAdazAha ke janma ke dina se eka mAsa aru paryuSaNA ke bArAM dina, tathA sarva ravivAra, tathA sarvasaMkrAMti ke dina, navaroja kA mAsa, sarva Ida ke dina, tathA sarva mihara vAsarA, sarva sophIanA dina ityAdi saba milakara eka varSa meM cha mahIne taka jIvahiMsA baMda kraaii| tisake pharamAna likhavAe, so pharamAna abataka hamAre logoM ke pAsa haiN| isa meM kucha zaMkA nahIM ki zrI hIravijayasUrijIne jainamata kI vRddhi aura unnati bahuta krii| musalamAnoM ko bhI jinoMne dayAvAn karA / tathA sthaMmatIrtha meM saMvat 1646 meM sthaMbhatIrthavAsI zA. tejapAla ke banavAye maMdira kI pratiSThA krii| 59., zrI hIravijayasUri paTTe zrI vijayasenasUri hue, ina kA 1604 meM janma, 1613 meM mAtA pitA zrI vijayasenasUri sahita dIkSA, 1626 meM paMDita pada, 1628 ___ meM upAdhyAya pada pUrvaka AcArya pada, 1652 meM bhaTTAraka pada, 1671 meM sthaMmatIrtha meM svargavAsa / jinake
Page #560
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAdaza pariccheda 533 vekhaharakha, aru paramAnaMda, ina do ziSyoMne akabara bAdazAha ke beTe jahAMgIra ko dharma sunA ke pratibodhA, aura jahAMgIra bAdazAha se pharamAna karAyA / tisakrI naphala yaha hai| nUruddIna mahammada jahAMgIra bAdazAha gAjI kA pharamAna jahAgIra kI mohara meM vaMzAvalI nUruddInamahammada jahAgIra vAdazAha akavara vAdazAha humAyuM bAdazAha vAvara bAdazAha mirajA umarazekha sulatAna adhusaIda sulatAna mirajAmahammadazAha mIrAzAha amIrataimura sAhiva kirAna mere sarva rAja ke vizeSa karake gujarAta ke sUve, moTe hAkima tathA kiphAyata karanevAle AmIla tathA jAgIradAra tathA karorI tathA sarva khAtoM ke kArakunoM ko mAlUma hove ki, jo paramezvara ke pichAnanevAle loka haiM, tinakA yaha dastUra hai ki, hara eka mata tathA kauma ke loka itanA hI nahIM balki sarva jIva sukhI raheM / aura aba vekhaharakha tathA paramAnaMda yatiyoMne duniyAM kI rakSA karanevAloM ke
Page #561
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatatvAdarza darabAra meM Akara takhata ke pAsa khaDe rahanevAloM se araja karI ki, vijayasenasUri tathA vijayadevasari aura jo acchI buddhivAle loka haiM, tinakI hara eka jage tathA hara eka zahara meM deharA arthAt jinamaMdira tathA dharmazAlA haiN| tinameM ye loka Izvara kI bhakti karate haiM aura prArthanA karate haiM, aura vekhaharakha tathA paramAnaMda yati kI paramezvara ko rAnI rakhane kI hakIkata hamane acchI tareM se jAna lInI hai| tisa vAste duniyAM ko tAbe karanevAlA hukama huA ki kisI AdamIne ina jaina logoM ke mandira tathA dharmazAlA meM utaranA nahIM, tathA kAraNa vinA ar3acana nahIM karanI / aura jekara ye loga phira se navA banAnA cAheM, to tinako kisI tareM kI manAI tathA harakata nahIM karanI / aura tinake sAdhuoM ke upAzrayoM meM kisIne bhI utaranA nhiiN| aura jo ye loka soraTha ke mulaka meM zatrujaya tIrtha kI yAtrA karane vAste jAve, to koI bhI AdamI tina yAtrAluoM se kucha na mAMge, lAlaca na kre| aura pUrvokta vekhaharakha aru paramAnaMda yati kI araja tathA khAhiza Upara hukama bar3A bhArI huA ki dara aThavADe meM ravivAra tathA guruvAra tathA dara mahIne meM zudi paDivA kA roja, tathA Ida ke dina, tathA dara varSa meM navaroja, tathA mAhazaharayuramA jo hamArA mubAraka dina hai, tinameM eka eka
Page #562
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAdaza pariccheda varSa ke hisAva pramANa mere sarva rAjya meM kisI jIva kI hiMsA naM hove / tathA zikAra karanA tathA pakSiyoM kA pakar3anA, mAranA, tathA machaliyoM kA mAranA, ye baMda kiyA jAve, tathA isa tare ke aura bhI kAma ina pUrvokta dinoM meM na hone cAhiyeM / ye bAta jarUra hai ki, pUrvokta hukama pramANa hamezA calAne kI koziza karake mere pharamAna ke hukama se koI phire nahIM, viruddha cale nhiiN| likhA tA0 mAha saharayara meM san 3 julasI / yaha pharamAna khAnajahAn ke caupAniyAM tathA sevaka alItakI ke vartamAna patra meM dAkhala huaa| tarajumA karanevAlA munazI saiyada abadullAmIyAM sAhiba uraijii| 60. zrI vijayasenasUri paTTe vijayadevasUri huye, tina kA 1634 meM janma, 1643 meM dIkSA, 1655 meM paMDita pada, 1656 meM upAdhyAya pada pUrvaka AcArya pada, aura 1681 meM svarga huaa| 61. zrI vijayadevasUri paTTe vijayasiMhasUri huye, tina kA 1644 meM janma, 1654 meM dIkSA, 1673 meM vAcaka pada, 1682 meM sUri pada, aura 1708 meM svarga huA / 62. zrI vijayasiMha tathA vijayadevasUri paTTe vijayapramasUri huye, tinakA 1675 meM janma, 1689 meM dIkSA, 1701
