Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAkavi ratnAkaravarNiracita bharateza vaibhava [bhAga 1-pRSTha 1 se 439 taka] [bhAga 2-pRSTha 1 se 276 taka] hindI anuvAda paM0 varddhamAna pArzvanAtha zAstrI bhAratavarSIya anekAnta vidvat pariSad
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA bharateza bhava ora ratnAkaravaNa sAhitya saMsAra meM karnATaka sAhitya ke lie bahuta UMcA sthAna hai| karnATaka bhASA meM jaina sAhitya vipula rUpase aMkita kiye gaye haiM / anyasAhityako apekSA isameM zabdamAdhuryaM bhAvamA svanakauzala honese trAhI 7 sugrAma bhI huA karatA hai| jaina sAhityakA bahubhAga vaMza karnATaka bhASAmeM aMkita kahA jAya to anucita na hogaa| karnATaka deza meM bar3e-bar3e AgamoM ke jJAtA kavi hue haiM / unameM sabase adhika zreya isa kSetrameM prApta huA hai to ratnAkaravarNIko kaha sakate haiN| usakI racanAyeM sabhI dRSTise advitIya hai / upayukta kavine karnATaka kavitAoM meM bharatacakravartIkA svataMtra jIvanacaritra citrita kiyA hai| isa graMthako pharnATaka meM " maratezacarite" kahane kI paddhati palI A rahI hai / parantu kavine svayaM pIThikA meM kahA hai ki " zrI bharate vaibhavavidu" arthAt yaha bharatezavaibhava hai, 'bharateza vaibhava kAvyavanidanoredenu sukhigaLAlipudu' arthAt bharatezavaMbhava nAmaka kAvyako maiMne kahA hai, sajjana loga suneM / isameM isa granthakA nAma bharatezavaMbhava aisA jAna par3atA hai| sacamuca meM isameM bharatake vaibhavakA hI varNana kiyA hai, isalie isakA yahI nAma upayukta hai / koI koI ise maratezasaMgati aura aNNA parisake nAmase kahate haiN| yaha grantha karnATakake sAMgatya khaMdameM nimita honese pahilA nAma evaM isa kaviko aNNAgaLu ( bhAIsAheba ) kaha karake pukAranekI paddhati hone se isakA dUsarA nAma rUr3hi meM AyA hogA / graMtha pramANa : yaha grantha pA~ca kalyANoMse vibhakta hai jinako kavine kramase mogavijaya, vigvijaya, yogavijaya, mokSavijaya, akaMkI tivijaya isa prakAra nAma diye haiN| isa patrikA meM assI saMghiya evaM 9960 zloka saMkhyA hai| vahI rAjAvati kapAse isa manyameM 84 saMdhiyoMkA honA siddha hotA hai / parantu 4 saMdhiyA~ isa samaya anupalabdha hU~ / kavi : isa granthakartAkA nAma ratnAkaravaNa hai / kavine apaneko kSatriya vaMzaja kahA hU~ / usameM zrImanvara svAmI ko apane pitA, dIkSA guruke sthAna meM bAkkItiko evaM
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ mokSAgraguru hasanAtha ( paramAtmA ) isa prakAra ullekha kiyA hai / devacandrane apane granthameM isa kavikA ullekha karate hue likhA hai ki yaha karnATakake suprasisa kSetra mUDabidrIke sUryavaMza ke rAjA devarAjalA mAtra eI mA nAma ilAhAra rakhA gayA / zeSa upAdhiyAM usake zAdakI avasthA ko hai| ratnAkara bAlyakAla meM hI kAvyAlaMkAra zAstra meM atyanta pravINa thA evaM sArapraya TIkA, kundakundake anya, samAdhizataka, samayasAra, yogaratnAkara, niyamasAra, AdhyAtmasAra, svarUpasaMbodhana, iSTopadeza Adi anyoMko mananapUrvaka abhyAsakara usa dezake bhairava rAjAke parapArameM prasiddha vidvAn pA / usako lokameM sabase adhika "niraMjanasina aura vivambarapuruSa" para prema thA / ise zrRMgAraphavi nAmakI bhI upAdhi prApta thii| ratnAkara bhairavarAjAkA darabArI kavi thaa| isakI vijJaptAko dekhakara rAjakanyA mohita ho gaI / ratnAkara bhI usake mohapAza meM A gayA / baha usapara Asakta hokara zarIrake vAyuoMko vaza meM karake, vAyunirodhayogake balase mahala meM avRkSya pAhu~cakara usa rAjaputrIke sAtha prema karatA thaa| yaha bAta dhIre-dhIre rAjA. ko mAlUma honepara rAjAne use pakar3ane kA prayatna kiyA / usa dina ratnAkarane apane guru maheMdra kIlise paMcANuvratako lekara adhyAtmatasvameM apane AtmAko lagAne ko prArambha kiyA / usI samaya bhaTTArakajIke ziSya bijayaNNAne eka dvAvazAnuprekSA nAmaka graMthakI saMgIta meM racanA kI thI, jisakA bahuta Adara ke sAtha hAthIke Upara julUsa nikAlA gyaa| taba ratnAkarane apane bharatezavabhakko bhI hAdhIke Upara rakhakara julUsa nikAlaneke lie bhaTTArakajIse prArthanA kI / taba bhaTTArakajIne kahA ki usameM do tIna zAstravizva doSa hai / isalie vaisA nahIM kara sakate haiN| saba ratnAkarane isa viSayapara unase Agraha kiyA evaM kucha amabamasA huA to unhoMne 700 paraphe zrAvakoM ko kar3I AjJA de dI ki isa rasnAkarako kahIM bhI AhAra nahIM diyA jAya / taba ratnAkara apanI bahinake gharameM bhojana karate hue, jina dharmase rusakara 'AtmajJAniko sabhI jAti kula barAbara hai' aisA samajhakara gale meM liMga bAMdhakara ligAyata bana gayA / vahA~para vIrazavapurANa, basavapurANa, somezvarazAsaka AdikI racanA kii| kavika viSayameM aura eka kathA sunane meM AtI hai| rasnAkara bAlyakAla meM hI pairAgyako prApta kara cAskotiyogIse vIkSA lekara yogAbhyAsa karatA thaa| prAtaHkAla uThate hI apane sAthIdAroM ko evaM ziSyoMko upaveSA vetA mA / dinapara dima usake ziSyavargakI vRddhi hotI jAtI thI / kucha loga usake prabhAvako dekhakara isase balate the| una logoMne eka dina prAtaHkAla hone pahile rassAkarale palaMga
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke nIce eka vezyAko lA biThAkara svayaM yathAvat zAstra sunaneko maiTha gaye / usa vezyAne kucha samaya bAda apane AbharaNoMkA zabda kiyA to una IrSAla logoMne yaha kyA hai' aisA kahakara usa vezyAko bAhara nikAlA na ratnAkarakA apamAna kiyA / ratnAkara ekadama uThakara bahA~se calA gyaa| kucha loga jAkara bahuta prArthanA karane lage / parantu vaha pIche nahIM lauTA / jAte-jAte eka nadIko pAra kara rahA thA, taba bhanstoMne pApayapUrvaka prArthanA kI to bhI "mujhe aise duSToMkA saMsarga nahIM cAhie / maiM Aja hI isa jainadharmako tilAMjali detA hai" aisA kahakara usa nadImeM una gayA / vahA~se uThaphara eka patraMtapara calA gayA / parvatapara eka zaMvagranthakA hAthIpara julUsa nikAlate hue dekhakara usa granthako bAMdhakara usameM kucha bhI rasa nahIM hai aisA kaha diyA / saba logoMna rAjAse isakI zikAyata kii| rAnAne use sarasa anya samajhakara usake sammAnake lie AjJA dI thI / ratnAkarako bulAkara rAmA kahane lagA, "tumhArA rasa kaunasA hai" / taba ratnAkarane 9 mAsakI avadhi maaNgii| usake bAda isa bharateSAvaibhavako racakara rAjAko dilAyA ki isameM rasa hai / taba rAjA isa kASyako sunakara atyanta prasanna huaa| bar3e-bar3e vidvAn isake kAvyase mugdha ho gaye / rAjAne kavikA pUrNa satkAra karake liMgAyata honeke lie Agraha kiyA, kavine usa rAjAko prasanna rakhane ke lie liMgako bA~dha liyA / parantu kahA ki maiM jisa samaya marUMgA merA dAhasaMskAra vagairaha jaina hI kareMge / maiM bAharase liMgAyata honepara bhI andarase jaina hU~ evaM yaha liMga nahIM kevala cA~dIkI peMTI hai aisA manameM samajJatA thA / antama jaina hokara hI mara gayA / ina donoM kathAoMko dekhanepara mAlUma hotA hai ki kavi pUrvameM jaina hophara kisI samaya kisI kAraNase liMgAyata banakara punaH jaina bana gayA thaa| yadyapi isa granthakI racanA zubhaspardhAse huI hai, yaha bAta upayukta kathA sandabhoMse mAlUma hotI hai, tathApi kavi spaSTa kahate haiM ki maiMne isa kAvyako kisIke sAtha matsarabuddhise racanA nahIM kii| paramAtmAkI mAmAse AtmasaMtoSake lie maiMne isakI racanA kI ! cAhaM ise koI pasanda kare yA na kare isakI mujhe pitA nahIM ityAdi / saMsArake niyamAnusAra kavine apane kAvya ke prati AdarakI apekSA nahIM kI to bhI usakA yatheSTa Adara huA / arthAt jisa padArthakI hama upekSA karate hai vaha to hame mila jAtA hai / jisako hama pAhate haiM, yaha hamase dUra pattA jAtA hai / kavine isa kAvyakA Avara evaM apane lie kIrtikI icchA nahIM kii| parantu ve donoM bAta use anAyAsa hI prApta huI / kIrti pAhanese nahIM mAtI, saskArya karamase apane Apa mAtI hai| kavikI itara racanAyeM : kavine bharatezavabhavake alAvA ratnAkarAtaka, aparAjitarAtaka, triloka
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 12 ) zataka nAmaka zatakatraya andhakI racanA kI hai evaM karoya 2000 zloka pramANa adhyAtma gItoMkI racanA kI hai| upayukta zatakatrayameM ratnAkarazatakameM vairAgya rasa aparAjitazatakameM bhaktirasa evaM tIsare zatakameM trilokakA varNana nai / vairAgya aura bhaktizataka bahuta ho hRdayagrAhI tuMgase likhe gaye haiN| bharatezavaibhava meM apane guruko ghArakIrti va zatakatrayameM deveMdrakIrtike nAmase kavi ullekha karate haiM / isase ye donoM graMtha bhinna-bhinna ratnAkarake hai aisA loga smjheNge| parantu yaha bAta nahIM hai| kavike jIvanapadanAmeM dIkSAguru cArukoti honepara bhI jaba unhoMne use bahiSkRta kiyA, taba vaha deveMdrakIti ke pAsa jAkara rahA hogaa| cArukIti mUDavidIke bhaTTArakakA nAma hai / deveMdrakIti homuca gAdIke bhaTTAraka hai| donoM graMthoMko rakhanAzailI, yatra-satra varNanasAdRSya Adi bAtoMko dekhanapara yaha bAta nizcita ho jAtI hai ki donoMke kartA eka hI prasiddha ratnAkara / mAmalA gAraki kAna nAmaka upAdhi prApta thii| yadi satakatrayake kAse yaha ratnAkara bhinna mAnA jAe to usa rasnAkarakA koI zrRMgAra kAvya honA cAhiye jisase vaha upAdhi caritArtha hotii| parantu anya koI grantha nahIM hai| yahI bharateza vaibhava usa upAdhike liye kAraNa hai| isameM koI sandeha nhiiN| isalie ye saba ramanAyeM ratmAkaravoM kI hai evaM karnATaka sAhityameM avisIya hai| kAlavicAra ratnAkarane apane kAlake viSaya meM trilokazatakakI racanA karate samaya kahA hai hai ki "maNizaisa~gati indu zAlizaka / " isa prakAra kahanese isakA samaya zAlivAhana zake varSa 1479 hotA hai arthAt san 1557 hai| Ajase karIbakarIba pArasI varSa pUrvakA yaha ratnAkara hai| ratnAkarake viSayameM hameM vizeSa likhanekI AvazyakatA nhiiN| umakI prakhara vidvasA usakI svanAoMne hI spaSTa hai / kisa viSayameM usakI gati nahIM thI hama yaha kahane meM asamartha hai| apane grandhameM kavine pratyeka viSayakA citraNa kiyA hai| zrRMgAra, alaMkAra, adhyAtma, saMgIta Adi viSayoMkA varNana karate hue bhogayogiyoMko harSa utpanna karanekI zakti usameM adbhuta thii| yahI kAraNa hai ki usakA yaha kAvya vidvAnoMko, yahA~taka ki bar3e-bar3e yogiyoMko AvaraNIya huaa| kathAsAra kauzaladezako ayodhyAnagarI meM zrIvRSabhanAtha sokarake putra padAdhipati bharatapakravartI bahuta Ananda ke sAtha rAjyapAlana karatA thaa| yaha aspanta nipuNa
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 13 ) evaM prajAoMkA Antarika hitacitaka thA / sadA use Atmavinodake kArya meM prasannatA hotI thI / vaha apane darabAra meM bahuta se vidvAn kaviyoMke sAtha kavitAvinodameM, saMgIta vidvAnoMke sAtha tadviSayameM prAtaHkAlake samayako bitAtA thA / devapUjAdi nitya kramoMse nivRtta hokara hI vaha pratinitya darabAra meM AtA thA / darabAra barakhAstakara satpAtradAna deneke kArya meM lagatA thA / suniyoMko AhAra dekara bhojana karanemeM apane ko dhanya samajhatA thaa| bhojanAnaMtara dinake zeSa bhAgameM apanI 96 hajAra guniyoM ke sAtha mogayoga meM lIna hokara gajayogI hokara bahutase sukhoMkA anubhava karate hue bhI yogIke samAna rahatA thaa| isa prakAra usane apane satkRtyoM se babalayako prApta kiyA / bhogabijaya 1 eka dina zahare samaya AyuSazAlAyeM bAyuSapUjA Adi karake vaha rAjA bharata digvijayake lie niklaa| sabase pahale mAgadha varatana, prabhAsa ityAdi vyantara rAjAo se sammAnako prAptakara unase bahumUlya bheMTako prApta karate hue, anya baTsaNDavati rAjAoMse strI ratnAdi bheMTa prApta karate hue bahuta sukhake sAtha usane vigvijayamAtrA kI vaha sATha hajAra varSa vigvijayameM rhaa| bIca meM use bAraha sau tadbhava mokSagAmI putraratnoMkI prApti huI / una sabakA yajJopavIta, vivAha Adi saMskAroMko bahuta samArambhake sAtha karate hue jaba digvijayase lauTA taba usake choTe bhAI bAhubaline usase biroSa vyakta kiyA / yuddhake lie sannaddha hokara AyA / bharatane apane choTe bhAIke sAtha yuddha na karake apane bacanacAturya hI use jIta liyA | bAhubali apane aparAdhake lie pazcAttApa kara dIkSA lekara jinayogo bana gayA / bharateza mahata samArambhake sAtha nija nagarapraveza kara fafaaurt kATako dUra karane lagA / vigvijaya bAhubali jina dIkSA lekara jaMgalameM jAkara ghora tapazcaryA kara rahA thA / tathApi use Atmasiddhi nahIM huii| isa samAcArako sunakara bharatane apane pitA zrI AdinAtha bhagavaMta samadazaraNa meM jAkara isakA kAraNa puuchaa| pUchanepara usake hRdayameM abhItaka zalya maujUda hai, jo bAtmasiddhI ke liye bAdhaka hai| aisA mAlUma kara usI jaMgala meM jAkara bAhubali yogIse aneka prakArase prArthanA kara usake zalyako dUra kara use kevalajJAnakI prApti karAI / bharatako mAtA yazasvatI devI bhI anantavIrya svAmI se dIkSA lekara arjikA bana gii| kailAsa parvatameM jo jinanivAsa nirmANa karAye gaye the unakA mukhavastrodghATana bharata cakravartIne apane sakala parivAroMse yukta hokara vidhipUrvaka bahuta hI samArambha ke sAtha yogavijaya karAyA / bharatacakravartIke sau putra vidyAdhyayana kara rahe the| eka dina hastinApurake
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhipati meveza saMmArase virakta hokara dIkSA lekara calA gayA, yaha samAcAra sunakara una so putroMne bhI saMbhArase vairAgyako prApta kara liyaa| tadanantara samavazaraNameM jAkara bhagavAna AdinAthase tatvopadeza sunA evaM mokSamArgako samanakara jinadIkSAse dIkSita ho gaye / yaha samAcAra mAlUma hocepara bharata cakravartIse bar3A gu: dR / ya hI sAya rAmaH gyaa| vahAMpara apane putroMko dekhakara tIrthanApakI bar3I bhaktise pUjA kii| tadanantara bhagavAn zrAdinAthako nirvANapadako prApti huii| bharata cakravartI punaH ayodhyAko Akara rAjyapAlana karane lagA / eka dina darpaNameM mukha dekhate samaya apane eka pake bAlako dekhakara use vairAgya utpanna huvA / tatkSaNa arkakItikA paTTAbhiSeka kiyaa| tadanantara svayaM hI apane guru hokara dIkSA le lI evaM nizcala dhyAnake balase taijasakArmANa vargaNAoMko jalAkara antamuhartameM kevalajJAnako prAptakara kramazaH bhokSadhAmameM calA gayA / mokSAvijaya arkakIrti rAjyakA pAlana karatA thaa| parantu use jaba yaha samAcAra milA ki pitAzrI bharata muktiko gaye, taba usakA bhI cita udAsa hmaa| rAjyase mohako chor3akara apame choTe bhAI AdirAjake sAtha jinadhIkSA le lI / phira kramase mUlottara guNoMkA pAlana karate hue kucha samaya bAda nizcala dhyAnake balase muriko gyaa| arkakotivijaya mukhya pAtravarga kathAsAra upayukta prakAra hai| isa sAhityakA mukhya nAyaka bharata hai| rAjA bharata jaina tIrthakaroM meM sabase Adike zrI AdinAtha tIrthakarake Adiputra, AdicakravartI va tadbhava mokSagAmI ssaa| SaTlaMDakA pAlana karate hue bhI vaha AtmAnubhavI thA / ataeva rAjA hokara bhI yogI yA / bharatezake bIvanako pratyeka daNyA anukaraNIya hai| vidvAn kavine kAvyake mukhya aMgako pUrNa bala dekara use sundara rUpase citrita kiyA hai| bharata cakravartIkI 13 hajAra rAniyA~ thIM aura 1200 puna tadbhava mokSagAmI the| sArAMpA yaha hai ki bharateca satayugake bAdi mahazuSa the| isalie unhIM ke kAraNase isa dezako bharatakhaNDa yA bhArata kahate haiM / bhujabaki rAjA bharatakA choTA bhAI hai| marateza rAjA hokara jisa samaya ayodhyA, rAjyapAlana kara rahA thA, usa samaya bhujagali yuvarAja hokara pauvanApurameM rAjyapAlana kara rahA thA / bhujabaki apane nAmake samAna mahAvIra cA / SaTANDa bharatake vazameM honeke bAda bhI bhujaraline bharatakI bAdhInatA svIkAra nahIM kii|
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ isaliye bhAI-bhAImeM paraspara yuddha huaa| usameM bhujabaliko vijaya huii| pIche rAjyake liye mujhe bhAIse yuddha karanA par3A isa prakArake pazcAttApase vairAgya pAkara bharatako rAjya sauMpakara dIkSA lekara calA gayA / isa prakAra purANoM meM kathana hai| parantu kavine apane cAturyase bharatako ghorodAttarUpase varNana karanekI sadicchAse kathAbhAgako tatvAvirodha rUpase thor3A badalakara bharatezako hI jaya huI hai / vaha mI bAhubalike sAtha yuTa na karake bharatane kevala apane bacanapAturyase hI bAhubaliko parAsta kiyA, jisase lajjita hokara vaha virakta huA aisA likhA hai| yahApara pAThakoMko janAgamameM paraspara virodhitAkA bhAsa ho sakatA hai| parantu vastutaH virodha nahIM hai| yaha bharateza vaibhava honese bharatako dhIra, udAsta va ucca pAtrake rUpa meM varNana karanA yaha kAmyakA dharma hai| phira bhI dUradarzitAse kavine AgamavirodhAbhAsake pramako dUra karane ke liye hI mAnoM usa samaya bharatake mukhase yaha kahalAyA hai ki "are bhAI ! maiMne yuddhase saraphara tumako bAtoMmeM TAla diyA aisA pAyada manameM kahoge / vaina / tuma jiyA haMgI ke nijI se ho rama tumhAre lie avazya vijaya hai| sAmAnya manuSyoMke samAna yuddha karanekI kyA AvazyakatA hai| acchA ! sahI ! tuma jote hama hAra gye| mere bhAIkI jIta merI jIta mahIM kyA ! mujhe jarA bhI manameM kleza nahIM hai| isase bhI vAcaka ThIka-Thoka artha samajheMge / bAhubali Adi kAmadeva. thA, isalie graMpameM bAibalika lie patra satra kAmadevake paryAyavAcI zabda upayogameM lAye gaye hai| bAhubalkiI paTTarAnI icchA mahAdevI, mantrI praNayacandra, senApati vasaMtaka, paTTahAthI mAkapa / mAhubalikA jodhana pUrvameM tiraskAra pazcAt anurAga utpanna hone lAyaka hai| yahI bAibali aba gommaTasvAmI kahalAte haiN| baddhisAgara--bharatezakA maMtrI hai| vaha cakravartaki lie dAhine hAthake samAna rahakara apane anubhavase cakravartIke sarva kArya buddhimattAse sAdhana karatA thaa| usake lie antapurapraveza bhI niSiddha nahIM thaa| vaha cakravartIke manogata viSayako pahalese samajhakara usI prakAra sarva vyavasthA karatA thaa| cakravartIke mitra bhAgagha, varatanu, prabhAsa ityAdi upreta roMkA jisa samaya saskAra kiyA gayA usa samaya maMtrIne unake momyatAnusAra vyavahAra kiyA / cakravartIke vizvAsapAtra SaTkSaNa kAryanirvAhaka honepara bhI sabase premapUrvaka vyavahAra karatA thaa| yahI usakI vizeSatA gho| ___ jayarAja-yaha bharatakA yazasvI senApati hai / isIne apanI kuzalatarase bharatako SaTkhaNDako sAdhana kara diyA thA / isako bharatane meghezvara nAmakI Api de dI / yaha mahAvIra paa| isake paripakA varNana karanevAle karnATaka va saMsAta sAhitya meM kaI ganya hai|
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAgadhAmara-yaha bharatazakA vyantara senApati hai| pUrvasAgarake eka vIpameM baha rAjyapAlana kara rahA thaa| vaha dhIra va mahA garmI thaa| krodhI honepara bhI hitaSiyoM ke papanako sunanevAlA thA / bharatake Agamanako suna pahile yadyapi usane yuddhako tayArIko / phira bhI bAdameM mantrI ke samajhAnase samajhakara bharatacakravartIko bheMTa vagairaha dekara unakI sevAmeM upasthita huA / usake bAda kaI vyantara rAjAoMko azameM karaphe diyaa| namirAja-bharatazvarakA chalI sAlA hai| bharatacakravartI mumase saMpattimeM bar3A honepara bhI baMzameM bar3A nahIM hai / isa gardase, bhaMTa va bahina subhadrA devIko deneke samayameM bharata yadi hamAre dharameM AyegA to veMge nahIM to nahIM deMge, isa prakAra usane nizcaya kiyA thaa| phira mAtA va buddhisAgarake samajhAnese bharatake pAsameM jAphara bahuta saMbhramase subhadrAdevIkA vivAha bharatake sAtha kiyA / bharatane usakA satkAra diyA / kavine strIpAtroMko bhI acchI taraha piSita kiyA hai / yamasvatIdevo-bharatezako pUjya mAtA thI / putrake prati mAtAkA atyadhika prema va putrakI mAtAke prati zraddhA unameM AvArUpase thii| mazasvodevI sadA AtmaciMtanake sAtha-sAtha putrake prati hitakAmanA karatI thii| bharatacakravartIko 96 hajAra rAniyoMkI bhakti sAsUke prati anukaraNIya thii| digvijaya prasthAnake samaya bahue~ aura meTeko mAtuzrIne AzIrvAdake sAtha jo samayocita upadeza diyA vaha manana karane yogya hai| bahuoMne jo sAsuke punaH darzana karane paryaMta jo kucha niyama grahaNa kiyA isIse unakI bhakti, vAtsalya vyakta ho jAtA hai| kusumAjo-bharatakI 96 hajAra striyoMmeM atyadhika prItipAtra thI / yadyapi bharatakA prema sabake lie samAna thA, phira bhI usake guNake prati vizeSa anurakta thaa| bharata use bAharase nahIM batalAtA thA, phira bhI kusumAjIne jo sarasasahasApa kiyA thA evaM bharatako apane ghara bulAkara bhojana karAte samaya jo sallApa kiyA usase unakA prema acchI taraha vyakta hotA hai|| subhadrAdevI-- bharatakI paTTarAnI thI, vaha bharatake khAsa mAmAkI beTI thii| vaha guNoMmeM bharatacakravartIphe lie anuguNa thI / paTTarAnI honepara bhI sabhI rAniyoMse premapUrvaka vyavahAra karato thii| sabhI rAniyoMko saMtApa honepara bhI isake lie koI santAna nahIM thii| phira bhI itara sabake santAnako samAna nirmAyabhAvase prema karatI thii| isake alAvA bahutase pAtra hai jinakA pariSaya kathAprasaMgameM pAThakoMko ho jaaygaa|
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ sArAMzataH sarva prakArase yaha kAmma sundara mudumadhuravAkyoMkI rakhanAse apase ititaka cittAkarSaka, ihaparameM mukhotpAdaka nItiyoMse mukta, mAnavIya hRdayameM mahAguNoMkA bIjAropaNa karanevAlA, kathA-premiyoMko Ananda denevAlA, adhyAtmarasa pilAnevAlA, aMgArapremiyoMko zRMgAra rasako denevAlA, tasvazAniyoMko tatvazAna karAnevAlA evaM vidvAnoMko AdaraNIya hai| eka bAra nahIM anekabAra manana karane yogya hai| polI isa kAmyakI racanAmeM kavine atyanta sarala maulIko pasanda kiyA hai| sAdhAraNase sAdhAraNa rasikoMko isa kAvyakA rasa mile isa uddezyase kavine atyanta sarala patise svAbhAvika citroMko citrita kiyA hai| kAzya madhura va zraSya rahe isake liye kavine bahuta prayatna kiyA hai / ataeva kAvya zikSAprada naitika bala dAyaka evaM AtmakalpAgake liye sAdhaka ho gayA hai| racanAcAturya-isa kAvyako bAMdhanese kavike rabamAcAturyakA bodha hotA hai| padyapi bhogavijayameM kathAbhoga to bahuta hI kama hai yahI kAraNa hai ki kavine bharata cakravartIke tIna dinakI dinacaryAko 19 paricchedoMmeM citrita kiyA hai| yAhI kauzala hai| kAmpako eka nATakake haMgase prArambha kiyA hai| AsvAnasaSise prArambhakara bharata cakravartIko rANa daravArameM baiThA diyA hai| vahA~para divijakalAdhara nAmaka mAsthAna kavise bharatakI stuti karAI hai jisase pAThakoMko bharatezaka gaNoMkA paricaya ho, divijakalAparama bhI usa kAryako pUrNakara apane vivekako siddha kiyA hai| tadanantara cakravartIke dhArmika kRtyoMse paricaya karAneke liye munibhUktisaMdhikA varNana kiyA hai| usake bAda zayyAgRhasaMdhi paryaMta bharatacakravartIkA rAniyoM ke sAtha eka dinake sarasa vihArakA varNana honepara mI pAThakoMke pittako bhASita karanevAlA hai| ___ bharalezakA sarvAgINa varNana karanA isa kAvyakA mukhya dhyeya hai| AdicakravartI bharatakA paricaya paMcamaphAlake vaha bhI 16 vIM zatAbdIke eka kaviko apekSA bharatake sAtha rAtridina rahanevAlI usakI priya rAnIko adhika rahanA svAbhAvika hai| isalie kavine usa viSayapara anadhikAra ceSTA na kara bharateSakI priyarAnI samAjIse hI usa kAmako karAyA hai| usameM mI yA tArIpha ? baha apane havayako bAsa dusaroMse kahatI hai kyA? nahIM, vaha apane mahalameM baiThakara apane priya tote se patiko prazaMsA kara rahI hai| par3osameM rahanevAlo amamAjI sumanAmI rAniyoMne vipakara suna liyA, phira ise isa kAvyAne rUmameM rakhalA ko /
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ usa kAvyako sunaneke lie paNDitAne rAjAse Agraha kiyaa| rAjAne antaraMga darabArameM use suna liyaa| kavi svayaM pIche haTakara rAniyoMse hI usakA varNana karAtA hai, yaha vicitra bAta hai| lokameM dAmpatya premako AvazyakatAmA; mAda karanekI 35ase phapi na visa samaya kusumAjI loTese apane prANavallabhakI kathA kaha rahI thI, usa samaya usase { totese ) cuppI sAdhanekA kAraNa pUchA to usane dampatiyoMke premase jIvana sukhamaya hotA hai, isa viSayapara acchA citra khIMcA hai| usake bAda kAdhyake kavayitriyoMko yogya satkAra karake paNDitAko prArSamAnusAra bharateza usa dina kusumAjIke ghara bhojana ke lie jAte haiN| mahApara kavine aura bhI sarasa prakaraNa khIMcA hai| sabase pahale kusumAjo bharatako prasanna phara ke liye vINAvAdanakalA pradarzita karatI hai| sapanantara rAtrikA samaya Ananbase jAve isa uddezyase do nATakoMkI yojanA kara netramohinI, cittamohinI, nAmake strIpApoMne evaM rUpANi padimamI Adi rAniyoMne apane natamase antaHpurako prasanna kiyaa| isI mAmaya praNayakalahake eka vicitra dRzyako dikhalAkara pakavIko kaviau zaiyA gRhako bheja diyaa| yahIMpara pAmyAgrahako kriyAokA susaSTa varNana karate hue kavine zRGgArarasase kRtiko AplAvita kiyA hai| __dUsare dinake dinakramameM abhiSeka, devapUjA, yogAmyAsa, pAraNA AdikA varNana bahuta acche DhaMgase varNana kiyA hai| yadyapi vigvijama kalyANameM yuddhoMkA varNana vizeSa nahIM hai / tathApi SaTsAyastha vyaMtara bhUcara vidyAdhara rAjAoMko kisa prakArake sAmopAyase vA kiyA isakA varNana yatra-tatra milatA hai 1 vastutaH bharatako bhUmi sAdhaneke lie bahutamA yuddha nahIM karanA pdd'aa| usane apane nAmake balase hI pRthvIko sAdha lI thii| isa prakaraNameM sthAna-sthAnapara putraratnoMkI prApti, unake saMskAra vizeSa kAdikA varNana karate hue subhadrA devIke vivAhasamArambhakA bhI acchA citra khIMcA hai| usake bAra jinadarzana aura tIpAMgamana saMdhikI racanA kI hai| lauTate samaya bAiliko adhIna karaneke prayatnameM kaTaphavinoda, madanasamnAha, rAjendraguNavAkya ityAdi paricchevoMmeM mantataka yuvakI saMbhAvanAko vyakta karate hue ansameM ahiMsA dharmake pAlana ke lie, AdarzanyAyakI sthitike lie bhAI-bhAIkA yuddha yogya nahIM, aisA samAsakara vaghanazyAturyakA jo prayoga bharatase karAyA gayA hai, vaha hRdayaMgama hokara lokameM notikI pravRtti karA sakatA hai| yogavijaya, mozavijaya aura akotikjiyameM kavine prAyaH saMsArako asthiratA ghAtalAkara bhanyoMkA cipsa mozakI ora AkarSita
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ varNanAkrama kavine prathamataH pratijJA kI hai ki "pracuravi paMditeMdra racaneya kAyake racisuvarAnaMtu peLe, ucitake tayakaSTu pevenadhyAtmave nicitaprayojanaSenage" arthAt kavigaNa aThAraha aMgoMko lakSyameM rakhakara kAvyakI racanA karate haiM parantu maiM vaisA nahIM kruuNgaa| mujhe kevala thoDAsA adhyAtmavivecana karanA yahA~para mukhya prayojana hai| jisa samaya dhyAnase merA cipta vicalita hogA usa samaya zubha yogameM merA citta rahe evaM adhyAtmavicAra ho isa dRSTise kAvyaracanAkI pratijJA ko hai / isalie isakI racanAmeM kavine anya kaviyoMkA anukaraNa nahIM kiyA hai| isakA varNana svAbhAvika hai| ghisa padArthakA usane varNana kiyA hai vaha padArtha maisargikarUpase pAThakoMke havayameM aMkita hae binA nahIM raha sakatA / jo varNana use svaryako pasanda nahIM AyA thA use aura ThaMgase jahAM varNana karanA cAhatA thA vahA~ tatkSaNa use badalakara pAThakoMko aruSi utpanna nahIM ho pA raMgase varNana haratA hai ! thAsthAnameM baiThe hue pakravartIkA varNana karate hue vIrarasako acchI tarahakA TapakA diyA hai evaM usakI sundaratAkA acchA citra khIMcA hai, jise sunakara hI anchA citrakAra hUbahU citra sauMdha sakatA hai| isI prakAra pratyeka sthAnakA vicitra varNana pAThakoMko manamohaka ho gayA hai| saMgItazAstrameM gati-isa kaviko gati saMgItazAstra meM bhI adbhuta thI / aukSose jima padAyoMko hama loga dekha sakate hai vaha padArtha hamAre sAmane na ho usakA varNana kara hamAre sAmane lAkara ThaharA denA yaha adbhuta zakti hai, phira usameM bhI kAnoMse svaramevoMko sunakara Ananda prApta karAnevAle gAnoMko na gAkara kevala vivecanase hI gAnese bhI adhika AnandakA anubhava karAnA yaha isa kavikA eka asAdhAraNa kauzala kahanA caahie| kyoMki saMgItameM yaha svayaM pravINa paa| saMgItakA varNana jahA~para unhoMne kiyA hai vahA~para gAyana rasika svayaM cAdamayaMtrako lekara use bajAte hue svargIya Anandako prApta kiye binA nahIM raha sktaa| isakie saMgIta premiyoM ko bhI thAha AdaraNIya hai| kavine pUrva mATaka usara ' nATaka prakaraNa meM nATayakalAke madhya aMga nartanakA bahuta hI usama haMgase varNana kiyA hai| prakaraNako nAcate samaya nATaka pratpakA mokhoMke sAmane ho rahA ho aisA mAlUma hotA hai / iMdriyoMpho gocara honevAle padArthoMkA asadRza rUpase varNana karanA yaha kaviyoMkI vidvattA hai| usameM bhI iMdriyoMse agocara padArthoko AMkhoM ke sAmane lA denA yaha asAdhAraNa zakti hai / atIMdriya jJAnake gocara paramArabhako isa kavine isa baiMgase varNana kiyA hai ki mAno mAlUma hotA hai ki AsmA hamAre auSoMke sAmane hI ho. yA
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ / 20 ) hamAre hathelImeM A baiThA ho / adhyAtma vidhArakA varNana karate samaya kavine vastutaH pUrNa prAvINyakA digdarzana kiyA hai| yaha viSaya ise abhyasta hone ke kAraNa itane sarasa DhaMgase usakA varNana kiyA hai isameM saMdeha nhiiN| rarA-rasa bhI kAvyakA eka aMga hai| prasaMgAnusAra rasoMkA sammizraNakara pAThakoMko harSa viSAdAdimeM DAlanA yaha kavika buddhicAturyapara nirbhara hai / ratnAkarakI racanAoMse use zRMgAra kavi haMsarAja kI upAdhi prApta kii| zRMgAra viSayake varNanameM bhI usane apane apratima kauzalako baptalAyA hai| jisa prakAra bharasane kaI jagaha isa bAtakA anubhava karAyA hai ki AtmavizAnI ke liye duniyA meM koI bAta azakya nAhI, yAkoko laukika bAte use saralatAsa prApta ho sakatI hai, isI prakAra adhyAtmarasameM adhikAra prApta kavine yaha batalAyA hai ki adhyAtmarasake prApta hone ke bAda bAkIke rasoMkA varNana karanA boye hAyakA khela hai| isalie kavine kAvyameM prasaMga pAkara zrRMgAra rasako ota-prota bhara diyA hai| cAhe kucha sthaloMmeM vaha maryAdAtIta honekA anubhava bhale hI kare, phira bhI adhyAtmarasake bIsameM A jAnese evaM kAvya kA mukhya aMga honese koI beDhaba nahIM haa| ___bharatezako kumAraviyogakA jisa samaya samAcAra milA usa samaya jo duHkha huA usakA varNana karate samaya kavine karuNArasase pAThakoM ke cittako golA kara diyA hai / use bocate samaya patthara bhI pAnI hue binA nahIM raha sakatA / __ bharatakA rAniyoMke sAtha sarasAlApa va vidUSakakA prAsaMgika vinoda, kAvyameM hAsyarasako yatra-satra zyakta karatA hai| aise sthAnoMke adhyayanase udAsIna pAThakoM ke hRdayameM bhI ullAsakA chA jAnA sAhajika hai / karine jahA~ adhyAtmaviSayakA varNana kiyA hai vApara zAMtarasa acchI taraha TapakatA hai| jahA~para vairAgyabhAvakA varNana kiyA hai vahAM AstikavAdI hudayameM virakti pariNAma utpanna kiye binA nahIM raha sakatA / sacamucameM yahI kavikA asAdhAraNa prabhAva va sAmadhyaM karanA cAhiye ki usakI ramanAmeM citrita viSayoMkA prabhAva avilaMbase vApakoMke hRdayapara ho jApa / yaha khUbI isa kavike kAvyameM naisargika varNanoMke Adhikya honese khuba hI pAI jAtI hai| pratyeka viSayameM niSNAta honeke kAraNa jisa viSayakA bhI varNana karane ke lie maiThe use sAMgopAMga isa prakAra varNana karatA hai ki jisase pAThakoMko usake adhyayanameM svAda Aye binA na rahe / kavitAkA tattvajJAna--kavi abhimAnapUrvaka pahisese kahA hai isa kAmpaka dvArA bhogI aura yogI donoMke hRdayako maiM AkarSita kruuNgaa| isI prakAra use usameM saphalatA bhI milI / tattvajJAnakA bodha pAThakoMko ho isa icchAse zrI bhagabatake mukhase evaM bharatezase usakA upadeza dilAyA gayA hai| bharateza baibhapake nAma
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ sunanepara kevala vaibhavake varNanAtmaka viSaya hoMge, isa prakAra bhrama honepara bhI pranthako dekhanese pAThakoMko mAlUma hogA ki yaha kevala purANa anya nahIM hai| isase tasvajJAnalA kI hamako goSTa mora 'malA! zrAmavijJAnakA varNana itane sarasa veMgase kiyA hai, bhrama hotA hai ki yaha kevala adhyAtmazAstra hI to nahIM / saMsArako pravRttimeM satvavicAra, AtmavicAra vagairaha viSayoMmeM manuSyoMkI bahuta kama kapi hotI hai| vanako yaha viSaya bahuta kaThina mAlUma hotA hai| parantu kaibine una kahina viSayoMko itanA sarala va sarasa banAyA hai ki kaisA bhI vyakti kyoM na ho, ne isako sunanekI icchA hogI / poDIsI ruci utpanna ho gaI so ephadaphe nahIM, kaI daphe sunanekI icchA kareMge / hama to kahate hai ki yaha vastutaH adhyAtmagranma hI hai, jinako ekavaphe isakA svAda AyA unakA kalyANa avazyambhAvI hai| tasva vicAroM meM kavine ananta apAra zaktikA udArarUpase varNana kara sarva matavAcauMko ekamatase bAlakalyANake liye prerita kiyA hai|
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya-sUcI 225 233 248 205 282 289 bhogavijaya 1. AsthAna saMghiH 2. kavivAkya saMdhiH 3. munimukti saMdhi 4. rAjabhukti saMdhi 5. rAjasaudha saMdhi 6. atha rAjalAvadha sAMdha 7. kasallApa saMdhi 8. upAhAra saMdhi 9. sarasa saMdhi 10. sanmAna sandhi 11. vINA saMdhi 12. pUrvanATaka saMdhi 13. uttaranATaka saMghi 14. tAMDavavinaya saMdhi 15. zayyAgRha saMghi 16. parvAbhiSeka saMdhi 17, tatvopadeza saMdhi 18. parvayoga saMdhi 19. pAraNA saMdhi digvijaya 20. navarAtri saMghi 21. pattanaprayANa saMdhi 22. dazamIprasthAna saMghi 23. pUrvasAgaradarzana saMdhi 24. rAjavinoda saMdhi 25. AdirAjodaya saMdhi 2 26. varatanusAdhya saMdhi 11 27. prabhAsAgarI manha saMdhi 24 28. vijayAdarzana saMSi 33 29. kapATavisphoTama saMghi 41 30. kumArabinoda saMdhi 51 31. vedharIvivAha saMdhi 61 32. bhUvarIvivAha saMghi 68 33. vinAmavArtAlApa saMdhi 71 34. vRSTinivAraNa saMdhi 91 35. siMdhuveviyAzirvAdha saMdhi 106 36. aMkamAlA saMdhi 110 37. maMgalayAna saMdhi 113 38. mudrikopahAra saMdhi 116 39, namirAjavinaya saMdhi 124 40, vivAhasaMbhrama saMdhi 132 41. svoramasaMbhoga saMdhi 142 42. putravavAha saMdhi 43. jinadarzana saMdhi 44. tIrthAgamana saMdhi 45. aMbikAdarzana saMdhi 46. kAmadeva AsthAma saMdhi / 181 47. saMdhAnabhaMga saMdhi 19. 48. kaTakavinova saMdhi 199 49. madanasannAha saMdhi 204 50, rAjeMdraguNavAkya saMdhi 209 51. cittanivega saMdhi 217 52. nagarIpraveza saMdhi 323 329 335 346 352 373 380 389 47 42. 432
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAkavi ratnAkaravaNiracita dharateza sAva karor3oM caMdrasUryoke prakAzase bhI adhika teja jisakA hai aisI kevalajJAnarUpI utkRSTa jyotiko dhAraNa karanevAle evaM jinake caraNa devatAoMke mastakake kirIToMse pratibiMbita ho rahe haiM aise zrI bhagavAna vRSabhadeva hamArI rakSA kreN| ___ aSTakarmoMse rahita honese sarvadA zuddha evaM kevalajJAnasaMpattike adhipati siddha parameSThiko hamane namaskAra kiyA hai / isalie siddharasameMpArasameM Duboye hue loheke samAna aba maiM Atmasiddhiko prApta kruuNgaa| aba mujhe kisa bAtakI ciMtA hai ? vyavahAra va nizcayako jAnakara, AtmAko pahicAna kara, AtmasAdhana karanevAle tIna kama nava karor3a muniyoMke caraNoMmeM hamArA namaskAra ho / he Atman ! tuma parabrahma ho ! tInoM loka tuma hI zreSTha ho, jJAna hI tumhArA vastra hai ! sarvamalakalaMkarahita ho ! pApako jItanevAle ho ! isaliye tumako namaskAra ho ! vizeSa kyA ? merA sAkSAt guru tuma hI ho, mujhe darzana do| Apase eka prArthanA hai, jisa samaya cittakI ekAgratA na rahegI, usa samaya ApakA smaraNa karake ApakI AjJAse karnATaka bhASAmeM ise khuuNgaa| . kaviyoMke bA~cane yogya yaha kAvya Ikhake samAna mIThA rhe| vaha bA~sake samAna rahe to kyA lAbha ? he sarasvatI, mujhe buddhi do| ___ ayyA ! yeSTu cennAyitappA ? aise karnATakI loga, amyA macidri ? aise telagu loga, ayyA yaca pola ANDa ? aise tujubhASAke loga arthAt yaha kAvya kyA acchA huA aisA kahate hue, utsAhase saba bhASAbhASI mana lagAkara ise suuneN| ____ isa kAvyameM kahIM zabdadoSa, samAsadoSa Adi hoM, to Azcarya nhiiN| kAraNa sabhI lakSaNoMko lakSyameM rakhakara yadi kATyakI racanA kareM to baha kaThina ho jaaegaa| phira to vaha kAvya na rahakara vicitra prantha ho jAegA aura kAvya na rhegaa| doSa kahA~ nahIM hai ! kyA caMdramAmeM kAlA kalaMka nahIM hai ? isase kyA cA~danI bhI kAlI hai ? nahIM / kadAcit kahIM zabdagata doSa AjAve to isase kucha tatvameM bAdhA A sakatI hai kyA ? bhavyAsmAo ! suno !
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava tumheM eka sundara aura Adarza kathA sunAtA huuN| yadi Apa suneMge to AtmakalyANa Aja, kala yA parasoM taka hogaa| ___ yaha bharateza vaibhava hai / ise suno! isako sunanese vAraMvAra saubhAgyakI prApti hogii| pApakA vinAza yA puNya kA lAbha hogaa| deveMdrapadavIkI prApti hogI, aMtameM mokSa bhI milegA, isameM saMdeha nahIM / jisane agaNita rAjya saMpattikA upabhoga kara, digambara yogI bana kara kSaNameM karmoko bhasmakara anantamaulyako prApta kiyA aise mahArAja bharatezakA vaibhava kyA Apa munanA nahIM cAheMge? __isa kAnyameM adhyAtma aura zRGgArakA isa prakAra vivecana karU~gA ki jimameM tyAga aura bhogakI mImA jhAla ho jAya aura tyAgI aura bhogI donoMke hRdayameM usakA romAMcakArI anubhava ho jAya / suniye to shii| kavigaNa kAvyake kalevarako pUrNa karane ke liye samudra, nagara, rAjArAnI AdikA varNana karaneko paddhati se nirUpaNa karate hai| parantu vaisA hama nahIM kareMge; kAraNa isa granthameM mujhe caritrakI oTameM kucha adhyAtmakA varNana bhI karanA hai| / yadyapi isa kRtikA racayitA meM sAmAnya manuSya avazya huuN| parantu caritranAyakaH to sAmAnya nahIM hai| vaha kRtayugake prathama tIrthakarake putra haiM / isaliye Apa suneM aura merA doSa na dekheN| - yaha puNyakathA puNyAtmAoMko rucikara hogii| durjanoM ko baha pasaMda nahIM aayegii| pApako dUra kara puNyasaMpAdana karate hue svarga jAnekI icchA rakhanevAle ise avazya suneN| ___"OM namaH, jinaM namaH, siddha namaH, hasaM namAmi ityAdi mantroMko kahaneke bAda yadi isa kathAko sunanekI icchA ho to 'icchAmi' kahiye / itanA hI nahIM, acchI taraha upayoga lagAkara suniye / AsthAna saMdhiH bharata kSetrakI bhUSaNasvarUpa ayodhyA nagarImeM bharatacakravartI sukhase rAjyapAlana kara rahA thaa| usakI saMpattikA maiM kyA varNana karUM ? bhagavAn AdinAthakA jyeSTha putra, pRthvIkA eka mAtra rAjA vaha bharata kSaNabhara yadi A~kha mIcale to muktiko dekhatA hai, usakA varNana kauna kara sakatA hai ?
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava solahavA~ manu, prathamacakravartI, striyoMke liye kAmadeva, vivekiyoMke cuDAmaNi evaM tadbhavamokSagAmI bharatakA varNana karane meM maiM kahA~ mamartha hU~? .. jo yathArtha meM guNa nahIM haiM aise guNoMkA varNana karanekI paddhati TIka nahIM hai| parantu jo guNa usa bharata mahArAjameM haiM unakA bhI pUrNarUpase varNana karane meM kauna samartha hai ? bahuta kahanese kyA lAbha ? usa kSatriya kularalako AhAra to hai kintu nIhAra-malamUtra nahIM hai| kyA vaha alaukika puruSa nahIM hai ? lokama sabhI padArthoke jalAnepara unakA bhasma taiyAra hotA hai / kintu kapUrako jalAnepara kahIM bhasma hotA hai kyA ? nahIM, saMsArake sabhI manuSyoMmeM AhAra-nohAra pAe jAte haiN| kintu hamAre bharatameM AhAra to hai nIhAra nahIM hai| vaha cakravartI bharata komala zarIravAlA hai| suvarNa sadRza usakA varNa hai / apane rUpase duniyAbharako mohita karanevAlA sundara rUpadhArI hai / itanA hI nahIM, abhI vaha taruNa hai / ___vaha samrAT bharata eka dina prAtaHkAla devapUjAdi nityaniyAse nitra ta ho rAjasameM virAjamAna hai| navaratna nirmita usa AsthAnabhavanameM bharata ratnanirmita puSpaka vimAnameM virAjamAna devendra ke samAna zobhAyamAna ho rahA thaa| mAnasa-sarovarameM kamalake Upara jisa prakAra rAjahaMsa zobhatA hai usI prakAra zarIrakAMtise paripUrNa usa rAjasabhArUpI sarovarameM ratna siMhAsanarUpI kamalake Upara baha rAjahaMsa bharata zobhAyamAna ho rahA thA / ___ kyA yaha cakravartI hai ? athavA udayagirike zikharapara udita honevAle murSakA sAmanA karanevAlA koI pratidvandvI sUrya to nahIM hai ? usakA zarIra kitanA sugandhayukta hai ? kirITa kitanA sateja hai ? bhavyatilaka usake bhAlapara kitanA camaka rahA hai ? kI vIradRSTise vaha dekha rahA hai| dUsare loga ATha-dama bAra bolate haiM to vaha eka bAra uttara detA hai| usakI bAta sunanekI pratIkSA logoM ko karanI par3atI hai| yaha usakI gambhIratA hai| lIka hai, gambhIratA sarvaguNoM meM zreSTha hai| rAjA ho, cAhe rAjabhogI ho, parantu use gAMbhIryaguNakI AvazyakatA hai| aura gambhIratA naSTa ho jAya to phira kyA hai /
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava vaha cakravartI bharata kaMThameM ratna evaM motIkA hAra dhAraNa kiyA huA hai| hAroMke bIca meM sthita usakA sundara mukhakamala dina meM bhI nakSatroMka madhyameM vidyamAna candrake samAna zobhAyamAna ho rahA thaa| ___ isa prakAra vaha aneka prakArase zobhAko prApta ho rahA thaa| koI ise kavikA kalpanAcAtuye kahakara chor3a na deva / kyoMki vaha AdinAtha svAmIkA putra hai| vaha karmoke zatru caramazarIrI hai| usake liye kyA yaha saba bAteM asambhava haiM ? hama sarIkhe sAmAnya dehavAloMko yaha AzcaryaphI bAta dikhegii| kintu vajramaya zarIravAle usa cakravartI ke viSayameM kyA Azcarya hai ? vaha to karor3oM soMke samAna prakAzavAle paramaudArika divya zarIrako dhAraNa karanevAlA hai| usake rUpakA koI citra Adike avalaMbanase citraNa nahIM kara sktaa| jo rUpa netroM tathA manako gocara nahIM ho sakatA, bhalA vaha kaisA vacanagocara ho sakatA hai ? puruSoMke rUpapara striyoMkA tathA striyoM ke rUpapara puruSoMkA mohita honA svAbhAvika hai| parantu samrATa bharatake saundaryapara strI aura puruSa donoM mugdha hote the| ____ bharatako dekhanepara atyanta vRddhA bhI eka bAra macalakara uThatI thii| aisI avasthAmeM yuvatiyoMkI kyA dazA hotI hogI yaha aba kahanekI AvazyakatA nahIM hai / bharata sadRza sundara zarIra, yogya avasthA, atula saMpatti, agAdha gAMbhIrya evaM anupama parAkrama anyatra anupalabhya hai| ___ ahA ! ina saba vizeSatAoMko prApta karaneke lie usane pUrva bhavameM aise kaunase puNyakArya kiye hoMge? athavA bhaktise bhagavAnakI kitanI stuti kI hogI ? nahIM to aisA vaibhava kase prApta huA ? adhika kyA kaheM ? pUrvabhavameM usane AtmA aura zarIrakA bheda vijJAna karake AtmakalA kI acchI sAdhanA kI thii| AtmadhyAnakA abhyAsa kiyA thaa| usIke phalase yaha saba kucha prApta hue haiN| yaha vibhUti sabako kaise mila sakatI hai ? / usakA darzana karanevAloMko netroMmeM thakAvaTa nahIM AtI thii| prazaMsA karanevAloMko Alasya nahIM AtA thaa| dekhakara tathA stutikara tRpti hI nahIM hotI thii| saba loga vicAra karate the, yaha rUpa, yaha saMpatti, yaha bala Adi aura kisIko mila nahIM skte| kadAcit mile bhI to zobhA nahIM de skte|
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava usake donoM orase dvAre jAnevAle camaroMke bIca meM the dhavala meghake madhyasthita candrasUryake mamAna vaha zobhAyamAna ho rahA thaa| eka ora adhInastha narendramaMDala hai to dUsarI ora nartakI, kavi, maMtrI Adi baiThe hue the| usake siMhAmanake pIche hitaiSI-aMgarakSaka khar3e hue the| 'hallA mata karo' ! idhara suno ! apanI jagaha para baiThiye / ityAdi prakArake zabda usa rAjasabhAmeM sunAI de rahe the / koI-koI kahate the, yaha rAjasabhA hai, isameM hallA nahIM karanA cAhie, hamanA nahIM cAhiye, idhara-udhara jAnA nahIM caahiye| kucha buddhimAna loga, samrATa bharatezake manobhAvako jAnakara evaM dUmoMke vicAroMko samajhakara kabhI-kabhI kucha samayocita bhASaNa karate the| maNDalIka rAjAoMke, rAjakumAroMke, mantriyoMke, paNDitoMke evaM gAyakoM ke samUhase vaha rAjasabhA pUrNarUpase bharI huI thii| yAcakragaNa, stutipATha karanevAle, vaidya, jyotiSI, mahAvata sainika vAhakagaNa evaM sevaka loga usa rAjasabhAmeM upasthita the tathA bharatezvarakI zobhA dekha rahe the| jaisA kamala sUryako dekhatA hai, nIlakamala candrako nihAratA hai, isa prakAra usa sabhAmeM upasthita samAja samrATa bharata ke darzanameM lIna thA aura anya bAtoMko bhala gaI thii| ima prakAra usa samaya sabhI loga usakI ora dekha rahe the| usa samaya samrATa ne apanI duSTi gAyakoMpara DAlI aura una logoMne mahArAjake abhiprAyako jAnakara gAyana Arambha kara diyA / . vahA~ romAMcanasiddha, jujumAlapa, gAnAmodacaMcu, zrImantra gAMdhAra rAgavartaka Adi prasiddha gAyaka the / bahuta muMha na kholakara apane zarIrako idhara-udhara na hilAkara bar3I kuzalatApUrvaka ve gAna karane lge| ve gAte samaya ghabarAye nhiiN| unane bahuta adhika dhvani bhI nahIM kI, isa prakAra kucha gAyakoMne gAna dvArA samrAT bharatakA mana prasanna kiyaa| jaba unane rAgabhaMga na kara bahuta kuzalatA ke sAtha prAtaHkAlake yogya rAga AlApa kiyA, taba aisA pratIta hotA thA ki mAnoM zrotAoMke aMtaHkaraNameM zItalapavana baha rahI hai|
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava __ jisa prakAra bhramara kamalake samIpa guMjana karatA hai, usI prakAra ye gAyaka bhI mahArAja bharatake mukhakamalake samIpa madhuragAna kara rahe the| jisa prakAra candra darzana se samudra umar3atA hai usI prakAra bharatacaMdra ko dekhakara ina gavaiyoMkA hRdaya bhI umar3atA thaa| jina bharatake smaraNa mAtrase ajJa logoMko bhI bharatazAstra 'saMgItazAstra Ave taba bhalA ina gAyakoMko usa saMgItazAstrameM pravINatA mile to isame Azcarya hI kyA hai ? prAtaHkAlake yogya rAgameM zrIvItarAgaprabhuke guNoMkA varNana karate hue gAyakoMne aisA madhuragAna kiyA ki sunanevAloMkI AtmA pavitra ho jAye / unane bhUpAlI tathA dhanazrI rAgameM usa bhUpAlIke rAjasamUhake adhipatI cakravartIke sAmane zrI AdinAtha svAmIkI stuti karate hue isa prakAra gAyA ki sabakA pApa naSTa ho jaay|| unane amala manase pavitra niSkala, avinAzI bhagavAn AdinAtha prabhukI stuti malhArarAgameM isa prakAra kI ki sunanevAloMkA karmamala dUra ho jAya / dezAkSirAgameM jineMdrakI stuti karake una logoMne dezAdhipati bharatako prasanna kiyaa| maMgalakauzika nAmaka rAgameM maMgalASTaka gAkara batalAyA, isI prakAra guNDAkri, bhairavI ityAdi rAgoMmeM jinezvarakI stuti kii| vINAkI dhvani kaunasI hai aura gAnevAloMkI dhvani kaunasI hai, yaha bheda prakaTa na hote dekhakara ve jina aura siddhoMke svarUpakI mahimA prakaTa kara ke gAne lge| kinnarIke sAtha jisa samaya ve gArahe the usa samaya zrotA loga kahate the ki aba kinnara kiM puruSoMkI kyA AvazyakatA hai? ve ratnatrayakI mahimAko vINA dvArA aisA gArahe the ki zrotA punaH gAyana ke lie preraNA kie binA nahIM rahate the / unakI kaMThadhvani, gAyanajAgRti, AlApakrama ye mava kucha acche the| isameM jineMdra bhagavAnkA nAma aura mila gayA, bhalA phira usa mAdhuryakA kahanA hI kyA ? loga kaha rahe the ki bhramarako muMjanameM kyA hai ? koyalakA svara rahane do, tuMbara nAradoMkI aba kyA AvazyakatA hai ?