Page #563
--------------------------------------------------------------------------
________________ 536 jainatattvAdarza meM paMDita pada, 1710 meM upAdhyAya pada, 1713 meM bhaTTAraka pada, 1749 meM svargagamana huA, inoM ke samaya meM muhabaMdhe DhUMDhiyoM kA paMtha nikalA, tisakI utpatti aise hai: surata nagara meM voharA vIrajI sAhukAra dazAzrImAlI basatA thaa| tisakI phUlA nAme bAlavidhavA DhUMDhaka mata kI eka beTI thii| tisane eka lavajI nAmA utpatti lar3akA godI liyaa| tisa lavajI ko luke ke upAzraya meM par3hane vAste mejaa| tahAM yatiyoM kI saMgata se vairAgya utpanna huA, aura luMke ke yati bajaraMgajI kA ziSya huaa| taba do varSa pIche apane guru ko kahane lagA ki, jaisA zAstroM meM sAdhu kA AcAra hai, vaisA tuma kyoM nahIM pAlate ho ! taba gurune kahA ki, paMcamakAla meM zAstrokta sarva kriyA nahIM ho sakatI hai| taba lavajIne kahA ki tuma bhraSTAcArI mere guru nahIM, maiM to Apa hI phira se saMyama lUMgA / isa tare kA kleza karake RSi labajIne luke mata kI guru zikSA chor3a ke apane sAtha do yati aura lie / tisa meM eka kA nAma bhUNA, dUsare kA nAma sukhajI thA / ina tInoM hI ne apane ko Apa hI dIkSita karA, aura muMha ke Upara kapaDe kI paTTI baaNdhii| taba ina kA navIna veSa dekha ke gAmoM meM kisI zrAvakane ina ke rahane ko jagA na dInI / taba yaha. ujaDe huye makAnoM meM jA rhe| gujarAta deza
Page #564
--------------------------------------------------------------------------
________________ 537 dvAdaza pariccheda meM phUTe haTe makAna ko 'DhUMDha' kahate haiM, isa vAste logoMne inakA nAma DhUMDhiye rkkhaa| ina tInoM ko nave mata calAne meM baDe baDe keza bhogane paDe, parantu inake tyAga ko dekha ke kitaneka DhaMke matI ina ko mAnane bhI lge| kyoMki yaha mela cAla jagat meM prasiddha hai, aura bhole loka to Upara kI chUchAM phUphAM dekha ke rAgI ho jAte haiN| aura gujarAta ke bahuta loka aise haThAgrahI haiM ki jo bAta pakar3a leveM, usa bAta ko bahuta muzkila se chor3ate haiN| isI vAste jainamata meM kaI phirake gujarAta deza se nikale haiN| pIche tisa lavajI kA ziSya ahamadAbAda ke kAlapure kA vAsI osavAla somajI huA, tisane sUrya anuyAyI ziSya kI AtApanA bahuta krii| tisake celoM ke paricAra nAma-1. haridAsajI, 2. premajI, 3. giradharalAlanI, 4. kAnajI pramukha aura lukematI kuMvarajI ke cele mI inake ziSya bane / tinake nAma-1. zrIpAla, 2. amIpAla, 3. dharmasI, 4 harajI, 5. jIvAjI, 6. samaratha, 7. toDujI, 8. mohanajI, 9. sadAnaMdajI, 10. godhAnI the| eka gujarAta kA vAsI dharmadAsa chauMpIne muNDamuNDA ke mukha Upara paTTI bAMdha ke apane Apa ko DhUMDhiyA sAdhu mazahUra kiyA / tina meM haridAsa kA celA bUMdAvana huA, aura vRMdAvana kA celA muvAnIdAsa
Page #565
--------------------------------------------------------------------------
________________ 538 jainatattvAdarza huA, aura bhuvAnIdAsa kA celA lAhaura kA vAsI. malakacanda huA, malUkacanda kA mahAsiMgha, aura mahAsiMgha kA kuzalarAya aura kuzalarAya kA chajamala aura chajamala kA rAmalAla, aura rAmalAla ke ziSya rAmarala aura amarasiMha, ye donoM maiMne dekhe haiM / aba ina donoM ke cele basaMtarAya aura rAmabakhza vagaire jIte haiN| ye paMjAba deza meM Aja kala phirate haiN| ____aura jIvAjI kA celA -lAlacaMda huA, lAlacaMda kA amarasiMha huA, so mAravAr3a deza meM AyA / tisake parivAra meM nAnakajI, jinoM ke cele aba ajamera aru kRSNagaDha ke jille meM bahuta rahate haiN| aura zyAmidAsa jinoM ke parivAra ke kanhIrAma, lekharAja, takhatamala pramukha aba mAravAr3a meM rahate haiN| aura jo koTebUMdI meM tathA mAlave meM lAlacaMda gaNezajI, govindarAmajI huye / tathA amIcaMda, hukamacaMda, udayacaMda, phatecaMda, jJAnajI, chagana, magana, devakaraNa aru panAlAla pramukha phirate haiM, ye bhI haridAsa ke hI cele haiM / tathA amarasiMha kA celA dIpacaMda, dIpacaMda kA celA dharmadAsa, dharmadAsa kA jogarAja, jogarAja kA hajArImalla, hajArImalla kA lAlajIrAma, lAlajIrAma kA gaMgArAma, gaMgArAma kA jIvanamalla, jo isa vakta dillI ke AsapAsa ke gAmoM meM phirate haiN| tathA amarasiMha ke parivAra meM dhanajI, manajI, nAthurAma
Page #566