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava pASANa, vRkSa, sarpa, pazu, mRga bhI gAyanase mugdha hote haiM, taba phira kyA rasika manuSya mugdha nahIM hoMge? unake gAyanase sArI sabhA apaneko bhUla gii| jaba bA~surIse pazu, nAgasvarase sarpa, kanyAdhvanise vRkSa, guNDAkIse pASANa bhI vaza hote haiM taba manuSyoMke mugdha honemeM kyA Azcarya hai ? gAyana vidyA ekAMta dRSTise na to acchI hai aura na burI hI hai / yadi uma gAyanameM puNyAnubandhinI kathA grathita ho, dharmAcaraNakA Adarza vidyamAna ho, aura uddezya pavitra ho to vaha gAyana hita karanevAlA hai / puNyabandhakA kAraNa hai / jima gAyanameM nIca striyoMkI vRtti hiMsA, vAlaha AdikA varNana ho, vaha pApabandhakA kAraNa hai aura heya hai| ___ amala muniyoMke samUhameM kamalakaNikAko sparza na kara vimala prakAzayukta bhagavAn ahaMta samavazaraNameM virAjamAna haiN| unake guNoMkA varNana karate hue bhaktise ve gAne lge| ___ kyA hI AzcaryakI bAta hai ? kamalake Upara bhI cAra aMgula chor3akara nirAdhAra AkAza meM khar3e rahanekI sAmarthya ahaMta parameSThIke sivAya aura kisakI hai ? kyA unheM rahaneke liye dharAtalakI AvazyakatA hai ? puSpakI bhI kyA AvazyakatA hai| jinhoMne sAraM sasArako lAta mArI hai unheM kisa vastuko AvazyakatA hai ? . ___ sarovarameM kamalakA AvAsa, jaMgalameM siMhakA rahanA loka prasiddha hai tathA aisI paddhati bhI hai| parantu devoMke bIcameM siMha, siMhake Upara kamalakA rahanA yaha to mahadAzcarya hai yaha jinezvarakI ho mahimA hai / AkAzameM eka candrakA to hama darzana karate haiM parantu tIna candra eka jaMgaha zobhita hoM yaha tIna chatradhArI jinendrabhagavAnakI hI mahimA hai| devagaNa jisa samaya AkAzase puSpavRSTi kara rahe the usa samaya una puSpoMkI mugandhase AkRSTa ho jo bhramara Ate the unakI zobhA darzanIma thii| bhagavAnke samIpa meM rahanevAlA azoka vRkSa kitanA acchA dikha rahA hai| kyA yaha navaratnase nirmita to nahIM hai ? bhagavAnkI divyadhvani sacamucameM divya hai, kyoMki bhagavAn divya haiM, unakA mukha divya hai, unakA darzana divya hai, unakA jJAna divya hai, unakI zakti divya hai aura unakI siddhi divya hai, bhalA aisI sthitimeM
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava unakI dhvani bhI divya kyoM na ho? bhagavAnke pIche vidyamAna bhAmaNDala meruparvatake pIche rahanevAle indra dhanuSakI zobhAko utpanna kara cAmaroMke bIca bhagavAna aise zobhAyamAna ho rahe haiM, mAnoM himase AcchAdita parvata hI ho / unane siMhAsana Adi aSTa mahApratihAryoke bIca virAjamAna, bhavyoMke karmako saMhAra karanevAle bhagavAnkI atyanta bhaktipUrvaka stuti kii| isa prakAra jinendra'kA guNAnuvAda karake unane siddha parameSThaukI tathA tadanantara muniyoM kI vandanA kara isa zarIrameM sthita Atmatatva vicArapara aisA madhuragAna kiyA ki bharata cakravartI AnaMdita ho utthe| isa zarIra meM AtmA sarvatra vidyamAna hai isa bAtako na jAna karake saMsArI jIva use bAhara hI iMDakarake duHkhakA anubhava kara rahe haiN| camakatA haA darpaNa hAthame hote hae bhI pAnImeM apane pratibimba ko dekhanevAle vyakti ke samAna apane zarIrake bhItara rahanevAle Atmako nahIM dekhakara ye prANI sarvatra dhUma rahe haiM yaha kitane duHkhakI bAta hai| ____ apane gharameM vidyamAna bhaNDArako binA dekhe bAhara zrImantoMke pAsa jAkara bhIkha mAMganevAlA murkha nahIM to kauna hai ? zarIrasthita AtmAko bhUlakara bAhyapadArthoko dekhanevAlA kisa prakAra sukhI ho sakatA hai ? IsameM vidyamAna madhurarasako na jAnakara bAharake sUkhe pattoMko svAne vAle prazuoMke samAna mUrkhajana AtmIyasukhase anabhijJa honeke kAraNa zarIra sukha meM hI mugdha hote haiN| ho ! hare-hare pattoMko bhI chor3akara hAthI Ikhake miSTa rasakA svAda letA hai, isI prakAra koI-koI bhedavijJAnI zarIrasukhako tuccha samajhakara AtmIya sukhakA hI anubhava karate haiM ! apane hAthameM vidyamAna padArthako na dekhakara sAre jaMgala meM use khojanevAleke samAna zarIrameM sthita AtmAko na dekhakara sAre lokameM DhUMDanepara kyA AtmAkI upalabdhi hogI ? myAnameM rahanevAlI talavArake samAna, bAdalase DhaMke hue sUryake samAna bAharase malina zarIrameM chipA huA AtmA bhItara prakAzamAna ho rahA hai| jJAna hI AtmAkA zarIra hai, jJAna hI AtmAkA rUpa hai vaha AtmA nirmala jJAnadarzana svarUpa hai| yaha jJAnadarzana hI AtmAkA cihna hai|
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ art bharateza bhutna MEETINY HEx. 9 jo isa prakAra samajhakara AtmAkA darzana karate haiM ve dhanya haiN| yaha AtmA puruSAkAra hokara isa zarIra meM rahatA hai phira bhI isa zArIrake rUpameM milatA nahIM hai| yaha AtmA AkAzake bIcameM puruSAkArase banAye gae citrake samAna hai| yaha garIra eka bAjeke samAna hai, vAdyanI jabataka koI bajAnevAlA nahIM bajAtA hai tabataka vaha baja nahIM sakatA / imI prakAra ima zarIgmeM jabataka AtmA nahIM hai tabataka usakA koI upayoga nahIM hai / yadyapi AtmA aura zarIra bhinna-bhinna haiM / parantu bahuta khedakI bAta hai ki isa na samajhakara AtmA calanemeM asamartha zarIrako calAtA hai / bolanemeM amamartha zarIrase bulavAtA hai aura kahIM vaha zarIra agamartha ho jAya to AtmA duHkhI ho jAtA hai| jisa samaya agni lohemeM praveza kAratI hai usa samaya lahAra use hathaur3ese ThoMkatA hai| parantu jaba baha lohese bAhara nikale to use kauna Thoka sakatA hai| pratyutaH vahI sabako jalA sakatI hai; imI prakAra jo AtmA zarIrameM praviSTa hai use hI bAdhA hotI hai / zarIrako chor3anepara AtmAko kaunasI bAdhA hai ? koI bhI nahIM / jIva vartamAna dehako maraNake samaya chor3a deve to use Age dUsare zarIrakI punaH prApti hotI hai| isa garIra ko chor3akara Age anya zarIrakI dhAraNa na karane kI avasthAko prApta karanA hI mukti hai / ___ koI kaha sakatA hai ki yaha kathana to sarala hai parantu aisA honA kaThina hai| isa prApta zarIrako chor3akara Ageke zarIrako na lenekA upAya kyA hai ? isakA uttara yaha hai ki bIjakI aMkurotpattikI sAmarthya jabataka mUlataH naSTa nahIM kI jAtI hai, tabataka vaha aMkurotpattikA kArya jarUra kregaa| mUlase usakI zaktiko naSTa karane para phira usameM vaha kArya nahIM dikhegaa| isI prakAra zarIrakI utpanikA kAraNa jo karma hai usa karmabIjakA mUlase nAza karanA caahiye| isase AgekA zarIra utpanna nahIM ho sakatA hai / yadi karmabIja ko acchI taraha jalAvaM to zarIrakI utpatti honA asambhava hai| parantu kaunasI agnise ? samyagjJAna athavA vivekarUpI agnise yaha kama jalAyA jA sakatA hai| phira usa dehakI utpatti asambhava hai; taba AtmA muktisthAnako prApta kara anaMta sukhI banatA hai| jisa vRkSako jar3a adhika phailI huI rahatI hai, usake nAzakA kAraNa
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharaneza vaibhava vaha svayaM banatA hai; isI prakAra taijasa kArmANa zarIrakA phailAva hI AtmA ke ahitakA kAraNa hai| isalie sabase pahale AtmAnubhavanarUpI agnise kArmANa taijasa zarIrake vistArako jalA denA cAhie / taba bAhya audArikAdi zarIra saba svataH hI naSTa hote haiM aura taba hI mukti hotI hai| isa prakAra bhagavAn AdinAya kA saMdeza hai / AnmA aura zarIrako bhinna karake dekhaneke lie upayukta vicAra acUka upAya haiN| bhedavijJAnIko hI isa prakArake vicAra prApta ho sakate haiM, anya vyaktiko nahIM, isa prakAra AtmavinodI bhagnarAjake sAmane una gAyakoMne gAyana kiyaa| jana logoMne apane gAyanameM yaha bhI kahA ki cAhe gajA ho, cAhe yogI ho, athavA gahamya ho, yadi vaha isa jinatatvako jAnakara jinakI bhAkareMgA tIsa bhUrNatA milegI, isameM koI sandeha nahIM hai / isa prakAra gambhIra tatva pUrNa gAnAko ganakara cakravartI mahAn AnaMdita huaa| sasmina bharatazvarake mukha meM harSakI rekhAyeM prakaTa hone lgiiN| samrATne una logoMko bulAkara aneka divyavastra pAritoSika rUpa meM die / isa prakAra gAyana samApta huA / gAyakoMke gAyana kauzalase vaha sabhA Anadita huI / mahArAjA bharata bhI sAnaMda uma AsthAnameM virAjamAna tha / isa jina kathAko jo koI sunate haiM unake pApakA nAza hotA hai, puNyakI vRddhi hotI hai, teja bar3hatA hai, tathA bhaviSyameM ve kailAsa parvatapara pahuMcakara bhagavAna AdinAthakA darzana kreNge| ___yadi ise premase bA~ce, gAve athavA sunakara prasanna hove to niyamase svargIya sampattiko anubhava kara Ama vidahakSetrameM jA sImaMdhara svAmIkA darzana avazya kreNge| he paramAtman ! tuma pratyeka manuSyake icchita dhyeyakI siddhi karanevAle ho / yogiyoMke adhinAyavA ho arthAt yogigaNa sadA tumhArA ho citavana kiyA karate haiN| tuma antaraga-bahiraMgase sundara ho, marvadhaSTha ho / jJAnake ekAdhipatyako prApta kara cuke ho, ataeva mere aMtaraMga meM tumhArA nivAsa sadAkAla banA rahe yahI merI icchA hai| isI bhAvanAkA phala hai ki bharatezvara sadA sarvadA santoSI bane rahate hai| iti AsthAnasaMdhiH
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava kavivAkya saMdhiH siddha parameSThin ! Apa samasta lokake yathArtha guru haiN| utkRSTa kevalajAna jyotiko dhAraNa karanevAle haiM / viSayaviSakA nAza kara cuke haiN| ataeva Apane saMsArakA hI nAza kiyA hai / bhavyarUpI kamaloMko svilAne ke lie Apa saryake mamAna haiM isalie Apase merI sAdara prArthanA hai ki mujhe Apa sadA sUbuddhi deMve / / cakravartI bharatake AsthAnameM saMgItadhvani aba sunAI nahIM detii| ava bharatarAjakI icchA gAhityakalA sunane kI ora jhukI hai| isalie unane vidvAnoMke samUhakI ora apanI daSTi ddaalii| mamrATa bharatake AsthAna meM kaviyoMkI kyA kamI ? phira bhI unameM jaba divijakalAdhara nAmake kavikI ora mahArAja bharatakI dRSTi gaI, taba vaha vidvAn unake bhAvako samajhAkara bolane lagA / rAjan ! tuma zrI jinadracaraNake sevaka ho / rAjAdhirAjoMmeM agragaNya ho / haMsa (Atma) kalAse Anandita honevAle ho, evaM sabako Anandita karanevAle ho | isalie tumheM mahA jaya siddhi ho / pratyeka zabdake vyAvahArika aura pAramArthika aise do artha nikalate haiN| zatru rAjA tumhArI 'jayasiddha ho' aisA kaheM to yaha jamiddha zabdakA laukika artha hai / yadi saMsArake prANiyoMko bhaya utpanna karanevAle kAlakarmako Apa jIta leveM yaha usakA pAramArthika artha hai| rAjan ! laukika jayasiddhiko prApta karanevAle rAjA lokameM bahuta haiM, parantu laukika jaya evaM pAramArthika jayako prApta karanevAle rAjAoMmeM durlabha haiM / usake lie suvivekakI AvazyakatA hai| yaha sAdhAraNa bAta nahIM hai| rAjAko bhogavicArakI AvazyakatA hai| AtmayogavicArakI bhI AvazyakatA hai| rAjAko gagarasika honA cAhie, vItarAgatAkA bhI ramika honA cAhiye / usameM zRMGgArakA vijJAna bhI honA cAhiye / use AtmajJAnakI ora bhI jhukanA cAhiye / samAra-yuddhake bhI usakI tayArI rahanI cAhiye / AtmayogakA viSaya bhI usake Age honA caahiye| ___ vaha ihaloka sambandhI mukhako bhI bhomeN| paralokameM sukha mile isake liye dharmakAryameM utsAhita ho / ananta prakArakI icchAoMmeM phaMsA huAsA logoMko dikhe / parantu vaha hRdayase nispRha rhe|
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava sukhakA mula sampatti hai| sampatti kA mUla dharma hai| ataH uttama puruSa to jisa dharma ke prasAdase sampattiko prApti huI hai, usa dharmako kabhI nahIM bhUlate haiN| bhogameM phaMsakara karmI loga dharmakI upekSA karate haiN| mAdhAna hA deza bAhira : riyama tara dharmako jAnakara bAtacIta karanA yogya hai / ayogya sthAnameM mauna Avazyaka hai, bhagavAn yA apane guruoMke pAsameM garIbake samAna hI rahanA cAhiye / prajAke sAmane rAjAke samAna bhI rahanA cAhiye / uttama kulotpanna kSatriyoMkA yaha lakSaNa hai| rAjA prajAkA hitaiSI rhe| zatru-rAjAoMke lie bhujagendra marparAja sadRza rahe / apane guruke samIpameM sevakake samAna rhe| dhArmika janoMko bandhu hokara rhe| rAjan ! parastriyoMke lie Darapoka, yuddhake lie mahAbIra, mithyA mata svIkAra karanekA avasara Aye to mUrkha, jinAgamameM avicala, kalAmeM Anandayukta honA rAjadharma hai| ___ indriyoMko apane vazameM rakhanA caahie| AtmayogameM avicala honA caahiye| vizeSa kyA kaheM ? lokameM Aja jo rAjA hai vaha bhaviSyameM svarga ke indra kahe jaaveNge| iMdriyoMko vazameM karanevAleke lie yaha koI bar3I bAta nahIM hai| iMdriyoMko vazameM na kara iMdriyoMke vazameM honevAle machalI, hAthI, pataMga, bhramara ityAdi prANI jaba eka-eka iMdriyoMke vazIbhUta hokara apane prANoMko kho dete haiM, taba pAMcoM iMdriyoMke vazIbhUta honevAle rAjA bigar3a jAyeM isameM Azcarya hI kyA hai ? isameM koI Azcarya nahIM hai / ___ avivekI manuSyakI paMca iMdriya paMcAgnike samAna haiM / una iMdriyoMse svayaM usakA nAza hotA hai / vivekIko paMca iMdriya paMcaratnoMke samAna jJAnazUnya hokara viSayoMko bhoganevAlA bhogI, bhogI nahIM, vaha to bhavarogI hai / vivekasahita bhoganevAlA bhogI yogI hai| karma ajJAnIko sparza karatA hai / jJAnIko sparza karanekA sAhasa usa karmameM nahIM hai / vaha jJAna kahA~ hai ? maiM hI to jJAnasvarUpa huuN| maiM zarIrake rUpameM nahIM huuN| isa prakArake vicAra vivekI manuSyoMke mAnasika anubhava kI vastu hai| rAjan ! vijJAna do prakArakA hai| eka bAhmavijJAna, dUsarA aMta
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava raMgavijJAna | bAhya viSayoMko jAnanevAlA bAhyavijJAna hai| apanI AtmAko jAnanA aMtaraMgavijJAna hai / jagatameM ratnaparIkSA karaneke lie prayatna karanA, hAthI-ghoDe Adi kI parIkSA karaneko sikhAnA yaha bhI eka kalA hai| parantu yaha bAhyakalA hai / AtmA samyagdarzana jJAnarUpa ratnatrayasvarUpa hai / una ratnoMkI parIkSA kara pahicAnanA bar3A kaThina kArya hai / ise aMtaraMgavijJAna kahate haiM / isase hI kalyANa hotA hai| kAma, Ayurveda, mantra, tantra, gaNita, saMgIta tathA jyoti sarva zAstra bAhyavijJAna haiN| kyoMki ina zAstroMke jJAnase manuSyoMko zarIrako poSaNa karane kA upAya jJAta hotA hai| parantu AtmA nirmala svarUpa hai| usameM aura unake nirmala guNoMmeM koI bhinnatA nahIM hai aisA samajhakara usakA vicAra karanA aMtaraMga vijJAna hai / yahI upAdeya hai| chanda, alaMkAra aura nATyazAstra Adi brAhma jJAnake sAdhaka haiM, kyoMki inase alpa samayake liye manoraMjana hotA hai isalie bAhyavijJAna hai tA AtmaH aho sAtAko bhara jAtA hai; parantu ina saba vikalpoMko chor3akara Atmatatvako hI vicAra karanA aMtaraMga vijJAna hai| ___ beda, purANa, tarka ityAdi zAstroMkA jAnanA bAhya vijJAna hai / AtmA aura zarIrako bhinna karake asalI svarUpakA citavana karanA aMtaraMga vijJAna hai| isa prakAra lokameM aura bhI jitanI kalAyeM haiM, jo AtmapoSaNameM sahakArI na hokara zarIrapoSaNameM nimitta hoM evaM bhautika unnatike sAdhaka hoM unheM bAhyavijJAna kahanA cAhiye / jo jJAna AtmahitakA sAdhaka ho jisake manana karanese AtmA parizuddha hotA hai, jisase lokameM AtmonnatikA Adarza sthApita hotA hai use aMtaraMga vijJAna kahate haiN| rAjan ! pratyeka jIva aneka bhavoMmeM bAhya vijJAna anekabAra prApta kiyA aura khoyA, parantu aMtaraMga vijJAnakI prApti ekabAra bhI nahIM huii| kyoMki vaha sAmAnya vijJAna nahIM hai| yadi kahA jAya ki vaha mukti padyake liye kAraNa hai to anucita nahIM hai| vaha manorathako pUrNa karatA hai| kalpavRkSa, kAmadhenu tathA cintAmaNi ratna bhI usakI barAbarI nahIM kara sakate haiN| lokameM koI bhI vastu usake samAna nahIM hai / rAjan ! jisa rAjAko vaha alaukika vijJAna prApta hotA hai usake
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 bharateza vaibhava viSayameM kahanA hI kyA hai ? abhI isa bhUmaNDalake rAjA haiM to kala svargake rAjA hoMge aura parasoM muktisAmrAjyake adhipati bneNge| rAjan ! vaha AtmavijJAnI sampattise madonmatta na hogaa| mAniyoMke adhIna na hogA, kSudra halI kI bAtoMse santuSTa na hogA, gambhIratAhIna bAta na kregaa| vizeSa : bAra meru,Ine sagAna pamita dhairyavAn rhegaa| vaha iMdriya mugnoMmeM Amakta na hogaa| devendrakI sampatti bhI usakI dRSTima tuccha rhegii| iMdriyoMko anubhava karate hue bhI vaha yogIndravRttiko adhika kAmanA karatA rahegA / vaha sAMsArika aneka duHkhoM ke bIca meM rahanepara bhI AtmAnubhavarUpI amRtake AsvAdase apaneko atyanta mukhI mAnatA hai / ___ bAra-bAra Atmacitavana karanese unake karmoMkI sadA nirjarA hotI rahatI haiN| maiM kisI bhI taraha ina duSTa karmoko dUra kara avazya muktiko prApta karUMgA yaha umakA daDhanizcaya rahatA hai| saca bAta to yaha hai ki jo vyakti vAra-vAra deha aura AtmAko bhinna rUpameM anubhava kara svarUpako bhogatA hai. use karmabandha nahIM hotaa| vaha to rogI hote hue bhI yathArtha meM yogI hai| __rAjan ! jamInameM gar3he lohemeM jaMga ( mala ) lagatA hai kintu kyA vaha sone meM lagatA hai ? nhiiN| isI prakAra avivekI bhogiyoMko to hai| vivekiyoMko kyA karmabaMdha hotA hai ? do prakArake bhogI hote haiM / eka sakAma bhogI dUsare niSkAma bhogii| sakAma bhogI karmabandhanase baddha hotA hai, kintu niSkAma bhogIko karmabaMdha nahIM hotA hai| dagdha bIja boe jAne para kyA aMkurotpatti karane meM samartha ho sakatA hai ? kabhI nhiiN| kyoMki usakI aMkuropatti kI zakti naSTa ho cukI hai| isI prakAra karmabaMdharUpI aMkurake liye bIjarUpa rAgako yadi pahale hI naSTa kara diyA jAya, to phira usakI utpatti kahA~se hogI ? niSkAmabhogI AtmavijJAnIko indriyaviSayoMmeM rAga nahIM rahatA hai| ataeva vaha karmAkurako utpanna nahIM karatA hai / vikAramaya saMsAra ke bIcameM rahanepara bhI una vikAroMkA usa para koI prabhAva nahIM par3atA hai / nAgalokameM vAsa karanepara bhI kyA garur3ako sokI bAdhA ho sakatI hai ? nahIM / isI prakAra bhogoMke bIcameM rahate hue bhI AtmavijJAnIko una bhogoMse karmakA bandha hogA kyA? nhiiN| mahArAja ! yahI dazA ApakI kahI jA sakatI hai|
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava viSa to lokameM sabako mArane meM samartha hai, kintu jise gAruDI mantra siddha hai kyA usakA viSa kucha bigAr3a sakatA hai ? nhiiN| isI prakAra iMdriyajanita sustra jagatameM sabako duHkha detA hai, to kyA vaha AtmavijJAnIkA kucha bigAr3a kara sakatA hai ? kabhI nhiiN| hai rAjan ! ApakI yaha vatti anya narezoMmeM nahIM hai / ApakI vRtti, ApakI bAta, ApameM hI dekhakara, he SaTkhaMDake akhaMDasvAmI, maiMne yaha saba nivedana kiyA hai / lokameM bahudhA aimI paddhati dekhI jAtI hai ki jo bAta rAjAko priya ho, bahI loga kahate haiN| usI prakAra Apako prasanna karanekI daSTise maiMne yaha nahIM kahA hai| he bharatega ! jApakA yaha tatva nizcayase mokSakA mArga hai| rAjan ! lokameM aise bahutase yomI hoMge, jo bAhya sampUrNa parigrahakA parityAga kara aMtaraMga nimala AtmAkA darzana karate haiM; parantu bAhya atula aizvarya rakhate hue bhI antaraMga meM akiMcanatulya nirmohI hokara AtmAnubhava karanevAle Apa sarIkhe kitane haiM ? lokameM saMpatti, zarIra sauMdarya, yauvana, adhikAra ye saba prAyaH manuSyako abhimAnake parvata para caDhAkara avanatike gaDDhe meM girAne meM sArthaka haiM, parantu he bharaleza ! inameMse ApameM kisa bAtakI kamI hai ? phira bhI Apa avivekI nahIM haiM / ina saba bAtoMmeM pUrNatA hote hue bhI ApakI dRSTi siddhAlayakI ora lagI huI hai| Apa sadRza tatvavilAsI lokameM anya kauna haiM ? amuka mere zana haiM / usako maiM kaise jItUM ? amuka zatru ko jItanekA kyA upAya hai ? aimA vicAra karanevAle lokameM agaNita haiM parantu yamako jItane kA kyA upAya hai. aisA vicAra karanevAle Apa sadRza kitane haiM? jisa prakAra eka nataMkI apane mastakapara eka ghar3eko dhAraNa kara nartana kara rahI hai| nRtya karate samaya vaha gAyana, tAla, laya Adiko bhaMga nahIM hone detI hai| itanA saba hote hue bhI usakI mukhya dRSTi yaha rahatI hai ki mastakakA ghar3A nIce nahIM gira par3e / isI prakAra rAjan ! samasta rAjyavaibhavako sa~bhAlate hue bhI ApakI mukhyadaSTi mukti meM hai| jisa samaya bAlaka AkAzameM pataMga ur3Ate haiM usa samaya pataMgake Doreko apane hAthameM rakhate haiN| yadi usa Doreko hAthameM na rakheM to pataMga na
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 bharateza vaibhava jAne kiMvara ur3akara jAyegA ? isI prakAra he rAjan ! Apane apanI buddhiko sIdhA muktimeM lagAyA hai| AtmA apanI caMcala pariNatise idhara-udhara vicaraNa na kare, ataeva Apane usa DorIko samhAlakara muktimeM lagAyA hai / ghaTikA yaMtrako dekhaneke liye jo vyakti baiThA hai, vaha nidrA Anepara dUsaroMse kathA kahaneke liye preraNA kara svayaM huMkAra karate hue bhI usa ghaTikA yaMtrase apanI dRSTiko jisa prakAra nahIM haTAtA hai; usI prakAra AtmavijJAnI bhI saMsArakI aneka vikalatAoMke madhya apanI AtmAko nahIM bhUlatA hai / bhAvArtha- pUrva meM samaya jAnaneke liye gholU aise yaMtra huA karate the ki binA par3oge kAma karatA thA / una varSake samaya ThIka muhUrtase kArya saMpanna karane ke liye eka pramANavizeSase nizcita kaTorIke talameM eka atyanta sUkSma chidrakara use pAnI meM DAlate the| usa chidrase pAnI aMdara jAkara jisa samaya vaha kaTorI DUbatI zrI taba eka ghaTikA hotI thI / phira use khAlIkara usa pAnImeM chor3anA par3atA hai| isI prakAra ghaTikAkI nirNaya karate the| Aja kala bhI kahIM kahIM isa prakArakI prathA hai / parantu AjakalakI ghaDiyAlase samaya jAnaneke lie ghaDiyAlake pAsa kisI AdamI ko biThalAnA nahIM par3atA hai| dezI sAdhana ke pAsa kisI AdamIko biThalAnA par3atA hai| kyoMki vahA~ koI na baiThe to kaTorI DUbakara kitanA samaya huA yaha jAnanekA koI sAdhana nhiiN| usake pAsa jo AdamI baiThA rahatA hai use samaya bitAneke liye koI kahAnI kahane ko kahatA hai / kahAnI kahanevAlA bhI sunanevAleko nIMda nahIM Ave isalie huMkAra dene ko kahatA hai| vaha AdamI huMkAra to detA hai, paraMtu usakI dRSTi usa pAnIkI kaTorIkI tarapha hI rahatI hai| nahIM to vaha uddezya se cyuta ho jAtA hai| isI prakAra AtmavijJAnI vyAva hArika sarva kAryoM meM rahate hue bhI apane lakSyase cyuta nahIM hotA hai / apanI AtmAmeM sthira rahatA hai / lokameM aise bahuta hoMge' jo striyoMke sauMdaryakA varNana karanepara bahuta AsaktipUrvaka use sunate haiM / usa strIkA mukha caMdramAke samAna hai, usakA kucha amRtake kuMbhake samAna hai / vaha madonmatta hathinIke samAna hai, usakI jaMghA keleke vRkSake samAna hai, usakI kaTiM atyaMta patalI hai Adi zraddhApUrNa varNanako loga utsAhasahita sunate haiN| AtmahitakArI tatva sunanevAle, he rAjan ! Apa sarIkhe bhalA kitane hoMge ? isa rAjyAsanapara ArUDha hokara kAmakathA, corakathA, jArakathA,
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 17 strIkathA, raNakathA, vezyAkathA Adiko sunakara naraka jAnevAle rAjA bahuta haiN| paraMtu satkathAko sunakara Atmazuddhi evaM muktiko prApta karanevAle Apa sarIkhe kitane haiM ? arthAt dUsare nahIM haiN| __ maMdirameM vidyamAna devako na dekhakara kevala maMdirako dekhanevAle murkhake samAna aMdarakI AtmAko na dekhakara zarIrako hI AtmA samajhakara apanI prazaMsA karAnevAle bahuta haiM / mahArAja ! tuma indrake samAna ho, caMdrake samAna ho, aisI prazaMsA karanepara rAjAloga bar3e prasanna hote haiN| paraMtu cakravartI bharatako aisI bAtoMse harSa nahIM hotaa| unakA vicAra hai ki iMdrAdika baDe-bar3e saMpattidhArI saba naSTa honevAle haiM, kevala jineMdradevakI saMpatti hI avinazvara hai / stutipAThaka loga rAjAoMse kahate haiM tumhArI kIti bahuta bar3I hai, tumhArI mUrti atyanta komala haiM, taba ve nareza prasanna hokara una stutipAThakoM kA uddhAra karate haiM / parantu bharatezvara kahate haiM ki zuddha nizcayanayase isa AtmAkI koI murti hI nahIM; phira ise komalamUrti Adi kahanA ThIka nahIM hai| koI koI rAjAkI prazaMsAmeM kahate haiM, tuma kalpavRkSake samAna ho, kAmadhenuke samAna ho, citAmaNi ratnake samAna ho| aisI prazaMsA karane para rAjA loga harSase phUla jAte haiM aura usa bhaktakI icchA pUrti karate haiM parantu mahArAja bharata vicAra karate haiM ki kalpavRkSa to ekadriya vRkSa hai | kyA usake samAna maiM hU~? kAmadhenu to eka gAya hai| kyA maiM usake samAna pazu ha~ ? ciMtAmaNi ratna to eka pASANa hai| kyA maiM bhI patthara hU~ ? nahIM, nahIM, maiM to citsvarUpa huuN| AtmA anupama hai / saMsArameM usakI tulanA karanevAlA koI dUsarA padArtha hI nahIM hai| jJAnako sUryakI upamA denA ThIka nahIM, darpaNakI upamA denA bhI ThIka nahIM hai| sUryase andhakArakA nAza hotA hai, paraMtu ajJAnakA nAza nahIM hotA / darpaNameM padArthAkA pratibiMba par3atA hai, vaisA pratibiMba jJAnameM nahIM par3atA hai| isa kAraNa jJAna aura AtmAkA anupama svarUpa hai| he rAjan ! tuma mRtyakalAko dekhate ho, saMgItako sunate ho, sAhityake AnaMdako bhI lUTate ho, parantu una sabameM AtmakalAko bar3I utsukatAse DhUMr3hate rahate ho / sabakI apekSA yahI vicitratA ApameM hai| "AdipurANameM kalpavRkSako acetana pRthvIkAya kahA hai|
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava Apake hRdayameM bhoga vilAsake prati Asakti nahIM hai, phira bhI loga tumheM SaTkhaMDa vaibhavake bhogI samajhate haiM / tuma yogI hokara bAhya rUpameM koI AtmadhyAna nahIM karate ho, phira bhI tuma aMtaraMga meM AtmAnubhava karate ho isIlie hogI / bhogoM kA yoga makara nuhiko prApta karanevAle tumhAre samAna kitane haiN| viSayaviSoMko khAkara bhI unake prabhAvako zUnya karanemeM tuma sarvathA samartha ho / viSama cittako AtmAmeM tumane lagAyA hai| ataeva he rAjan ! tuma rAjarSi ho / ___ mahArAja ! jo ApakA darzana karate haiM unake pApa nAza hote haiM / tumhArA nAmasmaraNa karanevAloMko pUNyabandha prApta hotA hai| maiMne ApakI stuti nahIM kI hai, A~khoM dekhI bAta hI kahI hai| bharata mahArAja kI mahimA apAra hai| unake guNa gAye nahIM jA skte| kaviyoMne unakI stutimeM jo kahA hai vaha aisI koI kalA yA zAstra nahIM hai jisakA nirNaya bharata na kara skeN| isI prakAra unake zarIrako 'Ayurvedo nu mUtimAn' sAkSAt sajIva jIvanazAstra kahA hai| unakA puNya bhI aciMtya hai| unakA yaha sampUrNa anubhava janmasambandhI anubhava athavA vijJAna nahIM hai| unane aneka bhavoMmeM usakA saMcaya kiyA thA, ataH bhavameM be lokottara puruSa hue| rAjan ! pratisamaya ucita rUpase jina va siddhabaMdanA karaneko Apa nahIM bhUlate, isaliye Apako Atmayoga dikhatA hai / yadyapi Apa atula bhogako bhogate haiM, parantu vaha zIlasaMgata hai, ataH ApakI stuti karanA ucita hai / jisa prakAra bhramara kamalakA Azraya letA hai, usI prakAra satpAtra dAnI, tatvavijJAnI va AtmAnubhavI sajjana loga ApakA Azraya karate haiN| isameM koI anucita bAta nahIM hai / rAjan ! deva, guru, dharmakA Apa utkarSa karanevAle ho| jina yajJa sambandhI kathAko sunanevAle ho| jinasaMghakI pUjAmeM tumhArI anupama bhakti hai / apanI santAnake samAna prajAkI rakSA karate ho| phira aisA kauna vivekI manuSya isa saMsArameM hogA jo tumhArA guNa varNana nahIM karegA? ( yahA~ kavi sacamuca meM rAjA bharatako atizayoktise stuti karatA hai, yaha bAta nahIM hai| bharatameM aise-aise antarbha guNa the ki jinakA varNana
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava karanA mAnavIya zaktike bAhara thaa| mahArAja bharatakA caritra tIrthakara prabhake dvArA bhI prazaMsita thaa| aneka prakArake rAjavaibhavako bhogate hue bhI yogI kahalAnekA adhikAra, gArhasthya jIvanameM hI AtmAnubhava karanekI adbhuta sAmarthya kyA kisIko sahaja prApta ho sakatI hai ? usake lie to janmAMtarameM kaThina tapazcaryA karanI par3atI hai| jisa bharata kI svarga meM deveMdra bhI prazaMsA karate haiM, unake viSayameM anyaloga stRti kareM to atizayoktikI kyA bAta hai ?) he rAjan ! Apa jinabhakti, siddhabhakti Adi kAlocita kAryoM meM pramAda nahIM karate haiN| ina sabako karate hue bhI AtmadarzanameM Apa bhUla nahIM karate / zIlase asaMgata bhogameM Apako ghRNA hai| bhogameM bhI Apa sIlame cyuta nahIM hote / bhalA Apa sadRza rAjAoMkI kauna nahIM stuti karegA? yaha svAbhAvika bAta hai ki lokameM matpAtra dAnI, tatvajJAnI va AtmAnubhavI puruSakA sajjana loga Azraya karate haiN| jisa prakAra bhramara jAkara kamalakA Azraya karate haiN| isameM Azcarya hI kyA hai ? mahArAja ! jIrNoddhAra karAnA, jinapUjA karanA, puNyAnubaMdhinI kathAoMko sunanA, jinasaMghakI sevA karanA Adi zubhakArya ApakI mukhya dinacaryA hai / ina saba bAtoMko karate hue bhI prajAkA putravatpAlana karane meM kabhI bhI asAvadhAna nahIM rahate haiN| phira bhalA ApakI stuti kauna na karegA ? jinabhakti, siddhabhakti, gurubhakti va zAstrasevA Adi Apake svAbhAvika kArya haiM / pitAko dekhakara jaise putra praphullita hotA hai usI prakAra mamasta prajA Apako dekhakara mantRSTa hotI hai / jo vyakti jinasvarUpa va siddhasvarUpako samyakaprakAra vicAra na kara dhyAna karatA hai usako koI lAbha nahIM hotaa| parantu jo jina tathA siddha svarUpameM apane manako lIna kara ghyAna karatA ho use rAjAkI prIti prApta hotI hai / strIprema, gajAnurAga, pUjA premake liye isase acchA kaunasA mantra hai ? jisa samaya AtmAke rUpakA darzana hotA hai aura sAdhaka sAkSAta arahaMtake rUpako dhAraNa karatA hai, usa avasthAmeM usa vyaktiko vyaMtaravazya, vidyAvazya Adi karanA kyA koI kaThina kArya hai ? yaha to jAne do, muktikAMtA bhI sahajameM usake vaza ho jAtI hai|
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava rAjan ! yaha zarIra hI jineMdramandira hai| mana hI siMhAsana hai / nirmala AtmA jineMdrabhagavAn hai| bAharake anya vikalpoMko chor3akara A~kha mIMcakara isa prakAra dekheM to sacamucameM jinadeva apane hI bhItara darzana dete haiM / jaise koI vyakti kisI bAtako bhUlakara phira sAvadhAna ho punaH usa ora upayoga lagA usa padArtha meM citta sthira karatA hai, usI prakAra khoye hue padArthako DhUMDhane ke samAna ekAgratApUrvaka jJAna darzana hI merA nija rUpa hai, isa prakArakI citanA jaba zarIrake andara hotI hai taba isa AtmAkA darzana hotA hai| jaise koI vidyArthI abhyAsa dina hI pAThako ma yA adhyApaka nepara vaha bahuta dattacitta hokara vicAra karatA ho, usI prakAra jJAna darzana hI merA rUpa hai, aisA samajhakara ekAgratA se yadi zarIra aMdara citta lagAve to AtmAkA darzana hotA hai 20 'hA~' jisa prakAra sundara lAyA mRtikA rUpa hai usI prakAra AtmAkA bhI nija rUpa hai, isa prakAra smaraNa karate hue A~kha mIMcakara AtmAko dekheM to avazya Atmadarzana hotA hai / prAbhRtazAstroMko uttama prakAra adhyayana va manana kara, zarIrasya vAyavoMko bhRtyoMke samAna vazameM kara jisa samaya cittameM trilokInAtha bhagavAnkA smaraNa karate haiM, usa samaya AtmAkA pratyakSa hotA hai / sUrya caMdra svarUpa nAmikAraMdhrako baMda karake prANa va apAnavAyuko jisa samaya brahmaraMdha ( mastakapara) car3hAte haiM usa samaya zarIra ke bhItarakA andhakAra naSTa hokara tejaHpuMja AtmAkA darzana hotA hai| kheda hai koI-koI pavanako vaza karake AtmAko dekhate haiM / koI-koI use vaga na karake hI dekhate haiN| koI zarIrako ho AtmA samajhate haiM / koI prayatnakara eka hI dinameM mahamA isa AtmAkA darzana karanA cAhe to vaha use nahIM dekha sakatA hai| yaha koI sarala bAta nahIM hai / jaba se jaTila karma isase dUra haTa jAya taba kahIM yaha AtmA pratyakSa hotA hai / 1 kyA AtmA bijalI kI koI mUrti to nahIM hai, cAMdanI meM banAyA huA citra to nahIM hai athavA prakAzakA putalA to nahIM hai, isa prakAra kalpanAkara vicAra karanepara bahU dikhegA I AtmAnubhavI yaha anubhava karatA hai mAnoM vaha jyotilaoNkameM praveza kara gayA ho, athavA zItalajyotike bIcameM hI lar3A ho| isa prakAra
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 21 abhyAsa karate-karate yaha mAlUma hotA hai ki maiM tanuvAtavalayameM rahanevAle siddha parameSThIke samAna ho gayA huuN| ___ AtmA bolatA nahIM, calatA nahIM, usake zarIra nahIM, mana nhiiN| yahAMtaka ki usake paceMdriya bhI nahIM haiN| anaMtasukha kevalajJAna yahI usakA nijasvarUpa hai / aisI AtmA isa zarIrameM haiN| jisa mamaya vaha AtmA apane svarUpakA vicAra karatA hai usa samaya nAnAprakArake karma apane Apa use chor3akara bhAga jAte haiM aura use aisA sukha prApta hotA hai jaisA usane kabhI anubhava nahIM kiyA aura na pahile kabhI dekhA athavA sunaa| ___muktisukha ke liye vaha abheda bhakti kAraNa hai| yahI jineMdra bhagavAdvArA upadiSTa hai / rAjan ! isa vAtako muktigAmI jana jAnate hI haiM / tuma rAjayogI ho ! vairAgyarasakA tumheM acchI taraha anubhava hai, isaliye tumako to isakA aura bhI adhika abhyAsa hai| he rAjan ! isa AtmAnubhavase utpanna sukhako kyA hama loga jAnate hai ? nahIM, hama to kevala bolate hI haiN| isa svAnubhavajanya sukhako AsmayogiyoMke ziromaNi tuma hI anubhava karate ho isa bAtako hama saba svIkAra karate haiN| mahArAja ! Apa adhyAtmasUrya ho ! Apake samakSa hama logoMkA adhyAtmarasakA varNana karanA sacamucameM sUryako dIpaka dikhAnA hai / jaise candanake vRkSoMke samIpa rahanevAle anya vRkSa bhI unake saMsargase thor3e sugandhita ho jAte haiM, usI prakAra Apake satsaMgase Atmavizuddhike mArgako hama bhI thoDAsA samajha gaye isameM kyA Azcarya hai ? Apase prApta anubhavako ApakI hI sevAmeM Aja upasthita karanepara Apako santoSa huA lathA Apake bhaktoMko bhI harSa huA / Aja maiMne "yathA rAja tathA prajA" yA svAmIke samAna unakA parivAra hotA hai, ina vAkyoMke yathArtha svarUpakA sAkSAtkAra kiyA hai| bharatezvarane isa prakAra divijakalAdhara kavikI racanA bahuta utsukatAke sAtha sunii| baha racanA samrATke hRdayameM pahuMcI 1 adhyAtmaviSayako sunane kI bharatezvarakI tIvra icchA rahatI hai| ___ mahArAja bharata mana hI mana yaha vicAra kara praphullita hote haiM ki isa kavine mere antaraMgako pahile kabhI A~khoM dekhA ho isa prakAra vivecana kiyA hai / kitanI buddhimattA hai yaha ? isa kaviko AtmajJAna avazya prApta huA hai| yadi aisA nahIM hai to isa prakAra vacana cAturya
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 bharateza vaibhava usa viSayameM kaise A sakatA hai ? lokameM vacana hI manake bhAvoMko jhalakAte haiM, cakravartI bharata isa prakAra apane manameM vicAra karane lage / isa lokameM thalameM, jalameM icchAnusAra gamana karanA mata hai. paraMtu binA AdhArake koI AkAzameM kyA cala sakatA hai ? nhiiN| isI prakAra bAhya loga samasta lokakA varNana kara sakate haiM, parantu adhyAtmika viSayakA varNana karanA una logoM ke lie kabhI zakya ho sakatA hai / zabda samudra meM praveza karake eka-eka zabdake saikar3oM artha karanevAle vidvAna loga taiyAra ho sakate haiN| parantu zabdarahita AtmayogakA varNana karanA sAmAnya bAta nahIM hai| tarkazAstra meM gati prAptakara paraspara vivAda karanevAle vidvAn taiyAra ho sakate haiN| parantu arka ( sUrya ) ke samAna rahanevAle AtmAko jAnakara vacanase kahanA bahuta kaThina hai / Agama, kAvya va nATakake varNanase logoMko Anandavibhora karake sulAyA jA sakatA hai, parantu AtmayogakA varNana kauna kara sakatA hai ? striyoMkI veNI, mukha va kucoMkA varNana karake logoMko prasanna karanA sahaja sAdhya hai, parantu vacanAgocara paraMjyoti AtmAkA vacana dvArA varNana karanA kyA sarala hai ? yuddhakA varNana karake sunanevAleke hRdayameM joza utpanna karanA sarala hai, kintu AtmAkA varNana karake dUsaroMke hRdayameM paramAtmAkA vicAra utpanna karanA yaha atyanta kaThina kArya hai / jo Asanna bhavya hai jinakA saMsAra samIpa hai, unhIM logoMko adhyAtmake vicAra prApta hote haiN| hara ekako nahIM / AtmadhyAna karanevAle hI AtmajJAna kI bAta kahate haiN| dUsaroMko vaha kalA nahIM A sakatI / jisa prakAra pratyakSa kisI viSayako dekhanevAlA vyakti usakA spaSTa varNana karatA hai, usI prakAra AtmAkA pratyakSadarzana karanevAlA vyakti usakA varNana karatA hai| AtmAko pratyakSakarake phira usakA varNana karanepara bhI abhavya usako nahI mAnate haiN| hA~, bhavyottamoMke lie baha amRta hai| yaha kavi avazya Asanna bhavya hai, siddhalokakA pathika hai| isa prakAra cakravartI mana hI mana vicAra kara rahe the / phira unane apane mukhase spaSTa kahA hai divijakalAdhara ! tuma sacamuca meM sukavi ho, idhara aao| isa prakAra use apane samIpa bulAkara use apane hAthase pAritoSika pradAna kiyA / suvarNakaMkaNa, kaMThamAlA, kuNDala Adi aneka AbhUSaNa
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 23 va vastra use diye / itanA hI nahIM, bahutase grAmoMkI jAgIra dekara usakI daridratAko dUra kiyaa| phira cakravartI kucha ha~sakara kahane lage tumane bahuta suMdara bAta kahI, jo tumane andara dekhA hai vahI bAhara kahA hai / bahuta derataka kahate-kahate tuma thaka gaye hoNge| ataH aba jarA baiTha jAo / isa prakAra kahakara use usake sthAna meM jAneko kahA / taba vaha divijakalAdhara harSita ho kahane lagA rAjan ! yaha jainAgama hai, kyA yaha kathana karaneke liye sarala hai ? bhalA meM kyA cIja hU~ ? Apake AsthAna vidvAn hI isa viSayako jAna sakate haiN| yaha sarva ApakI hI kRpAkA phala hai| isameM hamArA kucha bhI nahIM hai| Apake hI prasAdase prApta amulyaratnoMko ApakI hI sevAmeM arpaNa kiye haiM / isameM maiMne kyA bar3I bAta kI hai ? yaha kahakara vaha vahA~se sAnaMda calA gyaa| sabhA meM upasthita loga bhI vicAra karane lage cakravartIke aMtaraMgako koI nahIM pahicAnate / paraMtu isa vidvAn kavine use jAnakara varNana kiyA hai| sacamutrameM yaha bahuta buddhimAn va dUradarzI vidvAn hai ityAdi prakArase loga usa kavikI prazaMsA karane lage / kavike jJAnapara rAjA harSita va rAjAkI udAratA dekhakara saba prajAjana jaba prasanna ho rahe the taba bhoMbhoM karatA huA zaMkhakA zabda sunanemeM aayaa| usI samaya sabane vicAra kiyA ki aba cakravartIke bhojanakA samaya huA hai, aisA nizcayakara saba loga rAjAko namaskAra kara vahA~sa uThe / usa samaya daNDadhArI loga yathocita sanmAnapUrNa zabdoMke sAtha saba logoMko vahA~se vidA kara rahe the rAjasabhA visarjita huii| mahArAja bharata bhI 'jinazaraNa' zabda kahate hue bahA~se uThe / usa samaya cAroM orase jayajayakAra zabda sunanemeM A rahA thA / karate haiM, usI prakAra mahArAja bharata jisa prakAra prajAkA pAlana ratnatraya dharmapAlaka sAdhuoMkI sevA karanemeM bhI ve dattacitta rahate haiM / pratinitya sAdhuoMko AhAra diye binA maiM bhojana nahIM karU~gA aisI unakI kaThina pratijJA hai| isaliye rAjasabhAse bAhara Akara ve muniyoM ko paDhagAna ( pratigrahaNa) karaneke liye taiyArI karane lge| bIca-bIca meM unheM darabArakI bAta yAda A rahI thI / kavine mere hRdayakI bAta jAna lI thI, isa bAtako bAraMbAra smaraNa kara ve mana hI mana AnaMdita ho rahe the / anaMtara samrAT muniyoMkI mArgapratIkSA karaneke lie taiyAra hue| iti kavivAya saMdhi I
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava munimuktisaMdhi siddha parameSThIkA svarUpa apAra hai| lokake bhavyoMko ajarAmara pada denevAle, svabhAvAvasthAko prApta hue, mohanIya karmako vazameM kie hae prasiddha AtmA siddhAlayameM virAjamAna haiN| aisI vizuddha AtmAse saba loga prArthanA kareM ki ve hama sabako subuddhi deveM / bharata cakravartIke hRdayakI bAta jineMdra bhagavAna hI jAneM / muniyoMkI caryAkA samaya jAnakara ve rAjamahalake dvArakI ora cle| sabhAbhavanase Akara unane zarIrake samasta rAjacihnoMko utAra liyaa| rAjyazAsanake yogya vastrAbhUSaNoMko yadyapi unane utAra liyA to kyA unakIsuMdaratAmeM koI kamI huI ? nahIM / zArIrika zrugArase rahita hokara ve dvAra pratIkSAke liye cle| chatra, cAmara, khaDga, pAdarakSA Adi rAjacihnoMkI aba unako AvazyakatA na thii| aba to samrATa bharata pAtradAnakI apekSA karanevAle eka sAmAnya zrAvakake samAna haiN| pAtradAnakI pratIkSAke lie jAte samaya unake bAyeM hAtha meM akSata, puSpa Adi maMgala dravya va dAhine hAtha jalakA kalaza thaa| unakI kar3I AjJA thI ki mere sAtha koI bhI nahIM Ave aura na koI mujhe mArgameM namaskAra hI kreN| nidhiko apekSA rakhanevAlA koI vyakti jisa prakAra usa nidhikI pUjAkara pazcAt use lAneke liye jAtA hai, usI prakAra bharata cakravartI bhI taponidhiyoMko lAneke lie jA rahe haiN| rAjAke sAmane sevakako, guruke samakSa rAjAko kisa prakAra vyavahAra karanA cAhiye yaha bAta rAjanItijJa bharata acchI taraha jAnate the / dAna denA, pUjA karanA ye gRhasthoMke kartavya haiM / yaha kArya parahastase honA itrita nahIM hai, aisA samajhakara samrAT svayaM hI usa kArya ke liye jA rahe the| jisa samaya ve Age jA rahe the, usa samaya unakA anugamana karanevAle logoM ko pIche roka diyA gayA thaa| phira bhI bharata mahArAjake zarIrake sugaMdhase mugdha hue bhramara unake pIchepIche jhuNDake jhuNDa Ane lge| bharatane unako bhI bahuta kahA ki mere mAtha calanekI AvazyakatA nahIM hai, parantu phira bhI ve bhramara nahIM ruke / ThIka hI bAta to hai| manuSyoMke kAna haiM ataH una logoMne merI AjA suna lI, parantu ina bhramaroMke kAna nahIM haiN| ye caturidriya prANI haiM, isalie inako rokanese kucha prayojana nahIM hai, aisA samajhakara ve cupacApa cale / antameM kisI prakAra
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava mArga tayakara bharata mahArAja rAjamahalake bahirbhAgameM Akara khar3e ho gye| ___ unane pUjanasAmagrI va alakalazako nIce rakha diyA hai| aba ve sAdhUoMkI pratIkSA bahata utsukatAke sAtha kara rahe haiN| usa samaya unakI zobhA apAra thI / pratIta hotA thA ki kahIM ayodhyA nagarakI zobhA dekhaneke liye svayaM deveMdra hI kahIM Akara to nahIM khar3A huA hai| bharatezvara bar3I cintAmeM nimagna haiN| unake manameM yaha cintA laga rahI hai ki maiM isa saMsArasamudrako pArakara kaba mukti pAU~gA ? usa rAjamahala udharase tIna bar3e ur3e mArga tIna dipa meM gaye hue the / bharata mahArAja una tInoM mArgoMkI tarapha punaH dekhakara zAMta bhAvase muniyoMkI pratIkSA kara rahe haiN| jisa prakAra kumudinI candramAkI pratIkSA karatI hai usI prakAra mahArAja bharata maniyoM kI pratIkSA kara rahe haiN| kabhI to carmacakSuse mArga kI ora dekha rahe haiM to kabhI jJAnadRSTise zarIrasthita AtmAkA nirIkSaNa kara rahe haiN| bhItara AtmAkI aura bAharase muniyoMke mArgako dekhate samaya unake kArya meM tanika bhI pramAda nahIM ho rahA hai| cAroM orase stabdhatA chAI huI hai| rAjamahalase lekara bAhara taka koI hallA nahIM hai, kyoMki saba koI jAnate the ki yaha bharata cakravartI ke munidAnakA samaya hai| kucha sevaka AsapAsameM chipakara dAna vidhiko dekhaneke lie baiThe haiN| bharata unako nahIM dekha rahe haiN| saMbhavataH apanI caryAse ve yaha bAta batalA rahe haiM ki yadyapi saba loka mujhe dekha rahe haiM to bhI maiM unase alipta huuN| isalie hI to ve ekAkI khar3e haiN| usa samaya bharata isa prakAra pratIta hote the mAnoM koI AtmavijJAnI paMcendriyoMse yukta honepara bhI unase alipta hai / usa samaya unake cittameM nirmala yogiyoMko dAna deneke, sivAya bhojana Adi karanekI koI cintA nahIM hai| usa dina usa nagarImeM caryAke lie bahutase yogirAja Aye the, parantu rAstemeM hI bahutase dhAbakoMne unakA pratigrahaNa kara liyA isaliye rAja-prAsAdataka koI nahIM pahuMca ske| aba to bharata cakravartI bar3I cintAmeM magna haiM kabhI dAhinI ora kabhI bAyI ora dekhate haiM / parantu kisI jina rUpadhArIko na dekha phira cintAmagna ho jAte haiN|
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharatazayamaya bahuta dUrataka bhI dRSTi pasArakara dekhate haiM phira bhI koI nahIM dikha rahe haiM / isase unako manameM bahuta duHkha ho rahA hai| ___ kyA Aja parvopavAsakA dina hai ? Aja kaunasI tithi hai ? nahIM, Aja to koI parvakA dina nahIM hai| taba phira kyoM nahIM munirAja Aye ? kyA kAraNa hai ki mere mahalakI ora taponidhi nahIM Ate ? kahIM kisI duSTa hAthI-ghor3e Adine to unako kaSTa nahIM diyA ? kyA kisI duSTane unakI nindA to nahIM kI ? mere rAjyameM yadi kisIne muni nindA kI taba to mere rAjyako itizrI ho gaI ? phira mere astitvase kyA prayojana ? aisI avasthAmeM mujhe SaTasaNDakA adhipati kauna kahegA? nahIM, nahIM, mere rAjyameM mUninindA karanevAle manuSya nahIM haiM to phira Aja muniyoMkA AvAgamana kyoM nahIM hotA? hA ! Aja muniyoMkI sevA karanekA bhAgya nahIM hai ? sacamucameM eka dina bhI rikta na hokara muniyoMko AhAra dAna denA bar3e saubhAgya kI bAta hai| jisa prakAra dvIpameM jAnevAle jahAjameM aneka prakArakI sAmagrI bharakara bhejI jAtI hai, usI prakAra mokSa jAnevAle muniyoMke karatalapara annako rakhakara bhejanA pratyeka zrAvakakA kartavya hai| AtmA aura zarIrako bhina samajhakara dhyAna karanevAle yogIko apane hAthase AhAra denekA saubhAgya kyA pratyeka vyaktiko prApta hotA hai ? ratnatrayake dhAraka, paramavItarAgI, tapasvI AtmAmRtako to AtmAko arpaNa karate haiM evaM bhavyAtmoMke dvArA die hue annako zarIrako dete haiM / aise yogiyoMko AhAra denevAlA gRhastha kyA dhanya nahIM hai ? cidguNAnnako AtmAke liye va pudgalAnako paudgalika zarIrake liye denevAle sadguruoMko AhAradAna de, to isase sadgati honemeM kyA koI sandeha hai? brahmanAma AtmAkA hai| usa brahmase utpanna annako brAhmaNAnna kahate haiN| parapadArthose utpanna annako zUdrAnna kahate haiN| sukSetrameM boyA huA bIja vyartha nahIM jAtA hai| usameM aMkurotpAdana hokara phala Adi avazya utpanna hote haiN| isI prakAra mokSagAmIke hAthameM diyA huA AhAra vyartha nahIM jAtA hai| usakA ihalokameM hI pratyakSa phala milatA hai|
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 27 mIpameM par3I huI svAtI nakSatrako bu~da kyA vyartha jAtI hai ? nahIM ! vaha to uttama motI bana jAtI hai| isI prakAra aise sadguruoM ko diyA huA AhAradAna vyartha nahIM jAtA hai| usase mukti bhI prApta hotI hai / bhojana nahIM grahaNa karanevAlI mUrtiko dravyase pUjA karanA upacArabhakti hai| bhojana karanevAle jinarUpadhArI guruoM kI AhAra dAna denA mukhya bhakti hai| isa prakAra bharata cakravartI aneka vicAroMmeM magna ho gaye, parantu abhI taka koI munirAja nahIM Aye / ve aura bhI citAmeM par3a gae / kyA kAraNa hai Aja munIzvaroMkA Agamana nahIM ho rahA hai ? itane meM eka AzcaryakAraka ghaTanA huii| AkAza meM eka adbhuta prakAza dikhane lagA | idhara-udhara na dekara usa kAdikI ora hI bhArata mahAna dekhane lge| abhI vaha kAMti rase dikha rahI hai| isase cakravartIkI utsukatA bar3hane lagI / yaha kyA hai? eka dUsare sUrya ke samAna yaha adbhuta prakAza kyA hai ? jina ! jina ! yaha kyA hai ? itanemeM vaha prakAza ekake sthAnapara do rUpameM pRthaka-pRthaka dikhane lagA | bhagavan ! yaha eka thA aba do ho gye| pahile sUryake samAna dikha rahA thA, aba sUrya va caMdramAke samAna dikha rahA hai| itanA vicAra kara hI rahe the ki ve donoM prakAza pAsanyAsameM A gaye / ahA ? yaha to cAraNamuniyoMkA zarIra hai, aura anya vastu nahIM hai aisA unhoMne nizcaya kiyA / sUryake vimAna vimAna jinapratimAoMkA apane prAsAdase darzana karanevAle cakravartIko ina muniyoMko pahicAnanemeM itanI dera na lagatI, parantu usa dina AkAza meghase ghirA huA thA, isalie unane acchI vicAra kara nirNaya kiyA / taraha ciMtA dUra ho gaI / harSase zarIra romAMcita ho uThA / ahA ! merA to bhAgyodaya huA ! aisA kahakara pUjAke dravyako hAthameM lekara ve nIce utare / itane meM hI vaha caMdramaNDala va sUryamaNDala isa dharAtalameM utare / garIba manuSya nidhiyoMko dekhakara harSase nAca uThatA hai / isI prakAra bharata cakravartI una muninidhiyoM ko dekhakara atyanta AnaMdita ho unakI sevAmeM upasthita hue / cakravartIne bar3I bhaktipUrvaka kahA, "bho munimahArAja ! atra tiSTha tiSTha !" yaha sunate hI ve donoM munirAja vahAM khar3e ho gaye / taba bhArata
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava rAjane apane hAthake gaMdha, puSpa, akSata Adise darzanAMjali dekara tadanaMtara bhAvazuddhise jaladhArA dii| pazcAt atyaMta bhaktipUrvaka tIna pradakSiNA dekara unako sASTAMga namaskAra kiyaa| taba kucha loga idhara-udharase Akara jayajayakAra zabda karate hue kahane lage ki cakravartI bharata yahA~ khar3e dhyAna kara rahe the, isaliye usa dhyAnake balase ye donoM muni A gaye haiN| bharata cakravartI jisa nidhiko le jAneko yahA~ Aye the vaha nidhi aba unako mila gaI hai| aba ve usa nidhiko apane mahalameM bahuta sAvadhAnIse le A rahe haiN| jisa prakAra kAmadeva hArakara una muniyoMse prArthanA kara apane ghara le jAtA ho, usI prakAra baha naralokakA kAmadeva' unako apane mahalameM le jA rahA hai| __jahA~ muniyoM ko sIr3hiyoMme utaranA par3atA thA bar3A~ canA danako apane hAthakA sahArA detA thA, aura jaba ve Upara car3hate the, taba bhI bahuta bhaktise hAtha lagAte hue kahane lagatA thA svAmin ! Apa loga AkAzameM binA mahAre calanevAle haiM Apako avalambanakI AvazyakatA nahIM hai / yaha kevala hamArA upacAra hai | yaha bhI jAne dIjiye / dekhie to sahI, jaba hamArA mahala itanA vakra hai taba hamArA hRdaya kitanA vakra hogA? hamArA mahala bakra, hamArA mana vakra, phira bhI Apa isa ziSyapara kRpA karake yahA~ padhAre haiM / isase aba hamArA mana va mahala donoM sIdha ho gye| __bharata cakravartIke dharmavinodako sunate-sunate munirAja mana hI mana prasanna hone lage / parantu kUcha bole nahIM, kyoMki unakI dRDha pratijJA thI ki bhojana karanese pahile kimIse nahIM boleNge| phira bhI manameM bharatakI bhaktise prasanna hokara jA rahe the| isa prakAra bhaya aura bhaktise jisa samaya una yogiyoMko vaha cakravartI mahalameM le gayA taba cakravartI kI rAniyA~ sAmane AI / muniyoMko dekhate hI bhaktise sabako saba romAMcita ho gii| tatkSaNa AratI utArI / phira sabane munirAjoMko sASTAMga namaskAra kiyaa| jisa prakAra kAmadeva digambara tapasviyoMke prati spardhA karake hAra gayA ho phira vaha usI hArake kAraNa apane mahalameM lAkara apanI striyoMse bhI hAra svIkAra kara rahA ho aura isIlie striyA~ bhI una munirAjoMke
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 29 caraNameM par3atI hoM isa prakAra usa samaya bharata cakravartIkI zobhA pratIta huI / usa samaya mahala meM ekako nahIM, sabako eka utsavakA dina pratIta huA / utsava dina bhI kaisA ? vivAhotsava ke samAna harSa thA / isI AnaMdameM una satiyoMne kinnaravINA Adi lekara annadAnakI mahimAko gAnA prArambha kara diyA 1 : ve munirAja jaba mahalake aMdara jA rahe the taba ve striyA~ donoM taraphase cAmara dvAra rahI thiiN| sevaka ke ghara svAmI Ave to jisa prakAra sevaka aneka prakAra bhakti karatA hai, usI prakAra bharata cakravartI una tapasviyoMke apane mahala meM Anepara aneka prakArase apanI striyoMse yukta hokara unakI bhakti karake apaneko bhAgyazAlI samajhate the / cakravartIne hamako namaskAra kiyA isakA una munirAjoMko koI abhimAna nahIM AyA, aura na una sundarI rAniyoMko dekhakara hI manameM koI vikAra utpanna huA / ve apane manako AtmA meM dRr3hakara cakravartIke sAtha gaye / jina yogiyoMne apane zarIrako bhI tuccha samajhakara AtmAkI ora citta lagAyA hai bhalA kucha bAhyapadArthoMko dekhakara unakA mana vicalita ho sakatA hai ? tadanaMtara una yogiyoMke pAdakamaloMkA prakSAlana kara amRtagRhameM padArpaNa kraayaa| usa gharameM koI andhakAra nahIM thA / logoMko aisA mAlUma hotA thA ki kahIM yaha sUryakA janmasthAna to nahIM hai ? bharatezvarane vahA~para una yogiyoMkI U~cA Asana diyA phira apanI dharmapatniyoMse yukta hokara bhaktise unakI pUjA kii| tadanaMtara bhaktipUrvaka AhAradAna diyA / dAtAroMmeM cakravartI bharata unama thA aura pAtroMmeM ve cAraNamunIzvara uttama the / isaliye uttamapAtroM ko siddhAntazAstroMmeM praNIta vidhike anusAra uttama dAna diyA / dAna ke samaya bAhara ghaMTA, vAMdya Adi maMgala zabda hone lage, kyoMki cakravartIke AhAradAnasaMbhrama sAmAnya nahIM haiM / isa jagat meM jitane uttama padArtha haiM ve saba mahala meM haiM / isaliye unako kisa bAtakI kamI ho jJAnazIla tapasviyoMko usa cakravartIne amRtAnna sacamuca meM usa samaya aneka prakArake bhakSya vIra, bharata cakravartIke sakatI hai ? una dekara tRpta kiyA / zAka. pAka, phala
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 bharateza vaibhava Adiko soneke baratanoMse nikAlakara dete hue cakravartI kalpavRkSa, kAmadhenu va cintAmaNiko bhI mAta kara rahe the / usa samaya bharata cakravartIkI rAniyoMke parosane kI yukti aura una amRtagrAsoM ko munirAjoMke hAthameM rakhanekI cakravartIkI yukti sacamuca darzanIya thI / donoM munirAja kisI bhI abhilaSita kAra karake bharatane jisa divya annako diyA use bhojanakara tRpta ho gaye / jina munirAjoMke tapaHprabhAvase nIrasa anna bhI hAthameM Anepara sarasa bana jAtA hai taba cakravartIke dvArA diye hue sarasa anna kisa prakAra hue yaha bAta avarNanIya hai / svargake devagaNa jisa amRtako sevana karate haiM usake samAna apane lie nirmita AhArako apane hAthase SaTkhaNDAdhipatine munirAjoM ko samarpaNa kiyA usakA kyA varNana kareM ? cakravartI ne bhuktise una cAraNamuniyoMko tRpta kiyaa| itanA hI nahIM, bhaktise bhI tRpta kiyA / tathA bhukti aura bhaktise muktipathakI yuktiko pA liyA / saptavidha dAtRguNa va navavidha bhaktise yukta hokara jaba cakravatIMne una yogiyoMko AhAradAna diyA taba unheM tRpti ho gaI / una yogiyoMne jisa samaya bhojana- samApti kI, usa samaya saMbhavataH una logoMne yaha vicAra kiyA hogA ki paramAtmAkA svAtmAnanda hI bhojana hai| bhojana zarIrake lie hai| AhArAdika sevana karanA zarIrasthitike lie kAraNa hai, isalie zarIrako vizeSatayA puSTa karanA ThIka nahIM hai / isa prakAra haMsakSIranIranyAyase samajhakara unhoMne bhojana ko pUrNa kiyA / baddha palyaMkAsanameM virAjamAna hokara cAraNayogiyoMne mukhazuddhi kI / tadanantara hastaprakSAlana kara siddha-bhaktike anantara A~kha mIMcakara unhoMne Atmadarzana kiyA / itane meM ghaMTAdhvani ruka gii| cAroM orase rAniyAM Akara khar3I ho gai | yogiyoMkI nizcala dhyAnamudrA dekhakara cakravartI manahI mana harSita hone lge| abhI una muniyoMkI deha jarA bhI nahIM hila rahI hai / ve patthara kI mUrtike samAna nizcala haiN| ve siddhAMtokta maMtroMkA japa karate hue AtmAkA bahuta dRr3hatAke sAtha nirIkSaNa kara rahe haiM /
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 31 A~khoMko kholakara jaba unhoMne Anandase rAjAkI ora dekhA, tatra bharatane bahuta utsAha va bhaktise namostu kiyA / / ___ "akSayaM dAnaphalamastu te" isa prakAra candragati munine aura nirmalAmasiddhirastu" isa prakAra Adityagatine unako AzIrvAda diyaa| una caraNayogiyoMke pavitra AzIrvAdako pAkara usa cakravartIke hRdaya meM kitanA Ananda' huA yaha paramAtmA hI jAne / usa samaya vaha isa prakAra nAcane lagA mAno mukti hI usake hAtha meM A gaI ho / ThIka hI hai| satpAtroMkI prAptime kisa harSa nahIM hogA ? usI samaya bharata cakravartIkI rAniyoMne bhI muniyoMko namostu kiyaa| muniyoMne bhI una sabako gIrvANabhASAmeM AzIrvAda diyA / usa samaya bharatezakI dAnaca se deva bhI prasanna hue| unhoMne isa harSa meM nartana kiyA / Azcarya hai ki usa samaya pA~ca ghaTanAoMke dvArA devoMne bhulokako cakita kara diyaa| mahamA kimI sugaMdhita phUloMke bagIce meM praveza kiye ke samAna zIta va sugandhayukta pavana bahane lgii| ___umI samaya ayodhyeza bharatake mahala meM svargase puSpavRSTi hone lgii| svarga se devagaNa bharata ke mahala para ratnavRSTi va suvarNavRSTi karane lage / devagaNa harSase aneka prakAra kI vAdyadhvani karane lge| AkAza meM deva khar3e hokara bharatacakravartI kI jayajayakAra karate hue prazaMsA karane lge| yaha dAna uttama hai, dAtA uttama hai, aura pAtra bhI uttamottama hai| he bharata ! hamane svargaloka meM utpanna hokara svargIya sukhakA anubhava kiyA to kyA huA / tumhAre samAna pAtradAna karane kA bhAgya hameM kahA~ hai ? hamane vratase, tapase va dAnase yaha svarga prApta kiyA yaha satya hai / parannU kheda hai ki yahA~ vrata nahIM, tapa nahIM va dAna denekA adhikAra bhI nahIM hai / he bharata ! tumhArA bhAgya hameM kahA~ ? __ anna denekI zakti to hamameM bhI hai| parantu kadAcit hama AhAradAna karanekA vicAra kareM to hama pratI nahIM haiM / annatI hone se hama dAna deva to jinamuni use grahaNa nahIM kreNge| he rAjan ! hama jinendrakI pUjA karate haiN| parantu vaha kevala upacAra hai / kyoMki unake udarAgni nahIM hai / kintu muniyoMke udarAgni hai / usakI upazAMti karane kA adhikAra hameM nahIM, tumheM hai, isalie tuma dhanya ho|
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ I bharateza vaibhava bhUlokameM AhAradAna denevAle bahutase rAjA mila sakate haiM, parantu unameM dAna denekI yukti nahIM / kadAcit yukti ho to bhakti nahIM / yukti va bhaktise yukta muktisAdhaka dAtA tuma hI ho / 32 jo saubhAgya va sampatti manuSyoM meM mada utpanna karatA hai, usa madane tumheM sparza bhI nahIM kiyA hai| tumheM usa bhogase mUrcchA nahIM AI hai / isa taraha aneka prakAra devoMne bhara kI gaI / ThIka hI to hai / dharmAtmAoM ke dhArmika guNapara mugdha hokara unakI prazaMsA karanA dhArmika puruSoMkA jAticihna hai / "dharma sAmrAjyakA cirakAla pAlana karo" isa prakAra devavANI karake devagaNa antardhAna hue / Adya cakravartIke dAnakI mahimA apAra hai| uparyukta paMca Azcarya rUpa ghaTanAyeM bharatezvarake dAnake pratyakSa prabhAvako sUcita karatI haiN| "jinazaraNa" zabda kA uccAraNa karate hue munigaNa bahA~se gamana karaneko uThe / usI samaya mahArAja bharata bhI "hameM Apa hI zaraNa haiM" aisA kahakara unake pIche hI uThakara calane lage / bharatako una munirAjoMne AjJA dI ki 'tuma Thahara jAo, aba hama jAte haiM' parantu bharatane unase savinaya nivedana kiyA " Apa padhAriye / aisA kahakara ekadama apane do rUpa banA liyA evaM donoM rUpoM se donoM munirAjoMko hAthakA sahArA dekara unake sAtha jAne lagA / cAra ATha gaja jAneke bAda muniyoMne phira kahA "aba to Thahara jAo" "svAmin! thor3I sevA aura karane dIjiyegA / Apa padhAriye / " bharatane kahA I thor3e dUra jAneke bAda phira muniyoMne kahA ki 'aba Age nahIM AnA, Thahara jaao'| "bhagavan ! Apako ucita hai ki bhaktoM ko Age culAkara uddhAra kareM, parantu Apaloga hamArA tiraskAra karake Age na AnekA Adeza kara rahe haiN| kyA yaha Apako ucita hai ?" isa prakAra bharatane vinodameM kahA / bharatakI vinayako dekhakara munigaNa manameM prasanna hokara jA rahe the / yaha bhagavAnkA putra hI to hai aisA samajhakara manameM vicAra karate hue ve jA rahe the| " rAjan ! bhojanako vilaMba hotA hai| jAvo, aba to jAvo" aisA kahakara muni Thahara gaye / parantu bharata vahA~se bhI jAneko taiyAra nahIM
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 33 huaa| vaha kahane lagA ki "bhagavan ! caliye kucha dUra aura aisA kaha kara bhakti se Age bar3hA / isa prakAra una muniyoMke sAtha vaha cakravartI antima dvAraparyanta gyaa| vahAMse bhI unako chor3akara AnekI icchA nahIM thI / ThIka hai ! jo satata AtmAnubhava karate haiM aise yogaratnoMko chor3a kara kauna mokSagAmI jAnA cAhegA ? aba bhI yaha pIche nahIM jAtA hai aisA samajhakara muniyoMne kahA ki "aba bhagavAn AdinAtha kA zapatha hai, Thahara jAvo" aisA kahakara Thaha rAyA / bharatane bhI bhaktipUrvaka una tapasviyoMko namaskAra kara sAtha hI apane donoM rUpoMko eka banA liyA I vItarAgI tapasviyoM ne bhI usako AzIrvAda diyA evaM AkAzamArga se vihAra kara gaye / bharata bhI unakI ora A~kha lagAkara barAbara dekhane lagA | donoM munivara AkAzamArga meM jAte samaya candra aura sUryake samAna mAlUma hote the| ThIka hai ! ve nAmase bhI to candragati aura Adityagati the / ve jabataka dRSTipathameM A rahe the. tabataka cakravartI khar3e hokara bar3I utsukatAke sAtha unako dekhate rahe / tadanaMtara nirAza hokara vahAMse mahalakI ora cale / sebakone Akara sonekI khar3AU lAkara dI / idhara-udharase Akara cAmaradhArI cAmara DhurAne lge| isa prakAra cakravartI rAja vaibhavake sAtha mahalakI tarapha cale / iti munibhakti saMvi rAjabhukti saMdhi pavitra hai mUrti jinakI, ujjvala hai kIrti jinakI, trailokyameM pavitrAkAra tathA gaMbhIra jo siddha bhagavAn haiM, ve hamArI rakSA kareM / rAjAdhirAja bharata cakravartI munidAnake anantara mahalakI ora Ane lage / usa samaya sundara dupaTTA dhAraNa kiye hue ve aise calate the mAno koI hAthIkA baccA cala rahA ho| usa samaya dupaTTA hilAte 3
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava hue ve calane lge| paroMme sonekI khaDAU pahane hue tathA apanI pravINatAko dikhAte hue ve dhIre-dhIre lIlApUrvaka calane lge| mere ghara Aja utkRSTa pAtrakA dAna huA hai, isa prakAra manameM Anandita ho sevakoMkA Adara-satkAra karate hue unhoMne mahala meM praveza kiyaa| tadanantara eka naukarako bulAkara kahA "jAo usa sone kI rAzimese sonA nikAlakara puravAsI garIboMko tathA bhikSuoMko yatheccha de do'' isa prakAra AjJA dete hue ke mahalake andara gaye / izvara unakI rAniyAM muniyoMke guNoMko stuti karatI huI tathA dAna meM hue atizayoMse harSa manAtI huI patike AgamanakI pratIkSA karane lagI / itane meM apane sAmane patikI camakatI huI mukhakI kAMtiko dekhakara cakravartIkI sabhI striyA~ paraspara bAtacIta karane lgii| Aja rAjAdhirAja ( svAmIkA ) bharata cakravartIkA mana bar3A praphullita hai / aisA mAlUma hotA hai ki inako koI uttama vastu prApta huI hai| phira ApasameM kahane lagI bahni ! tuma unake mukhako to dekho taba jJAta hogA ki merA kahanA saca hai yA jhuutt| isa prakAra ve paraspara kahane lagI / koI-koI kahatI hai ki tumhArI bAta saca hai| jhUTha nahIM hai| isa prakAra hama logoM ko bhI dekhane meM AtA hai| aisA kahatI haI sabakI saba AnaMdita hotI haiN| koI-koI kahatI hai ki apane Apa parasparameM saMdehAspada bAta karane meM kucha prayojana nahIM hai, ataH calo, svAmIke pAsa jAkara apane saMdehako dUra kreN| __itane meM sabhI striyA~ bharata cakravartIke pAsa jAkara pUchane lagI, he nAtha ! Apake mukha kI prasannatA dekhakara hamAre manameM jo bhAva utpanna huA hai, vaha saca hai yA jhUTha? taba unhoMne kahA saca hai mere hRdayake bhAvoMko tuma logoMke sivAya aura kauna jAna sakatA hai yaha kahakara bharatezvarane kahA ki calo aba hama saba bhojana kreN| tadanantara pAdaprakSAlana karake jaba ve bhojana karane gaye taba apane yogya hI bhojanakI taiyArI damkhakara vahIM khar3e hokara socane lage Aja bahuta dera ho gaI ataH sabhI rAniyoMke sAtha hI bhojana karanA ThIka hai| yaha socate hue nimnalikhita nAmoMse sabako premapUrvaka pukArane lge| kannAjI, kamalAjI, vimalAjI, sumannAjI, honnAjI, madhurAjI, ratlAjI, cenAnI, cinAjI, kAMtAjI, mukurAjI, kumumAjI, saMtAjI, madhumAdhathAlI, antaraMgAjI, sakhAjI, sukhavatI, zAMtAjI, bhRGgalocanA, nIla
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava locanA, kuraMgalocanA, sAraMgalocanA, puSpamAlA, zrRGgAravatI, guNavatI, candramatI, vINAdevI, vidyAdevI, suradevI, vANIdevI, zrIdevI, bANAdevI, bhadrAdevI, kalyANIdevI, aMjanAdevI, kuMkumadevI, mallikAdevI, sudevI, utsAhIdevI, citrAvatI, citralekhA, padmalekhA, lalitAMgI, vicitrAMgI, kanakalatA, kuMdalatA, kanakamAlA, jinamatI, siddhamatI, ratnamAlA, maNimAlA, kAMtimAlA Adiko bulAkara kahane lage ki Aja hama saba mAtha hI baiThakara bhojana kreNge| ___ itaneme sabhI striyA~ Akara hAtha jor3akara kahane lagI ki hama logoM kA niyama hai ki patike bhojanAnantara hI hama bhojana kreNgii| ataH kRpAkara pahale Apa bhojana kIjie / bharatezane kahA, yaha niyama kaisA hai ? Aja merI bAta suno| Ao sabhI eka paMktimeM baiThakara bhojana kreN| sabhI rAniyA~ paraspara mukha dekhakara vicAra karane lgii| sabhIke vicAra eka prakArake nahIM hote haiM / ataH ve sabhI ApasameM choTI bahina bar3I bahinase kahane lagI dIdI ! hama svAmIkI AjJApAlanArtha sAtha baTanara bhojana kamI ko hamameM so nahIM hogA ? isa prakArako bAta sunakara ekane kahA ki jisa prakAra svAmI munirAjako AhAra diye binA AhAra nahIM karate, usI prakAra hama bhI apanA dharma kyoM chor3eM ? patiko bhojana karAneke pazcAt bhojana karanevAlI strI svargasvAminI hotI hai / ataH ekasAtha bhojana karanA ThIka nahIM hai / ekane kahA- yadi hama svataH bhojana kareM to doSa hai, kitu yahA~ to ve svataH bhojana karaneke liye kahate haiN| isaliye isameM koI doSa nahIM hai| itanemeM phira ekane kahA-inako hamAre hI kAraNa bhojanake liye itanI derI ho rahI hai| koI-koI manameM hI vicAra karane lagI ki itanI derase kaha rahe haiM paraMtu kyA kiyA jAya / patiko uttara denA adharma hai / isaliye kucha samajhameM na Aneke kAraNa koI to gaMgIke samAna cupacApa rahI, aura koI apane hI manameM aneka prakArase ciMtA karane lgii| koI eka do bAteM bhI karane lgii| isa prakAra ve saba rAjamahilAe~ kartavyavimUDha hokara vicAra kara rahI haiM ki itane meM unake abhiprAyako samajhakara zrI bharateza bolane lage ki deviyoM, Ao, idhara Ao, Apa logoMko yaha bata kisa guru ne
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 bharateza vaibhava diyA hai ? kyA merI AjJAke binA vrata liyA jA sakatA hai ? yaha vrata merI AjJAse liyA gayA hai yA nahIM, paraMtu merI bAtako mAnanA kyA tuma logoMkA dharma nahIM hai? prANanAtha ! hama logoMne deva-gurusAkSIpUrvaka yaha niyama nahIM liyA hai / ma ta ernana hatI haiN| sAta ATha dinase hama apanI icchAse yaha niyama pAlana kara rahI haiN| bharatezvara bole, ThIka hai| guru, deva, sAkSIpUrvaka to Apa logoMne yaha niyama nahIM liyA hai, kyoMki niyama denevAle guru Apa logoMse alaga haiN| phira bhI Apa logoMmeM yaha vrata hai aisI kalpanA kara ise kyA abataka pAlana kiyA hai? kyA Apa loga ise vratake rUpameM pAlana kara rahI haiM ? __ svAmin ! ina vratapaddhatiyoM ko hama kyA jAne ? vratagrahaNakI vizeSa vidhi Adiko Apa hI jAne / patibhakta zeSAnnako bhojana karanA hamako bahuta priya lagatA hai| jisa prakAra loga prItise vratapAlana karate hai, usI prakAra hama ise premase pAlana karatI A rahI haiN| hamAre hRdayameM koI vratakI kalpanA nhiiN| ____ acchI bAta ! gurune Apako bata diyA nahIM. Apa logoMne bhI vrata hai aisI kalpanA nahIM kii| kevala vinodameM jo bAta huI hai use vrata kahakara kyoM haTha karatI ho, yaha samajha meM nahIM AtA | Ao ! hama saba bhojana kreN| Apa logoMko dhyAna rahe ki maiM apane svArtha va saMtoSake liye Apa logoMke vratako kabhI bhaMga nahIM karU~gA / isameM Apa logoMko saMdeha na rahe, ataH maiM yaha bAta pitRsAkSIpUrvaka kaha rahA huuN| aba Apa loga saba aave| ApakA koI doSa nahIM hai| deviyoM ! aao| Apa saba loga milakara munimukta zeSAnnakA bhojana kreN| yaha to amRtAnna hai / Apa loga saMkocakara mere hRdayako kyoM dukhAtI haiM ? samajha meM nahIM AtA / aba Apa logoMko maiM karUNiyA~ kahU~ yA niSkaruNiyA~ kahU~, yaha bhI samajha meM nahIM aataa| astu / niSkaruNI taruNiyo ! aba to Ao! bhojana kareM / bahuta dera ho cukI hai| isa prakAra bharatezane una logoMko jarA lajjita karate hue kahA / itane meM saba striyoMne unakI AjJApAlanArtha svIkRti de dI aura harSapUrvaka patike Adezako zirodhArya kiyaa| bhalA isameM Azcarya hI kyA hai ? jaba SaTkhaMDake manuSyamAtra unakI AjJA pAlanameM tanika bhI