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAdaza pariccheda aru tArAcaMdAdi huye haiM, jinoM ke cele ratIrAma, naMdalAla, huye / naMdalAla kA celA rUpacaMda, rUpacaMda kA bihArI, jo ki paMjAba meM koTa, jagarAvAMdi gAmoM meM rahate hai| tathA kAnajI aura dharmadAsa chIpI ke cele meM se dIpacaMda, gupAlajI pramukha ye lIMbaDI, bar3havAna, morabI, goMDala, jaitapura, rAjakoTa, amarelI, dhAMgadharA pramukha jhAlAvAr3a, kAThiyAvAr3a, machukAMThA pramukha dezo ke gAmoM meM phirate rahate haiN| aura dharmadAsa chIpI kA celA dhanAjI, dhanAnI kA bhUdarajI, bhUdarajI kA raghunAthajI, jaimalajI, gumAnacaMda, durgAdAsa, kanhIrAma, ralacaMda, hamIramalla, kacauDImalla pramukha jo aba mAravAr3a deza meM rahate haiM, so prasiddha haiN| aura raghunAthajI kA celA bhIkhamajI saMvat 1818 meM huA jisane terAhapaMtha nikaalaa| tisake cele bhAramala, hemajI, rAyacaMda, jItamalla / jItamala kI gaddI Upara aba meghajI hai| ye paTTIbaMdha jitane sAdhu haiN| inakA pantha saMvat 1709 ke sAla se calA hai| aura inakA mata jana se nikalA hai, taba se lekara AjaparyaMta ina ke mata meM koI vidvAn nahIM huA hai| kyoMki ye loka kahate haiM ki vyAkaraNa, koza, kAvya, chaMda, alaMkAra paDhane se tathA tarkazAstra par3hane se buddhi mArI jAtI hai| isa ve ilamI ke hI savava se
Page #567
--------------------------------------------------------------------------
________________ 540 jainatattvAdartha ye,.loka paraspara bar3A dveSa rakhate haiM, kaI manamAnI kalpita bAteM banA lete haiM, eka dUsare ke paga nahIM jamane dete, mana maiM jAnate haiM ki mere gRhastha celoM ko bahakA levegA, ityaadi| mere likhane meM kisI ko zaMkA hove to mAravAr3a meM jAkara pratyakSa dekha leve| ina kA AcAra, vyavahAra, veSa, zraddhA, prarUpaNA pramukha jo hai, so jainamata ke zAstrAnusAra nahIM hai| aura dUsare matoMvAle bhI jo bahuta jainamata ko bUrA jAnate haiM, vo ina DhUMDhiyoM hI ke AhAra vyavahAra dekhane se jAnate haiN| parantu yaha loka to sarva jainamata se viparIta calanevAle hai| 63. zrI vijayaprabhasUri paTTe zrI vijayaratnamari hue| - 64. zrIvijayaratnasUri pATe zrI vijayakSamAsUri hue| 65. zrI vijayakSamAsUri pATe zrI vijayadayAsUri hue| / 66. zrI vijayadayAmrari pATe zrI vijayadharmasUri hue / 67. zrI vijayadharmasUri pATe zrI jineMdrasUri hue| 68. zrI jineMdrasUri pATe zrIdevendrasUri hue| , 69. zrI deveMdrasUri pATe zrI vijayadharaNedrasUri jo ki isa vartamAnakAla meM vicarate haiN| . . -
Page #568
--------------------------------------------------------------------------
________________ 541 dvAdaza pariccheda tathA ikasaThame pATe jo zrI vijayasiMhasUri the tinake ziSya zrI satyavijayagaNi hue zrIyazovijayanI aura mahopAdhyAya SaTzAsvavecA, nyAya. upAdhyAya vizArada-virudadhAraka, mahAvaiyAkaraNa, tArkika ziromaNi, buddhi kA samudra mahopAdhyAya zrI yazovijayagaNi, ina donoMne vijayasiMhasUri kI AjJA leke gaccha meM kriyAzithila sAdhuoM ko dekha ke aura DhUMDhaka mata ke pAkhaNDa aMdhakAra ke dUra karane vAste kriyA kA uddhAra karA, aura jinoMne kAzI ke paMDitoM se jayapatAkA kA jhana pAyA, aura gujarAta pramukha dezoM se pratimA-utthApaka kuligiyoM ke matarUpa aMdhakAra ko dUra karA, aura jinoM ke race hue-adhyAtmasAra, syAdvAdakalpalatA, zAstravArtAsamubaya kI vRtti, mallavAdIsUrikRta nayacakra-uddhArAdi aneka vaDe baDe eka sau grantha haiN| zrIsatyavijaya gaNijI kriyA kA uddhAra karake AnaMdaghanajI ke sAtha bahuta varSa laga vanavAsa meM rahe, zrIsatyavijaya gaNi aura baDI tapasyA yogAbhyAsAdi karA / jaba bahuta vRddha ho gae, jaMghA meM calane kA balaM na rahA, taba aNahalapaTTana meM jA rhe| tinake upadeza se tinake do ziSya hue-1. gaNi karpUravijayajI paMDita aura 2 paMDita kuzalavijayajI / tina meM gaNi karpUravijayajIne voM
Page #569
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAra jainatattvAdarza aneka ahaMta biMboM kI pratiSThA karI, aura aneka prAmaH nagaroM meM dharma kI vRddhi karI, bar3e prabhAvaka hue| gaNi karpUravijayajI ke do ziSya hue-1. paNDita vRddhivijaya gaNi aura 2. paNDita kSamAvijaya gnni| paNDita kSamAvijaya gaNi ke ziSya paNDita jinavijaya gaNi, tinakA ziSya paNDita uttamavijaya zrIkSamavijaya gaNi gaNi, tinakA ziSya paNDita padmavijaya gaNi, kI ziSyaparamparA tinakA ziSya paNDita rUpavijaya gaNi, tinakA ziSya paMDita kIrtivijaya gaNi, tinakA ziSya paMDita kastUravijaya gaNi, tinakA ziSya muni maNivijaya gaNi, tinakA ziSya muni buddhivijaya gaNi, tinakA ziSya paMDita muktivijaya gaNi, tinoMke hAtha kA dIkSita laghu gurumAtA isa jainatattvAdarza grantha ke likhanevAlA muni AtmArAma-AnaMdavijaya nAmaka hai / aba isa grantha ke likhanevAle ke samaya meM itane navIna paMtha nikale haiM, so likhate haiM-gujarAta deza lekhakakAlIna mata meM svAmInArAyaNa kA paMtha, aura baMgAla deza meM brahmasamAjiyoM kA paMtha / aura paMjAba deza meM ludhiyAne se daza kosa ke antare eka bhayaNI nAmA gAma hai, tisa meM rahanevAlA jAti kA tarakhAna sikkha, tisa
Page #570
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAdaza pariccheda 543 ke upadeza se kUkA nAmaka paMtha, aura koIla meM maulavI ahamadagAha kA navIna phirakA, tathA svAmI dayAnanda . sarasvatI kA nikAlA AryasamAja kA paMtha, ityAdi aneka mata purAne matoM ko chor3a ke nikAle haiN| kyoMki inoM ne apanI buddhi samAna prAcInoM ke kare pustaka tathA vedArthoM ko nahIM samA / jekara isI tare navIna navIna mata nikalate meM to kucha eka dina meM brAhmaNAdi matAdhikAriyoM kI gejI mArI jAyagI, aura dharma aru niyama kisI kisI kA kAyama rhegaa| ni zrI napAgacchIya muni zrIbuddhivijaya ziSya muni AnaMdavijaya-AtmAgagaviracite janatattvAda" dvAdazaH paricchedaH sapUrNa.. L
Page #571
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatattvAdartha noMdha
Page #572
--------------------------------------------------------------------------
________________ zabdakoSa kaThina, prAntIya aura pAribhASika zabdoM kA artha aphyUna aphIma avandhi bandhana rahita aMgalUhanA pA0 jinapratimA ko amArI DhaMDherA hiMsA na karane kI pUMchane kA vastra ghoSaNA karanA aMjalI bAMdha kara hAtha jor3a kara alasupalasu jaise taise aMca paM. bhAma azakyaparihAra jise dUra nahIM aguvA-agADI kare Age kare kara sakate acica pA0 jIvarahita aTakAva rukAvaTa aDigapane nizcalatA se AivAi kahanA sunanA (cakita ho0) adahAdharmI jise agni jalA Agara vana nahIM sakatI AgAra chUTa anacintyAjisa kA pahile vicAra AcIrNa grahaNa karane yogya na kiyA ho / ArAtrika AratI anatikramaNIya ulaTuna ke ayogya | Alekhana racanA, banAnA anAcIrNa tyAgane yogya Aloce-AloSe pazcAttApa-prAyaanteura mahala zcita kare aparikarmita zRkSAra Adi se rahita | AvatA mAnevAlA, bhAvI
Page #573
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatattvAdarza ijAre ThekA, kirAyA paMkhA pA0 AkAMkSA kaMDe paM0 koTe kamoveza kamatI bar3hatI, thoDA ITapacAvA AvA bahuta ISat thor3A karNikA kamala kA madhya bhAga kara hAtha ugharANI gu0 ugarAhI karAra niyata kiyA huA samaya ughAr3A gu0 khulA karAvane karAne uccAra pA0 viSTA kalpanA ucita-yogya honA utAvala gu0 jaldI kAjA gu0 kUDA kacarA ulAMbhA paM0 upAlambha kArmaNa mantra, jAdU kUr3I jhUThI kaula pratijJA . UMDA gu0 gaharA kha UMbiyAM gehUM ke bhune hue bihe kharacI mAtA Adi khAr3A gu0 gar3hA eka bAragI eka hI bAra khela khaMkhAra thUka Adi o khoTI dUrI osAmaNa gu0 dAla kA garma kiyA huaa.paanii| | gaMbhArA pA0 jisa kamare meM jina: ga
Page #574
--------------------------------------------------------------------------