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 37 vilamba nahIM karate, taba phira kucha striyoM kI kyA bAta hai ? aura ve bhI unakI aMtaHpUrastha rAniyA~ ho| ___ bharatane muvarNake jalapAtrako svayaM apane hAthase utthaayaa| saba rAniyoMko hAtha-pA~ba dhokara bhojanako calaneke liye kahA / itane meM vahAM eka vinodaprada ghaTanA huI / bharatajI jisa samaya usa suvarNa kalazako hAtha lagAkara jaldI-jaldI meM eka rAnIko de rahe the, usa samaya usa kalazakA jarAsA dhakkA bharatezako lagA, koI coTa nahIM AI kebala kiMcit sparza huaa| itane meM usa rAnIne bharatezvara vizeSa prasanna ho isalie kahA "jina ! jina ! siddha ! hA! Apako laga gayA" yaha kahakara vaha duHkha pradarzita karane lgii| usakA mukha palAna ho gayA / vaha A~kha uThAkara nahIM dekha mkii| usake oMTha sukha gye| vaha duHkhI hokara kahane lagI svAmin ! kaheM to Apa mAnate nahIM, Agaho gar3abar3I karate haiM 1 aba Apako laga gayA, isameM merA kyA doSa hai? itane meM anya striyoMne bhI daHkha pradarzita karanA AraMbha kara diyaa| koI khambeke mahAre, to koI divAlake sahAre Tikakara khar3I ho gaI / koI zAbdika to koI mAnasika duHkha pradarzita karane lgii| ___ima dRzyako mukhakara bharatezvarako ha~sI AI ve kahane lage hA ! kanTa hai| bharatakA kaisA bhAgya hai| isa samaya yaha kyA sthiti hai ? isa prakArake vacanoMse una striyoMkA cina jarA pighalane lgaa| ve aba virasa prasaMgako sarasarUpa denekA yala karane lgii| ve hamatI huI Age Akara bolI "prANanAtha ! Apa jo kaha rahe haiM vaha purNa manya hai yadi hama jarA Tikakara khar3I ho gaI to kyA huA ? hamAre mukhakI krAMti kyA kahIM calI gaI ? Apa itanI cintA kyoM kara rahe haiM ? hama logoMne thor3I dera vinoda kiyaa| isameM cintA kI koI bAta nahIM hai| ___svAmin ! aparAdhiyoMko daNDa denevAle rAjA hI yadi aparAdha kareM to phira kyA kaheM ? isa prakAra una striyoMne haMsate hue kahA aura ve bharatake manako hara taraha se prasanna karane lgii| basa ! aba rahane do vinoda ! Apa loga saba thaka gaI haiN| aba hama saba loga bhojana kareM, aisA kahakara cakravartI bharatane una sabako apane sAtha hI bhojanako biThA liyaa|
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava jo maMgalAsana bharatezvarake lie pahilese hI nizcita thA usapara ve baiTha gaye / paMktibaddha hokara ve striyA~ idhara-udhara baiTha gaI / bhUkAMta bharatako bIcameM kara ve kAMtAmaNI ramaNiyA~ baiTha gaI thI / usa samaya sacamutrameM aisA mAlUma ho rahA thA, mAnoM latAoMke madhya meM vasaMtarAjeMdra hI ho / athavA ratnahAroMke madhyameM mukhyaratna hI ho / raha baiThI thI aura kucha striyA~ bahuta premase kucha to bhojanako parosane kI taiyArI karaneke lie idhara-udhara phira rahI thI / ratna, suvarNa va cA~dI Adile bane hue pAtroM ko lekara jaba ve striyA~ idhara-udhara jA rahI thI taba saMbhavataH bijalIke camakanekA AbhAsa ho rahA thA / jisa samaya bhojana karaneke liye bharatezvara apanI striyoMke sAtha vahA~para baiThe the usa samaya vahA~ eka barAtake paMktibhojanake samAna dRzya dikha par3atA thA / parosanevAlI rAniyA~ bahuta caturAIse parosa rahI thI / isa samayakI zobhA atyanta vicitra thI / kyA candrakI paMkti amRtapAna karaneke liye tArAMganAyeM to nahIM baiThI thI ? athavA devAmRtako pIneke liye deveMdrakI paMktimeM devAMganAyeM to nahIM haiM athavA kAmadevake paMktimeM mohanadevI to nahIM haiM ? isa prakAra darzakoMke manameM vividha prakArake vicAra A rahe the / parosanevAlI striyAM bhI aisI hI mAlUma ho rahI thI ki kahIM ve devalokase hI utarakara to nahIM parosa rahI haiM / I amRtAnna, bhojyAnna, devAnna, divyAnna, va amRtarasAyana isa prakAra paMcAmRtoMko kramase unhoMne parosA | aneka prakArake zAka, zrIkhaNDa, pUranapoLI Adi bhakSyavizeSoMko bahuta sAvadhAnIpUrvaka sabako parosane lagI / isI prakAra aura bhI aneka prakArake bhakSyavizeSa ve striyA~ bahuta Anandase parosa rahI thI aisA dikhatA thA mAno usa dina koI parva hI ho / ye saba striyAM apane patikI paMktimeM baiThakara bhojana kara rahI haiM aura hama inako parosane ke kAmameM lagI huI' isa prakAra manameM jarA bhI matsarabhAtra una striyoMmeM nahIM hai / 'hamameM aura inameM koI bheda nahIM hai' aisA samajhakara ve parosane ke kAmameM lagI huI haiM / lokameM prAyaH striyoMmeM matsarabhAva vizeSatayA pAyA jAtA hai, paraMtu khana vivekI striyoMmeM yaha bAta nahIM thI / isa prakAra bahuta bhaktise saba
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava tarahake bhojanako parosakara una striyoMne cakravartI bharatakI AratI utArI aura namaskAra kara eka tarapha khar3I ho gii| bharata bhI ina striyoMkI navIna bhaktiko dekhakara jarA ha~se / usa samaya bharata bhojanake liye zuddhipUrvaka virAjamAna the| usa samaya tilaka, yajJopavIta, suvarNake kATIsUtra, uttarIya va aMtarIya vastrake sivAya anya koI rAjakIya vibhati unake zarIrameM nahIM thI 1 ve hastaprakSAlana Adi vidhise nivRtta hokara prazasta palyaMkAsanameM baiTha gaye arthAt dAhine gulphako bAyeM gRlphake Upara rakhA aura usake Upara bAyeM hAthAra dAhinA hAtha rakhagara ve gye| tadanaMtara zAMtabhAvase A~kha mIMcakara apane upayogako lokAgra bhAgameM pahu~cAkara unhoMne zrI siddha-parameSThIkA smaraNa kiyA tathA unako apane aMtaraMgameM lAkara sthApita kiyA, unakI mAnavandanA kI, aura unheM yathAsthAna virAjamAna kara apane netra khole / ve A~khoMse annajalako acchI taraha dekha rahe haiM aura jJAnacakSuse apanI AtmAkA darzana kara rahe haiN| isake bAda soneke kalazase pAnI lekara maMtrajapa karate hue unhoMne thor3AsA jalapAna kiyA arthAt bhojana karaneko prArambha kiyA / itanemeM ghaMTA bajane lgaa| bharatezvara divyAmRtake samAna divya annapAnakA aba bhojana karane lage haiM / bharatezvara jJAnAnnako AtmAke lie aura anna pAnako zarIrake liye eka kAlameM arpaNa kara rahe haiN| jJAniyoMke sivAya bharatezake hRdayakI bAtako aura kauna jAna sakate haiM ? bharata bhakSyake mukhakA anubhava zarIra ko karA rahe haiM aura AtmA ko mokSa ke sukha kA anubhava karA rahe haiN| mokSagAmiyoMke sivAya usa dakSakI hRdayaparIkSA kauna kara sakatA hai ? usa madhura annako samrAT apane zarIrako khilA rahe haiM / strilAte hue ve zarIrase, kaha rahe haiM ki 'dekho ! tumako moTe tAje banAneke lie maiM yaha nahIM khilA rahA hU~, tuma mere AtmAkI acchI taraha sevA karanA" sacamucameM bharatake hRdayakA vicAra Asannabhavya hI jAna sakate haiN| ve jisa samaya tikta, kaTu, kaSAya, Amla va madhUra ina pA~ca rasoMkA anubhava jIbhako karA rahe haiM, usI samaya AtmAko darzana, jJAna, vIrya va sukhakA bhI anubhava karA rahe haiM / zarIrako tandulAnna khilA rahe haiM to AtmAko bodhapiMDa de rahe haiM /
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 bharateza vaibhava bhojana karate samaya thAlI kaTorI vagairahameM hAya bAkara jaise hI muMhameM pahu~catA thA vaise hI unakA hRdaya siddhalokameM pahu~catA thA / ___ jisa prakAra kisI manuSyako bhUkha to na ho, parantu bandhuoMke Agrahase vaha bhojana kara rahA ho; usI prakArakI gati cakravartIkI ho gaI thI arthAt ve bahuta udAsIna bhAvase bhojana kara rahe the, kyoMki anupama puNyodayavAle zrI bharatako mokSake sivAya anya viSayameM AnaMda hI nahIM AtA thA / ___ jisa prakAra kisI duSTa rAjAke rAjya meM jabataka koI sajjana rahe tabataka to use duSTa rAjAkI bAta sunanI hI par3atI hai, usI prakAra cakravartI bharata yaha vicArakara bhojana kara rahe the ki jabataka isa duSTa karmajanya zarIrake sAtha maiM hU~ tabataka mujhe usakI rakSA karanI ho pdd'egii| jaise dharapara Aye atithikA satkAra kara pahuMcAne ke bAda manuSya apane ghara meM Akara svastha bana jAtA hai, usI prakAra bharateza usa zarIrako atithi samajhate the| use khilAkara ve apane ghararUpa jo AtmA hai usameM pahuMcakara sukhase rahate the| isa prakAra bharateza apane AtmavicAra karate hue bhojana kara rahe haiN| phira bhI unakI rAniyAM cupacApa baiThI haiN| unhoMne abhI bhojana karanA prArambha nahIM kiyA hai| cakravartIne jarA A~kha phera kara unake tarapha dekhA aura pUchA-Apa loga kyoM baiThI haiM ? bhojana kyoM nahIM karatI haiM ? taba kisIne bharatezake kAna meM kucha kahA / bharatane sammatikA saMketa kiyA / tatkSaNa eka rAnIne bharatakI thAlIse kucha pakvAnna lekara sabako parosa diyA, taba kahIM sabako saMtoSa huaa| una pativratA striyoMkI patibhuktazeSAnna khAnekI pratijJA thii| kyA isa prakArakI patibhakti ghara-gharameM ho sakatI hai ? ___ jIvabala, dehabalakI vRddhike lie bharatezane 32 grAsa bhojana karake tRpti kii| phira una rAniyoMne bhI hitamitamadhura bhojanakara tRpti prApta kii| ve sadA santoSAnna khAtI rahatI haiN| isalie unako kSadhAgni vizeSa nahIM hai| ___ bharata va unakI rAniyoMne nirmala jalase hAtha dho liyaa| bharata kahane lage ki aba hameM bhojanAnantarakI kriyA karanI hai| Apa loga aba una parosanevAlI rAniyoMko bhojana karAveM / aisA kahakara ve svayaM A~kha mIcakara baiTha gaye aura siddhamantrakA dhyAna karane lge|
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 41 rAniyoMne kahA - 'bahinI Aiye / Apa bahuta thaka gaI haiN| hama aba Apa logoMko' paroseMgI, aisA kahakara bAkI bacI rAniyoMko bahuta Anandase bhojana karAyA / bharata cakravartI A~kha kholakara "jinasiddhazaraNa" aisA uccAraNa kara vahA~se uThe evaM vizrAnti ke lie candrazAlAmeM pahu~ce / vahA~para bhI rAniyA~ pahu~cakara patisevA karane lgii| koI paMkhA karane lagI, koI gulAbajala chir3akane lagI, koI paira dabAne lagI / isa prakAra, aneka bhA~tikI sevA karane lagI / he paramAtman ! tumhArA rUpa bahuta vicitra hai likhane meM nahIM AtA, sudhArane meM nahIM AtA / maMthana karanepara bhI nahIM mila sktaa| abhava ho isaliye merI kAmanA hai ki mere hRdaya meM sadA rho| yaha bharatake nityakA vicAra hai / iti rAjabhukti saMdhi 19 - rAjasodha saMdhi he paramAtman ! tumhArA rUpa vicitra hai| koI kuzala citrakAra tumhAre citrako citrita karanA bhI cAhe, to vaha citrita nahIM kara sakatA hai / bigar3ane para sudharane kI bAta to dUra hI rhe| samudrake maMthana karanepara jisa prakAra aneka prakArake padArthoMkI prApti huI thI aisI lokokti hai, dahIko mathanepara jisa prakAra makkhana nikalatA hai, usI prakAra kyA kisI vastukA maMthana karanepara tuma mila sakate ho ? nhiiN| kyoMki tumhAre rUpa nahIM hai / AkAra nahIM hai| koI tumheM sparza nahIM kara sakatA | dekha nahIM sakatA / tumameM koI zabda nahIM hai, isalie guna nahIM sakatA / tumameM koI gandha nahIM, isaliye koI mu~gha nahIM sakatA / phira bhI he Atman ! maiM prArthanA karatA hU~ ki mere hRdaya meM tuma vaise hI aMkita raho, jaise kisIne tumhAre citrako likha chipAkara rakhA ho / he siddhAtman ! tumhArI mahimA apAra hai / ananta amRta saMpattiyoM ko dhAraNa karanepara bhI lokako eka akiMcanake samAna dikhate ho 1 AbharaNoMke nahIM honepara bhI atyanta sundara ho / tumhArI bAteM kRtrima nahIM svAbhAvika hai / kyoMki tuma yathArthapadako prApta kara cuke ho / bhaktajana apane vicAroMke vikArase kuchakA kucha samajhe yaha dUsarI bAta
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava hai| he paramAtman ! mujhe tumhAre sacce rUpadarzanakI sAmarthya do vaisI sadbuddhi mere andara utpanna ho bhagavan ! merI AzAko pUrNa kIjiye / eka dinakI bAta hai bharateza prAtaHkAlakI nitya kriyAoMse nivRtta hokara apane Uparake mahalameM navaralamaya maNDapameM jAkara virAjamAna haiN| sone ke usa mahala meM sthita navaratna maNDapameM lAlakamalake samAna siMhAsanapara AsIna rAjendra devendra ke samAna mAlUma hote the| pIchekI ora jhallarIdAra mulAyama takiyA, idhara-udhara zItala havA bahAnevAlI devadAsiyAM, tathA samrATke dehapara sthita divyavastra sacamucameM adbhuta zobhA de rahe the / itanA hI kyoM ? zarIrakI kAMti, AbhuSaNako kAMti, usa maNDapakI kAMti Adike phaila jAnese janapati bharata usa samaya dinapatike udaya kAlameM sAkSAt dinapati (sUrya) hI mAlUma ho rahe the| ____ itanemeM antaHsabhAke yogya sarva sAmagrI vahAM ekatrita hone lgii| aneka maMgaladravyoMko lekara dAsiyA~ sevAmeM upasthita huii| vINA kinari, veNu Adi vAdyoMko lekara gAyana karanevAlI striyA~ AI aura bharatezvarako bahuta vinayake sAtha namaskAra karane lgii| . hAthameM betako rakhanevAlI vyavasthApaka striyA~ 'haTo, rAstA chor3o, inheM bulAbo, unheM bulAvI Adi zabdako karatI huI apanI-apanI sevA kara rahI thiiN| ___ bharatezakI rAniyoMko kAvyakA adhyayana jisane karAyA thA vaha paNDitA nAmakI dAsI bhI vahA~ Akara upasthita huI / rAjendrako praNAma kara apane sthAnameM baiTha gii| ___ isI prakAra saba rAniyAM zRGgAra karake bharatezake darzanArtha apane hAthameM uttamottama beToMko lekara usa mahalapara car3ha rahI thii| aisA mAlama hotA thA mAno kAmadevake darzanArtha unakI striyA~ meru parvatapara car3ha rahI ho| bahina ! dekhakara Ao, sAvadhAnIseM Ao, jarA hamAre hAthako to pakar3o, isa prakAra mujhe chor3akara kyoM daur3atI ho ? ghabarAo mata / Ao, Ao bahina, isa prakAra paraspara kaI prakArakA vArtAlApa karatI huI ve usa mahalapara car3ha rahI thii|
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava tuma Age kyoM bhAgI jA rahI ho? bhAgo ! bhAgo! rAjA prasanna hokara tumheM avazya kucha na kucha degaa| jaldI jAo, isa prakAra koI Age jAnevAlI rAnIse kaha rahI thii| vaha lajjita hokara 'acchA bahina ! jinake pairase calA nahIM jAtA ve kucha bhI bola sakatI haiN| ApakI icchA jo cAhe mo bolo ! aisA kahakara jA rahI thii| koI rAnI kaha rahI thI jarA jaldI calo bahina ! itanA dhore kyoM cala rahI ho! itane meM usakI hamI ur3AnekI dRSTise dUsarI rAniyA~ kahane lagI ki dekho ise kitanI jandI par3I hai ? na mAlama patike mukhakA darzana kiye kitane dina ho gaye haiM ! isaliye jaldI daur3a rahI hai ! taba vaha lajjita hokara bolI 'acchI vAna ! Apa logoMke hitakI bAta kahI yahI bhUla kii| aba maiM mauna raha~gI' aimA kahakara cala rahI thii| eka rAnI garbhiNI thI, use dekhakara dUsarI rAniyA~ kahane lagA ki nAhina ! dekho ! yaha Upara nahIM car3ha savAtI / svayaM car3hatI hai aura peTameM eka vajanako lekara car3ha rahI hai / ise kitanA kaSTa ho rahA hogA ! kyA bharatezvarako dayA nahIM hai| ise kyoM bulAyA hai ? jarA hAthakA sahArA lagA do bahina ! taba vaha strI kahane lagI ki bama rahane do tumhArI bAta ! maiM tumase Age jA sakatI hU~, parantu Age jAne para Apa loga kahatI haiM ki ise patiko dekhanekI har3abar3I hai / isaliye maiM pIchese dhIre-dhIre A rahI huuN|" isa prakAra bahatase vinoda karatI haI ve rAniyA~ mahalapara caDha rahI haiN| unameM eka sanI maunase car3ha rahI thii| use dekhakara dUsarI kahane lagI, dekho! yaha mauna dhAraNa karake jA rahI hai| saMbhavataH yaha manameM patikA dhyAna karatI huI jA rahI hai| isake mana meM kyA hai samajha meM nahIM AtA ? bahina ! tumako aisA dhyAna kisane sikhAyA hai ? vaha rAnI kahane lagI bahinoM ! ghyAna gAna to tuma aura tumhArA pati jAne / hama sarIkhI use kyA smjhe| hA~ ! tuma logoMke bArtAlApa ko munatI huI ba manameM prasanna hotI huI maiM maunase A rahI hU~, aura koI bAta nahIM hai| pIche raheM, Age jAveM,bole yA mauna rahe, pratyeka avasthAmeM Apa loga kucha kalpanA karatI ho| tumako jItane meM patideva hI samartha haiM / ___ aba rahane do vinoda ! sabhA-bhavana samIpa A gayA hai / aba bahuta gaMbhIratAse AiyegA / apanI bAta udhara sunanemeM AyegI, isalie bahuta sAvadhAna cittase clo|
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava isa prakAra taraha-taraha ke vinoda karatI huI ye rAniyA~ mahalapara car3hakara AI / aba sabhA-bhavana bilakula pAsameM hai| rAniyA~ AnaMdapUrvaka mahalapara car3hakara A rahI haiM yaha samAcAra rAjAko vyavasthApaka dAsiyoMse pahilese mila gyaa| sabakI saba rAniyA~ usa sabhA-bhavanameM praviSTa ho paMktibaddha khar3I ho gaI, phira eka-eka ganI bheTa mamarpaNa karane lgii| ___ eka rAnI nivaphalako bharatake caraNameM samarpaNa kara alaga jAkara suvarNavibake samAna khar3I ho gii| dumarI nIlAMgI nIlakamalako samarpaNakara alaga jA indranIla maNike binake samAna khar3I ho gaI / eka rAnI lAla kamalako samarpaNa kara bharatA ke bAyeM tarapha mANikakI putalIke samAna khaDI ho gii| eka rAnI caMpAke phUlako arpaNakara striyoMke bIca meM raha gaI / eka vRSNa varNakI rAnI apane karakauzalase racita puSpamAlAko lAkara bharatako upahArameM dene lagI, mAnoM ratidevI hI kAmadevako upahAra de rahI ho| jisa prakAra ratidevI kAmadevako puSpake khar3aga va bANa bheMTameM detI hai, usI prakAra koI g2anI zrI bharatako kevar3Ake phUla lAkara samarpaNa karane lagI / eka tAruNyabhUSita rAnI pahAr3I kamalako bharatake caraNa meM rakhakara alaga jAkara bahuta vibhavase khar3I ho gii| eka rAnI lajjita hokara sAmane hI nahIM A rahI thii| sabake pIche-pIche rahI thii| use dUsarI rAnI hAtha dharakara lAI na usake hAthase bheMTa dilaaii| eka rAnI Dara-Darakara AI, va jisa samaya bhaTa samarpaNa karane lagI usa samaya usake hAthakA japA pRppa sahasA nIce gira gayA, taba vaha bahata lajjita huii| dumarI rAniyA~ usa samaya ha~sakara kahane lagI ki yaha bheMTa nahIM hai, yaha no puSpAMjali hai| eka mugdhA rAnI lajjAyukta hokara aaii| mallikA puSpako samarpaNa karate samaya jaba vaha pUSpa hAthase sarakakara gira par3A taba, vaha aura bhI lajjita haI / bharateza kahane lage ki itanA lajjita honekA kyA kAraNa hai ? puSpa gira par3A to kyA huA? hamAre Upara hI to gira par3A hai na ? tumheM lajjita na honA caahie| eka rAnIne pAdarI puSpako lAkara bharatake caraNameM rkhaa| jaba cakravartIne pairase usako jarA sarakA diyA taba paNDitA kahane lagI ki
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava rAjan ! Apane ThIka kiyaa| kyA paradAra sodara ( sahodara ) bharatake pAsa pAdarI A sakatA hai ? Apane pairase lAta mArI so bahuta ThIka kiyA / isase mahArAjako tanika hu~sI A gii| rAjan ! tumhArI striyA~ atyadhika zIlavatI haiN| unake samIpa yadi pAdarI AyA to usako pakar3akara tumhAre pAsa lAI aura tumane use lAta mArakara daNDa diyA yaha ucita hI kiyA / itane meM dUsarI rAnI AI aura Amraphalako samarpaNa kara eka ora khar3I ho gii| eka rAnI jo motIke hArako pahanI huI thI apanI bheMTa samarpaNa karane lgii| eka rAnI apane hAthameM mANikya ratnako lAkara bharatake hAthama detI huI namaskAra karane lgii| dUsarI rAnI motIke eka hArako bahuta bhaktike sAtha bharatake hAthameM rakhakara praNAma karane lgii| itane meM paNDitA vinodase kahane lagI ki rAjan ! lokameM mukhase mukha sparzakara cumbana denekI paddhati to hai| paraMtu yaha Azcaryava: kA hai ki yahA~ donoM hAra raspara budhana dete haiN| isI prakAra aneka rAniyone cAMdIke phUla, soneke phUla Adi arpaNa kiye aura ve apane-apane sthAnameM khar3I ho gaI / paMktivaddha sthita ve rAniyA~ usa samaya devAMganAoMke samAna mAlUma hotI thiiN| ___mahArAja bharatane sabapara eka dRSTi DAlI aura kucha dera bAda hAtha ke izArese sabako baiThaneke lie khaa| patikI AjJA pAkara sabakI saba mRdu gAdIpara vahA~ baiTha giiN| pAsa meM hI paNDitA baiTha gii| jo gAyakiyAM AI thIM unako bhI baiThanekA izArA kiyA ataH ve bhI apane sthAnapara baiTha gii| usa samaya vaha kAmadevakA darabArasA mAlama hotA thA / bharatake sivAya vahA~ koI puruSa nahIM thA / cAmara DhAranevAlI una taruNiyoM ke bIca bharata atyanta sundara mAlama ho rahe the| itane meM bharatezane mAyakiyoMkI ora apanI dRSTi daur3AI / gAyana Arambha huaa| kamalarasako khIMcanevAlA bhramara jisa prakAra usImeM magna hokara gUMjatA hai, usI prakAra gAyanakalAmeM pravINa gAyakiyAM magna hokara gAne lgiiN| unakI dRSTi to rAjAkI tarapha, smaraNa rAgakI ora tathA hAtha vINAke tArapara thaa| inameM ekAgratAko pAkara ve gA rahI thiiN| prAtaH kAlameM bahatase pakSI sUryake sAmane jisa prakAra madhura dhvani karate haiM, usI prakAra rAjA bharatake sAmane ve deviyAM gAyana kara rahI thiiN|
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaMbhava sabase pahile una logoMne udaya rAgako itanA acchI taraha gAyA ki. yadi usa sanya paMcara bhI vahA~sa nikalatA to gAyana sunaneko vaha vahIM Thahara jAtA / aisA mAlUma ho rahA thA ki usa samaya eka bAra ve gAyana samudra meM praviSTa hokara punaH usameM DubakI lagAkara A rahI hoN| ve usa svarako nAbhise uThA rahI thIM, phira use hRdayadezameM lAkara phailAtI thI / pazcAn sundara kaNThameM dhvanita kara bAhara nikAlatI thii| vaha gAyana sacamuca meM zrIdevIkA maMgalagAna mAlama ho rahA thaa| una gAyakiyoMne udayarAgako gAkara phira devagAMdhAri, bhUpAli, dhanyAsi, veLAvaLi, saurASTra Adi zuddha rAgoMkA Azrayakara gAyana kiyaa| __ ve usa gAyanake sAtha hAva-bhAva, bilAsa, vibhrama Adi aneka kriyAyeM bhI karatI jAtI thiiN| usa samaya sunanevAlI rAjasabhAkI sabhI striyA~ sira hilA rahI thiiN| jisa samaya vINAke tArako vaha aMgulIse tAr3ita kara rahI thI, usa samaya bharatazvara manameM vicAra kara rahe the ki yaha kuzala gAyikA isa saMsArako nIrasa jAnakara use pragaTa karaneke lie hI yaha kriyA kara rahI hai| aba ve svara maMDalase gAyana kara rahI thIM taba yadi sara, maMDala bhI sunatA to mugdha ho jAtA; phira paramaNDalako jItane meM samartha bharatezvara usapara kyoM nahIM saMtuSTa hoMge? itanA hI nahIM vaha kAmarUpI arimaNDalako jItane ke liye bhI samartha hai| sunanevAle kahate the ki inake samakSa kinnarI, vidyAdharI va apsarAoMkA mUlya kyA hai ? unhoMne bhinna va abhinna bhaktiyukta kinnarI vAdyase bhI sabhAko mohita kara diyA thaa| ____ bhalA isameM Azcarya bhI kyA hai ? ve mAyakiyA~ sAmAnya to thI nahIM / bharatacakravartaka yahAM gAyanakI zikSA prApta kara cukI thI ataH zrotAoMko atyaMta mohita karanekI usameM kisa bAta kI kamI hogii| sabase pahile arahaMta bhagavAnkA smaraNa karake bAdameM siddhaparameSThI evaM munigaNoMkA bahata bhaktipUrvaka smaraNa kiyaa| sadanantara bhoga va yoga ke vicArako mizritakara ke gAne lgiiN| kyoMki ve acchI taraha jAnatI thI ki bharatezvarake mana meM kyA hai ? ve cakravartI bhoga tathA yogako hRdayase pasaMda karate haiM / unako pramanna karane kI dRSTise unhoMne bhoga va yoga vicArako nimnalikhita prakArase gAyA / sukhakA anubhava karanA kyA sarala hai ? usake liye bar3I bhArI kuzalatA cAhiye / ihaloka aura paralokakI cintA rakhanevAle cAra
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ rameza deva 47 haiN| sAmane kI sarva paristhitiyoMko jAnanA cAhiye aura apaneko bhI jAnanA cAhiye / yahI kuzalatA hai / AtmajJAnIko tIna A~kheM hotI hai athavA jisako tIna netra haiM vahI ima lokameM vijayI hotA hai| do A~khoMse to vaha lokako dekha sakatA haiM, paraMtu AtmAko una A~khoMse nahIM dekha sakatA hai| usake liye tIsare jJAnarUpI netrakI AvazyakatA hai| usa jJAnarUpI netrase vaha AtmAko dekhatA hai| isalie trinetrIko hI mukhakI siddhi hotI hai mavako nhiiN| vaha vivekI taruNiyoMke bIcameM rahatA hai / athavA AtmaratirUpI kSIrasamudra meM bhI rahatA hai| aneka viSayavAsanAoMke bIca meM rahanepara bhI AtmAnubhavakI prAptike liye udyoga karanA cAhie / udyogI puruSa puMgavoMko hI sukha kI siddhi ho sakatI hai / bhalA AlasiyoMko vaha kyoM milegI ? eka bAra to vaha narendra uttama striyoMse vArtAlApa karatA hai, to pazcAt sarasvatI ( zAstra ) se vArtAlApa karatA hai| parasatiyoMke prati mauna dhAraNa karake muktirUpI satIke prati dhyAna rakhatI hai| isa prakAra vaha vivekI caturmukha rahatA hai / jo kamalanayaniyoMke citta va apane cittakA antara samajhane meM samartha hai, usIko Atmasiddha hai, use ahaM kahate haiN| jisameM isa prakArakI zakti hai vahI zrImaMta hai, vahI prabhu hai| aise zrImaMtoMkI hI sukhakI siddhi hotI hai, dInoMko nhiiN| jo loga zarIra sambandhI sukhameM pAgala hokara AtmasUkhake svAdako nahIM lete haiM aura iMdriyoMke sukhako hI bhogate haiM, sacamucameM the bar3I bhArI bhUla karate haiN| unakI gati ThIka vaisI hI hai jaise koI pAgala bhuseko bacAkara rakhatA ho aura cAvalako pheMka rahA ho / yaha ajJAnI bhI sAra Atmasukhako chor3akara asAra indriya sukhako grahaNa karatA hai / lokameM asamartha manuSya guNoMkI prAptike liye bahuta prayatna karatA rahatA hai / amuka guNa cAhiye, dhana cAhiye, zakti cAhiye isa prakAra loga rAta-dina khaTapaTa kiyA karate haiN| parantu unako ve padArtha prApta nahIM hote / kintu Atmayogako dhAraNa karanevAle yogiyoMke pAsase yadi be guNa dhakkA denepara bhI nahIM jaate| pratyuta ve mahAguNa usa vyaktike zaraNameM svayameva Azraya pAneko Ate haiN| jisake hAthameM pArasa yA cintAmaNiratna hai use sampattiyoMko prApta karane meM kyA kaThinatA hogI? isI prakAra jisake hAthameM AtmAnubhava
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava rUpI rala A gayA hai usako aise kaunase padArtha haiM jo nahIM mila skeNge| tIna loka hI usakI muTThI meM samajhanA cAhiye / jisane AtmAnubhavako prApta kiyA use bhavabhavameM bhoga milegaa| tIna bhava, cAra bhava, dasa bhava athavA jabataka bhI vaha saMsArameM rahegA tabataka vaha bahuta mukhake sAtha rhegaa| tadanantara usa bhavakA nAzakara kaivalyasusako prApta kregaa| isa AtmAnubhavakI barAbarI karanevAlA bhAgya kyA aura koI hai ? nhiiN| vaha sabase bar3A bhAgyazAlI hai| vaha AtmavinodI yadi svarga loka meM jAkara janma letA hai to devoMko bhI Azcarya utpanna karanevAle saundaryako prApta karatA hai / yadi bhUlokameM Akara janma letA hai to vaha kAmadeva sadRza sundara hokara janma letA hai| svayaM vaha kucha nahIM cAhatA hai, parantu saubhAgyAdika to ahamahamikA rUpase (meM pahale maiM pahale isa' bhAvame) usake Azrayako pAneke liye svayaM Ate haiN| vaha saubhAgyakI bhI icchA nahIM karatA, isIliye ve Ate haiM / Atmarasikake manameM lokakI cintA nahIM rahatI hai, phira bhI sanna loka usakI cintA karate hai| lokakI aura usakA upayoga nahI hotA hai| parantu Azcarya hai ki lokake vicArameM usIkA dhyAna rahatA hai| jo AtmAvivekI hai, vaha apane samakSa jAtI huI kisI strIke hRdayakI bAta ko tatkAla samajha letA hai| jo striyA~ puruSoMko phaMsAnemeM pravINa haiM unako harAkara vaha unheM apane pIche phirAtA hai, parantu unakI ora usakI upekSA hI rahatI hai| usake thomase mandahAsa karane mAtrase una striyoMke hadayameM apAra Ananda utpanna karatA hai, parantu una striyoMpho yaha patA nahIM hai ki AtmarasikakI indriya aura AtmA alaga-alaga haiN| vaha indriya se iMsatA hai, AtmA se nahIM / usakI AtmAko bAharakI bAtoMko sikhAnebAle kauna haiM ? kabhI-kabhI vaha AtmajJAnI mugdhA strIko mohana kalA sikhAkara use vidagdhA (catura) banAtA hai| kabhI-kabhI usa catura strIko bhI apane vacana cAturyase mugdhA banA detA hai| kisI samaya vaha maunase vaha striyoMke sAtha vizeSarUpase sarasa hAsya Adi karaneko udyata nahIM hotA hai| kadAcit kisI samaya vaha vaisA kare, to usameM visaratAko bhI Ane nahIM detaa| usa hAsthAlApase vaha una striyoMko apane vazameM
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 49 bharateza vaibhava kara letA hai| itanA saba hote hue bhI apanI AtmapariNatimeM vaha pramAda nahIM karatA hai| usameM bahuta sAvadhAna rahatA hai| yaha usakI vizeSatA hai| vaha kisIke prati krodhita hotA nahIM, aura na krodhita honA hI baha jAnatA hai| use vaisI icchA kabhI nahIM hotI hai| yadi baha kucha krodhita ho bhI gayA to usI samaya usa krodhako bhUla jAtA hai, aura jJAnaprApti kara letA hai| jisa prakAra tapAyA huA pAnI jaldI ThaNDA ho jAtA hai usI prakAra se bhI thor3I kaSAya A jAya to vaha jaldI zAMta ho jAtA hai| ___vaha striyoMke sAtha premavyavahAra kare, to nakhahati, dantahati Adi kara vaha vizeSa Asakta nahIM hotaa| kadAcit kareM to dUsaroMko baha usako kRti hai yA nahIM yaha bhI mAlUma nahIM ho pAtA hai / striyoMke sAtha vaha praNayakalaha kabhI nahIM karatA hai / yadi kadAcit kare to bhI kSaNabharameM usase palaTakara gaMbhIratAmeM nimagna rahatA hai yaha niSpApa bhogiyoMkA lakSaNa hai| svayaM apane gaurava gaMbhIratA Adi guNoMkA pUrNa dhyAna rakhakara vaha AtmavivekI vyavahAra karatA hai| usakI striyA~ bhI usake samAna AcaraNa karatI haiN| usakI lIlA ThIka vaisI hI hai jaise koI hAthI jaMgalameM hathiniyoMke bIcameM rahakara krIDA kara rahA ho| yadi kisI eka strIke prati usakA vizeSa prema bhI ho, to vaha use kisIko nahIM pragaTa karatA hai| eka puruSa eka patnIke sAtha jisa prakAra rahatA ho vaha usI prakAra aneka nAriyakei sAtha samadaSTise rahatA hai| striyoMko AkarSaNa bhI karatA hai| unake prati prIti bhI karatA hai| unakI icchAkI nityapUrti bhI karatA hai| unheM Ananda utpanna karatA hai / unheM hara prakArakI nIti, rItiko sikhAtA hai evaM bIca-bIcameM apanA anubhava bhI karatA rahatA hai| ___ vaha AtmajJAnI bahutase jAloMmeM phaMsA huA hai aisA bAhyameM dekhanevAloMko mAlUma hotA hai, parantu yathArthameM vaha kisI bhI phaMsA huA nahIM hai / vaha kAmasevanameM madonmatta ho gayA ho aisA mAlUma to hotA hai parantu vaha kabhI bhI vaisA hotA nahIM / ThagoMke samAna usakA AcaraNa dikhatA hai parantu sacamucameM usameM chala nahIM hai| jisane apanI AtmAkA
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 bharateza vaibhava anubhava kiyA hai, usakI yaha lIlA hai / antaraMga meM eka prakAra aura bAhyameM anyarUpa rahanepara bhI AtmakalyANakA sAdhaka honese vaha mAyAcAra nahIM hai / kabhI to vaha kile ke samAna banatA hai aura kabhI grAmake samAna vana jAtA hai / kabhI vaha phUlake bagIceke samAna rahatA hai| jisa samaya una striyoMko saMsargasutrakA anubhava karAtA hai usa samaya unako aisA mAlUma hotA hai ki kahIM svargahI puruSake rUpameM AyA hai| jisa prakAra koI karuNa manuSyoM ne vArtAlApa vinoda Adi karatA hai, parantu vaha kucha hI samayake lie huA karatA hai, isI prakAra vaha AtmajJAnI una ramaNiyoMke sAtha vinoda parihAsa Adi karatA rahatA hai| phira bhI usake manameM bhinna hI vicAra rahatA hai / vaha apane Apako nahIM bhUlatA hai / jaise nagaravAsI catura loga grAmINoMke sAtha aneka prakAra vinoda 'hue kahIM jA rahe hoM usI prakAra mokSako jAnevAle isa pathikakI mArgameM yaha aneka prakArase mohalIlA hai / karate bAharase jo loga usakA vyavahAra dekhate haiM, unako jJAta hotA hai ki yaha nItimA nahIM hai / yaha mArgacyuta huA hai / parantu vastutaH vaha sanmArga meM hI rahatA hai| AtmajJAnIkI gati bahuta vicitra hai| usake manakI bAta kauna jAna sakatA hai ? usake hRdayako jineMdra bhagavAn hI jAnane meM samartha haiM / bar3e-bar3e sA~r3a, hAthI Adi jisa mArgase jAte haiM vahA~ unake pAMvoM ke cihnako haraeka jAna sakatA hai, parantu havAke bhI pAda-cihna ko koI pahacAna sakatA hai kyA ? nhiiN| isI prakAra sAmAnya manuSyoM kI citapravRttiko jAna sakanepara bhI tatvazIla vivekIke hRdayako jAnanA sAdhAraNa bAta nahIM hai / ve gAyakiyA~ kahane lagIM ki yaha hamAre bharatacakravartI kI dinacaryA hai / yaha bAta anyatra nahIM pAI jAyagI / bharateza meM bhI isa prakAra kI pravRttikI prApti kyoM huI hai ? unhoMne pUrvajanmameM jo manaHpUrvaka AtmabhAvanA kI usakA yaha phala hai / isIliye ve Aja Adarza mahApuruSa kahalAte haiM / uparyukta viSayako sunakara bharatezako bar3A harSa huaa| unhoMne usI samaya unako pAma meM bulAkara aneka prakArake divya vastra AbharaNa Adi dekara unakA satkAra kiyA /
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharataza vabhaka samrATne kahA--tuma logoMne bahuta acchA gAna kiyA / isa vacana ko sunakara ve striyA~ aura bhI adhika prasanna huii| phira samrATkke caraNakamaloMko bahuta bhaktike mAtha namaskAra kara ve apane-apane sthAna meM jAkara baiTha giiN| trAroM orase kamaloMke dvArA ghirA huA tathA kamaloM ke bIca meM baiThA huA brahma jisa prakAra zobhita hotA hai usI prakAra bharateza usa samaya una striyoMkI sabhAmeM baiThe-baiThe zobhAko prApta ho rahe the / samrAT bharatako isa prakArakA vaibhava kyoM prApta huA hai ? vaha isa prakArakI bhAvanAmeM nirata rahate haiM ki Atman ! saMsArake bhayase daHkhI jo koI bhI prANI tumhAre pAsa zaraNAgata hokara Ave unakI rakSA karane ke liye tuma vaJapiMjarake samAna ho, jise koI naSTa nahIM kara sakatA hai| tuma svAbhAvika AbhUSaNoMse yukta ho, ataeva sahajasundara ho / ananta sukha tumameM hai / tuma ujjvala jJAnajyotiko dhAraNa kara rahe ho, isalie merI rakSA karane meM sarvathA samartha ho, merI rakSA kro| mere hRdayameM raho / Atman ! sacasucameM tuma saMsArakA nAza karanevAle ho, mujhe bhI siddhikI ora le jaavo|| isa prakAra satata bhAvanAke kAraNa samrAT bharatezane asAdhAraNa vaibhavako prApta kiyaa| iti rANasaudha saMSi atha rAjalAvaNya saMdhi jaba bharateza darabArameM bahuta vaibhavake sAtha virAjamAna the, taba taka eka gAyakIne paNDitAke kAnameM kucha kahA / vaha paNDitA ekadama uThI aura samrATko hAtha jor3akara kahane lagI ki svAmin ! mujhe Apase eka prArthanA karanI hai, AzA hai Apa AzA deNge| "acchA ! kaho !" bharatezane kahA / / ApakI sevAmeM maiM eka navIna kAvyako upasthita karanA cAhatI huuN| kRpayA Apa use sunanekA kaSTa kreN| paMDitAne khaa|
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 bharateza vaibhava taba vicArakuzala samrATa bharatezane kahA ki usa kAvyako kisane racA hai ? usameM kisakA varNana hai ? usa navIna kRtikA saMzodhaka kauna hai ? dUsaroMne usa kAnyakI racanA nahIM kI hai aura na usameM dUsaroMkA varNana hI hai| usakA saMzodhana karane ke lie anya pAtra nahIM haiN| he rAjan ! yaha racanA Apake mahala meM hI racI gaI hai, aura usameM ApakA hI varNana hai / usakA Apa hI saMzodhana kareM, yahI dAsIkI prArthanA hai / malameM jo nabIna rUpase racanA racI huI hai usako karanevAle kauna haiM ? racanA karanevAloMkA nAma to btaao| isa prakAra manda hAsyake sAtha mahAgaja bole| rAjA ! hameM pAnI ko apane manakI bAta eka totese khii| use par3osa meM rahanevAlI mau. sumanAjI rAnIne sunI va caritraka rUpameM racanA kara dii| kala sumanAjI rAnIke mahalameM lIlA vinodake liye amanAjI AI huI thiiN| usa samaya kusumAjI amRtavAcaka nAmaka apane toteke sAtha bAtacIta kara rahI thiiN| taba donoM rAniyoMne usako jor3akara caritrakA rUpa de diyaa| amanAjI sumanAjIse kahane lagI ki kusumAjIne jo kucha kahA so bahuta acchA huA / bahina ! tuma usakI racanA karo, maiM use acchI taraha likhatI jAtI huuN| aisA taiyAra huA kAvya hai yaha / rAjan ! Apa ise suneM, aisA paNDitAne khaa| bharatezane kahA acchI bAta ! maiM use sunaMgA / kisIse use bA~cane ke lie kaho / tuma baiThe raho / aisA kahanepara vaha paNDitA usa pustakako kisI eka strIke hAtha meM dekara use bA~cane ko kahane lagI va svayaM vahA~ pAsa meM baiTha gii| itanemeM usa sabhAmeM sthita kusumAjI rAnI ekadama uThI va samrATase prArthanA kara kahane lagI ki Aja dinameM merA eka vrata vidhAna hai| mujhe abhI maMdirameM jAnA hai| isalie maiM aba jAU~gI aisA kahakara jAne lgii| itanemeM mahArAja ha~sakara bolane lage ki "acchI bAta ! tuma jA sakatI ho, parantu tumhAre vratavidhAnakI nirvighna paripUrNatAke liye yaha suvarNa kaMkaNa detA huuN| letI jAvo, cupacApa kyoM jAtI ho| ise le jaavo| aisA kahakara yoM hI hAthako Age bddh'aayaa|
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava taba kusumAjI isa bAtako saccI samajhakara pAsameM AI aura kaMkaNa leneke liye usane hAthako Age bddh'aaii| itanemeM hAthI jisa prakAra apanI hathinIko dharatA hai, usI prakAra bharatezane usake hAthako pakar3a liyaa| priye ! tU kise Thaga rahI hai ? mujhe ajJAta rakhakara tujhe Aja bata kimane diyA hai ? rahane do / yahA~ baiThI raho ! tujhe merI zapatha hai| yaha kahakara bharatezane kUsamAjIko apane pAsameM biThA liyaa|| tumane jo caritra manovinodArtha toteko kahA use sunakara tumhArI bahinoMko harSa huA, isIlie unhoMne usakI racanA kI / kyA aba maiM bhI use sunakara manovinoda na karU ? aime AnaMdake mamayapara kyoM uThakara jAtI ho ? soco to mhii| hA~, maiM tumhAre uThakara jAnekA kAraNa mamajha gayA huuN| tumane jo ekAMtameM toneke mAtha bAtacIta kI thI, vaha bAhara pragaTa ho gaI hai, isa lajjAme uThakara jA rahI ho / apane hRdayakI bAta ko dUsaroMko mAlUma na hone denA kulastriyoMkA dharma hai| parantu yaha moco ki yahA~para dUsare kauna haiM ? yahA~ to mava apane hI loga haiN| phira tujhe itanA saMkoca kyoM ? cupacApa yahA~ baiThI rahI aura isa kAvyako mno| punaH bharanezvarane paMDinAme kahA, paMDitA ! dekhA tumane kumumAjIko? kusumake geMdake mamAna kisa prakAra uchalakara jA rahI thii| 'rAjan ! dekha lI, striyoMke hRdayakI vAta Apa margakhA aura kauna jAna makatA hai ? svAmin apanA gRpta vArtAlApa mageke sAmane AyA isase use lajjA huI / yaha kAlIna striyoMkA dharma hai| jo Apane use samajhAyA to bahuta acchA huA / '' paMDitAne kahA / / ___ samrAT kahane lage yaha bAta jAne do ! para yaha to dekho ki pratake bahAne yaha mujhe kisa prakAra Thaga rahI thii| ___ paNDitA kahane lagI svAmin ! usake pAsa jItanekA taMtra nahIM hai / isa taMtrase vaha tumheM jIta nahIM sakatI hai| kyA kare? vaha mUDhA hai, isIlie usane yahA~taka dUradarzitAse vicAra nahIM kiyA 1 striyoMkA cAturya aisA hI rahatA hai| ekAMtameM striyAM aneka prakArakI kalA, kuzalatAoMko prakaTa karatI haiM parantu lokAMtameM pUchanepara unakA sarva cAturya lupta ho jAtA hai| yaha striyoMkA niSa guNa hai|
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava striyoMkI aneka jAti hotI haiN| unameM bAlA bolanA nahIM jAnatI hai| mugdhA Age nahIM AtI hai yA dUsaroMke sAmane markha bana jAtI hai| madhyamAko Alasya nahIM rahatA hai| lolA caMcala rahatI hai| vaha sAra rahita hai / isI prakAra vidagdhA taMtriNI Adi kaI jAti striyoMkI hai| ina sabake marmako rAjan ! tuma jAnate hI ho| ___ "svAmin ! kusumAjIke hAthako pakar3akara Apane ThaharAyA so acchA huA, parantu vaha aba akelI Apake pAsa baiThI rahane meM lajjita hotI hai, isaliye use apanI sahodariyoMke pAsa jAkara baiThanekI AjJA dIjiye' paNDitAne kahA / bharateza kahane lage ki priye kUsumAjI! tu mere pAsa baiThane meM lajjita hotI hai ? nadi hA~ pAyo, AnI bahinoMke sAtha sadAkI bhAMti baiThI rho| isa prakAra AjJA denepara vaha vahA~se uThI aura anya rAniyA~ jahA~para baiThI thIM vahA~ jAkara baiTha gaI / aba kAThyako par3ho, isa prakAra samrATne AjJA dii| taba eka kanyA tADapatrake granthako kholakara par3hane lagI, jisameM nimnalikhita kAvya likhA huA thaa| maMgalAcarama siMhake Upara jo sundara kamala rakhA huA hai usako bhI sparza na karake jo nirAdhAra khar3e haiM, una AdinAtha svAmIke pAdakamaloMko namaskAra ho| ___jinake zarIrakA bhAra nahIM hai, jJAna hI jinakA zarIra hai, jo sanuvAtavalaya ke bIcameM sthita siddhazilAmeM virAjamAna haiM, una siddhaparameSThiyoMke pAdakamaloMko maiM hRdayase smaraNa karatI hU~ / tIna kama nava karor3a munIzvaroMko maiM bhAvazuddhipUrvaka namaskAra karatI hU~ / tathaiva zAradAdevIko bhI praNAma karatI hU~ aura bhedAbhedAtmaka ratnatrayakI bhI maiM sadA bhAvanA karatI hU~ | samrAT bharatake hRdayameM jo prakAzapuMja paramAtmA hai use zubhacitta: se maiM namaskAra karatI huuN| ___ kamalako sparza na kara AkAzapradeza meM khar3e hue apane mAmAjI ( zvasura ) ko namaskAra kara bahina amarAjIkI AjJAse isa caritrako par3hakara patidevako sunaauuNgii|
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava kusumAjI rAnIne jo amRtavAcaka toteke sAtha vinodavArtA kI thI use eka caritrakA rUpa dekara vahA~ varNana kiyA jaayegaa| ___kusumAjI kahatI hai "he amRtavAcaka ! suno, bharatacakrezvarane sabako mohita karanevAle isa sundara rUpako kisa puNyase prApta kiyA ? pUrvameM isake lie unhoMne kaunase vratakA AcaraNa kiyA hogA? isa tAruNyapUrNa apUrva sauMdaryako pAkara striyoMke madhya rahanepara bhI apane hRdayako na batAkara calane vAlI gambhIratA unako kisase prApta huI ? lokameM yauvana, tathA sampattiko pAnA kaThina nahIM hai, parantu usake sAtha vinayAdika sadguNoMko prApta karanA kaThina hai / jame AkAzameM rahanevAlA eka hI sUrya jala bhare hue aneka ghar3oMmeM pratibiMbita hotA hai, usI prakAra yaha eka hI bharateza aneka striyoM ke hRdayameM pratibiMbita hote haiN| jisa jaMgala meM uttama tapodhana rahate haiM vahA~ krUra mRga bhI apane parasparake vairavirodhako chor3akara rahate haiN| usI prakAra rAjarSi bharata jahA~ rahate haiM, vahA~para rahanevAlI striyA~ matsarabhAvako chor3akara rahatI hai, yaha Azcarya kI bAta hai| hama logoMke mAtRgRhako bhulAkara rAta-dina aneka prakArake miSTa vyavahAroMse hama logoMko Ananda utpanna karanevAlA sAhasa unameM kahA~se AyA? lokameM eka vyaktiko eka bAra dekhakara punaH dekhanepara vaha pahile ke samAna nahIM rahatA hai| vaha purAnA-sA ho jAtA hai| parantu Azcarya hai ki yaha bharatezvara nitya prati naye-nayeke samAna hI mAlUma hote haiN| ____amRtavAcaka ! SaTkhaNDake rAjyako pAlana karanevAlA patidevakA maiM mukuTase lekara caraNoMtaka varNana kruuNgii| tuma suno| yaha kahakara kusumajIne samrAT bharatake pratyeka aMga-pratyaMgoMkA bahuta sundaratAse varNana kiyA / jisa samaya vaha cakravartIkA varNana kara rahI thI usa samaya usake hRdayase patidevake prati bhaktirasa Tapaka rahA thaa| __ he zukarAja ! mukuTavardhana jo aneka rAjA haiM unako pAlana karanevAle hamAre prANanAyaka haiM unakI sarvAMga zobhAko mukuTase lekara aMgUThe saka varNana karUMgI, jise dhyAna dekara sUno! he zukarAja ! puruSapramANake kezako bA~dhakara paryApta zRGgAra hamAre rANA pAte haiM / unake mukhakI harSamudrA va sundaratA jisa tarapha bhI rAjA
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 bharateza vaibhava mukha phere usa tarapha TapakatI rahatI hai| vizAla lalATameM kastUrIkA tilaka bahuta adhika zobhAko prApta ho rahA hai / he zukarAja ! kAmadevako apane bANake dvArA striyoMkA vaza karanekA kaSTa kyoM ? jAvo, usase kaho ki hamAre kI sevA karo, kAma ho jAyegA / bharatezvarake bhRkuTiyoM he pakSI ? jisa prakAra cAMdanI ke sparzamAtrase candrakAMta zilA pAnI chor3atI hai, usI prakAra hamAre rAjAkI A~khoM ke prakAzake lagate hI striyoMkA antaraMga pighalatA hai / patideva ke sugandha zvAsocchvAsake vazIbhUta hokara jo bhramara Akara guMjAra karate haiM, use dekhanepara apane sugandhase bhramako AkarSita karanevAle campA puSpakA bhI koI mahatva nahIM hai / patidevakI gAla darpaNa ke samAna eka rahI hai, patidevake kAnameM jo motI ke kuNDala zobhita ho rahe haiM, unako dekhanepara mAlUma hotA hai ki zAyada priya striyAM unake antaraMgako icchAko kAna meM kahate samaya lagA huA vaha harSacihna hai| netrakAnti AbharaNoMkI jyoti, jaba unake kapolapara par3atI hai, mAlUma hotA hai ki AkAzameM garjanAke sAtha bijalI camaka rahI ho / yauvanAvasthA patidevake zarIra meM otaprota bharI huI honese bAhara bhI umar3a rahI ho isa dRzyako unakI sundara mUMcheM batA rahI haiM / makaraMdase yukta kamala sUryake udayameM jisa prakAra praphullita hotA hai, he zukarAja ! hamAre patideva ke mu~ha kholanepara karpUra bATikAkI zobhA hai / patirAjakI daMtapaMkti motIkI mAlAke samAna zobhAko prApta ho rahI hai / priyapakSI ! suno, hamAre rAjA jaba bolane ke lie mu~ha kholate haiM to jIbha aura oThakA halana calana jAmunake bIca meM chipe hue kalpavRkSake patte ke samAna mAlUma hotA hai / kA~ca yA akkI bATalI meM utaranevAle kuMkuma ramake samAna tAmbUla rasa galese nIce utarate samaya mAlUma hotA hai to apane pati ke usa sundara kaNThakA maiM kyA varNana karU~ ? zukarAja ! hamAre rAjAkI priya striyA~ donoM taraphase khar3I hokara unake keza pAzoMke bala se jhUlA jhUlatI haiM to unake keza samUhoMke balakA maiM kyA varNana karU~ / hamAre rAjAke donoM bAhu to mohiniyoMkA mohapAza hai, suvarNa varNa se yukta rAhuke samAna zatrucandramAko bhI tira
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 57 skRta karate haiM / ve donoM AjAnubAhu zRGgAra aura vIra rasase zobhAko prApta ho rahe haiM / kAmadeva paMcabANa kahalAtA hai, kyoMki paMcabANoMko vaha dhAraNa karatA hai / parantu hamAre rAjA to usase dugune sundara haiM, usI bAtako sUcita karaneke lie ve hastameM dasa aMgulIrUpI bANoMko dhAraNa karate haiM / isakI sundara guliyoM ko prApta ho rahI haiM / unake karatala aruNa varNa se yukta hai, usameM bhI nakhakI zvetakAMti aura aMgUThiyoMke ratnakI kAMti jaba pratibiMbita hokara par3atI hai to ve donoM bAhu aneka varNake dvArA mizrita kamalanAlake samAna mAlUma hote haiM / zukarAja ! hamAre rAjA kaMThameM jo hAra dhAraNa karate haiM usameM lagA huA ratnapadaka to aisA mAlUma ho rahA hai ki zAyada lAvaNya samudrake bIca koI ratnadIpaka ho / he pakSi ! hamAre rAjAkI kukSi jIvarakSAke komala patake samAna sundara mAlUma hotI hai / striyoMke netrarUpI machaliyoMke bihAra karane yogya zRGgAra-taTAkake samAna hamAre rAjAkI nAbhi hai, zukarAja ! ise kisIse nahIM kahanA | pakSI ! chipAnekI kyA bAta hai / eka daphe hamAre rAjAkI sundara kukSikI lomarAziko cIMTiyoM kA samUha samajhakara maiMne hAyase haTAnekA prayatna kiyaa| rAjA merI kRtipara ha~se / maiM lajjita huI / vijayArdha parvata ke donoM orake chaha khaMDoMke hamAre rAjA adhipati hoMge isa bAtako sUtrita karatI huI kaMThakI tIna aura kukSokI tIna rekhAyeM zobhAko prApta ho rahI haiN| zatruoMko hamAre rAjA pITa nahIM dikhA sakate haiM, pITha meM par3I huI striyoMkI ora bharatezakI A~kheM nahIM jA sakatIM, isa bAtako sUcita karate hue patidevakA pRSThabhAga zRGgAra a vIratA zobhAko prApta ho rahA hai| pakSI ! dUsaroMko nahIM kahanA / hamAre rAjAke madhya pradezako dekhanepara aisA mAlUma hotA hai ki hAthI ke kuMbhake Upara koI vAlasiMha khar3A ho / hamAre rAjAke jaMghAoMkA sparza bhI jina striyoMko ho unakI thakAvaTa saba dUra ho jAtI hai / kadalI bhI usake barAbarI nahIM kara sakatI hai| zukarAja ! hamAre patidevake sauMdaryako acchI taraha samajha lo /
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava bhanata kAMtigaMgAke Upara do patiyA~ lisa prakAra khar3I hoM usa prakAra rAjAke pAdake Uparako dI jaMghAyeM zobhAko prApta ho rahI haiN| isI prakAra cakravartIke pAda, aMguliyAM aura nakhakI kAMti bahuta mundaratAse zobhita ho rahI haiN| rAjAke hastatala aura pAdatalameM hala, kulizAMkuza, cakra, cAmara, kalaga, darpaNa, cApa, godhUma, kamala Adi aneka zubha lakSaNoMse lakSita rekhAya zobhAko prApta ho rahI haiN| isake alAvA zarIrameM yatra-tatra zubha lakSaNoMse yukta tila, supradikSaNase yukta bhaMvara netrako lalAI, evaM roma saMkula Adi zobhAko prApta ho rahe haiN| chaha aMgula pramANaka madhyapradeza, cAra aMgula pramANa kaNTha, AjAnubAhu evaM dIrghakeza pakSI ! hamAre patidevakI zobhAmeM advitIya haiM / mundara nAsikA, lalATa, jaMghA Adi to bhadra lakSaNoMse yukta haiN| isa prakAra patidevake pratyeka aMga zubhalakSaNoMse yukta haiN| haMsamukha, vizAla nAka, dIrghanetra, kAlI mUMche, kAMtipUrNa oTha, Adike dvArA hamAre rAjA duniyAko AkarSita karate hue zobhAko prApta ho rahe haiM / zukarAja ! kyA kahU~, patidevake zarIrake pichale bhAga, agale bhAga Adi kahIM bhI koI prakArakI truTi nahIM hai, marya pradeza uttama lakSaNoMse saMyukta haiM / kahIM bhI kisI prakArako nyUnatA nahIM hai / vizeSa kyA kahU~ ! kisI suvarNa kI putalIko acchI taraha ghisakara dhokara rakhanapara usameM jAna A gaI ho isa prakAra hamAre patideva camaka-damakase dikhate haiM, evaM hama logoMke antaraMgako AkarSaNa karate haiN| kyA vaha sugaMdhadravya se banA huA puruSa to nahIM athavA campApuSpake dalase banA huA puruSa to nahIM athavA zItala vAyuke dvArA banA huA puruSa to nahIM / isa prakAra striyoMke hRdayako Anandita karate haiM / zukarAja ! vastra, AbharaNa, rIti-nIti, bola-cAla va sarasa vyavahArase bAra-bAra striyoMke antaraMgako isa prakAra AkarSaNa karate haiM ki jisakA maiM varNana nahIM kara sktii| he amRtavAcaka ! bolo hamAre patidevakA saundarya, ha~sanA, bolanA evaM zRGgArakA sammilana Adi tumhAre kAmadevako bhI nasIba ho sakate haiM ? apane saundaryake dvArA jaba striyoMko ye AkarSita kara lete haiM, taba tumhAre kAmadevako striyoMko jItanekA korA abhiH mAna kyoM?
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava hamAre rAjA kAmadevako bhI ghabarAhaTa paidA kara sakate haiM, aura apanI aMgakAMtise hama logoMko jItate haiN| aMgasauMdaryase striyoMko jItanA cAhie evaM samarameM khaDgakI aura striyoMke samarameM puSpoMke khaDgakI AvazyakatA hai, aura soneke lie agnikI AvazyakatA hai / priya amRtavAcaka ! suno, patirAjake sparza hote hI hama loga sukhasAgara meM magna hotI haiN| bolanA nahIM cAhiye, tathApi bola detI huuN| hamalogoMke sAtha sarasAlApa kara hameM hakkA-bakkA kara dete haiM / yaha to jaba rAta-dina hamAre sAtha rahate haiM to vaha samaya kSaNabharake mamAna mAlama hotA hai, parantu jaba viyUkta hote haiM to yugake samAna mAlama hotA hai / zarIrameM cuMbana hI madhura hai, aisA kahate haiM, parantu pakSI ! tuma Azcarya karoge, patidevakA sArA zarIra hI madhura hai, mujhase nArAja na honA / nAsikAkA zvAsocchavAma sugandha hai aisA loga kahate haiM, parantu hamAre rAjAke sarva aMga sahaja divyayandhase yukta haiM, usakA maiM kyA varNana karU ? pratyeka aMga-pratyaMgoMkA varNana karane ke pazcAt baha kahane lagI ki amRtavAcaka ! aisA mata kaho ki 'marateza mere pati haiN| isalie premake vaza hokara maiMne unakI prazaMsA kI hai| parantu tanika tuma ho vicAra karo ki jinake zarIrameM malamUtra nahIM hai, aise pavitra zarIravAle cakravartIkA sauMdarya kisa prakArakA hogA? usakA varNana mujhase nahIM ho sakatA hai| samrATko dekhakara yaha kiMkartavyavimUDha ho gaI, isaliye hI isane cakravartIkA isa prakAra varNana kiyA hai aisA mata kaho / ve to prathama tIrthakarake prathama putra haiN| unakA pUrNarUpase varNana karane meM kyA maiM samartha hU~? ve saba manuSyoMke svAmI haiM / vyaMtaroMke adhipati haiN| vidvAnoMke rAjA hai / isa prakArakI khyAti lokameM bharatezvarakI hai| unakA varNana kauna kara sakatA hai ? saba rAjAoMke vaha rAjA haiM, buddhimAnoMke samUhake de svAmI haiN| tIna lokameM prazaMsAke yogya hamAre patideva haiN| puSpabANase rahita yaha kAmadeva hai| kalaMkarahita yaha pUrNacandra hai / bhara javAnIse yukta yuvatiyoMkI dRSTi meM AnandapUrNa parva hai / zukarAja suno ! yaha hamArA patideva hai| unameM jo guNa hai, unake antako pAkara varNana karane meM maiM sarvathA asamartha huuN| amRtavAcaka ! yaha to maiMne kevala unake guNoMkI sUcanA mAtra tumheM dI hai, aisA tuma smjho|
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava parantu dhyAna rahe, maiMne jo-jo bAteM kahIM haiM, unako apane manameM rkho| dUsare kisIko nahIM khnaa| tumako apanA snehI samAnakara maiMne tumase yaha kahA hai, anyathA maiM kisIse kahanevAlI nahIM thI / ___ amRtavAcaka ! tuma abhItaka cupacApa mana rahe ho, aura kucha bhI uttara nahIM de rahe ho / maiM jo kucha bhI kaha rahI hU~ vaha saca hai yA jhUTha, tumhAre manako vaha paTatI hai ki nahIM, bolo to shii| isa prakAra vaha Agrahase pUchane lgii| taba vaha amRtavAcaka bolane lgaa| bahina ! tumane jo kucha bhI rahasya kahA vaha mere bina meM AtA hI nahIM / AyA bhI to maiM use nahIM kaha sktaa| pakSiyoMkI jAtimeM jisane janma liyA hai usameM baha cAturya kahA~se AyegA? loka meM maiM sabakI bola va cAlako dekha sUnakara mIkha sakatA hU~, parantu bahina ! tumhArI tathA tumhAre patikI cAla bola kucha vicitra hI hai| ve kisI dusareko nahIM A sakatI haiN| isalie maiM cupacApake sunatA jA rahA thaa| aba tuma bahata Agraha kara rahI ho, isalie jo kucha merI samajhameM AyA use kahatA hU~ / suno ! pAThakoMko Azcarya hogA ki bharatezvarane usa prakArake aMgalAvaNya ko yA alaukika sauMdaryako kisa prakAra prApta kiyA ? usake liye kaise udyoga kiyA ? vaha isa janmake udyogakA phala nahIM hai| unhoMne pUrva janmase hI isake lie bar3I taiyArI kI thii| ve nirantara cintavana karate the, paramAtman ! tuma bhayaMkara saMmArarUpI jaMgalako jalAneke liye agnike samAna ho / uttama kevalajAnako dhAraNa karanevAle ho, maMgalasvarUpa ho / tumhArA dhairya meruke samAna acala hai / isaliye saMmArakA nAza karane ke liye antaraMga meM ApakA nivAsa rhe| mujhe aisI sAmarthya pradAna kro| sadbhAvanAkA yaha phala hai ki unhoMne lokAkarSaka sauMdarya ko prApta kiyaa| iti rAjalAvaNya saMdhi
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharasaMza deva atha zukasallApa saMdhi siddhaparamAtman ! bhanyoMke hRdayameM Apa santoSa utpanna karanevAle haiM / tapodhana munirAja ApakI sevA meM sadA nirata rahate haiN| isalie hameM hI ApakI sevAke yogya suvRddhi dIjiye / bahina kusumAjI ! suno, tumhAre sAmane maiM kahane meM samartha no nahIM hai, phira bhI tumane Agraha kiyA hai| tumhArI AjJAkA ullaMghana karanA merA dharma nahIM hai| isaliye mere manameM jo bAta AI hai, use maiM tumase kahU~gA / vaha totA kahane lgaa| ___ bahina ! tuma jitanI bhI bAta apane patike bAremeM kaha cukI ho| pUrNa satya haiN| isameM tanika bhI asatya nahIM hai| tIna chatrAdhipati bhagavAn AdinAthake jyeSTha putrakI barAbarI karanevAle ina daza dizA oMmeM kauna haiM ? unakI barAbarI karanevAle rAjA ima lokameM koI nahIM haiM aura unakI rAniyoMko barAbarI karanevAlI striyA~ bhI lokameM nahIM haiM / itanA hI nahIM, tumhAre sAtha bAtacIta karate rahanevAle mere samAna bhI koI nahIM hai, aisA yadi kahA jAya to koI atyukti nahIM hogii| jisane isa SaTstraNDAdhipatiko janma diyA hai, vaha yazasvatIdevI bhI jaganmAtA haiM evaM tuma jo usakI rAniyA~ huI ho, isake lie bhI tumane pUrva meM atulapuNyakA sampAdana kiyA hogaa| ___ uttama satiyoMke sAtha uttama puruSoMkA sambandha uttama suvarNake AbharaNake bIca meM uttama ratnake jar3Abake samAna mAlUma hotA hai| bahina ! taruNI va taruNakA sambandha sacamucameM AmravRkSapara lagI huI mallikAke samAna hai / sundara bharatake sAtha Apa sadRza sundariyoMkA sambandha azoka vRkSake sAtha lagI huI juhIko latAke samAna mAlUma hotA hai| yadi bharata candanake samAna . sugaMdhayukta haiM to Apa loga kapUrake samAna hai / candana vRkSapara lipaTI huI sugaMdhita latAke samAna ApakI avasthA hai| bharata puruSaratna haiN| Apa loga strI ratna haiN| isaliye Apa logoMkI jor3I ratnoMko milAkara banAye hue ratnahArake samAna mAlUma hotI hai| lokameM aneka prakArakA anamelapanA pAyA jAtA hai / yadi pati dhArmika ho to patnI dhArmika nahIM rahatI hai / patnI dhArmika ho to pati vaisA nahIM, pati buddhimAna ho to palI mUrkhA, patnI
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava baddhimatI ho to pati mUrkha, pati vIra ho to patnI bhIru, patnI zUra ho to pati kAyara, pati vyavahAra kuzala ho to patnI bholI, patnI kAryacatura ho to pati bhoMdUH isa prakArakI vilakSaNatAse saMsAra bharA par3A hai| parannu vahina !. patipatniyoMkI samAnatAmeM tuma sadRza prazaMsA prApta karanevAle lokameM kauna haiM ? tuma logoMmeM patike anukUla patnI, patnIke anukula patike guNa haiM / saba loga tumhAre puruSako prazaMsA karate haiM aura tuma logoMkI bhI prazaMsA karate haiN| sarvakalA vizArada puruSako pAnA striyoMkA pUrvajanmameM ajita puNya samajhanA caahie| kalAoMmeM pravRtti karaneke anukUla strIkA pAnA bhI puruSakA mahApuNya samajhanA cAhiye / lokameM strI puruSoM meM paraspara anUkala pravatti milanA kaThina hI nahIM, durlabha hai| isake liye aneka janmoM kA saMskAra, bhAvanA puNyakI AvazyakatA hai| kusumAjI bahina ! mujhe yaha kahane meM harSa hotA hai ki tuma logoMmeM va bharatameM jo anukUla pravRtti hai, vaha lokameM AdarzarUpa hai| isa prakArakA dRzya anyatra durlabha hai / bahina ! tuma logoMne kitanA puNya kiyA hai ? kyA vata pAlana kiyA hai, kisa prakArakI zuddha bhAvanA kI hai ? kaha nahIM skte| bahina ! vidvAn pati va vidaSI palIkA milApa saMcamacameM bahata madhura mAlUma hotA hai| jisa prakAra ki vINAke tAra milakara mIThA svara nikalatA hai| isa prakArakA suyoga hAthIpara savAra honeke samAna hai| mokA yoga balaparakI savArI hai| vizeSa kyA? unakI jor3I sAkSAt kAmadeva va ratidevIkI hI jor3I hai| bahina ! samayako jAnanA cAhiye / yogyAyogya vicArako jAnanA cAhiye / apane patike cittako dekhanA cAhiye / samaya-samaya para nUtana zRGgAra karanA caahiye| vaha uttama sukhiyoMkA lakSaNa hai| patikA zRGgAra patnIko priya, patnIkA zRGgAra patiko priya, isa prakArakA AcaraNa rakhanA striyoMkA dharma hai| ___ striyoM ko pratyeka viSayakI cintAko AvazyakatA hai / gaMbhIratAko bhI ve prApta kreN| ugratAko dUra kreN| bahina ! vIratAkI bhI AvazyakatA hai| AcAra va zIloMkA pAlana karanA unakA paramadharma hai / uttama bhogiyoMkA yaha lakSaNa hai| __ bahina ! kAmasukhako AsaktipUrvaka nahIM bhoganA caahiye| jaTharAgnikI tIvratA maMdatA Adiko jAnakara jitanA Avazyaka ho utanA
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharatesa vaibhava hI bhojana kareM to hitakara ho sakatA hai, nahIM to aneka prakArake rogotpattikI saMbhAvanA hai| kAmasustra ko bhI isI prakAra bhoganA cAhiye / atikAmase duHkha hogaa| yahI uttama bhogiyoMkA lakSaNa haiM ! yaubanakA mada jitanA car3he utanA hI use bhogakara ThaNDA kara denA cAhiye / madanakAmezvarI Adi taMtroMse usa kAmecchAko bar3hAnA kabhI bhI ThIka nahIM hai| bahina ! tuma jAnatI ho ki bhojana kiyA haA anna yadi ucita rUpase pacakara zarIrake avayavoMmeM pahu~ca jAya to ThIka hai| drAvaNa, staMbhana Adi prayogakara usa AhArako pacAnekA udyoga karanA sukha nahIM hai, duHkha hai| navayauvana meM utpanna kAmasukha svargIya gaMgAjalake samAna mIThA rahatA hai / dhAtupauSTika aneka auSadhiyoMse utpanna madase bhogA huA bhoga yaha lavaNa samudrake jalake samAna hai| ___ svAbhAvika zaktise bhoga na ka o loga auSadhi nAdi sapane bhogate haiM unako anta meM aneka prakArake roga utpanna hote haiM / indriyoM vagairaha naSTa hotI haiN| __ bahina ! yadi kisIko bhUkha na ho aura vaha bhojana kare to use jisa prakAra nizcayase ajIrNa roga hogA, usI prakAra apanI zakti va icchAko nahIM jAnakara kAmabhoga kareM, to aneka roga avazya utpanna hoMge / apanI vivazatAko dekhakara jitanemeM vaha mada utara jAya vahA~taka bhoganemeM zobhA hai / atyutkaTa bhoga bhoganepara mahAna ahita hogaa| usase tRSNA lagegI, buddhi bhraSTa hogI, vizeSa kyA ? aisA sukha svayaMkA zatru bana baiThatA hai| striyoMke sAtha hAsya-vilAsa, vinoda Adi karate hue samaya vyatIta karanA cAhiye / saMsarga-sukha to kucha hI samayake liye honA cAhiye / yadi paca gayA to vaha sukha hai, nahIM to mahA duHkha hai / bahina ! apane aMtaraMgako jAnakara, icchAko dekhakara va zaktiko pahicAnakara jo kuzala patipatnI bhoga karate haiM unakI jaya hotI hai / unheM AnaMda milatA hai| iMdriyoMke vaza svayaM na hokara una madonmatta iMdriyoMko bazameM karake bhoga bhogane meM bar3I zobhA hai / vaha sarasa kavitA hai| zRMgAra hai|| ratikrIDAse thakakara banAI gaI racanA kavitA Adi vezyAke zRMgArake samAna hai| sazakta mastakase utpanna zabdamAdhurya, arthagAMbhIrya Adi guNoMse yukta racanA brAhmaNI ke zrRMgArake samAna hai|
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ marateza vaibhava bahina ! pati va patnI paraspara eka dUsareke cittako apaharaNa kara bhogeM to usameM bar3I zobhA hai| ekAMgI bhoga sukha nahIM hai vaha to keThakA khaDga hai / strI-puruSa aMtaraMga hRdayase mile, to madhura phala cakhanekA AnaMda AtA hai, nahIM to kaTu rasa prApta hotA hai| ___ kusumAjI ! eka dUsareke guNapara mugdha hokara jo pati-patnI bhoga vilAsameM rahate haiM una logoMkA surakhamArga itanA sarala rahatA hai jaise jalake bhItara rahanevAle bar3e bhArI pattharako uThAnemeM koI kaThinatA nahIM hotI; parantu kevala dhana, svarNa Adike kAraNase utpanna jo prema hai usameM koI zobhA nahIM hai| jamInapara par3e hue pattharako uThAne ke samAna unakA mArga bhI kaThina hai| bahina kusumAjI ! tumhAre pati ba tuma logoMkA rUpa samAna hai| vaya bhI yogya hai / guNamuNabhI samAna hai| ina saba bAtoMkI jor3I tuma logoMko prApta ho gaI hai, isIliye pati-paliyoMmeM itanA prema hai| dAMpatyajIvanakI sarva sAmagrI avikalarUpase tuma logoMko prApta hai| ___ samrATne rUpase tuma logoMko jIta liyA / sarasakalApoMse tuma logoMke manako prasanna kiyA, vaha rAjAke rUpameM kAmadeva haiN| isalie usane tuma logoMkA sarvApaharaNa kiyA hai| bahina ! mujhe mAlama hotA hai ki sabhI rAniyoM meM se tumapara samrATakA adhika prema hogA yA tumhArA prema usapara adhika hogaa| anyathA isa prakAra cakravartIkI sundaratA yA aMgapratyaMgoMke varNana karanekI caturatA tumameM kahA~se A sakatI hai| jahA~ mana prasanna ho jAtA hai vahIM kArya bhI acchA hotA hai aura tadanukUla vacanakI bhI pravRti ho jAtI hai| isalie he satsatikulamaNi ! tumane apane pasaMdake patikI prazaMsA kI yaha ucita huaa| tumane kyA kahA / tumhAre patikA prema hI aisA hai jo vaha tumase bulAye binA nahIM raha sakatA / aisA kauna strI hogI, jo patise prApta AnandarasakA varNana nahIM karegI? apane pati ke kRtyapara kise harSa na hogA? ___ kusumAjI!lokameM duHkhI puruSoMke, duHkhI striyoMke, niSThura puruSoMke, niSThura striyoMke bhI udAharaNa rAtridina hamAre sAmane Ate rahate haiN| parantu ziSTa puruSoMkA va ziSTa striyoMkA vRtta sunanA durlabha hI hai| vaise strI-puruSa hameM dekhaneko bhI nahIM milte|
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 65 bahina ! tumhAre roma-roma meM bharatezakA prema bharA huA hai, isalie tumhArA hRdaya usake lie samarpita hai| yaha saca hai ki nahIM, yaha tumase pUchanA nahIM caahtii| tumhAre vacana hI isa bAtako spaSTa kaha rahe haiN| apane patike kRtyake prati santuSTa honevAlI zIlavatI striyoMkA lokameM kauna varNana nahIM kreNge| bahina ! maiM tumhArI zapathapUrvaka kahatA hU~ ki mujhe sajjana satiyoMke caritra meM bar3A Ananda AtA hai / usako sunakara merA hRdaya bhara jAtA hai / isa prakAra vaha amRtavAcaka totA kusumAjIko dAMpatya-jIvanake rahasya kahane lagA | kusumAjI baiThI baiThI usa toteke rahasyapUrNa vacana va vAkcAturyako suna rahI thii| apane manameM hI vicAra karane lagI ki isane jo bhI bAta kahI vaha navIna va rahasyapUrNa hai / isase mAlUma hotA hai ki yaha totA nahIM hai| pakSiyoMko jitanA sikhAveM utanA hI bola sakate haiM, parantu yaha to mujhe hI sikhAne laga gayA hai aura dAMpatya kalAko sikhA rahA hai / yaha totA kabhI nahIM haiN| yA to koI vyaMtara isa zarIrapara praviSTa hokara bola rahA hai yA koI deva hai / totekA cAturya yaha nahIM ho sakatA / isake zabda puruSake samAna nahIM haiM / strIke samAna haiM / usameM bhI taruNIke samAna zabda haiN| yaha yuvatI kauna hai ? aba isa bAtakA patA lagAnA caahiye| aisA vicAra kara vaha kahane lagI pakSI ! tumhAre vacana sabake saba satya haiN| paraMtu tumhArA veSa satya mAlUma nahIM hotA hai| isaliye tuma apane choTe veSako chor3akara bar3e veSako dhAraNa kara mere sAtha bolo / bahina ! Apane mujhase choTe veSako chor3akara bar3e veSa dhAraNa karaneke lie kahA hai, parantu yaha merA veSa satya hI hai| merA choTA veSa to bacapana meM hI calA gayA hai 5 dekho ! mere sAtha isa prakAra cAlAkI karanA ThIka nahIM hai| tuma merI priyasakhI ho, isalie apane nijarUpako dikhalAvo, isa prakAra kusumAjIne balapUrvaka kahA itane meM usa tote ke nIce aneka ratnAbharaNoMse bhUSita eka taruNI uThakara khar3I ho gaI / apane chupe hue rUpako apane buddhi cAturyase jAnanevAlI usa rAnIke kauzalapara vaha devI ha~sane lagI / sundarI ! tuma kauna ho ? yahA~ kyoM AI ? bolo| rAnIne pUchA /
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava devI ! maiM eka vyaMtarakanyA hU~, idhara-udhara parvata, jaMgala vagairaha meM rahatI haiM / lIlA vinodase AkAza mArgase jA rahI thii| usa samaya dina ! tuma isake sAtha bola rahI thii| una manamohaka vacanoMse AkRSTa hokara maiM yahA~ sunaneke liye AI huuN| alaga khar3I rahakara sunatI to sambhavataH tuma apane manakI bAta mujhase nahIM kahatI, isalie isa pakSI ke zarIrameM praviSTa hokara maiM tumase bola rahI thI / tuma mere rahasya ko samajha gaI / bahuta acchA huA / sacamuvameM na frant bharatezakI ardhAMginI ho / 66 bahina ! rUpa, yauvana, saMpatti va buddhicAturya Adiko prApta karanA kaThina nahIM hai| paraMtu isa prakArakI patibhaktiko pAnA atyaMta kaThina hai / purANapuruSa samrATkI ardhAMginI hokara tumane hI use prApta kiyA hai / dUsaroM ko vaha patibhakti kahA~ se milegI ? bharata jinendra bhagavAnkA putra hai| tuma loga jinendra bhagavAnkI putravadhU ! isaliye tuma logoMkA AcaraNa puNyamaya hai / yaha sobhAgya sabako kaise prApta ho sakatA hai / ve samrAT mere koI nahIM haiM / ve lokameM paranArIsahodarake nAmase prasiddha haiM, isalie ve merA bhI sahodara bhAI haiM / aba maiM use bhAIke nAmase hI khuuNgii| devI ! abhItaka tote ke zarIra meM praviSTa hokara maiM tumheM banake nAma se sambodhana kara rahI thii| parantu aba maiM tumheM bahina na kahakara bhAbhI ke nAmase kahU~gI / bhAbhI ! mere bhAIke prati tumane jo asalI prema rakhA hai use dekhakara mere cittameM atyanta harSa hotA hai| isake upalakSyameM maiM tumhArI sevAmeM kyA bheMTa arpaNa karU~ samajha meM nahIM aataa| hamAre bhAI navanidhike svAmI haiN| usane tumhAre liye icchita ratnamaya AbharaNoMko de hI rakhA hai| aisI avasthAmeM maiM tumhAre liye kyA hU~ ? yadi dUM to bhI 'tuma lenevAlI nahIM / isa bAtako meM jAnatI hU~ / aba tumhAre lie vastrA'bhUSaNoMko dene kI bAta jAne do| jisa samaya tumheM merI AvazyakatA ho smaraNa kara lenA; maiM tumhArI sevAmeM upasthita ho jAU~gI / yaha kahakara bahU vyaMtarakanyA adRzya ho gaI / . kusumAjI Azcaryacakita ho idhara-udhara dekhane lagI, parantu aba vyantarakanyA vahA~ nahIM hai / vaha bItI huI ghaTanAkA vicAra karatI karatI jarA ha~sane lagI, va
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 67 "jinasiddha" aisA uccAraNakara Azcarya karane lagI ki kahIM maiM koI svapna to nahIM dekha rahI hU~ ? itane meM vahA~ bahutasI striyAM kusumAjIke sAtha krIDAka liye aaiiN| kummAjI bItI haI Azcaryaprada ghaTanAoMko kisIse nahIM bolatI huI sadAkI bhA~ti khela meM laga giiN| isa prakAra kusumAjIke caritrako mumanAjIne racakara taiyAra kiyA aura amanAjIne use likhaa| yaha sAmAnya caritra nahIM hai| yaha cakravartIkI puNyasaMpattike vaibhavase pUrNa hai| isameM koI doSa ho, to Apa zrImAn isakA saMzodhana kara deve / bharalezvarane kahA ki isameM koI doSa nahIM hai| yaha kAvya jina zaraNa hokara sarvakAla isa bhUmaNDalako suzobhita kre| isa prakAra uparyukta caritrako bAMdhakara usa sundarIne granthako bAMdha diyaa| samrATa bhI caritrako sunakara mana hI mana AnaMdita ho rahe the / vicAra karane lage ki kusumAjI bahuta catura haiM, kisa kuzalatAse vaha joteke sAtha bAtacIta kara rahI thI? unako sunakara kavitAbaddha racanA karanevAlI ye rAniyA~ bhI kama catura nahIM haiN| tote ke sAtha bAtacIta karatI huI usake svarase hI toteke zarIra meM praviSTa huI vyaMtarakanyAko pahicAna liyA, yaha Azcarya kI bAta hai| acchA huA ki toteke zarIrameM vyaMtarakanyA thI isa nizcayase hI kusumAjI vahA~ baiThI rhiiN| yadi usake zarIra meM kadAcit puruSa hotA to yaha kabhI vahA~ nahIM baiTha sakatI thI / pahilese ghabarAkara idhara-udhara bhAga jaatii| isa prakAra bharatezvarane apane mana meM aneka prakArake vicAroMse prasanna hokara jisane kAvyako bA~cA usakA aneka vastraAbhUSaNoMse satkAra kiyA evaM usa kAvyakI racayitrI donoM rAniyoM va kusumAjI ko phira acchI taraha sanmAnita karU~gA yaha vicArakara ve vahAM mahalakI ora jAne ke liye utthe| itane meM vaha aMtaHpurakA sabhAbhavana jayajayakAra zabdame gUMja utthaa| pAThakoMko Azcarya hogA ki samrATa bharatakI isa prakAra prazaMsA kyoM hotI thI ? unako aisI adbhuta biveka-jAgRti kyoM huI thI ? isakA sIdhA sAdhA uttara yaha hai ki bharata mahArAja sadA apanI AtmAke guNoM kI prApti ke lie isa prakAra prArthanA karate the he Atman !