________________ zabdakoSa pratimA virAjamAna rahatI hai| / jayaNA-yatanA pA0 sAvadhAnatA garaja z2arUrata jalda jaldI, zIghra gaINA nindA jIvanA paM0 jInA gArata naSTa gilAsa gIlApana gumar3A gu0 phoDA TaTarI khopar3I gurAM paM0 guru TikI huI sthira gopa rakSaka, trAtA TolI samUha ghaNe gu0 bahuta se DAkana pa0 DAkina, cuDaila DAma darbha, ghAsa vizeSa cAnaNe prakAza meM caulA pA0 cAra vrata Dhava Adata Dhoghe arpaNa kare daukana bheTa, arpaNa chAnA gu* chipA chaikar3a pa0 AkhIra cheDe gu0 Akhora meM tagAdA mAMga tajanA choDanA tatIrI dhAra tadabhAve usake abhAva meM .] taskara cora / jane paM0 jana, vyakti jamaNA gu0 dAyAM /
Page #575
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatattvAdaza tAbe AdhIna titanA utanA telA pA0 tIna vrata paMcaulA pAca vrata pahuMka bhune hue cAvala paga paira dara roz2a gu0 pratidina paDavA pratipadA dADima anAra parAhuNA atithi, mahemAna duranta duHkha se jisa kA aMta hove pariThave pA0 tyAge duruttAra kaThinatA se jo tarA jAve | parivare hue ghire hue dIse dIkhe pAvaDI khaDAU deharA, deharAsara mandira pAsoM pAsa se pur3a taha pudgalAnaMdIpanA viSayAnaMdI honA nyAti jJAti purIpotsarga mala kA tyAga nidAna kAraNa pauruSI, porasI prahara kA vrata nimittiyA nimitta kA jAnane pratyanIka virodhI vAlA, jyotiSI pratikramaNa, paDikamaNa rAgAdi niryAmaka khavaiyA, pAra laghAnevAle ke vaza ho kara zubha yoga se gira nilADa mastaka kara azubha yoga ko prApta karane ke nivavata apekSA bAda phira se zubha yoga ko prApta naiSedhikIkaraNa pA0 pUjA se pUrva | karanA, yaha pratikramaNa hai| isake gRhakArya Adi kA tyAganA | liye kI jAnevAlI kiyA vizeSa
Page #576
--------------------------------------------------------------------------
________________ zabdakoSa mI pratikramaNa hai| | mAra svAmI, pati bhavAbhinaMdI saMsAra ko bar3hAnevAlA mAMgyA huA toDA-phoDA huA phajItA apamAna bhAMDe vartana phaTe nahIM alaga na ho mAkhanA bhASaNa karanA, kahanA pharamAna AjJA bhAjana pAtra, vartana phalAnA, phalAne 60 amuka millapallI bhIloM kA gAva baMgar3IkAra bagaDI banAnevAlA | maMjI paM0 cArapAI caDerA vRddha puruSa mar3hA ke caDhA kara ghadhiyA khassI maNDANa samAroha valada 60 baila madhanevAlI naSTa karanevAlI vahAla kAyama madyapa madirA pInevAlA zarAbI bahumolI bahuta mUlyavAlI manazA icchA viDAlanetrI dilI kI taraha manasUbA irAdA AMkhavAlI | mANasa gu0 manuSya, AdamI bIDa dAto ke samudAya mAMdA gu0 rogI ve ilamI mUrkhatA mApe se parimANa se velA pA0 do vrata mAhaNa brAhmaNa mukaranA paM0 nakAranA, asvIkAra karanA bhaMDI nindA 1 mukharatA vAcAlatA, adhika bolanA
Page #577
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatatvAdarza mUjaba anusAra rajA gu0 chuTTI rasavatI rasoI, bhojana sAmagrI rAjI prasana rIte rikta, khAlI rur3ahAte ho girAte ho raiyata pramA raulA zora vAcanA paDhanA vAjabI ucita vAma, vAmA bAyAM vAsana vartana, pAtra vyAmoha sandeha vicalI paM0 bIca ko vichar3a ke bichuDa kara virati pA0 saMyama visaranA bhUlanA visavA bhAga vizeSa visAranA bhulAnA bIhi cAvala velA samaya laMghA kara bitA kara lAMca ghUsa, rizvata lUhe pUche lekhe hisAba le lIjo gu0 le lenA laulya lAlaca saMkramaNa ho jAtA hai bhraSTa ho jAtA hai saMbhrama saMyukta utsAha yukta saMsAra jaladhi saMsArasamudra sacitta jIva sahita sababa kAraNa samarAnA saMvAranA, sApha karanA vaghanA vaDhanA vahanA bahanA, calanA, dhAraNa karanA bAMkI TeDhI
Page #578
--------------------------------------------------------------------------
________________ zabdakoSa samaro ThIka karo sekanA seMkanA, garama karanA saratA nahIM calatA nahIM setI se saraNA pA0 zaraNa saukama cautina, pati kI dUsarI strI sarasAI sarasatA, namI sAkha sAkSI, gavAhI sAdaporasI DeDha prahara kA pratyA harakata nukazAna, vAdhA hAtha ke Avarta se hAtha para khyAna ginane se sArthavAha sArathi, ratha calAnevAlA hATa dukAna sAvadha pApayukta hADa haDDI siMghANa nAka kA mala hAle cAle hile jule sIdate naSTa hote, patita hote hikamata caturatA sukhAlI AsAna, suvidhAjanaka heThale nicale suratI vuddhi heya tyAjya, choDane yogya
Page #579
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina pAribhASika zabda aMgalUhaNA (-nA) 119, 204 | iMgAla karma 121 aticAra 18, 53, 136 atithisaMvibhAga vrata 153 utsarpiNI 360 adacAdAnavimaraNa 60 anarthadaNDavi0 128 upakaraNa 140 upAdhyAya 6 anumodanA 156 anuyoga 35 avasarpiNI 360 . karmAdAna 121 aSTApada 410 kAyotsarga 1, 210 A kAlacakra 360 kulakara 362 AMgIracanA 200 kuvANijya 122, 123, 124 AkAMkSA aticAra 36 kevalajJAna 376 AgAra 15, 41 AcAmla 148 AcArya 5 khAdima 175 AraMbha (hiMsA) 48 Are 19, 360 AdhyAna 129 gaccha 222 AzAtanA 17, 239 gItArtha 327
Page #580
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAribhASika zabda guNavata 76 guNasthAna 13 guru 328 guMhalI 318 anthi 183 tivihAra 114 siddh 15 tIrthakara nAmakarma tIna tattva 1 thAvara 40 cavihAra 114 caturvighasaMgha caravalA 141 cAritra 45 caityavandana 209 cauvIsI 204 dikparimANa bata 47 divasacarima 200 dizAvakAzika vrata 145 duvihAra 18, 114 dupamakAla 150 devakulika 221 deharA, deharAsara 212 cha chaMDI 43 chadmastha 210-377 jaghanya 108, 159, 207 jayaNA 48, or jinavimba 2 jItakalpa 361 naya 13 navatattva 16 nikAcita / nikSepa
Page #581
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatasvAdarza nigoda 22 / nirmAlya 199 niyukti 13 nivItA 0 nidhArata 222 ninhava 470 bAdara 60 bha bhavapariNati 66 bhAr3I karma 121 bhogopabhoga vrata 70 pa pacatIrthI 204 parigrahaparimANavata 50 paryAti 14 palyopama 361 pUrva 22, 366 pauSadha 14 pratikramaNa-paDikkamaNa 200 pratyAkhyAna 18, 183, 183 prazaMsA 40 prANAtipAtaviramaNa 45 prAzuka 177 mahAdhigaya 117 mAMDalI 310 mahAkhya 205 mithyAdRSTi 41 mRSAvAdaviramaNa 55 maithuna vi0 65 raudradhyAna 131 lezyA 55 phoDI karma 121 dhanakarma 11 vigaya 115, 319 .
Page #582
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAribhASika zabda vicikitsA 35 . samyagdarzana 1 visavA 47 sAgaropama 168, 360 vaikiyalabdhi 436 sAr3I karma 121 sAtA 14 sAdhu 6 zaMkA 18 sAmAnya karma 124, 125 zikSAbata 118 sAmAyika vrata 138 sa sArUpI 328 saMthArA 356 svAdima 15 samavasaraNa 379 siddha 6 samyaktva . / sImaMdhara /
Page #583
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatasvAdarza pariziSTa naM0 2-gha [40 33] veda ke kalpita artha vartamAna AryasamAja ke janmadAtA svAmI dayAnanda sarasvatIjI ne vedamaMtroM ke artha karane meM jo khaicAtAnI kI hai, aura maMtroM ke krama tathA pUrvottara saMbandha kI avahelanA karate hue unake sAtha jo anyAya kiyA hai, usakA udAharaNa anyatra milanA bahuta kaThina hai| evaM kahIM kahIM para to vedamaMtroM ke artha kA anartha karate hue Apane manuSyatva kA bhI bar3I nirdayatA ke sAtha ghAta kiyA hai| udAharaNArtha isa samaya sirpha do maMtra uddhata kiye jAte hai| niyoga ke siddhAMta ko vaidika siddha karane ke liye Apane RgvedAdi-bhASyabhUmikA tathA satyArthaprakAza meM kaI eka vedamantroM kA ullekha kiyA hai, unameM se isa samaya kevala(1) imAM tvamindramIdavA suputrAM sumagAM kRNu / dazAsyAM putrAnAdhehi patimekAdazaM kRdhi / [* maM0 10, sU0 85, maM0 45] (2) anyamicchasva subhage pati mat / [30 maM0 10, sU0 10, maM0 10]
Page #584
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa ina do maMtroM ke artha para pAThakoM kA dhyAna AkarSita kiyA jAtA hai| 1-(imA) Izvara manuSyoM ko AjJA detA hai ki he indra ! pate ! aizvaryayukta ! tU isa strI ko vIryadAna de ke suputra aura saubhAgya yukta kara / he vIryaprada ! (dazAsyAM putrAnAcehi ) puruSa ke prati veda kI AjJA hai ki isa vivAhita yA niyojita bI me daza satAna paryaMta uspanna kara, adhika nhiiN| (patimekAdazaM kRSi ) tathA he strI! tU niyoga me gyAraha pati taka kara / arthAt eka to unameM prathama vivAhita aura daza paryanta niyoga ke pati kara, adhika nhiiN| isakI yaha vyavasthA hai ki vivAhita pati ke marane vA rogI hone se dUmare puruSa ke sAtha saMtAnoM ke abhAva meM niyoga kare, tathA dUsare ke bhI maraNa vA rogI hone ke anantara tIsare ke sAtha kara le, isI prakAra dazaveM taka karane kI AjJA hai| [R0 bhA0 bhU0 pR0 232, saM0 1985] * he ( miDhava-indra ) vIrya secane meM samartha aizvaryayuka puruSa, tU isa vivAhita strI vA vidhavA striyoM ko zreSTha putra aura saubhAgya yukta kara / vivAhita no meM daza putra utsama kara aura gyAravIM strI ko mAna / he strI! tU bhI vivAhita puruSa pA niyuka puruSoM se daza santAna usana kara, gyAraveM pati ko samajha / [patyA. saM0 4, pR0 69-70, saM0 1992]