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 bharatesa vaibhava tuma bolane meM catura ho, calanemeM catura ho, vyakta hone meM va adRzya honemeM catura ho, isaliye sucatura loka meM sabase adhika tuma vivekI ho / isaliye he vivekiyoM ke svAmI ! tuma sadA mujhapara kRpAkara mere hRdayameM raho jisase ki maiM bhI tumhAre samAna hI laukika pAramArthika mArga meM kuzala bana jAU~ / isIkA yaha phala hai / iti zukasallApa saMdhi atha upAhArasaMdhi 1 usa kAvya kI racanAse samrAT bharata apane hRdaya meM AnaMdita hue sAtha hI prakaTameM bole ki isameM kucha vicAraNIya viSaya hai / yaha sumanA jI rAnIkI kavitA nahIM hai / yaha amarAjIkI hI racanA hai| isako sunakara donoM rAniyA~ eka dUsare ke mukhako dekhatI huI ha~sane lagI / sumanAjI kahane lagI bahina ! maiMne usI samaya kahA thA ki yaha bhAra mere Upara nahIM lAdanA / kiMtu maiMne dekha liyA ki aba rahasya pragaTa ho gayA hai / nAtha ! Apa jo kucha kaha rahe haiM vaha bilakula ThIka hai / bahinane mujhase isa kAvya kI racanA ke lie kahA thA / parantu maiMne kahA ki isakI kavitA karanA kaThina kAma hai / isaliye mujhase yaha nahIM ho sakegA, taba amarAjIne isakI racanA kii| maiMne kevala usako likhA hai aura koI bAta nahIM / * maiMne vahIM para banise kahA thA ki isa bAtako chipAnA nahIM / jinane racanA kI ho usIke nAmako patike samakSa prakaTa karanA | parantu bahinane merI bAta nahIM sunii| maiM yaha jAnatI thI ki hamAre patideva ke sAmane koI bAtako chipAveM to bhI vaha chipa nahIM sakatI hai| ve hara ekakI manovRttiko jAnate haiN| isalie bahinase vyarthaM vivAda karanese kyA lAbha? aisA manameM vicArakara meM likhatI gaI / parantu svAmin ! lokameM vivekiyoM ko kauna Thaga sakatA hai ? isa bAtakI satyatA yahIM para pratyakSa dRSTigocara huI / aba acchA huA jo mere Upara jhUThA bhAra
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava ladA huA thA, use Apane utAra diyaa| isa prakAra sumanAjI bahuta saMtoSake sAtha bolane lgiiN| ___ samrAT kahane lage ki pahile Adhe bhAgameM to sumanAjIkI racanA hai aura uttarArdhameM tumhArI racanA hai, taba amarAjA bahuta harSita ho bolI ki yaha bilakula ThIka hai / sumanAjI bolI bahina ! maiMne pahile hI kahA thA ki tuma hI isakI pUrNa racanA karo, use na mUnakara tuma cupacApa baiTha gii| phira maiMne thor3IgI racanA kara upAyase Age kI racanA karaneko tumheM pravRtta kiyaa| ___ svAmin ! AdimaMgala to merI hI racanA hai, parantu madhyamaMgala va aMnyamaMgala graha saba kucha amarAjIkI racanA hai / Apa ina saba bAtoMkA bheda spaSTa rUpase samajha gye| kyA bhagavAn AdinAthane to Akara Apako nahIM kahA? bahina ! dekho to sahI, apane patirAjako hamaloga kaise jIta sakatI haiM ? hamAre antaraMgako ve kisa kuzalatAke sAtha jAnate hai| isa prakAra kahatI huI sabhI striyA~ paraspara harSa manAne lgiiN| samrAT bolane lage ki Apa logoMkA kAvya sunakara mujhe harSa huA / tumhArA kavitA karanekA abhyAsa bhI acchA hai / maiM isa kAvyakI racanAse prasanna huA huuN| tuma logoMko isa prasannatAke upalakSyameM isa samaya maiM kyA hU~ ? jisa padArthako cAho use mA~go maiM use denekI AjJA kruuNgaa| svAmin ! Apako prasannakara Apase koI dhana vaibhavakA puraskAra pAnekI icchAme hama logoMne isakI racanA nahIM kI hai| hama logoMke mana meM koI lobha nahIM hai| Apake mana meM jo harSa huA hai vaha Apake hI bhaNDArameM jamA rahe / aimA una donoM rAniyoM ne khaa| "acchI bAta ! hama prasannatA matiphalako Apa loga jaba cAheMgI, taba hama deNge| abhI maiMne jina AbhUSaNoMko pahina rakhA hai maiM unameMse tumheM dUMgA' samrATne khaa| ___"svAmin ! hameM abhI ApakI dayAse koI AbharaNoMkI kamI nahIM hai| AvazyakatAse bhI adhika AbharaNa hamAre pAsa haiM, isaliye AbharaNa denekI ghoSaNA bhI Apake hI khajAnemeM jamA rhe| hameM abhI usakI AvazyakatA nahIM hai| isa prakAra bahuta saMtoSake sAtha ve boliiN|
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava samrATne kahA - yadi pahileke AbharaNa haiM to kyA huA ? abhI maiM isa prasannatAke prasaMga meM apane AbharaNoMmeMse tumako denA cAhatA hU~ / Ao ! leo ! yaha kahakara apane pAsa bulAne lage / hA ! hamaloga kitanI bAra manA karatI haiM, kintu phira bhI patideva nahIM maante| hama kyA kreN| aisA kahakara sabhI rAniyoMko izArA karatI huI, unake sAtha AI tathA bharatake caraNa meM sApTAMga namaskAra karane lagI, utta saMjaya ThIka aisA dRSTigocara huara, jaisA ki eka bar3I A~dhI dvArA kisI vRkSase koI latA ke giranepara hotA ho / yaha kyA huA ? maiMne to puraskAra pradAna nimitta ina donoMko bulAyA thA, parantu me sabakI saba Akara kyoM sASTAMga namaskAra kara rahI haiM ? isa prakAra vicAra karate hue ve paNDitA mukhakI ora dekhane lage / paNDitA samrATke manakI bAta ko samajhakara bolane lagI / I 70 'svAmin! Apane ina rAniyoMse jo apane pahine hue AbharaNoMko denekI bAta kahI, vaha una logoMko pasanda nahIM AI / uttama satiyoM kA yaha lakSaNa hai ki vaha kabhI bhI apane pati ke alaMkArako bigAr3akara apanA zRGgAra karanA nahIM caaheNgii| ve acchI taraha jAnatI haiM ki tumhArA jo zrRGgAra hai, vahIM una logoMke netroMkA zRMgAra hai / aisI sthitimeM Apake AbharaNoMko nikalavAkara ve apanA zRGgAra nahIM karanA cAhatI haiM / unake hRdayameM saccI patibhakti hai / I isaliye aisA karanekI icchA na honese sabakI saba Akara Apake caraNoMmeM namaskAra kara rahI haiN| itanA hI una logoMkA abhiprAya hai anya nahIM / una logoMne kaI prakAra se niSedharUpa apanA abhiprAya prakaTa kiyA, phira bhI Apane nahIM mAnA, Agraha hI kiyaa| aisI avasthAmeM koI uttara denA hamArA dharma nahIM hai, aisA samajhakara ve maunase Akara Apako sASTAMga praNAma kara rahI haiM / tatra samrAT kahane lage ki 'acchA hamane to donoM rAniyoMko Abha raNa deneke liye bulAyA thA, ve sabakI saba Akara kyoM namaskAra kara rahI haiM ? isakA bhI to kucha kAraNa honA cAhiye / svAmin! kyA Apa isa bAtako nahIM jAnate haiM aura ha~sI karate haiN| mAlUma hote hue bhI nahIMke samAna prakaTa karate haiM / use chipA rahe haiN| maiM jAnatI hU~ ki Apa bahuta catura haiN| isa bAta ko jAnate hue bhI. ajAna banakara Apa mujhase pUcha rahe haiN| kyA Apa yaha nahIM jAnate haiM /
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 71 ki hamArI rAniyoMmeM parasparameM koI bhedabhAva nahIM hai / eka dUsare para AI huI ApattiyoM ko ve sabakI saba apane hI Upara AI huI samajhatI haiM / una logoM kA sneha hI isa prakAra hai / svAmin! deviyoMko Apake caraNameM par3e bahuta derI ho cukI hai aba vizeSa vinodakI AvazyakatA nahIM hai / unako Apa uThanekI AjJA dIjiyegA / samrAT ha~sakara bole acchA ! Apa loga bahuta thaka gaI hoMgI / aba uThakara khar3I ho jaao| isa bAtako sunakara saba rAniyA~ uThakara khar3I ho gaI / bharateza kahane lage acchI bAta ! yadi tuma logoM ko mere pahane hue AbharaNa pasaMda nahIM, to aura navIna AbharaNa dU~gA / isaliye Apa logoM ko itanA saMkoca kyoM hai ? spaSTa kyoM nahIM kahatI haiM / taba ve striyA~ spaSTa bolI Ajake dina Apa kucha bhI kaheM hama leneko taiyAra nahIM haiM hamArA yaha vrata hai| isa prakAra dRr3hatApUrvaka bolanepara bharata bahuta vicArameM paDa gaye / aba kyA karanA ? ina logoM ke nimittase mujhe AnaMda prApta huA, usake phala rUpameM maiM inako kucha denA cAhatA hU~ / parantu ye lene ko taiyAra nahIM haiM / ina logoMko kucha na kucha diye binA merA umar3atA huA AnaMda ruka nahIM sktaa| aba isake lie kyA upAya hai ? ThIka hai ye sonA suvarNa nahIM cAhatI haiM to nahIM sahI, inako eka bAra AliMgana to de denA cAhiye, parantu ye mere pAsameM khAne meM bhI lajjita hotI hai| aisI avasthAmeM kyA karanA ? isa prakAra vicAra karate hue upAyake sAtha unako pAsameM bulAnekA taMtra kiyA / arI sumanA ! amara ! tuma donoM idhara aavo| tuma logoMke kAvyako sunakara kusumAjIko cittavibhrama ho rahA hai| usake manakI bAta bAhara par3anekA usako parama duHkha haiM / isaliye usake manako zAMta karanekA jo upAya hai use tuma logoMke kAnameM gupta rUpase maiM kahanA cAhatA hU~, isaliye mere pAsa Avo ! aisA kahakara unako pAsameM bulA liyaa| donoM rAniyA~ ha~satI-ha~satI pAsameM aaiiN| Aneke bAda donoMko apane dAhinI va bAMyI tarapha khar3I kara pahile una donoMke kAnameM kucha kahane ke samAna unake kAnakI ora mukha le jAkara bAdameM donoMko jorase AliMgana diyA / usa samaya aisA mAlUma ho rahA thA ki kalpavRkSakI donoM orase do kalpalatAyeM hI hoM yA kAmadeva vinoda vihArameM donoM orase pAMcAlikAoMko AliMgana jisa prakAra detA ho vaisA hI mAlUma ho rahA thA /
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava donoM rAniyA~ ghbraaiiN| idhara-udharase bacane kA prayatna kiyaa| bharatane bhI apane manakI bAta pUrNa honeke bAda unako chor3a diyaa| itane meM sabakI saba rAniyoM ha~sane lgiiN| bharateza bhI jarA ha~se / kusumAjI sabase adhika ha~sI aura kahane lagI acchA huA! aisA hI honA cAhiye / maiM jo kucha bhI apanI mahalameM gupta rUpase bolI thI use tuma logoMne Akara yahA~para patidevako kaha diyaa| kyA tuma logoMko bhI dekhanevAlA koI daiva nahIM hai ? usakA phala pratyakSa rUpame tuma logoMne dekha liyaa| lokameM yaha bAta prasiddha hai ki kisIke gupta viSayako koI prakaTa kara dUsaroMke sAmane ha~sI karate haiM, una logoMke sambandhameM daiba svayaM jAgRta rahatA hai / unako lokameM kisI na kisI prakAra yaha ha~sIkA bhAjana banA detA hai / isa bAtakA anubhava bahino ! tuma logoMne pralamA se kiyA aba kusumAjI bahuta lajjita nahIM ho rahI thii| pahileke samAna aba khaMbeke pIche nahIM jA rahI haiM / hA~ ! patike sAmane kucha lajjAse yukta hokara una donoM rAniyoMke prati jora-jorase kahane lagI ki merI ha~sI ur3Ane ke lie tama logoMne prayatna kiyA, parantu devako baha asvIkAra honese tuma hI logoMkI ha~sI huI / abhItaka mukha nIcekara baiThI huI kumumAjIko harSapUrvaka bolatI huI dekhakara samrAT prasanna hue| ___ amarAjI va sumanAjI kucha Age AIM aura kucha nIce mukhakara kahane lagI svAmin ! saba logoMke sAmane isa prakArakA vyavahAra karanA kyA Apako ucita hai ? Apa hI vicAra kareM / bharatezvara bole ki inameM dUsare kauna haiM ? ye saba rAniyA~ merI hI to haiM ? aura sabakI saba tumhArI bahineM haiN| puruSoM meM maiM abolA hI huuN| aimI avasthAmeM tuma logoM ko lajjA kyoM hotI hai ? mujhe tuma logoMkI kAvyaracanAse harSa huA, taba maiMne Apa logoMko AliMgana diyA, isameM kyA doSa hai| striyoMko maiM AliMgana dUM isameM kyA anucita hai ? svAmin ! isa viSayapara hamArA kucha bhI nahIM kahanA hai / paraMtu kusumAjIke sambandhameM hama kucha upAya kaheMge aisA kahakara Apane bAlase va jhaThe taMtrase kyoM hameM pAsameM bulAyA? isIkA hameM duHkha hai| isa sambandhameM merA taMtra jhUThA kyoM huA? isa upAyase kyA kusumAjI nahIM ha~sI ? yahI to maiM bhI cAhatA thaa| isIke lie jo
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava upAya kahanA thA so karake dikhaayaa| isameM kyA bigar3A ? vicAra to karo, samrATne uttara diyA / taba donoM parasparameM kahane lagI bahina ! hama loga patidevako nahIM jIta sakatI haiN| aisI avasthA meM unase adhika bAta karanA apane Upara Apatti mola lenA hai| imalie yahA~se apanI bahinoMke pAsa jAnA acchA hai / aisA kahakAra udhara jAne lgiiN| __ kusumAjIko sAmane dekhakara kahane lagI bahina ! tuma jo kucha bolI thI vaha satya huaa| hama donoMne tumhArI stuti kI usakA phala hama logoMko isa prakAra milaa| kyA vicitratA hai ? ___ ThIka bAta hai / bahinoM ! tuma logoMne merI jhaThI prazaMsA kyoM kI ? mere andara aise kaunase guNa haiM ? vizeSa guNI loga hIna guNiyoMkI prazaMsA kabhI na kreN| anyathA isakA pariNAma aisA hI hotA hai / kadAcita maiM choTI hai, aura Apa logoMkI prazaMsA kaheM to koI Apati nahIM hai| aisI avasthAmeM Apa loga merI prazaMsA kareM yaha kyA acchI bAta hai ? kyA choTI bar3o meM koI bheda nahIM hai ? bani ! kyA Apa ise nahIM jAnatI haiM ? taba ve donoM kahane lagI ki bahina ! tuma itanA ruSTa kyoM hotI ho ? hama logoMne vinodake lie tumhArI prazaMsA kI hai aura koI bAta nahIM hai| taba to maiM bhI binodake lie hI haSTa ho gaI hU~ aura koI bAta nahIM" kusumAjIne kahA / bharateza ina bahinoMke vinodavyavahArako dekhakara mana hI mana ha~sa rahe the| ___ itane meM kucha rAniyAM kahane lagI ki bahinoM ! isameM kyA bigar3A ? Apa loga isa prakAra carcA kyoM kara rahI haiM ? vizeSa vAcAla bananA bhI striyoM kA dharma nahIM hai / muIke sAtha rahanevAle Doreke mamAna apane pati kI AjJA pAlana karatI huI rahanA yaha kulastriyoM kA dharma hai| svAmIke manako jo bAta anukUla hai, vahI bAta hama logoMke lie bhI anakala rahanA cAhiye / apane patike samAna vaibhava anyatra kahIM dekhaneko milegA ? kabhI apane patidevane sabhAmeM muMha kholakara apanI prasannatA pragaTa nahIM kii| Aja unhoMne jo prasannatA prakaTa kI hai, vaha bar3e bhAgya kI bAta hai / isa prakAra saba striyoMne harSa mnaayaa| yaha vinodapUrNa ghaTanA huI ki navIna kAvyako hama logoMne suna liyA, patidevako bhI harSa huA / aba calo ! hama saba calakara svAmI
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7 bharoga vAma kI sevAmeM bheMTa rakhakara AnaMdase unako namaskAra kreN| isa prakAra kahakara saba striyA~ samrATke pAsameM gaI / tadanantara haraeka strIne ekaeka AbharaNa bharatezvarake caraNameM bheMTa rakhakara bahuta bhaktise svAmIko namaskAra kiyaa| bAta hI bAtameM vahA~para AbharaNakI bar3I rAzi khar3I ho gaI / samrATabhI rAniyoMkI vicitra bhakti dekhakara prasanna hue| ve paNDi. tAse kahane lage ki paNDitA ! dekho to sahI! amarAjI, sumanAjI va kusumAjIkA vivAda kidhara calA gyaa| aba to ve loga prasanna dikhatI haiM / abhItaka ve tInoM Apasa meM jhagar3A kara rahI thiiN| aba zAnta haiM, isakA kAraNa kyA hai ? svAmin ! ThIka hai / kyA sumanAjI va kusumAjI meM kabhI manovaiSamya ho sakatA hai ? __ AjI arthAt khaDagake yuddha meM apAya ho sakatA hai| parantu ( kusuma Aji ) phUlake yuddha meM vaha kyoM sambhava ho sakatA hai ? dUsarI bAta, asuroMke yuddhameM kaThoratA bhale hI ho, parantu devoMke yuddha meM (amara Aji) vaha kaThoratA kyoM ho sakatI hai? ___paNDitAke isa vacanacAturyako sunakara samrATa atyanta prasanna ho kahane lage ki tumane bahuta acchA kahA, lo tumhAre lie yaha soneke AbharaNa bheMTameM detA hU~ aisA kahakara paNDitAko puraskAra diyA / svAmin ! ina nArIrUpa maNiyoMke madhyameM guNanidhisvarUpa meM cirakAlataka rahakara Apa bhogasAmrAjyakA pAlana kareM yaha kahaka ra paNDitA alaga jAkara khar3I ho gii| phira na mAlUma bharatajIke mana meM kyA AyA ki paNDitAko bulAkara kahane lage paNDitA ! hama Aja apane mahalameM bhojana kare yaha ThIka hai yA hamArI kisI eka rAnIke mahala meM jAkara bhojana kareM vaha ThIka hogA? bolo / paNDitA samajha gaI ki gamrATa kusumAjI para prasanna ho gaye haiN| unake mahala meM jAkara bhojana karane kI inakI icchA hai| vaha kahane lagI svAmin ! kisI eka rAnIke mahalameM jAkara bhojana karanA Apake liye zreyaskara hai| to phira kaho kisa rAnIke mahala meM jAU~ ? svAmin ! isakA uttara jarA vicAra karake dUMgI aisA kahakara paNDitA maunase khar3I ho gaI, phira A~kha mIMcakara jarA vicAra karake
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava kahane lagI ki svAmin ! Aja kusumAjI rAnIke mahalameM bhojanako jAnA yaha uttama hogA / taba samrATne prazna kiyA ki yaha kyoM ? taba paNDitA bolI ki svAmin ! navIna kAvyako racanAke upalakSya meM Apane do rAniyoMkA sanmAna isa mabhAbhabanameM hI kiyA parantu nIsarI rAnIkA sanmAna nahIM kiyA hai| vastutaH dekhA jAya to kusumAjI hI usa kAvyako jananI haiN| inakA sammAna avazya honA caahie| isalie Apa unake prAsAdameM jAkara bhojana kareM to usakA manmAna ho sakatA hai| iNDitAkI mujhako dekhakara saba rAniyA~ Anandita ho giiN| kahane lagI ThIka hai / aisA hI honA cAhiye / paNDitAne kummAjIse bhI kahA ki bahina ! Aja tumhAre mahalameM patidevatA bhojana hogA / jAo ! bhojanakI maba taiyArI kro| aisA kahanepara kusumAjI aura bhI lajjina huI / taba anya striyoMne jJAta kiyA ki yaha hamAre sAmane lajjita ho rahI hai, isalie isakI lajjA dUra kara denI cAhiye aimA vicArakara ve catura rAniyAM kahane lagI bahina jAo ! jAo ! Aja patidevako bhojana karAnekA saubhAgya tumheM milA hai aisA hama samajhatI haiN| jAo, saba taiyArI karo aisA kahakara sabane use bheja diyA / kusumAjIke mahala meM Aja samrATa bharatakA bhojana hogaa| sacamuca meM vaha bhAgyavatI hai| itanA hI nahIM baha guNavatI bhI hai / vyantarakanyAne jisakI muktakaNThase prazaMsA kI, jisane apane manogata vicArase bharatacakravartIke hRdayako bhI hilA diyA aimI kumumAjI sacamuca meM prazaMsanIya haiN| isIlie bharatezvarake cittane usake mahalameM bhojana karanetrI svIkRti de dii| aba sabhA samApta huii| sabhI striyA~ eka-eka kara bharatako namaskAra kara vahA~se jAne lgiiN| bezadhAriNI dAsiyA~ bhI sabakI prazaMsA karatI huI unako bhejane lgiiN| be dAsiyAM amarAjI-mumanAjIse kahane lagI mAtA ! Apa logoMke mukhapara Aja harSakI rekhA hai| isakA kyA kAraNa hai ? ho ! hama samajha gii| cakravartIne sabhAmeM Apa logoMkA manmAna kiyA hai isIkA harSa hogaa| - isa prakAra kaI tarahase vinoda karatI huIM ve saba rAniyA~ vahA~se calI giiN| sabake jAneke bAda bharatane vicAra kiyA ki merA samaya
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 bharateza vaibhava striyoMke vIcameM vyatIta huA hai, isalie Atma-vicArake lie kucha bhI samaya nahIM milaa| binodalIlAmeM hI saba kAla vyatIta huA, isalie kucha samaya paryanta AtmavicAra karanA cAhiye / tadanaMtara sarva prakArake galyoMkA tyAgakara bharatajI palyaMkAsanameM A~kha mIMcakara baiTha gaye evaM aMdara namalyogako dhAraNa karane lge| abhItaka be striyoM ke bIca meM rahakara unase vinoda kara rahe the / vaha vicAra kidhara gayA? unakA toleza bhI unake hRdayameM aba nahIM hai / dasa hajAra varSAMse tapazcaryA karanevAle munike samAna inake cinakI anna nirmalatA hai / Azcarya kI bAta hai| hA~! benakravartI haiN| unakI AjJAkA kauna ullaMghana kara sakatA hai ? indriyoM ko baha AjJA de ki tuma apanA kAma karo to ve iMdriyA~ naukaroMke samAna unake upayogameM AtI haiN| yadi vaha AjJA deveM ki jAo aba hameM tumhArI AvazyakatA nahIM hai, to ve apane Apa bhAgatI haiM / pratIta hotA hai ki samrATne aba bhI unheM AjJA dI hogI / ataeva unakA kucha upayoga nahIM ho rahA hai / bAlakagaNa pataMga jaba khelate haiM, jaba unakI icchA khelane kI hotI hai, taba pataMgako khelate haiN| yadi unako icchA na ho, to pataMgako DorIko lapeTakara rakhate haiM / isI prakAra bharatake cittakI pariNati hai / viSayAbhilASAmeM unakI icchA hai to ve apane mana va iMdriyoM ko udhara jAne dete haiM, nahIM to use apanI icchAnusAra roka lete haiN| kabhI apanI iMdriyoM meM bAharakA kAma lete haiM, kabhI unhIM idriyoMse AtmakArya karAte haiN| kabhI apanI A~kha ke upayogako bAhara lagAkara sevakoMse icchita kAryako karAte haiM aura kabhI unhIM A~khoMko mIMcakara andarase una iMdriyarUpI sevakoMse apanI AtmAkI sevA karAte haiM / be bAharase indriyagogoMko bhoga rahe haiM / andarame atIndriya mugnakA anubhava karate hai| isIkA nAma jiteMdriyatA hai| indriyoMke bhogoMko bhogate hue bhI atIMdriyasukhakA anubhava honA yaha sAmAnya bAta nahIM hai| lokameM aise bahutase tapasvI haiM, jo apanA sira muMDAte haiM, zarIra sukhAte haiM, aneka prakArake kaSToMko sahana karate haiM / parantu ye mantra bAhya tapa haiN| bharatane apane manake Upara Adhipatya jamA liyA hai| unakI
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava dRSTise sira muMDaneke badale manako muMDanameM adhika mahatva hai| zarIrako sukhAneke sthAnameM karmako sukhAnemeM unako adhika AnaMda AtA hai| bAhyadravyoMko dekhate hue kiye jAnevAle tapoMkI apekSA AtmadarzanapUrvaka kI jAnevAlI tapazcaryA unheM adhika priya hai| __ zAstrake marmako na samajhakara vovala vastrako hI parigraha samajha use tyAga karanevAlA muni nahIM hai / bastrake samAna hI tIna loka va zarIra parigraha haiM / aisA samajhakara ve kevala AtmAmeM tRpta honevAle rAjayogI haiM / parigrahake bIca meM baiThe rahanepara bhI ve parigrahase alaga haiM / zarIrake andara rahanepara bhI ve zarIrase bhinna haiN| sacamuca meM unakI alaukika zakti hai / lokakI sarva striyoMko chor3akara AnI strImeM rata honevAlA kyA vaha jar3a brahmacArI hai ? nahIM ! nahIM ! kevala AtmAmeM rata honevAlA baha bharata dRr3ha brahmacArI hai / vicAra karanepara AtmAkA hI nAma brahmA hai / apanI AtmArUpI AkAzamaiM apane manakA saMcAra karanA yahI to brahmacarya hai aura yahI muktikA bIja hai / ___ striyoMkA tyAma karanA yaha vyavahAra-brahmacarya hai| apane cittako AtmAmeM lagAnA yaha nizcaya-brahmacarya hai| bAhma sarva parigrahoMko chor3a aMtaraMga parigrahoMse paripUrNa dabhAcArI muni jamatameM bahuta hote haiN| kyA bharatezvara vaise haiM ? nahIM ! nahIM ! bAhyarUpase dekhA jAya to bharatezake pAsa saba kucha hai / bhItara kucha nahIM hai / AMtarika saba parigrahoMkA unhoMne khaMDana kiyA hai imalie ve bar3e AcArya ke samAna haiN| unakI kitanI prazaMsA kareM ! bhojana karate hue bhI ve upavAsI haiM / bhogate hue ve brahmacArI haiM / hAthameM bhUmaNDala honepara bhI niSparigrahI haiM / zirameM bAloMkI vRddhi honepara bhI unakA sira manumuNDita hai| aise adbhuta tapasvI haiM ve / jina ! jina ! AzcaryakI bAta hai ki bharatane A~kha mIMcakara apane zarIrameM apane Apako dekhA / vahIMpara siddhaparameSThIkA darzana kiyA va AtmasukhakA anubhava kiyA / ___ bharatezako isa samaya sarvAMgameM AtmA daidIpyamAna dikha rahA hai; jaise-jaise AtmAkA darzana hotA hai vaise-vaise karma DhIlA hokara nijIrNa hotA hai / jaise-jaise karma nikalatA jAtA hai, vaise-vaise hI caitanyaprakAza bar3ha rahA hai evaM bharatajIko apUrva sukhakA anubhava ho rahA hai|
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharaleza vaibhava kabhI vaha Atmajyoti puruSAkAra dikhatI hai to kabhI kevala prakAzaka rUpameM dikha rahI hai| kabhI bIca meM caMcalatA A jAtI hai| ataH sahasA aMdhakAra ho jAtA hai aura vaha prakAza malina ho jAtA hai| isa prakAra kabhI andhakAra aura kabhI prakAza aura kabhI malina prakAzarUpa AtmasvarUpa bharatako pratyakSa ho rahA hai| jaba apUrva AtmajyotikA darzana hotA thA, taba AnaMdase bharatezvarako romAMca ho jAtA thaa| bhItara sukhakI bhI vaddhi hotI thii| bharatezvara AnaMda va Azcarya meM magna hote the| bhItara AtmAkA prakAza spaSTa dikha rahA hai| usI prakAzameM unheM yaha bhI dikhatA hai ki vAlake samAna karmareNu bhI saraka-saraka kara haTa rahe haiM / sAtha hI AtmAnaMda nadIke bAr3hake samAna bar3hatA hI jA rahA hai / isa prakAra bharatezaka cintakI dazA ho rahI hai| isa bAtako saba loga mAnane ko taiyAra na hoMge, kyoMki yaha AtmatatvakA anubhava svasaMvedanajJAnake gocara haiN| bhavyoMko hI umakA anubhava ho sakatA hai, abhavyoMko nhiiN| yaha jainazAstrakA kathana hai ! jainasiddhAntakA yaha siddha rahasya hai| abhavyoMke cittako yaha viSaya parama viruddha mAlama hotA hai| - isa prakAra bharateza apane AtmayogAmRtameM DubakI lagAte hue apane manake lobhAdika doSoMko dho rahe haiM jaise-jaise doSa dhulate jAte haiM ve adhika sukhI ho rahe haiN| unheM sutrasamudra meM DubakI lagAne diijiegaa| hama loga saMsArameM gotA khA rahe haiM / bharatajI saMsArameM rahate hue bhI AtmagukhameM magna haiN| kaisI vicitratA hai yaha ? pAThakoMko Azcarya hogA ki isa prakArakA sAmarthya bharatezvarameM kyoM AyA ? unhoMne isake liye kaunase sAdhanakA avalaMcana liyA thA ? jisase unheM iMdriyoMke sAtha-sAtha atIMdriyasukhakA bhI anubhava ho rahA thA / pAThakoMko smaraNa rahe ki bharateza paramAtmAse prArthanA karate the "he Atman ! lokako dekhane ke liye tujhe ina jar3a netroMkI AvazyakatA nahIM hai / tumhAre sAre zarIrameM ( jJAnarUpI ) netra haiN| padArthoke vicAra karaneke lie tujhe manakI AvazyakatA nahIM / tumhAre sAre zarIrameM ( jJAnarUpI ) mana hai / AtmAMgameM sarvatra vicArazakti hai, anaMta sukha va vIrya hai| isalie tuma apane prakAzake sAtha mere hRdayameM sadA nivAsa karate raho" | isI bhAvanAkA yaha saMskAra hai| iti upahAra saMSi
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ 79 bharateza vaibhava atha saravasaMdhi maiM AtmA hU~ / jJAna merA svabhAva hai / vahI merA zarIra hai| isa prakAra cintana karate hue apane jJAnanetrake dvArA bharatajI paramAtmAkA darzana kara rahe haiM / sabase pahile bharateza AtmA bhinna hai, zarIra bhinna hai isa prakArake mantrakA anubhava karane lage, tadanantara yaha vicAra to dUra ho gayA aura aba ve kevala AtmAmeM hI nimagna hone lage / unake hRdaya meM aba koI saMkalpa nahIM, vikalpa nahIM, aura na bAhara vicAra hI hai aba to ve AnandarasameM magna ho rahe haiM / karmokI nirjarA barAbara ho rahI hai, AtmaprakAza bar3hatA jA rahA hai, jJAna va sukhakI vRddhi ho rahI hai / aba bharateza apane rAjyako bhUla gaye haiN| striyoMkA unhoMne tyAga kiyA hai| aba unheM zarIra kI bhI smRti nahIM rahI hai| ve rAjyAdhipati usa samaya siddhoMke samAna nirmala AtmasAmrAjyameM nimagna the / usa samaya tanika bhI hilaDula nahIM rahe the / prekSakoMko aisA pratIta hotA thA ki kahIM koI sonekI putalIko lAkara usa sihAsana para kIlita nahIM kiyA hai ? koI pUche ki samrAT kahA~ haiM, to uttara milegA ki mahala meM haiM ! mahalameM kisa jagaha haiM ? antaHpurake darabAra meM haiM / vahA~ bhI kisa jagaha haiM, kyA kara rahe haiM ? siMhAsanapara baiThe haiN| siMhAsanapara bhI baiThe hue apane zarIrake andara haiM / parantu yaha saba asatya kathana hai / usa samaya bharate na mahalameM, na siMhAsanapara aura na dehameM hI / usa samaya to ve apanI AtmAmeM virAjamAna the / usa samaya bharatezvarako aisA anubhava ho rahA thA ki AkAza svayaM puruSAkAra hokara jJAna va prakAzake rUpameM ho usa zarIrameM A gayA hai / isa prakAra ve paramAtmAkA anubhava kara rahe the / isa prakAra bAAkI sarva bAtoMko bhUlakara apane ApameM atyadhika lIna hote hue bharatezane AtmAnandakA pUrNa svAda liyA / itane meM jorase zaMkhadhvani ho utthii| usakA zabda bharatezake kAnataka bhI aayaa| usI samaya samrATne bahuta bhaktike sAtha paramAtmAkI aSTadravyoMse bhAvapUjA kI va netra khole / itanemeM dAsiyoMne Akara prArthanA kI, svAmin! munibhuktikA samaya ho gayA hai| Apa padhAreM /
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava cakravartI jinazaraNa, niraMjana, siddha zabdako uccAraNa karate hue vahA~se uThe / usa suvarNamaya mahalase nIce utarakara sabase pahile unhoMne muniyoMkA pratigrahaNa kiyA / tadanantara una satpAtroMko bhAvabhaktise dAna dekara Adarake sAtha vidA kiyA / 80 bharatezvara mahala meM baiThe hue haiN| itanemeM kusumAjI rAnIkI choTI bahina makaraMdAjI AI / makaraMdAjI bar3I sundarI hai| abhI choTI hai / phira bhI catura hai / apanI sakhiyoMke sAtha cakravartIke pAsa AI aura sugandha akSatAko dekara kahane lagI ki bhAvAjI ! bhojanakI saba taiyArI ho gii| hamAre mahala meM padhAriye / bharateza ha~sakara bolate kumArI ! Aja maiM tumhAre gRhameM bhojanake liye nahIM A sakatA / Der3ha varSa ke bAda Akara yadi mujhe bulAyA to maiM aauuNgaa| abhI tuma jAo / bhAvAjI ! apanI bahina ke gharameM maiMne bulAyA, so Apa ha~sIkA bAta kara rahe haiM, kyA yaha ucita hai ? kumArI ! tumane bahnikA bhavanakA nAma kaba liyA ? tumane to yahI kahA thA ki hamAre gharameM bhojanake lie caliye, yadi maiM usase aisA samajhA to anucita kyA hai ? acchA rahane dIjiye ApakA yaha vinoda | aba bahuta samaya ho cukA hai| Apa bhojanake liye caliye / bahina kusumAMjI ApakI pratIkSA kara rahI haiM / acchI bAta ! calo ! aisA kahakara samrAT kusumAjIke ghara ke lie ravAnA hue| usa samaya ThIka vaisA hI mAlUma ho rahA thA jaise kusumako cUsaneke liye bhramara jA rahA ho| samrAT padhAra rahe haiM yaha samAcAra pahile se hI sevikAoMne kusumAjIko sunAyA / usI samaya kusumAjI apanI sakhiyoMke sAtha bharatezvarakA svAgata karaneko AI / anaMtara kusumAjIne bharatezake pAsa meM jAkara unakI ratnoMse AratI utArI aura bahuta bhaktike sAtha unake caraNoMmeM apane mastakako rakhA / apane hAthake sahAre use uThAte hue bharatezvarane kahA ki kusumI ! rahane do| isa prakArakI bhaktikI kyA AvazyakatA hai ? phira sAta-ATha hAtha Age bar3hanepara usane apane hAthoMse bharatezvarake caraNoMko dhoyA va bahuta bhaktike sAtha apane vastrase unake pAdako poMcha diyA / aba bharatezvara kusumAjIke mahalameM praveza kara gaye /
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava bhItara pahu~canepara samrATne piMjar3ema TaeNge hue eka toteko dekhaa| cakravartIko dekhakara totA kahane lagA ki bahina ! hamAre mahalameM bhAvAjI A gaye haiN| unako virAjameke lie siMhAsana to ma~gAvo / unakA satkAra kro| vahA~ eka sihAsana taiyAra rakhA huA thA / 'kyA isIkA nAma amRtavAcaka hai ?' aisA pUchakara samrATa usa siMhAsanapara baiTa gye| baha totA kahane lagA ki bhAvAjI! Apa padhAre ? Apa bar3e guNavAn haiN| Apa yahA~ Aye, so bahuta acchA huaa| bhAbAjI ! Apa kuzala se to haiM ? Apa kyoM nahIM Ate haiM ? kyA Apako rAjA honekA abhimAna hai ? nahIM to hamArI bahinake mahalameM kyoM nahIM padhArate? astu Aja A gaye mere dimeM A gye| aba dekhatA hU~ ki Apa kisa prakAra nikala jAte haiN| totekI bAta sunakara bharatezvarako haMsI aaii| taba totA bolane lagA ki bhAvAjI ! Apako ha~sI A rahI hai / Apa abhItaka dUra the, aba Apa pAsameM A gaye haiM, aba dekhiye ki merI bahina Apako ha~sI meM kaise phaMsAtI hai / merI bahinake donoM hAtha phaseke samAna haiN| aba maiM dekhatA hU~ ki usa phaoNsero karo baca karake jaayeNge| premase kusumAjI bahinake sAtha rahanA ho to rhiye| yadi nikalakara jAnA cAhoge to bahinake netrakaTAkSarUpI cA~dIke sA~kaloMse ba~dhavA DAlUMgA / maiM to piMjar3e meM banda huuN| yadi jAnekA prayatna kiyA to bahina kI daMtapaMktiyoMke prakAzarUpI soneke piMjar3emeM tumako bhI banda karake rakhavA daMgA, jAna liyA ? "amRtavAcaka ! tumheM aura tumhArI bahinako maiMne kauna-sA kaSTa diyA jo itanA krodha karate ho ! tuma logoMko maiM ziSTa samajhakara yahA~ AyA hU~, paraMtu tuma donoM duSTa mAlama hote ho / bharatezane kahA / rAjan ! Apako merI bAtoMse duHkha huA ? acchA, koI bAta nhiiN| aba tuma hamArI mahala meM bahinake adharase jIvana-amRta ko pIte hue jIbasiddhiko paavo| aba to merI bAteM acchI lagatI haiM na ? mere lie jAmunakA phala jaMgala meM hai| tumhAre lie jAmuna bahinake mukhameM hai| maiM jaMgalameM jA karake khAtA huuN| tuma yahIM paya khAkAra sukhI rho| bahinakA madhya siMhala deza hai| kezabandhana kuMtala deza hai / karNa karnATaka deza hai| kuca kAzmIra deza hai, isalie bahinake zarIrarUpI rAjyakA pAlana kro| yahA~se kyoM jAte ho? aura bhI suno ! usakA yauvana
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava vanake samAna hai, saundarya sundara jala bhare tAlAba va nadiyoMke samAna hai, bhAvAjI ! aba khUba vanakrIDA va jalakrIDAse apane saMtApako ThaMDA kro| ye saba bacana Apako acche lagate hoMge, paraMtu eka bAta aura hai / merI bahinake mukhameM eka madhukA ghar3A bharA huA hai| vaha atyaMta mIThA hai, paraMtu bhAvAjI ! usakA svAda Apa kaise le sakate haiM, Apa to jaina haiM na? ___ bharateza totekI vAta sUnakara jarA ha~se paraMtu unhoMne yaha jAna liyA ki yaha isa totekI caturatA nahIM hai| isako kisIne sikhAyA hai| sikhAnevAlA kauna hai ? kusumAjIkI bahina makaraMdajIkA hI yaha kArya hai| usIne yaha taMtra racA hai, aisA manameM vicAra kara ve usapara prasanna hue| ___makaraMdAjIko AliMgana dekara apane saMtoSako vyakta karU~, yaha icchA bharatezvarako utpanna hii| paraMtu vaha pAsa meM Ave kaise? isake upAya socakara bharateza kahane lage devI ! totekI vAkcAturyase maiM prasanna ho gayA hU~ / jarA use mere pAsameM to le Avo ! ___isa bAtako sunakara makaraMdAjI totekA lekara maratezaka pAsa gaI aura jisa samaya unake hAtha meM vaha toteko de rahI thii| usa samaya bharatezane ekadama use pakar3a liyA va AliMgana diyA / / makaraMdAjI lajjAke mAre muMha chipAkara idhara-udhara bhAgane kI koziza karane lagI, parantu bharatezane use jorase pakar3a rakhA thA / unhoMne eka cumbana dekara use chor3a diyA aura kahA ki devI ! maiM tumase prasanna ho gayA huuN| taba rAnI kusumAjI pUchane lagI ki svAmin ! Apa bahinake Upara isa prakAra itane zIghra prasanna kyoM ho gaye ? kusumAjI ! rahane do ! tuma logoMkA saba kucha tantra maiM jAnatA huuN| kyA tuma nahIM jAnatI ho ? Aja isa totene jo naI bAta bolI hai, usameM makaraMdAjIkA hAtha hai / kyA usane use nahIM sikhAyA hai ? bolo to sahI / isalie maiM usakI buddhimattApara prasanna ho gayA huuN| ataeva usa prasannatAse use AliMgana dekara chor3A hai / aura koI bAta nhiiN| taba kusumAjI rAnI bahina makarandAjIse kahane lagI ki bahina dekha liyA na ? maiMne usI samaya tumheM kahA thA ki yaha kAma tuma mata kro| hamAre patideva havAkI cAlako bhI pahicAnanevAle haiM / unake
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava . 83 sAmane tuma apane cAturyako kyoM dikhAtI hai ? phira bhI tumhArI samajha. meM nahIM aayaa| patidevake Ane kA samAcAra sunakara va merI tayArI dekhakara tuma baiThakara toteko kucha sikhAne hI lagI thii| maiMne pUchA bahina ! kyA kara rahI ho? aise kArya mata kro| tumane uttara diyA bahina ! Aja bhAvAjI apane ghara bhojana karaneke liye AnevAle haiN| jaba Akara isa mahalameM praveza kareMge, taba isa totese kucha sarasa vyavahAra karAU~gI / __ maiMne uttara diyA bahina ! tuma patidevake sAtha apanI buddhimattAko batalAnekA prayatna mata kro| ve to kore AkAzameM rUpa likhane takakI sAmarthya rakhate haiM, isalie isa kAryameM vyartha prayAsa mata karo aisA kahanepara bhI tumane mAnA nhiiN| maiMne phira bhI bahuta virodha kiyA, phira bhI tuma simbAtI mii| toteko mujhe deneke liye kahA, parantu tuma use bhI lekara uThI, phira sakhiyoMse ise pakar3aneko kahA to tuma una logoMke bhI hAtha na Akara zIghra hI bagIcekI tarapha bhAga gii| isake sAtha khelane ke lie yaha samaya nahIM hai, aisA vicAra kara maiM apane gRhakAryameM lagI rahI, tuma bagIcemeM jAkara saba kucha sikhAkara haMsatI-ha~satI aaii| deva ! maiMne ina vacanoMko kabhI nahIM sunaa| Aja hI isa toteke mukhase aise vacanako suna rahI huuN| yaha bAta Apase zapathapUrvaka maiM kahatI huuN| isakI vRtti ko dekhakara ise aba kanyA kaheM yA kuTilakAminI kaheM ? samajhameM nahIM aataa| isa prakAra kusumAjI apanI bahinake saMbaMdhameM bharatezvarase kahane lgii| ___makaraMdAjI--bahina ! maiMne tumhAre va tumhAre rAjjAke sAtha kyA kuTilatA kI, jarA batalA sakatI ho, 'devI jarA toteko idhara lAvo' yaha kahakara mujhe pAsameM bulAkara jorase pakar3a rakhanevAle tumhAre rAjA hI kuTila haiN| kummAjI kahane lagI dhUrtA ! apanI muMhako jyAdA mata calAo ! muMha baMda karo, tumase prasanna hokara rAjAne tumhArA sanmAna kiyaa| taba use tuma unakI kuTilatA kaha rahI ho| bahina kusumAjI yaha sanmAna tumhAre lie mubAraka rhe| mujhe AvazyakatA nahIM / kyA maiM inakI rAnI hU~ jo inhoMne itane jorase pakar3akara AliMgana diyaa| yaha kuTilatA nahIM to aura kyA hai ? maiM
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava to apanI bar3I bahinako dekha lU isa abhilASAse yahA~ isa mahalameM AI, paraMtu mujhe usakA phala milaa| aba maiM cupacApa apane gA~vako jaauuNgii| aba isa gAMvakA nAma liyA to mai kanyA nahIM haiN| samajhI? dekho to sahI / mAniyoMke sAmane Anepara jisa prakAra mAnabhaMga kiyA jAtA hai usI prakAra isane hamArA apamAna kiyA hai| hAthIke samAna khIMcakara mujhe le gyaa| kyA ise yaha rAjA hai isa bAta kA abhimAna hai ? ina bAtoMko karatI huI makaraMdAjI bIca bIca meM apane mukhake AkArako roneke samAna kara rahI haiM / kabhI A~khoMko malatI hai| bhItara saMtoSa hai kebala bAharase vaha isa prakAra bola rahI hai| kabhI bharatezakI ora Ter3hI A~khoMse dekha rahI hai, aura phira laMbI sAMsa lekara maha chipAkara phira jarA haMsatI bhI hai| ___ bharateza bhI isa prakArakI usakI vRtti dekhakara mana hI manameM ha~sa rahe haiM / kusumAjIkI ora izArA kara rahe haiM ki inako ThakabAjI dekho to sahI / kusumAjI bahinase kahane lagI ki bahina ! isa prakAra kyoM duHkhI ho rahI ho / tumheM kyA huA? makarandAjI kahane lagI ki bahina ! rahane do tumhArI bAta ! tumhAre kAraNa hI merA sarvanAza ho gayA / sarvasva haraNa ho gayA / __ taba use sunakara kusumAjI vyaMgabhAvase kahane lagI, hA~ ! merI bahinakA bahuta alAbha huA ! bahuta kSati huI ! ___ makarandAjI kahane lagI ki kyA tuma vaizya yA zudra jAtimeM utpanna ho ? kyA jAtikSatriyoMkI kanyAyeM isa prakAra kabhI bola sakatI haiM ? tuma isa prakAra kyoM bolatI ho| kumArI kanyAko dUsare puruSa Aligama kare yaha maraNake samAna hai / aura kyA kharAbI hone meM kucha bAkI rahA hai ? kusumAjI kahane lagI ki bahina ! hamAre vivekI patidevake sAmane tamhArI kRtrima bAteM nahIM cala sakatI haiN| ve to hara ekake bhAvako acchI taraha jAnate haiN| tumhArI A~khoMse nikalanevAlI AMsuoMkI dhArAko dekhakara unako bar3A duHkha ho rahA hai| aba to ronA banda karo! basa ! bahuta ho gyaa| makarandAjIko mAlUma huA ki merA ronA jhUThA hai yaha bAta inheM mAlama ho gaI, A~khoMse AMsU hI nahIM nikalate aura yaha isa prakAra kahatI hai| isalie vaha aba A~khoMko mala-malakara usase pAnI
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava nikAlanekA prayatna karane lagI / itane meM usakI A~khoMse pAnI nikalane lgaa| cakravartI bharata isa dRzyako dekhakara jorase ha~se / isa samaya kusumAjI kahane lagI bahina ! hamAre patidevake sAmane kisI bhI strIke duHkhake A~sU nikala hI nahIM sakate haiN| aba tumhAre netrameM AnandAnu nikalane lage, mo bahuta acchA huaa| makarandAjI bahina ! tuma apanI patikI hI prazaMsA karatI ho parantu maiM to unake mukhako dekhanA bhI pasanda nahIM krtii| tumane apane patikI bRttiko kyA dekhA nahIM ? kisa prakAra vaha ziSTa haiM ? kusumAjI rahane do tumhArI mAyA ! totese jo kucha bhI tumane chipakara bulavAyA usIgo to unhoMne pAra kiyA hai magara liyA phira tuma itanI khisiyAtI kyoM ho? isa bAtako sunakara makarandAjIne bhI uttara nahIM diyA aura sira jhukAkara ha~sane lagI! bharatane apanI thaka makarandAjIko dI, parantu makarandAjIne thU, yU kahakara usakA tiraskAra kiyA / kusumAjI kahane lagI ki mUrkhA! yaha kyA karatI hai| hamAre patidevake thUka amRtake samAna hai, usa amRtako dete hue tiraskAra kyoM karatI ho ? __makarandAjI-bahina ! tumhAre liye amRta hogA, mere liye nahIM / aimA kahakara vahA~para rakhe hue soneke kalagase jala lekara kullA karane lagI va kahane lagI ki jinA ! jinA ! bar3A anartha huaa| phira japa karane lagI, aura A~kha mIMcakara dhyAna karane lagI jaise kisI bar3e bhArI pApakI nivRtti kara rahI hai / aurakha kholakara bharatezakI ora dekha rahI hai aura lajjita hokara sira jhukA letI hai| phira kusumAjI use cir3hAneke lie kahane lagI ki bahina ! itanI DhoMga kyoM karatI hai ? hamAre patidevakI thUkake sparza hone mAtrase tumhAre koTikula pavitra hue, isameM duHkhakI kyA bAta hai ? ___ makarandAjI -bahina ! kyA bola rahI ho? isa bharatezake sAthameM bibAha honese tuma apane mAtA pitAoMke dezako nIcI daSTise dekhatI ho| bhale hI inake samAna sampatti hamArI mAtA-pitAoMkI na ho parantu vaMzamaiM to ve loga inase kyA kama hai ? patike guNoMse mugdha hokara svayaM meM sukhI ho gaI hU~ aisA tuma kaha sakatI ho, parantu sabako nIce dekhanA kyA buddhimattA hai ? kyA yaha kSatriya kanyAoMkA dharma hai ?
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava ___ isa bAtako kahate samaya bharatezvarake kula, zIla va guNoMke prati makarandAjIke hRdayameM bhI prasannatA ho rahI thI, parantu use chipAkara vaha apane mAtRgRhakI prazaMsA kara kahane lgii| bahina ! kyA hatabhAgya rAjakumArI yadi kisI bar3e bhAgyavAn rAjAkI rAnI ho jAya to vaha apane cAturya va premase mAtRgRhako usake barAbarIkA nahIM batAyegI ? yadi patiko prasanna kara vaha apane mAtApitAkI pratiSThA nahIM karAtI hai, to use rAjaputrI kyoM kahanA cAhiye? __ uttama kSatriyakulameM utpanna kanyAoMkA yaha kArya honA cAhiye ki vaha cAhe kitane hI saMpattizAlI rAjAoMke gharameM, yahAMtaka ki cakravartIke gharameM hI kyoM na paha~ce, vahAMpara bhI apane mAtA-pitAke ghara, dhana, pattike mana, pitAke mana va apane mana Adike viSayameM use apanI kuzalatAse samAnatArUpa pratiSThA lAnI cAhiye / bahina ! bar3e gharameM praveza karanese jisa gharameM janma huA hai use bhUla jAnA, koI buddhimattA nahIM hai / yaha rAjakanyAoMkA lakSaNa hai / aisI avasthAmeM, bahina ! aba apane gharakI prazaMsA karanA chor3akara isa rAjAkI hI prazaMsA karanA kyA tumheM ucita hai? ina bAtoMko sunakara kusumAjI bolane lagI bahina ! yaha saba buddhimattA tumhAre pAsa hI rahane do| tumhArA jisa samaya vivAha kisI rAjAke sAtha hogA usa samaya vahA~ rAjakanyAoMke cAturyako batalAnA / maiM korA ghamaNDa karanA nahIM jaantii| lokake anya rAjAoMko anya rAjAoMkI barAbarIke rUpameM varNana kara sakate haiM, paraMtu lokake saba rAjAoMko eka chatrake aMdara rakSaNa karanevAle patidevakI anya logoMke sAtha barAbarI karanA asaMbhava hai| bahina ! tuma hI bolo 1 prathama tIrthakarake jo prathama putra haiM prathama cakravartI haiM aura solahaveM manu haiM unakI barAbarI karanevAle kyA lokameM koI mila sakate haiM ? durgadha zarIrako durgaMdha zarIrakI jor3I mila sakatI hai / malamUtrarahita nirmala zarIrako koI jor3I mila sakatI hai ? bAharake viSayoMse prasanna honevAle mUkhoMkI jor3I mila sakatI hai / paramAtma-yogake anubhava karanevAle AtmasukhI pati-devakI barAbarI kona kara sakatA hai?
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava maiMne jo kucha bhI dekhA so kahA, isameM jarA bhI asatya nahIM hai / duniyAmeM jitane bhI rAjA haiM, mAMDalika haiM yadi ve hamAre patidevake anukUla haiM taba to ve rAjA hai. nahIM to duSTa haiM yaha tumane jAna lI hai| ___ isaliye makaraMdA ! vyarthakI bAta mata karo, yahA~para tumhArA abhimAna cala nahIM sakatA hai| ajinAna karameka diye aura koI bAha dekho / yahA~ usake lie sthAna nahIM hai / tuma jo korA abhimAna pUrNa vacana bola rahI ho usase tumhArA va tumhAre mAyakekA ahita hai / mere patidevake sAmane isa prakAra kyoM bola rahI hai ? muMha baMda kara / makaraMdAjI-vahni ! kyA hI vicitratA hai| isa rAjAne tumhAre Upara vana vazyayaMtra calAyA hai, isalie tumheM usake sivAya aura koI dikhatA hI nahIM hai| tamane apane manako ise beca diyA hai| pA~ca indriyoMkA anurAga isapara spaSTa dikha rahA hai / zarIrako saba tarahase use samarpaNa kara diyA hai| sukhameM magna hokara tuma apane mAyakeke gharako bhUla gaI, isameM Azcarya kyA hai ? bahina ! kyA tumhAre patike tAMbUlameM koI auSadhi to nahIM hai ? yA unake bAhuoMmeM koI vazyamaMtra to nahIM hai ? nahIM to tuma isa prakAra kyoM phaMsa sakatI thI ? maiM jhUTha nahIM bola rahI hU~ / usane mujhe jarAsA jaba AliMgana diyA mere sAre zarIrameM romAMca ho gayA aura jaba mujhe cuMbana diyA usa samaya maiM mUchita hokara giranA hI cAhatI thI paraMtu sAhasa kara sambhala gaI / maiM apanI mAnahAnike mAre itanI kSubdha ho gaI ki merI AMkhoMmeM A~sU hI nahIM nikalA / tumhAre patikI mAyAko kyA kahU~ ? aisI avasthAmeM tuma usake vazameM ho gaI isameM AzcaryakI bAta nhiiN| . samrAT bharata makaraMdAjIkI bAtoMko bar3e dhyAnase suna rahe the evaM apane mana meM vicAra kara rahe the ki isa kanyAne kahA~ sIkha liyA hai| abhI to yaha avivAhita hai| abhI jaba isakI yaha avasthA hai to vivAha hone ke bAda phira yaha kaisI hogI? tadanaMtara samrATa prakaTarUpameM bole kusumAjI ! yaha tumhArI bahina bahuta ruSTa ho gaI hai / use bahuta kaSTa huA hai / use idhara bulAo / aura bhI usakA jarA satkAra karU~ isase usakA duHkha dUra ho jaayegaa| kusumAjI-bahina ! jarA hamAre patidevake pAsa idhara aao| makaraMdAjI-rahane do, jAo, maiM nahIM AtI / pahile eka bAra tumhAre patike pAsa AnekA phala mujhe mila cukA hai / khUba merA satkAra
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava ho cukA hai| kA' hI mujhe bhAga nahIM ? Ao / meM nahIM aatii| samrAT-devI ! pahileke satkArase tumheM duHkha huA.! abakI bAra usase bhI bar3hiyA bheMTa tumheM dUMgA, tuma ghabarAo mata / ___ makaraMdAjI-vyarthakI bAtoMse mere cittameM krodhakI utpatti nahIM karanA, mujhe Azcarya hotA hai ki duniyAmeM janma lekara tumane kyA mAyAcAra phailA rakhA hai| striyoMko dekhate hI unako AliMgana dete ho| kyA yahI tumhArA dhyAna rahatA hai ? kyA tumhAre pAsa striyoMkI kamI hai ? hajAroM striyoMke rahanepara bhI isa prakArakI vRtti tumhArI ucita hai| jo tumase prasanna hai usake sAthameM yaha vyavahAra ThIka hai / paraMtu jo tumase bacakara dUra jAnA cAhatI hai use javaradastI pakar3a rakhane va mukhako haTA lenepara bhI jabaradastI cuMbana denekI tumhArI vAta dekhakara ha~sI AtI hai| isa prakAra makaraMdAjI kahanI huI aMdara-aMdara hI ha~sa rahI thI aura bIca-bIca meM bolatI jA rahI thii| kusumAjI rAnI jAna gaI ki bharatezako apanI bahinapara prIti utpanna ho gaI hai| isalie donoMkI bAta cupacApa suna rahI thii| taba bharateza phira makaraMdAjIse bole ki :____ arI dhUrtA! maiM tumheM puraskAra dekara tumhArA satkAra karanA cAhatA huuN| paraMtu tuma mujhe tiraskRta kara rahI ho| yaha kyoM ? makaraMdAjI-rAjan ! tuma mahAdhUrta ho| vaha puraskAra tumhAre pAsa hI rahe mujhe usakI AvazyakatA nahIM hai| bharatezvara isa bAtako sunakara ha~se ba kahane lage ki acchA ! maiM dhUrta hU~ / apanI dhUrtatA kyA aba batalAU~ ? ise sunakara makaraMdAjI ekadama sahama gaI aura kahane lagI ki Aja ApakI gaMbhIratA kidhara calI gaI ? kIr3A karane kI icchA ho rahI hai| darabArameM baiThanepara tamhAre mukhase do cAra zabdoMkA nikalanA bhI durlabha ho jAtA hai| paraMtu 'Aja' isa prakAra vacanoMkI varSA kyoM ho rahI hai ? bharateza-tuma duHkhI huI isa liye maiM tumheM puraskAra dekara saMtuSTa karanA cAhatA thA, paraMtu tuma kucha aura hI samajha rahI hai / ___makaraMdAjI-dekho! phira vahI bAta ! Apa apanA hara phira bhI chor3anA nahIM caahte| Apane pahile jo puraskAra diyA vaha bhI mujhe bhAra ho gayA hai| "isaliye lIjiye yaha ratnahAra Apake sAmane hI
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava utAra DAlatI hU~" kahakara apane kaMThake ralahArapara use utAraneke liye hAtha lagAne lgii| AzcaryakI bAta hai ki yaha kaMThase bAhara nahIM nikalA / makaraMdAjI samajha gaI ki samrATne ralahArako kaMThameM staMbhita kara diyA hai, isaliye vaha vismita hokara rAjAkI ora dekhane lagI evaM kahane lagI ki rAjan ! yaha tumhArA hAra mere galeko kyoM nahIM chor3atA hai, yaha bhI lamasarIkhA hI hatagrAhI mAlama hotA hai| dekho to shii| use meM chor3o' 'chor3o' kahatI haiM, parantu vaha mujhe nahIM chor3atA hai| bharateza bolane lage ki makaraMdAjI : mane tumhaM daza samaya toga' AbhUSaNa diye the| eka kaMThake liye, dUsare hRdaya ke liye va tIsare mubake liye| parantu unameM se do rakhakAra eka hI tuma vApisa de rahI ho| isalie vaha kaMThahAra tumhAre galese nahIM nikalatA hai / dUsarI bAta hama diye hue padArthako bApisa lenevAle nahIM haiN| isaliye aba usa ratnahArako sparza mata kro| vaha tumhArA hI hai| parantu dhyAna rahe Aja hamAre sAtha manamAne DhaMgase uddaNDatApUrvaka bola cukI ho isaliye isakA badalA liye binA nahIM chodduuNgaa| makaraMdAjI ! chaha mahInA aura Thaharo bAdameM tumhArI saba uchala kUdako baMda kara dUMgA, tabataka sabara kro| ___ makarandAjI -bhAbAjI ! kyA? Apane kyA vicAra kiyA hai mujhase boliye to shii| bharatajI kyA bola ? suno! tumhArI bar3I bahina kusumAjIke samAna banA DAlUMgA / samajhI ? isa bAta ko sunakara vaha lajjAke mAre khaMbeke pIche daur3a gaI, sAthameM usako kucha harSa huaa| taba isa vacanako sunakara kusumAjIko harSa huaa| vaha makarandAjI se kahane lagI ki bahina ! hamAre patidevakI bAta asatya kabhI nahIM ho sktii| isalie kala hI pitAjIko bulavAkara tumhAre lie naye bhAnandakI vyavasthA karU~gI / vizeSa kyA? samrATa ke hAthameM tamhArA hAtha milAkara pitAjIke hAthase jaladhArA DalavAUMgI jisase tuma donoM kA parasparakA bibAda dhula jAya / isa prakAra kahakara vaha kusumAjI apanI bahinake pAsa jAkara kahane lagI ki vahina ! aba to maMgalotsava ho gayA aisA samajha lo / parantu puruSoMko uttara denA striyoMkA dharma nahIM hai, isaliye jo doSa lumase huA hai use aba kisI prakAra dUra kro| itanI derataka tuma mere lie upadeza de rahI thI, parantu svayaM tuma buddhimatI hokara bhI nahIM jAnatI ho| Azcarya hai| Avo patidevako
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 90 bharateza vaibhava namaskAra karo ! tumhAre saba doSa dUra ho jaayeNge| aisA kahatI huI usake hAtha dharakara bulAne lgii| makarandAjI lajjAke mAre sAmane nahIM AI, kusumAjIke bahuta Agraha karanepara phira sAmane aaii| aba usake zarIrameM pahileke samAna dhRSTatA nahIM hai / apitu aba bharatako dekhane meM bhI DaratI hai va lajjita hotI hai| isakI pahile kI bola-cAla, lIlA va mada aba sabake saba kidhara cale gaye samajhameM nahIM aataa| ___ kusumAjI phira kahane lagI ki bahina ! aba patidevake caraNoMko namaskAra karo va unake pAsa meM jaao| paranta makarandAjIko lajjA A rahI hai| phira bhI bar3I bahinake bar3e Agrahame usane namaskAra kiyaa| ___ kusumAjI--bahina ! aba apane doSoMke lie inase kSamAyAcanA kro| ___makarandAjI - jAo ! :maiMne koI doSa hI nahIM kiyA phira kSamA kisa bAta kI mAgU? maiMne namaskAra kiyA yahI bahuta huaa| manameM harSa, zarIrameM utsAhake sAtha apaneko namaskAra karatI huI makarandAjIko dekhakara bharatezako bhI atyanta harSa huaa| ve bhI bItI huI saba bAtopara mana hI manameM haMsa rahe the| itanemeM kusumAjI kahane lagI ki svAmin ! isake sAthameM khela bahuta ho gyaa| aba bhojanake liye bahuta derI ho gaI hai, isaliye kRpayA Uparake mahalameM pdhaariyegaa| piMjare meM baiThA huA amRtavAcaka! abhItaka saba bAtoMko taTastha hokara suna rahA thA / aba samrATne usase kahA amRtabAcaka ! tuma bar3e sarasa ho, tumapara meM pramanna hU~ aisA kahakara usake nibAsake lie eka navaratnamaya piMjar3A ma~gAkara de diyaa| isake bAda, jinazaMraNa, zabdoccAraNapUrvaka samrAT vahA~se uThe va apanI priya rAnIke sAtha Uparake mahalakI ora cale gaye / bharatezake AnaMdakA kyA ThikAnA, jahA~ jAte haiM vahA~ Anandavibhora ho jAte haiM, aura vaise prasaMga upasthita hote haiN| ___ unakI sadA yaha bhAvanA rahatI hai ki he cidaMbara puruSa ! Apa rAtri aura dinako sUrya haiM, ur3ate hue bhI na ur3anevAle haMsa haiM, rAgadveSase rahita haiM, vIra haiM, mere antaraMgase alaga na hokara sadA mere sAtha rhiyegaa|
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava he siddhAtman ! Apa sArAsAra vicAraparAyaNa haiM, mAtizaya AtmA haiM, mahAtmA haiM, sadguNazRGgAra he niraMjanasiddha ! mujhe sadA sanmati pradAna kiijiye| imIkA phala hai ki ve padA AtmAnandameM magna rahate haiN| iti sarasa saMdhi ------- atha sanmAna sandhi samrAT bharata apanI rAnIke sAtha jaba mahalake Uparake bhAgameM pahu~ce taba usa mahalakI majAvaTako dekhakara ve cakita hue / kusumAjIse kahane lage ki kusumAjI ! yaha mahala tumhAre nAmake samAna hI kusumopahAroMse yukta hai / yaha kusumamAlAoMse yukta candobA kitanA acchA hai| ye vIcake jhAlaradAra sundara kapar3e kahA~se Aye? kyA hamAre zvasurajIke gharase Aye haiM ? bolo to shii| motI va mANikakI ye saMdara lar3a kahA~se AI hai ? merI sAsUne merI prasannatAke lie bhejI hai kyA ? yaha UparakA sapheda bar3hiyA caMdobA kahA~se Aye? kyA tumhAre bar3e bhAIne tumhAre cittakI prasannatAke liye bhejA hai ? ye saba phUlakI mAlAyeM Adi kahA~se AI ? kyA tumhAre choTe bhAiyoMne bhejI hai ? kusumAjI ! yahA~ kI sajAvaTa hara prakArase sundara ho gaI hai| ise dekhakara maiM prasanna huA huuN| yaha ghara navaratnamaya zobhita ho rahA hai / maiMne to tumheM ina padArthoMko kabhI diyA nahIM. phira tuma kahA~se inakA saMgraha kara lAI ? bolo to sahI 1 ima prakArase bharata bar3e Agrahake sAtha pUchane lage / bolate samayaM premase kabhI use kusumi, kusume, kusuma, kumamAjI, kusumakomale, kusumAMgi, kumumamAlAMgi, kusumamAlA, kusumiti, kusumini ityAdi aneka tarahase saMbodhana kara ve usase bola rahe the| taba kusumAjI kahane lagI ki svAmin ! maiM mAyakeke gharase ina padArthoko kyoM maigAU ? mere patidevake bhavana meM kyA kamI hai ? jaba yahA~ navanidhi hI haiM, taba mujhe bAharase kisa bAtakI AvazyakatA hai ?
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava isa prakAra bolatI huI kusumAjI hRdayameM isa bAtase prasapta bhI ho rahI thI ki Aja mujhapara premake kAraNa samrATne mere mAtA-pitA bhAiyoMkA bhI nAma bar3e Adarase liyA hai| duniyAke sabhI rAjAoMko eka vacanase bulAnevAlA mahArAjA Aja mere janmadAtAoMko bahuvacanase smaraNa kara rahe haiN| sacamuca meM maiM bhAgyazAlinI huuN| rAjAoMko ye prabhu sevakoMke samAna bulAte haiM, paraMtu inhoMne mere mAtApitAko sAsu va zvasura kahA / matramucameM yaha bhAgya aura kise mila sakatA hai ? vicAra kiyA jAya to yahA~ ekAna hone se isa prakAra samrATa bola gaye haiN| nahIM to rAjasatha meM abhI bhI imara sanmAnake sAtha nahIM bolate / vahAM to taulakara vAta karate haiN| bharatezane isa samaya vicAra kiyA ki kusumAjI merI atyaMta premapAtra rAnI hai, isaliye usake mAtha ekAMtameM to kamase kama samayocita vyavahAra karanA cAhiye / ve isI vicArase bole| yadi kisI mUrkha strIke sAtha mahArAjA bharateza isa prakAra kahe hote to vaha abhimAnake sAtha bharatezake sirapara hI car3hatI, paraMtu kusumAjI buddhimatI thI, isaliye aisA bolanese usakA koI burA pariNAma nahIM ho sakatA hai| isase kahate haiM ki lokameM vivekI strIpuruSoMkI jor3I hI sarva prakAra sukhaprada hai ! kusumAjI kahane lagI ki svAmin ! gharakI sajAvaTakI bAta kyA hai, yaha saba ApakI hI kRpA hai| aba Apa maMgala Asanapara virAjamAna ho jaaiye| bharatezvara navaratnamaya Asanapara virAja / vahA~ navaratnamaya upakaraNa jalakalaza vagairaha rakhe hue the| aba kusumAjIne saba logoMko bAhara jAneke liye kahA, kevala eka dAsIko ghaMTA bajAne ke liye darabAjeke bAhara khar3I rahaneko kahA / phira svataH jAkara daravAje ko baMda kara aaii| bharatezane kahA kasumAjI! daravAjA kyoM baMda kara diyA ? kasumAjI kahane lagI svAmin ! isakA kAraNa pazcAt khuuNgii| abhI Apako bhojanameM derI hotI hai| paraMtu bharateza apane manameM yaha samajha gaye ki yaha devI pahile toteke sAtha bolI huI bAta yena-kena prakAreNa bAhara par3a gaI hai yaha jAnakara Dara gaI hai| isaliye aba maiM isake sAtha jo kucha bhI bola vaha kisIko bhI mAlUma na ho, sabhI bAteM gupta raheM yahI isake daravAjA baMda karanekA abhiprAya hai|
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava isa prakAra saba logoMko bAhara kara kusumAjI ekAMta meM apane patidevako uttamottama bhakSya, pAyasa, zAka, pAka Adi lA-lAkara parosane lagI / svargake devoMko bhI jo bhakSya durlabha haiM, aise divya padArthAko bharatezvarake sAmane usane upasthita kiyaa| tadanaMtara apane patidevakI bhaktise AratI utAra kara puSpAMjali kSepaNa karatI huI hAtha jor3akara prArthanA karane lagI ki svAmin ! aba bhojaNa kiijiye| usa samaya bharatajIke zarIrameM tilaka, kuNDala, yajJopavIta, uttarIya va antarIya vastrake sivAya aura koI alaMkAra nahIM the / bharatajIne hastaprakSAlana Adi bhojanAdya kriyAoMko kI / siddhoMkI stuti pUjAkara unhoMne unheM siddhalokameM vidA kiyaa| pUrvokta kramase paramAtmAkA smaraNa karate hue siddhAntapratipAdita kramase AhAra lene ke liye prArambha kiyaa| sabase pahile samrATne eka ghuTa jalakA pAnakara jalazuddhi kI, vAhara se maMgala ghaMTAdhvani hone lgii| usI samaya samrATne bhI apane karakamalako una divya vastuoMse yukta thAlIpara rakhA / tadanantara paramAtmAkI sAkSIpUrvaka usa zarIrako annapAna samarpaNa karane lge| samrATane bhedavijJAnake balase AtmAko usa zarIrake madhyameM rakha kara use pUchA ki he cinmaya paramAtmA ! maiM isa zarIrako yaha paudgalika annako khilAU~ ? tamhArI kyA AjJA hai ? tuma to kArmANa vargaNArUpI AhArako bhI bhAra samajhate ho| aisI avasthA he svarmokSapati ! tumako ina kavalAhAroM se kyA hogA ? inase pudgala ko hI lAbha hai| AhAra lenekI icchA karanevAle mana, indriya, zarIra, vacana Adi sabake saba pudgala haiM, isa paudgalika zarIrako upayogI yaha AhAra hai / tumhArA usase kyA sambandha hai ? he Atman / tumane pUrvajanmameM jo puNya kiyA hai usake phalasvarUpa sukhako aba bhogakara chodd'o| isa pUNyako vyaya karane ke liye maiM yaha bhojana kara rahA hU~ / Aja isa annake sukhako anubhava kro| kala tumheM AtmAke anantasukhakA anubhava hogA / isa prakAra aneka tarahase AtmA ko samajhAte hae bharatezvara bhojana kara rahe the| samrATke pAsa hI kusumAjI isa kuzalatAke sAtha khar3I thIM ki unakI chAyA bharatezvara yA unakI thAlIpara na par3e / bIca-bIca meM vaha
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava paMkhese havAkara garama cIjoMko ThaNDI kara rahI thiiN| kabhI-kabhI cakavartI ke para gulAbajala chir3akakara unake zarIrako bhI zAMta kara rahI thiiN| bIca meM hI hAtha dhokara phira thAlIke anna va zAka milAkara detI thIM aura bAyeM hAyase garIra saMvAratI bhI jAtI thiiN| aura phira bharateza mahameM ekhAdya grAsa de rahI thI. puna: hAtha dhokara AtA pAyoko parosa rahI thI / bharatajI yadi bhojanake bIca meM pAnI pInekI icchA kareM, unake kahaneke pahile hI vaha jalakalazako uThAkara detI thii| mAlUma hotA hai ki bharatake hRdaya meM hI vaha praveza kara cukI haiN| accheacche madhura dravyoMko cuna-cunakara vaha maratezake hAthameM rakhatI haiM / bharatajI Anandake sAtha use khAte jAte haiN| yadi miThAsa adhika ho gaI. to namaka detI haiN| isa prakAra patidevakI ruciko dhyAna meM rakhatI huI unako taraha-taraha ke rasoMkA AsvAdana karAtI jA rahI haiN| bharatajI apane manameM jisa padArthakI cAha karate haiM, use izArese mA~ganeke pahile hI kusumAjI unakI thAlI meM arpaNa karatI thii| rAjA bhI isa bAtase santuSTa ho rahe the| premakI parAkASThA honese zarIra do honepara bhI AtmA to etA hI hai / isa vAkya kI satyatA sacamuca meM vahA~ dikhatI thii| jina padArthose samrATako tRpti ho cukI una padArthoM kI thAlIko eka ora sarakAkara anya viziSTa padArthoko parosatI haiM / bharatajI AMkhoMse izArA karate haiM ki basa ! aba mata paroso ! kusumAjI hAtha jor3akara prArthanA karatI haiM ki svAmin ! thor3A aura liijiye| isa prakAra kahakara taraha-taraha ke pakvAnnapAnako bar3I bhaktise parosatI jAtI haiN| itanameM bharateza punaH apanA sira hilAne lage / taba kusumAjI bolI svAmin ! aba do grAsa aura liijiye| yaha kahakara Agraha karane lgii| do grAsake badale meM kaI grAsa ho gye| punaH yaha prArthanA karane lagI patideva ! Apake liye jina-jina padArthoMko maiMne banAyA hai unakA svAda Apako avazya lenA hogaa| bharateza bhI usakI vicitra bhaktipara haMsate hue unako jarA jIbhapara lagAkara chor3ate jAte the| isa prakAra bahuta vinaya-bhaktike sAtha kusumAjIne apane patidevako bhojana kraayaa| bharateza bhI tRpta ho gye| unhoMne hastaprakSAlana kara bhojanAtyakI kriyA kii|
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 95 AMkhoM ko baMda kara antyamaMgala karate hue paramAtmAkA smaraNa kiyA / tadanantara A~kha khola lI / kusumAjIne bhI bahuta bhaktise namaskAra kiyaa| bAharakI ghaNTAdhvani bhI aba banda ho gaI / tadanantara 'jinazaraNa' zabda kA uccAraNa karate hue samrAT bahA~ se uThe va Uparake mahalakI ora cale gaye / mahalakI sIr3hiyoMpara car3hane meM bhojanake bAda patikSetrako kaSTa hogA isa vicArase kusumAjI unako apane hAthakA sahArA dekara car3hane lgiiN| Upara pahu~cakara vahA~para pahile se hI sajI huI eka sundara koTharI meM susajjita palaMgapara ve baMTa gaye / kusumAjIne tAMbUla, gulAvajala va sugandhadravya Adi dekara satkAra kiyaa| bharateza vahIM para jarA leTe / kusumAjI unake paira dabAne ke liye baiThI / parantu bharatajI ne kahA priye ! jAo, bahuta samaya ho cukA hai| bhojana kara aao| isa prakArakI AjJA pAkara vaha satI atyanta Anandase bhojana karaneke liye calI gaI / bharajI vahA~ par3e par3e hI A~kha mIMcakara vicAra karane lage, merI AtmA bhinna hai| yaha bhojanAdika bAhya upacAra zarIrake lie hai | AtmA ke lie nahIM / merI AtmA kSudhA se pIr3ita nahIM, yaha saba kucha mujhe zarIra ke lie karanA par3atA hai| isa prakAra vicAra karate-karate unako annake madase jarA nidrA A gii| takiyAke Upara bA~yeM hAthako rakhakara usapara unhoMne apanA mastaka rakhA thA aura dAhine hAtha ko apanI jaMdhAke Upara rakhakara usa samaya ve nIMda le rahe the / usa samaya bhI unakI zobhA apAra thii| nIMda bIcameM kabhI-kabhI oMThako hilA rahe haiM / kaNDako hilA rahe haiM / kaNTha va muslapara thor3AsA pasInA dikha rahA hai, aura koI prakArakA vikAra nahIM hai / vINAke tArase jisa prakAra susvara nikalatA ho usa prakArakA svara unake zvAsocchvAsase nikalate the / dUrase dekhane vAloMko usa samaya ve sulAI huI sonekI putalIke samAna mAlUma hote the / kusumAjI bhojanako jAte samaya patikI nidrA meM koI bAdhA na ho isa vicArase bilakula dhIrese gaI parantu phira cakravartIke zarIra kI sugandhipara mugdha hokara aneka bhramara Akara vahA~ guMjAra kara rahe the unako kauna roke ? to ve sunate kahA~ ? bhramaroMke sumadhura guMjanake vaza hokara bharatajI halkI nIMda le rahe the| idhara kusumAjI utsAha meM magna thiiN| vaha patidevako sulAkara sabase pahile rasoIgharameM pahu~cI thiiN| vahA~ jAkara hAtha paira dhokara usane bhojana kiyA / Aja apane gharameM patideva
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateyA vaibhava bhojanake liye Aye hai isa harSa se hI usakA arghapeTa to bhara gayA thA, phira bAkI kucha-kucha anna-pAnase peTa bharakara usane tRpti prApta kI, bhojanAnantara baha vidhAmamandirameM gii| vahIM jhalepara jarA leTa gii| idhara-udharase dAsiyoMne Akara usakI sevA karanA prArambha kiyaa| use bhI annake madase jarA nIMda lagI parantu usane jaldI A~kha khola lii| manakI AkulatAmeM sukhanidrA bhI nahIM A sktii| Upara mahalameM akole patiko chor3akara AI hai vaha phira use nidrA kisa prakAra A sakatI hai ? use to hRdayameM aisA anubhava ho rahA hai ki maiMnaM koI bar3A bhArI aparAdha kiyA hai| isalie jaldI hI Upara jAneke vicArase vaha zayyAse uThI / itane meM nATakakA abhinaya karanevAlI do striyAM usake pAsa AI aura kahane lagI ki devI ! Aja hama koI nATakakA abhinaya kareMgI usako dekhaneke lie Apa mahArAjase prArthanA kiijiye| kummAjIne kahA acchI bAta ! patidevase kahU~gI ! Apaloga taiyAra rhnaa| isa taraha kahakara una donoMko bhejakara usane apane antaHpurake dvAra banda kara liye aura apane zRGgAramaMdirameM jAkara usane apanA zRGgAra kara liyaa| darpaNameM dekhatI huI apane lilanako sudhAratI huI vaha apane Apa eka bAra ha~sI / acchI taraha apanI sajAvaTa kara aneka sUgaMdhadravyoMko sAthameM bhI lekara Upara mahalake liye ravAnA ho gii| AmaraNakaTisUtrake 'jhaMjhaNa' zabdako karatI huI vaha mahalakI sIr3hiyoMpara car3ha rahI thii| Upara car3haneke bAda isa vicArase ki patidevakI nidrAmeM koI bAdhA na ho, atyanta nistabdhatAke sAtha jAne lgii| dUrase jhA~kakara dekhane lagI ki patideva abhItaka jAge yA nhiiN| isa prakAra jarA bhI zabda na karake vaha patikI ora jA rahI thI / kyA isa prakArakI patibhakti ghara-gharameM ho sakatI hai ? idhara vaha kusumAjI bharatezakI ora A rahI thI, udhara cakravartI thor3I sI nidrA lekara phira jAga uThe evaM AtmadhyAnameM lIna ho gaye the| jisa prakAra sUryako gheranevAlA megha bahuta derataka nahIM Tika sakatA usI prakAra usa puNyapuruSako gheranevAlI nidrA bhI adhika samayataka ghera nahIM skii| kucha hI dera bAda ve jAgata hokara usI zayyApara AtmayogameM magna ho gye| bAharase dekhanevAloMko yaha mAlUma ho rahA thA ki bharateza nidrAmeM magna haiM parantu ve apanI AtmAmeM magna the| A~khoMko baMda
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava karake manako apanI AtmAmeM lagA sujJAna samudrameM gote lagA rahe the / dhanya haiM ! usa samaya jJAnajyotimaya AtmAkA usa zarIrameM unheM darzana ho rahA thaa| jaise-jaise AtmAkA darzana adhikAdhika ho rahA hai, vaise-vaise karmokA aMza utaratA huA jA rahA hai| jaise-jaise koMkA aMza kama hotA jA rahA hai, vaise-vaise jJAnakA aMza bar3hatA jA rahA hai / jJAnakA aMza jisa prakAra bar3ha rahA hai, usI prakAra sukhakI mAtrA bhI vRddhiMgata ho rahI hai| usa samaya svayaM hI darzaka the, svayaM hI darzanapAtra the / svayaM hI jJAyaka the, jJeya bhI svayaM the| apane Apa hI sukhakA anubhava kara rahe the / itane meM vahA~para kusumAjI aaii| kusumAjI A rahI haiM yaha jAta honepara bharatezvarane dhyAnakA samAropa kiyA arthAt paramAtmadhyAnakI antima stuti kI evaM vItarAgAya namaH isa zabdakA uccAraNa karate hue apane mukhacaMdrapara par3e hue vastrako hAthase srkaayaa| uThakara dekhate haiM to kusumAjI daravAje ke pAsa hI saMkoca ke sAtha isaliye khar3I haiM ki patideva abhI nidrAvasthAmeM haiN| bharateza uThakara kahane lage ki priye ! aao| saMkoca mata kro| vaha ha~satI-ha~satI pAsameM aaii| pAsameM Akara usane bharatezvarapara gulAbajala Adi chir3ake tathA unako tAMbUla diyA, parantu usakI mukhAkRtike darzanase mAlUma hotA thA ki usake manameM koI vicitra bhAva cakkara lagA rahA hai| kahane meM bahuta saMkoca bhI hotA hai / bharatezako ise samajhane meM derI na lgii| unhoMne samajha liyA ki yathArtha bAta kyA hai ? mugdhA yA madhyamA jAtikI striyoMse saMkocako dUra karaneke liye pahile anya prakArakA sarasa vyavahAra karanA par3atA hai, nahIM to vaha dekhane va bolanemeM bhI lajjita hotI hai| bharateza manameM kucha vicAra kara kahane lage ki kusumI ! Aja kusumAjI hamAre pAsa kyoM AI ? jarA patA calAkara bolo to shii| kusumAjI kahane lagI ki svAmin ! baha Apake pAsa ha~satI-ha~satI na mAlUma kyoM AI ? bhagavAn hI jaane| bharateza kahane lage ki usake mukhako dekhate samaya to aisA mAlama hotA hai ki vaha hamase Aja kalaha karaneke liye AI hai / kyA yaha saca hai ? usase pUchakara bolo to sahI /
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ : bharateza vaibhava ghabar3Akara vaha kahane lagI svAmin! maiM jhagar3A karaneke liye nahIM AI huuN| isameM koI gUr3ha prayojana hai / use maiM patidevake sAtha vicAra karaneke liye AI haiN| 98 gur3ha prayojana kyA hai ? bolo to sahI, aisA bharatezvarane kahA / vaha kahane lagI ki svAmin ! use mUrkhoko kahanA cAhiye / Apa sarIkhe buddhimAnoM ko use samajhAnekI AvazyakatA nahIM hai / isa prakAra bahuta gambhIratA se kahatI huI bahu samrATke caraNa kamalako bahuta bhaktise dabAne lgii| pA~vako dabAtI huI dekha cakravartIne paira dabAne kI tumhArI kuzalatA bahuta acchI hai aisA kahakara donoM pairoMse use dabAye | svAmin! kyA Apa mujhase prasanna hue, isIliye pairase lAta mAre ? koI bAdhA nahIM hai / prasanna hokara mujhe ThukarAyA isameM bhI mujhe harSa hI hai / usI samaya ha~sate-ha~sale samrAT uThe, usake bAda Age kyA huA ? isakA varNana karanekI AvazyakatA nahIM hai| usakI zobhAkA varNana karane jAyeMge to jarA halkI bAta ho jAyagI / vaha buddhimAna thA, vaha buddhimatI thI, donoMne milakara isa prakArakA vinoda kiyA jise mu~ha kholakara kahanA ucita nahIM / aise viSayoM ko kholakara kahane kI AvazyakatA nahIM / rasika dampati mila gaye itanA kahanA hI paryApta hai| unhoMne kyA rasIlA vyavahAra kiyA ise kahanA ThIka nahIM hai / kalAvAn va kalAvatI donoM mila gaye itanA kahanA paryApta hai / stanapIDana, jaMghAmilana Adi bAtoMke varNana karanekI kyA AvazyakatA ? donoM suratakrIDA karane lage itanA hI kahanA paryApta hai / nakhati, dantahati AdiyoM kA varNana kara hitAhita parijJAnavirahita ajJAniyoMkA vyartha hI lubhAne kI kyA AvazyakatA ? dhanya pati-patnI khUba acchI tarahase ramaNa karane lage itanA hI kahanA paryApta hai / usa bIcameM dainyavRttise, praNayakopase, hAsyakaSAyayukta aneka vacanoMko paraspara bolane lage yaha kahanA saujanya nahIM hai / pati-patnIkA saMyoga huA itanA hI kahanA kAphI hai / unhoMne paraspara AliMgana diyA ise kahanekI kyA jarUrata hai ? bahuta dilacaspI ke sAtha mile itanA hI kahanA cAhiye / bIca-bIca meM AMkha mIMcakara usa sukhameM tanmaya hote the, evaM mUrcchita ho jAte the
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza baibhava phira jAgRta hore the isa kahane kI kyA AzyakatA hai ? suratasukhakA anubhava kara tRpta ho gaye itanA hI saMketa paryApta hai| AMkhoMmeM cakkara, bAhoM meM DhIlApanA, evaM bAtacIta banda hokara donoM takiyeke sahAre Tika gaye, yaha likhakara dUsaroMko bheda kyoM deveM? ___ isa prakAra bharateza va kusamAjI sukha bhogakara tRpta ho gaye / ratnAkarasiddhane una donoM ke sukhake prakArako varNana kara bhI diyA hai / parantu varNana karanekI merI icchA nahIM bhI hai yaha bhI batalAyA hai| sacamuca meM yaha kavikA cAturya hai| aise viSayoMko vizada varNana kareM to kavikA mastaka madoSa yA vikRta samajhA jA sakatA hai ? kabhI nhiiN| 96 hajAra rAniyoMke bIca meM rahate hue bhI karmokI nirjarA karanekI zakti bhArata meM vidyamAna hai to kyA aisI bAtoMkI racanA karate hue bhI umase doSAma alipta rahanekI yukti ratnAkarasiddhameM nahIM hogI ? avazya hogI, parantu vaha sukhkha pardekA hai| parde meM rahanemeM hI usakI zobhA hai, isalie use parde meM hI rakhA hai| kulA, ghor3A va pazuoM kA saMsarga jisa prakAra dekhane meM AtA hai usI prakAra hAthI ba hathinI kA saMyoga kahIM dekhanemeM A sakatA hai ? hIna strIpuruSoMke saMsargake varNanake samAna kyA mahApuruSoMke saMsargasukhakA varNana kiyA jA sakatA hai ? ___sAmAnya pakSiyoMkI rati dekhI jA sakatI hai, rAjahaMsakI rati dekhane meM A sakatI hai ? isI prakAra durjanoMke saMbhoga ke samAna guNazIlayukta sajjanoMke sambhoga ko varNana karanA ucita hai ? kabhI nhiiN| lokake anyagrAmINa va nagaravAsI puruSoMkI kAmakrIDAko jisa daMgase varNana kiyA jA sakatA hai usa prakAra bharata cakrezvarake kAmakrIr3A kauzalyakA varNana kiyA jA sakatA hai ? loka kI anya striyoMke ratisukhako jisa prakAra kahA jA sakatA hai usa prakAra mahAzIlabanI pativratA kusumAjIkA varNana karanA ucita hai? nhiiN| rAmrATa bharatane usa akelI kusumAjIko tRpta kiyA isameM Azcarya kyA hai ? eka sAtha 96 hajAra rAniyoMke tRpta karane kI zakti usameM maujUda hai| kyA vaha koI sAmAnya rAjA hai ? kAmarUpI ghor3ekara lagAma bharatezake hAtha meM hai| vaha cAhe jaise use DhIlA kara sakatA hai| kasa karake rakha sakatA hai| usakI cAlako teja ba dhImI karane meM atyanta catura hai /
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 bharateza vaibhava samrATkA khyAla hai ki ve jisa sukhako bhoga rahe haiM vaha pAparahita sukha hai| kyoMki use bhogate hue bhI ve apaneko bhUla nahIM rahe haiM va usa sukhako bAhma va heya sukha samajha rahe haiM, isalie bhoga bhogate hue bhI kamoMkI nirjarA ho rahI hai| bharateza apane manameM samajha rahe haiM eka mAtra paramAtmakA sukha zAzvata va upAdeya hai| usakA astitva merI AtmAke sAtha vanalepake samAna hai| jisa prakAra pittodreka honepara zarIrazodhana kara pittazAMti kI jAtI hai evaM usa avasthAmeM vaha manuSya svastha rahatA hai usI prakAra bharateza bhI kAmarUpI pittake ugra honepara striyoMke sAtha krIr3A kara use zAMta karate the evaM bAdameM svastha arthAta apanI AtmAmeM lIna hote the| __uttama striyoMke sAtha bhoga karanese bharatezake kamaukA saMvara to hotA hI thA / sAthameM ve paMdedanIyakarmako bhI jada meM jilAte he| sacamuca meM bharateza eka vItarAgI bhogI haiN| ___ anya bhogiyoMke bhogameM udAsInatA, upekSA va manameM aprasannatAdi bAteM bhI rahA karatI haiM parantu bharateza va kusumAjIkA saMyoga puSpa va bhramarake saMyogake samAna hai / AnaMda samudra meM DubakI lagA rahe haiM / lIlAnadImeM tairate haiN| yA una donoMkI krIr3A jhUlepara car3he hue mora moranIke samAna hai| pAMcoM iMdriyoMkI tRpti huii| bharateza va kusumAjIko kiMcit taMdrA AI / donoMne A~kha mIMcakara mRdutalpameM thor3IsI nidrA lii| donoM atyaMta prasannacittase so rahe the| nidrAvasthAmeM svapna par3ane lagA / svapnameM bharatezako cidrUpa paramAtmA dikha rahA hai| kusumAjIko bharatezakA rUpa dikha rahA hai| ___ kucha derake bAda vaha mUrchA dUra ho gii| "niraMjanasiddha" zabdako uccAraNa karate hue bharateza vahA~se utthe| usI samaya kusamAjI bhI utthauN| usI samaya idhara-udharase bahutase dAsadAsI aaye| una logoMne gulAbajala, kapUra, tAMbUla, Adi Avazyaka padArthoko lAkara samrATakI sevAmeM upasthita kiye / unako samrATne grahaNa kiyA / tadanaMtara manoraMjanake liye vINAvAdana karAyA gyaa| vINA kalAmeM kasumAjI atyaMta pravINa thiiN| unhoMne aneka prakArake kauzalyako batalAte hue vINAvAdana kiyA jise cakravartIkA mana atyaMta prasanna ho
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 101 gayA / punaH usa prasannatAke phalake rUpameM bharatezane usake sAtha aneka sarasa vyavahAra kiye / tadanaMtara kusumAjIne patidevase prArthanA kI ki svAmin ! saMdhyAke bhojanakA samaya ho gayA hai| aba caliye / bharateza uThe va vahA~se jAkara zuddhividhAna kiyA evaM pUrvavat AnaMdake sAtha bhojana kiyA / tadanaMtara tAMbUla Adike dvArA unakA satkAra kiyA gayA / kumumAjI samrAT prArthanA karane lagI ki svAmin / Apa madhyAhnako jaba Upara padhAre taba do striyA~ mere pAsa AI thIM / samrAT kahane lage ki kyA huA ? svAmin ! unhoMne prArthanA kI hai ki Aja rAtriko ve nRtyakalA pradarzita karanA cAhatI haiM / use dekhaneke liye Apase prArthanA kara gaI haiM / isaliye kRpayA inheM svIkRti dIjiye tAki unakA utsAha bhaMga na ho / bharatezane use saharSa svIkAra kiyaa| sAtha meM kusumAjIke vyavahArase atyaMta saMtuSTa hokara use aneka ratnanirmita AbhUSaNoMse sanmAnita kiyA / kusumAjI kahane lagI ki svAmin! Apa yahA~ padhAre yahI mujhe svargasaMpattike Agamana ke samAna ho gayA hai / maiM ApakI dAsI huuN| isa prakArake bAhyopacArakI kyA AvazyakatA hai ? taba bharateza kahane lage ki devI ! vahIMpara sabhAmeM maiM tumheM denA cAhatA thA / paraMtu vahA~para sabake sAmane tuma leneko taiyAra nahIM hotI isaliye yahA~para ekAMtameM de rahA hU~ / aba asvIkAra mata kro| merI icchAkI pUrti karanI hI par3egI / kusumAjI svAmin! mere pAsa AbhUSaNoMkI abhI kamI nahIM hai / bahuta adhika hai / ataH kSamA kIjiye / bharatezvarane usI samaya kusumAjIke hAthapara unheM dhara die, ve kahane lage ki tumheM merI zapatha hai / aba kucha bhI mata bolo| yaha lenA hI pdd'egaa| pazcAt unhoMne AbhUSaNoMkI eka bar3I bhArI gaTharI kusumAjI ke hAthameM rakhA / kusumAjIne bhI use musakarAte hue svIkAra kiyA / usake bAda kusumAjIkI bahina aura bhI jo parivAra kI striyA~, dAsiyA~ vagairaha thIM, una sabako uttamottama AbhUSaNoMse sanmAnita kiyA / itanemeM sUrya astAcalakI ora calA gayA /
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 bharateza vaibhava tadanaMtara bharateza zuddha hokara Uparake mahalameM cale gye| vahA~para jinendra ba siddhaparameSThiyoMkI ucita rUpase pUjAkara acalita padmAsanameM virAjamAna ho gye| A~kha mIMcakara paramAtmAke yogameM magna ho gye| - usa samaya thor3I dera pahile apanI rAnI ke sAtha jo sarasa vyavahAra kiyA thA use ekadama bhUla gaye / itanA hI nahIM usa priya rAnIkA bhI unheM aba koI smaraNa nhiiN|| usa samaya bharateza kevala apanI AtmAko jAna rahe haiN| isake sivAya aura kisIkA vahA~ patA nahIM hai| bhogoMko khUba bhogakara jaba yogameM rata hote the taba unameM bhogoMkI vAsanA bilakula bhI nahIM rahatI thii| yahI unakI vizeSatA hai| eka kapar3A chor3akara dUsare kapar3eko pahananevAleke samAna usa samaya unakI avasthA thii| unhoMne donoM netroMko bada kara liyA va ekamAtra antardRSTi khola lI / usa samaya paudgalika zarIra bhI unakA nahIM thA / ve aSTaguNAramaka zarIrase usa iSTa paramAtmAkA acchI taraha darzana karane lge| zarIra jinamaMdira thA, mana siMhAsana thA, usake Upara virAjamAna nirmala AtmA jinendra bhagavAna the| isa prakAra usa samaya sarva prakArako bAhya ciMtAoMko chor3akara ve apane zarIrameM hI jinendra bhagavAnakA anubhava kara rahe the| isI samaya karma barAbara khirate jAte haiM jaise-jaise karma khiratA jA rahA hai vaise hI AtmAmeM ullAsa bar3hatA jAtA hai / ullAsake sAtha-sAtha prakAzakI bhI vRddhi ho rahI hai| kabhI prakAza va kabhI aMdhakAra usa samaya taraha-tarahase unheM AtmasukhakA darzana ho rahA hai| apanI kalpanAmeM unhoMne eka siddhabiMbakI racanA kI va usakI hI pUjA karane lge| tadanaMtara usako bhI gauNa kara ve 'siddho'he' isa prakAra ke anubhavameM magna ho ge| sacamuca meM usa samaya unakA sukha jina va sikhoMke samAna thaa| __isa prakAra saba bAhya vikalpoMko haTAkara unhoMne AtmayogameM cAra ghaTikA pramANa samayako vyatIta kiyaa| cAra ghar3Ike bAda A~kheM khola lIM / sAmane kusumAjI khar3I haiM / kahane lagI svAmin ! samaya ho gayA hai / aba nATyazAlAmeM padhAriye usI samaya samrAT 'jinazaraNa' zabdakA uccAraNa karate hue vahA~se uThe aura yogya zRGgAra kara nATaya
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 103 zAlAkI ora gaye, vahA~ pUrva se hI saba taiyArI thii| nATyazAlA to svarga vimAnake samAna thI / rAtrike bAraha bajetaka unhoMne nATyakalA dekhI, netramohinI, cittamohinI Adi strIpAtroMne apanA abhinaya bahuta uttamatAse karake batalAyA / bAraha baje ke bAda Agata parivArako upacArake sAtha bhejakara samrAT svayaM zayyAgRhakI ora cale gaye / zayyAgRhameM jAneke bAda apane 96 hajAra rUpa banAkara alaga ranivAsameM 'bheja diyA va bAdameM sukhanidrA meM aneka prakArake sukha bhogate-bhogate vizrAMti lI / suratasukhake bAdakI nidrA bhI sukhamaya ho jAtI hai / usa samaya usa nidrA meM bhI bharatezako svapna meM paramAtmA dikha rahA hai| una saba rAniyoMko svapna meM bharateza dikha rahe haiM / na mAlUma ve kitane puNyapuruSa hoMge ? idhara-udhara hI striyA~ sodhI huI haiM / paraMtu bharateza unase alaga hI haiN| kyoMki unheM svapnameM ve striyA~ nahIM dikha rahI haiM, paraMtu apanI priyavastukA hI unheM darzana ho rahA hai| AtmAkA darzana honese svapna meM hI AnaMdase kabhI-kabhI cIja hai, kabhI ha~sate hai ! kabhI romAMca hotA hai| bharatezakI nidrA bhI dIrgha nahIM hai| kucha hI derake bAda jAgRta hokara usI zayyApara ve baiTha gaye / sabhI rAniyA~ so rahI haiM, parantu Apa akele baiThakara dhyAna karane lage / saMdhyAko unhoMne dhyAna kiyA thaa| usake bAda unhoMne nATakanRtya dekhane meM apanA samaya lagAyA thA / bAdameM Akara apanI deviyoMke sAtha sukha bhogA / bAdameM nidrA lii| ina sabake sambandhase Aye hue karmo ke khAteko barAbara karaneke liye aba unakA udyoga cAlU hai / ve jisa samaya uThe usa samaya palaMga jarA bhI hila nahIM sakA / eka zabda bhI bole nahIM / unako pUrA-pUrA dhyAna thA ki mere uThanese ina deviyoMkI nidrA bhaMga na ho jAya / usI samaya uThakara sarvaprathama unhoMne jala lekara kullA kiyA / phira palyaMkAsanameM baiThakara AtmAnubhava karane lage 1 vaha brAhmamuhUrta thA | kisIkA bhI hallA nahIM thA / isalie atyanta tanmayatA ke sAtha ve AtmayogameM lage rahe / mastakase lekara pAdaparyanta usa samaya unheM apanA hI anubhava ho rahA thA /
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava usa muhUrtakA nAma brAhmaNI thA hI, kyoMki brahma nAma AtmAkA hai / vaha usa samaya usa brahmake darzanake liye anukUla thA / isaliye sabase pahile unhoMne zarIrake pavanoMko brahmaraMdhrako dauDAyA aura zarIrake andara brahmakA darzana karane lge| usa samaya samrAT haMsatulatalpa para virAjamAna the / haMsake samAna hI inakI mahatI vRtti thii| jisa prakAra pAnIko chor3akara haMsa dUdha grahaNa karatA hai, usI prakAra samrAT bhI zarIrako chor3akara AtmAkA hI grahaNa karane lage / AtmA bacanake agocara hai, A~khoMse dekhanemeM nahIM A sakatA hai| kyoMki vaha jar3askaMdha nahIM hai / parantu bharatajI bar3e catura the| unhoMne use dekha liyaa| itanA hI nahIM, usa AtmAko sAkSAt grahaNa kara liyaa| kyA vaha koI dInatapasvI haiM ? nahIM, jisane apane bhAva meM itanI taiyArI kI hai ki vaha aisI zUnyasadRza AtmAkA bhI sAkSAtkAra kara le, vaha rAjayogI bharata sacamuca meM dInahIna nahIM haiN| anya rAjA to dhanayukta hote hue bhI guNadaridra haiM / 104 lokameM zarIrako dhokara tathA usehI sukhakara bAhyajanoMkA anuraMjana karanevAle tapasvI bahuta ho sakate haiM / parantu yaha bharateza vaisA hai nahIM / yaha to manako dhokara nirmala karatA hai / aura usI manako sukhAtA hai / bharatezvarako bAhya bAtoMkI apekSA antaraMgake guNa bahuta priya hai / cAroM ora striyoM kA samUha rahA to kyA huA ? kyA AtmAnubhavake hRdaya vikAra utpanna ho sakatA hai ? pAsameM kusumAjI soI thIM, phira bhI samrAT apane AtmAmeM magna the / ve prakAzamaya, cinmaya samudra meM barAbara DubakI lagAte jA rahe haiM samaya-samayapara AnandakI vRddhi hotI jA rahI hai| AtmAkA Ananda to bar3ha rahA hai, parantu karmoMkA tIvra apamAna ho rahA hai / isaliye ve karma 'apane mAnabhaMgase duHkhI hokara nikalate jA rahe haiN| abhItaka vyAvahArika vikalpameM va bhogoM ke bIca meM kamakA kartA hU~, maiM karmoMkA bhoktA hU~, isa prakArake vicAra prakaTa hoM rahe the / taba ve karma apane satkArase prasanna hote the, parantu samrATke vikalpameM vaha bAta nahIM hai / unako vizvAsa ho gayA ki maiM kamakA kartA nahIM hU~ aura na bhoktA hU~, isaliye karma bhI bahuta lajjita hue haiM / isa prakAra sampUrNa barahmavicAroMko chor3akara bharatajI paramahaMsako dekha rahe haiN| kSaNakSaNameM karmarAja nikalatA jA rahA hai| jJAna va sukhakA
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 105 aMza bar3hatA jAtA hai| isa prakAra AsmArAma samrAT atyadhika sukhameM magna ho rahe the| idhara cakravartI dhyAnameM magna haiM, udhara sUryodayakA samaya ho gayA hai| samrAT va samrAjJiyoMko jagAneke liye bAhara kucha striyA~ madhura gAna kara rahI thiiN| puSkarAvatI, veLAvaLi, bhUpALi , gurjara Adi aneka rAgoMke Azraya le una striyoMne kokilase bhI adhika madhurakaNThase gAkara una saba samrAjJiyoMko jgaayaa| udayarAgako lekara ve aruNodayakA varNana karane lagI, unake gAyana kA viSaya thA svAmin ! aruNodaya huA ! kiraNodaya bhI huA / aba Apa kRpAkara striyoMke bAhupAzase bAhara to Aiye ! svAmin / loga sUryako lokabandhu kahate haiN| sacamuca meM jagatke uddhAra karanevAle lokabandhu to Apa haiM / sUrya mastakako U~ce uThAye isase pahile hI Apa bAhara Akara jagatkA uddhAra kIjiye / svAmin ! Apake rAjyameM koI cintAkI bAta nahIM hai| ataeva' Apako bhI kiMcinmAtra bhI cintA nahIM hai| phira bhI Apa bar3e rAjyakA pAlana kara rahe haiM, evaM nizcita vaibhavasampata haiN| sarvajanakI ciMtAko dUra karaneke liye Apa rAjAke veSameM ciMtAmaNi haiM / zIghrabAhara Aiye / Apa zatrurahita rAjyakA pAlana karanevAle haiN| hajAroMkI saMkhyAmeM rahanepara bhI ApakI striyoMmeM tanika bhI IrSyA nahIM haiM / rAtadina rAjyapAlana karanese jo santapta haiM unako bhI Apa harSita karate haiM / svAmin ! jarA bAhara to aaiye| bhogase pAgala hokara jo dharmayogako bhUla jAte haiM ve jAkara adhogatimeM par3ate haiN| unakI vRttipara Apa ha~sate haiM / bhogoMmeM rahakara bhI yogiyoMke samAna rahanevAle he bhogiyoMke rAjA ! uThie to shii| vRttakucavAlI striyoM ke antaraMgako Apa acchI taraha jAnate haiM, isameM Azcarya nahIM hai / parantu caitanyasvarUpake anubhava va rahasya bhI Apako avagata haiN| isa rAjyakA Apa rAtadina pAlana karate haiN| rAjottama ! hameM darzana to diijiye| svAmin ! Apa zuddhopayoga sampanna haiM, niraMjanasiddhakI ArAdhanAmeM catura haiM / zuddhanizcaya mArgameM saMlagna haiN| itanA hI nahIM, Apa ratnAkarasiddhake priya narendra haiM / jaagiye|
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 gharadeza vaiza hama jAnatI haiM ki ApakA zarIra leTA hai / parantu AtmA nahIM soyA hai / mana to ApakA AtmAmeM hI lagA huA hai to nidrAdevI Apapara adhika prabhAva nahIM dikhA sktii| hama to upacAravaza uThA rahI haiN| bAhara sUrya ko dekhate haiM parantu apane zarIrameM sthita AtmasUrya kA darzana hI nahIM karate haiM una andhamanuSyoMko AtmadRSTi denevAle hai pratyakSa deva ! bhavyoMko bAhara Akara darzana dIjiye / 'rAjan ! sUryodaya ho gayA, Aja bhAdrapada vadi caturdazIkA dina hai| Apa bAhara Akara jinapUjAke liye maMdirakI ora padArpaNa to kIjiye? isa prakAra striyoMke prabhAtakAlIna gItako sunakara bharatezvarane bhI hajAroM palaMgoMpara par3e hue apane pratirUpoMko adRzya kara liyA / pazcAt bhAvadRSTise AtmAkA eka bAra darzana kara punaH visarjana kiyaa| "zrIvItarAga " yaha zabda uccAraNa karate hue vahA~le uThe / loga to prAtaHkAla uThate hI apane mukhako darpaNa meM dekhanekI cintA karate haiM, parantu bharatezvara use apane AtmadarpaNa meM dekhate haiM / dekhiye / kyA vicitratA hai ! bharatajI apane palaMgaparase uThe va apanI strIse devi ! tuma bhI zucirbhUta hokara jinamandirako Ao, kahate hue bAhara Aye aura jinAbhiSekake liye mandira jAnekI taiyArImeM laga gaye / iti sammAnasaMdhiH / atha vINAsaMdhi kusumAjIke usa vINAvAdanakA varNana kaise karU~ ? vINAdevIkI vaha zAyada sakhI hI hogI isa kauzalyake sAtha vaha bINA bajA rahI thI / apanI godapara vINAko rakhakara, bA~yeM hAthase use dharakara, aura dA~yeM hAtha se jisa cAturyase usa kalAkA pradarzana kara rahI thI vaha dRzya apUrva thA, nAnAprakArake kauzalyase, samaya va zAstrako jAnakara vividha rAgoMkA vaha pradarzana kara rahI thI, zrIrAgake AlApaneke bAda mAlava Adi aneka rAgoMke AdhArase vaha gA rahI hai| bharateza usa nAdalaharImeM magna hue haiN| isake bAda paramAtmakalAkA varNana usa gAyanameM hone lagA
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 107 hai, sarasoMmeM sAgarako kiyA gAgarame sAgarako jisa prakAra bharate haiM, evaM AkAza miTTI meM jisa prakAra DUbatA hai usa prakAra yaha AtmA isa zarIrameM aTakakara par3A hai / isake aMtaraMgakA abhyAsa athavA avalokana karanA kaThina hai / bAharakI striyoMke cittako samajhanA bahuta kaThina bhI nahIM, Azcarya bhI nahIM / ghor3e ke samAna cAroM hI tarapha daur3anevAle cittako sthira kara Atmadarzana karanA kaThina kArya hai / madonmatta striyoMko prasanna karanA koI kaThina kArya nhiiN| isa prakAra usa gAyanameM AtmakalAkA varNana ho rahA hai / yogavidyA Atmatatva hI sarvazreSTha va antima sAdhya hai / bhogameM strIbhoga aMtima hai, isa prakAra yoga va bhogazAstroMkI tulanA kara vaha kusumAjI gA rahI haiN| ratikArya meM upekSA kaba hotI hai, ratikAryakI icchA kaba hotI hai, hatasukha kyA hai, hitasukha kyA hai ina sabakA vizleSaNa kara vaha usa gotameM varNana kara rahI haiN| jisa prakAra yogazAstrake vividha aMgoM kA kuzalatAke sAtha vaha varNana karatI hai usI prakAra bhogazAstrakA bhI sAMgopAMga vivecana cAturya se kara rahI haiN| kusumI ! bahuta sundara ! zAhabAsa ! punaH bolo ! usake gAnacAturyako sunakara usase nAnA prakAra vinoda vyavahAra bhI kara rahe haiM / donoMke parasparake vinoda vyavahAra cAlU haiM | tAMbUlAdikA AdAna-pradAna cAlU hai| gulAbajala, attara, phulela vagairaha sugandhadravya eka dUsareko de rahe haiN| donoMko usa samaya ratisukhakI icchA ho rahI haiN| yaha bhI donoMne jAna liyA, tadanaMtarake ratisukhakA varNana karanA azakya hai / usa daMpatine vividha vinodapUrNa paddhatise kAmasAgara meM yatheccha bihAra kiyA itanA hI kahanA paryApta hai / isa prakAra sukhabihAra meM rahate hue hI zaMkhanAdakA zabda sunAI diyA / kusumAjIne samaya jAnakara kahA ki svAmin! saMdhyAkAlake bhojanakA samaya ho gayA hai| aba apana bhojanazAlA kI ora jAveM / bharatezvara - kusumi ! aba maiM udhara jAnA nahIM cAhatA huuN| annapAnakI sarva sAmagrI idhara ho maMgA lenA, yahIM para apana bhojana kareMge / tadanusAra bhojana sakhiyoMke dvArA vahIM upasthita ho gayA / donoMne vahIM para bhojana kiyA, tRpta hue evaM tAMbUla bhakSaNa bhI kiyA /
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 bharateza vaibhava zayyAgRhako lagakara eka divAnakhAnA hai| usa divAnakhAnemeM baiThakara hI donoMne bhojana kara liyaa| bharatezvara bhojanakara aba AnaMdase yogya samayako jAnakara kusumAjI upAyase nivedana karane lagIM ki nAtha ! dupaharako Apa vizrAMti le rahe the, usa samaya mere pAsa do striyA~ AI thiiN| phira kyA huA ? samrATne bIca meM pUchA / svAmin ! Aja rAtako ye natyakalA pradarzita karanevAlI haiM, use Apa avazya dekheN| kRpayA isa bAtakI svIkRti deve jisase unakA utsAha bhaMga na ho| bharatezvarane use saharSa svIkRti de dii| usake sAtha hI kusumAjIke aneka prema-vyavahArase santuSTa hokara use aneka ratnanirmita AbharaNoMse usakA sammAna kiyaa| ____ kusumAjI-svAmin ! Apa mere mahala meM Aye yaha mere ahobhAgya kI bAta hai| mujhe to svargasaMpatti milane kA Ananda huA hai / maiM ApakI dAsI haiM / isa bAhyopacArakI isa samaya kyA AvazyakatA hai ? bharateza devI ! tumheM vahA~ darabArameM hI AbhUSaNoMko denekI icchA thii| parantu logoMke sAmane tuma lenese saMkoca krtii| isalie yahAM ekAMtameM de rahA huuN| ise asvIkAra mata kro| mere kAmanAkI pUrti karanI pdd'egii| kusumAjI- mere pAsa AbhUSaNa bhare par3e haiN| mujhe jarUrata nhiiN| kSamA kIjiye nAtha ! aura koI bAta nahIM hai|| ____ bharatezvarane usI samaya usake hAthapara rakhate hue kahA ki tumheM merI zapatha hai| aba kucha bhI nahIM bolanA / ise lenA hI pdd'egaa| isa prakAra usake hAthapara AbharaNoMkA eka bar3A bojhA hI rakha diyA / kusumAjIne ha~sate-ha~sate hI use svIkAra kiyaa| usI prakAra usa samaya bharatezane kusumAjIkI bahina, sakhI, dAsI vagaraha jo bhI thIM una sabakA vastrAbhUSaNoMse satkAra kiyaa| itanemeM sUryadevane astAcalakI ora prayANa kiyaa| bharatezvara hAtha-paira dhokara zucirbhUta hue evaM Uparake mahalakI ora gaye / bahA~para jineMdra bhagavaMta va siddhoMkI yathAvidhi pUjA kara acalita pacAsana lagAkara baitthe| A~kha mIMcakara paramAtmayogameM lIna hue| kucha samaya pahile apanI rAniyoMke sAtha sarasa vyavahAra kiyA thA isa bAtako ve aba bilakula bhUla gaye haiN| itanA hI nahIM, aba unheM
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 109 una priya rAniyoMkA smaraNa bhI nahIM hai| isa samaya unheM kevala apanI AtmAkA hI smaraNa hai / usake alAvA unakI dRSTimeM kisI bhI anya vastuke astitvakA dhyAna nahIM hai| bhogavAsanAko khUba bhogakara yogasAdhanAmeM jaba magna hote haiM, unake hRdayameM bhogavAsanAkA astitva bilakula bhI nahIM rahatA hai| yahI unakI vizeSatA hai| eka kapar3A chor3akara anya kapar3eko dhAraNa karanevAleke samAna nivikAra pariNatikI unakI usa samaya sthiti hai| unhoMne donoM hI netroMko baMda kiyA va aMtardaSTiko kholaa| usa samaya paudgalika zarIra bhI unakA nahIM thaa| usa samaya unheM aSTaguNAtmaka zarIrako dhAraNa karanevAle iSTaparamAtmakA darzana vahA~para ho rahA thaa| zarIra jinamaMdira thA, mana siMhAsana thA, usapara baiThA huA nirmala paramAtmA bhagavAn jineMdra deva haiN| isa prakAra usa samaya sarva bAhyaciMtAoMko dUra karake apane zarIrameM apane hI avadhAnase apane lie aba apane jineMdrakA ve sAkSAt darzana kara rahe haiN| AzcaryakI bAta hai ki aba unake karmoMkI nirjarA barAbara ho rahI hai| jaise-jaise karmokI nirjarA ho rahI hai vaise-vaise AtmAmeM utsAha va nirmalatA bar3ha rahI hai / ullAsake sAtha una pradezoMmeM prakAza bhI bar3ha rahA hai / kabhI prakAza, kabhI aMdhakAra isa prakAra vibhinna rUpase sakhakA darzana ho rahA hai| apanI kalpanAse unhoMne cA~danImeM eka siddhabiMbakI racanA kI va usakI pUjA ve karane lge| tadanaMtara usa kalpanAko gauNa kara 'siddhoeM isa anubhavameM ve magna hue| vAstavameM unakA sukha usa samaya jina va siddhoMke samAna thaa| sUryadeva astAcalakI ora gye| aMdhuka aMdhaHkArakA anubhava hone lgaa| AkAzameM nakSatroMkA darzana hone lagA hai / bharatazvara sAyaMkAlIna sAmAyikameM magna haiN| __ bharatezvara kisI bhI AnaMda-vilAsake samaya bhI AtmajAgatise cyuta nahIM hote haiN| AtmavismRti na hone denA unakI vizeSatA hai| kAraNa ki kucha samayataka bhoga-vilAsameM rata honepara bhI punazca ve AtmalIna hote haiM / usa AtmalInatAmeM unakI sadA yaha bhAvanA rahatI hai ki: hai cidaMbara puruSa ! gurudeva ! tuma ratnAkarasiddhake manake zRMgAra ho| he pApahara ! mere aMtaraMgameM sadA nivAsa karate rho| he paramAtman !
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 bharateza vaibhava jagatke sarva kheloMko dekhate hue apane manameM iSTa aniSTa kalpanA na ho evaM Apake darzana maiM udAsIna bhAvase kara sakU aisA viveka mere hRdayameM sadA jAgRta rahe / aisI subuddhi mujhe dIjiye / "iti vINA saMdhi ..- - ---- atha pUrvanATaka saMdhi sampUrNa vizvako bhUlakara apane AtmayogameM bAra ghaTikAtaka bharatezvara tallIna ho gaye the, ladanantara unhoMne netra kholA, sAmane kusumAjI khar3I haiN| svAmin ! nATyazAlAmeM jAnekA samaya ho gayA hai, bharatezvara 'jinasiddhazaraNa' padakA uccAraNa karate hue uThe, aura ucita zRMgAra kara nATyazAlAkI ora prasthAna kiye| apanI rAniyoM va unakI sakhiyoMke sAtha bharateza nIce utara rahe haiM usa samaya sAkSAt candramA tArAgaNoMke mAtha A rahA ho isa prakAra mAlama ho rahA hai| nAnAprakArake uttamottama bastra va AbhUSaNoMko dhAraNa kara ve jaba A rahe the taba paricArikAyeM vinayase kaha rahI haiM ki naralokacandra ! rAjamanya ! caturadeva ! bhogadevendra ! bharanezvara A rahe haiN| sAvadhAna ! apane zarIra saugandha va zarIra tejase cAroM hI dizAoMko dIpta karate hue usa nATakazAlAmeM bharatezane praveza kiyA, aura eka musajjina siMhAsanako unhoMne alaMkRta kiyaa| usa nATakake sauMdaryakA varNana maiM kisalie karUM ? karor3oM ratnoMse nirmita devavimAna bhI usakI barAbarI nahIM kara sakatA hai, itanA hI kahakara chor3a detA huuN| usa nATyabhavana meM sarvatra kalApUrNa zRGgAra dikha rahA thA, aneka prakArake citra, motI, mANika Adi ratnoMkI jhAlarI _ *atyadhika varNanAtmaka bhAga honese pAThakoMko aruci na ho ima dRSTise pahileke saMskaraNoMmeM yaha bINA saMdhi, AgAmI pUrvanATaka saMdhi, uttaranATaka saMdhi, tANDavavijaya saMdhi aura zayyAgRha saMdhi ye prakaraNa chor3a diye gaye the| paraMtu aneka vAcakoMse zikAyata Anese una prakaraNoMkA sArAMza mAtra isa saMskaraNameM diyA gayA hai / so heyopAdeyavivekase rasagrahaNa kreN| -saMpAdaka
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 111 patAkA, stambhacitra, strIpuruSoMkA rUpa, dharmacakra, jina mahotsava Adi nAnA prakArakI kalAmaya AkRtiyoMkA vahAM darzana ho rahA thaa| isa prakArake AzcaryakAraka nATaka zAlAmeM Akara bharatezvara siMhAsanArUr3ha hue the| usa samaya vahA~para kalAkAra Adi sabhI A rasika, kalAkAra, rAjakumAra, vidvAn, rAjagaNa, kavi, gAyakavIra vagairaha krama-kramase A rahe haiN| vezyAjana, nATyazAstrakovida, bhAvaraMjaka, guNIjana, mantrIgaNa Adi Akara bharatezvarako namaskAra kara rahe haiM evaM apane yogya sthAnameM baiTha rahe haiN| ___kuTila nAyaka, zaThanAyaka, dakSiNanAyaka, ghaTanAyaka, anukUlanAyaka viTa, vidUSaka, pIThamardaka Adi sarva Akara upasthita hue 1 bRddhavivekI, svAmIkAryaparAyaNa, buddhimAgara mantrIne bhAkara bhaTatezvarako namaskAra kiyA evaM sAmaneke niyojita sthAnapara baiTha gyaa| paradeke andara bharatezvarake pIche donoM ora bharatezvarakI rAniyA~ baiThI huI haiM, idharaudhara daNDadhArI striyA~ saMcAra karatI huI logoMke baiThane kI vyavasthA kara rahI haiN| sAvakAza ! sAvadhAna ! idhara baiThiye, udhara na jAiye ityAdi kahatI huI vaha najara A rahI haiN| tAladhArI tAla lekara natyakalAke anukUla tAla-vAdana kara rahe haiM, usakI dhvani adhataparva thI, tAladhArI loga karIba 100 the, unheM tAla zAstrakA taMtra mAlama thA, madhya, vilaMba aura drata bagairahakA krama unheM mAlUma thA, use mRdaMgakA sAtha mila gayA hai| unake madhura zabdoMse sabako romAMca ho rahA hai| usake sAtha hI aneka carmavAdyoMke zabda tavikaTa, tarakiTa, tokiTa, togi, dhikkATa Adike rUpameM atyanta AkarSaka paddhatise sunane meM A rahe haiN| - uma gAyanameM bividha zAstrAnusAra, vividha vAdyoMke AdhArame brahmaraMdhrapara svara car3hAkara ve gA rahI haiM, usa samayameM vAstava meM brahmAnaMda hI A rahA thA, usa gAyanakA viSaya bhI atyanta AkarSaka thaa| bhagavAna AdinAtha, siddhaparamAtmA, sAdhusanta AdikA varNana karake paramAtmAkI stuti karane lgii| usa gAyanake sAtha meM nAnA-prakArake nRtya bhI cAlU haiN| nATakakA vRddha sutra susajjita veSabhUSAmeM bharatezvarAdike samakSa Akara prArthanA karane lagA ki deva ! Apa vividha vidyAoMke parIkSaka haiM, isakI prasiddhi svargameM bhI hai, isalie svarga meM bhI Apako prasanna
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 marateza vaibhava karanekI kalA hai yA nahIM, hama nahIM kaha sakate haiM / tathApi maiMne Apako prasanna karanekA prayatna kiyA hai| yahA~para nRtya karanevAlI netramohinI va cittamohinI yaha donoM merI kanyAyeM haiM / isalie unakI kalAoMkA avalokana kIjiye / yaha nivedana kara vaha aMtardhAna huaa| aneka parivAra, pAzvastha, vAdyasamUha, jAla, mRdaMga, vINA Adike sAtha netramohinI va ciMttamohinI vahA~ upasthita huiiN| sabase pahile netramohinI samrATako netrasukhako pradAna karane lagI to cittamohinI cittasukhako utpanna karane lgii| netramohinI va cittamohinIkI nRtyakalA, gAnakalA apUrva thI / usameM unhoMne AtmatatvakA sundara nirUpaNa kiyA / bharatezvara bhI usa kalAkA avalokana kara bahuta prasanna hue| natyavidyAdhara sAmane Akara nivedana karane lagA ki svAmin ! nRtyakalA Apako pasaMda huI ! gAyanakalAmeM rasa AyA ? dakSiNAMkane usa samaya tatkAla uttara diyA ki sundara kAryakrama huaa| unheM cittamohinI va nenamohinI yaha nAma sArthaka rakhA gayA hai| isI prakAra sarva darzakoMne unakI prazaMsA kii| bharalezvarane unheM vicitra vastrAbhUSaNoM ko dekara satkAra kiyaa| una donoMkI tRpti huii| upasthita sabako Ananda huaa| sarva sabhAjana vahA~se uThakara jAne lge| buddhisAgara maMtrIko vahIM ThaharanekA saMketa mila gayA hai| bAkI ke loga samrATako namaskAra kara jAne lage haiM / dakSiNAMka Adi sarva mitroMko bhI unhoMne ravAnA kiyaa| itanemeM ghaMTAnAda huaa| sUcanA hai ki parivAra satiyA~ mukhya nATakakI taiyArI kara rahI haiN| nATyagahakA zRGgAra kara nATakakI sarva taiyArI ho gaI hai| bharatezvara buddhisAgara maMtrIke sAtha nATakakI pratIkSA kara - bharatezvarakI vRtti apUrva hai| jahA~ jAte haiM vahA~ usa vAtAvaraNameM magna ho jAte haiM / sarvatra unheM AnaMda hI AnaMda milatA hai| bAharake logoMko unake viSayameM zaMkA ho sakatI hai ki AtmavijJAnI samrATa bAhyaviSayoM meM itanA rasa kyoM lete haiM ? paraMtu mAnava hara samaya nizcita rahe isakI AvazyakatA hai / isalie ve jahA~ bhI ho usa paramAtmAkA smaraNa karate rahate haiM / ataH unake hAthase kahIM bhI pramAda honekI ciMtA nahIM hai| ve satata usa cidaMbara paramAtmAkA smaraNa karate hue kahate haiM ki he paramAtman ! jisa samaya pariNAmoMmeM bheda karake tumhArI tarapha
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 113 dekhatA huuN| usI kSaNa tuma brAhma citAoMko bhUlane ke lie madada karate ho / isalie he amRtasvabhAvI vItarAga ! mere hRdayameM sadA nivAsa kro| kahIM bhI mata jaanaa| he niraMjanasiddha ! saMsAra nATakakA darzana karate hue bhI bodhAvataMsa nATakameM sadA nartana karanevAle tuma sadA sukhI va duHkhavidhvaMsI ho / isaliye mujhe sadA sadbuddhi pradAna kro| isI bhAvanAkA phala hai ki bharatezvara sarva vAtAvaraNameM AnaMdakA anubhava karate haiN| iti pUrvanATaka saMdhi -0.. . . atha uttaranATaka saMdhi pUrvanATaka samApta ho gayA hai| uttaranATaka dekhanekI icchAse bharatezvara pratIkSA kara rahe haiN| uttaranATakakI pAtra striyA~ A rahI haiM / usameM bhAga lenevAlI 16 strI pAtra haiN| paradeke sAmane khar3e hokara mRdaMgavAdaka bharatezvarako namaskAra kara mRdaMgabAdana karane lgaa| usa samaya tarikiTa, tadikiTa, rikkaTi, rikkaTa, dimi, didimi isa prakArakA AvAja A rahA hai| usake sAtha tAladhArI bhI khar3e haiM / mRdaMgake lagAnusAra nAladhArI tAlavAdanake lie sannaddha haiN| vAdyadhvaniko baMda karake raMgazekhara nAmakA sUtradhAra sAmane AyA / usane bharatezvarake sAmane prArthanA kI ki sakalakalAdhara ! sArvabhaumottama ! sukavijanAMbhojabhAnu ! makarAMka nirjitarUpa ! SaTkhaMDanAyaka svAmin ! eka nivedana hai| mujhe vizeSa kucha bhI mAlama nahIM hai| Apako dekhaneke lie devalokase 16 devAMganAyeM AI huI haiM, aisI 16 striyAM dikha rahI hai| athavA 16 manuoMko sampatti ekatrita hokara AI ho, aisI dikhatI haiN| una 16 nArIpAtroMkA avalokana kIjiye, he 16veM manu puruSottama ! Apa devendra haiM, Apake mantrI buddhisAgara suraguru haiN| ye striyA~ devAMganAyeM haiN| isa nATakameM kitanA raMga AtA hai mujhe dekhanA hai / yaha kahakara vaha andara calA gyaa| tadanantara 16 nArIpAtroMne Akara vividha vAdya va sAdhana lekara gAyana karanA prArambha kiyA, sabase pahile zikhariNI va siMjinI nAmaka pAtra upasthita hue| unhoMne nAnAprakArake padakauzalyase bhagabAda siddha
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 bharateza vaibhava parameSThI va paMcapameSThiyoMkI stuti kI, isI prakAra anya pAtra bhI sAmane Aye, unhoMne bhI aneka prakArake kauzalyoMkA pradarzana kiyA, upasthita sabhAjana AnandasAgarameM DubakI lagAne lage, Anandake ullAsa meM hI bharatezvarane nATaka samApta karanekA saMketa kiyA, bhagavAn AdinAthake antamaMgalake sAtha nATakakI samApti hii| tadanantara raMgazekhara va pAtroMkA satkAra bharatezvarane kiyA / nAnAprakArake vastrAbharaNa una striyoMko dekara sammAna kiyA gyaa| tadanantara buddhisAgara mantrIke tarapha dekhakara samrATne kahA ki mantrI ! bahuta thaka gaye hoMge, aba vizrAMti lo| uttarameM buddhisAgarane kahA ki svAmin ! Apake darabArameM thakAvaTa dUra ho gaI hai, yaha puNya nATaka hai| svAmin ! yaha vivekazaraNya hai| mA nATaka bihA nakadama lAvaNya nATaka hai, yaha nATaka bAharase bhogAMmakA darzana karAtA hai, parantu antaraMgase yogAMgakA darzana dilAtA hai / gAyanake rAma-rAgAMgako vyakta karate haiM, tathApi pariNAmameM vItarAgatvakA nirmANa karAte haiN| logoMke lie nRtya tAMDaba hai, parantu haMsAbalokana karanevAloMke liye tatva hai ! svargalokake sukhakA anubhava huA hai, usI prakAra mokSasukhakI kalpanA bhI Ane lagI hai / jina ! jina ! Apane yaha saba kahA~ sIkhA ? ApakA anubhava vicitra hai, Apa Aja manujendrapadameM hI devendrapadakA anubhava kara rahe haiN| usI prakAra muniyoMke samAna mokSamArgakA bhI anubhava le rahe haiN| svAmin ! Apa vivekI haiN| Apake nATakake ye strIpAtra kitane catura haiM ? inhoMne kahA~ naipuNya prApta kiyA ? samajhameM nahIM AtA, inake cAturyako dekhakara Azcarya hotA hai ! deva ! Apa AtmArUpI AkAza meM vihAra karate haiM / ye striyoM AkAza meM nRtya kara rahI haiN| isameM Azcarya kyA hai? itara rAjAoMko yaha prayoga AzcaryakAraka mAlUma hogA, Apake lie koI Azcarya kI bAta nahIM hai| totA agara sapheda ho gayA to Azcarya hogA, parantu rAjahaMsa zubhra hogA to jagatko koI Azcarya nahIM ho sakatA hai / isalie itara rAjAoMko yaha Azcarya hai, Apako nhiiN| rAjan ! isa kalA-kauzalyakA kitane varNana kareM ? dikkanyakA nATya, jalakanyakA natya Adi dekhane lAyaka hI the, amarakAMtA nRtya, nAgakAMtA nRtya, tArAMganA nRtya, puSpalatA nRtya, kalpalatA nRtya, vidhullatA nRtya, puSpaka nRtya Adiko dekhate hue A~khoMse AnandabASpa jhara
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 115 rahA thA, daza padyalAsya, vizati papalAsya AdikI kuzalatA dekhanepara vAstabameM advitIya Ananda ho rahA thA, isakA rahasya svAmin ! Apa hI jAna sakate haiN| buddhimAgara mantrIke vacanako sunakara bharatezane kahA ki mantrivarya ! isameM kyA nikaSa hai ? nama ise naDhAkara bola rahe ho| isa jagata meM svAnubhavasukhakI apekSA bar3hAkara kyA hai ? pAtra, gAna, nRtya Adi mukhakA mUlya uma AtmIya sukhake sAmane kyA hai ? mantrI ! mukti parama sukhamaya sthAna hai| usake bIcameM virakti sukha hai| usameM vyakta AtmabhAvanA mukha hai, ina saba sukhoMmeM viSaya saMyuktikA kyA mulya hai ? use sukha kauna kaheMge ? mAtizayapuNyase prApta mukhako udAsIna mAse bhogakara meM chor3a detA hU~ / itara samaya meM apanI AtmabhAvanAmeM masta rahatA huuN| isa bAtakA paricaya tumheM nahIM hai kyA ? kevala lokarajanake lie merI prazaMsA kara dI / basa ! ava baMda karo, yaha bheMTa le lo / yaha kahate hue vaddha maMtrIko aneka vastrAbhUSaNoMse sanmAna karaneke lie hAtha bddh'aayaa| paraMtu buddhisAgarane use svIkAra na karate hue jAnekA prayatna kiyA 1 paraMtu samrATne zapatha DAlakara unheM rokA va aneka uttamottama vastrAbharaNa use pradAna kiye / - buddhisAgara manameM vicAra karane lagA ki isa lokameM kisIko bhI na dikhAne yogya aMtaHpura nATakako mujhe batAyA 1 mere prati bharatezakA bar3A aMtaraMga-anugraha hai| isa AnaMdase usakA hRdaya nAca rahA thA / bharatezvarake dvArA pradatta vastrAbharaNa unhoMne una kalAkAroMko pradAna kiyaa| svayaM nispRha hokara vahA~se cale gye| sarva sabhAjana usakI prazaMsA karane lge| ___ idhara buddhisAgara maMtrI cale gye| aba una pAtroMke satkAra karanekA vicAra bharatezane kiyA / itane meM rAtake 12 baje the| tathApi bharatezvara AnaMda-mudrAmeM hI baiThe the| vAcakoMko Azcarya hotA hogA ki samrAT bharatezako bAraMbAra AnaMdake hI prasaMga kyoM Ate haiM ? aura ve sadA sarvadA-AnaMdameM hI kyoM rahate haiM ? isakA ekamAtra kAraNa ki unhoMne aneka janmoMse jo AtmasAdhanA kI hai usakA yaha phala hai| ve sadA AtmaciMtana karate rahate haiM ki he cidaMbara puruSa ! Upara-nIce aMdara-bAhara kA bheda na karate hue sarvatra sadA prakAzamAna tejaHpuMja ! tuma mere hRdayameM sadA prajjvalita hokara rho|
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 bharateza vaibhava he siddhAtman ! tumhAre aMtaraMgako jAnaneke kramako jAnakara AtmadRSTise tumheM dekhA jAya to prakAzaja kAyase tuma darzana dete ho / isI prakAra vyakta hokara mujhe sadA sadbuddhi pradAna kro| iti utsaranATaka saMghi atha tAMDavavinaya saMdhi bAharake anya loga jaba vahA~se nikala gaye taba bharatezvarake pIchekA paradA sarakAyA gyaa| aba sarva rAniyA~ sAmane dikhane lagI aura unhIM meM 16 strI pAtra rAniyAM bhI thIM / bharatezvarane unakI ora dekhakara kahA ki paradeke aMdara baiThakara abhItaka upasarga huA hogA ? taba rAniyoMne kAhA ki svAmin ! hameM svarga mila gayA thaa| vahA~ upasarga kahA~se Ave? hameM svapnameM bhI upasarga nahIM hai| ApakA saMsarga kise sUkha nahIM degA ? vyAkaraNameM upasarga pada vakArarahita hai| agara usameM vakAra jor3a diyA jAe to upasvarga bana jAtA hai| hameM to sacamuca meM upasvarga ho gayA hai / Apake bolane meM vaha vakAra raha gayA hogaa| una strIpAtroM ke aneka prakArake napuNyako dekhakara hama loga AnaMdita huI haiN| Apa hI dekhiye, hama loga svargake pAsameM baiThe nahIM kyA ? pAtra -striyA~ thaka gaI haiN| unako bulAkara prasanna kIjiye / ima prakAra saMketa pAkara bharatezane unheM bulaayaa| sabhI pAtra-striyAM sAmane AI / unakI bharatezane bar3I prazaMsA kii| zAbAza ! bahuta uttama nATaka kara batAyA / bhagavAn AdinAthakI zapatha ! bahuta sundara huaa| buddhisAgara maMtrI the isalie nATaka meM zobhA AI / sabake AnaMdameM samRddhi huii| __svAmin ! buddhisAgara maMtrI vAstabameM buddhimAna haiM, catura haiM, vRddha haiN| unakI upasthitise jarA saMkoca jarUra mAlUma hotA thaa| tathApi hamane apanI kuzalatAse hI sarva kalAoMkA pradarzana kiyA / bahuta gaMbhIra banAyA nahIM / anya logoMke sAmane kulavadhuoMko nRtya karane meM saMkoca honA sAhajika hai| Apa akele rahate to hameM nissaMkoca hokara nRtya karane meM anukUlatA hotI / Aja maMtrI sAmane the, isalie thor3A vicAra aayaa| svataHke
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 117 puruSoMke sAmane bhI apane gopanIya aMgoMko Dhakakara hI striyoMko nRtya karanA cAhiye / parapuruSoMke sAmane kisa prakAra nRtya kareM ise kahanekI kyA AvazyakatA hai ? usameM bhI rAjan ! Apa bar3e buddhimAna haiM / Apake mantrI vivekI haiN| ina bAtoMkA vicAra kara hamane bahuta sAvadhAnatAse vyavahAra kiyaa| . bharatezvara kahane lage ki deviyoM ! tumane acchA kahA va acchA kiyA, tumhArI kalAse maiM bahuta hI prasanna ho gayA huuN| isaliye tumheM kyA cAhiye so kaho, maiM saba kucha deneko taiyAra huuN| svAmin ! hameM kucha bhI nahIM cAhiye, hamAre pAsa sabakucha hai / sarva saubhAgya hai / use pUcho, ise pUcho, yaha kahatI huI saba 16 pAtroMkI ora dekhane lagIM taba mAlama haA ki unameM do striyA~ kama haiM, rUpANI aura padminI vahA~para nahIM haiM, ve donoM nArAja hokara sUbenegI banI hai, nArAja honekA aura koI kAraNa nahIM hai, parantu jisa samaya ve donoM nRtya kara rahI thIM usa samaya bharatezvarane apane mukhako koI kAraNase anyatra phera liyA thA, usase ye donoM nArAja ho gii| bharatezvarane unheM dekhakara andAja kiyA ki ye nArAja ho gaI haiN| inheM merI taraphase kyA kaSTa huA ? athavA merI anya striyoMne inake prati koI aparAdha kiyA ? unako merI tarapha bulAo, maiM samajhatA huuN| unheM bulAneke lie dAsiyA~ gaIM, Apako svAmIne bulAyA hai, yaha unase kahA gyaa| jAo, jAo ! tumhAre mAlikako hamArI nRtyakalA pasanda nahIM AyI, jinakI kalA pasanda par3I ho unheM bulAneke lie kaho, hameM bulAne kI kyA AvazyakatA hai ? una donoM deviyoMne bharatezvara paryanta AvAja jAve isa svarase kAhA / punaH kahane lagI ki hama jisa samaya nRtya kara rahI thIM usa samaya ve mantrIkI dADhIkI ora dekha rahe the, aura unheM jo priya striyAM thIM, ve jisa samaya nAca rahI thIM, usa samaya unhIM kI ora dekha rahe the, hama garIba pAtra haiM, yaha jAnakara unakI dRSTi zrImanta pAtroMkI ora gaI thI, aba hameM banAneke liye bulA rahe haiM / hameM jo duHkha huA hai use tuma dAsiyoMke sAmane bolakara kyA upayoga hai ? jAo, hama nahIM AyeMgI, jAkara unase kaho, bharatezvarake kAnameM ve zabda par3a rahe the| oho ! merI orase inako kaSTa hai| aba inako samajhAnA jarUrI
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 bharateza vaibhava hai / aisA vicArakara bharateza kahane lage ki rUpANI ! padminI idhara Ao mere pAsa Ao, tumhAre manake duHkhako dUra kara duuNgaa| deva ! Apa hameM kyoM bulAte haiM ? Apake manako prasanna karanevAle pAtra hama haiM kyA? kisa muMhase hama Apako Akara mileM ? A~khoMko pasanda par3A to manako go kanda par3a mAnA hai| do hI kAma na rucA to manakI bAta hI kyA hai, hameM aba samajhAneke liye kyoM balA rahe haiM ? bar3e duHkhake sAtha ve donoM kahane lagIM 'suno' tumhAre natyako dekhate huye mere manameM koI upekSA nahIM thI, usa samaya tAMbUla lene ke lie mukha phera diyA thA, isameM dUsarA koI bhI hetu nahIM thA, sAmane baiThe huye mantrIkI ora na dekhakara tumheM hI dekhate baiThatA to 'yaha gajA striyoMkI ora hI TakaTakI lagAtA hai, bar3A kAmI dikhatA hai|' isa prakArakI samajha mantrIkI ho jAtI, vicAra karo, tumhAre prati mere hRdaya meM prema hai vaha sabake sAmane batAnekA hotA hai kyA ? komala antaHkaraNako pattharake samAna kaThora mata banAo, idhara Ao / bharatezvarane samajhAkara kahA / __ 'rAjan ! bacana-cAturyase hameM phaMsAnA nahIM, hameM ApakI paddhati mAlUma hai / banAvaTI bAteM banda kIjiye, yogya samayameM hamArA tiraskAra kara aba hamako banAte haiM, uttara nATakake liye zobhane yogya natya hamane kiyA, Apane use tiraskArakI dRSTi se dekhA nA ? hamArI usa nATakameM koI apavRtti nahIM thI, koI azobhanIya vyavahAra nahIM thA, zAstrako chor3akara kucha kiyA hI nahIM thA, hamane apane abhinayase sarva upasthitoM ko prasanna kiyA parantu Apako prasanna nahIM kara skii| usI samaya alaga sarakakara khar3I honekI icchA manameM A gaI thI parantu sAmane buddhisAgara mahAmantrI baiThe the| isalie gaMbhIra vyavahArakI jarUrata hai, samajhakara * upekSA kii| aba Apa hameM banAne lage hai, aba yaha khela banda kIjiye / basa ! bahuta ho gayA ! una donoM rAniyoMne duHkhase kahA / / bharatezvara - nahIM jI, itane krodhita honeke lie merA koI isameM aparAdha nahIM hai / binAkAraNa mere prati doSa denA ucita nahIM hai| * rAjan ! sabase mIThI-mIThI bAta kara narama karanekI kalA Apake pAsa hai, ise hama jAnatI haiM / pattharako bhI pighalAnekI zakti ApameM hai yaha bhI hameM mAlUma hai / abhinayake samaya hamase upekSA kI / aba hameM kaSTa denA ucita hai kyA yaha pUchakara hameM hI phira kaSTa de rahe haiM, kyA - yaha ucita hai ?' una donoMne spaSTa va bekhaTa uttara diyA /
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 119 bharatezvara devI ! duHkha huA hogA ! merI ora se usa prakAra huA bhI hogaa| jAne do, aba uma saMtApakI zAMti karatA huuN| tuma mere pAsa aao| tuma jo mAMgegI vaha dUMgA / aba duHkhI mata hoo| idhara Ao! __'ayyayyayyA! hameMApa kauna samajha rahe haiM ? kyA kSadra icchA karanevAlI hama dAsI haiM kyA? zarIrake prati hamArA moha nahIM / paramAtmAkI bhakti hamAre hRdaya meM hai 1 yaha bAta kyA Apako mAlama nahIM? uttamottama vastrAbhUSaNa ApakA denA kyA, hamArA lenA kyA? isameM bar3I bAta kyA hai ? patthara, miTTI, mahala, vastra, AbhUSaNa, abhimAna va abhilASA jaba eka bAra dUra haI to phira ina cIjokI kImata kyA hai ? aneka uttamottama guNagaNa hI hamAre AbhUSaNa haiM / svAbhimAna hI hamAre vastra haiN| hameM ina bAtoMkA samAdhAna hai| isa sthitimeM madhura vacanoMse hameM pralobhana nahIM dikhAiye / hama isameM pha~sanevAlI nahIM haiM' isa prakAra svaccha kahakara vahIMpara khar3I rhiiN| bharatezvara aba itara rAniyoMko saMketa kara unheM bulAne kI preraNA karane lage / caMdanAvatI ! jAo, maMgalAvatI jAo, una donoMko tuma jAkara bulA lAo / Ajake duHkhako unheM bhUlane do| Age jaisA kaheMgI maiM cluuNgaa| aisA hai kyA? Age aisA nahIM hogA nA? isa prakAra donoM rAniyoMne puuchaa| bharatezane kahA ki vizvAsa rakho ki Age aisA nahIM hogaa| rAjAke vacanako hokAra dekara anya do rAniyA~ unake pAsa giiN| va kahane lagI ki jAne do| aba nArAja mata ho jo kucha huA sahana karo / patideva kaha rahe haiM / aba Agraha mata kro| hamAre sAtha clo| ___ bahina ! tuma loga Aye kyoM? tumhArI orase hameM koI kaSTa nahIM huA hai / jinakI orase hamArA tiraskAra huA unakI tarapha hameM bulAne tuma AI ho, kyA yaha ucita hai ? una donoMne khaa| bahinoM ! rAjAne itanI dInatAse kahA taba to bhUla jAnA cAhiye / yahI rAjasatiyoMkA lakSaNa va guNa hai| Agraha mata karanA / punaH smjhaayaa| __ 'ye guNa tumhAre pAsa hoNge| hameM to kopa AtA hai| tuma hamapara kopa mata karo / isa prakAra una donoMne hAtha jor3akara kahA /
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 bharateza vaibhava bharatezvara .. suppANI, puSpANI aura kaTTANI tuma tInoM jaao| unheM samajhAkara le aao| ve tInoM gii| unako bhI samajhAkara una donoM rAniyoMne vApisa kara dii| cUDANi, makarANI, mukarANI, madhurANI, caMdrANI, drANI, Adi aneka rAniyA~ gii| nAnA prakArase samajhAkara kahA / para saba vyartha / una rAniyoM ko ina donoMkA strohara dekhakara duHkha va krodha utpanna huaa| kahane lagI ki itanA ahaMkAra bar3ha gayA hai| hama sabane khaa| mUnatI nahIM / patidevakI kImata nahIM 1 patidevake sAmane thor3IsI gambhIratA rakhanA Avazyaka hai ! nahIM to hama dikhA detIM ki hama kyA kara sakatI haiM ? itanemeM ina sabake manako samajhakara rUpANI mAmane AI va sakI preraNAse patidevake caraNoMmeM namaskAra kiyA, usI samaya bharalezvarane use pakar3a liyA, va kahane lage ki devI ! vAstavameM tumheM duHkha huA hai, aba usa duHkha ko dUra karatA huuN| yaha kahate hue use AliMgana diyA, use rAjAkI isa vRttise bar3I prasannatA huI tathApi kisI taraha usake bAhupAzase chur3Akara pAsa meM hI khar3I rhii| rUpANI AI,padminI AI nahIM, isaliye sabane use bulAne kA Agraha kiyA, basa karo tumhArA krodha / aba sAmane A jAo ! sabane Agraha kiyaa| __ padminI Apa saba logoMne mujhe doSa denekA vicAra kiyA mAlama hotA hai, patidevake doSoMkA Apa loga samarthana kara rahI haiN| saba loga milakara merI akelIpara doSAropaNa kara rahI haiN| tuma logoM para merA bar3A vizvAsa thA, parantu tuma loga patikA pakSa le rahI ho, acchA huA, samudrako na dabAkara samudrase pAnI lenevAle eka ghar3ako tuma dabA rahI ho| rAjezvarako na dAbate hue mujhaM dAbanekI paddhati Apa logoM kI hai, vAha ! ThIka hai| bharateza mamajha gaye ki ise praNayakalahakI icchA huI hai, isalie isI mArgasa ise vaza meM karanA cAhiye, deviyoM ! tuma Thaharo, maiM isako smjhaauuNgaa| bAkI striyoMne sabako zAMta rahane kA saMketa kiyA, use rAjAke sAtha vAda karanekI icchA digvatI hai, hameM kyA ? hama svastha rahakara unake vAgvAdako dekheMgI aisA saba rAniyoMne nizcaya kiyaa| isa prakAra jaba saba striyoMne mauna dhAraNa kiyA to bharateza Age
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza yamaya Aye unhoMne padhinIke mAnasika pravRttikA vicAra kiyA, striyoMmeM aneka bheda haiN| bAlA, vidagdhA, mugdhA Adi aneka bhedoMmeM yaha nahIM AtI hai, yaha madhyamA hai| isake antaraMga bahata gUDha haiM, lIlAcAturya hai, vacanakozalya hai, anubhavavilAsa hai, jAtise pavinI hai, nAma bhI padhinI hai, kAmazaktikI tIvratA isameM kitanI hai yaha bhI unhoMne jAna liyaa| kisI bhI upAyase ise vazakara namaskAra kara lenA jarUrI hai| isa prakAra vicAra kara bharateza bolane lage ki padminI ! isa prakAra haTha karanA ThIka nahIM hai| tumhArI maitriNIne jaba Akara kSamA mAMga lI to tumhArI isa prakArakI vRtti ucita nahIM hai| ____ aho ! rUpANI nirlajja hokara tumhAre pAsa AI va usane tumheM namaskAra kiyA to kyA huA, kyA maiM koI sAmAnya strI hU~ ? pazminIke mahatvako Apane abhItaka nahIM dekhA kyA ? isa prakAra jarA garvapUrNa vacanase baha bolane lagI rAjan ! acchI bAtake lie dasa bAra namakAra viyA jA sakatA thA, kSamA bhI mAMgI jA sakatI hai / parantu koI galatI na hote hae kisalie namaskAra karU~? isaliye maiM apane nirdhAra se nIce Ane vAlI nahIM huuN| bharatezvara-tumhAre andara utanA manodhairya haiM kyA? merI tarapha jarA dekha karake bolo, bhraSTa logoMke samAna nIce dekhakara kyoM bolatI ho ? tumhAre andara atula dhairya honepara ghabarAnekI AvazyakatA kyA hai ? bharatezvarake bacanako sUnakara padminI vicAra karane lagI ki unake mukhako dekheM to bigar3egA ? dekheM to sahI, isa prakAra bharatezvarake prati sarala pTise dekhane lagI to manake sarva duHkha dUra hae / oSThameM hAsya rekhA AI, hemate-ha~sate hI nIce dekhane lagI, manameM Anandita ho rahI hai| parantu sabake samakSa apanI galatI svIkAra kara kSamA mAMganekA dhairya nahIM hai| saMkoca mAlUma hotA hai| usake nimittase nAnA prakArake bAda cAla haiM, parantu vaha Age saraka nahIM rahI hai / bharateza upAyase kAhane lage ki padminI ! aba tuma vahA~ ThaharI to tumheM merI zapatha hai 1 Age Ao, mere pAsa Ao, rasikasanATane zapatha pUrvaka kahA / zapatha DAlanepara dasa para Age bar3hakara vaha AI parantu sAmane nahIM dekhabAra nIce mukha kara khar3I ho gaI, buddhi cAturyase na jItakara mujhe aba saugandha khAkara bulA rahe haiM, aba kyA karU~, vaha manameM socane lagI hai| itanemeM bharateza kahane lage ki padhinI! yadi tuma vahIM Thahara gaI
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 bharateza vaibhava to tumheM siMhAsanArUr3ha bharatezvarakI zapatha hai| Age aao| isapara vaha patike sAmane na Akara patike dAhine bhAgapara ATha paira Age bar3hakara aaii| bharatezvarane punaH kahA devI ! tuma izvara gaI to tumhAre sAtha bolanevAle kI hai| yaha kara baha pAMrapha Akara bar3I ho gii| isa prakAra idharase udhara udharase idhara hotI huI usa padminIke navIna nRtyakA AbhAsa hone lagA / devI ! usa samayakA nRtya sundara thaa| parantu isa samayakA nutya usase bhI bar3akara sundara hai| bharatezane punaH vinoda se khaa| padhinI andarase ha~sa rahI thii| garadana zakAnepara bhI manameM AnaMda hai / kAraNa kri bharatezvara koI sAmAnya vyakti nahIM hai| sarva rAniyoMne milakara aba padminIko samajhAyA / panninI ! binAkAraNa haTa karanA nahIM, patidevake manako dukhAnA nahIM / rUpANIne hamArI bAta mAna lI / tuma bhI usI prakAra kro| una sabakI bAta sunakara paminI aba pAsameM A gaI aura bharatezvarake caraNoM meM namaskAra karane lgii| usI sasaya bharatezvarane kapar3ese apanA mukha Dhaka liyA / sabako Azcarya huA / sabane punaH vinayase pUchA ki prANanAtha ! mukha DhakanekA kyA kAraNa hai ? vaha aba Akara namaskAra kara rahI hai / aura kSamAyAcanA kara rahI hai / phira nArAja hone kA kyA kAraNa hai ? bharatezvara use merA muha dikhAnekI icchA nhiiN| usakA muMha mujhe dekhanekI icchA nahIM hai| jo zapathakI paravAha nahIM karatI hai use maha dikhAnA yaha merI nyUnatA hai| svAmin ! zapathakI paravAha usane nahIM kI yaha kaise kahA jA sakatA hai ? zapatha DAlate hI vaha calakara Age A gii| saba striyoMne padminIkA pakSa lekara khaa| bharatezvara - dA~ye va bA~ye tarapha gaI to kyA merI tarapha AI kyA ? usakA saba DhoMga mujhe mAlUma hai / tuma loga cupa rho| maiM saba dekha luuNgaa| padminI ! pahile hI hama logoMne kahA thA ki patidebake sAtha ativAda DAlanA yogya nahIM hai / tumane sunI nahIM / aba kisI bhI taraha patidevakA samAdhAna kro| padminIko sarva rAniyoMne samajhAkara kahA / paminI kiMkartavyavimUr3hA hokara baiTha gaI hai| aba kyA kareM ? unameM kucha anubhavI striyA~ thiiN| unhoMne bharatezvara va usake aMtaraMgako jAnakara kahA ki devI ! ghabarAnA nhiiN| yaha kaunase mahatvakA kArya hai ?
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 123 hama paristhitiko jaldI sudhAra leMgI / punaH unhoMne rAjAkI ora dekhakara kahA ki rAjan ! Apa apane mukhakA paradA nikAlie / usake ArAdhakA parimArjana hama loga kara deNgii| isa dhUrtAke lie Apa muMha Dhaka leM yaha kyA ucita hai ? bharatezvara --usakI taraphase daMDa kyA dilAtI ho yaha pahile bolo| striyA~ kahane lagI ki use pahile aApake havAle kara dete haiN| phira Apako jo karanA ho kro| puruSoMke prati aparAdha karanevAlI strI yadi patidevake zaraNa meM jAkara unakI AjJAnuvartinI hotI hai to vahIM use sabase bar3A daMDa hai / Aja yaha Apake zayyAgRha meM aayegii| hama sabarvI isameM sammati haiN| aba to mukhavastrodaghATana kIjiye patideva ! yaha kahatI huI saba striyoMne bharateza cagNoMmeM namaskAra kiyA / ratezvara tumhArI bAta mAnanA jarUrI ho to merI bhI eka bAra Ama logoMko mAnanI hogii| saba striyoMne utsAhake sAtha kahA ki hama saba taiyAra haiN| kyA Adeza hai ? phrmaaiye| usI samaya maMhakA vastra bharatezvarane sarakA diyA / meghAcchAdita caMdra aba meghamaMDalake bAhara Aneke samAna mAlUma hone lagA hai| hAya! Aja hamAre rAjAne binAkAraNa maMha Dhaka liyaa| yaha yogya nahIM huaa| isalie saba striyoMne motIkI akSatA lagAkara AratI utaarii| bharatezvara striyoMkI bhakti dekhakara AnaMdita hue| - una sabako bulAkara bharatezane yatheccha vastrAbharaNa pradAna kiyA; unhoMne leneke lie saMkoca kiyA to kahA ki tumane merI bAta sunanekA vacana diyA hai| sabako kramaza: dene meM derI hogI isa vicArase apane aneka rUpa banAne ke lie A~kha mIMca liyA aura paramAtmAkA smaraNa kiyA / uttama aparAjita mantrakA jApya diyA, usI samaya bharateza bahA aneka rUpoMmeM dikhane lge| sarva striyoMke mAtha aba alaga-alaga bharateza dikha rahA hai, bharateza rahita eka bhI strI vahA~para nahIM hai| bharatazvarake atizayako dekhakara sabhI striyA~ Azcarya cakita haI, usake sAtha hI unheM paramAnanda bhI huaa| siMhAsanameM mUla zarIra hai, aneka uttara zarIra zAkhAke rUpameM haiM / aneka zarIroMmeM vaha AtmA hai, parantu AtmA eka hI hai / isa prakArakA anubhava sabako ho rahA hai, syAtkArakA virodha karanevAle brahmAdvaitakA
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 bharateza vaibhava sAkSAtkAra hone ke samAna dikha rahA hai| mulaMzAkhA, upazAkhA Adimai jisa prakAra vRkSakA astitva hai usI prakAra mUladeha, zAkhAdeha AdimeM vyApta hokara ve vikriyAMga bharatezvara sukhakA anubhava karane lage haiN| nAnArUpa dhAraNa kara nAnAprakArake vasvAbharaNa ve unako de rahe haiN| usI prakAra unheM jorase AliMgana bhI de rahe haiN| unakI lIlA apAra hai| idhara-udhara bharateza hI bharaneza dikha rahe haiN| uttama bastra-AbhUSaNoMko dete hae AliMgana ke sAtha eka cuMbana bhI de rahe haiN| vahA~ anya koI nahIM hai| striyoMke sivAya koI nahIM honeke kAraNa unakI lIlA avirata cAla hai| kisI kA cuvana le rahe haiM no kisIko tAMbUla dekara hI chor3a rahe haiN| kisIkA stanamardana kara chor3a dete haiN| eka puruSa eka strIko jisa prakAra santuSTa karatA hai usI prakAra unhoMne saba striyoMko santuSTa kiyaa| usa bharatezvarake pauruSako sarvajJa hI jAne, praNayasukhameM saba striyA~ paravaza ho gaI, usa samaya unakA kAmavega bar3hane lgaa| bharatezvara ke dhyAnameM yaha bAta AI, unhoMne kahA aba zayyAgRhakI ora clo| basa AdezAnumAra zayyAgRhakI ora prasthAna kiyA, unako sAthameM bharateza bhI gaye / bharateza jahA~ jAte haiM vahA~ Ananda hI Ananda-samudra nirmANa karate haiN| sabake hRdayameM AnandakA prakAza DAlate haiM, isakA kAraNa kyA hai ? yaha unake pUrvApAjita puNyakA phala hai| ve satata paramAnandamaya, prakAzagaja paramAtmAkA ina zabdoMse smaraNa karate haiM ki he cidaMbara puruSa ! andhakArako dUra kara prakAzapajameM darabAra lagAo, aura kahIM bhI na jAkara mere hRdaya meM sadA nivAsa karane raho ! he siddhAtman ! agaNita ananta maguNoMse muzobhita he mahAdeva ! sadA mujhe sanmati pradAna kIjie evaM merI vAkyaktimeM bala pradAna kIjiye / iti tAMDayavinaya sandhi ..--- atha zayyAgRha saMdhi rAjahaMsa jisa prakAra rAjahaMmIke sAtha eka sarovarase anya sarovarakI tarapha jAtA hai, usI prakAra bharatezvara usa nATakagRhase nikala. kara apanI rAniyoMke sAthaM gayyAmaha kI ora jA rahe haiN| usa mATakazAlAkA nAma vardhanAvatI vahA~se nikalakara puSkarAvatI nAmake zayyAgRhakI ora ve jA rahe haiN| jAte hue mArgameM atyanta vaibhava
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 125 vinoda, vilAsa meM hAsya - vyavahAra karate hue jA rahe haiM, apane svataH ke nAnA rUpa banAkara alaga-alaga striyoMke sAtha ve vinoda vArtAlApa kara rahe haiM / eka strIke sAtha eka puruSa jisa prakAra jA rahe hoM, usI prakAra hajAroM striyoMke sAtha bharatezvara jA rahe haiM tathApi vahA~para sauta-matsara nahIM hai, kAraNa ki kisI bhI rUpase kyoM na ho puruSottama bharatezvara unake sAtha haiN| mUla zarIra padminIke sAtha hai| bAkIke zarIra paMktibaddha hokara itara striyoMke sAtha hai| isa prakAra bar3e Anandase una sundarI striyoMke sAtha zayyAgRha meM praveza kiyA / vaha zayyAgRha viziSTa zRMgAra- vilAsa sAdhanoMse susajjita hai / bahA~para suvarNamaMtra, mANikamaMtra, zrIgandhamaMtra, rajatamaMtra, paMcarattamaMtra, navaratna maMtra Adi palaMga dikha rahe haiN| vizeSa kyA? nUtana zrRMgAra nagara ke samAna jJAta ho rahA hai / jagaha-jagaha para Amoda-pramoda ke sAdhana rakhe hue haiM / kahIM gulAbajala, kahIM kastUrI, kahIM zrIgandha, karpUra Adi sugandha dravya haiM to kahIM paMkhA. tAMbUla, palaMga, dudha, pAnI Adi padArtha vidyamAna hai| navaratnanirmita usa zayyAgRhakA vizeSa varNana kyA kareM ? sarva vilAmakI sAmagrI vahA~para taiyAra hai, itanA kahanA paryApta hai / ukta sarva zRMgArasahita zayyAgRha meM susajjita siMhavAhinI nAmaka palaMgapara bharanezvara virAjamAna hue / sarva striyoMne apane pahileke veSabhUSAoMko badalakara zayyAsamayocita vastroMkA paridhAna kiyaa| aba aneka prakArase zRMgAra vinoda karanI huI bharatezvara ke pAsa baiThI huI haiN| bharatezvarane nAnArUpa dhAraNa kiyA hai| hara eka rAnIke sAtha eka-eka bharata hai| mUla bharata padminIka sAtha haiN| Aja padminIko prasanna karane unhoMne nizcaya kiyA hai / padminI nAnA prakArake zrRMgAra-vyavahAra kara bharatezvarako kAmapratodanA karane meM udyata hai| maranezvara amRta mAnake lie AhvAna rahI hai / apane sundara mukha dekhane ke lie prerita kara rahI hai / parantu bharatezvara A~kha mIMcakara baiThe hai / prANanAtha ! netra boliyegA | hRdayezvara ! mujhame bolo| mujhe Ananda dIjiye | bar3e premase pati ke ceharepara hAtha pheratI huI padminI bola rahI hai| tote samAna bolatI hai, latA ke samAna AliMgana de rahI haiM, nadIke samAna idhara-udhara hilAkara AMkha kholaneke lie vinatI kara rahI hai / isa prakAra nAnAvidhise bharatezvarako AkRSTa karanekA prayatna honepara bhI bharatezvara apane AtmavicArameM magna haiN| kyA Azcaryako bAta
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 bharateza vaibhava hai ? striyoM ke pAsameM rahate hue bhI nizcalatAke sAtha AtmasAdhanA karanekA unhoMne abhyAsa kiyA hai| padminIko AturatA va adhIratA huI hai| aba sahanazIlatA nahIM rhii| aba bharatezake caraNa sparza kara dInatAse prArthanA kara rahI hai ki prANezvara ! mujhe Anandita kiijiye| tathApi bharateza A~kheM nahIM khola rahe haiM / AtmayogameM magna haiM / ise dekhakara ise bhI upAya hai, mujhe vaha mAlUma hai' yaha kahakara padminI bharatezakI cittavRttiko anubhavase kahane lgii| rAjana ! A~khe kholiye, nahIM to Apako cidaMbarapuruSakI zapatha hai / patideva ! aba to idhara dekhiye| aba bharalezane mRdu-hAsya karate hue netra khole| sadguruke dApathakA ullaMghana ce kaise kara sakate haiM ? A~kheM kholate hI use eka cumbana diyA evaM gADha AliMgana dekara use romAMcita kara diyaa| paginIko aba svarga do aMgula hI raha gayA hai / aba do or3hanI nahIM hai| donoM hI eka hI or3hanIke aMdara Aye haiN| paraspara AliMgana dekara ratikrIr3A kara rahe haiN| usase AgekA varNana spaSTa rUpase karanA buddhimattA nahIM hai| vaha bharateza buddhimAna hai| vaha buddhimatI hai| buddhimAn ba buddhimatIne paraspara gADha AliMgana kiyA itanA kahanA paryApta hai| uttama nAyaka uttama nAyikAse jaba milatA hai taba parasparake uttama cittako pakva kiye binA chor3atA hai kyA ? priya va preyasI jisa samaya milate haiM usa samaya komala moTe stana, oSTa, mukha paraspara saMghaTTa hue vinA raha sakate haiM kyA ? sundara strI puruSoMke saMsargakArya meM kapar3e idhara udhara ho hI jAte haiM to ekamekake aMga-pratyaMgoMko ve dekhe binA rahate haiM kyA? usa samaya unakA citta Anandase nAcatA nahIM kyA ? jisa samaya dampati premAliMganame magna hote haiM usa samaya AbhUSaNoMkI dhvani, * zayyAsanake zabda parasparake sItkArameM milakara navIna susvarako utpanna karate haiN| vizeSa kyA ? usa samayakA bAtAvaraNa hI alaga hotA hai parasparAliMgana, cumbana, kucamardana, mRdulahAsya, paraspara kAmapracodana Adi sarva vyavahAra una rAjadaMpatiyoMma hue, isake varNana karanekI kyA AvazyakatA hai? bharatezvara usa padminIke sAtha khUba krIr3A kara tRpta hue, vaha unake sAtha manasokta saMgamakara mUchita huI, phira ekadama donoM hI uThe 1 hAtha paira dhokara vastra badala liye tadanantara paraspara AliMgana dekara donoM hI usa maMcapara nidrita hue aba unheM maMgala nidrA AI hai| 1 .
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 127 yahA~ padminI ke sAtha jisa prakAra bharatezvarane krIDAkI usI prakAra anya sarva rAniyoM ke sAtha bhI rAjamohI bharata krIr3A kara rahe haiN| saba jagaha unakA vaikriyika zarIra kAma kara rahA hai / striyoMmeM magdhA, bAlA, vidagdhA pragalbhA Adi nAmase aneka bheda haiN| unakI ruci bhI alaga-alaga prakArakI hai / bAlAko premase, mugdhAko marasAlApase, madhyamAko khilAkara aura pragalbhAko kAma pracodanAse vaza karanA par3atA hai / usa prakAra bharatezane sabako Anandita kiyA / isake alAvA striyoM meM hastinI, citriNI, padminI, zaMkhinI Adi aneka bheda haiN| komala saMgamase padminI, kaThina saMgamase zaMkhinI, madhyama rati citriNI aura manda ratise hastinI striyA~ prasanna ho jAtI haiN| una saba kalAoMko jAnakara bharatezvarane unako saMtuSTa kiyA / koI zarIra se moTI hai to koI patalI hai, koI madhyama hai, una saba - ko upAyase AliMgana dekara bharatezvarane tRpta kiyA / sthUla stanoM ko dRr3ha hastAvalaMbana se, kalaza kucoMke bIca mukha rakhakara, unnatastanoMko nAnAprakArase mardana kara evaM komala svanoMko thapathapAkara unakA saMsarga kiyA / vizeSa kyA kaheM? lATa dezakI strI, kAzmIra dezakI strI, karnATaka dezakI strI, bhoTa mahAbhoTakI strI ina sabakI manokAmanAko jAnakara usa prakAra santuSTa kiyA / tu dezakI taruNI, malayALa dezakI yuvatI, baMgAla dezakI kAMtA, gauLa dezakI nArI, siMhala dezakI vadhU, ina sabakI manokAmanAko jAnakara tRpta kiyA / bharateza ke antaHpura meM nAnA dezakI striyA~ haiM / aMga dezakI striyoMkA aMgalAvaNya jAnakara, kaliMga dezakI striyoMkI kalA avagata kara evaM vaMga dezakI striyoMkI rItisamajhakara vaha premI unase premase milA / jo rAnI bolanemeM catura hai usake sAtha bolate haiM, jo kama bolatI hai usake sAtha maunase krIr3A karate haiM / ratikalA jise acchI taraha mAlUma hai usake sAtha bar3I prasannatA se krIr3A karate haiM aura jise ratikalA nahIM AtI hai use ve sikhAte haiM ve striyoM paravaza hotI haiM / mUrcchita hotI haiN| jAgRta hotI haiN| una sabako samayocita vyavahArase ve santuSTa kara rahe haiM / kAmamaya dRSTi, zRGgArapUrNa vacana, nakhahati, dantahRti Adi kAmapracodana kara unako navarati nATakakA dRzya unhoMne batAyA /
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 bharateza vaibhava ratikriyA prArambhameM kyA huA ? bIcameM kyA huA aura antameM kyA huA? isakA varNana karanA bahuta halkI bAta hogI usameM gambhIratA nahIM raha sakatI hai| unhoMne Agandasa praoNr3A kii| itanA kahanA paryApta hai| ___saba kucha kahanA ThIka nahIM hai, gambhIratA cAhiye isaliye ratikrIr3AkA sAmAnya varNana kiyA hai| ratikrIr3Ake 84. Asana bandha haiM / 96 rAniyoMke una kAmabandha va kAmAsanoMmeM krIr3A karake una sabako tRpta kiyaa| ekako eka bAra bhogate haiM / dusarIko punaH bhogate haiM / isa prakAra pratyeka rAnIke sAtha bharatezvara haiM / yaMtra nirmita pratimAyeM vahA~ bahata haiN| ve bIca-bIca meM gulAbajala, tAMbUla, mugandhasecana. pAdamardana Adi dete haiN| unakI sevAoMko svIkAra kara bharatezvara sukhanidrAmeM magna haiM / vahA~para aneka maMca hai / maMca donoM sAthameM lage haiN| ekapara bharateza aura anya maMcapara rAnI soI huI hai| suratamukhAMta nidA thakAvaTa ko dUra karanevAlI hai| vivekajAgRtike kAraNa hai| harSako utpanna karanevAlI hai aura allAsako bhI jAgata karanevAlI hai / isaliye apanI striyoMke sAtha bharatezvara nidrita haiM / striyoM ke bAMye hAthapara unhoMne mastaka rakhA hai / apane bA~ye hAthase unake zarIrako pakar3a rakhA hai| aura apane dAhine hAthakI ora parako unake zarIrapara rakha chor3A hai| isa prakAra baha sukhanidrA cAlU hai / / dRSTi nimIlita hai, oSTha mudrita hai / maMda zvAsocchvAsa cAlU hai / ratimukhakI mucrchA mastakataka car3ha gaI hai| isalie paravaza hokara ve soye hue haiN| cAroM hI taraphase ratnadIpaka ba motIke parade hai / paMktibaddha hokara zayyAmaMca hai / unapara bharatezvara moye haiN| jina ! jina ! kyA AzcaryakI bAta hai / bharatezvarako gADha nidrAmeM svAna par3a rahe haiM / svapna meM bharateza Atmadarzana kara rahe haiN| parantu una striyoMko jo svapna par3a rahe haiM unameM bharatezvara dikha rahe haiN| puNyajIvoMkA naha lakSaNa hai| svapna kabhI dikhatA hai, kabhI adRzya, isa prakAra parama AnaMdameM ve magna hai| unakI nidrA laghu hai, gAr3ha nhiiN| haMsatUlasadRza mRdutalpameM ve sukhanidrAmeM magna haiN| saba jagaha zAkhAdehase yukta bharatezvara soye haiN| mUla deha jAgRta huaa|
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 129 maMcako kaMpita na kara, kamalAkSIkA nidrAbhaMga na ho isa prakAra dhIre se takiyA usake mastakake nIce sarakAkara ve uThe / ve catura haiM / kullA kiyaa| tAMbala sevana kiyA / punaH mukhazuddhi kara padmAsana meM AtmaciMtana ke lie baitthe| usa samaya gar3abar3a nahIM, hallAgullA nhiiN| prAtaHkAla pA~cakA samaya hai| zarIrameM ApAdamastaka Atmadarzana ho rahA hai| vaha brAhmamuhUrta hai| brahmayogake lie yogya mamaya hai / usa samaya bharatezvarane prANavAyuko brahmaraMdhra kI ora cddh'aayaa| usI samaya unheM parabrahma paramAnmAkA darzana huaa| taruNiyoMke mAtha manamokta krIDA karake iMdriyoMmeM jar3atA AI thii| aba vaha dUra ho gaI hai / ava paTutva AyA hai| isalie aba unheM paramAtma darzana ho rahA hai / haMsatUla talpapara baiThe hue bharatezvara jisa prakAra rAjahaMsa pAnIko chor3akara dUdha grahaNa karatA hai usI prakAra zarIra chor3akara AtmAkA grahaNa kara rahe haiN| paramAtmAke svarUpako zabdoMse varNana nahIM kara sakate haiM / usakA varNana dekhane meM nahIM AtA hai| vaha pakar3ane meM nahIM A sakatA hai| vaha zUnyasvarUpa hai / tathApi bharatezvara unase bolane lage, use dekhane lage / vizeSa kyA ? use pakar3a bhI liyaa| bharateza kyA sAmAnya haiM ? nahIM, bhAvatapasvI haiN| kevala zarIrako dhokara, zarIrako sukhAkara bAharake viSayoMmeM lubdha honevAlA kyA vaha adhama jIva hai ? manako dhokara, manako hI sukhAkara aMtaraMgako pAvana karanevAlA vaha uttama puruSa hai| striyoMkA saMsarga hai to kyA bigar3A? hasasaMdhAnIko ( AtmavijJAnIko ) vaha sammohita kara sakatI hai kyA ? paminI pAsameM hI soI huI hai / parantu bharateza apanI AtmAmeM haiN| prakAzapuMjameM DUbakara, sukhasAgarameM snAna kara karmake ahaMkArako naSTa kiyA hai / isIliye unake hRdayameM maiM prabhu hU~, maiM kartA hU~, maiM bhoktA hU~, ityAdi prakArake vikalpa bhI usa AtmaciMtanameM nahIM haiN| samasta cintAoM ko dUra kara jisa samaya ve AtmanidhikA darzana kara rahe haiM samaya karmaraja apane Apa jarjarita hokara par3a rahe haiN| usI samaya AtmArAmarata bharatezako sujJAna va sukhakI samRddhi sampanna ho rahI hai| bharateza dhyAnameM magna haiM / unheM ekAgracitanameM rahane dIjiye / idhara udayAcalase sUryakA udaya ho rahA hai / usakI sUcanA deneke lie niyukta
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 bharateza vaibhava aneka striyAM Akara gIta gA rahI haiN| aMtaHpurake pratyeka dvArapara ve khar3I haiM aura udayarAgameM gAyana kara rahI haiN| velAvali, bhUpAlI, gujarI Adi rAgoM meM sundara AlApana karatI huIM ve moI huI una rAniyoMko kuzalatAse jagA rahI haiM / bhagavAn arahaMtake smaraNa karanese pApAMdhakAra dUra hotA hai| isa artha meM unakA gAyana ho rahA hai| rAjan ! gurubhaktike samAna aruNodaya ho rahA hai / tArAoMkA prakAza astaMgata hai| zItala pavana baha rahA hai / he vairinupanabhobhAnu rAjan ! striyoMke bAhupAzoMse aba bAhara AnekI kRpA kIjiye / aruNodaya hokara kiraNodaya bhI ho gayA hai, hai purudeva agrakumAra ! sUryadarzanake pahile jagat ko apane sundara rUpake darzana dekara jagatkA uddhAra kIjiye | cintArahita dIrgharAjyako pAlana karanevAle he nizcinta vaibhava rAjan ! pramAjanoM ko cintita padArthoMko deneke lie Apa samartha haiM / isalie rAjavezameM Apa cintAmaNiratna haiM / ApakA darzana dIjiye / zatrurahita vA rAjyako mAna karate hue aneka ko bhI samAna rUpase santuSTa karanevAle he rAjamanoja ! ha~sate ha~sate uTho, samaya ho gayA hai| dharmako bhUlakara bhogameM Asakta honevAle abhrama yogiyoMke viSaya meM Apa ha~sate rahate haiM / bhogoM meM rahakara bhI yogiyoMke samAna sukhAnubhava karanevAle hai bhogarAja ! Apa uTho, vRttakuca dhAraNa karanevAlI striyoMke aMtaraMgako jAnanevAle Apa puruSottama hai| svAmin! netra kholo, cittatvake anubhavarUpI rAjyako pAlana karanevAle Apa rAjottama haiM / Apa uTho / he zuddhapayogasaMpanna ! niraMjanasiddha ArAdhanAzIla ! ratnAkarasiddhake priya zuddhanizcayamArgarata ! rAjana, uTho / ApakA zarIra soyA huA hai, citta AtmakalAmeM magna hai / ise hama jAnatI haiM / tathApi hamArA niyoga hone se aupacArika rUpase hama yaha kArya kara rahI haiM / aura koI bAta nahIM / bAhara ke sUryako dekhakara apane zarIrameM sthita AtmasUryako na dekhanevAle andhoM ko sudRSTi denevAle Apa pratyakSa deva haiM / he rAjan ! aba Apa bAhara Aiye / sUryodaya ho gayA hai, rAjan ! Aja bhAdrapada badI caturdazIkA dina
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 131 haiM / he rAjayogIndra ! nija mandirase jinamaMdirakI ora prasthAna kIjiye / I isa prakAra gAnevAlI una gAyikAoMke sukha gItako sunakara vibhinna mahalameM sthita apane vibhinna rUpako ekatrita kara liyA / aura bharateza mUlarUpameM Aye, pratyeka palaMgapara soye hue bharateza aba adRSya ho gaye, ise dekhakara ve striyA~ bhI Azcaryacakita hokara uThakara baiThI haiM evaM apanI nityakriyAmeM laga gaI haiM / bhAvadRSTise paramAtmA kI bhAvavandanA kara bharatezvarane bhI bItarAga padakA uccAraNa karate hue netroMko kholA / prAtaHkAlameM uThakara sarvaprathama khaDga, darpaNa, ghI AdikA darzana karanA koI zubha mAnate haiM / parantu bharatezvara prAtaH kAla meM paramAtmadarzanako paramazubha mAnate haiM / suprabhAtako sunakara vaha padminI bhI uThakara baiThI huI thI, bharatezvara ne kahA ki he priye ! maiM Age hotA haiM, tuma jinamandirako bAdameM AnA, yaha kahate hue tatkAla bahA~se uThe / una antaHpurake zayyAgRhako chor3akara aba bharatezvara bAhara Aye haiM / sUrya udayAcalapara AyA hai| guNanidhi rAjasUrya bharatezvara udayAcalapara sthita usa sUrya ko dekhakara Age bar3he / hamAre priya vAcakoMko Azcarya hogA ki aise zrRMgAra vilAsa bhogameM rata bharata Atma vaibhavameM bhI rata hote haiM, yaha viSaya sambhavanIya ho sakatA hai kyA ? unake andara bhogarogAdikoMkI vAmanA dUra kara Atma samRddhi karanekI sAdhanA kaise A sakatI hai, yaha prazna vAstavameM vicAraNIya hai / parantu unhoMne aneka janmoMse jo sAdhanA kI hai usakA hI yaha phala hai, ise bhulanA nahIM hogaa| ve satata Atmacintana ima prakAra karate haiM ki he mokSarasika cidaMvarapuruSa ! kSudhA, tRSA, nidrA Adi duHkhoMko dUra karane kI sAmarthya tujhameM hai| tumhArA vaibhava atula hai / tuma mere antaraMga meM sadA nivAsa karate ho / he niraMjanasiddha siddhAtman ! A~kha banda kara Atmadarzana karanepara Atmasukhako pradAna karanevAle Apa paramAnandasvarUpI haiN| isalie he puNyanuruSAdhipati ! sadA mujhe sanmati pradAna kIjiye / iti zayyAgRha sandhi
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava atha parvAbhiSeka saMdhi Aja parvakA dina hai| samrAT jina maMdirameM jAkara bahuta vaibhavake sAtha jinAbhiSeka kareMge / 132 samrATke cAturyakA kauna varNana kara sakatA hai ? yadyapi ve atyaMta pavitra dehako dhAraNa karanevAle haiN| unake liye bAhara kI hai, nIhAra nahIM hai| phira bhI unhoMne vicAra kiyA ki maiM bahuta samaya se apanI paniyoM ke sAtha thA / isaliye pUjanase pahile eka daphe snAna avazya kara lenA caahiye| isa vicArase ve pUjanake pUrva snAnagRhakI ora cale | bharateza do prakArakA snAna kiyA karate the / eka bhogasnAna dUsarA yogasnAna / zarIrako nirmala tathA sundara banAneke liye arthAt bhogake prayojanase snAna karanA bhogasnAna hai| devapUjA, dhyAna, pAtradAna Adike liye snAna karanA vaha yogasnAna hai / bhogasnAna ke liye mAliza karanekI AvazyakatA hotI hai| tela, aMgarAga va anya sugaMdha dravyoMkI bhI AvazyakatA rahatI hai| pAnI bhI adhika lagatA hai / ataeva usameM samaya bhI adhika lagatA hai| paraMtu yogasnAna ke liye ina saba bAtoMkI AvazyakatA nahIM hotI hai isaliye vaha bahuta zIghra ho jAtA hai| samrAT pratidina snAna kiyA karate the / eka dina yogastAna, dUsare dina bhogasnAna isI kramase snAna hotA thA / tre pratinitya snAna kiyA karate the / Aja parvakA dina hone se unhoMne bhogasnAna nahIM kiyaa| kyoMki Aja unheM bhogase koI prayojana hI nahIM hai / bahuta jaldI snAna gRhameM praveza kara unhoMne yogasnAna kiyA / tadanaMtara vahA~se zRGgArazAlAkI ora cale / zRGgArazAlA meM praveza kara unhoMne apane zarIrakA zRGgAra kiyA / zRGgAra bhI unakA do prakAra se hotA thA / eka mohana zRGgAra, dUsarA mokSa zRGgAra | apanI striyoMko prasanna karanevAle vastra va AbhUSaNoMse apane zarIrako susajjita karanA mohanazRGgAra hai| moharahita mohAlakSmIko prasanna karanevAle jinapUjAke yogya vastra AbhUSaNoMse zarIrako susajjita karanA mokSa zRGgAra hai| kyoMki jinapUjA mokSAMga kriyA hai / usa samaya caTakamaTakarahita nirmoha alaMkAroMkI hI pradhAnatA rahanI cAhiye /
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 133 samrATne jinapUjAko calate samaya mokSazRGgArako dhAraNa kiyA / unhoMne sabase pahile dIrgha kezoMko jhaTakAkara acchI taraha bA~dha liyA / lalATameM zrIgaMdhakA sthula tilaka lagAyA, vaha sAkSAt dharmacakrake samAna mAlUma hotA thA, athavA kahIM karmapuMjako tiraskRta karanevAlA cakra to nahIM hai, aisA mAlUma hotA hai| usI prakAra unhoMne hRdaya, bhujAyeM, kaMTha Adi sthAnAma bhI zrIgaMdhase SoDagAbharaNoMkI racanA kI / ratnoMmeM nirmita kuMDala, kaMThahAra, kaTisUtra Adi usa samaya unake zarIrameM acchI zobhA de rahe the| hAtha kI aMguliyoMmeM suvarNa va ratnanirmita a~gUThI, hAthameM sundara kaMkaNa va zarIrameM motI se nirmita yajJopavIta Adi bahuta sundara mAlUma hote the / unhoMne atra zuddha rezamI vastrako pahina liyA hai| paira meM cA~dI ke khar3AU haiM / isa prakAra atyaMta zucirbhUta hokara zAMta cittase jinamaMdira kI ora ravAnA hue| aba unakI kaThora AjJA haiM ki jinamaMdirako jAte samaya mArga meM unakI koI prazaMsA na kareM, itanA hI nahIM. koI hAtha bhI nahIM jodd'e| aba unake sAtha koI rAjakIya vaibhava nahIM haiN| chatra nahIM, cAmara nahIM aura koI sevaka nahIM / rAjA honekA abhimAna bhI nahIM hai / una saba bAtoMko chor3akara unhoMne aba kevala saMsAra bhaya va prabhubhaktiko apanA sAthI banA liyA hai / ve eka zuddha zrAvakake samAna jinamaMdira jA rahe haiN| apane apane mahalase nikalakara unakI rAniyAM bhI mArga meM unake sAtha ho rahI hai / rAniyoMko pahile se mAlUma thA ki Aja patideva ke saMyamakA dina hai / isaliye hama logoMko bhI ucita hai ki hama bhI saMyamapUrvaka dina bitAneke liye jina mandirako jAyeM / isa vicArase sabhI rAniyA~ unake samAna hI yogasnAna evaM mokSazRMgAra kara mArga meM patike sAtha hone lagIM / rAniyAMne bhI jo mohanaJzRGgAra nahIM kiyA hai| jinase vikAra utpanna na ho aise hI vastra AbhUSaNoMko pahinakara ve AI / vizeSa kyA ? 'bharata va unakI deviyA~ sAmAnya catura nahIM haiM / paraspara dekhanepara jarA bhI kAmavikAra utpanna na ho isakI vyavasthA unhone kara rakhI thii| sacamucameM puNya dinameM puNyamaya vicAroMse rahanA ve puNyapuruSakA kartavya jAnate the / Azcarya hai ! ye patipatnI eka dUsareko dekhate the parantu kisIke manameM vikAra utpanna nahIM hotA thA / nirvikAratA va vinayabhAvakI hI yahA~ para mukhyatA thI / yadyapi unako mAlUma thA ki pUjana va abhiSekake liye vipula
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 bharateza vaibhava sAmagrI AnevAlI hai| phira bhI prabhuke darabArameM khAlI hAthase jAnA ziSTAcAra nahIM hai, isa vicArase unhoMne eka-eka phala apane hAthameM le liyA thaa| cAroM orase rAniyA~ jA rahI haiN| vIcameM samrATa jA rahe haiN| unake hAthameM mAtuliMgakA phala hai| idhara-udharase bahutasI striyA~ AdhyAtmika gAna gAtI huI jA rahI haiN| aneka parivArakI striyA~ taraha tarahakI pUjA sAmagrIko lekara samrATa ke pIchese cala rahI haiN| donoM ora gAyana va Age zaMkhadhvani sahita bahuta vaibhava ke sAtha samrATa jA rahe haiN| ___ rAjamahalake pAsameM hI udyAna vanake tIcameM bhagavAna zrI Adi prabhukA mandira hai / vahIMpara jAkara cakravartI jinayajJa-kriyA karate haiN| bAhya parakoTeke bAhara unhoMne khar3AU utAravAra bhItara praveza kiyaa| sabase pahile mAnastaMbhakI pradakSiNA kara apanI pavitra deviyoMke sAtha-sAtha AkAzacuMbita aura suvarNase nirmita tIna parakoToko pAra kiyA aura jinendramandirakA darzana kiyaa| usa jinendra mandirake saudaryakA kyA varNana kareM ? bharatezvarake rahanekA mahala suvarNa va ratnoMse nirmita hai / unhoMne apane svAmI Adiprabhuke mandirako bhI ratna va suvarNase apane mahalase bhI adhika sundara . banAyA hai, yaha kahnakI kyA AvazyakatA hai? rAjamandirako nirmANa karanevAlA surazilpI kyA jinamandirakA nirmANa nahIM kara sakatA hai ? usakA varNana isa lekhanIse nahIM ho sakatA, use kalpavimAna kaha sakate haiM athavA kahIM vaha mandarAcala to nahIM hai ? samavazaraNa to nahIM? nahIM nhiiN| vaha to marvArthasiddhi vimAnake samAna hai, athavA aneka suvarNaratnoMse nirmita sundara parvata hai / ___acchA rahane do ! hamAre manameM to eka dUsarI kalpanA AtI hai ki vaha jinamandira jinendra bhagavAnke paMcakalyANako acchI taraha sUcita kara rahA thaa| usake Upara lage hue motI va mANikyake kalazoMkA prakAza isa prakAra phaila rahA thA, mAnoM ve sAkSAt sUrya-candrako spaSTa kara rahe haiM ki tumhArI idhara AvazyakatA nahIM hai, tuma loga udhara hI raho / hama yahA~para acchI taraha prakAza kara rahe haiM / dhvajA-patAkAoMke hilate samaya aisA mAlUma hotA hai ki ve AkAzase devoMko jinadarzana ke liye bulA rahI hoN| itanA hI nahIM,
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 135 bharateza vaibhava aneka ratnamayaghaMTA sundara zabdo dvArA una devoMko uccadhvAna kara idhara AkarSita kara rahe haiN| sthAna-sthAna para aneka zAsana-devatAoMkI putaliyAM khar3I haiN| unako dekhanepara mAlama hotA hai ki ve haMsa rahI haiM yA bolaneke liye Atura haiM yA kisIkI ora utmAhake sAtha dekha rahI haiN| ___ jinendradeva ba siddhoMkI mUrtiyA~ bahuta jagamagAhaTake mAtha zobhita ho rahI haiN| unameM gAMtirasa otaprota bharA huA hai| samavazaraNameM bhagavAna AdinAtha svAmI catarmastra hokara birAjamAna haiM / usI prakArakI isa mandirameM bhagavAnkI caturmukha pratikRti (mUrti) hai| mAlama hotA hai ki yaha sAkSAta samavazaraNa hI hai aura usake samAna hI atyanta sundara hai| samasta sampattiyoMke AdhArabhUta pavitra jinamandirako samrATne niSkalaMka cAritrako dhAraNa karanevAlI apanI rAniyoMke sAtha trikaraNazuddhipUrvaka hAtha jor3akara tIna pradakSiNA dI / tadanaMtara apane caraNoMko dhokara bhItara praveza kiyA aura samakSa virAjamAna zrI AdinAtha bhagavAnakI mUrtikA darzana kiyaa| unane sabase pahile dRSTise darzanAMjali kI, pazcAt suvarNapuSpako samarpaNa kara ve hAtha jor3akara khar3e hue evaM zrI bhagavAnakI stuti karane lge| kevalajJAnarUpI mahArAjyake svAmI devAdhideva zrI bhagavAn AdinAtha prabhukI pratikRtikI jaya ho| muktike adhipati, siddhAMtake pratipAdaka, icchitasiddhidAyaka mere svAmIkI pratimAkI jaya ho ! koTi sUrya va koTi caMdrake prakAzako dhAraNa karanevAle, tIna loka. ke rAjAoMke rAjA, cinmaya mere pitAkI pratikRtikI jaya ho ! ityAdi aneka prakArase stutikara sabane atyanta bhaktise sASTAMga namaskAra kiyaa| usa samaya bharatakA zarIra usa maMdirameM thA parantu citta vahA~para nahIM thaa| citta to kailAsa parvatameM jAkara bhagavAn AdinAtha svAmIkA sAkSAt darzana kara rahA thA / yahI yathArtha bhakti hai| tadanaMtara samrAT darbhAsanapara virAjamAna ho gaye tathA saMpUrNa AdyakriyAoMko karake unhoMne janazAsana devatAoMko arghya pradAna ssutike bAda japa kiyA / tadanaMtara A~kha mIMcakara AtmAmeM bhagavAn AdinAthako sthApana kiyA / aba unako zarIrake andara hI bhagavAn sAkSAt dikha rahe haiM / yA yoM kahiye ki bharatake AtmapradezoM meM bhagavAnke kiyaa|
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 bharateza vaibhava rUpako kisIne citrita kara diyA hai| bharatezvara koI sAmAnya puruSa nahIM haiM / ve zuddha vaMzotpanna, satkulaprasUta kSatriya jAtike haiN| usameM bhI yogIke samAna haiM / isaliye unako A~kha mIMcate hI bhagavAnke divyakA darzana hogaa| idhara ve bahata tanmayatAke sAtha apane dehameM hI bhagavAnkA mAmAtkAra kara rahe haiM. udhara bharatezvarakI deviyA~ kyA kara rahI haiM, jagA yaha bhI dekheM / sabhI sAtiyA~ zrI devAdhideva bhagavAnke mandirameM pahu~cakara trilokInAthakI bar3I bhakti ke sAzca stuti kara rahI haiN| ayaMta mUndara mbarake sAtha jisa samaya ve usa vizAla maMdirameM gA rahI thIM, usa samaya unakI stutiyoM kI pratidhvani vahA~para guMja uThI / prAkRta, saMskRta, karnATaka, paizAcika, mAgadhI zaMzava aura zaurasenI Adi aneka bhASAoMmeM unhoMne bhagavAnakI stuti kii| __he devottama ! ApakA divya zarIra ratnake mamAna atyanta ujjvala hai. ApakI jaya ho| hama loga janmamaraNa rUpI saMsArake phaMdemeM par3akara atyanta kaSTa pA rahI haiM / use dUra kara he svAmin ! Apa hamArI rakSA kreN| svAmin ! Apake putrake samAna hameM zuddhAtmayogakA anubhava nahIM hotA hai, phira bhI ina Apake caraNoMmeM zraddhA rakhatI haiN| svAmin ! abhedabhaktise yukta dhyAnameM hamArA mana nahIM lagatA hai ! umameM citta caMcala hotA hai / isaliye hameM usake liye zakti va yogyatA dIjiye / kRpA kiijiye| yaha strIveSa paramakapTakA hai| yadi Apane hameM Atmayogake mArgako dikhalAyA to hama avazya hI isa strIjanmako nASTa kareMgI, isa prakAra taraha-taraha stuti karane lgiiN| itanemeM bharanezane apane dhyAnako pUrNa kiyA evaM apanI striyoMke sAtha munibAmakI ora gye| vahA~para muniyoMke caraNoMmeM anyanta trinayake sAtha mastaka rkhaa| bAdameM una yogigajoMkI sAkSIpUrvaka digbata, dezavata Adi banoMko grahaNa kiyaa| mAthameM Aja hama logoMko anazana (upavAsa) vata raha vaha bhI nivedana kiyA / Aja hamAre nippApa dharmAMgasaMbaMdhI bolanA va dekhanA rhegaa| Aja kAmakI AvazyakatA nahIM, isaliye hameM brahmacarya vrata pradAna kIjiye / yaha kahakara apanI striyoM ke sAyameM brahmacarya vratake kaMkaNase baddha hue|
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza deva 137 tadanaMtara una tapodhanoMse prArthanA kI ki svAmin ! mahAbhiSeka va pUjAke darzanArtha padhAriye / unakI sammati pAkara samrAT vahA~se ravAnA hue| zrI bhagavAn AdinAthake mandira meM jAkara mahAbhiSeka prAraMbha kiyaa| abhiSeka karanevAle Adya mahApuruSa samrATa bharata haiN| abhiSeka karane yogya pratimA bhagavAn AdiprabhukI hai| aisI avasthAmeM usa abhiSekakA varNana kyA kareM ? vaha jinamaMdira caturmakhI thA, yaha pahile hI kaha cuke haiM ? ataH bharatezane bhI cAra rUpadhAraNa kara liye aura ve atyanta bhaktise abhiSeka karane lge| bAharase aneka tarahake bAdyaghoSa hone lge| cAroM daravAjoMmeM yogigaNa, ajiMkAyeM, zrAvaka, zrAvikA va rAniyA~ abhiSekako dekha rahI haiM evaM jayajayakAra zabda kara rahI haiN| murti pAMca sau dhanuSa U~cI hai evaM abhiSeka karanevAle mamrATa ba unakI sAmrAjiyAM bhI pAMcasau dhanuSa UMcI haiN| ava pAThaka svayaM anumAna kareM ki usa abhiSekameM kitanA AnaMda AyA hogaa| atyanta vizAla zarIra honepara bhI samrATkA zarIra vikRAta nahIM mAlama hotA thaa| usakI lambAI, moTAI, U~cAI Adi yathAvasthita honese sarva-aMga acchI taraha zobhA de rahe the / usa dIrgha mandirameM dIrghadehI bharatane dIrgha pratimAkA jisa dIrgha vaimanase abhiSeka kiyA usa mahattAko zrI AdibhagavAna hI jAneM / ___ jalAbhiSeka - jaise AkAjhameM bAdaloMke phUTanese nirmala jalabarSA meru parvatake Upara hotI hai usI prakAra zrI bhagavAn AdinAthakA samrATne aneka kuMbhoMse bharakara nirmala jalAbhiSeka kiyA / ___ nAlikerasAbhiSeka--mAnoM AkAza gaMgAke pAnIko hare ratnoMse nirmita ghar3oMmeM bharakara snAna karA rahe hoM isa prakAra kacce nAriyala ke pAnIse bhagavAnkA abhiSeka kiyaa| tadanantara nAriyala kI garIme zrI bhagavantakA abhiSeka kiyA baha aisA mAlama hotA thA mAnoM AkAzamamudrake phena sabake saba ikaTThe hokara samrATke hAthameM Ana par3e hoN| kadalIphalAbhiSeka yaha kyA hai ? tAr3ake phUla to nahIM haiM ? aisA bhrama utpanna karate huye bharateza keleke phalase abhiSeka kara rahe the| zarkarAbhiSeka--acchI taraha hAthameM pakar3ane meM bhI nahIM AtI aura
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 bharateza vaibhava pakar3e bhI to idhara-udhara sarakatI haiM aisI zuddha zakkara ko hAthame lekara bharatedharane bahuta bhaktise abhiSeka kiyaa| ikSarasAbhiSeka-kAmadevako jinendra bhagavAnake sAmane lajjA utpanna ho gaI, usane samajhA ki saba ikSudaNDameM mAdhurya nahIM hai, ataeva usane ikSu lAkara bhagavAnke sAmane DAla diyA hai evaM lokako kaha rahA hai ki mAcamuca meM isa kAmase banameM koI sukha nahIM hai| Apa saba zrI trilokInAtha zrI bhagavAnakI sevA kreN| isa bhAvako batalAte hue samrAT ikSurasakA abhiSeka kara rahe haiN| AmrarasAbhiSeka-samrATa agaNita ghar3oMmeM bhara bhara kara jisa samaya uttama jAtike Amrarasase abhiSeka kara rahe the usa samaya aisA mAlama hotA thA ki kahIM isa pratimAko doraMgavAlA paridhAna to nahIM dhAraNa karAyA gayA hai| __ yaha kalpanA pasanda nahIM AI, jAne do, jisa samaya bharatezvarane uma kAkambI (phala jAti vizeSa) ke rasase abhiSeka kiyA usa samaya vaha suvarNakI mUrti hI ho gii| - ghRtAbhiSeka--saMbhavataH ThaNDe sone ke zuddha rasako hI ye dhArApravAha rUpase chor3a rahe haiM, isa prakArake bhAvako prakaTa karate huye samrAT zuddha goghRtakA abhiSeka kara rahe the| jisa samaya unhoMne ghRtAbhiSeka kiyA usa samaya aisA mAlUma hotA thA mAnoM koI sonekI nadI baha rahI ho| bugdhAbhiSeka-kahIM AkAzase kSIra samudra to nahIM AyA, nahIM to itanA dUdha kahA~se AyA ? isa prakAra loga bAtacIta kara rahe the / bharateza agaNita kuMbhoMmeM bhara-bharakara dUdhakA abhiSeka kara rahe the| bar3e bar3e kuMbhoMko dIrgha bAhuoMse uThAkara jisa samaya abhiSeka karate the usa samaya 'buDabuddha", "bhulla bhulla'' isa prakArake zabda ho rahe the / vadhiabhiSeka--nAriyalakI garIke samAna zubhradadhise samrATne atyanta bhaktise abhiSeka kiyaa| kSIra samudra meM hI dahI DAlakara aura dahI jamAkara lAye yA dadhivara samudrako hI yahA~para uThAkara lAye, ahA ! hA! kitanA acchA huA ! isa prakAra samrATake vaibhavakI prazaMsA usa samaya ho rahI thii| isa prakAra samrATne paMcAmRtake asaMkhya kuMbhoMse abhiSeka kiyaa| munigaNa abhiSekako dekhakara jayajayakAra zabda kara rahe haiN| dekhanevAloMko
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 139. mAlUma hotA hai ki zAyada AkAzameM amRtakA samudra to nahIM hai| asaMkhya ghar3oMse jisa samaya unhoMne abhiSeka kiyA usa samaya maMdirakI jamIna va pAyA ghalakara baha jAtA. paraMta vaha vanAnimita maa| ataH kucha nahIM ho skaa| sAmagrI pahAr3ake samAna ekatrita ho rahI hai| use parivAra kI striyA~ uThA-uThAkara le jA rahI haiN| kitanI hI rAniyoM mamrATako abhiSekake liye sAmagrI uThAkara detI haiN| koI-koI AratI utAratI haiN| koI jayajayakAra zabda kara rahI haiN| ve striyoM var3a-bar3a amRta ghar3oM ko uThAkara rAjAko sauMpatI haiM, bahuta bar3e bar3e hoM to kaI mila kara uThAtI haiN| mamrAT vicArate haiM ki inako isa kuMbhako uThAne meM bar3A kaSTa hotA hai| usI samaya ve apane aneka rUpa banAkara una striyoMke bIca meM khar3e hokara unako uThAne meM sahAyatA karate haiM / kabhI-kabhI apane Apa aneka rUpoMse uThAte hue una striyoMse kahate haiM ki Apa loga abhiSeka dekhatI huI khar3I raheM / bhagavAnakI stuti kreN| maiM saba karatA huuN| aisA kahakara svayaM abhiSeka karate the| . bharatezako kisa bAtakI kamI hai ? icchA karanekI derI hai| jaba icchA kareM usI samaya unake hAthameM amRtake dhar3e A jAte haiM, phira atyanta bhaktise ve abhiSeka karate jAyeM isameM Azcarya kyA hai ? cAMdI, sonA va ratnoMse nirmita ghar3oMmeM bhare hue amRtase jima samaya ve abhiSeka kara rahe the usa samaya aisA mAlUma hotA thA ki samrATa aneka varNakI geMdoMse khela rahe haiN| kumbhoMko uThAnekA krama, sAvadhAna va bhaktise bhagavAnake abhiSeka karanekI rIti, gAMbhIryayukta gati Adise samrATa usa samaya devendrako bhI tiraskRta kara rahe the / bharateza jisa rasoI gharameM bhojana karate the vahA~para bhojanake lie unama jAtikI tIna karor3a gAyoMkA dUdha lAyA jAtA thA / aisI avasthA meM Aja bharatezvarane eka karor3a dUdhake kalazoMse abhiSeka kiyA isameM AzcaryakI bAta kyA hai ? usa maMdirake nirmANameM nIcese dUdha-dahI jAneke lie mArga rakhA gayA thaa| nahIM to bharatezane jo abhiSeka kiyA usase usa samaya dUdha-dahIse hI baha maMdira DUba jaataa| pANDukanidhikA kArya hI yaha hai ki vaha icchita rasoMko deveM, isI avasthAmeM cakravartIne vahA~para ghIkI nadI bahAI va zakkarakA pahAr3a hI lagA diyA isameM Azcarya hI kyA hai ?