Page #585
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainavatvAdarza , 2-jaba pati santAnotpatti meM asamartha hove, taba apanI bI ko AjJA deve ki he subhage! saubhAgya kI icchA karanehArI strI tU (mat ) mujha se (anyam) dUsare pati kI (Icchasva ) icchA kara / kyoMki aba mujha se santAnotpatti na ho skegii| - ina donoM maMtroM kA svAmIjIne jo artha kiyA hai, tathA usI artha ke AdhAra para Upara dI huI jo svataMtra vyAkhyA kI hai, usase saMsAra bhara kA zAyada hI koI taTastha vidvAn sahamata ho sake / astu, aba hama svayaM ina mantroM ke vAsta. vika-yathArtha artha ke viSaya meM kucha bhI na kahate hue Arya samAja ke hI eka pratiSThita vidvAn ke dvArA kiye gaye ukta donoM mantroM kA artha yahAM para uddhata kara dete haiM, jisa se ki pAThakoM ko satyAsatya ke nirNaya karane meM adhika suvidhA ho| . (1) [ indramiDhvaH ] he paramaizvarya sampanna paramaizvaryadAtA paramAtman ! he ananta sampattiyoM ko pranAo meM sIMcanevAle paramapitA jagadIza ! [tvaM imAM suputrAM subhagAM kRNu] -tU isa vadhU ko suputravatI aura saubhAgyavatI banA [ asyAduza' putrAn Adhehi ] isake garbha meM daza putra sthApita kara, [patimekAdazaM kRSi ] pati ko gyAraveM kara arthAt isa zrI ke.daza utkRSTa santAna aura gyAravAM pati jaise hoya, vaisA upAya kr| I::: ...: [vaidika itihAsArthanirNaya pR0 412]
Page #586
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa (2) svAmIjIne naM0 2 ke mantra kA sirpha caturtha caraNa hI likha kara usakA manamAnA artha karake vedoM ko lAMchita karane kA duHsAhasa kiyA hai / isa liye sampUrNa mantra aura usakA vaidika itihAsArthanirNaya meM kiyA huA artha nIce diyA jAtA hai| tathAhi AghAtA gacchAnuttarA yugAni yatra yAmayaH kRNvanayAmi / upavahi ghRSabhAya vAhu manyamicchasva subhage pati mat // 10 // yama kahatA hai [tA+ uttarA+yugAni+A+gacchAn + gha] ve uttara yuga Age [yatra yAmayaH ayAmi kRNvan ] java bahaneM bhrAtA ko ayAmi arthAt pati banAveMgI [subhage mat anyaM pati icchasva ] isa kAraNa e yAmi ! tUM mujha ko tyAga, anya pati kI icchA kara taba [vRSabhAya bAhu upavaIhi ] usa svAmI ke liye nija bAhu kA upabarhaNa arthAt takiyA banA // 10 // [pR0407 ] noTa-vaidika itihAsArthanirNaya Aryapratinidhi sabhA paMjAva kI AjJAnu sAra IsvI san 1909 meM gurukula kAMgaDI se prakAzita huA hai| isa ke racayittA AryasamAja ke suprasiddha vidvAn paMDita zivazaMkara zarmA kAvyatIrtha hai|
Page #587
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatattvAdarza yaha ukta donoM mantroM kA artha eka AryasamAjI vidvAn kA kiyA huA hai| isa para adhika TIkA TippaNI kI AvazyakatA nahIM hai / pAThaka svayaM vicAra leM ki ina donoM mantroM meM gyAraha puruSa taka ke sAtha vyabhicAra karane aura santAnotpatti meM asamartha hone para puruSa apanI bI ko anya puruSa ke sAtha samAgama karane kA Adeza de, yaha kahAM se AyA ? basa isI prakAra kI svAmIjI kI anya vedamantroM kI vyAkhyA hai| anta meM bhAI bahana ke saMvAda ko pati patnI ke rUpa meM grahaNa karanevAle svAmIjI ke viSaya meM AcArya zrI . hemacaMdra kI ukti meM hama itanA hI kaheMge kituraMgazRMgANyupapAdayasyo , namaH parebhyo nvpNdditebhyH| **
Page #588
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatatvAdarza meM Ae hue graMtha - -- atharva veda odhaniyuki adhyAtmakalpadruma kandalI anuyogadvAra karmagrantha anekAntajayapatAkA kalpasUtra bhAcArAMga kalpavRtti yAcAradinakara kalpabhAjya AcArapradIpa kalyANamandira Avazyaka sUtra kAmaMdakIya nItizAstra Avazyaka niyukti-TIkA kAmazAstra mAptamImAMsA kiraNAvalI AtreyataMtra (mahAbhArata) gacchapratyAkhyAnabhAgya IzAvAsyopaniSad gaMdhahastIbhASya uttarAdhyayana candraprajJapti uttarAdhyayana bRhadvRtti caityavandanabhASya upadezataraMgiNI jambUdvIpaprajJapti upadezamAlA jItakalpasUtra uvavAI jIvAnuzAsana Rgveda 296 jIvasamAsaprakaraNa
Page #589