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAha ! 140 bharateza vaibhava ___ zakkara, phala Adise unhoMne jo abhiSeka kiyA unheM parivArastriyA~ usI samaya uThAkara le gaIM, nahIM to unase bar3e pahAr3a bhI Dhaka jaate| gRhapati nAmaka ratna aneka prakArake padArthoMko lAkara detA thA tantra phira bhalA kyA derI lagatI hai ? __bhagavAna ke janmAbhiSeka kalyANameM svargake devoMne kSIrasamudrako lAkara abhiSeka kiyA thaa| Aja mamrATne kSIra, ikSu, dadhi, ghata isa prakAra cAra samudroMko lAkara abhiSeka kiyaa| kyA isa prakArakA bhAgya devoMko mila sakatA hai ? ___isa prakAra paMcAmRtAbhiSeka anyanta bhakti, vinaya tathA maMtroccAraNa vidhipUrvaka karane ke bAda mamrATne nAjAMga varNa va kuMkumacarNase abhiSeka kiyaa| tadanaMtara atyanta pugandhita navISadhise abhiSeka kiyaa| mubauMSadhi abhiSeka karaneke bAda karor3a kumbhoMmeM caMdana bharakara abhiSeka kiyA evaM karor3oM kumbhoMmeM gulAvA bharapara adhika ki tadanantara pUrNa kumbhako uThAkara sarva lokameM zAMti ho isa prakAra zuddha uccAraNapUrvaka zAMnimantra par3hakara pUrNa kumbhAbhiSeka kiyA / bAdame 108 kalazoMse bhare hue aneka varNake puSpoMkI vRSTi kii| usa samaya sabhI bhavyagaNa jayajayakAra karane lge| ___ isake sivAya sonA, cA~dI va ratnoMse nirmita puSpoMkI bhI vRSTi kI / jayajayakAra zabdase mandira gaMja utthaa| sadanantara atyanta bhaktise aSTavidhArcana pUjana kI / vidhipUrvaka pUjA karane ke pazcAt 108 praphullita kamaloMse maMtra puSpa (jApa) kara sASTAMga namana kiyaa| usI samaya bAdyapASaM baMda huaa| usa mandirameM atyanna buddha pUjendra pUjaka thA, use mamrATne sUcanA dii| usane aneka mantra ba vidhipUrvaka jinendra bhagavAnke va zAsanadevatAoMkI pUjA kI, samrAT bar3e-khar3e dekha rahe the| pUjA va abhipaMko samaya samrATne apane aneka rUpa banA liye the / aba unhoMne matrako avazya kara eka banA liyA, evaM vahA~se tapodhanoMke pAmameM Akara apanI bAmaNiyoMke. sAtha unake caraNoMmeM namostu kiyA / AcArya parameSThine bharatezako "paramAtmasiddhirastu" evaM anya muniyoMne 'dharmavRddhirastu" AzIrvAda diyaa| __ abhItaka bharatezane idhara-udhara nahIM dekhA thA, unakA ekamAtra citta zrI bhagavAnkI sevAmeM lagA huA thA / aba unhoMne apanI duSTi pherakara pUjA va abhiSeka darzanArtha Aye hue bhavyoMko dekhA /
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 141 vaha rAjamahalakA mandira hai| vahA~ bAhara ke loga nahIM A sakate, vaha ekAMta pUjA hai| logoMkI bhIr3a bahuta nahIM hai| gaNanA karanepara kevala bAraha lAkhakI saMkhyA hai| bharatezakI rAniyoM kI saMkhyA cAra hajAra kama eka lAkha hai| ekaeka rAnIke sAtha 6-10 parivAra striyoM rahatI haiM / isa prakAra kucha kama dasa lAkhakI saMkhyA huI / jaba 'bharategakI dAliyAM, gAyaniyoM, guruguNa, ajikArya, paricAraka striyo, vRddhatika Adi milakara lagabhaga Der3ha lAmba haiN| samrATake abhiSeka va pUjanako dekhakara upasthita 12 lAkha janatAko harSa haA / kailAza parvatapara bharatezvara jaba bhagavAn AdinAthakA pUjana kareMge taba use dekhane ko DhAI dvIpake samasta bhavya AyeMge va prasanna hoMge, taba phira Aja 12 lAkhako saMkhyA meM Agata bhavya prasanna hue isameM Azcarya hI kyA hai ? / ___kailAza parvatapara 72 jinamandiroMkA nirmANa kara, unameM pAMcaso dhanuSa UMce jinabimboM kI pratiSThA devoMko bhI Azcarya utpanna karatI hai| usa prakAra kArya karanevAle bharatevarako sapanA mA yahIM bAta hai? ____ bhagavAn AdinAtha svAmI taba mukti jAyeMge usa samaya 14 rojataka bharatezvara jo bhagavAnakI pUjA kareMge vaha lokameM durlabha haiN| usa samaya devaloka, naraloka va nAgalokake sarva bhavya bharatezake vaibhavako sira jhukaayeNge| do A~kheM to use dekhane ke liye paryApta nahIM haiN| yaha kevala parva dina meM kI gaI sAmAnya saMkalpa-pUjana hai / antameM samrATne sabako gandhodaka dilaayaa| ___ aba 12 bajekA samaya ho gayA / gAyaka Adi bharatezakI AjJA pAkara cale gye| vRddhavatika bhI bharatazake caraNoMko namaskAra kara cale gye| ___ Aja apanI rAniyoMke mAtha mamrAT imI mandirameM jAgaraNase rahane vAle haiN| yaha jAnakara munigaNa "he bhavya ! sukhase raho'' isa prakAra AzIrvAda dekara nagara madhyakeM anya mandira meM cale gaye / isI prakAra ajiMkAyeM bhI calI giiN| apanI rAniyoMko chor3akara doSa sabako samrATne AzA dI ki aba Apa loga cale jAiye / aba ekAzanake lie bahuta derI ho gaI hai|| aba mandirameM lokAMta nahIM rahA hai| ekAMta ho gayA hai / Aja samrAT vratasatiyoMke sAtha dharmacarcA Adise hI samaya vyatIta kareMge /
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 bharateza vaibhava vAcakoMko Azcarya hogA ki bharatezvara dharma kArya meM pravRtta hote haiM to usameM bhI sarva rAjavaibhavako bhUlakara tanmaya ho jAte haiN| isa prakArako ekAgnatAko dhAraNa karanekI sAmarthya unameM vidyamAna hai / Azcarya hai / be sadA paramAtmAke cintavanameM isa prakAra lage rahate haiM ki he cidaMbarapuruSpa ! Apa vyApAraznya haiM, mahAnya haiM, sujJAna dIpaka hai, lokameM eka mAtra pratApasvarUpa hai| nilaMga haiM, parantu mere hRdaya meM laMpitake samAna bane rahe / he siddhAtman ! jidhara dekheM udhara prakAzake svarUpameM Apa dikhate haiM, Apa hI mokSake bIja haiN| isalie mere cittameM bhI prakAza dekara sanmati pradAna kiijiye| isI bhAvanAkA phala hai ki sarva kAryoM meM unakI tanmayatA hotI hai / iti parvAbhiSeka saMdhi -- -- atha tatvopadeza saMdhi samrATa bharata vidhipUrvaka trilokInAthakA abhiSeka kara cuke haiM / aba AdiprabhakI vaMdanA kara ve apanI deviyoM ke sAtha svAdhyAyazAlAmeM cale gye| yaha svAdhyAyazAlA atyaMta vistRta va prakAzamaya hai / vahA~para sUkhe ghAsase nirmita saMyama Asana biche hue haiN| sabhI AsanoMke bIcameM eka sonekI caukI rakhI huI hai| rAjayogI bharata madhyavartI Asanapara virAjamAna hue / idhara-udharake AsanoMpara unakI sabhI deviyAM virAjamAna ho gii| usa samayakA dRzya aisA mAlUma hotA thA ki mAnoM ye saba yogIke dvArA siddha vidyA kI adhidevatAyeM haiN| usa svAdhyAya gRhameM sugandhita gulAba jala nahIM hai| koI havA karanevAle bhI nahIM haiM aura na koI cAmara hI kAra rahe haiN| una logoMke mukhase bhI kAmasaMbaMdhI koI vacana nahIM nikalate aura bhogake nAmakA bhI smaraNa nahIM hai| kevala mokSamArga meM hI usa samaya unakA citta thaa| yadi ve loga paraspara bolate to dhArmika viSayoMpara hI bolate the / yadi paraspara eka dUsareko dekhate to mada kAmase rahita zAMtadRSTi se hI dekhate the| jaba kisI dharmacarcAmeM Ananda AtA taba hI ve haMsate the, -:.:. .... ..
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 143 anya kAraNase nahIM / usa dina ve eka dUsareke zarIrako sparza nahIM karate the| kadAcit vaiyAvRtya karaneke vicArase sparza karate bhI to bharatako eka tapasvI samajhakara hI sparma karate / vicAra karane kI bAta hai| una logoMkA sukha kima zreNIkA hai ? AjakA upavAma kisa prakArakA hai ? itanA hI nahIM, pati-patnI eka sAtha rahanepara bhI manameM jarA bhI vikArakA aMza nahIM hai| ise hI vAstavika tapa kahate haiN| lokameM strI aura puruSa alaga rahakara apane brahmacarya vratako vratalA sakate haiN| parantu eka sAtha rahakara bhI manameM koI vikAra utpanna na hone denA yaha talavAra kI dhArapara calanA hai| aise bhI bahutase dekhe jAte haiM jo pahile vrata to le lete haiM phira striyoM ko dekhakara vicalita hote haiN| parantu logoMke bhayase kisI taraha ruke rahate haiM / unako ghoDA brahmacArI kahanA caahiye| ___koI koI bharI sabhAmeM vrata to lete haiM, phira sundara striyoM ko dekhakara mana hI mana kAzIphalake samAna sar3ate rahate haiN| kyA yaha vrata yA ADaMba sa maMga' mahaNa karane bAda use sarpake samAna atyaMta majabUtIse pakar3a rakhanA cAhiye / kadAcit hAthako DhIlA kare to jisa prakAra vaha sarpa kATakara apanA sarvanAza karatA hai usI prakAra vrata bhI sarvanAza karatA hai / jisa samaya kisI padArthako hama loga bhogate haiM usa samaya tanmaya hokara use acchI taraha bhoga lenA caahie| jisa samaya usakA tyAga karate haiM usake bAda umakA smaraNa bhI nahIM karanA caahiye| itanA hI nahIM, usakI havA bhI na lagane pAve isa prakArakI caturatA rakhanI cAhiye / eka bAra strI tyAga karane ke bAda phira vaha strI Akara AliMgana kare to bhI apane hRdayameM koI vikAra na hone denA asalI brahmacarya hai / sAmane striyoM ko dekhakara manameM pighalanA nakalI brahmacarya hai / jinake hRdayameM dRr3hatA hai, bhAvameM zuddhi hai, ve striyoMse boleM to unakA kyA bigar3atA hai ? unakI ora dekheM to kyA hotA hai ? ha~seM to kyA hotA hai ? itanA hI nahIM, sparza kareM to bho kyA hai ? unake manameM jarA bhI vikAra utpanna nahIM hotA hai| pAnIke sparzase keleke patte bhIga sakate haiN| parantu kyA kamalake pase bhIMga sakate haiM ? isI prakAra striyoMke saMbaMdha meM nirbala hRdayavAle
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 bharateza vaibhava vikArI ho sakate haiN| dhIroMke hRdayameM usakA koI prabhAva nahIM ho sakatA hai / rAjA bharata va unakI striyA~ vratazUra the| cittako apane vAmeM karanemeM pravINa the, isalie usa dina ghora brahmacaryako lekara cittameM jarA bhI DhilAI na lAkara apane vratameM dRr3ha the / isaliye unheM dharmavIra kahanA cAhiye / sacamuca meM dekhA jAya to bAta bhI yahI hai| lokameM jo corIse bhojana karatA hai, yadi use kimIne bIcameM hI roka liyA to manameM bar3A duHkhI hotA hai| kisI manuSyakA peTa pUrNa rUpase nahIM bharatA ho to use khAnekI AkulatA rahatI hai / parantu ina logoMko sukhakI kyA kamI hai ! atyanta tRpta hokara sukhako pratidina bhoganevAloMne yadi eka dinake liye usakA parityAga kiyA to unheM kyA naSTa hotA hai? ka bhI nahIM / jisa prakAra sUryake uSNapratApameM tRpta honepara bhI nIce zItala jala rahane se kamala sUkhatA nahIM, usI prakAra upavAsakI garmI rahanepara bhI dharmakathArUpI zItala amRtake honese unheM upavAsake tApakA anubhava bilakula nahIM ho sakA / bIke darbhAsanapara cakravartI virAjamAna haiN| ve bIca bIcameM idharaudhara baiThI huI apanI deviyoM kI ora dekhate haiM / parantu Aja ye unakI striyoMke rUpameM nahIM dikha rahI haiM, apitu ye saba tapasvinI haiM, isa prakAra ve samajha rahe haiM / isI prakAra ve striyA~ bhI jaba kabhI bharatezakI ora dekhatIM yA unake sAtha bAta karatIM to apanA pati samajhakara nahIM bolatIM apitu AcArya haiM, isa prakAra samajhakara dekhatIM va bolatI haiM / samrAT bharatezane socA, kucha dharmacarcA karanI cAhiye / isa abhi prAyase ve apanI striyoMse kahane lage ki tuma logoMko Aja bar3A kaSTa huA hogA / hamAre saMsargase kahIM upavAsa vratase hI to glAni nahIM huI? una deviyoMne samrAT prArthanA kI, svAmin! hama logoMko upavAsakA koI kaSTa ho nahIM huA hai| aba jisa samaya ApakA upadeza sunane ko milegA, usa samaya hameM uparima svargake devoMse bhI adhika sukhakA anubhava hogaa| phira glAni kahA~kI ? hama logoMne udarapoSaNake liye ananta janma bitAye / parantu guNanidhi ! AtmapoSaNake liye to Apake pavitrasaMsarga se yahI eka janma milA hai| he rAjayogI ! aMtaraMgako nahIM jAnakara bAhara ke viSayoMmeM
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 1 maTakatI huI hamane ananta bhava-bhramaNa kiyA, parantu Apake saMsargase hameM yaha sanmArga prApta huA hai / svAmin! striyoMkI svAbhAvika icchAyeM putroMko pAnekI, acche acche vastroMko pahananekI evaM sundara AbhUSaNoMko dhAraNa karanekI huA karatI haiM / parantu una icchAoMko chur3Akara Apane hameM nitya sukhake mArgako batalAyA / sacamuca meM Apa mokSarasika haiM 1 he parvadinAcArya ! upavAsake kaSTa to rahane dIjiye ! aba Apa kucha dharmAmRtakA pAna karAiyegA, yahI hama logoMkI prArthanA hai / yaha kaha kara vinayavatI va vidyAmaNi nAmaka do rAniyoMko Age baiThAkara sabhI striyoMne dharmopadeza sunA / bharatezvarane upadeza prArambha karate hue kahA vidyAmaNi! suno! maiM bhagavAn jinendrake zAsanako saMkSepa meM kahU~gA / ananta AkAzake bIca tIna vAtavalaya atyanta dIrgharUpase vyApta haiM / jisa prakAra tIna paitarekI thailImeM hama kucha bharakara rakhate haiM usI prakAra tIna bAtoMke bIca meM yaha sarva loka hai / jo Upara dikhatA hai, so suraloka hai / usa suralokake agrabhAgameM mokSazilA hai| usapara avinazvara, avicala, anantasiddha virAjamAna haiN| hama jahA~ madhya loka hai / he zrAvakI ! isa madhyalokake nIce adholoka hai / ina kahavaM, madhya va agho nAmaka tIna lokameM jIva sarvatra bhare hue haiM evaM sukha duHkhakA anubhava karate haiM / rahate haiM vaha urdhvalokavAsI devoMko Adi lekara nIce ke jIva haiM ve saba janmamaraNake duHkhako anubhava karate haiN| parantu suno ! siddhoMko janmamaraNAdi duHkha nahIM hai / kabhI tara sura banate haiM, sura nara banate haiM, kabhI ve hI nArakI banate haiN| evaMca hAthI, pazu, phaNi va vRkSa Adi aneka yoniyoMmeM jAkara karmavaza bhramaNa karate haiN| isa prakAra jIvoMko karmake kAraNase prApta hotI hai / aneka prakArakI paryAya yaha jIva kabhI daridra kahalAtA hai, kabhI dhanika kahalAtA hai, kabhI strI hokara utpanna hotA hai aura kabhI puruSa / isa prakAra karmake saMyogase yaha aneka prakArake duHkhoMkA anubhava karatA hai / itane meM vidyAmaNi hAtha jor3akara khar3I ho gaI aura pUchane lagI ki svAmin! Apane kahA ki saMsAra duHkhamaya hai / siddha lokameM sukha hai 1 10
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 bharateza vaibhava usa avinAzI sukhako prApta karanekA kyA upAya hai ? hama logoMko usakA mArga batalAiye / samrATne kalA dekhi ! karmake jAlako jo naSTa karate haiM ve saba siddhoMke samAna hI sukhI hote haiM / phira usane prazna kiyA ki svAmin! Apane yaha to ThIka kahA paraMtu yaha batalAiye ki karmako nAza karanekA upAya kyA hai ? isakA marma bhI hameM jarA samajhA dIjiye / devI ! suno ! jineMdra bhakti siddha bhakti Adi satkriyAoMse usa karmakA nAza kiyA jA sakatA hai| vicAra karanepara vaha jineMdrabhakti tathA siddhabhakti bheda va abheda ke rUpase do prakArakI hai| apane sAmane jiteMdra bhagavAn va siddhoM kI pratikRtiko rakhakara upAsanA karanA bhedabhakti hai / apanI AtmAmeM hI unako virAjamAna upAsanA karanA abheda bhakti hai 1 vizeSa kyA ? pahile to bhaktike hI abhyAsakI AvazyakatA hai| bhedabhaktikA acchI taraha abhyAsa honeke bAda abheda bhaktikA abhyAsa kareM to karmakA nAza ho sakatA hai| karmako nAza karaneke liye abhedabhakti pUrvaka ArAdhanAkI hI paramAvazyakatA hai / tadanaMtara vaha vidyAmaNi khar3I hokara punaH prArthanA karane lagI svAmin ! ApakI dayAse hameM bhedabhaktike svarUpakA jJAna va abhyAsa hai / paraMtu abhedabhaktimeM citta nahIM lagatA hai / usa divya bhaktike viSaya meM hameM avazya samajhA dIjiye / devI ! jisa prakAra tuma jinavAsa ( jinamaMdira) meM sAmane bhagavAn ko rakhakara unakI upAsanA karatI ho usI prakAra tanuvAtameM yadi apanI AtmAko rakhakara upAsanA karo to vahI abhedabhakti hai / I yaha AtmA vartamAna zarIra pramANa hai / zarIra ke bhItara rahanepara bhI usase alaga hai / puruSAkArarUpa hai / cinmaya hai, ise aisA jAnakara dekheM, to usakA darzana hotA hai / eka sphaTikakI zuddha pratimA jisa prakAra dhUlakI rAzi meM rakhanepara dikhatI hai, usI prakAra isa deharUpI dhUlakI rAzimeM yaha zubhra AtmA DhakA huA hai isa prakAra jAnakara use dekhanekA yadi prayatna kareM to vaha aMdara dikhatA hai / sphaTikakI pratimAko carmacakSuoMse dekha sakate haiM, hAthoMse sparza kara sakate haiM, paraMtu vaha koI vilakSaNa mUrti hai / ise na carmacakSuse dekha sakate haiM aura na hAthase sparza kara sakate haiN| ise to AkAza ke rUpameM banAI huI sphaTikakI mUrti smjho| use jJAnacakSuse hI
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 147 dekhanA par3egA / saMsArakA lobha bahuta burA hai| para padAki mohane hI isa AtmAko usa abheda bhaktise cyuta kiyA hai isaliye sabase pahile AzA-pAzako todd'o| AzAoMko kama karaneke bAda ekAMtavAsameM jAkara A~kha mIMcakara usakA citavana karo to usa avasthA meM vaha atyaMta zubhrarUpa hokara zAnameM vattarita ho dikSatA hai . use dekhanekA prayatna kareM to bhI vaha eka hI dinameM nahIM dIkha sakatA hai / abhyAsa karate karate kramase usakA darzana hotA hai / paraMtu yaha avazya hai ki ekAdha dinameM vaha na dikhe, to bhI Alasya na kara barAbara prayatna karanA cAhiye / adhyAtmakA abhyAsa karanA cAhiye / he sukhakAMkSiNi ! isa prakArakI abhedabhaktise karmoMkA nAza hotA hai / muktikI prApti hotI hai| sabhI dharmoMmeM yahI utkRSTa dharma hai| sajjana ise svIkAra karate haiN| jinakA honahAra kharAba hai aise abhavya ise svIkAra nahIM kara sakate / vidyAmaNi devI phira uThakara khar3I huI aura hAtha jor3akara atyaMta bhaktise prArthanA karane lagI svAmin ! isa abhedabhaktikA abhyAsa puruSoM ko ho hotA hai yA striyoMko bhI ho sakatA hai isakA rahasya jarA hameM samajhA diijiyegaa| devI ! suno! vaha bhakti do prakArakI hai| eka dharma va dusarA zukla / yadyapi kahane meM do prakAra dikhatI hai, paraMtu vicAra karanepara donoM eka hI hai, kAraNa donoMkA avalambanarUpa AtmA eka hI hai| . bhaktikA abhyAsa karate samaya yA dhyAna karate samaya yadi Atma. prakAza alpa pramANameM dikhA, to use dharma dhyAna samajhanA cAhiye / yadi viziSTa prakAza huA, to use zukla dhyAna samajhanA cAhiye / devI ! eka to varSAkAlakI dhUpa hai, aura dUsarI grISmakI dhUpa hai| itanA hI donoMmeM aMtara hai| jo isI bhavase muktiko prApta karanevAle haiM unako zukla dhyAnakI prApti hotI hai / jo kamase apanI karmasaMtAnako nAzakara mukti jAyeMge unako dharmyayogakI prApti hotI hai| striyoMko isa janmase hI mukti nahIM hotI hai| isaliye unheM zukladhyAnakI prApti strIparyAya meM nahIM hotii| kintu, nirAza hone kI AvazyakatA nahIM hai, dharmyayogako striyA~ bhI dhAraNa kara sakatI haiN| isapara vizvAsa kro|
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 bharateza vaMbhava devI ! samavazaraNameM kitanI hI ajiMkAyeM va saMyamI zrAvikAyeM zrIM bhagavAn RSabhadevake upadezase isa dharmAyogako dhAraNa karatI haiN| isa dhIrogase strIpayAMyakA nAza hotA hai, nizcayase devagatikI prApti hotI hai, evaMca kramase mokSakI bhI prApti hotI hai| yaha jinendra kI AjJA hai isapara nizcayase vizvAsa kro| uparyukta upadezase prasanna hokara vidyAmaNi baiTha gii| usI samaya vinayavatI nAmakI rAnI. uThakara khar3I huI aura hAtha jor3akara prArthanA karane lagI svAmin ! devagatimeM jAkara janma lene ke liye kaunase bhAvakI jarUrata hai aura kina bhAvoMse manuSya hokara utpanna hote haiM / isa bAtoMko jarA hameM samajhA diijiye| ___ samrATne kahA ki devi ! puNyamaya bhAvoMse svargakI prApti hotI hai| pApa vicAroMse naraka va tiyaMcagatikI prApti hotI hai| puNya va pApa donoM vicAroMkI samAnatAse manuSya gatikI prApti hotI hai / / . itane meM vinayavatI phira hAtha jor3akara kahane lagI ki vaha puNyabhAva kina sAdhanoMse prApta hotA hai aura pApa vicArake kAraNa kyA hai ? ina bAtoMko spaSTakara samajhAnekI kRpA kreN| devI ! suno, dAna denA, pUjA karanA, pratoMkA AcaraNa karanA, zAstroMkA manana karanA Adi puNya prAptike sAdhana haiM / abhimAna, mAyAcAra, krodha, lobha, bhogAsakti Adi saba pApake kAraNa haiN| isI prakAra kula jAtikI maryAdAkA ullaMghana na karake calanA, jIvadayA, tIrthakSetrakI vandanA karanA Adi puNyake kAraNa haiN| hiMsA, jhUTha, corI, kuzIla va atikAMkSA Adi bAtoMse pApakA baMdha hotA hai| eka bAta vicAraNIya hai| jo AtmA pApa aura puNyake AdhIna hokara kriyA karatA hai vaha saMsArameM paribhramaNa karatA hai| jo pApa puNyako samadRSTise dekhakara apanI hI AtmAmeM ThaharatA ho vaha adhika samaya yahAM na Thaharakara siddha zilApara calA jAtA hai| vinayavatI phira hAtha jor3akara prArthanA karane lagI ki svAmin ! svargasukhakA anubhava karanevAle puNya va durgatiko le jAnevAle pApako samadRSTise dekhanekA upAya kyA hai ? ise bhI jarA acchI taraha samajhA diijiye| devI ! svargakA sukha bhI nitya nahIM hai, aura nAraMkiyoMkI vedanA bhI "nitya nahIM haiN| donoM avasthAeM do sthagnake samAna haiN| isase adhika aura bhrama kyA hai ? jisa prakAra eka manuSya vRkSapara car3hakara Anandase
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 149 bharateza vaibhava hasatA hai, phira nIce giratA hai usI prakAra deva svargameM divya sukhoMko anubhava kara nIce bhUtalapara par3ate haiN| jisa prakAra koI baccA kisI gaDDhe meM girakara rote pITate Upara car3ha AtA hai usI prakAra nArakI jIva bhI narakake duHkhoMko anubhava kara Upara Ate haiN| janma-maraNa svarga meM bhI haiM, naraka meM bhI haiN| zarIrabhAra bhI donoM jagaha hai / svargakA zarIra cAra dina sundara dikhatA hai| vahA~ cAra dina sukha mAlama hotA hai / narakakA zarIra cAra dina duHkhamaya pratIta hotA hai| itanA hI antara hai| devI ! nArakI deha kyA aura devoMkA deha kyA ? eka to lakar3I kA boma hai to dUsarA candanakI lakar3IkA bojhA hai| donoMmeM vajana kI dRSTise koI antara nahIM hai| itanA hI svarga ba naraka meM bheda hai| jJAnarUpI zarIrako dhAraNa kara paudgalika zarIrabhArase rahita ho apane svAdhInarUpameM ThaharAnA hI mukti hai| aisA na karake uccanIca zarIrake AdhIna hokara bhaTakanese pAya pApakA bandha avaSya hotA rhegaa| devI ! dekho ! darpaNapara kIcar3akA lepana karo, cAhe candanakA lepana kro| donoM prakArase darpaNakI svacchatA naSTa hotI hai / vaha pratibiMbako dikhAne kA kAma nahIM kara sakatA hai| isI prakAra puNya va pApa donoMke sambandhase AtmAkI svacchatA naSTa ho jAtI hai| jisa prakAra darpaNapara lipta caMdana va kIcar3ako ghisakara nikAlane se darpaNa svaccha hotA hai, usI prakAra pApa va puNyako AtmayogarUpI pAnIse dhokara nikAlanese AtmA apane svarUpameM arthAt mukti meM lIna ho jAtA hai| devI ! pApa puNyakA tyAga ekadama nahIM kiyA jA sakatA hai| pahile manuSyako pApakriyAoMko chor3anI cAhiye / puNya kriyAoMmeM apanI pravRtti karanI cAhiye phira Atmayogako sAdhana karane ke lie abhyAsa karanA caahiye| jaba usakI middhi ho jAya, taba pUNya kriyAoMkA bhI syAga kara denA caahiye| jisa prakAra dhobI kapar3eko sApha karaneke liye pahile usa masAleke pAnI meM bhigokara rakhatA hai, tadanaMtara svaccha pAnIse dhotA hai taba kahIM vastra nirmala hotA hai| kevala masAleke pAnImeM Dube rakhanese hI vaha kapar3A svaccha nahIM ho sakatA hai 1 isI prakAra pahile puNyavAsanA dvArA pApavAsanAkA lopa karanA caahiye| kevala itanese hI kAma nahIM calegA / yadi usa puNya vAsanAko bhI Atmayogase nahIM dhoyeM, to AtmA jagatpUjya kabhI nahIM bana sakatA hai| yahA~para
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 bharateza vaibhava vastrake malake sthAnapara pApa hai| mahAle pAnI ke gAra puNya hai| svaccha pAnIke sthAnapara Atmayoga hai / pahile kucha puNya saMpAdana karanA ucita hai / AtmayogameM jo rata hai, use puNyakI koI AvazyakatA nahIM hai / isaliye maiMne tumheM kahA bhI thA ki puNya va pApako samadRSTise dekho / devI ! yaha jinendrakA vAkya hai / isapara zraddhA kro| vinayavatI prasanna hii| aba caMdrikAdevI nAmakI rAnI anya kucha rAniyoMkI zaMkAko lekara khar3I huI va prArthanA karane lagI, svAmin ! Apane hameM abhItaka yaha upadeza diyA ki puNya ba pApako samadRSTise dekhakara chor3a denA cAhiye, parantu isameM kitanA tathya hai yaha samajhameM nahIM aataa| kAraNa yadi aisA nahIM hotA to Apa puNya kRtyako kyoM kara rahe haiM ? jinendrabhagavAnakI pUjA karanA, muniyoMko AhAradAna denA, zAstroMkA svAdhyAya va manana karanA, sajjanoMkI rakSA va durjanoMkI zikSA, upavAsa Adi bAteM kyA puNyabaMdhakI kAraNa nahIM haiM ? inako Apa kyoM kara rahe haiM ? kevala hameM hI upadeza denA hai kyA ? ___cedrikAdevI ! ThIka hai / tumane bahuta sUkSmadRSTise vicAra kara yaha prazna kiyA hai / tumhAre hRdayameM jo zaMkA upasthita huI vaha sAhajika hai| aba tuma acchI taraha suno, maiM tumheM samajhAU~gA, bharatezvarane khaa| devI ! maiM puNya kriyAoMko karatA hUM, kyoMki maiM gharameM rahatA huuN| jabataka maiM gharameM rahe, tabataka gRhasthoMkI maryAdAkA maiM ullaMghana nahIM kara sktaa| SaTkarmoMkA pAlana karanA mere liye anivArya hogaa| digaMbara dIkSAko grahaNa karaneke bAda puNyakarmakI apekSA karanekI koI AvazyakatA nahIM hai, phira puNyakriyAoMko ekadama chor3anA cAhie, paraMtu rAjya zAsana karate hue puNyakriyAoMko chor3a denA rAjAkA lakSaNa nhiiN| ___ devI ! mAna lo, maiM kadAcit AtmAnubhava honese puNyavRttiko chor3a bhI dUM, parantu isa viSayameM loga bhI merA anukaraNa kareMge arthAt ve bhI puNya vicAroMko chor3a deNge| unheM Atmayoga to prApta nahIM hai / ve puNya kriyAoMko chor3a hI deMge, phira tIna pApabandha karake vyartha hI duHkha uThAyeMge isaliye puNyavRttike mArgako dikhAtA huuN| caMdrikAdevIne punaH prArthanA ko svAmin ! Apane kahA puNya pApa donoM baMdhake kAraNa haiN| donoM heya haiN| aba kahate haiM ki dUsaroMkA ahita na ho isalie maiM puNyAcaraNa kara rahA huuN| aba Apa hI kahiyegA ki dUsaroM ke liye bhI yadi manuSya heya kAryako kareM to usase baMdha
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 151 bharateza vaibhava hogA yA nirjarA hogii| nirjarA to ho nahIM sakatI, karmabaMdha hI hogaa| isalie Apa aisA kArya kyoM karate haiM ? isa bAtako hameM acchI taraha smjhaaiye| bharatezvarane kahA devI ! suno ! cittako apanI AtmAmeM sthira kara bAharakI saba kriyAoMko jJAnI kasIna bhAgo katA hai| baiMgA karanepara bhI use koI baMdha nahIM hotA hai / yaha dhyAnakA prabhAva hai, use jarA acchI taraha smjho| jaise sautelIko prema va icchAse yadi rahaneko kaheM to rahatI hai use yadi upekSA bhAvase kaheM to apane pAsa nahIM raha sakatI hai| isI prakAra jo karmako acchA samajhakara AdarapUrvaka svAgata karate haiM unake pAsa to vaha rahatA hai, acchItaraha baMdhako prApta hotA hai / jo use tiraskAra dapTise dekhate haiM unake pAsa baha kyoM rahane calA ? isase vaha zIghra hI nikala jAtA hai| gIlI miTTIke ghar3e yA telake ghar3eke Upara par3I huI dhUlake samAna zuddhAtmayogako nahIM jAnanevAle ajJAnI prANiyoMkA bandha hai| navIna sUkhe madakepara par3I huI dhUlake samAna to AtmarasikoMkA bandha hai| zAnIko bhoga karanepara bhI karmabandha nahIM hai / sAgAra dharmameM rahanepara bhI vaha anagArake samAna rahatA hai| taba phira Apako upavAsa Adi jhaMjhaTameM par3anekI kyA AvazyakatA hai kyoMki bhoganepara bhI Apako bandha to hotA hI nahIM |phir ArAmase mahalameM kyoM nahIM rahate ! candrikAdevIne thor3A ha~sakara kahA / devI ! itane jaldI bhUla gaI mAlUma hotA hai / maiMne kahA thA ki bhogameM atyAsakti karanA karmabandhakA kAraNa hai / isaliye kucha samayake liye hI kyoM na ho, bhogako tyAganeke liye ina upavAsAdikako maiM karatA hU~; aura koI bAta nahIM hai| candrikAdevI kahane lagI ki svAmin ! yaha saba Apake paricita viSaya haiM. isaliye saba prakArase AtmasAdhana Apa karate hai, hameM vaha AtmabhAvanA nahIM AtI hai / usakA upAya kyA hai ? use tanika samajhA diijiyegaa| devI ! kisIko bhI paramAtmayogako prApti nahIM hogI aisA mata kaho ! kisI kisIke hRdayameM vaha AtmabhAvanA prakaTa hotI hai| jinako usakA abhyAsa hai, ve AtmadhyAna karatI raheM, jinameM zakti nahIM ve una
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 bharateza vaibhava jAnakAroM kI vRtti dekhakara prasanna hotI raheM / paramAtmadhyAna hI muktikA sAkSAt kAraNa hai, isa bAtapara zraddhAkara sabhI loga puNyAcaraNako pAlana kareM, avazya hI muktikA mArga bhaviSya meM tuma logoM ko dikhegA | candrikA devI prasanna hokara baiTha gii| itanemeM jyotirmAlA nAmakI rAnI uThakara rAjarSi bharatase prazna karane lagI ki svAmin! zAstroM meM samyagdarzana, jJAna, cAritrarUpI ratnatraya muktikA sAdhana hai aisA kahA hai; parantu Apa kahate haiM ki Atmayoga hI muktikA sAdhana hai / yaha AgamavirodhI upadeza Apane kyoM diyA ? bharateza kahane lage ki jyotirmAlA / tumane rahasyako jAnakara hI yaha prazna kiyA hai| acchI bAta hai, tumhAre vivekapara mujhe prasannatA huI | aba suno maiM samajhAtA huuN| tIna ratna aura AtmAmeM koI antara nahIM hai| AtmA ke svarUpako hI na kahate haiN| darzana va chAna ye AtmAke svarUpa haiM | darzana jJAna svarUpa meM sthira bhAvase rahaneko cAritra kahate haiM / isaliye ye tInoM bAteM AtmAse bhinna nahIM haiM / devI ! ratnatraya do prakArakA hai / AptAgamaguruoMkA zraddhAna va jJAnakara vratAdikoMmeM lage rahanA vyavahAra ratnatraya hai| guptarUpase AtmAkA hI zraddhAna karanA, jAnanA tathA lIna rahanA yaha nizcaya ratnazraya hai / pahile to vyavahAra ratnatrayakA Azraya karanA cAhiye / bAdameM nizcayameM Thahara jAnA cAhiye / devI! usI samaya AtmAkA saMsAra saMbaMdhI duHkha naSTa hotA hai aura muktikI prApti hotI hai / itanemeM jyotirmAlAko eka zaMkA utpanna huii| kahane lagI svAmin ! Apane yaha kahA ki bhagavAnkI zraddhA karanA vyavahAra aura AtmAkI zraddhA karanA nizcaya haiM to kyA bhagavAnse bhI bar3A AtmA hai ? yaha bAta to hamArI samajhameM nahIM AI / Apa acchI taraha samajhAiye | bharateza apane manameM vicAra karane lage ki adhyAtmayoga anubhava meM hI Ane yogya viSaya hai / vaha dUsaroMko kahane meM nahIM A sakatA hai / yadi nahIM kaheM, to muktikI prApti bhI nahIM hotI hai| ina abalAoM kA vyartha meM akalyANa nahIM honA cAhiye, inako kisI upAyase samajhAnaaa cAhiye / sacamuca meM samrAT atyanta vivekI the / ve hara ekake antaraMgako acchI taraha jAnate the / isaliye ve prakaTa rUpase kahane lage / devI ! zuddhAtmayoga bhagavAn se bhI bar3hakara hai yaha abhI kahanA ucita nahIM hai| isa bAtakI yathArthatAko tuma Age jAkara ThIka ThIka smjhogii|
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 153 abhI to zrIpaMca-parameSThiyoMkI upAsanA kro| bhagavAn yA paMcaparameSThI AtmAse bhI bar3hakara haiM, parantu AtmAse bhinna rakhakara unakI pUjA kareM to vaha utkRSTa nahIM hai / bhagavAn apanI AtmAmeM haiM aisA samajhakara upAsanA karanA yahI utkRSTa dharma hai| devI ! bhagavAnko bAhara rakhaka ra upAsanA karogI, to usame puNyabaMdha hogaa| usase svargAdika sUkhakI prApti hogii| yadi bhagavAnako apanI AtmAmeM rakhakara upAsanA karogI to sarva karmoMkA nAza hokara mokSasukha kI prApti hogii| kaoNsameM, pItalameM, sonemeM, cA~dImeM va pattharameM bhagavAnakI kalpanA kara upAsanA karanA vaha vyavahArabhakti hai, bhedabhakti hai dusare zabdameM ise kRtrimabhakti bhI kaha kahate haiM / apanI nirmala AtmAmeM bhagavAnko rakha kara yadi upAsanA kareM to vaha abhedabhakti hai, nizcayabhakti hai yA use hI paramArthabhakti kaha sakate haiN| devI ! tumheM aba jJAta huA hogA ki vyavahAramArgako hI bhedamArga kahate haiM / nizcayamArgako abhedamArga kahate haiN| ___abhedamArga atyanta mahatvapUrNa hai / vaha karmarUpI sarpa ke liye garur3ake samAna hai| isaliye hamane tumheM kahA bhI thA sampUrNa durbhAvoMko alaga kara zubhabhAvako dhAraNa karo, aura usa zubhabhAvase, usa abhedamArgako prApti karo jisase tumheM mokSasukha kI prApti hotI hai| ____ vaha jyotirmAlA devI prArthanA karane lagI svAmin ! yaha ApakA kahanA bilakula ThIka hai| usa pavitra mArgako grahaNa karanA Apake liye sarala hai, parantu yaha hamArI strIparyAya hai| hamArA veSa va AkAra bhI strItvase yukta hai| Apane yaha kahA thA ki vaha AtmA puruSAkAra rahatA hai, to aisI avasthAmeM hama striyoMko usa puruSAkArI AtmAkA dhyAna kaise ho sakatA hai ? jarA yaha samajhAnekI kRpA kreN| devI ! suno ! AtmAkI bhAvanA karate samaya use strIke rUpa meM dhyAna karanekI jarUrata nahIM, aura na usa samaya apaneko strI samajhanekI jarUrata hai| jisa prakArake bhAvase use bhAvanA karo usI prakAra vaha dikhatA hai| yAdazI bhAvanA yasya siddhirbhavati tAdRzI arthAt jisakI jaisI bhAvanA hai usako vaisI hI siddhi hotI hai yaha kyA tumheM mAlama nahIM hai ? devI ! pahale padastha, piNDastha, rUpastha, rUpAtIta isa prakAra cAra
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 bhAveza vaibhava yogoM meM apaneko lagAkara phira svayaM apane ApameM ThaharanA cAhiye ! usakA krama kahatA hU~, suno ! devI ! paMcanamaskAra maMtra jo 35 akSara haiM unako apane hRdayameM pAMca paMktiyoMmeM likhakara dekhii| vaha pA~ca motIke hAroMke samAna mAlUma hote haiN| ise padastha dhyAna kahate haiM / caMdrakAMtamaNise nirmita eka ujjvala pratimA sphaTikake ghar3e meM jisa prakAra rahatI hai usI prakAra yaha AtmA isa dehameM rahatA hai aisA ekAgracittase vicAra karanA piNDasthayoga hai | koTisUrya va koTicaMdrake samAna prakAzako dhAraNa karanevAle zrI AdinAtha bhagavAn haiM isa prakAra dhyAna karanA / he devI! bah rUpastha dhyAna hai / sarvaM karmasi rahita, nirupama, nirmala, nizcala, cidrUpasvarUpa anaMtasukhI aise siddha bhagavaMta hamAre zarIrameM haiM aisI kalpanA kara ekAna cicitavA rUpAtIta dhyAna hai / devI ! pahile ina cAroM dhyAnoMkA abhyAsa kara bAdameM tIna dhyAnoMko chor3akara kevala piNDastha dhyAnase hI ThaharanekI AvazyakatA hai, jJAnIgaNa isI dhyAnakI prAptike liye prayatna karate haiM / piNDastha dhyAnameM hI bAkI saba dhyAna piNDita hokara rahate haiM / isI piNDastha dhyAnase hI karma khaNDita hote haiM aura AtmAkI akhaNDita sukhakI prApti hotI hai| devI ! japa, stotra, dIkSA, vrata, svAdhyAya, tapa Adi dUsare saba sahAyaka haiN| itanA hI nahIM, isa piNDastha dhyAnake sambandhameM yahI kahA jA sakatA hai ki yaha muktike lie sAkSAt bIja hai| jinendra bhagavAnkA priyamArga hai / ise nirbhedabhakti bhI kahate haiM / devI ! lokameM do prakArake prANI haiN| eka bhavya dUsare abhavya / jo loga kabhI muktiko nahIM prApta kara sakate aura isa saMsArake duHkhoMko anubhava karate hue anAdyanaMta kAla vyatIta karate haiM ve abhavya haiN| ve AtmayogakI aneka prakArase nindA karate haiM / isako bhavya svIkAra kara ananta sukhako pA lete haiM / devI ! va abhavya jIva zAstroMkA paThana karate haiM / upavAsAdikakara zarIra va peTako sukhAte haiM / parantu unakA hRdaya kaThora rahatA hai / ve pApI Atmayogako DhakosalA samajhate haiM /
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 155 unako to AtmayogakI prApti nahIM hotI, jinako usakI prApti hotI hai unakI ve abhavya nindA karate rahate haiM / kabhI kisIne unheM usa viSayako samajhAyA bhI to unase visaMvAda karate haiM ki yaha dhyAna striyoM ko prApta nahIM ho sakatA hai | gRhasthoMko prApta nahIM ho sakatA hai| ityaadi| devI ! zAstroMmeM kahA hai ki striyoMko va gRhasthoMko zukla dhyAna kI prApti nahIM ho sakatI hai parantu ye ajJAnI logoM ko bhar3akAte haiM ki inako dharmadhyAna bhI nahIM ho sakatA hai| vyabahAra dharmako to ye mAnate haiM, parantu nizcaya dharmako ye svIkAra nahIM karate haiN| devI ! unheM koI dhyAna zAstrakA upadeza dene jAye to kaI prakAra kA bahAnA karate haiM aura kahate haiM ki Atmayogako dhAraNa karaneke liye bahutase zAstroMke adhyayana karanekI AvazyakatA hai aura nirganya dIkSAkI bhI AvazyakatA hai / ye bAteM hamameM nahIM haiN| isaliye hama isa Atmayogako dhAraNa nahIM kara sakate / parantu devI ! Azcarya hai ki ve bahutase zAstroMkA paTanakara, nimrantha dIkSAse dIkSita honepara bhI ve saMsArameM bhaTakate rahate haiN| devI ! AtmadhyAna apanese ho sake to avazya karanA cAhiye, yadi utanI zakti na ho dhyAnatatvapara zraddhAna to avazyameva karanA cAhiye / kevala apanese nahIM bane, to dhyAnakI nindA karate rahanA abhavyoMkA kArya hai / imaliye Apa loga isapara acchI taraha zraddhAna kro| Apa logoMko dhyAnakA udaya na hove, to bhI koI hAni nahIM hai / mantoSake sAtha bhedabhaktikA abhyAsa karatI raho, usIme Age jAkara tuma logoMko muktikI prApti hogii| bhagavan pUjA, munidAna zAmana-devatAsatkAra, jIvadayA Adi sakriyAoMkA anuSThAna karo aura AtmakalApara zraddhAna karo / Apa logoMko avazya Age mokSakI prApti hogii| devI ! jisa samaya sUtaka kAla hai yA mAsika dharma sadRza azubha samaya hai, usa samaya upayukta zubhakriyAoMkA AcaraNa karanA ucita nahIM hai| usa samaya azucitvAnuprekSAkI bhAvanA karatI huI maunase rahanA caahiye| isa prakAra Apa loga uparyukta kathanAnumAra AcaraNa kareMgI to Apa logoMkA yaha strIveSa dUra ho jAyegA aura svargako pAkara avazya muktiko bhI prApta kreNgii| yaha siddhAMta hai, ise avazya zraddhAna kro| isa prakAra samrAT bharatezake upadezako sunakara jyotirmAlA Adi
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava sabhI rAniyA~ atyanta prasanna huii|itnaa hI nahIM, unako sAkSAt mukti milI ho isa prakAra harSa huaa| ve saba Ananda ke sAtha kahane lagI ki svAmin ! ApakI kRpAse hameM Aja sasa samyaktvakI prApti huI hai, jo kisI bhI janmameM nahIM prApta huA thaa| aba hameM mukti prApta hone meM kyA kaThinatA hai ? svAmin ! Apake saMgameM hama kRtakRtya ho gaI haiM / yaha kahakara sabhI rAniyoMne bharatezvarake caraNoMmeM sASTAMga namaskAra kiyaa| jaba bharatezane sabako uThaneke liye kahA taba saba uThakara khar3I ho gii| sUrya astAcalakI ora calA gayA hai| sabane jAna liyA ki aba jinavaMdanAkA samaya haA hai| usI samaya ve rAniyo usa vizAla jinamaMdirakI ora calI gii| idhara bharateza svAdhyAyazAlAmeM hI rhe| bharatezakI rAniyoMko usa jinamandirake mArga va bharatezako svAdhyAya mandirameM chor3akara hama aba jarA apane premI pATakoMke hRdayamandira meM jAte haiN| ve apane manameM vicAra karate hoMge ki dinabhara upavAsayukta rahate hue bhI dopaharase lekara sandhyAtaka barAbara tatvacarcA cala rahI hai| bharatezaca unakI rAniyoMko upavAsakA koI kaSTa nahIM ho rahA hai| bAta kyA hai ! vicAra karanepara mAlama hogA ki bharateza rAta-dina paramAtmAke prati isa prakArakI bhAvanA karate the ki he paramAtman ! saMsAra meM ekamAtra AzApAza hI sarva du:khoMkA kAraNa hai| vahI AtmAko duHkha samudra meM phaMsAtI hai| isaliye usa AzApAzako dUra karaneke liye tumhAre sAnnidhyakI AvazyakatA hai| eka kSaNabhara bhI mujhe nahIM chor3akara mere pAsa hI bane raho / maiM idhara udhara kI ciMtA haTAkara sadA tumhArI bhAvanA karatA rhN| yahI nahIM mAne khAne pInekI ora bhI upayoga lagAnekA avasara na mile, jisase sadAke liye mere kSudhAdika duHkha dUra ho jaayeNge| aisI avasthAmeM unako upavAsakA kaSTa kyoM kara ho sakatA hai ? bharatezasabhAkI sansaMgatimeM rahanevAlI rAniyoMko bhI vaha kaSTa kyoM kara hone lagA ? yaha saba pUrva janmameM ajita puNyakA phala hai / jaba ki isa tatva carcAko adhyayana karanevAle hamAre pAThaka bhI thor3I derake liye bhUkhaNyAsAdiko bhUlakara usameM tanmaya ho jAte haiM to usa carcA meM sAkSAta bhAga lenevAle una puNyapUruSoMko alaukika Ananda Akara ve itara viSayoM ko bhUla jAveM isameM Azcarya kI bAta hI kyA hai?
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 157 isIlie parvAbhiSekake bAda tatvopadeza meM lage hue bharatega va unakI rAniyoMko koI bhUkha pyAsakI bAdhA nahIM hai| usakA kAraNa yaha hai ki unhoMne aneka bhavoMse bhAvanA kI thI ki atRpta cittako tRpta karanevAle he paramAtman ! kSaNamAtra bhI alaga na hokara mere hRdayameM bane raho / he siddhAtman ! Apa sahaja zRGgArake dhAraka haiM, sujJAna kalAke dhAraka haiM, abhaMga bhAgyake nAtha hai| isalie mere sAtha rahakara maMgalamatikA darzana kiijie| isi tatvopadeza saMdhi atha parNayogasaMdhi I udhara bharatezvarakI rAniyA~ jinendra maMdira kI ora calI gaI, idhara bharateza bhagavAnko ardhyapradAna kara dhyAna karaneke lie baiTha gaye / kabhI kabhI bharatezvarajI dhyAnake liye kAyotsarga se khar3e ho jAte haiM aura kabhI kabhI padmAsana se baiTha jAte haiN| jaba jaisI icchA hotI hai usI prakAra dhyAna karate haiN| Aja ve palyaMkAsanase baiThakara dhyAna kareMge / vajrAsana, kukkuTAsana, vIrAsana Adi kaThinase kaThina Asana vAdehI bharatezake liye koI kaThina nahIM hai| phira bhI Aja ve apanI icchAnusAra padmAsanameM virAjamAna hokara bajranimita mUrtike samAna haiM / bharatezvarane pahile dhyAnasAdhanake pratipAdaka prANAvAya pUrva nAmaka zAstrako jaina muniyoM ke svAdhyAya karate samaya sunA thaa| usIke AdhArapara Aja ve dhyAnakI ekAgratAke liye vAyukA saMcAra karane lage / zarIrameM dasa prakArake vAyu kauna-kaunase sthAnameM rahate haiM yaha ce jAnate the / isalie una dasoM vAyuoMko eka-eka meM eka-ekako milAkara unakI caMcalavRttiko haTAne lage / mulAdhAra baMdha, oDyANa baMdha, jAlaMdha baMdha Adi yoga sAdhana kara, kramase pataMgake Doreko Upara car3hAne ke samAna apanI vAyuko brahmaraMdhapara car3hAne lage haiM / kuNDala pradezameM vAtako car3hAnese kAmadevakA mada kama ho gayA aura madhyapradezameM vAtake sthira honese caMcalita eka sthAnameM sthira ho gyaa| kapola sthAnameM vAyuke staMbhana karanese nidrAkA vilaya ho gayA /
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 bharateza vaimava lalATa pradeza meM usa vAyuke Thaharanese pramAda ekadama dUra ho gyaa| jaba bharatezane usa vAyuko mastakameM ThaharAyA taba zarIrameM ekadama prakAza ho gyaa| aMdhakAra dUra huaa| usa pavanake abhyAsakA kA varNana kareM ? bhu| tIvra kSudhA, tRSA Adi ekadama kama ho jAtI hai| itanA hI nahIM biSabhakSaNa kara bhI pavanAbhyAsake balase use jIrNa kara sakate haiN| ina saba rahasyoMko samrAT acchI taraha jAnate the / isaliye usa rAjayogIne sabase pahile pavanasacArako staMbhitakara A~khako AdhI mIMcakara nAkake agrabhAgameM dhavala binduko dekhA / usa samaya unakI AtmAmeM aura bhI vizuddhi bar3ha gii| arthAt vAtasaMcArako rokanese adhika ekAgratA utpanna ho gii| __aba acchI taraha AMkha mIMcakara bhavyakularatna bharatezane apane zarIrameM paMktibaddha vikamitadala chaha kamaloMko dekhA / ve kamala lalATa, kaNTha, hRdaya, nAbhi, liMga, pAda ina chaha sthAnoMmeM the| kamase unake dalakI saMkhyA solaha, vAraha, dasa, chaha, pA~ca, cAra thii| chaha kamaloMke pacAsa daloMmeM samrATa pacAsa akSaroMkI sthApanA kara atyanta ekAgratAse dhyAna karane lge| unhoMne ha kSa ye do akSara aura molaha svara, ka se lekara Tha taka bAraha akSara evaM pAkSarase lekara lAkSara taka, da sAkSara va kAkSarako una daloMmeM sthApita kiyaa| una kamaloMkI kaNikAmeM ahaMkAra va oMkArakI kalpanAkara ekAgracittase padastha dhyAnakA citavana kiyaa| ve bhuja, pAda, mastaka Adi zarIrarUpI bhujapatrayantrameM aneka ajita mantroMko likhakara manana karane lge| una daloMpara sthita akSara, yaha motIkA mAlA to nahIM hai, yA nirmala pAnIkI bUMdeM haiM ? athavA cA~danI ke bIjakI rAzi hai ? isa prakAra vicAra utpanna karate the| ____ akSarAvalIpara dhyAnako sthagita kara usI samaya samrATne bhagavAn AdinAthakA darzana kiyA, usa samaya bhagavAn samavazaraNameM virAjamAna the / bharateza mamavazaraNa sahita bhagavAnkA darzana apane zarIrameM hI kara rahe haiN| bhagavAn Adiprabhuke samavazaraNameM unakA paramodArika divya zarIra, tejayukta devoMkI pakti, divyadhvani Adi atizaya bharatezako sAkSAt dikha rahe the / usa samavazaraNakA darzana kara unhoMne bhAvapUjA kI evaM usI samaya siddhalokakI ora apanI AsmAko bheja diyA / vahA~para tIna bAtavalayoMko sparza na kara kevalajJAna darzana va sukhake ho
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharatema vaibhava 159 AdhArameM rahanevAle zrI siddhaparamAtmAko atyanta bhaktise pUjana kI va unakA dhyAna kiyaa| una ananta siddhaparamAtmAoMkI bhakti kara aba samrATne dhyAna ke abhyAsako sthagita kiyaa| ve ekadama aba abheda bhaktiko ora gaye / aba unhoMne indriya va manako gati rokakara zarIrarUpI jinagRhake andara tatkSaNa paramAtmAkA darzana prArambha kiyA mAnoM hAthapara rakhe huye darpaNako hI dekhate hoM / aba bharatezvarako apane zarIrake andara prakAza hI prakAza dikhatA hai / jahA~ dekhate haiM jJAna hai, darzana hai, sukha hai, tIna lokameM parama sundara usa AtmAko unhoMne usa samaya sAkSAtkAra kiyaa| paramAtmA isa zarIrake andara hI hai, parantu jo loga bAhya padArthoMko jAnakara bAhyapadArthoM kI ora hI upayoga lagAte haiM unako vaha paramAtmA kabhI dRSTigocara nahIM hotA hai| vaha mApane va taulane meM nahIM A sakatA hai / ginane meM bhI nahIM A sakatA hai, aisA vicitra padArtha hai vaha / bharatezane use dekha hI liyaa| jisa prakAra ananta AkAzako lAkara eka ghar3emeM bhara diyA ho usa prakAra aMguSThase lekara mastakaparyanta AtmAko pUrNataH dekha liyA yA yoM kahiye ki bharatezane tatvoMkA anta hI dekha liyaa| usa samaya bharatezake vicArameM koI caMcalatA nahIM, zarIra jarA bhI idhara udhara hilatA nahIM / mana meM koI caMcalatA nahIM hai / idhara udharakA vikalpa nahIM, kevala apanI AtmAmeM magna ho gaye haiN| zarIrakA sparza rahane para bhI nahIM ke samAna hai, jaise siddhaparamAtmA tanuvAtavalayase spRSTa honepara bhI usase bilakula pRthaka haiM / bharatezako usa samaya yaha anubhava ho rahA thA ki maiM candra maNDalameM praveza kara cukA hai| usI prakAra vaha AtmakAMti na dikhane para unheM aisA mAlUma hotA thA ki aba candramaNDala meghoMse AcchAdita ho gayA hai| usa samaya kucha andhakAra mAlama hone lagatA thaa| usI samaya phira vaha apane vicAroMmeM dRr3hatA lAte the| tatkSaNa vaha andhakAra dUra hotA thA / paramAtmAke prakAzakI jAgRti hotI thii| eka kSaNameM vahA~ andhakAra phira prakAza isa prakAra krama kramase hotA thaa| jisa prakAra svapna va ardhanidrAkI avasthAmeM hotA ho usI prakAra usa samaya bharatezako AtmasAkSAtkAra ho rahA thaa| jisa samaya unheM prakAza dikha rahA thA usa samaya paramAtmAkA
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 bharateza vaibhava darzana hotA thA aura usa samaya unako Anada bhI hotA thaa| jisa samaya caMcalatA AtI thI usa samaya ekadama aMdhakAra hotA thA aura usI samaya kucha duHkha bhI hotA thA arthAt bharateza eka hI samaya mokSa ba saMsArakI dazAkA anubhava karate the| ___ aba unake cAroM aura prakAza haiM, jJAna hai, sukha hai, zakti hai / jaise koI AkAzako dekha rahe ho, vaise hI apane zarIrastha AkAzarUpa AtmAko ve dekha rahe haiN| AkAzameM citra khIMcaneke samAna vahA~para bhI AtmAke svarUpako citrita kara rahe haiN| / unako apane zarIrake aMdara sUryase bhI adhika prakAza dikha rahA hai parantu usameM uSNatA nahIM hai| Azcarya yaha hai ki usameMse karma barAbara jalakara nikala rahe haiN| uSNatAse rahita agni karmako jalA rhii| hai isa Azcaryaprada ghaTanAko samrAT dekha rahe haiM / jisa prakAra AkAzameM aneka varNake meghapaTala idhara udhara saMcAra karate haiM usI prakAra samrATake dhyAnase karmakI jar3a DhIlI hokara ve barAbara naSTa ho rahe the| unako bharateza dekha rahe haiM / jisa prakAra koyaleke pAnIse snAna karanepara koyalA utaratA haA pAnI dikhatA hai usI prakAra pApavargaNAyeM utaratI huI dikhatI thiiN| lAla yA pIle pAnIse snAna karate samaya utarate hue pAnIke samAna puNyakarma nikalate jA rahe the| jisa prakAra pAnI pahAr3ako koratA hai usI prakAra karmarUpI pahAr3ako samrATkA dhyAnarUpI pAnI kora rahA hai| jina ! jina ! Azcarya hai ! dhyAnatatvakI barAbarI karanevAlA lokameM kyA hai| __ jisa prakAra sUryakI dhArake samAna pAnI barase to gIlI miTTIkA ghar3A pighalakara naSTa ho jAtA hai usI prakAra dhyAnavarSAse taijasa va kArmaNa zarIra barAbara pighalakara jA rahe the| garur3ako dekhanepara sarpakara viSa apane Apa utara jAtA hai, usI prakAra bharatezake dhyAnameM jaisI ekAgratA AtI jAtI thI usI prakAra karmarUpI viSa utaratA jAtA hai sAthameM apanI AtmAmeM jJAna tathA sukhakI mAtrAko vRddhi hotI hai| jisa prakAra dhyAnakI gaTharIkI rassIko DhIlA karanepara usase dhyAna bAhara gira jAtA hai usI prakAra karmakI gaTharIkI rassIko DhIlA karanepara karmareNu bhI bAhara girate haiN| kevala dhyAtAko hI dikhate haiM /
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava isa rahasyako usake sivAya anya koI jAna nahIM sakate / jisa prakAra hAthako pIche mor3akara majabUta bA~dhe hue corakA jaise jaise baMdhana DhIlA hotA jAya vaise-vaise sukha bar3hatA hai, usI prakAra karmakA baMdhana jaise-jaise zithila hote jAya vaise hI sukhakI vRddhi hone lagI / kSaNa-kSaNa meM jaise jaise AtmAko dekhate jAte haiM, vaise vaise karma saMtAnakA hrAsa hotA jAtA hai| jaise jaise karmakA nAza hotA jAtA hai vaise hI paramAtmAke guNoMkI vRddhi hotI jAtI hai / karmoko dhIre dhIre kama karake samrAT eka vizAla va sundara Atmabhavana taiyAra kara rahe haiM jaise ki eka catura kArIgara TaoNkIse pattharako ukerakara sundara maMdirakA nirmANa karatA ho| kabhI kabhI AtmAko jJAna va kAMtike sAtha dekha rahe haiM aura kabhI kevala jJAnarUpa hI dekha rahe haiM / arthAt kabhI nirvikalpakarUpase usakA anubhava hotA hai aura tatkSaNa vikalpakI utpatti hotI hai| vikalpake bAda nirvikalpa, usake bAda vikalpa isa prakAra barAbara parivartana hotA hai / jaise jalameM pavanake saMcAra honese usameM taraMgeM uThatI haiM evaM pabanake sthira honese jala bhI zAMta rahatA hai usI prakAra isa AtmAkI bhI avasthA hai / cittameM caMcalatA honese vikalpoMkI utpatti aura cittameM sthiratA honese nirvi kalpaka avasthA hotI hai / nirvikalpaka avasthA bahuta derataka raha nahIM sakatI, kyoMki dhyAnakA utkRSTa samaya aMtarmuhUrta batalAyA hai / isaliye usake bAda to vikalpakI utpatti honI hI cAhiye / kabhI bharateza vicAra karate haiM maiM bhinna hU~, merA zarIra bhinna hai usase karma bhinna hai| usI samaya maiM zabdako ve bhUla jAte haiM, ekadama siddhoMke samAna paramAnaMdameM magna ho jAte haiM / dhyAnakI avasthAmeM AtmAko dekha rahe haiM aura sAtha hI karmoMke patanakI bhI dekha rahe haiN| unheM karmo kA nAza karanevAlI isa adbhuta vidyApara prasannatA bhI hotI hai / prasannatA ke mAre andara hI andara kabhI kabhI bharateza gunagunAte haiM ki he paramaguru paramArAdhya guru haMsanAtha / tumhArI jaya ho / kabhI ise bhI bhUlakara ve phira ekAgrAvasthA meM magna hote haiN| phira usameM bhI AnaMda Anepara ekadama kaha uThate haiM zrI niraMjanasiddha ! siddhAntasAra nityAnaMda tumhArI jaya ho ! unakA yaha kahanA unhIM ko sunanemeM AtA hai| dUsarA koI bhI use suna nahIM sakatA / usa samaya bharateza sAkSAt aise mAlUma hote the mAno ujjvala adRSTa va azrutapUrva cA~danI meM eka ujjvala mUrtikI sthApanA kI ho| itanA hI 15 161
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 bharateza vaibhava kyoM? kahIM ve candra va sUki samUhameM hI jAkara baiThe to nahIM haiM, yA jinendrakI samavasaraNAdika sampatti hI vahA~ ekatrita nahIM huI athavA ananta siddhoMke bIca meM jAkara to nahIM baiThe ? isa prakAra rAjayogIMdrako usa samaya anubhava ho rahA thA / __usa samaya paMcendriyakA sambandha nahIM hai / yahI kyA ? devendrake sukhako bhI sAmane rakhe to vaha bhI phIkA par3atA hai| isa prakAra bharateza pramAdarahita hokara atIndriya sukhakA anubhava karane lage / jaba nirvikalpaka vicArase sthiratA A jAtI thI taba sarvAgameM zAMti kA anubhava hotA thaa| itanA hI nahIM sva aura parakA bhI vikalpa vahA~para nahIM rahatA thA / AnandasAgarako aba bharateza eka choTe se pAtrameM bharakara pIne lge| jaise-jaise ve pIte jAte the vaise-vaise vaha samudra umar3atA hI jAtA thaa| usa samudra meM taraMga nahIM hai, phena nahIM, pAnI nahIM vaha lokake samudrake samAna nahIM hai| magara, matsya, sarpa Adi duSTa jAnavara usa samudra meM nahIM haiN| bhUmikA sparza vaha nahIM karatA hai| dhyAnIke sivAya aura kisIko bhI dekhane meM vaha samudra nahIM A sakatA hai / bharatezvara usa samudra meM barAbara DubakI lagA rahe haiN| vahA~ pahile bhoge hue paMcendriya-viSayasambandhI bhoga atyalpa pramANameM dikhate haiN| kevala zrI Adiprabhu hI usa AnandasAgarako jAnate haiM / vahA~para yaha dhIra jalakrIr3A kara rahe haiM / vaha kitanA ucca sukha hogaa| ___usa Atmasukhako bhoga sakate haiM, parantu dUsaroMko usakI vyAkhyA kara kahanA azakya hai| AkAzameM cAraNamuniyoMkA vihAra ho sakatA hai, parantu jisa mArgase ve gaye usa mArga meM bhalA unake padoMke cihna mila sakate haiM ? kabhI nhiiN| usa samaya samrAT apanemeM apane liye, apaneko ThaharAkara aura apane dvArA hI apaneko dekhakara apanemeM umar3e hue sukhako barAbara bhoga rahe the| bAharakI krIDAsAmagrI ke binA hI krIr3A kara rahe haiN| rasmI Adi vagairahake binA hI jhalA jhUla rahe haiM / strIke vinA hI ratimukhakA anubhava kara rahe haiN| mukhakI apekSA na karate hue cidguNAnnakA AhAra kara rahe haiM, zarIrake vinA hI rUpakA darzanakara rahe haiN| aizvaryake vinA hI Aja ve atyAdhika zrImAna hai / kyA hI vicitratA hai| ___ bAharase jo unheM dekhate haiM unako ve rAjAke samAna dikhate haiN| kintu bhItara andara be rAjayogI haiM / sAthameM nijAnandarasako bhI barAbara bhoga rahe haiN| isaliye bhogI bhI haiN|
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 163 bAharase dekheM to AbharaNa haiM, vastra hai parantu andarase dhyAnake sivA aura kucha bhI nahIM / aisA mAlama hotA hai ki vAstavika siddhaparameSThiko vastra va Abharagase sajAkara baiThA diyA ho / kabhI-kabhI AbharaNoM ko nikAlakara kevala protI pahanakara ve dhyAna karane ke lie baiThate the aura kabhI AbhUSaNoMko vaisA hI rakhakara dhyAna karate the / parantu vAharase hI saba kucha rahatA thA / andarame unakA kucha bhI prabhAva nahIM thaa| bharanezvarakA garIra sagrantha hai, parantu AtmA usa samaya nirgrantha hai| isa vicitra dazAmeM unheM alaukika sukhakA anubhava ho rahA hai / atra bharateza ke netrose AnandAtha baha rahA hai| sambhavataH vaha AnmAnanda umar3a kara bAhara A rahA hai| sAre zarIrameM romAMca ho gayA hai, parantu ve apane dhyAnameM magna haiN| paramAtmasukhako bhogakara bharavaza kucha puSTa ho gaye haiM, isaliye galeke motIkA hAra jarA aba taMgamA ho gayA hai| bhedamatimeM unhoMne pahile dhyAnakA abhyAsa kiyA thA tadanantara ve abheda bhakti meM ArUda ho gye| usa samaya ve pahileke sarva sUkhako bhUlakara apane svarUpa meM lIna ho gye| yadi koI yUvatI Akara bharatezako AliMgana de to bhI una ko mAlUma nahIM ho sakatA hai / arthAt ve itanI ekAgratAse bAhya saba viSayoMko bhUlakara apanI AtmAmeM magna ho gaye haiN| jima prakAra mUsalAdhAra pAnI barasate samaya loga stabdha hokara apane makAna meM baiThe rahate haiM, usI prakAra bAharake saba viSayoM ko bhUlakara bharateza apane AtmarAjyameM lIna ho gaye haiN| ___ kyA ve svargalokameM haiM ? jyotirloka meM haiM ? bahirlokameM haiM ? jaraloka haiM yA nAgaloka meM haiM ? nahIM ! nahIM ! ve aMtalokameM vidyamAna haiN| bheda vijJAnarUpI chenIdvArA zarIrako bhedakara ve vahAMpara paramAtmAkI bApanA kara usakI upAsanA kara rahe haiN| isa prakAra bharateza atyanta ekAgratAke sAtha dhyAnameM magna ho gaye haiN| ubara caturmakha mandirameM sAyavandanake liye gaI huI bharateza rAniyA~ uttama abhiprAyake sAtha bhagavAn AdiprabhukI stuti prArambha kareMgI isakI sUcanA deneke lie hI mAno sUryadeva astAcalakI ora calA gyaa| usa samaya sAyaMkAlakI lAlimA dikhane lagI mAno vaha candramukhI striyoM kI jina maktikA hI bAhya cihna hai| inake liye AkAza
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ marateza vaibhava hI puSpake rUpameM mAno pariNata huA ho isa prakAra tArAyeM AkAzameM camakane lgii| samavazaraNa meM divyadhvanike khiranekA yahI samaya hai, aisA samajhakara una striyoMne bhagavAn RSabhadevake caraNako stuti karanA prArambha kiyaa| usa samaya una striyoMmeM na Alasya thA, na pramAda aura na izvaraudharakI koI bAtacIta thii| unhoMne santoSa, zAMti va bhaktike sAtha zrI jinendra bhagavantakI stuti kii| vaMdanASTaka svAmin ! Apa janma jarA mRtyuko dUra kara cuke haiM ! tapodhanarUpI kamalake lie Apa sUryake samAna hai| kAmadevako Apa jIta cuke haiN| kAmadeva bAibalIke Apa pitA haiM / jJAnasvarUpa haiM / prathama tIrthakara haiM / __ bhagavAn ! divyadhyAnarUpI lakSmIke Apa pati haiM / Apake pAdakamaloMkI daza dikpAlaka deva upAsanA karate haiM / Apa hI Adi brahmA haiM / kevalajJAna va kevala darzana hI ApakA svarUpa hai / prilokadIpa ! ApakA dhvaja satyasvarUpa hai| sadA AnandameM Apa magna rahate haiN| sarva prakArake bAhya abhyantara parignahoMse Apa rahita haiM aura sabodhase sahita hai / Apa kisIke avalaMbanameM nahIM / tribhuvanake prANiyoMke dvArA Apa stutya hai| pakviAtman ! Apa apanI atyanta dhavalakIrtise tIna lokako vyApta kara cuke hai, koTicandra sUrya ke rAmAna ApakA teja hai| Apa atyanta niSpApa haiM / ApakI jaya ho ! svAmin ! Apake darabArameM devagaNa upasthita hokara ApakI rAtadina stuti karate haiM evaM bhaktivaza surapaTaha, azokavRkSa, bhAmaNDala Adi atizayoMko utpanna karate haiM ! isa prakAra Apa atyanta vaibhavase yukta haiN| bhagavan : Apake vacana uttama taraMgoMse yukta gaMgAnadIke jalase bhI adhika zItala haiN| usake aMgapraviSTa, aMgabAhya Adi bheda hote haiN| vahIM jainazAstra hai| trilokInAtha ! Apa karmoMke lepase rahita haiM / ApakI sevAmeM deveMdra bhI hAtha jor3akara madA khar3A rahatA hai, ApakI vandanA va bhakti karatA hai, svAmin ! apane kalyANa karanevAlekI stuti kauna na karegA ? Apa
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 165 zarIrako lopa karaneke liye saMjIvinIkA dAna karate haiN| ApakI jaya ho| dayAnidhi ! bApakA lAMchana vRSabha hai, isalie Apa vRSabhacihnase yukta haiM / vRSadhvaja Apa haiM / vRSabhamukha nAmaka yakSake Apa adhipati haiN| Apa vRSabha tIrthakara haiM / vRSabha jinezvara haiM / vRSabha nAyaka haiM / vRSabhake adhipati haiN| ityAdi pravarAnta bhakika mAnisa kI stuti karatI huI ve rAniyA~ jinamandirameM zubhopayogase apane mamaya ko vyatIta kara rahI thiiN| itane meM usa svAdhyAyazAlAmeM eka adbhuta ghaTanA huii| jisa samaya bharatakI rAniyA~ jina maMdirameM saMdhyAvaMdanake liye calI gaI, usa samaya bharateza ekAgratAke sAtha dhyAnameM magna ho gaye / yaha viSaya hama pahale vivecana kara cuke haiN| usa samaya bharatezake Atizaya dhyAnakI mahimAko dekhane ke liye vahA~para vanadevI, nagaradevI, jaladevI Adi zAmanadeviyA~ upasthita huI va manuvaMzatilapha samrAT bharatake dhyAnako dekhakara ve cakita ho gii| AtmArAmako sAdhana karanevAle rAjayogIke acala dhyAnako dekhakara una vyaMtara devatAoMke harSakA pArAvAra nahIM rahA / aMguSThase lekara mastakataka the bArIkIse samrATko dekhatI haiM, paraMtu ve patthara jaise dhruva haiM / kabhI ve deviyA~ unako hAtha jor3atI haiM, kabhI harSa se sira jhukAtI haiM, kabhI pUjA karatI haiM, kabhI cAmara lekara hAra rahI hai, to koI puSpavRSTi kara rahI hai aura koI bhaktise AratI utAra rahI hai| ve deviyA~ dhIre dhIre bharatezakI stuti karane lgii| sAthameM jhAMka jhAMkakara rAniyoMke mArgako bhI dekha rahI thiiN| kucha deviyA~ Azcaryacakita hokara dUrasa khar3I khar3I bharatezako dekha rahI haiN| bAharase yaha saba utsava ho rahA hai| ina sabako bharateza jAnate haiM yA nahIM? jisa samaya ve dhyAna meM ekAgratAse lIna haiM una samaya to unako ina bAhyakriyAoMkA anubhava nahIM hotA hai, paraMtu yadi bIcameM caMcalatA utpanna ho jAya to dhyAna bhI vicalita ho jAtA hai / vicalita avasthAmeM unako bAharane devatAoMkA utsava bhI dikhatA thA, paraMtu isase samrATa ko koI harSa nahIM hotA thaa| ve atyaMta udAsIna bhAvameM unako dekhate the, kAraNa ki bharateza Atmatatvake prabhAvako jAnate the| jo loga avivekako chor3akara AtmasvarUpakA darzana karate haiM, unake caraNameM tIna lokataka zira jhukAtA hai, to vyaMtara deva Akara sevA kareM
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 bharateza vaibhava isameM Azcarya kyA hai ? isa prakAra samajhakara atyaMta zAMtabhAva se apanI AtmAkA ciMtana kara rahe the / karmakI gati atyaMta vicitra hai| bharatezako isase saMtoSa huA ki sabhI rAniyAM jinadarzanake liye calI giiN| aba maiM akelA baiThakara acchI taraha dhyAna kara sakeMgA, paraMtu ekAkI rahaneko pUrva puNya kahA~ chor3atA hai ? striyoMke cale jAnepara bhI vyaMtaradeviyA~ bharatezakI sevAmeM upasthita huiiN| sacamuca meM usa samayake dRzyakA kyA varNana kareM ? vaha svAdhyAyamaNDapa navaratnamaya thA / usa navaratnamaya maMdirameM bharateza bhagavAn ke samAna mAlUma hote the / aneka deviyA~ vahA~para zrI bhagavAnukI pUjA va bhakti kara rahI thIM. rAtrikA eka prahara bIta gayA / bharateza bAharake viSayoMse apane vikalpako haTAkara apanI AtmAmeM magna the / aba unakI rAniyA~ maMdirase svAdhyAyamaNDapakI ora jAneke liye nikalIM / saMdhyAkAla meM vRddha pUjeMdrake dvArA kI gaI pUjAko atyaMta bhakti se dekhakara zraddhAMjalise trilokInAthako namaskAra karatI huI lokoddhAraka apane patikI sevAmeM ve striyAM aba A rahI haiM / usa dina unake sAtha meM koI dAsI nahIM hai| itanA hI nahIM unake zarIrameM koI bhI AbharaNa nahIM hai / atyaMta pavitra tapasviniyoMke samAna ve mAlUma hotI haiM / pratidina ve yadi kahIM jAtI haiM to unake sAtha dIpakako le calanevAlI dAsiyA~ bhI rahatI haiN| paraMtu unake sAtha Aja koI dIpakavAlI dAsI nahIM hai| kyA ve svataH apane hAtha meM dIpaka lekara bala nahIM sakatI haiM ? nahIM! nahIM ! unako dIpakakI AvazyakatA hI nahIM hai / bahumUlya ratnajar3ita aMgUThiyoMke prakAzase hI ve barAbara mArgako dekha rahI thii| yaha bhI jAne do| motI va phyarAga maNiyoMse nirmita maMdirake kalaza, parakoTA Adike ratnoMkI kAMtise sahasA bhrama hojAtA thA ki kahI yaha dina to nahIM hai ? ina satiyoMko dUrase hI AtI huI dekhakara vyaMtara deviyA~ ekadama adRzya ho gaI / bharateza dhyAnamaM magna hai, devatAoMne unakI pUjA kI, aba manuSyastriyA~ Akara unakI pUjA kreNgii| ve rAniyA~ dUrase hI khar3I hI dhyAnastha samrATko dekhane lgiiN| aisA pratIta hotA thA ki meruparvata hI sAkSAt puruSake AkAra meM isa svAdhyAyamaNDapameM virAjamAna hai / sonekI caukI ke donoM ora nirmita jina va siddhakI mUrtise vaha svAdhyAyazAlA zobhita ho rahI thI / bhRGgAra, kalaza, darpaNa, cAmara,
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 167 ratna, toraNa Adi maMgaladravya bhI yatra tatra rakhe hue haiN| ratnadIpakakI paMkti bhI atyanta sundara pratIta ho rahI thii| bharatacakravartIkI yogazAlA usa samaya hara tarahase ratnamaya hI ho gaI thii| pAThaka bhale na hoMge ki yaha saba atizaya vyantaradeva kara gaye haiN| suryalokasadRza usa ralamaNDapameM praveza kara una rAniyoMne yogirAja bharatezvarako tIna pradakSiNA dI tathA vahA~ baiTha gii| aba una logoMne vicAra kiyA ki kucha dharmacarcA karanI cAhiye / yadyapi bharateza dhyAna meM baiThe haiM, to bhI inakI bAtacItase unako koI vighna nahIM ho sakatA hai; kAraNa jisane prArambhake dhyAnakA abhyAsa kiyA hai, idhara-udharase hallA gullA honepara usake citta meM kSobha ho sakatA hai ye to surapannadhAna hai haliye inake timeM bAhya viSayoMse kSobha utpanna nahI ho sakatA hai / ataeva una logoMne vicAra kiyA ki apane loga AdhyAtmika carcA kreN| jisa zAstrameM paramAtmaratnakA varNana ho use striyoMne ratnoMke prakAzase par3hanA prArambha kiyaa| vaha bhojanakathA nahIM hai, vaha jAra va cora kathA bhI nahIM hai / saMsArakI viSaya-vAsanAoMkI ora khIMcanekI kathA bhI nahIM hai / vaha to AtmasAdhanakI kathA hai| bharatacakravatIna pahile bhagavAn Adiprabhuke samavazAraNameM jAkara Atmatasvake vivecanako jAnakara use sarva sAdhAraNako samajhane yogya bhASAmeM AtmapravAda nAmaka granthakI racanA kI thii| usIkA svAdhyAya ye striyAM kara rahI haiM / kaliyugameM kuMdakuMdAcArya paramayogIne jisa prakAra prAbhRtazAstrakA nirmANa kiyA, usI prakAra sat yugameM bharatayogIne usa zAstrakA nirmANa kiyA thaa| kaliyugameM jisa prakAra amRtacandrasUrine samayasAra nATakako racanA kara AtmakalAkA pradarzana kiyA, usI prakAra kRtayugameM cakravartI bharatezane ukta granthameM paramAtmakalAkA acchItaraha digdarzana karAyA thA / yogIndrasvAmIne prabhAkara bhaTTako jisa prakAra bahuta mRduzabdoMmeM paramAtmakathAko sunAyA hai, usI prakAra bharatayogIne ajJAniyoMko bhI paramAtmatattvameM ruci utpanna ho jAya isa vicArase ukta grantha meM sundara va mRduzabdoMse viSayavivecana kiyA thaa| pacanandi yogIke dvArA nirmita svarUpasambodhana, pUjyapAda svAmI viracita samAdhizasakake samAna hI ukta anyameM tattvavivecana kiyA
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 bharateza vaibhava gayA thaa| jJAnArNava, yogaratnAkara, ratnarIkSA, ArAdhanAsAra Adi siddhAMtoMke samAna hI ukta granthameM AtmatattvakA prarUpaNa kiyA gayA thA / vizeSa kyA ? iSTopadeza, aSTasahasrI va kuMdakuMdAcAryakRta anu. prekSA zAstrake samAna hI AtmAko AhlAdita karanevAlA vaha mahAn grantha thA / saMkSepase vicAra kiyA jAya to yaha niyamasArake samAna thaa| vistArase vaha prAbhRtazAstrake samAna thA / bharatezane una striyoMko sikhAyA thA ki Apa loga idhara-udharake bahutase zAstroMko, jinase Atmahita hone kI koI sambhAvanA hI na ho, par3hakara apanA akalyANa na kara leba, kevala apane Atmahitake sAdhaka isa adhyAtmasArakA adhyayana kreN| lokameM agaNita zAstroMko paDhanepara bhI Atma-kalyANa karanekI bhAvanA utpanna na huI to una zAstroMke par3hanekA kyA prayojana hai| isalimeM aitIhI zAstrIyA svAdhyAya karanA vAhiye, jinasa AtmatatvakI prApti ho ske| jo loga dhyAnake sAdhaka zAstroMkA adhyayana nahIM karate aura khyAti, lAbha va pUjAke liye anya aneka zAstroMkA adhyayana karate haiM, sacamuca meM ve murkha haiM / ve nIca prakRtike haiM, ve kRtrima netrarogase yukta rIchake samAna haiM / lokameM unakI ha~sI hotI hai / ___ sampUrNa zAstroMkA sAra adhyAtmaciMtana hai aura vahI niSkalaMka tapazcaryA hai / vahI muktikA bIja hai ityAdi aneka prakArase bharatezane unako upadeza diyA thaa| isaliye una saba bAtoMkA smaraNa karatI huI atyanta ekAgratAke sAtha ve svAdhyAyameM dattacitta ho gaI hai| koI bhI ApasameM idhara-udhara kI bAta nahIM karatI haiN| kevala AdhyAtmika carcA karatI huI hI ve parvopabAsI sAdhviyAM apane samayako zyatIta kara rahI haiN| ve rAniyA~ bharatezake dvArA nirmita adhyAtmasArako par3ha rahI haiM / kyA usa pustakameM AtmA maujUda hai ? nahIM, nahIM, pustaka to yaha kahatI hai ki AtmA tumhAre zarIra meM hai, tuma apane hI sthAnameM dekho| ___ ve striyA~ vicAra kara rahI haiM ki abhItaka hama loga bAjhameM hI mohita hokara svarUpabAhya ho rahI thIM, hameM aba grAhya adhyAtma mila gayA hai| hamArA anna kalyANa hogaa| isa samaya unameMse kucha striyA~ kaI tarahake vAdyoMko lekara unake sAtha prAbhRta zAstrake arthIko gAne lgii| koI koI bINAke sAtha
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 169 atyanta madhura svarake sAtha gA rahI haiM / usa samaya rAtrike 12 baje haiN| isalie usa samaya ke lie ucita desi, rAmAkSi, bhairavi, kurujikA Adi rAgoMke kramako jAnakara hI ve atyanta mRdumadhura zabdoMse gA rahI thIM, jisase saba logoMkA Alasya dUra ho jAya / / ___ lokameM aura koI striyA~ upavAsa kareM, to ve uTha hI nahIM sakatI haiM / kisI taraha uThanI par3atI dina aura rAta pUrA karatI haiM, parantu ye rAniyA~ isa cAturya se AlApa kara rahI thIM ki sAta bAra bhojana kiye hue gAyaka bhI utanA acchI taraha nahIM gA sakatA thaa| arthAt una riyAko upAsamA, koI vAsa nahIM thaH . 6 atyanta utsAhase AtmakAryameM magna haiN| isa prakAra unameMse kucha striyAM sAhilya aura saMgItarasameM magna thIM, kucha jaya karanemeM dattacitta thIM, aura kucha jinasiddhabimboMko apane hRdayameM sthApana kara dAhine hAthameM japamAlAko sarakAtI huI paMcaparameSThiyoMke svarUpakI ciMtana karatI thiiN| kucha striyA~ paMcamaMtrakA japa kara rahI thIM aura kucha apane caMcalacitta meM nizcalatA lAkara dhyAnakA prayatna karane lagI thii| jisa prakAra bharatezane dhyAnake lie Adeza diyA hai usI prakAra ve nizcalatAse baiThakara A~khoMko baMda kara, akSarAsmaka dhyAnako karane lagI haiM, uma dhyAnameM ve kabhI kamalAsana AdibrahmA bhagavAna AdinAthakA darzana karatI haiM, aura kabhI lokAgravAsI siddhokA darzana karatI haiN| inake dhyAnameM nizcalatA nhiiN| eka kSaNameM bhagavAna kA darzana hotA hai, dUsare kSaNa vilaya hotA hai / kyA vaha dhyAnatatva itanA sarala hai ki bharatezake samAna sabako avagata ho jAya ? nhiiN| dhyAna sAkSAt rUpase puruSa hI karate haiM, striyA~ dhyAnakI bhAvanA karatI haiN| idhara-udharake vikalpoMko haTAkara yadi ve striyAM nizcala cittase ThaharatI haiM, to vaha dhyAna nahIM, apitu dhyAnakA smaraNa hai| dhyAnakI bhAvanA hai| isa prakAra bharatakI satiyAM koI zabdabrahmase ( svAdhyAya ) koI gItanAdabrahmase ( gAyana ) aura koI yoganAse ( dhyAna ) usa rAtriko vyatIta kara rahI thiiN| isa prakAra jaba ve striyA~ brahmatraya pUjAmeM magna thIM, usa samaya bharateza apane nizcala parabrahmameM magna the| kabhI ve zuddhopayogameM magna hote haiM, to kabhI zuddhopayogake sAdhanabhUta zubhopayogakA avalaMbana lete haiN|
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 bharateza vaibhava isa prakAra upavAsake AyAmase rahita hokara ve atyaMta saMtoSake sAtha bhISaNa kokA nAza karate hue apane sarasako yatI ra rahe haiN| rAtri bIta gaI, aba sUryodaya hone ke lie pAMca ghaTikA zeSa hai| bharateza abhItaka dhyAnameM hI magna haiN| pAThakoMko Azcarya hogA ki bharatezvara itane saba rAjya prapaMcake bIca rahakara bhI isa prakAra saMyama va dhyAna meM kaise magna ho jAte haiM ? unakI cittasthiratA kaise hotI hai? ve sadA paramAtmAkA smaraNa ina zabdoMse karate rahate haiM ki : he cidaMbarapuruSa ! paramAtman ! suvarNakAya yogiyoMke hRdayameM Apa jisa prakAra bhare hue rahate haiM usI prakAra he guru ! mere hRdayameM bhI sthAna pAkara rahiye, yaha merI yAcanA hai| siddhAtman ! Apa gAtrameM rahate hue bhI gAtrAtIta haiN| citra saMsArakA nAza karanevAle haiN| pAtrake samAna mujhe bhI he bhAnunetra ! sanmArgameM calanekI subuddhi diijiye| isI bhAvanAkA yaha phala hai| iti parvayoga saMdhi -- - atha pAraNAsandhiH bharateza abhItaka dhyAnameM magna haiN| unake dhyAnakA kyA varNana kareM? zAMti, kAMti va ekAMtakA Adarza vahA~para thaa| ___ koyalake zabda, vINAke svara va samudrake ghoSake samAna vaha brahmayoga bharatezake kAnameM mIThI-mIThI AvAja utpanna kara rahA hai| unako motIke dhavala bindukA bhI darzana ho rahA hai| kabhI AnaMdase maiM idhara udhara jA rahA hU~, isa bAta ke sukhakA anubhava ho rahA hai| ve ratnamAlAke aMdara akSara paMktiyoMko bhI usa dhyAna meM dekha rahe haiN| sAthameM ralatrayase yukta AtmAko dekhakara virodhI karmoko naSTa kara rahe haiN| aMdarase bharateza zuklasvarUpa AtmAko dekha rahe haiM, bAharase bhI aba prakAza hone lagA hai| __ zIta pavanakA saMcAra hone lgaa| tArAoMkI kAMti phIkI par3a gaI, jagatkA aMdhakAra kama huaa| jinamaMdiroMmeM vAyaghoSa bhI hone lagA,
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza daibhava sUryadevase rahA nahIM gayA, maiM jaldI jAkara AtmayogI bharatakA darzana karU~gA evaM usakI pAraNA karAU~gA isa vicArase vaha zIghragatise apane rathako calAte hae udayAcalapara ArUr3ha ho gyaa| usa samaya usake AgamanakI sUcanA jinamaMdirake unnata zikharake kalazapara par3e hue aruNakiraNa de rahe the| bharatezake rAniyoMne Akara prArthanA kI, svAmin ! aba suryodaya ho gayA hai, aba to Apa A~kha kholane kI kRpA kareM / samrATne aMtaraMgameM hI zAMtibhaktikA pATha kiyA evaM cidaMbarapuruSa paramAtmAko namaskAra kara zAMtabhAvase A~kheM kholiiN| usI samaya rAniyoMne Akara savinaya namaskAra kiyaa| unako AzIrvAda dete hue sabake sAtha ve snAnagRhameM gaye / vahA~ yogasnAna kara jinamaMdirako cale gye| __ sabase pahile maMdirameM zAsanadevatAoMko arghya pradAna kara zrI bhagavaMtakA stotra va japa kiyA, tadanantara apanI debiyoMke sAtha zrI jineMdra bhagavaMtakI pUjA kii| jala, gaMdha, akSata, puSpa, caru, dIpa, dhUpa, phala va aya'ke sAtha jisa samaya bharatezvara bhagavAnakI pUjA kara rahe the, usa samaya vaha jinamaMdira aneka maMgala-bAghoMse gaMja rahA thA / unhoMne ardhyapradAnake bAda zAMtidhArA chor3I evaM aneka anarghya ratnoMse jayajayakAra zabdake sAtha puSpAMjali vRSTi kii| tadanaMtara bharatezane apanI deviyoMke sAtha gaMdhodakako atyaMta Adarake sAtha grahaNa kiyaa| bhagavAna ke sAmane khar3e hokara kahane lage ki kala hamane jo vrata lie unakI pUrti huI, aba hama una vratoMkA visarjana karate haiN| isa prakAra kahate hue unake pahile dinake ba~dhe hue vratakakaNako utArakara vahA~para rakhA / isI prakAra saba striyoMne bhI kaMkaNa utAra diyA / tadanaMtara bharatezane apanI striyoMke mukhako ora dekhaa| kucha striyoMke mumba prasanna dikha rahe haiM aura kucha striyoMke mukha mlAna dikha rahe the / bharatezvara samajha gaye ki jinake mukha mlAna hue haiM, ve striyA~ prathama upavAsavAlI haiN| unako upavAsa karanekA abhyAsa nhiiN| jinako pahilese upavAsa karanekA abhyAsa thA una striyoMkA mukha prasanna dikha rahA thaa| bharateza apane mana hI mana vicAra karane lage ki hA ! ina becArI striyoMne upavAsavatako sarala samajhakara grahaNa kiyA, parantu inako kaSTa mAlUma hotA hai / tadanaMtara prakaTa rUpase kahane
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 bharateza vaibhava lage ki devI ! bahuta derI huI aba Apa jaldI jAkara pAraNA karo / taba una striyoMne sAsako praNAma kara pAraNA karanekA vicAra prakaTa kiyA / samrATne kahA devI ! Aja Apa loga sAsakI vaMdanA karatI huI vilaMba na kareM | navIna saMyaminiyoMke sAtha milakara saba zIghra pAraNA kareM / sAthameM isa bAta kA dhyAna rakheM ki jo anabhyasta upavAsinI haiM, unake pAsa koI abhyasta upavAsinI khar3I rahakara unako yogya rIti se pAraNA karAve, yahI sajjanoMkA kartavya hai 1 una striyoMne kahA svAmin! Apa jaisI AjJA deM vaisA hI hama kareMgI, parantu hama apane niyamAnusAra eka bAra apanI mAdako praNAma kara AyeMgI / svAmin! hama logoM ke prati isa prakArakA vicAra Apake mana meM kyoM huA ? hameM upavAsakA koI kaSTa nahIM huA hai / samrAT kahane lage devI! maiM jAnatA hU~ ki Apa loga dhairyavatI haiM, parantu adhika dhUpa hone se pittakA prakopa hotA hai, isalie usakA dhyAna jarUra rakheM / una deviyoMne kahA svAmin ! hamezA hama loga sAsakI vandanA karatI hai| Aja to parva dina hai, isaliye Aja hama unake samIpa gaye binA kaise raha sakatI haiM ? devI tuma loga pratidina sAsakA darzana karo aura Aja nahIM karo to koI bAta nahIM hai / jAo ! jaldI pAraNAkI taiyArI karo / svAmin ! pratidina ke samAna hama loga Aja sAsake darzana ke liye nahIM jAe~ to unake manako kyA kaSTa nahIM hogA ? devI ! yadi merI AjAko Apa loga nahIM mAneMgI to kyA tumhArI sAsa ke beTeko kaSTa nahIM hogA ! jarA vicAra karo ! jAo / yaha sunakara ve striyA~ ha~sakara kahane lagIM, ki Aja hama loga mAtA yazasvatI devI ke darzanase vaMcita ho gaI / astu, hama pAraNAke liye jAtI haiM | devI jAo ! cintA mata karo / putrakI bAta sunanese mAtA yazasvatI tuma logoM se prasanna ho jaayeNgii| kucha loga navIna upavAsiyoMko bhojana karAne jAo aura kucha loga mAtAkI vandanAke liye jAo / dekho ! koI cintA mata kro| Aja mAtuzrI hamAre mahalameM bhojana kareM aisI vyavasthA kareMge isase sabako darzana karanekA maukA mila jAyagA / isa bAtako sunakara saba striyA~ prasanna hokara jAne lagIM / unameM pAraNAke liye jAnevAlI striyoMko bulAkara samrATne kahA
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ marateza vaibhava 173 devI ! suno! pahile pahala upavAsa karanA mahAna kaSTaprada hai | udara meM Aga laga jAtI hai, parantu pIche abhyAma honepara yaha upavAma sarala ho jAtA hai / usI upavAmI Agama karma bhI bhasma ho jAtA hai / eka dinakA japabAma bhI karmako acchI taraha satAtA hai| Age usase kaivalyakI prApti hotI hai| janmamaraNakA makaTa Tala jAtA hai| devI ! muktikI prAptike liye abhada bhaktikI AvazyakatA hai| abheda bhaktike liye viraktikI AvazyakatA hai| viraktike liya yathAzakti tapakI AvazyakatA hai, tapa liye yuktiI AvazyakatA hai| upavAsa kiyA huA zarIra atyanta uSNa rahatA hai, daliya bahuta mAvadhAnIse bhojana karanA cAhiye / do cAra grAsa leneke bAda ekadama cakkara AtA hai / ataH usa samaya sAvadhAna rahanA cAhiye / anna ekadama utaratA nahIM, pAnI pInA atyadhika bhAtA hai| pyAsa adhika lagatI hai parantu ekadama pAnI pInA ThIka nahIM hai| pahile kisI tarala annako grahaNa kara AdameM dhIre dhIre mAtI vA cAhiye / pahirole pAnI nahIM pInA caahiye| devI ! jaise navIna maTakepara pAnI DAlanepara cum zabda hotA hai usI prakAra navIna grAsa lenepara ekadama zarIramaM bhI cuya hotA hai| cAroM taraphase pIlApanA dikhane lagatA hai / usa samaya ghabarAnA nahIM cAhiye / pahile pahala upavAma kaSTaprada mAlUma hone para bhI bAdameM umase mahAn sukhakI prApti hotI hai| karma zithila hotA hai, mokSakI prApti hotI hai, yaha bhagavAna AdinAthakI AjJA hai| ityAdi aneka prakArase samrATne una striyoMko pAraNA karanekA vividha upadeza diyA evaM kucha striyoM ko pAraNAke liye jAneko kahA ! kucha striyoMko mAtA yazasvatIke pAsa bhejakara aura kucha striyoM ke sAtha svayaM mahalakI aura cle| jo striyAM mAtA yazasvatIkI ora jA rahI thI, una striyoMse bharatezane kahA ki Apa loga mAtAjIke pAsa raheM / maiM zIghra hI munidAnakI kriyAse nivRtta hokara udhara AnA hai, tabataka Apa loga merI pratIkSA kreN| unhoMne apane mAyakI striyoMse kahA Apa loga zIghra mahala meM jAkara munidAnakI taiyArI kreN| maiM bAhara dvAra para jAkara muniyoMkA pratigrahaNa karatA huuN| aisA kahakara bharateza muniyoMkI pratIkSAke liye gaye / kucha striyAM pAraNA karane ke lie gaI, kucha muni dAnakI taiyArIke liye gaI aura kucha sAsakI vandanAke liye gii| udhara yazasvatI mahA
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 bharateza vaibhava devIkA bhI upavAsa thaa| unhoMne bhI ajikAoM ke sAtha jAgaraNase rAtriko vyatIta kiyA thaa| aba mukhamArjana Adike bAda devapUjAkara maNDapameM Akara baiThI haiN| Aja mAtA yazasvatI devIkI pAraNA hai, isa upalakSyameM unake putroMne apane sthAnale bahumUlya aneka upahAra bheje haiN| una sabako dekhatI huI yazasvatI mahAdevI virAjI haiN| yazasvatI mahAdevIko sau sundara putra haiN| unameMse chaha putra to pahilese dIkSA le gaye the| zeSa 94 putra bhinna-bhinna rAjyoMkA pAlana kara rahe haiN| una sabhI putroMne mAtuzrIko pAraNAke upalakSyameM vastra, kapUra, gaMdha, gulAbajala Adi aneka uttamottama padArtha bheje haiM / ayodhyAnagarake adhipati samrAT bharata hai aura yuvarAja bAhubali haiM, jo paudanapurakA rAjya pAlana kara rahe haiN| unhoMne bhI aneka anarghya vastra ratnAdika padArthoMko mAtAjIke lie bheTameM bheje haiN| bAhubali sunaMdA devIke putra haiN| ve kRtayugake kAmadeva haiN| apanI maumIke upavAsako pAraNAke harSa ke upalakSyameM unhoMne ratnanimita palaMga motIke paMkhe, mANikanirmita jalapAtra evaM agaNita uttamottama vastra Adi upahArameM bheje haiN| bAhubalikI pradhAnadAsI ina saba upahAroMko lekara mAtA yAvatIkI sevAmeM upasthita haI aura bahata bhaktise namaskAra kara khar3I ho gaI / mAtA yazasvatI devIne usa dAsIse prazna kiyA ki dAsI ! hamAga choTA beTA kaisA hai ? usakI rAniyA~ kuzala to haiM na ? bar3e bhAIke samAna vaha bhI upavAsa karatA hai yA nahIM ? usa dAsIne uttara diyA ki mAtA ! bar3e svAmIke samAna hamAre svAmI adhika vrata nahIM karate haiM / unako kevala ekabhuktikA vrata rahatA . / hai| unake samAna hI unakI deviyA~ bhI alpa cAritrameM hI rahatI haiN| ___ taba mAtA yazasvatI devIne phira pUchA ki dAsI ! bahina sunaMdA devIkA kyA hAla hai ? usakI pravRtti kisa prakAra hai ? vaha dAsI karne lagI ki mAtA ! mAtA sunaMdAdevI to bata, japa, upavAsa va zarIra damana Adi kArya meM sadA lagI rahatI haiN| ise sunakara yazasvatI devIne kahA, yaha acchA harSaprada samAcAra sunAyA, apanI dAsiyoMko bulAkara AjJA dI ki isa podanapurase AI huI dAsIko arjikAoMkA AhAra hote hI bhojana karAo / saba tathAstu kahakara vahAMse calI gii| aba yazasvatIne dekhA ki bahue~ unake darzanake liye A rahI haiN|
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 175 bahuoMne bhI sAsako dUrase hI dekha liyaa| sAsako dekhanepara unako bhojana karaneke samAna hI harSa huA / sAsa unako dekhakara ha~sa rahI thIM, ve bhI sAsake mukhako dekhakara AnaMdase ha~satI huI pAsameM A rahI haiM / ___ sAsake nikaTa Akara sabase pahile sAsake samakSa jinapUjA va abhiSekake prasAdarUpa gaMdhodaka va puSSako rakhA va prArthanA karane lagI mAtuzrI ! hamane jo abhiSeka va pUjana dekhA thA, usapara Apa bhI prasannatA vyakta kareM | gaMdhodaka va puSpako grahaNa karatI huI mAtA yazasvatIne "icchAmi zabdakA uccAraNa kiyaa| bAdameM marva satiyoMne apanI pUjya sAsake caraNoMmeM mastaka rakhA ! taba mAtAne unako AzIrvAda diyaa| jhApa loga akhaNDa saubhAgyavatI raheM tathA sukhase cirakAla jItI rheN| una matiyoMne pUnaH eka bAra namaskAra kara kahA, mAtA ! hamArI kucha bahineM patikI AjJAse anya kArya meM calI gaI haiN| ve yahAM nahIM A sakIM, isaliye unakI orase yaha namaskAra hai| ise bhI svIkAra kiijiyegaa| tadanaMtara ve satiyAM sAsako gherakara baiTha gaI aura dharmacarcA karane lgiiN| mAtA yazasvatI devIne vicAra kiyA ki bahuoMkA pariNAma kisa prakAra hai yaha dekhanA cAhiye, isaliye vaha jarA ha~sakara pUchane lagI ki beTI ! tuma logoMko kucha kAma nahIM dikhatA hai, tumhAre patiko bhI viveka nahIM hai| isa navIna tAruNyameM upavAsa Adi kara zarIrako dhyartha kyoM kaSTa de rahA hai ? yadi bharatako viveka hotA to vaha kabhI bhI tuma logoMko upavAsa vrata grahaNa nahIM kraataa| usake vivekakA namUnA to dekho| rAjyapAlana karate hue muniyoMke samAna AcaraNa karatA hai, yaha aviveka nahIM to kyA hai? kadAcit use bhogameM icchA na ho, to na sahI; parantu hamArI priya bahuoMko bhUkhI rakhakara kaSTa kyoM detA hai ? samajhameM nahIM aataa| jina ! jina ! parama kaSTa hai| __ise sunakara ve satiyA~ kahane lagI ki mAtA ! hameM kisa bAtakA kaSTa hai ? eka mAsameM hama eka upavAsa karatI haiN| isase jyAdA hama kyA karatI hai| taruNakAlameM zaktike rahate hue vrata karanA kyA ucita nahIM ? mAtA ! hamAre prANanAthako avitekI Apa kaha sakatI haiM; kyoMki ve Apake putra haiM / svargake deva bhI Apake putrakI bar3e gauravake sAtha prazaMsA karate haiN| lokameM sarvatra unakI kIrti mAI jA rahI hai,
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 bharateza vaibhava isaliye mAtA ! ApakA putra na avivekI hai aura na hameM koI kaSTa hai, hameM to mahAsukha hai| isa bAta ko sunakara mAtA yazasvatI bahuta prasanna huI aura kahane lagI ki Apa logoMse maiM atyanta prasanna ho gaI huuN| apane patike gaurava ke prati Apa loga bhI abhimAna rakhatI haiM yaha harSakA viSaya hai| isI prakAra dharmAcaraNa karatI huI Apa loga sukhase raho / beTI ! aba derI ho cukI hai| pAraNAke liai jaldI jAo / aba vilaMba mata kro|| taba una deviyoMne kahA mAtA ! Aja patideva ApakI paMkti meM hI baiThakara apane mahala meM pAraNA karanevAle hai| muniyoMko AhAradAna dekara ve Apako bulAneke liye yahA~ aayNge| tabataka hama logoMko yahIM para rahaneke lie AjJA huI hai| ___ isa bAtako sunakAra yamasvata: vicAra karane lagA ki hA~ ! merA putra upavAsameM hI yahA~ taka AyegA, use vyartha hI kaSTa hogA, prakaTa rUpase kahane lagI ki devI ! apana hI udhara cleN| bharatezako vyartha kyoM kaSTa ho? yadi vaha hamAre mahala meM pAraNA karatA to yahAM AnekI AvazyakatA thI, nahIM to vyartha hI use kaSTa kyoM diyA jAya? isa kahatI haI eka vizvAsapAtra satIko bulAkara AjJA dI ki tuma ajikAoMko AhAramAna denekA kArya acchI taraha kro| maiM bharatezake mahalakI ora jAtI hU~ ! mAtA yazasvatI devI apane bahuoMke sAtha milakara aba bharatezake mandirakI ora AI / bharateza bhI muniyoMko AhAra dekara udhara hI jAneko nikale the ki mArga meM mAtuzrIko AtI huI dekhakara duHkhI hue ki mAtAjIko kaSTa huaa| maiM jAtA to inako yogya vAhanapara baiThAkara laataa| phira prakaTa rUpase apanI striyoMse bolane lage ki maiMne Apa logoMko AjJA dI thI ki maiM vahA~para jarUra AU~gA, tabataka Apa loga vahIMpara ThahareM, aba Apa logoMko kAMtA kaheM yA bhrAMtA kaheM samajhameM nahIM AtA / una striyoMne kahA svAmin ! hama logoMne usI prakAra binatI kI thI, parantu apane beTeko kaSTa hogA isa putramohase mAtA ekadama uThIM, usa samaya unheM kauna roka sakatA thA? mAtA yazasvatIne kahA beTA ! vyartha duHkhI mata ho| maiM apanI icchAse hI A gaI huuN| jaba tumhArI striyA~ A gaIM taba tumhAre hI Aneke samAna ho gyaa|
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 177 samrATne atyanta bhaktipUrvaka mAtAke caraNoMmeM mastaka rkhaa| bhAtuzrIne putrake mastakapara hAtha rakhakara "indro bhava ! punaH indrapUjyo bhava ! sAMdramukhI bhava ! AzIrvAda diyaa| calatI-palatI pUchane lagI ki beTA! suna liyA? apane choTe bhAIkA hAla ! vaha upavAsa nahIM karatA hai| kamI kA kI sattAma karatA rahatA hai| tuma vyartha hI kyoM upavAsa karate ho? bharatezvara bole -- mAtA! maiM kyA adhika karatA huuN| cAra parvake dinoMmese kisI eka parva meM upavAsa karatA huuN| vaha bhI merA niyamavrata hai, yamavata nhiiN| yamavratakA AcaraNa karanA kaThina hai| niyamavrata cAhe pAlana kara sakate haiN| cAhe chor3a sakate haiN| hamAre lie isameM koI kaSTa mAlUma nahIM hotA hai| ___ mAtAne kahA, beTA! yadi tumheM koI kaSTa nahIM mAlUma hotA ho, to bhale hI karo, parantu merI bahuoMko bhI jabardastI yaha vrata karAkara kaSTa kyoM dete ho, yaha to kaho ? __ mAtAkI isa bAtako sunakara bharatezako ha~sI aaii| ve bole, mAtA ! kyA ApakI bahuyeM Apake putrase bhI adhika premapAtra haiM ? bar3I bahinake putrase bhI choTe bhAiyoMkI beTiyAM adhika haiM ? bar3I bahinakA putra jaba bhUkhA rahatA hai taba choTe bhAiyoMkI beTiyAM bhUkhI nahIM raha sakatI haiM ? bar3I bahinase bhI choTe bhAI adhika haiN| mAtA ! maiM svataH apanI icchAse upavAsa karatA rahatA huuN| ApakI bahuoMko upavAsa karaneke liye kabhI bAdhya nahIM karatA hai, ve hI apane Apa utsAhase upavAsa karatI haiM isameM maiM kyA karU~ ? mAtA ! ye striyA~ mahInemeM eka upavAsa karatI hai to kauna bar3I bAta hai ? jaba ve zarIrake bhogameM bahuta samaya lagAtI haiM, to kyA dharmake liye eka dina bhI nahIM lagAveM? zarIrake bhogameM hI yadi atyanta Asakta ho jAyeM, to pApakA baMdha hotA hai, usase narakAdi durgatikI prApti hotI hai / mAtA ! jisa vratake liye thor3A bahuta kaSTa uThAnA par3atA hai usase Age jAkara muktikI prApti hotI hai / mAtA ! manuSya janma ko prApta karaneke bAda yathAzakti adhikase adhika vratoMkA pAlana karanA cAhiye / bhogameM unmatta honA buddhimAnoMkA kartavya nahIM hai| __ina bAtoMko sunatI huI mAtA yazasvatI bola uThIM beTA ! ThIka hai, ise rahane do, tumane munidAnakara bhojana karanekA jo bata liyA hai vaha 12
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 bharateza vaibhava kaisA hai ? bharatezvara kahane lage mAtA ! vaha bhI niyamannata hai, yamavrata nahIM / yuddhako jAte samaya, citA va sUtakake samaya isa yatakA pAlana nahIM hotA hai| hA~ ! sAnaMda mahala meM rahate hue isa vratakA nirannara pAlana karatA hU~ / mAtA ! maiM abhedabhaktikI upekSA nahIM krtaa| bAhya AcaraNakA kabhI pAlana karatA hU~, kabhI nahIM bhI karatA huuN| mAtA ! rAjyakI jhaMjhaTake hote hae jo pala sake usI vratako grahaNa karanA cAhiye ! bar3e vratako grahaNa kara bIcameM ciMtAmeM par3anA yaha pAgaloMkA kArya hai| mAtA ! vizeSa kyA kahU~ ? devAdhidevakI rAnI yazasvatIke garbhase utpanna yaha bharata bilakula murkha nahIM hai| Apa citA na kreN| maiM apanI zakti dekhakara hI natakA pAlana karatA huuN| ___ ina bAtoMko sunakara mAtA yazasvatI kahane lagI ki beTA ! asIma rAjyako pAlana karanevAle tujhe batAdikake pAlana karanemeM bar3A kaSTa hotA hogaa| isa bAtakI mujhe ciMtA jarUra thI, kintu aba vaha dUra ho gaI hai / maiM kaI bAra socatI thI ki beTeko bulAkara ekabAra samamAUM phira usI samaya manameM vicAra AtA thA ki mere putrakI vRttikI devendra prazaMsA karatA hai, maiM use kyA kahU~ ? beTA ! isa yuvAvasthAmeM agaNita sundarI striyoMke bIcameM rahanepara bhI apaneko nahIM bhUlakara jAgata abasthAmeM rahane kI tumhArI vRttiko dekhanepara merA mana prasanna hotA hai| mere putrako hajAroM jhaMjhaTe haiN| unameM yaha vrata va upavAsa Adi kI eka aura ciMtA laga gaI, isakI mujhe kabhI-kabhI ciMtA hotI hai, paraMtu tunheM una saba bAtoMse alaga dekhate hue mujhe paramaharSa hotA hai| beTA bharata ! tumhArI zapathapUrvaka kahatI hU~ ki tumhAre rAjya, bhoga, striyoM tathA tumhAre vratoMko dekhanepara mana meM vizeSa cintA hotI thii| Aja tumhArI bAteM sunanese vaha ciMtA dUra ho gii| bharateza kahane lage mAtA ! Apa merI itanI ciMtA karatI haiM, isase mujhe kisI prakArakA bhaya nahIM hai, anyathA mujhe isa prakArako sampatti kahA~me prApta hotI ? yaha saba ApakA hI prasAda hai / __isa prakAra vArtAlApa karate hue saba milakara mahala ke dvArapara pahu~ce, usa samaya bharatezane mAtAke pAdakamaloMkA zuddha jalase prakSAlana kiyaa| phira aMdara jAneke bAda ucca Asanapara mAtAko baiThAkara pUjAkI taiyArI karane lge|
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 179 mAtA yazasvatI kahane lagI beTA ! muniyoMkI pUjA karanA siddhAMtabihina mArga hai, merI pUjA karanA ucita nahIM hai / jarA vicAra kro| __ bharateza kahane lage ki mAtA ! Apa muniyoMkI jananI haiM / vRpabhasenAnAyakI Apa mAtA haiN| kyA bIrabhUni, anaMtavijayamUni, anyanamuni, muvI ramuni aura anantavIryamuniko Apa janmadAtrI nahIM hai ? loka meM yakSayakSiyoM kI pUjA kI jAtI hai, Apa to sAkSAn brahmacAriNI haiM, ApakI pUjA karanemeM kaunasA virodha hai ? ' mAtAne kahA beTA bharata ! tumhArI vRttiko laukika loga pasanda nahIM gre| kucha na bucha cIle vinA nahIM raha skte| merI pUjAkI AvazyakatA kyA hai ? tuma isa prakArake kAryako mata kro| lokApatrAdako dekhakara calanA caahiye| phira bharategane kahA ki mAtA! jaba saba loga merI pUjA karate haiM tatra maiM apanI mAtAkI bhaktise pujA karUM, isameM doSa kyA hai? avivekiyoMke vacapanapara hameM dhyAna denA nahIM hai| Apa zAMtacittase baiThI raheM / hama to pUjA kareMge hI | isa prakAra kahakara dUsarI ora dekhakara kahA sAmagrI laao| unhoMne apanI rAniyoMko pUjAke liye blaayaa| tatkSaNa sabhI rAniyA~ sAmagrI sahita upasthita ho gaI aura sarve milakara bahuta bhaktise pujA karane lge| bharaneza mantra bolate hue sAmagrI car3hAte jA rahe haiN| ve striyAM sAmagrI thAlImeM bharakara detI jA rahI haiN| jala, gandhra, akSata, puSpa, carU, dIpa, dhUpa, phala va arghya isa prakAra aSTadravyoMse mAtAkI pUjA samrATne kii| koI striyA~ cAmara hAratI haiM, koI puSpavRSTi karatI haiM / koI kucha, koI kucha, isaprakAra ve taraha-taraha se bhakti kara rahI haiM / mAtA cupacApa baiThakara inakI lIlA ko dekha rahI haiN| pUjA kI mamAptimeM una rAniyoMne navaratnase nirmita AratI utArI 1 bharanezane apanI deviyoMke sAtha mAtAko namaskAra kiyaa| phira mAtAkI baoNyoM ora ve baiTha gaye / isI prakAra saba rAniyoM paMktibaddha hokara baiTha gii| sAsane vahaoMko balAkara apanI paMktimeM bhojana karaneke lie kahA va sabane eka mAtha pAraNA kI / bharatacakravartIke mahalake bhojana kA kyA varNana kareM ? kSIrasamudrameM DubakI lagAnepara jaisA harSa hotA hai umI prakAra atyanta Amandake sAtha unhoMne bhojana kiyA / bAdameM pAraNAke zramakI nivRttike liye bharateza mAtAko hAthakA sahArA dete hue vizrAMtibhavanameM le Aye, jhUlepara vahA~para unhoMne mAtAko
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ baiThane ke liye prArthanA kI aura usa jhulekI DorIko hAthameM lekara mokA dene lage / mAtAne bAlyAvasthAmeM use jo jhulAyA hai mammavataH yaha usakA badalA hai| phira bharatezane mAtAke Upara gulAbajala chir3akA / mAnAne unheM bAlyAvasthAmeM jo dUdha pilAyA hai usakA mAno aba RNa cuvA rahe haiM / isa prakAra apanI rAniyoMke mAtha mAtAkI aneka prakArameM sevA karate hue kahane lage mAtA ! Apako bahuta kaSTa huA / ApakA zarIra thaka gayA hai / Apa isa bur3hApemeM upanAma kyoM karatI haiM ? ___ mAtA putrakI bAta sunakara kucha bhI nahIM bolI aura manameM vicAra karane lagI ki Aja bharata mere kAraNase vizrAMti nahIM le rahA hai, isaliye yahA~se aba jAnA cAhiye / prakaTarUpase kahane lagI ki beTA ! mujhe apanI mahalako gaye vinA nIMda nahIM AtI hai, isaliye maiM vahA~ jAtI huuN| tuma yahA~ vizrAMti lelo| yaha kahakara uThI, bharatezane hAthakA sahArA diyaa| usI samaya mAtAkI dAmiyoM ko aneka vastra AbhUSaNa bhaMTa meM diye| naba mAtAne vinodameM kahA tumane mujhe kucha bhI nahIM diyaa| bharatezane kahA ki mAtA ! Apako denevAlA maiM kauna hai ! yaha saba sampatti ApakI hI to hai| __tadanandara mAtA apanI mahala meM Akara pAraNA kara gaI, isa harSopalakSya meM samrATne saMkar3oM peTiyAMko bharakara vastra AbhUSaNa Adi bheje| mAtAke mAtha kucha dUrataka pahu~cAneve liye bharateza gye| utane meM daravAjepara pAlakI taiyAra thii| mAtA umapara car3ha gii| putrane bhakise namaskAra kiyaa| mAtA premasa AgIrvAda dekara apane mahalakI ora gaI / idhara bharateza apanI mahalameM mukhapUrvaka bhogayogameM magna haiN| ___ kala digvijayake liye prasthAna karanekA mamrAT nizcaya kreNge| parantu Aja unake mana meM unakI kalpanA bhI nahIM hai, vicAra bhI nahIM hai / ve nirAkulatAse sukhameM magna haiM, kyoMki mahApuruSoMkI vRtti alokika hai| - vaha bharateza mArabhavya haiM, unakI rAniyAM sArabhavya haiM, usI prakAra unakI mAtA bhI nikaTa bhavya haiM, ve saba bhavya upavAmakI pAraNA kara mumbamavAdameM the| * bharatega maMpatsamRddha kozaladeyake ayodhyAnagarameM murabhogameM magna ye / isa pAraNAsaMdhike sAtha yaha bhogavijaya nAmaka prathama kalyANa bhI pUrNa ho rahA hai| --iti pAraNAsaMSimovijayanAmaka prathamakalyANaM samAptam
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ digvijaya navarAtri saMdhi karor3oM sUrya aura caMdrake kiraNoMke samAna prakAzamAna ujjvala jJAnako dhAraNa karanevAle deveMdra cakravartI Adi se pUjya bhagavAn hamArI rakSA kreN| sajjanoMke adhipati sujJAna sUrya, tIna lokako AzcaryadAyaka evaM aSTakarmarUpI aSTa dizAoMko jItakara ( digvijaya ) akhaNDa sAmrAjyako prApta karanevAle bhagavAn siddha paramAtmA hameM mubuddhi pradAna kareM / kRtayugake Adima Adi tIrthakarake Adiputra Adi ( prathama ) cakra. vartI bharata bahata AnaMdake sAtha rAjyakA pAlana kara rahe haiN| unake rAjya meM kisI bhI prajAko duHkha nahIM, ciMtA nahIM, prajA atyanta sukhI hai| rAtridina cakravartI bharatakI zubha kAmanA karatI hai ki hamAre dayAla rAjA bharata cirakAlataka rAjya kareM / unako pUrNa sukha mile| bharalezake manameM bhI koI pramAda nahIM, bar3e bhArI rAjyabhArako apane sirapara dhAraNa kiyA hai, isa bAtakI jarA bhI unheM ciMtA nahIM / kisI bAtakI abhilASA nhiiN| prajAhitameM Alasya nahIM / sutrAma ( devendra ) jisa prakAra kSemake sAtha svargakA pAlana karate haiM. bharateza usI prakAra prema ba kSemake mAya isa pRthvIko pAlana kara rahe haiM / isa prakAra bahata Ananda va ullAsake sAtha bharata rAjyakA pAlana karate hue Anandase kAla vyatIta kara rahe haiN| eka dinakI bAta hai ki bharateza Anandase apane bhavanameM virAje hapa haiN| itanema akasmAt buddhisAgara maMtrI unake pAsa aaye| unhoMne nimnalikhita prArthanA bharatezase kI jimase bharatezakA Ananda dviguNita huaa| svAmin ! aba varSAkAlakI mamApti ho gaI hai, aba menAprayANa ke lie yogya samaya hai| isalie Alasyake. parihArake lie digvijaya kA vicAra karanA acchA hogaa| he aritimirasUrya ! zastrAlayameM bAlasUryake samAna cakraratnakA udaya huA hai / aba Apa prasthAnakA vicAra kreN| rAjan ! Apa duSToMko mardana karane meM samartha haiN| ziSTa brAhmaNa, tapasvI va sadAcArapoSaka dharmakI rakSA bhI Apake dvArA hI hotI hai /
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 bharateza vaibhava aisI avasthAmeM aba isa bhUmikI pradakSiNA dekara sarva rAjAoMko vazameM kreN| svAmin ! Apa jaMbUdvIpake dakSiNabhAgameM suryake samAna haiM / aneka dvIpoMmeM madonmatta hokara rahanevAle rAjasamUhoMko apane caraNarajasparza se pavitra kareM / rAjan ! giridurga, jaladurga aura vanadurga meM jo ahaMkArI rAjA haiM unake abhimAnako mardanakara bharataSaTkhaNDako vazama kareM jimase ApakA bharata nAma sArthaka ho jaayegaa| jahA~ jahA~ uttama padArtha haiM vaha saba Apako bheMTa karaneke liye loga pratIkSA dekha rahe haiN| una sabakI icchAko pUrti karate hue Apa deza-dezakI zobhA dekheN| dUra-dUra dezake jo rAjA haiM unake gharameM utpanna kanyAratnoMkI bhaTako grahaNakara lIlAke sAtha vihAra karanekA vicAra kreN| aba derI kyoM karate haiM ? rAjan ! chaha khaNDakI prajA Apake darzanake liye tarasa rahI hai| unako Apake rUpako dikhAkara kRtArtha kreN| jisa prakAra banameM maMmAra ko saMta senAko bar3hAtA hai usI prakAra Apa apane vihArase isa bhUtalakI zobhAko vddhaaveN| buddhisAgara maMtrIke samayocita nivedanapara rAjAko bar3A harSa huaa| maMtrI ke kartavyapAlanake prati prasanna hokara bharatezane buddhisAgarako aneka vastra va AbhUSaNoMko bheMTameM diye aura yaha bhI AjJA dI ki digvijaya prayANakI taiyArI kro| saba logoM ko isakI sUcanA do| buddhisAgarane prArthanA kI svAmin ! nau dinataka jinendra bhagavantakI pujA vagairaha utsava bar3e Anandake sAtha karAkara dazamIke roja yahA~se prasthAnakA prabandha kruuNgaa| isa prakAra nivedanakara vahA~ se apane kAryameM calA gayA / ayodhyAnagarake jinamandiroMkI maMtrIkI AjJAse sajAvaTa hone lagI / bAjAroM meM bhI yatra-tatra utsatrakI taiyArI ho rahI hai / saba jagaha aba digvijaya prayANa kI carcA cala rahI hai| ___mandiroMkI dhvajapatAkA AkAza pradezako cumbana kara rahI thI taba usa nagarakA nAma sAketapura sArthaka bana gayA / ___ ayodhyAnagarake bar3e-bar3e rAjamArga atyanta svaccha kiye gaye the evaM sugaMdhita gulAbajala Adise unapara chir3akAva honese sarvatra sugandha ho sugandha phailA thA, usa sugandhake mAre bhramara guMjAra kara rahe the /
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ 183 bharateza vaibhava ayodhyA nagarImeM agaNita jina mandira the, unameM kahIM homa cala rahA hai| kahI munidAna cala rahA hai| isa prakAra usa samaya vaha puNyanagara bana gayA thaa| kimI mandira meM bajrapaMjasarAdhanA kara rahe haiM / kahIM bAlikaMDa yaMtrArAdhanA ho rahI hai| kahIM gagadhara vAlayayana aura mRtyuMjaya yaja cala rahA hai| itanA hI kyoM ? kinanehI mandiroMmeM balasiddhi, jayasiddhi va sarvarakSA nAmaka aneka yajJa vahata vidhiparvaka ho rahe haiN| nitya hI aneka dharmaprabhAvanAke kArya ba nitya hI rathayAtrA mahotsava, mahAbhiSeka, pUjA catussaMghasaMtarpaNa Adi kArya buddhisAgara maMtrIkI preraNAse ho rahe hai| jina pUjApUrvaka nau dinataka barAbara cakraranakI bhI pUjA huI / mAthameM senAke anya yoddhAoMne bhI apane-apane zastra-astroM kI anurAgase pUjA kii| __ gomukha yakSa va cakrezvarI yakSiNIkI pUjA kara ghor3eko rakSaka yaMtra kA bandhana kiyaa| ghor3e ko yakSadevatAke nAmase kahanekI paddhati hai| vaha isalie ki usa samaya buddhisAgarane yakSa va yakSiNI kI pUjA kara usako rakSita kiyA thaa| isI prakAra hAthI, ratha vagairahakA zrRMgAra kara bahuta vaibhava kiyaa| sArAMzataH mahAnavamIke nau dinake utsavako matrIne jisa prakAra manAyA usase garalokako Alama huaa| navamIke dina kI baat| dinameM bharateza nagarake bIcake jina mandirameM jAkara pUjA mahotsava dekha Aye haiN| rAtrike samaya darabArameM Akara virAjamAna hue| bharateza mastakapara ratnakirITako dhAraNa kiye hae haiN| usake prakAzase rAtri bhI dinake samAna mAlama ho rahI hai / bharateza bIcake siMhAsanapara virAje hue haiN| idhara-udharase maMtrI, senApati, sAmanta vagairaha baiThe hue haiN| sAmane agaNita prajA baiThI huI hai| inake bIca meM aneka vidvAn kavi, gAyaka vagairaha bhI upasthita haiN| rAjA bharatako dekhaneke liye hI loga tarasate haiN| isaliye jhuMDa ke jhuMDa Akara vahA~ jama rahe haiN| __kAkInI ratnako eka khaMbeke mahAre khar3A kara diyA gyaa| eka kosa naka barAbara andhakAra dUra hokara prakAza ho gyaa| itanA hI kyoM ? ayodhyAnagarIkA vistAra 12 kosakA hai| ayodhyA nagarImeM saba jagaha prakAza hI prakAza huaa| __ usa vizAla darabArameM kahIM DoMbara loga, kahIM gAnevAle, kahIM aiMdrajAlI, kahIM mahendrajAlI, ityAdi aneka tarahake loga apanI-apanI kalA pradarzana karanekI icchAse vahA~para ekatrita hue the|
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 bharateza vaibhava jisa prakAra sUryakA kiraNa jidhara bhI par3e udhara hI kamala khila jAtA hai usI prakAra rAjA jidhara bhI dekheM usI tarapha vinoda, khela va kalA ko loga batA rahe haiN| kitane hI pahalavAna sAmane kustI khela rahe haiN| eka indrajAliyA rAjAke cittako AkarSaNa karate hue eka bIjako vahA~ para boyA / tarakSaNa hI vaha bIja zUja ! vana ho gayA usameM kacce phala laga gaye / itanA hI nahIM, usa samaya ve paka bhI gaye / sava darabAriyoMko use dekhakara Azcarya huaa| eka maMtrakAra aura sAmane AyA, Akara eka ghAsake TakaDeko maMtritakara rkhaa| bahatase sarpa usa ghAmase nikalakara idhara-udhara bhAgane lge| eka iMdrajAlI sAmane Akara prArthanA karane lagA ki dayAnidhAna iMdrAvatArako Apa dekheN| usI samaya usane apanI kalAke dvArA devendrake avatArako btlaayaa| eka mahendrajAlIne samudrakA dRzya batalAyA / isI prakAra gaMdharva loga apanI nRtyakalAko batalA rahe the| usa dina ayodhyAnagarake pratyeka galImeM jidhara dekheM udhara AnaMda hI AnaMda ho rahA hai| hAthI, ghor3A va rathoMkA zrRMgAra kara rAjamArgoM meM bar3e ThATabATake sAtha julUsa nikAlI jA rahI hai| paTTake hAthIpara bhagavAna jineMdra kI pratimA virAjamAna kara vihArotsava manAyA jA rahA hai / usa hAthIkA nAma vijayaparvata hai| usapara jineMdra bhagavaMtakI pratimA atyaMta zobhAko prApta ho rahI hai| rAjAne dUrase hI hAthIpara jineMdrabiMbako dekhaa| usI kSaNa bhaktise uThakara khar3e hue| jaba saba hAthiyoMne bharatezakA darzana kiyA taba kucha jhukakara va apanI sar3ako uThAkara cakravartIko praNAma kiyaa| samrATake rAniyoMne bhI daravAjeke aMdarase hI trilokInAtha bhagavaMtakA darzana kiyA evaM bahuta bhaktise AratI utArI / ratha Age claa| caMdramArga, sUryamArga Adipara bhI bhagavAnakA rathavihAra ho rahA thaa| isa prakAra pratipadAse lekara navamItaka aneka prakArase dharmaprabhAvanA ho rahI thii| pratidina bhinna bhinna prakArake zrRMgAra, zobhA, prabhAvanA va rayayAtrA Adi dekhane meM Ate the| ___ kahIM zAMtikakriyA, kahIM dAna, kahIM tyAga, kahIM vaiyAvRtya Adi zubhakAryAse saba apanA samaya vyatIta kara rahe haiN|
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 185 kahIM rAjAoMkA sanmAna ho rahA hai / kahIM vidvAnoMkA Adara ho rahA hai isa prakAra nau dinataka samrATne bahuta Anandake sAtha kAla vyatIta kiyA / navamI ke dina darabAra barakhAsta karaneke liye aba kucha hI samaya avazeSa hai| itane meM eka sundara va dIrghakAya bhadrapuruSane darabAra meM padArpaNa kiyaa| sabase pahile cakravartI ke sAmane kucha bheMTa samarpaNa kara usane sASTAMga praNAma kiyA / bharatezane bhI use yogya sthAnameM baiThaneke lie anumati dI / yaha abhyAgata kauna hai ? bharatezake laghu bhrAtA yuvarAja bAhubalIke hitaiSI maMtrI praNayacandra haiM / jaisA usakA nAma hai vaisA hI guNa hai, ativivekI haiM, dUradarzI hai bharateza kucha samaya idhara udharakI bAtacItakara usase pUchane lage ki praNayacandra ! merA bhAI bAhubalI kaisA hai ? aura kisa prakAra AnaMdase apane samayako vyatIta karatA hai ? usakI dinacaryA kyA hai ? evaM hamAre digvijaya prayANake samAcArako sunaneke bAda kyA bolA ? vaha kuzala to hai ? bharatezake praznako sunate hI praNayacandra uThakara khar3A huA aura bahuta vinayake sAtha hAtha jor3akara kahane lagA ki rAjan! ApakI kRpA se Apake sahodara kuzala haiN| unheM koI ciMtA nahIM aura koI bAdhA bhI nahIM / sadA ve sukhase hI apanA kAla vyatIta kara rahe haiN| kyoMki ve bhI to bhagavAn AdinAtha ke putra haiM na ? . svAmin! kabhI kabhI kAvya, nATakakA zravaNa va avalokana kara Ananda karate haiM, kabhI nRtya dekhate haiM aura kabhI kAminiyoMke darabAra meM kAla vyaya kara harSa prApta karate haiM / kabhI kabhI ve zRMgAravanameM kraur3A karane ke liye jAte haiN| kabhI kabhI mahala meM apanI priya rAniyoMke sAtha sAtha baiThakara ThaNDI havA khAte hue kokila pakSI, bhramara, totA Adike vinodako dekhakara AnaMdita hote haiM / bhogoMko sadA bhogate haiM parantu usameM ekadama magna na hokara yogakA bhI abhyAsa karate haiN| rAjan ! ve bhI to Apake sahodara haiM na ? yaha hamAre rAjAkI dinacaryA hai / astu Apake digvijaya prathANakI vArtA unhoMne sunI hai / use sunakara unheM bar3I prasannatA huI hai / isa saMbaMdha meM bolate hue unhoMne hamase kahA hai ki mere bar3e bhAIne
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 bharateza vaibhava jo digvijayakA vicAra kiyA hai yaha stutya hai| unakI vIratA ke lie vaha yogya kArya hai unakA sAmanA karanevAle hama pRthvI meM kauna hai ? sAtha meM abhimAna ke sAtha unhoMne yaha bhI kahA ki "isa pRthvI meM devamaM pitAjI, rAjAoMne mere bAvAjI kI barAbarI ana haiM ? hama loga to una donoMko smaraNa karate hue jIte haiM" praNayacandra maMtrI ne kahA | svAmin! Apake sahodara isa avasara para svayaM AzIrvAda lene ke lie AnevAle the / parantu ve anivArya kAraNase A nahIM sake / kAraNa ki ve eka zAstrako sunanemaM dattacita haiN| AcArya mahArAja AtmapravAda nAmaka zAstrakA pravacana kara rahe haiN| bahuta saMbhava hai, ki kala parasoMtaka vaha grantha pUrNa ho jAyegA / svAmina aura eka gUDhArtha Apase nivedana karanekA hai| use bhI sunane kI kRpA kareM / "gUr3hArtha" zabdako sunate hI buddhimAn loga vahA~se uThakara cale gye| vahA~ ekAMta ho gayA / prajA, parivAra, sAmanta, mAMDalika, mitra vidvAna, nRtyakAra Adi sabake saba kSaNamAtrameM jaba vahA~se cale gaye taba praNayacandra bahuta dhIre-dhIre kucha kahane lagA / buddhisAgara maMtrI pAsa hI baiThA hai / svAmin ! vizeSa koI bAta nahIM, ApakI mAtuzrI jaganmAtA yazasvata mahAdevIko podanapurameM le jAnekI icchA Apake sahodarane pradazita kI hai| bahuta derI nahIM hai, kala yA parasoM taka zAstrakI samApti ho jaaygii| usake bAda ve svayaM hI yahA~ padhArakara mAtuzrI ko pIdanapurameM le jAyeMge, isa bAtakI sUcanA deneke liye unhoMne mujhe yahA~ bhejA hai / rAjan ! jaba taka Apa digvijaya kara vApisa lauTeMge tabataka mAtA yazasvatI devIko apane nagara meM le jAnekA unhoMne vicAra kiyA hai, mAtAse putra vimukta raha sakatA hai kyA ? ny praNayacandrake isa prakArake bacanako sunakara cakravartana hA ki putrake ghara meM mAtAkA jAnA, mAtAko putrakA bulA le jAnA koI naI bAta hai kyA? aisI avasthAmeM isa saMbaMdha meM mujhe pUchane kI jarUrata kyA hai ? maiM bhI mAtuzrIke liye putra huuN| vaha bhI putra hai, isaliye use bhI mAtAjIko le jAnekA adhikAra hai / meM mAtA kI AjJAke anuvartI hU~ / mAtuzrI kI AjJAkA sadA pAlana karanA maiM apanA dharma samajhatA hU~ | pUjya mAtA hI mujhe hamezA sanmArgakA upadeza detI rahatI haiN| zikSA
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 100 detI hai, maiM mAtAjIko kucha bhI kaha nahIM sktaa| bhAIkI icchA ho to vaha le jaae| maiM isapara kyA kahU~ ? ise sunakara praNayacandane phira kahA ki svAmin! Apane jaisA vicAra prakaTa kiyA usI prakAra Apake sahodarane bhI kahA thA ki isa kAmake liye pUchanekI kyA jarUrata hai ? parantu unase maiMne nivedana kiyA ki yaha ThIka nahIM hai| sUcanA to jarUra denI hI caahiye| isaliye khAsakara Apako sUcita karaneke liye maiM AyA hU~ / bharateza praNayacandrakI bAta sunakara mana ho manameM kucha ha~se va kahane lage ki praNayacandra ! tuma bahuta buddhimAn ho / tumhAre kartavyapara mujhe bar3I prasannatA huii| tuma bAhubalI ke pAsameM raho, aisA kahakara usako uttama vastra AbhUSaNoM ko diyA / praNayacandra bhI bharatezako praNAma kara bahA~se nikala gayA / praNayacandrake bAhara jAneke bAda rAjA bharata bAhubalIkI vRttipara mana hI mana meM kucha ha~se / phira prakaTa rUpase buddhisAgarase kahane lage ki buddhisAgara ! dekhA ? mere bhAIkI uddaNDatAko tumane dekha lI na ? manameM kucha mAyAcAra rakhakara yahA~ AnA nahIM cAhatA hai / isIliye bahAnA - bAjI banAkara ise bhejA hai, vaha bhI zAstra sunanekA bahAnA hai| kyA hI acchA upAya hai / use maiM kAmadeva hU~ isa bAtakA abhimAna hai| vaha yaha samajhatA hai ki usake barAbarI karanevAle koI nahIM hai / isIko gostaff prabhAva kahate haiM / praNayacandrane asalI bAtako chipAkara raMga car3hAte hue bAtacIta kii| maiM isa bAtako acchI taraha jAnatA hU~ ki bhAI bAhubalI mere prati bhAIke nAte bhakti nahIM karegA, usakI marjI, maiM kyA karU~ ? bAhubalI to yuvarAja hai / isalie use itanA abhimAna hai / parantu usase choTe bhAI kyA kama haiN| jisa prakAra sUrya ko dekhanepara nIlakamala apane mukhako chipA letA hai usI prakAra mere sAtha unakA vyavahAra hai| pUjya pitAjI va mAtAjI ke prati mere bhAiyoMko atyadhika bhakti hai / parantu mujhe dekhanepara nAka- mu~ha sikor3a lete haiN| kyA parabrahma zrI AdinAthake putroMkA yaha vyavahAra ucita hai ? maiM hamezA ina logoMke sAtha acchA vyavahAra karatA huuN| unake citako dukhAneke liye maiMne kabhI bhI prayatna nahIM kiyaa| parantu ye mAtra mujhase bheda rakhate haiM / na mAlUma maiMne inako kyA kiyA ? ye isa prakAra
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 bharateza vaibhava manameM mere prati virodha kyoM rakhate haiN| maMtrI ! kyA tuma nahIM jAnate ho ! bolo to sahI! buddhisAgara ! jinendrakA zapatha hai ! maiMne tumase hI apane bhAiyoMke vyavahArako kahA hai aura kisIse bhI Ajataka nahIM kahA hai| yahA~taka ki pUjya mAtuzrI bhI apane putroMkI hAlata jAnakara duHkhI hoMgI isa bhayase una logoM kI prazaMsA hI karatA A rahA haiN| chaha bhAI dIkSA lekara muni ho gye| ve mere bhAI honepara bhI aba guru bana gaye / parantu inako to dekho! inako anuja kahU~ yA danuja kahU~ ? samajhameM nahIM AtA / svAmin ! buddhimAgara bole / Apa jarA sahana kareM, ve Apase choTe haiM / Apake sAtha unhoMne aisA vyavahAra kiyA to ApakA kyA bigar3A hai ? the mUrkha haiN| Apake sAtha premase rahaneke lie atyadhika puNyakI jarUrata hai| tIna lokameM jitanebhara buddhimAna haiM, vivekI haiM, ye saba tumhAre cAturyako dekhakara prasanna hote haiM / yadi chaha kama sau manuSya tumhAre sAtha nAka-bhauM sikoDakara raheM to kyA bigar3atA hai ? rAjan ! sUryakI unnatiko dekhakara jagatko harSa hotA hai| yadi nIlakamala mukulita hoveM to usameM sUryakA kyA doSa hai ? yaha bhI jAne dIjiye ! asalI bAta to aura hI hai| tumhAre bhAI uddhata nahIM haiM / maiM unako acchI taraha jAnatA huuN| ve tumhAre pAsameM Aneke liye Darate haiN| kyA tumhArI gaMbhIratA koI sAmAnya hai ? rAjan ! isa javAnImeM amaNita saMpattiko pAkara tyAyanItikI maryAdAko rakSaNa karane ke liye tuma hI samartha ho gaye ho / tumhAre bhAiyoMko yaha kahAMse A sakatA hai| abhItaka unhoMne usako nahIM sIkhA hai / isalie ve tumhAre pAsameM Aneke liye zarmAte haiN| rAjan ! tumhAre jitane bhI sahodara haiM ve abhI choTe haiN| unakI umara bhI kucha adhika nahIM hai| aisI avasthAmeM ve abhI bacapanako nahIM bhUle haiM / isIliye hI ve bAhubalIse Darate nahIM, apitu Apase Darate haiM / bAhubalI ke sAtha kisI bhI prakAra aviveka va ha~sI-khuzIse bartAva kareM usase bAhubalI to prasanna hI hotA hai| parantu tuma pAgalapaneko kabhI pasaMda nahIM karoge yaha ve acchI taraha jAnate haiM / isaliye tumhAre sAmane nahIM Ate haiM / ve apane hI bartAvase svayaM lajjita haiN| isaliye usa lajjAke mAre tumhAre pAsa nahIM Ate haiM / abhimAnakhe tumhAre pAsa