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAtA sUtra tattvagItA tattvArthabhASya tasvArthamahAmASya taureta presaThazalAkApuruSacaritra darzanazuddhi dazakAlika dvAdazAranayacakra dhanaMjayakoza dharmasaMgrahaNI dharmaratnaprakaraNa dhyAnazataka navatattva navatattvaprakaraNa TIkA navataravaprakaraNamASya naMdI sUtra nizItha nizIthabhASya cUrNi nirayAvalI nyAyakalikA [ 18 ] nyAyakumudacandra nyAyakusumAMjalI nyAyasAra nyAyasUtra nyAyabhASya nyAyavArtika nyAyatAtparyaTIkA nyAyatAtparyaparizuddhi nyAyAlakAra nyAyAvatAra pAcaritra panavaNA (prajJApanA) vRtti paMcakalpacUrNi paMcaliMgI paMcavastuka haabd pariziSTaparva pAzcapurANa pArAzarasmRti piMDaniyukti piMDavizaddhi pUjAprakaraNa
Page #590
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUjAvidhi pUjASoDaza pratiSThAkalpa pratiSThAkalpapaddhati prabandhacintAmaNi prabhAvakacaritra pramANaparIkSA pramANamImAMsA prameyakamalamArtaNDa pravacanasAroddhAra prazastakarabhASya prazApanAsUtra bRhatkalpabhAjyavRtti bRhatzAMtistotra bhakAmarastotra bhadrabAhusaMhitA bhagavatIsUtravRtti bhagavadgItA bhUgolahastAmalaka manusmRti mahAkalpasUtra [19] mahAnIzIthasUtra mahAmASya mahAvIracarika mithyAtvasacarI bhUlAvazyaka yajurveda yogazAstra yoniprAbhUta rAjapraznIya rAmAyaNa (jaina) lalitavistarA lIlAvatI TIkA vasudevahiMDI bAdamahArNava vivekavilAsa vizeSaNavatI vizeSAvazyaka viSNumakkicandrodaya vIracarita vaizeSikasUtra / vyavahArasUtramASya
Page #591
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 20 ] dhyomamatITIkA samyaktvapaccIsI zaMkaradigvijaya samarAdityacaritra zatruJjayamAhAtmya samavAyAGga zAbarabhASya sammatitarka zAstravArtAsamuccaya sAMkhyasaptati zIlataraGgiNI sAmaveda zrAddhajItakalpasUtra siddhapaMcAzikA zrAddhadinakRtya siddhaprAbhUta zrAddhavidhi siddhahemavyAkaraNa zrAvakakaumudI sUtrakatA siddhAnta zrAvakadinakRtya sUryaprApti zrAvakaprati somanIti zrAvakavidhi skaMdapurANa SaDdarzanasamuccaya sthAnAMga sUtra SaDdarzana kI bar3I TIkA syAdvAdakalpalatA SaSTitantraM syAdvAdamaJjarI SoDazaka syAdvAdaratnAkara saMghayaNa syAdvAdaratnAkarAvatArikA saMghAcAravRtti svapnacintAmaNi samyaktvaprakaraNa
Page #592
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcAryazrI ke granthoM kI sUcI -- -- ArambhasaMvat aura sthAna samAptisaMvat aura sthAna naM. nAma pustaka 1924 binaulI 1925 bar3auta 1 navatatva 2 jainatattvAvarza 1937 gujraaNvaalaa| 1938 hoziyArapura 3 ajJAnatimirabhAskara 1939 ambAlA 1942 khaMbhAta 4 samyaktvazatyoddhAra 1941 ahamadAbAda 1941 ahamadAbAda 5 jainamatavRkSa 1942 sUrata 1942 sUrata 6 caturthastutinirNaya bhAga prathama 1944 rAdhanapura 1944 rAdhanapura 7 praznottarAvalI 1945 pAlanapura 1945 pAlanapura 8 caturthastutinirNaya bhAga dUsarA 1948 paTTI 1948 paTTI 9 cikAgopraznottara 1949 amRtasara 1949 amRtasara 10 tasvanirNayaprAsAda 1951 jIrA 1953 gujarAMvAlA 11 IsAImatasamIkSA 12 jainadharma kA svarUpa
Page #593
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUjAyeM tathA bhajana * 13 AtmabAvanI . 1927 binaulI 1927 binaulI 14 stavanAvalI 1930 ambAlA 1930 ambAlA 15 sacarabhedI pUjA / 1969 asvAlA 1939 ambAlA 16 vIzasthAnaka pUjA 21940 bIkAnera 1940 bIkAnera 17 aSTaprakArI pUjA , 1943 pAlItAnA 1973 pAlItAnA 18 navapada pUja / 1948 paTTI 1948 paTTI 19 snAna pUjA 1950 jaMDiyAlAguru 1950 jaMDiyAlAguru * pUjAyeM va bhajana " pUjAsaMgraha " " AtmastavanAvalI " Adi ke nAma se chapa cUkI hai|
Page #594
--------------------------------------------------------------------------
_
Page #595
--------------------------------------------------------------------------
_
Page #596
--------------------------------------------------------------------------
________________ koyanA rhegaa| bijalI ke lie AdhArabhUta IMdhana ke rUpa meM deza kI utpAdaka zaktiyoM ke vikAsa meM ____ moviM minI para eka koyalA batAne koyalA ma prAra aba bhI eka pramukha bhUmikA nibhAtA hai," soviyata maya ke koyalA udyoga matrI varIsa Atvako ne kahA hai| ___ isI prakAra khanija Idhana ke or - motigata vizeSajJa gaI mali hai| mAra thoDA ma aura ka gati lgaay| 1800 koyale anamAna * kA kaga ke (zeSa pRSTha 15 para) miTTI kA parata haTA dene ke bhI hai| Upara kI kaThinAiyA kintu isa vidhi kI kucha ko sataha para hI mila jAtA hai| prAya jamAna 5 pA para ggA-5 me