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharoga bhA . nahIM Ate haiM yaha bAta nhiiN| kala ve apane Apa Akara tumhArI sevA kareMge, Apa citA kyoM karate haiM ? ___ maMtrIke cAturyapUrNa vacanako sunakara cakravartI mana hI mana hese va ThIka hai ! ThIka hai ! maMtrI ! tuma bilakula ThIka kaha rahe ho ! isa prakAra kahate hue bAMdhavoM meM prema saMrakSaNa karaneke maMtrIke taMtrake prati manameM hI bahuta prasanna hue| itanemeM madhyarAtrikA samaya ho gayA thaa| usa samaya "jinazaraNa" zabdako uccAraNa karate hue bharateza vahause uThe va mantrI aura sevakoMke sAtha zastrAlayakI ora cle| ___ usa samaya zastrAlayakI zobhA kucha aura thI / aneka zastra vahA~para vyavasthita rUpase rakhe hue the| unakI bali, puSpa, caMdana ityAdika pUjAoMse vahAMpara vIra rasa barAbara Tapaka rahA thaa| paMcavarNake aneka bhakSyavizeSa va aneka navedya vizeSoMse zastrapUjA ho rahI thI isI prakAra homa bhI ho rahA thA jisameM aneka Ajya anna AdikI Ahuti bhI dI jA rahI thii| dhUpase dhama nirgamana, dIpase prajvalita jvAlA va aneka varNake puSpa, aneka phala Adi viSayoMse vahA~ anupama zobhA ho rahI thii| mAlA, khaDga, kaTArI, gadA Adi aneka astra-zastroMko dekhanepara ekadama rAkSasa yA mArike maMdirakA bhayaMkara smaraNa AtA thaa| khaDga, gadA va caMdrahAsa Adi daNDaratnoMko jisa prakAra vahA~para rakhA gayA thA usase sarpa maNDalakA hI kabhI kabhI smaraNa hotA thaa| ratihAsa Adi kitane hI Ayudha vahA~para agniko hI vamana kara rahe the| sAnandaka nAmaka eka khaDga ( asi ratna to isa prakAra mAlama ho rahA thA ki kaba to cakravartI digvijaya ke lie prayANa kareMge, kaba hameM zatruoMkA bhakSaNa karaneke liye avasara milegA isa prakAra jIbhako bAhara nikAlakara pratIkSA kara rahA hai| ____ kAlakI DAr3hake samAna aneka khagoMke bIcameM sUryake samAna teja: puMja bakraratna yahA~para prakAzita ho rahA hai / cakravartIne khar3A hokara use jarA dekhaa| ___cakravartIse maMtrIne prArthanA kI svAmin ! Ajataka isa cakraratnakI mahAvaibhavase pUjA ho gaI / kala vIralagna hai, yogya muhUrta hai| isaliye vigvijayake liye Apa prasthAna kreN| isa vacanako sunakara cakravartIne usa cakraratnapara eka kamalapuSpako
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 190 bharateza vaibhava rakhA / use dekhakara mantrIne kahA ki rAjat ! sUryako kamala mila gayA yahI tumhAre liye eka zubha zakuna hai / cakravartI usa zastrAlayase lautte| maMtrIko unhoMne bhejakara apane mahalameM praveza kiyA / iti navarAtri saMdhi meM 10 pattanaprayANa saMdhi Aja dazamIkA dina hai| rAjottama bharatezane zRGgArakara yogya muhUrta meM digvijayake liye prayANa kiyA / sabase pahile bharateza mAtuzrIke darzana ke liye yazasvatIkI mahalako aura cale / stuti pAThaka bharatezakI ucca svarase stuti kara rahe haiN| durase Ate hue putrako mAtA yazasvatI harSa bharI A~khoMse dekhane lgiiN| jisa prakAra pUrNa candrako dekhakara samudra umar3a AtA hai usI prakAra satputrako dekhakara mAtA yazasvatI atyadhika harSita huiiN| bahutasI striyoMke bIca meM mANikakI devatAke samAna suzobhita akalaMka cAritrako dhAraNa karanevAlI mAtAko sevAmeM bheMTa rakhakara bhara tezane praNAma kiyA / "beTA ! samudrameM pRthvIko lIlA mAtra se jItane tuma samartha ho jAo! jinabhakti va bhoga meM tuma deveMdra ho jAo" isa prakAra mAtAne putrako AzIrvAda diyA / sAthameM mAtAne yaha bhI pUchA ki beTA ! Aja kyA tumhArA prasthAna hai ? bharatezane uttara diyA ki mAtA ! Alasya parihAra va vinodake liye jarA rAjya vihAra kara AnekA vicAra kara rahA huuN| zIghra hI lauTakara Apake punIta caraNoMkA darzana karU~gA / mAtAjI ! bAhuvalI kala vA parasoMtaka yahA~para AnevAlA hai evaM Apako mere digvijayase lauTane taka podanapurameM le jAyegA / dekhiye to sahI mere bhAI kI sajjanatA ? vaha vivekI hai| maiM yahA~para nahIM rahU~ taba akelI Apako kaSTa hogA isa vicArase vaha Apako le jA rahA hai| vaha mere choTe bhAI nahIM, bar3e bhAI haiN| mAtA ! merI anupasthitimeM ApakA yahA~para rahanA ucita nahIM hai| isalie Apa bAhubalI ke mahala
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava meM jAkara Aga haiN| maiM vijayahA~para padhAreM / 191 acchA ! aba rahane dIjiye ! maiM aba digvijayake liye jA rahA hU~ / mujhe mere yogya upadeza dIjiyegA, jisase mujhe digvijaya meM sapha latA mile| 1 bharane kI bAta sunakara yazasvatI devIko jarA ha~sI AI aura kahane lagI ki beTA ! tumheM mere upadezakI kyA jarUrata hai ? kyA tuma dUsaroMke upadezake anusAra calaneke yogya ho ? sAre jagatko tuma upadeza dete ho, vaha tumhAre upadezake anusAra calatI hai| aisI ava syAmeM tumheM upadeza vagairaha kI kyA jarUrata hai / jAo digvijaya kara Anandase vApisa Ao beTA ! mAtA ke upadezakI putrako jarUrata hai / parantu kisa putrako ? jo putra durbhAgaMgAmI hai use mAtAkI zikSAkI AvazyakatA hai| dUdhako lekara pAnIko chor3anevAlA haMsake mamAna jisa putrakA AcaraNa hai mAtA use kyA zikSA de ? tuma hI bolo | beTA ! maiM samajha gaI ki maiMne tumako janma diyA hai, isaliye tumane mujhase uparyukta bAta puuchii| yaha tumhArI zAlInatA hai| beTA ! kyA kahU~ ! tumhArI vRttise tumhAre pitA bhI atyaMta saMtuSTa haiM / merA citta bhI atyadhika prasanna huA hai| isaliye priya bharata ! tuma mata puucho| tuma Anandase pRthvIko vaza kara aao| tumameM akhaMDa sAmarthya maujUda hai / mAtAke miSTavacanoMkI sunakara bharateza bahuta prasanna hue| AnaMdake vegameM hI pUchane lage ki kyA mAtA ! Apako vizvAsa hai ki mujhameM usa prakArakI buddhi va sAmarthya maujUda hai ? yAvatIne tatkSaNa kahA ki hA~ ! hA~ ! vizvAsa hai / tuma jAo ! "taba to koI harja nahIM" aisA kahakara bharatezane mAtAkA caraNasparza kara bahuta bhaktise praNAma kiyaa| usI samaya mAtAne putrako motIkA tilaka kiyaa| sAtha meM putrako AliMgana dekara AzIrvAda diyA ki beTA ! manameM koI AkulatA nahIM rakhanA / tumhAre hAthI ghor3oMke paira meM bhI koI kA~TA nahIM cubhe / pakhaMDa meM rAjya pAlana karane vAle rAjAgaNa tumhAre caraNa meM mastaka rkheNge| koI saMdehakI bAta nahIM hai / jAo ! jaldI digvijayI hokara aao| isa prakAra bahuta premake sAtha putrakI vidAI kI / mAtAkI AjJA pAkara bharateza vahA~se cle| itane meM mAtuzrI yazasvatIke darzanake lie bharatakI rAniyAM AI /
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 bharateza vaibhava aneka tarahake zRMgAroMko dhAraNa kara rAniyoMne jhuNDake jhuNDa Akara apane patikI prasavitrIke caraNoMko namaskAra kiyaa| yazasvatI devIne bhI AzIrvAda diyA ki deviyoM ! tuma loga duHkhako svapnameM bhI nahIM dekhakara hamAre putrake sAtha Anandase vApisa lauTanA / digvijaya prayANameM Apa logoMko koI kaSTa nahIM hogaa| Apa loga prasanna cittase jaaeN| taba una bahuoMne pUjya sAmAna kiyA ki pAnA hama samaya yogya sadupadeza diijiyegaa| isa bAtako sunakara yazasvatI devI kahane lagI ki vivekI bharatakI striyoMko maiM kyA upadeza de sakatI huuN| Apa logoMke patikI buddhimattA lokameM sarvatra vizruta hai| hamase pUchanekI kyA jarUrata hai| apane patikI AjJAnusAra calanA yahI kulastriyoMkA dharma hai| Apa loga avivekinI nahIM haiM aura na ekamekake prati Apa logoM meM IrSyA hai| aisI avasthAmeM tuma logoMko aba upadeza dene lAyaka bAta konasI rahI hai yaha samajha meM nahIM aataa| isaliye mujhe Apa logoMke saMbaMdhameM koI ciMtA nahIM hai, Anandase Apa loga jAeM va digvijaya kara palike sAtha lautteN| itanemeM sabhI zIlavatiyoMne sAsase prArthanA ki Aja hama saba patike sAtha digvijayavihAra meM jA rahI haiN| aisI avasthAmeM hameM pratinitya Apake caraNoMkA darzana nahIM mila sktaa| isalie puna: jaba Akara Apake pUjya pAdoMkA darzana hameM ho tabataka kucha na kucha brata lenekI AjJA dIjiegA / tadanusAra sabhI satiyoMne bhinna-bhinna prakArake vrata liye kisIne bhojanake rasoMmeM niyama liyaa| kisIne puSpoMmeM amuka puSpakA mujhe tyAga rahe isa prakArakA vrata liyaa| kisIne tAMbUlakA tyAga kiyaa| kisIne vastroMkA niyama kiyaa| eka strIne mallikA puSpakA tyAga kiyaa| ekane jAI puSpakA tyAga kiyaa| eka satIne dUdhakA tyAga kiyA, ekane kelekA tyAga kiyaa| ekane pheNIkA tyAga kiyaa| dUsarIne gorocana aura dUsarIne kastUrIkA tyAga kiyaa| eka strIne rezamI vastroMkA tyAga kiyaa| ekane motIke AbharaNoMkA tyAga kiyaa| isa prakAra aneka striyoMne taraha-tarahase aneka niyamoMko liye| yaha saba niyamavrata hai / yama nhiiN| kyoMki sAsake punardarzanaparyaMta inakA kAlaniyama hai ! bahuoMkI bhaktiko dekhakara mAtA yazasvatIko bahuta harSa huA aura kahane lagI ki bahuoM ! Apa loga paradezako gamana karane jA rahI
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhaba 193 haiN| isalie prayANake samaya toMkI kyA AvazyakatA hai ? Apa loga vaise hI jaaeN| "mAtA! bharatarAjya (SaTkhaNDa ) hamAre hI haiM, vaha paradeza nahIM hai| isalie hama svadeza gamana hI kara rahI haiN| so ina vratoMkI hameM AvazyakatA hai" aisA AgrahapUrvaka kahakara saba striyoMne sAsake caraNoMmeM bhaktipUrvaka mastaka rakhA / sAsane bhI "tathAsta" kahavA AzISada zyA / sAsakI AjJAko pAkara ve saba striyA~ bahuta Ananda va ullAsake sAtha vahA~se clii| una logoMkA pArasparika prema, lokameM IrSyA va matsarase jAnevAlI eka patikI aneka striyoMke duHkhamaya jIvanako tiraskRta kara rahA thaa| sadA paraspara jhagar3A kara ekamekako gAlI va zApa dekara, savatamatsarake sAtha jInevAlI striyoMse nArakiyoMke jIvana kadAcit adhika sukhamaya haiN| isa bAtako svakRtise vyakta karatI huI ve bahata Anandake sAtha jA rahI thiiN| 5 sonekI pAlakiyA~ taiyAra thIM usapara ArUr3ha hokara rAniyoMne prasthAna kiyaa| unakI dAsiyoMne cA~dIkI pAlakiyoMpara car3hakara unakA anusaraNa kiyaa| ramaNiyoMkI pAlakiyoMkI bIca eka sonakA ratha jA rahA hai jisameM arkakotikumArakA sundara jhUlA suzobhita ho rahA hai| rAjA bharata anukUla nAgarAMka, dakSiNAMka Adi maMtrI va mitroMke sAtha soneke khar3AU~ pahanakara jinamandirakI ora cle| rAstemeM jyotiSI, stutipAThaka, gAyaka Adi aneka tarahake loga bharatezake digvijaya prasthAnake samaya zubhakAmanA kara rahe haiN| ___jyotiSI loga paMcAMgazuddhiko dekhakara yogya muhUrta va lagnako nivedana kara rahe haiN| zAstra pAThaka zrI bharatezako yaza va jayakI siddhi ho, isa prakAra ucca svarase ghoSaNA kara rahe haiN| gAyana karanevAle zrIrAga madhumAdhavIrAga Adi aneka rAgoMmeM Atmavivecana karanevAle padoMko gA rahe haiN| isake alAvA aneka prakArake vAdyoMke madhura zabda aura dhavala zaMkhoMke bhoM-bhoMkAra ho rahe haiN| una sabako sunate hue bharateza jA bharateza mAtAkI mahalase jaba bAhara nikale usa samaya do kauve dekhane meM Aye / usI prakAra bAyIM orase pAla rudana karane lge| AkAza pradezameM sAmanese eka garur3a barAbara bhAga rahA thA / anukUla nAyakane samayakI anukUlatA dekhakara bharatezako use izArese batalAyA /
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194 bharateza vaibhava Age jAnepara eka pAlatU prANI bharatezako dekhakara atyadhika bhayabhIta hokara dekha rahIM thA / use dekhakara nAgarAMkane kahA ki svAmin ! zatruvIra Apase isI prakAra bhayabhIta hoMge, isakI yaha sUcanA hai| sAmanese eka sA~r3a dhUla ur3Ate hue A rahA hai / mu~hase zabda bhI kara rahA hai / dakSiNAMkane use vIrasucanA kahakara bharatezako dikhaayaa| isa prakAra mitragaNa aneka prakArake zubhazakunoMko dikhAte hue jA rahe haiN| bharateza bhI andara-andarase hI ha~sate huye evaM bahuta utsAhake sAtha paramAtmAkA smaraNa karate hue nagarake madhyasthita jinamandirameM aaye| bAharake parakoTeke bAhara hI unhoMne khar3AU~ utAra dii| usake bAda apramAdavRttise pA~ca suvarNake parakoToMko pAra kiyaa| sabase pahile unhoMne sadagaNDAmeM le kisa agamAna AdinAtha svAmIkI prakRtikA vahA~para darzana milaa| bharatezane usa bhadramaNDapameM yogya dravyoMkI bheMTa car3hAkara bahuta bhadrabhAvase bhagavAna ke caraNoMmeM sASTAMga praNati kii| tadanantara cidrUpabhAvanAko dhAraNa karanevAle yogiyoMko namostu kiyA / niraMjana siddhabhAvanAko dhAraNa karanevAle yogiyoMne bhI AzIrvAda diyA ki "siddhadigvijayakAryobhava, he bhUpa ! samRddhasukhI bhava" / tadanantara bharatezane siddhapUjAkI zeSAko mastakapara va mRtyuJjaya, siddhacakraAdike homabhasmako kaNThameM lagAkara bhaktiko vyakta kiyaa| buddhisAgarane prArthanA kI ki svAmin ! homakarma ko bahuta vidhipUrvaka niSpanna kiyA gyaa| muniyoMko AhAradAna navadhA bhaktipUrvaka diyA gyaa| mahAsvAmI zrI AdinAtha bhagavantakI pUjA bahuta vaibhavake sAtha kI gayI hai| pratipadAse lekara dazamItaka advitIya utsAhake sAtha Apane jo prajA kI va karAI hai, vaha aba isa lokameM ApakI pUjA karAyegI isameM koI saMdeha nhiiN| svAmin ! dharmapUrvaka rAjyapAlana karanekI paddhati, dharmAga bhogakrama ityAdi bAtoMke mamako tumhAre sivAya aura kauna jAna sakatA hai ? aba Apa yahA~para kirITa dhAraNa kreN| maMtrIkI prArthanAko svIkAra kara bharatezane apane mastakapara ratnamaya kirITako dhAraNa kiyaa| tadanantara kirITa bharatezane "bhUyAtpunadarzana" yaha pada uccAraNa karate hue jinendra bhagavaMtako namaskAra kiyA 1 bAdameM muniyoMke caraNoMmeM mastaka rakhakara vahA~se jayaghoSaNAke sAtha vApisa lautte|
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 195 rAstemeM jAte samaya bahutase kulavRddhajana bharatezako AzIrvAda de rahe haiN| vidvAn loga maMgalASTakakA uccAraNa kara bharatezake Upara asatakSepaNa kara rahe the| bahutase loga bIca-bIcameM Akara phala, puSpa AdikI bheMTa rakhakara namaskAra karate the evaM rAjan ! ApakA bhalA ho / ApakI jaya ho, ityAdi zubhabhAvanA karate the| jima samaya bharateza atyanta Anandake sAtha jinamandirase bAhara nikale usa samaya akasmAt hI unake dAhine bhuja, jaMghA va A~kha meM sphuraNa hone lagA, jo nikaTa bhaviSyameM advitIya sampattikI sUcanA thii| bahuta vaibhava ke sAtha Apa pAMcoM parakoToMse bAhara aaye| vahA~para paTTakA hAthI taiyAra thaa| parvatake samAna usa sundara hAthIpara "jinacaraNa" zabdako uccAraNa karate hue bharateza ArUr3ha ho gye| usI samaya sevakoMne motIke chatrako Upara uThAyA va idhara udharase cAmara Dulane lage / itanA hI nahIM cAreM aura dhvajapatAkAce uThIM dha karor3oM tarahake bAje bajane lge| ___sAmanese stutipAThaka jA rahe the / ve aneka prakArase rAjAkI stuti karate hue subhabhAvanA karate the| svAmin ! Apa aneka vairI rAjAoMke pati haiN| zatrurUpI aMdhakArake lie sUrya ke samAna haiN| jayalakSmIke Apa pati haiN| ApakI jaya ho ! ityAdi stutiyoMko sunate hue bharateza nagarake vizAla mArgoM meM jA rahe haiN| usa samaya dUrase bharatezakA kirITa sUryake samAna mAlama ho rahA thaa| zarIra sone ke putaleke samAna mAlUma ho rahA thA / bharatezake Upara jo prakAzamAna motIkA chatra rakhA gayA thA usake prakAzase aisA mAlUma ho rahA thA ki aneka nakSatroMke bIcameM candradeva A rahA ho| battIsa cAmara jo idhara-udharase Dula rahe haiM unako dekhane para mAlama hotA hai ki rAjA bharateza kSIrasamudrameM hAthI calAte hue A rahe haiN| hAthIke Age do sundara ujjvala-dhvaja maujUda haiM, jinakA nAma kramase candradhvaja va sUryadhvaja hai / unakI zobhAko dekhanepara aisA mAlUma ho rahA hai ki candra va sUrya hI bharatezako Akara le jA rahe haiN| isa prakAra aneka vaibhavoMke sAtha Apa digvijaya prasthAnake lie jA rahe haiN| puruSottama bharata Aja ayodhyA ko chor3akara digvijayake lie jA rahe haiM, yaha sabako mAlUma hI thA / saba loga unakI vihAra zobhAko
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 196 bharate vaibhava dekhane ke lie bhAge Ae haiM / A rahe haiN| apanI mahalake Upara car3hakara dekha rahe haiN| striyoMkI bAta kahanA hI kyA? ve umaDa-umaDakara bharatezako dekhane ke lie utsuka ho rahI haiN| kisI bhI puruSake bhanameM bhI hamArI striyA~ bharatezako nahIM dekheM isa prakArakA vicAra utpanna nahIM hotA hai, kyoMki bharateza paradArasahodara haiN| bhAIko bahaneM dekha to kyA bigar3atA hai ? ___ kahIM kahIM puruSa apanI striyoMke sAtha khar3e hokara dekha rahe haiM / kahIM striyA~ akelI hI dekha rahI haiM / aneka vezyAyeM SaTkhaNDAdhipatikI zobhAko dekha rahI haiN| kitanI hI striyA~ har3abar3Ise daur3I A rahI haiM aura bharatezako dekhaneke lie utsuka ho rahI haiN| cUlhepara dUdha garama karaneke lie rakhA huA hai| use utAranekI cintA nhiiN| sAmanese baccA ro rahA hai usakI ora lakSya nhiiN| sabako vaise hI chor3akara bAhara A rahI haiN| jo striyAM aneka vinodalIlA karatI thIM, unheM ardhameM hI chor3akara evaM saMgItako bhI ardhameM hI banda kara bharatezako dekhaneke lie gii| eka strI toteko par3hA rahI thii| aba toteko piMjar3e meM rakhakara jAnemeM derI hogI isa har3abar3Ise toteko bhI sAtha lekara AyI aura julazakI zobhA dekhane lgii| kitanI hI striyAM hAthameM darpaNa lekara kuMkuma lagA rahI thIM / udharase bAjoMke zabdako sunate hI kuMkuma lagAnA bhUlakara darpaNasahita hI bAhara AI aura bahuta AnaMdake sAtha dekhane lgiiN| eka strIkI deNI va sAr3I DhIlI ho gaI thii| to bhI veNIko to dAhine hAthase va sAr3Iko bAyeM hAthase samhAlatI huI bAhara daur3akara aaii| eka vezyA viTake sAtha krIr3eke liye svIkRti dekara andara jA rahI thii| utanemeM bAjeke zabdako sunakara vaha usa viTako Adhe meM hI chor3akara bAhara bhAga gii| bahuta dinase apekSita viTapuruSako gharapara Anepara bahata-bahuta haSita honevAlI vezyAyeM julasake zabdako sunate hI biTake prati nispRha hokara bhAga AyI / vizeSa kyA kaheM ? pAna khAneke liye jo baiThI thI vaha pAna khAnA bhUla gii| jinakA padara sarakA thA use bhI ThIka karanA bhUla gii| ekadama paravaza hokara vezyAyeM bharatezako dekhane lgiiN|
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 197 bharateza ke saudaryakA kyA varNana kareM ? jina striyoMne bhI vahAMpara unako dekhA to saba apane ko bhUla gaI thI aura barAbara stabdha putalIke samAna khar3I thI / adhika kyA ? jinake bAla solaha Ane paka gaye haiM aisI bur3hiyA~ zrI bharatezako dekhakara hakkA-bakkA ho gaI evaM Adhe mu~ha kholakara dekhane lagIM evaM bhramita hokara divAla ke sahAre Tika gaIM to taruNiyoMkehRdayameM kisa prakArake bicArakA saMcAra huA hogA yaha pAThaka hI kalpanA kareM / striyoM bharatezako dekhakara bharatezake prati mohita ho gaIM, isameM Azcarya ho kyA hai ? vahA~ke nagaravAsI puruSa bhI bharatezake sauMdayaMse mana hArakara bhrAMta hue| aisI hAlata meM striyoMkI to bAta hI kyA hai ? unakA to hRdaya svabhAvataH hI komala rahatA hai / striyA~ saba bharatezako bahuta hI cAhate dekha rahI haiN| parantu bharateza kI dRSTi gajaratna ke gaNDasthalakI ora hai, ve idhara-udhara dekha nahIM rahe hai / yaha gambhIratA bharatezane kahA~ sIkhI hogI ? jisa mahApuruSane tIna lokameM sArabhUta zrI cidaMbarapuruSa paramAtmAke atula bhayakA darzana kiyA hai, kyA usakA citta idhara-udhara ke kSudra viSayoMse kSubdha ho sakatA hai ? kabhI nhiiN| isaliye bharateza bhI madagajake Upara bahuta gambhIratAse ArUr3ha hokara jA rahe haiM / karor3oM pAtroMkA zRGgAra hokara Agese ve nRtya karate hue jA rahe haiM evaM stutipAThaka aneka sundara zabdoMse stuti karate hue jA rahe haiM / Adijinaputra ! kAmadevAgraja ! bharataSaTkhaNDaadhinAtha ! guruhaMsanAthabhAvaka ! tumhArI jaya ho / samasta bhUpatiyoMke pati ! ahaMkArI va virodhI rAjagaNarUpI jaMgalake liye dAvAnala ! pratispardhA karanevAle rAjagirike liye vajradaNDake rUpameM rahanevAle he rAjan ! ApakI jaya ho ! rAjan ! lokameM aneka rAjA aise haiM jo apane kartavyako nahIM jAnate haiM / unakI vRtti unako zobhita nahIM hotI hai / AtmakalA va viveka unameM nahIM hai| phira bhI bAhyaracanAoMse apanI prazaMsA karA lete haiN| aise rAjAoMke Upara bhI Apa apane Adhipatya rakhate haiM / saMpati, zIla, seja, AjJA, prabhutva, vIratA Adi guNoMmeM, itanA hI kyoM tyAga aura bhoga meM Apa isa taralokameM surapati ke samAna haiN| ApakI jaya ho ! ityAdi aneka prakArase bharatezakI stuti ho rahI hai|
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 bharateza vaibhava sa. hutase vikar3I taDatAhola attAno haiN| kitane hI puSpAMjalikSepaNa kara rahe haiN| bAra-bAra loga sAmane Akara bharatezakI AratI utArakara zubhakAmanA kara rahe haiN| aneka taraha ke sugaMdhita puSpoMko hAthIpara kSepaNa karake jayaghoSaNA kara rahe haiN| eka taraphase vIrAvalI hai| dUsarI ora dArAvalI hai| eka tarapha vIraguNAvalI hai| dUsarI ora zRGgArAvalI hai| ina sabakI zobhAse sabako apUrva Ananda A rahA thA / statipAThakoMko, nartana karanevAloMko evaM khilAr3iyoMko aneka prakArase inAma dilAte hue bharateza isa prakAra ke tejase jA rahe haiM ki jaise mandarAdrike Upara car3hakara sUrya hI A rahA ho| digvijayameM zubhakAmanA va bharatezake svAgata karane ke liye nagarameM yatra-tatra toraNabaMdhana kiyA gayA hai / kahIM vastrakA toraNa, kahIM puSpakA toraNa, kahIM komalapattoMkA toraNa ! ina saba toraNoMko pArakara jaba samrAT Age bar3ha rahe haiM, usa samaya aisA mAlUma ho rahA hai mAno sUrya aneka varNake AkAzameM Age bar3ha rahA ho / ___Age jAkara kahIM kA~sekA toraNa hai / kahIM suvarNakA hai| yahI kyoM kahIM ratnasaMcayakA toraNa hai| ina sabako pAra karate hue bharateza aise mAlUma ho rahe haiM jaise caMdramA aneka camakIle nakSatra va bimalIko pAra karate hue jA rahA ho| una toraNoMkI racanAmeM yaha vizeSatA thI ki kahIM-kahIM unameM puSpoMkI poTalI bA~dhakara rakhI gaI thii| bharateza unameM jaba praveza kara rahe the taba donoM orase do dIrgha DoroMko khIMcanepara bharatezake Upara puSpavRSTi hotI thii| taba saba loga jayajayakAra karate the / isa prakAra pattanaprayANakI zobhA apUrva thI / jisa prakAra zRGgAra. vanameM manmatharAja bahata vaibhavake sAtha praveza karatA hai, usI prakAra bharateza bhI ayodhyAnagarake rAjamArgoMmeM bahuta vaibhavake sAtha jA rahe haiN| isa prakAra bahuta bar3e rAjavaibhanake sAtha yogya samayameM bharatezane ayodhyAke parakoTeke bAhara padArpaNa kiyaa| ___nagarake bAhara bar3e bhArI maidAnameM prasthAnake liye vizAla senA tayAra hokara khar3I hai / senApatiratna samrATkI AnAkI pratIkSAmeM haiM / bharateza bhI bahuta prasannatAke sAtha gajaralapara ArUr3ha hokara usI ora jA rahe haiM / senAko dekhakara unheM harSa huA /
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 199 pAThakoM ko Azcarya hotA hogA ki Adi samrAT bharatako isa prakArakA vaibhava kyoM kara prApta huA ! unhoMne pUrva meM aise kaunase kartavyakA pAlana kiyA hai, jisase unako isa bhavameM isa prakArake vaibhava prApta hue / saMsArameM icchita sukhakI prApti sahaja nahIM hai / usake liye pUrvabhavopArjita bar3e bhArI sukRtako AvazyakatA hai| bharatezvarane aisA kaunasA puNya sampAdana kiyA jisase unheM yaha saba sahaja sAdhya ho rahe haiN| isakA eka mAtra uttara yaha hai ki unhoMne aneka bhavoMse isa sukRtakA saMcaya kiyA hai| unhoMne aneka bhavoM meM isa prakArakI bhAvanA kI thI ki he paramAtman ! tuma sukhanidhi ho / lokameM jo padArtha zreSTha kahalAtA hai usase bhI tuma zreSTha ho ! jo atyadhika nirmala hai usase tuma adhika nirmala ho ! jo madhura hai usase anaMtaguNa adhika tuma madhura ho ! isaliye madhura amRtako siMcana karate hue mere hRdaya meM cirakAlataka vAsa karo / paramAtman ! bhavya kamalake liye tuma sUryake samAna ho ! zAMtahI ! jo loka meM satyaprakRti ke haiM unako atyaMtabhoga va adhika saubhAgyako prApta karAne meM tuma pradhAna sahAyaka ho / ataeva stutya ho, tuma mere hRdayameM bane raho / usI bhAvanAkA yaha madhura phala hai / iti pattanaprayANa saMdhi. -:: dazamI prasthAna saMdhi bharatezvara gajArUr3ha hokara bahuta vaibhavake sAtha Age bar3ha rahe haiM / ayodhyAnagarake bAhara hI kucha dUrameM sAmanese eka vijaya vRkSapara cakraratnakA prakAza dikhane lagA / silagna meM jaba mahalase siMhAsanAdhIzane prasthAna kiyA taba senApatiko AjJA dI ki cakraratnako Age claao| unake saMketase hI usakA zRGgAra kiyA gayA thaa| aneka prakArakI jhAlarI, vastra va bhUSaNoMse usa vijayavRkSakI bhI zobhA kI gaI thii| vijayavRkSako kannar3ameM "bannI" kahate hai / " bannI" zabdakA dUsarA artha Ao aisA hotA hai| jisa samaya usa vRkSake sundara patte havAse
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 bharateza vaibhava hila rahe the, usase aisA mAlama ho rahA thA ki zAyada vaha banI vRkSa logoMko apane pAma banI ( Ao ) aisA kaha rahA ho| usa vijaya vRkSakI bedikAke cAroM tarapha aneka cAmara, jhAlarI AdikI zobhA hai aura gAje bAjoMkA sundara zabda ho rahA hai| gajA bharata bhI usa vakSake pAsa cale gaye / eka bAra unhoMne hAthI ko ThaharAkara aMkuzapara hAtha rakhakara vIraSTi se cAroM ora denA / jidhara dekhate haiM udhara hAthI haiM, ghoI haiM, ratha haiM, agaNita menAyeM haiM / apanI apanI vizAla menAoMko levAra chappana dezake gajAgaNa upasthita haiN| bharalezvarakA menApani jayarAja hai, use ayodhyAMka bhI kahate haiM / usane sArI menAkI tAvasthA kI hai| inha nATaka hai| aliTIrahekara vivekI hai aura amala kSatriya hai| vaha mamrATkai pAsa meM hI hai| dupaharako nImare praharameM rAjadarabAra lgaa| senApati jayarAjake igAreko pAkara yahA upasthita maba rAjAoMne Akara samrAT bharanezakA darzana liyaa| aneka zRMgArase yukta ghor3e para car3hakara aMga dezake rAjA Aye aura unhoMne bahuta Adarake mAtha rAjA ko namaskAra kiyaa| isI prakAra pallava, kerala, kannauja, karahATa, saurASTra, kAzI, tiguLadeza, telagUdeza, huramaMji, pAgmI, cera, mindhu, kalahari, oDDi pAMDya, mihala, gurjara, nepAla, vidarbha, cIna, mahAcIna, bhoTu', mahAmoTu, lATa, mahAlATa, kAzmIra, nuruka, karNATa, kAMbhoja, vaMga, vRtta, citrakuTa, pAMcAla, gola, kAliga, mAlaba, manakA. baMgAla, sAmrANi, kuMtala, hammIra, gaur3a, kokaNa, tuLu deza, raga, malaya, magadha, haiva, mahArASTra, dupArI, maleyALa, koGagu, bAlhina, male, madhura, cola, kurujAMgala, mathurA Adi aneka dezoMka gajA apane apane advitIya vaibhavake mAtha Aye va bhagnezako bahuta Adarake mAtha namaskAra kara eka tarapha khar3e hue| vizeSa kyA ? chaha va gar3aka gajAoma Arya khaNDake samasta rAjA vahA~ upasthita the / pA~ca mleccha vADake gajA vahA~para nahIM the| AryavaMDaka adhipati to mamrATake adhIna ho cuke / aba mlecchakhaMDake gajAoMko bama meM karane ke lie isa senAko ekatrita kiyA hai| __ nInoM samudroMke adhipati tIna vyantarendra haiN| unako vazameM karaneke bAda pAMca mleccha khaMDoMkI ora bharateza bar3heMge /
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ 201 bharateza vaibhava unake sAtha agaNita senA maujUda hai| apanI madajaladhArAko bahAte hue jamaNa karanevAle maMgalahAthI usa senAmeM caurAsI lAstra haiN| isI prakAra apanI sundara cAla va cItkArase bar3e bar3e parvatako bhI zithila karanevAle sundara ratha caurAsI lAstra haiN| sAmAnya ghor3oMkI saMkhyA hameM mAlUma nhiiN| vaha agaNita the, paraMtu uttama va sundara lakSaNoMse yukta ghor3e aThAraha karor3akI saMkhyAmeM the| sAmAnya sevakoMkI bAta jAne dIjiye / parantu utkRSTa kSatriya jAtimeM utpanna jAtivIroMkI saMkhyA caurAsI karor3a thI / isI prakAra raNabhUmimeM zobhA denevAle va samrATake aMgarakSaNa ke lie sadA kaTibaddha tryantara kulotpanna deva solaha hajAra the / isa prakAra caturaMga senA se yukta hokara bharatezane usa vijaya vRkSase Age bar3hanekI taiyArI kii| unake izAreko pAkara karor3oM bAje bajane lge| usa vijaya vRkSako apanI dAhinI ora kara vijayaparvata hAthIko cakravartIne calAyA / usa hAthIke Agese dhvajamAhita canarala camaka rahA thaa| dAhinI ora, Age aura pIche saba jagaha senA hI senA hai / bIca meM mumeruke samAna samrATa bahuta zobhAko prApta ho rahe haiN| bharatezvarake Azrita rAjAgaNa apanI apanI senA va vaibhavake sAtha unakA anukaraNa kara rahe haiM aura saba loga jayajayakAra karate hue unakI zubhabhAvanA kara rahe haiN| isa prakAra acinya vaibhavake sAtha bharateza ayodhyAnagarase kucha hI dUra gaye haiM / vahA~para maya ( vyantara ) ke dvArA racita mukkAmake sthAnako unhoMne dekhA / vahA~para bharatezvarane apane dIrgha hastase saba senAoMko igArA kara diyA ki saba loga bahIpara tthhreN| saba rAjAoMke lie haisiyatake anusAra vizvakarmA ratnane sabako alaga alaga mahaloMkA nirmANa kara rakhA hai| saba loga binA kisI prakArake kaSTake una mahaloMmeM praveza kara gye| parvataparase utarane ke samAna samrATa svayaM hAthIparase uttre| vidvAna va vaizyAoMko unhoMne bheja diyA evaM apanI mahalakI ora gye| unake sAtha bahutase loga the| mahalake bAhara khar3e hokara saba sAthiyoMko kahA ki aba zAmake bhojanakA samaya ho cukA hai| aba Apa loga cale jaaiyegaa| isa prakAra buddhisAgara, senApati va gaNabaddha devoMko vahA~se vidA dekara
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 bharateza baMbhava bharateza apane liye nirmita sundara bhadramukha nAmaka mahalameM praveza kara gye| usa mahalameM praviSTa hokara jaba bharatezane vahA~para zRGgArase yukta eka vivAha maNDapako dekhA to unake AzcaryakA ThikAnA nahIM rhaa| ve usI daSTi se use dekhane lage the| vahA~para pAsameM hI rAnI kusamAjI khar3I thii| usane kahA ki svAmin ! yaha Apake liye bhaviSyakI maMgala sucanA hai| Aja merI bahinakA vivAha isa maNDapameM Apake sAtha hogaa| taba samrATne prazna kiyA ki devI! nagarameM rahate hue yaha kArya tumane kyoM nahIM kiyA ? bAhara isakI taiyArI kyoM kI gaI hai| svAmin ! maiMne pitAjIko pahilese hI sUcanA bhejI thii| parantu unake AnemeM kucha derI huii| isaliye vivAhakA yoga isa sthAnapara AyA / AjahI rAtako vivAhake liye yogya muhUrta hai, isa prakAra jyotiSiyoMse rNiyakara pitA jI Aye haiN| merI bahina bhI pUrNa yauvana va sauMdaryase yukta hai| isa prakAra bolatI huI rAjAke sAtha hI andara gaI / vahA~para bharatezane apanI striyoMko sAtha lekara eka paMktimeM nirantarAya bhojana kiyA aura kahane lage ki yaha hamAre liye bhaviSya meM honevAlI vijayakI sUcanA hai| jayalakSmI bhI isa digvijaya prayANameM isI prakAra mere gale meM mAlA DAlegI, jisa prakAra kusumAjIkI bahina ddaalegii| itanemeM sUrya astAcalapara calA gyaa| saMdhyArAga yatratatra dikhane lgaa| bharatezane sAyaMkAlake saMdhyAvandanako kiyaa| bAdameM arkakIrti kumArake pAsa jAkara use pyAra kiyaa| anantara vivAha yogya vastrAdikase zRGgAra kara striyoMke sAtha vinoda vArtAlApa kara baiThe the| vivAhakA muhUrta atinikaTa hai, isakI sUcanA pAkara bharateza vivAha maNDapameM dAkhila hue / vahA~para akhaNDa akSatoMkI paMkti zobhita ho rahI thii| usapara Apa khar3e ho gye| pAsameM hI zvasurake mAtha kusUmAjIkA sahodara kamalAMka khar3A thaa| usake sAtha vinoda karaneke vicArase bharateza bole kiM kamalAMka ! tumhArI yaha bahina kusumAjIke samAna nahIM hai / isane bahuta krodhake sAtha merA tiraskAra kiyA thaa| vaha lokameM apaneko asamAna samajhatI hai| aisI avasthAmeM phira bhI lAkara mere sAtha hI usakA vivAha karanA kyA yaha buddhimattA hai ? taba kamalAMka bolA ki rAjan ! lokameM *prathamabhAgakI sarasa saMdhiko dekheN|
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 203 tuma bhI asamAna ho aura merI bahina bhI asamAna hai| amamAna guruSako asamAna strIkI jor3a kara denA buddhimattA nahIM to aura kyA hai ? rAjA use sunakara kucha muskarAye va kahane lage ki aba bibAhakA samaya ho gayA hai| tumhAre sAtha bahata vinoda vArtAlApa karane ke liye yaha samaya nahIM hai / isa prakAra kahakara maMgala prasaMgake maMgalASTaka sobhanapada vagairahako sunate hue khar3e hue| itane meM bIcakA pardA haTA diyA gyaa| gajAnaka rAjAne gurumaMtramAkSipUrvaka jaladhArAko chor3anepara zrI samrATne homamAkSI pUrvaka makarandAjIko grahaNa kiyaa| rAjendra bharata usa makarandAjIko lekara apanI mahalameM cale gye| kusumAjIne apane pitAko vizrAMtike liye bheja diyaa| rAjA bharata sukhAMgameM magna ho gye| senAmeM isa Akasmika vivAhakI carcA hone lagI / maba loga kahate lage ki bharatezakA puNya dina hai| isa divAse bApAlA pRthvI vazameM hogii| isake liye yaha vivAha hI pUrva sUcanA hai| kala ekAdazI hai / apana Age jAyeMge / ityAdi aneka prakArake vicAroMse senAne bhI vizrAMti lii| pAThakoMko bhI Azcarya hotA hogA ki bharatezvarakA bhAgya itanA vizAla kyoM hai ? jahA~ jAte haiM unako Ananda milatA hai| mahalameM rahate haiM to sukha, bAhara nikale to vahA~para bhI sukha / isa prakArakA bhAgya saMsArameM ativirala manuSyoMkA ho ho sakatA hai / bharatezvarane pUrva meM aisA kaunasA kArya kiyA hogA jisake dvArA unheM isa bharameM ananya durlabha vaibhavoMkI prApti ho rahI hai| isakA eka mAtra uttara yaha hai ki pUrvajanmakA saMskAra, pUrvajanmakA dharmAcaraNa / unhoMne pUrvabhavameM va vartamAnabhavameM isa prakAra AtmabhAvanA kI hai ki : . he Atman ! jJAna va darzana hI tumhArA svarUpa hai| usa jJAna va darzanakA prakAza tumhAre rUpameM ujjvala rUpase pratibhAsita ho rahA hai| vahI saMsArameM mohAMdhakArameM par3e rahanevAle prANiyoMko bhI mokSapathapradarzaka hai / isalie he paramAtman ! tuma bhavyoMke hitaiSI ho| isaliye chipo mata ! mere zarIrakI Ar3ameM barAbara bane rho| usI bhAvanAke madhura phalako ve prati samaya mukhasvarUpameM anubhava karate haiN| iti vazamiprasthAna saMdhi. "-::
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 bharateza vaibhava pUrvasAgaradarzana saMdhi Aja ekAdazIkA dina hai / bharateza prAtaHkAla apanI nityakriyAoMse nivRtta hokara bAhara Aye / mAkAla nAmaka kara AjJA dI ki hamAre lauTanetaka ayodhyAnagarI kI kArya tumhArA hai| isaliye isa kAryameM saMlagna rahanA / ko AmA kI gaI ki naI vyaMtarako bulArakSA karanekA phira senApati 204 AjJA honekI derI thI ki prasthAnabherIkI AvAjane AkAza pradezako vyApa liyaa| usI samaya senAne jo pahilese prasthAnabherIkI pratIkSA kara rahI thI, prasthAna kiyA / cakraratna bhI sAmanese prakAzamAna hote hue calane lagA / samrAT bharata bhI uttamaratnoM se nirmita pAlakIpara virAjamAna hokara padhAra rahe the / bharatezvarake Upara zvetakamalake samAna chatra va cAroM tarapha se rAjahaMsoMke gamana ke samAna dhIre-dhIre DulanevAle cAmara atyaMta zobhAko de rahe the / bahuta se gAyaka loga samayako jAnakara yogya rAgoMmeM gAte hue bAca vagairaha bajA rahe haiM / unameM paramAtmakalAkA varNana hai / use sunakara samrATkA citta bhI praphullita hotA hai| samrAT mana manameM hI harSita hokara usakA anumanana kara rahe haiN| bharatezvarakI pAlakIke cAroM orase aneka vIra vastrAbhUSaNoMse suzobhita agaNita gaNabaddha deva A rahe haiM / kevala samrATke aMgarakSakoM ke kArya meM kaTibaddha do hajAra gaNabancha vIra haiN| sAthameM rAniyoMkI pAlakiyoMke pIchese unakI rakSAke liye sAta hajAra gaNabaddha deva maujUda haiN| hAthI, ghor3A, ratha va padAtiyoMkI caturaMga senA mIloM kyoMkomAMtaka phailI huI hai| isake bIca meM arkakIrtikumArakA sundara jhUlA A rahA hai| - bharatezvarakI senA meM isa prakAra vyavasthA hai ki AgekI senA bharatezakI hai aura pIchekI senA ( aMtaHpurasenA ) sava arkaikIrtikI hai / kyoMki striya baccoM ke sAthameM A rahI haiM, arkakItikI senAke kucha pIche eka karor3a vIroMke sAtha bharatapAduka nAmake do gopAla rAjA A rahe haiM, jo atyaMta bIra haiN| zatruoM kI bahuta tejI se damana karanevAle haiM / pUrvAhnakAla ke samaya pUrva ( Adi ) tIrthaMkarake pUrva ( prathama ) putra pUrvayugake pUrva ( prathama ) cakravartI pUrvAbhimukha hokara apanI agaNita senAke sAtha jA rahe haiM / usa samayakI zobhA apUrva thI / vaibhava va sakSama apUrva thA / usakA varNana kahA~taka kreN| isa prakAra atyaMta I
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 205 vaibhavake sAtha samrATne apanI senAko bIca-bIca meM aneka sthAnoM meM vizrAMti dekara gaMgAnadIke sundara kinAreparase prasthAna kraayaa| Age aba pUrvasamudrakI ora jA rahe haiM / devagaMgA ke dakSiNa meM upalavaNa samudra maujUda hai| use dAhinI ora kara bharateza apanI senAke sAtha jA rahe haiN| aneka sthAnoMmeM senApati zrI jayakumArake izArese mukkAma karate-karate pUrvasamudrako goTha liyaa| pUrvasAgara ke darzana karate hI sabhI senAoMmeM eka navIna ullAsa chA gayA / buddhisAgarane Akara samayocita vinatI kI ki rAjan ! isa samudrakA adhipati mAgadhAmara nAmaka vyaMtara hai / vaha atyaMta kopI hai para vIra hai, usako sabase pahile bazameM kara lenA caahie| bAdameM Ageke kAryake saMbaMdha meM vicAra kreNge| buddhisAgarake vacanakI sunane ke bAda samrATne kahA ki kyA bhAgAmadhI hai ? usake krodhakoM meM bhasma kara dUMgA / use zAyada samudrameM rahanekA abhimAna hogA / use maiM kSaNabhara meM vazameM kara luuNgaa| rahane do| use pahile maiM eka patra bhejakara dekhUMgA / patra par3hakara bhI vaha yadi nahIM Ave to phira use yogya buddhi sikhAUMgA, abhI usase bolanese kyA prayojana ? usI samaya AjJA dI gaI ki vahIM para senAkA mukkAma ho jAya / pUrvasAgara ke taTameM senAsAgarane apanI vizAlatAko vyakta kiyA / 36 yojana caur3AI va 40 yojana lambAIke usa vizAla pradezako senAne apanA sthAna banAyA / vizeSa kyA, bahupara bAjAra, azvAlaya, gajAlaya, vezyAgalI Adi samasta racanAyeM vizvakarmAke vaicitryase kSaNamAtrameM ho gii| rAjagaNa, rAjaputra, rAjamitra, maMtrI va maMtriparivAra, Adi sabako yogya sthAnoMkA prabaMdha kiyA gayA thaa| usa nagarake bIca meM aneka parakoToMse veSTita rAjamahala nirmita ho gayA thaa| sAtha meM bharatezakI rAniyoM ko alaga-alaga ranivAsa, zayanagRha, jinamandira Adi sabakI sundara vyavasthA kI gaI thii| bharatezane sabako apane apane sthAnameM jAneke lie AjJA dI va jayakumAra senAko bahuta hoziyArIke sAtha samhAlane ke lie kahakara svayaM jAne lage, itanemeM arkakItikI senA A gaI aura santoSake sAtha usane mahalameM praveza kiyaa| samrATne bhI pAlakIse utarakara aMdara praveza kiyA /
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 bharateza vaibhava andara mAle samA buddhisAmanase kaha ki maMlI! abhI nama bhI jAkara vizrAMti lo! AgekA vicAra kala kreNge| isa prakAra kahate hue samrATa aMdara gaye va vahA~ navabhadrazAlA maNDapameM jAkara eka siMhAsanapara virAjamAna hue / sabase pahale arkakIrtikumArako bulAkara usake sAtha premavyavahAra vinoda viyA / use vizvasta dAsIke hAtha sauMpaneke vAda sAmane khar3I huI AnI rAniyoMke tarapha kucha musakarAte hue dekhaa| pichale mukkAmakI apekSA una deviyoMkI mukhacaryAmeM thakAvaTa adhika dikha rahI hai / jahA~ jahA~ mutrakAma karate haiM, vahA~ sabase pahile rAniyoMse samrAT pUchate rahate haiM ki Apa logoMko koI kaSTa to nahIM hai / Aja rAniyoM kA mukha mlAna huA hai / pasInA AyA huA hai / isalie manameM kucha khinna hokara kahA ki deviyoM! Apa loga baiTha jAveM / Apa logoMko dekhanapara mAlUma hotA hai ki Aja bahuta-bahuta thaka gii| jarA vizrAMti lo| bharatezakI bAtako sunakara una rAniyoM ko bhI ha~sI AI. hamatI-ha~satI hI baiTha giiN| phira bharateza kahane lage ki kyA Apa logoMkI pAlakiyoMko bahuta vegase lekara Aye ? usIse zarIra hilakara Apa logoMko yaha kaSTa huA hogA / Apa logoMkA mukha mlAna ho gayA hai| dhapase kaSTa huA mAlama hotA hai| mere sAthameM Anese logoMkI adhika bhIr3ase Apa logoMko kaSTa hogA, isa vicArase Apa logoMko pIchese alaga hI Ane kI vyavasthA kI gaI thii| phira bhI kaSTa huA hii| hA~ ! kyA Apa logoMko kisIne gulAbajala vagairaha bhI nahIM diyA? mAna lo! Apa loga cupa rhii| Apake sAtha jo dAsiyoM niyukta haiM ve cupa kyoM baiThoM ? unako to vicAra karane kA thaa| kyA prANa jAnepara ve kAmameM AtI ? kyA kareM! duHkha huA, isa prakAra samrAT bahata duHkhake sAtha kahane lge| taba rAniyoMne kahA ki svAmin ! Apa ina becArI dAsiyoMpara kyoM ruSTa hote haiM ? unakA kyA doSa hai ? Aja pUrvasAgarako dekhanekI hameM utkaTa icchA ho gaI thii| hama logoMne hI jaldI calane kI AjJA dI thii| hamArI AjJAke anusAra una logoMne kArya kiyaa| isameM unakA kyA doSa hai ? ina dAmiyoMne va vizvasta logoMne hameM kahA ki jarA dhIrese calanese hI ThIka hogaa| nahIM to svAmI bharatezvara hama para ruSTa hoMge / taba hama logoMne hI unakI bAtako na sunakara jaldI calaneke lie kahA / yaha hamArA aparAdha hai| isake lie Apa kSamA kreN| Apako mAlama hogA ki isI mukkAmake lie hI hama loga AturatAke sAtha aaii|
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ | bharateza vaibhava 207 Ajataka isa prakArakA aparAdha hama logoMse nahIM huA thA / isalie kSamA kreN| prANanAtha ! Apake darzana karane mAtrase hama logoMkI thakAbaTa dUra ho gaI hai| isalie Apa ciMtA na kreN| aba AgekA kArya kareM / bharatezane kahA taba to ThIka hai| abhI hama loga snAna devArcana vagairaha karake bAdameM bhojanase nivRtta hokara dupaharako samudrakI zobhA dekheM / taba vahA~se uThakara sabhI Uparake mahalameM cale gaye / maya nAmaka vyaMtarane kSaNabharameM bharatezvara va unakI rAniyoMke lie lAkhoM snAna gharoMkA nirmANa kara rakhA thA / gRhapatiratnakI preraNAse vahA~para uttama jalakA bhI nirmANa ho gyaa| ekaeka ghara eka eka rAnIne pravezakara snAna kiyA / bharatezvarane bhI unake liye nirmita svataMtra snAnagRhameM praveza kara snAna kiyA / devoMke dvArA nirmita una snAnagharoMmeM kisI bhI prakArakI ar3acana nahIM hai| Aga lagAo, lakar3I lAmo, use bulAo, ise bulAo ityAdi kisI bhI prakArakI jhaMjhaTa vahA~ nahIM hai| sabhI gRhapatiratnakI vyavasthAse arabharameM ho jAte haiM / snAna karaneke bAda dhAraNa karane ke liye uttamottama vastroMkI smaraNa karane mAtrase padmanidhinAmaka ratna de detA hai / usakI sahAyatAse saba logoMne divyavastroMko dhAraNa kiyA / isI prakAra icchita AbhUSaNoMko piMgalanidhinAmaka ratna de detA hai / usake balase icchita AbhUSaNoM ko dhAraNa kiyA arthAt saba loga snAna kara vastrAbhUSaNoM se susajjita hue| devataMtrasehI vastrAbhUSaNoMko dhAraNa kara zrI bharatezvara devAlayako saparivAra cale gaye / vahA~para unhoMne bahuta bhakti se pUjA kI / usase nivRtta hokara apanI rAniyoM ko sAtha lekara divya annapAnako grahaNa kiyA / bAdameM tAMbUla va sugaMdha dravyoM ko lekara kucha dera taka apane zramaparihAra ke liye sukhanidrA kI / midvAdevIne apanI komala godameM sabako sthAna diyA / madhyAhna tIsare praharameM bharatezvara apanI striyoMke sAtha samudrakI zobhA dekhaneke liye UparakI mahalapara car3ha gaye / bharatezvarakI striyoMne isase pahale samudrako kabhI nahIM dekhA thA / bahuta utsukatAke sAtha dekhane lagIM aura bharatezvara bhI bahuta samajhAkara unheM dikhA rahe the / striyoMne nAkapara u~galI dabAkara samudrakI zobhA dekhii| samudrakA anta unakI dRSTise bhI pare hai| usameM agAdha jala hai / ananta taraMga ekake bAda eka A rahe haiM / eka taraMga A rahA hai / vaha naSTa hotA hai, isa
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra4 bharateza vaibhava prakAra hajAroM, lAkhoM, karor3oM kyA agaNita taraMga A rahe haiN| bIca bIcameM bahutase parvata haiM / kahIM-kahIM nAva, jahAja, lAMca vagairaha dekhane meM Ate haiN| dama kara raha prAna sira zomAgato nA samAko dekhakara ve saba deviyA~ bahuta prasanna huii| samrATne kahA ki Apa loga Ajasa roja samudrako dekha sakatI haiN| Aja itanA hI bahuta hai| apana saba nIce cleN| aisA kahakara saba logoMko sAtha lekara nIcekI mahalameM Aye / vaha dina bahuta Ananda ke sAtha vyatIta huaa| rAga va bhogake sAtha cakravartIne pUrvasAgarake taTameM nivAsa kiyaa| zAyada hamAre priya pAThakoMko yaha jAnakara Azcarya hogA ki bharatezvarako bhI rAniyoMke samAna hI una samudrako dekhakara atyadhika santoSa huA hogA ! nahIM ! unako samudrako dekhanese harSa nahIM huaa| unake pAsa hI samudra hai / jJAnasamudrakA darzana ve roja karate haiM / unako kisa bAtakI paravAha hai ? yadi santoSa huA to kevala isa bAtakA ki pUrvasAgara sadRza sundara sthAnameM baiThakara usa jJAnasAgara paramAtmAkA vizeSa rUpase nirAkulatAse darzana kreNge| bAhyasundaratApara ve mugdha nahIM huA karate haiN| bAhma vaicitrya yadi antaraMgake lie sahAyaka ho to usIkA anubhava kara lete haiN| isaliye hI unakI sadA bhAvanA rahatI hai ki : he paramAtman ! samudrako loga gambhIra hai aisA varNana karate haiN| tumhArI gambhIratAke sAmane usakI gambhIratA koI cIja nahIM hai| tumhArA gAMbhIrya use tiraskRta kara detA hai| samudrakA jala agAdha hai| vaha apAra hai| usI prakAra tumhArI mahimA bhI agAdha va apAra hai| isaliye paramAtman ! mere hRdayameM tumhArA adhyavasAya nirabacchitrarUpameM banA rhe| siddhAsman ! Apa bhavyoMke saMpUrNa duHkhoMko dUra karanevAle haiN| bhavyoMke manako prasanna karanevAle haiN| saMpUrNa koko dUra kara cuke haiN| ataeva ananta sukhake piNDameM magna haiN| Apa sarva kalyANakArI haiN| muni, mahAmuniyoMke hRdayameM bhI jJAnajyotiko utpanna karane ke lie Apa sAdhaka haiM / isaliye svAmin ! hameM bhI subuddhi dIjiye tAki hama madhuravacanake dvArA saMsArakA kalyANa kara skeN| iti pUrvasAgaravana saMSi
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava rAjavinoda saMdhi dUsare dina bharatezvara, apane mahalameM maMtrI, senApati Adi pramukha vyaktiyoMko bulAkara Age kAryako socakara bolane lage ki mAgadhAmarako vaza karanemeM kyA bar3I bAta hai / senAnAyaka va maMtrI ! tuma suno ! usa vyantarako yaza karaneke liye koI cintA karane ko koI jarUrata nahIM hai / parantu mujhe isa samudrake taTapara eka daphe dhyAna karane kI icchA huI hai / kala jabase maiMne isa samudrako dekhA hai tabhIse mere hRdayameM dhyAna karanekI utkaTa bhAvanA bAra-bAra uTha rahI hai| aisI avasthAmeM usa icchAkI pUrti karanA merA dharma hai| dhyAna karaneke liye jaMgala, samudrataTa, nadItaTa, parvatapradeza Adi uttama sthAna haiM, isa prakAra adhyAtma zAstroM meM varNita hai / vahI vacana mujhe smaraNa ho AyA hai / jabase ayodhyA nagarase hama Aye hai tabase manako tRpta karane lAyaka koI dhyAna hamane nahIM kiyA hai| isaliye samudrataTameM rahakara ekadaphe dhyAna kara paramAtmAkA darzana kara lenA cAhiye / bharatezvarake isa vacanako sunakara buddhisAgara maMtrIne prArthanA kI ki svAmin! hamArI vinatI hai ki dhyAna karaneke liye samudrataTa upayukta hai yaha mujhe svIkAra hai / parantu pahile hama jisa kAryake liye yahA~ para Aye haiM vaha kArya pahile karanA apanA dharma hai| sabase pahile zatruko apane meM kreN| bAdameM Apa nirAkula hokara dhyAna kareM, isameM hameM koI Apatti nahIM hai / maMtrI ! bharatezvara bole, tuma itanA Darate kyoM ho ? kyA bhAgadha mere liye zatru hai ? sUryake liye ullUkI kyA paravAha hai ? maiM dhyAna karaneke liye baiThUM to vaha apane Apa Akara mere vazameM hogA / Apa loga tRNako parvata batAneke samAna usakI bar3havArI kara rahe haiN| kyA gaNabaddha devasevakako AjJA dekara use yahA~ para bA~dhakara maMgAU~ ? vaha bhI jAne do! vAkhaMDa nAmaka manuSyako agnivardhaka bANakA saMyogakara usake nagarameM bhejakara bhasma karAU~ ? vaha bhI jAne do ! mayadevako AjJA dekara parvatako giravAU~gA evaM isa samudrake bIca meM pula ba~dhavAkara apanI senAko vahA~ para bhejUMgA aura usa bhUtoMke rAjAko apane naukaroM ke hAthase yahA~para maMgAU~gA / usake liye cakrakI jarUrata nahIM, dhanuSa kI jarUrata nahIM, mere sAtha jo rAjaputra haiM unako bhejakara unakI vIratAse use yahAM khiMcavA laauuNgaa| maMtrI ! tuma vicAra kyoM nahIM 14 209
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 bharateza vaibhava karate ? yadi Aja hama isase DareM to Age vijayArdha guphAmeM rahanevAle bar3e-bar3e rAjAoMko kisa prakAra jiiteNge| phira to usa vijayArdhake usa pAra to hama nahIM jA skeNge| Apa loga isa prakAra nirutsAhita kyoM hote ho? mere liye yaha koI bar3I bAta nahIM hai| eka daphe isa samudrataTa meM paramAtmasaMpattikA darzana kara laMgA 1 buddhisAgara ! mere liye to usa mAgavako jItanA DoMbarake khelake samAna hai| tuma loga itanI cintA kyoM karate ho? maiM paramAtmAke zapathapUrvaka kahatA hU~ ki use maiM avazya bazameM kara laMgA, tuma loga cintA mata kro| jisa samaya maiM paramAtmAkA darzana karatA hU~, usa samaya karmaparvata bhI jhara jAte haiM / phira yaha mAgadha kisa khetakI mUlI hai ? kala hI lAkara apanI sevAmeM use lagA dNgaa| Apa loga dekheM to shii| eka bANako bheja kara usake antaraMgako dekhuugaa| nAkhUnase jahA~ kAma calatA hai vahA~ kulhAr3IkI kyA jarUrata hai ? usake liye Apa loga itanI cintA kyoM kara rahe haiM ? vaha Ave to ThIka hai ! nahIM Ave to bhI ThIka hai| kyoMki merI vIratAko batAne ke liye maukA milegaa| karmasamUhoMko jItaneke liye mujhe vicAra karanA par3atA hai| parantu isa samudra meM karma ke samAna rahanevAle usa mAgadhAmarako bItane ke liye itanI cintA karanekI kyA jarUrata hai? Apa loga marmajJa haiM, jaaiyegaa| ____ meM tIna dinataka dhyAnameM rahakara bAdameM usake pAsa eka bANa bheja kara yahA~ para aauuNgaa| yaha rAjayogAMga hai| Apa loga senAkI rakSA hoziyArIse kreN| isa prakAra kahate hue bharatezvarane maMtrI va senApati ko aneka vastrAbhUSaNoM ko upahAra meM dekara vidA kiyaa| tadanaMtara svayaM samudrataTameM gye| vahA~para pahilese hI vizvakarmAratnane bharatezvarako dhyAna karane yogya prazasta yogAlayakA nirmANa kara rakhA thA 1 usameM praveza kara rAjayogI bharateza yogameM magna ho gye| __ yogazAstrameM dhyAnake liye ATha aMga pratipAdita haiM / yama, niyama, pAsana, prANAyAma, pratyAhAra, dhyAna, komaladhAraNA aura susamAdhi isa prakAra aSTAMgayogameM bharatezvara ekAgnacittase magna ho gye| kisI vyaktiko koI nidhi milI ho, use vaha jisa prakAra logoM ke sAmane nahIM dekhakara ekAMtameM lAkara dekhatA hai, usI prakAra bharatezvara bhI usa Atmanidhiko samudrataTake ekAMta meM lAkara dekha rahe haiN|
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 211 bharatezvara pIne kI aneka bAra nyA: kAra / parantu usa dina kA yoga to kucha aura hI thaa| usa dina yogameM Ananda, ullAsa, utsAha va ekAgra adhika thA / isaliye bharatezvara apane Apa atyanta prasanna hue| bizeSa kyA ? parvayogasaMdhimeM jo dhyAnakA varNana kiyA hai usI prakAra bharatezvara dhyAnamagna ho gaye aura dUrvAra karmoMkI unhoMne sAtizaya nirjarA kara apUrva AtmasukhakA anubhava kiyA / tIna dinake Upara tIna ghaTikA aura vyatIta ho gii| parantu bhUkha, pyAsa vagairahako koI bAdhA bharatezvarako nahIM huii| tIna loka meM sAra kahalAnevAle AtmasukhAmRtakA sevana karanepara laukika bhUkha-pyAsa kyoMkara lgegii| tIsare dina pAraNAke bAda vidhAMti lii| tadanaMtara dupaharake samaya soneke rathapara ArUr3ha hokara samudra meM dhIravIra cakravartIne prayANa kiyaa| dhvaja, ghaMTA, kalaza, puSpamAlA ityAdise usa ajitaMjaya nAmaka rathakA khaba zrRMgAra kiyA gayA thaa| eka gaNabaddha deva usa rathakA sArathI hai| vaha apane cAturyase bhUmipara jisa prakAra ratha calAtA ho usI prakAra use jalapara bhI calA rahA hai| aneka taraMga ekake bAda eka A rahe haiM / una sabako pAra kara vaha ratha Age bar3ha rahA hai| isa prakAra bAraha yojana taka prayANa karaneke bAda jahAjake mukkAmake samAna usa rathane bhI mukkAma kiyaa| ratha Age na bar3hakara jisa mamaya Thahara gayA usa samaya aisA mAlUma ho rahA thA ki zAyada samudra ne bharatezvarase prArthanA kI hai ki svAmin ! aba Apa Age na bddh'eN| kyoMki aura bhI Apa Age bar3heMge to zatrugaNa Darake mAre bhAga jAyeMge / isaliye ApakA yahA~ ThaharanA ucita hai / cakravartIne vahIMpara khar3e hokara apane dhanuSa va bANako tAna diyaa| jisa prakAra bharatezvara yoga karate samaya karmake sthAnako ThIka pahicAna kara kAma karate haiM usI prakAra yahA~ bhI ThIka zatruke sthAnako pahicAna kara vANakA prayoga kiyaa| usa bANagarjanA se AkAzameM, bhUmimeM va jala meM eka viplavasA maca gyaa| usa bANako prayoga karate samaya rAjA bharatezane huMkAra zabda kiyA, vANa ne TaMkAra kiyA, ina donoMphe bhISaNa zabdoMse jagat meM saba jagaha trAhi-trAhi maca gii| senA ke hAthI, ghoDe vagairaha saba Darake mAre idhara-udhara bhAgane lge| samudra to apane tIra ko bhI pArakara dahI ke ghar3e ke samAna bAhara phaila gayA / isI prakAra
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 bharateza vaibhava Urvaloka, madhyaloka va pAtAlaloka sabhI kaMpAyamAna hue| vizeSa kyA ? mAgadhAmarake nagara meM samudrake pAnIne umar3akara logoMko bhaya utpanna kiyaa| vaha nagara kaMpAyamAna huaa| isa prakAra vaha bANa apane vegase jAkara mAgadhAmara jisa darabArameM virAjamAna thA vahIMpara eka khaMbhameM lagA / usakA zabda usa samaya atyanta bhayaMkara thaa|| ekadama darabArake saba manuSya bhayabhIta ho gaye, jaise kisI zerako dekhanepara sAmAnya prANiyoMkI jhuNDa bhayabhIta hotI hai| parantu mAgadhAmara atyanta gambhIra hai / vaha apane siMhAsanapara hI baiThakara vicAra karane lagA ki yaha kisakI karatata hai ? saba logoMko usane samajhAyA ki Apa loga ghabarAyeM nahIM aura apane pAsake eka sevakako kahA ki usa bANake sAtha jo ciTThI lagI huI hai use idhara le aao| usI samaya eka sevakane Darate-Darate usa patrako lAkara diyA / use pAsameM khar3e hue patravAcakako par3anekI AjJA huii| use par3hanA prArambha kiyaa| zrImanmahArAja, AdinAtha tIrthaGkarake prathamaputra, guruhaMsanAthabhAvaka, unmattarAjagirivajradaMDa, pracaNDadurmukha rAjanAzaka, arirAjameghajhaMjhAnila, karmakolAhala, mRtyukolAhala, cAlaka, prajAtA. bharatacakrezvarakI orase sevaka mAgadhAmarako nirUpa diyA jAtA hai ki tuma sIdhI tarahase Akara kalataka hamArI sevAmeM upasthita honaa| yaha . hamArI orase rAjAjJA hai / isa patrako sunate hI mAgadhAmara krodhase atyanta lAla ho gyaa| ekadama dA~toMko pIsate hue kahane lagA ki usa patrako phAr3o, jlaayo| kahA~kA yaha bharata, girata, maiM nahIM jAnatA huuN| hamAre samudra meM yaha AyA kaise ? kahA~ hai apanI senA, bulAo ! maiM abhI ise majA cakhAU~gA / dekho to sahI ! patrameM kyA likhatA hai ? maiM kyA isakA sevaka huuN| mujhe AjJA dene AyA hai| samudra meM rahanevAle kaise hote haiM so ise abhI patA nhiiN| so batAnA hogA ki ve itane bhole nahIM ki isake jhAMse meM A jAyeM / baha Akharako bhUcara haiM, hama vyaMtara haiN| hamAre sAmane vaha kahIM taka abhimAna batalA sakatA hai ? hamAre sAmane yaha kyA cala sakatA hai ? bhUtanAthoMkI vIratA abhI use mAlama nahIM hai| rahane do ! maiM kyA usake vaza ho sakatA hU~? kabhI nhiiN| senApati ! bulAo! hamAre bIra kahA~ haiM ? usa bharatako jarA garata kreNge| __ mAgadhAmarakA krodha bar3ha hI rahA thaa| usake pAsa hI maMtrI, senApati Adi parivAra bhI upasthita haiN| una logoMne bahutase nItipUrNa
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 213 raat se prayatna kiyA ki kisI taraha isakA krodha zAMta ho jAya / svAmin! Apa krodhita nahIM hoiegA / Apake lie vaha kyA bar3I bAta hai| hama saba usakI vyavasthA kreNge| Apa zAMtacittase virAje rahiyegA / darabArako barkhAsta karane kI AjJA dIjiyegA / tadanantara ekAMtameM isa saMbaMdha meM vicAra kreN| itanemeM daravArake itara saba loga cale gaye / kucha mukhya-mukhya loga baiThakara vicAra karane lage evaM kahane lage ki rAjana ! tuma dhIra ho ! praur3ha ho ! gaMbhIra ho! tumhArI barAbarI karanevAle lokaseM kauna haiM? aisI avasthAmeM tumhAre vizAla bhAgyake anusAra hI tumako calanA cAhie / kSudralogoMke samAna calanA ucita nahIM hai| tuma mahalameM raho / krodhako chor3akara hamArI bAtako suno| hamAre kAryako dekhate jaao| loka saba tumhArI prazaMsA kareM, usa prakAra hama kara leNge| isa prakArakI bAta sunakara mAgadhAmarane maMdahAsakara kahA ki acchA ! Apa loga kyA kahanA cAhate haiM kahiye to sahI / aba una maMtrimitroMne samajha liyA ki isakA mana kucha zAMta huA hai / aba bolanemeM koI harjakI bAta nhiiN| Age kahane lage ki svAmin ! bharatacakrezvara sAmAnya nahIM haiM, vaha devAdhideva bhagavaMtakA putra hai| usakI mahattAko tuma sarIkhe hI jAna sakate haiM / pAgala vyaMtara kisa prakAra jAna sakate haiM ? maratezvara adbhuta saMpatti ke svAmI hai| usako kimIkA bhI kicit bhaya nahI hai aura tadbhavamokSagAmI hai| usakI tribhUrtiko dekhanepara tumheM prasannatA hue binA nahIM raha sakatI / bharata paTDako pAlana karaneke puNyako prAptakara usakA janma huA hai| phira usa bhAgyako kauna chIna sakate haiM ? tuma vivekI ho| isa bAtakA vicAra karo ! vaha itanA vIra hai ki vijayArzva parvatake vajrakapATako miTTIke ghar3eke samAna kSaNamAtrameM phor3a DAlegA / vaha bharata sAmAnya nahIM bar3e-bar3e parvatoM ko ukhAr3akara samudra meM pula bA~dhakara samudrako pAra kregaa| dekho ! vaha kitanA buddhimAn hai / vANakA prayoga kiyA ki sIdhA Akara vaha uma khaMbhe meM lagA hai| jaisAki usake lie yaha koI anubhUta hI sthAna ho / usakI buddhimattAke lie isase adhika ora sAkSIkI kyA jarUrata hai / hAtha kaMganako ArasI kyA ? samudra meM hI khar3e hokara usane bANako AjJA dI ki khaMbhe meM jAkara lago to vaha bANa khaMbhe para Akara lgaa| yadi kisI zatruke hRdayako
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 bharateza vaibhava cIraneke lie AjJA detA to vaha zatrukA prANa lie vinA kyA lauTa sakatA thA ? kabhI nahIM / vaha maMtrAstra hai / aura bhI vicAra karo / bANake sAtha jo vyakti patrako bheja rahA hai kyA vaha agnikI jvAlAoM ko nahIM bheja sakatA hai ? usakA pariNAma kyA ho sakatA thA, jarA vicAra to karo / khaMbhepara lage hue bANako dikhAkara uparyukta prakAra jaba samajhAyA taba mAgadhAmarako vizvAsa huA ki sacamucameM bharata vIra hai| jaba usane yaha sunA ki bharata vijayArdhaM parvatake vaJcakapATako miTTI ke ghar3ake samAna phor3egA usase aura bhI ghabarAyA / mu~ha kholakara hakkA bakkA hokara sunane lagA / maMtriyoMne kahA ki rAjana ! sAmane kI zakti aura dekhakara evaM vicArakara yuddha karanA yaha buddhimattA hai| yadi abhimAnavaza hokara hama Age bar3heM, phira hAra jAyeM to lokamaM parihAsa hotA hai / yuddha karanA vIroMkA karttavya hai, parantu usakA vicAra na kara apane se adhika ke sAtha yadi yuddha kareM to zreyaskara kabhI nahIM ho apanI zaktiko sakatA ! apane liye jo samAna hai usake sAtha yuddha karanA ThIka hai / apanese adhikake sAtha yuddha karanA to svayaMkA sAmanA svayaM karanA hai / yaha vacanato mAgadhAmarake hRdayameM acchI taraha jama gyaa| vaha mana manameM hI bharatezakI vIratApara abhimAna kara rahA thA / rAjan ! zAyada tuma samajhoge ki hama logoMne apane svAmIkI icchA ke viruddha dUsaroM kI prazaMsA kI / parantu vaisA vicAra nahIM karanA caahie| darpaNa ke samAna paristhitiyoM ko jyoMkA tyoM varNana kiyA hai / yaha tumhAre acche ke lie hai| apane svAmIko nindA kara dUsaroMkI prazaMsA karanA yaha sacamuca meM nIcavRtti hai| hama logoMne antameM jItaneke upAyako kahA hai| Apake kAryako bigAr3ane kA upAya hama loga nahIM kaha skte| Aja jarA Apako hamAre vacana kaThina mAlUma hote hoMge / parantu isakA phala acchA hogaa| hama logoMne Apake hitake liye hI ucita nivedana kiyA hai| yadi Apake manameM Ave to svIkAra kareM nahIM to chor3a deveM / vRddhoMke hitapUrNa vacanoM ko sunakara mAgadhAmarako pUrNa nizcaya huA ki bharateza sacamuca meM asAdhAraNa vIra hai / use meM jIta nahIM
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 215 sakatA / vaha kiMkartavyavimUr3ha huA / sira khujAte hue kahane lagA ki phira aba Age kyA karanA cAhiye ? yaha to boliye| taba ve kahane lage ki Age kyA karanA ? yahI ki bahuta santoSake sAtha jAkara bharateza cakravartIke caraNoMkI vandanA karanA / vaha AditIrthaMkara kA putra hI to haina ? phira kyA harja hai| usake caraNoMkI bandanA karanese apanI ijjata ghaTa nahIM sktii| chahakhaMDa bhUmimeM usake sAtha virodha karanevAle kauna haiM ? usake guNoMpara mugdha hokara usakI bandanA kauna nahIM karate ? vizeSa kyA ? vaha tadbhavamokSagAmI hai / isalie usakI vandanA karanemeM kyA doSa haiM | hama caleM / bhaktise jo use namaskAra nahIM karate haiM vaha kala hI zaktise karAtA hai / aisI avasthAmeM pahile se jAkara namaskAra karanA yaha mahAyukti hai| isa vacanako sunakara bhAgadhAmarane usakI svIkRti dI / hitaiSiyoMke vacanako svIkRta karaneke upalakSya meM una logone mAgadhAmarakI hRdayase prazaMsA kI / nItimAn rAjAkI prazaMsA kauna nahIM karegA ? rAjan ! kala Aneke lie cakravartIne AjJA dI hai, isalie kala hI aayeNge| Aja sAyaMkAla ho gayA hai| isa prakAra vicAra kara bahuta AnandameM magna ho gaye / 0 0 idhara bharatezvarane jaba bANakA prayoga kiyA thA, usake bAda hI unhoMne apanI senAkI tarapha jAneke liye taiyArI kI / sArathIko AzA dete hI usane rathako vApisa 'ghumA liyA 2 aneka prakArakI ghaMTiyA~ baja rahI haiN| usakI patAkAyeM AkAzameM phar3aka rahI haiM / usa rathako dekhanepara aisA mAlUma hotA hai ki zAyada meruparvata hI A rahA ho / ghor3e bhI aba vApisa jAneke kAraNa jarA tejI se jAne lage haiM / usa ratha meM vajradaMDa eka tarapha zobhAko prApta ho rahA thA / bharatezvara apane dAhine hAthako Tekakara rathapara bahuta vIratA ke sAtha virAje hue haiM / bAyeM hAthameM paMcaratna se nirmita bANa hai / use dekhanepara aisA mAlUma hotA thA ki zAyada indradhanuSa hI haiM / usa samaya bharatezvara bhI indradhanuSa sahita himAlaya parvatake samAna mAlUma hote the / donoM orase bharatezvarako cAmara Dula rahe haiM / jisa samaya bharatezvara vApisa lauTe haiM, yaha samAcAra senAko milA usake AnaMdakA pArAvAra nahIM rhaa| sabhI vIra harSadhvani karane
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 bhararoza vaibhava lge| sabhI jayajayakAra karane lge| senAsthAna aba nikaTa aayaa| bANako rathameM hI chor3a diyaa| sArathiko sanmAna karaneke liye eka rathikako AjJA dekara bharatezvara cale gaye 1 sAmanese maMtrI, senApati, rAjaputra Adine Akara bahuta bhaktise namaskAra kiyaa| isI prakAra anya bIra, vyApArI, vezyAgaNa, hAthIke savAra, ghaDamavAra vagairaha saba loga bharatezako namaskAra kara rahe the| kavigaNa kavitA kara rahe the| stutipAThaka stotra kara rahe the| bhaTTagaNa hAtha uThAkara AzIrvAda dete the / vetradhArIgaNa sAvadhAna Adi sundara zabdoMkA uccAraNa kara rahe haiM / ina sabako sunate hue, dekhate hue bharatezvarane apane mahalameM praveza kiyaa| bharatezvarakI rAniyoMne bahuta bhaktike sAtha prANezakI AratI tArI / usake bAda pUjya bharaNAma masta rkhaa| __ rAniyoMko bharatezvarakA viyoga cAra dinase huA hai| parantu unako cAra yugake samAna mAlUma ho rahA hai / aisI avasthAmeM patike ghara meM Anepara unako kitanA harSa huA hogA yaha pAThaka svayaM vicAra kreN| apanI striyoMke sAtha bharatezvarane sAyaMkAlakA bhojana kiyA evaM sAyaMkAlameM karane yogya jinavaMdanAse nivRtta hokara mahala meM bahuta lIlAke sAtha rahe / vaha rAta prAyaH samudraprayANa va dhyAnakI cami hI vyatIta huI / patikI jItapara una rAniyoMko bhI bar3A harSa huA / pAThaka bhale na hoMge ki bharatezvarane maMtrI, senApatise kahA thA ki mAgadhAmarako jItaneke saMbaMdhameM Apa loga citA mata karo / maiM thor3AsA dhyAna kara letA huuN| phira Apa loga dekhiyegA use maiM apane pAsa maMgAla~gA / usI prakAra bharatezvarako usa vyaMtarako vaza karane meM saphalatA milI / eka hI bANake prayogase usakA garva jarjarita ho gayA / kyA itanI sAmarthya usa dhyAnameM hai ? hA~ ! hai| paraMtu AtmavizvAsa honA caahiye| bharatezvarako bharosA thA ki maiM Atmabalase saba kucha kara sakatA huuN| ve rAta dina isa prakAra citavana karate the ki : agaNita duHkhoMko dekara satAnevAlI karmarUpI bar3e bhArI senAko kevala eka dRSTi phekakara hI jItanakI sAmarthya isa paramAtmAmeM hai| isaliye he paramAtman ! tuma mere hRdaya meM barAbara bane rho| he siddhAtman ! kAmadevarUpI madonmatta hAthIke liye Apa siMhake samAna haiM / zAnasamudako umar3Aneke liye Apa candra ke samAna haiN| karma
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 217 parvatako Apa saMhAra kara cuke haiN| isaliye hameM bhI usI prakAra kI sAmarthya dIjiyegA | tAki hama bhI karmase kAyara nahIM baneM / I aisI avasthA meM bharatezvara sadRza vIroMko laukikazatruoM kI kyA paravAha hai ? rAjavina 10:1 AdirAjodaya saMdhi prAtaHkAlameM uThakara bharatezvara nityakriyAse nivRtta hue / snAna va devArcana kara unhoMne apanA zRGgAra kiyaa| aba unako dekhanepara devendrake samAna mAlUma ho rahe haiM / usI prakArake zRGgArase Akara unhoMne darabArako alaMkRta kiyA / bahutase rAjA va rAjaputra Aja darabArameM ekatrita hue haiN| una logoMne samrATko aneka uttama upahAroMko samarpaNakara namaskAra kiyA va apane-apane sthAnameM virAjamAna ho gaye / vicArazIla maMtrI, prabhAvazAlI senApati, bharatezvara ke pAsa hI baiThe hue haiN| pIche kI orase gaNabaddha deva haiM 1 pAsa meM hI mitragaNa haiM / kucha dUra vezyAyeM haiM / sAmane vIrayoddhAoMkA samUha hai / isI prakAra kavigaNa va vidvAn loga sAmane khar3e hokara aneka kavitAoMkA pATha kara rahe the| donoM ora se cAmara Dula rahe haiN| koI gAyaka prAtaHkAlake rAgameM gAyana kara rahe haiM / use bharatezvara cina lagAkara suna rahe haiM / koI tAMbUla de rahe haiN| use bhI svIkAra kara rahe haiM / eka daphe samrATkI dRSTi aviputroMpara par3atI hai to dUsarI bAra rAjAoMkI ora jAtI hai / dIrghasenAko dekhate hue sAthameM gAyanabhI sunane jA rahe haiM / lalita rAgakA gAyana bahuta acchA huA / usameM bhI AtmakalAkA varNana thaa| rAjan ! Apa kalAko acchI taraha jAnate haiM / isaliye Apa prasanna hoNge| isa prakAra anukUlanAyaka ne kahA / svAmin! eka-eka akSarako acchI taraha bhinna-bhinna kara atyanta susvara ke sAtha gA rahA thA, isa prakAra dakSiNanAyakane kahA / nahIM ! nahIM ! zakkara aura dUdha milAkara pInemeM jo Ananda AtA hai, vaha isa gAyana meM AyA hai / isa prakAra kuTilanAyakane kahA / zaTha:- tAna,
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 .. bharateza vaibhana AlApa va gAyakakA gAMbhIrya vaha saba bharatezvarake hRdayako prasanna karane kAbila hai / jAnedo jI ! Apa loga sabake saba eka rAgakI hI prazaMsA karate jA rahe haiN| hama to yahI kahanA cAhate haiM ki zrI guruhaMsanAthako usane koyalake samAna gAkara batalAyA, isa prakAra nAgarane khaa| bahuta paTutva ke sAtha usane malahari rAgake dvArA niSkuTila AtmatatvakA varNana kiyA / sarasvatIne hI zAyada cakravartIkA darzana kiyA, isa prakAra viTane kahA / jisa prakAra matsya jala meM camakatA hai usI prakAra cama. kIle gAyanako usane gAyA, isa prakAra pIThamardakane khaa| nahIMjI ! zuSka mukhavINAmeM adhyAtma auSadharasako bharakara vaiSaya rogiyoMke kAnako ThIka kiyA hai, isa prakAra vidUSakane khaa|| isa prakAra bhinna-bhinna prakArake vacanoMko sunate hue bharatezvara manameM hI santuSTa ho rahe the evaM gAyanako sunate hue jinake gAyanase prasanna hote the, unako aneka prakArase inAma bhI de rahe the| eka-eka kalAse prasanna hokara va AtmAko vicAra karate hue siMhAsanapara virAjamAna haiN| itane meM maMdAkinI nAmaka dAsIne arkakIrtikumArako lAkara samrATke hAthameM de diyaa| ___ svAmin ! rAjadarabArameM Aneke liye kumArane haTa kiyA hai / isaliye mai yahA~para lAI huuN| itane meM sabhAkA hallA-gullA saba banda ho gayA / sabhI loga usa baccekI sundaratA para mugdha hokara dekhane lge| samrATne bacce ko apanI godapara baiThAkara usake sAtha prema saMlApa karaneko prAraMbha kiyaa| vaha bAlaka usa samaya bahuta sundara mAlUma hone lagA / uttama jAtikA ratna jisaprakAra ratnoMmeM koI vizeSa sthAna rakhatA hai, usI prakAra yaha ratna bhI kucha khAsa vizeSatAko liye hae thaa| pitAkA hI saundarya hai, pitAkA hI rUpa hai| pitAkA hI svarUpa hai, pitAkI hI dRSTi hai| saba kucha eka hI sA~cA hai| aisA sundara putra godapara Anandase baiTA huA hai| usa kumArane aneka ratna nirmita AbharaNoMko dhAraNa kiye thaa| usase usakA saundarya aura bhI dviguNita ho gayA thaa| ekadaphe bharatezvara baccekI ora dekhakara ha~sate haiM, to eka bAra cuMbana de rahe haiM / ekadaphe use uThAte haiM / isa prakAra aneka tarahase usake sAtha premavyavahAra kara rahe haiN| bharatezvara bacceko kaha rahe haiM ki beTA! AditIrthaMkara zabdako uccAraNa to kro| taba vaha "Adikara" kahane lagA ! bharatezvara ha~sane lge| AtmAkA varNana karate hue baccese kahA
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ 219 bharateza vaibhava ki acchA ! cidaMbarapuruSa aisA bolo| kahane lagA ki cibarapUsa / bharatezvara jorase ha~sane lage / acchA ! guruniraMjanasiGa, bolo| kumAra kahane lagA ki niz2asiddha / punaH bharanezvarako hamI aaii| phira bharatezvara saba rAjAoMkA digvAte hue pUchane lage ki beTA ! sAmane baiThe hue ye loga kauna haiM ? taba usa baccene hAthako Age na kara apane bA~ya pairako hI Age kiyA / taba saba rAjAoMne ApasameM bAtacIta kI ki dekho to sahI bacce kI buddhimattA ! hama logoM ko apane pAdasevakoMke rUpa meM samajha rahA hai / isaliye pairako Age kara rahA hai / AdicakravartIke putrake liye yaha sAhajika hai| arkakIti kumAra apane mukhako bharatezvarakI kAnake pAsa le gyaa| usa samaya aisA mAlama ho rahA thA ki zAyada pitAse putra kucha guptamaMtraNA hI kara rahA ho| taba buddhisAgara kahane lagA ki svAmin ! aba mujhe maMtritvakI jarUrata nahIM hai| pitA rAjA hai, putra maMtrI hai / phira Apa logoMkI barAbarI karanevAle loka meM kauna haiM ? / utane meM saba rAjAoMne Akara usa bacce ko aneka prakArake upahAroMko samarpaNa kiyA / kyoMki ve buddhimAn the, ataeva ve samajhate the ki yaha hamArA bhAvI rakSaka hai| bharatezvarane kahA ki bacceke liye upahArakI kyA jarUrata hai| Apa loga isa jhagar3e me par3eM nhiiN| aisA kahanepara rAjAoMne bahata vinayase kahA ki svAmin ! hama logoMkI itanI sevAko avazya svIkRta karanI cAhiye / tadanantara rAjaputra va rAjAoMne Akara usa putrako aneka ratna, suvarNa vagairaha samarpaNa kiyaa| vahA~para muvarNa va ratnakA parvata hI khar3A huA / bharatezvarakA bhAgya kyA choTA hai ? ___saba loga bheTa samarpaNakara bAlakako dekhate hue khar3e the| bharatezvarane kahA ki beTA ! saba loga AjJA lene ke liye khar3e haiN| jarA unako apane sthAnameM jAne ke liye kaho to sahI ! taba bAlakane apane mastaka va hAthako hilAyA / tantra saba logoMne samajha liyA ki aba jAne ke liye anumati de rahA hai / taba bharatezvarane kahA ki beTA ! aisA nahIM ! sabako tAMbula dekara bhejo, khAlI hAtha bhejanA ThIka nhiiN| taba saba baccene tAMbUlakI thAlIko apane hAthase phailA dii| saba logoMne bahuta harSa ke sAtha tAMbulako grahaNa kiyaa| bharatezvarane phira pUchA ki beTA ! isa suvarNakI rAziko kise dekheN|
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 bharateza baMbhava taba usane sAmane khar3e huye sevakoMkI ora hAtha bddh'aayaa| taba rAjAko usakI buddhimattApara Azcarya huA / svAmin ! kyA kalpavRkSake bIjase jaMgalI per3akI utpatti ho sakatI hai ? kyA tumhAre putrameM alpaguNa sthAna pA sakate haiM ? kabhI nhiiN| isa prakAra vidvAnoMne usa samaya prazaMsA kii| isa prakAra aneka vinodase vidvAn va sevakoMko suvarNadAna dekara jaba bharata bahuta Anandase virAjamAna the usa samaya gAjebAjekA zabda sunanemeM AyA / AkAza pradezameM dhvajapatAkA, vimAna ityAdi dikhane lage / yaha dhyantaroMkA senA thI / samudrakoM aurasa A rahI hai / mandAkinI dAsIko bulAkara use kumArako sauMpa diyA aura mahala kI ora le jAneke liye kahA aura svataH meruke samAna acala va samudrake samAna gaMbhIra hokara virAjamAna huye| mAgadhAmara AkAza mArgase hI bharatezvarakI senAoMko dekhate hue A rahA thA / use usa vizAla senAko dekhakara Azcarya huaa| usakA parAkrama jarjarita huaa| manameM hI vicAra karane lagA ki isako maiM kaise jIta sakatA thA? isake sAtha vakratA cala sakatI hai? kabhI nahIM / samudrake taTapara hI vimAnase utarakara svAmIke darzanake liye bharatezvarake darabArakI ora paidala hI calA / itanemeM bIca meM hI eka ghaTanA huii| cugalIkhorane Akara bharatezvara kI senAke eka yoddhAke sAtha kucha kahA / vaha mAgadhake nagarameM rahatA hai / parantu bharatezvarakA bhakta hai| isaliye pahile dina mAgadhAmarake darabArameM jo bAtacIta huI una sabako usane usase kaha dii| cakravartIke prati mAgadhAmarane pahile dina jo tiraskAra yukta vacanoM kA prayoga kiyA thA vaha saba use mAlama haa| vaha yoddhA usase atyadhika krodhita huaa| usane cupacApake jAkara bharatezvarakI kAnameM saba bAtoMko kahA va calA gyaa| __ mAgadhAmara chatra, cAmara ityAdika vaibhavake cihnoMko chor3akara cakravartIke darzanako Age bar3ha rahA hai / vaha dIrghamukhI hai| Ayata netravAlA hai| dIrghazarIrI hai| sAhasI hai va aneka ralamaya AbharaNoMko usane dhAraNa kiye hai| apane sAthake saba logoM ko bAhara hI Thaharaneke liye AjJA dekara svayaM va maMtrIne hAthameM aneka prakArake rala Adi uttamosama upahAroMko lekara darabArameM praveza kiyaa| daravAjemeM bahutase ratnadaNDako liye hue
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 221 dvArapAlaka maujUda haiN| unakI anumatiko pAkara mAgadhAmarane andara praveza kiyaa| andara jAkara eka dAhe to vaha kasA ho gayA / bAhara kosoMtaka vyApta hAthI, ghor3e, ratha ityAdiko dekhakara to usake hRdayameM Azcarya utpanna ho gayA thaa| aba andara agaNita pratibhAzAlI rAjA va rAjaputra bharatezvarakI sevA meM upasthita haiM / una sabake bIca meM ratnamaya siMhAsanapara ArUr3ha hokara virAje hue bharatezvara kulagiriyoMke madhya meM sthita meruke samAna sundara mAlUma hote the| unake zarIra ke ratnamayaAbharaNa vagairahake tejase ve sAkSAt pUrvadizA meM udaya honevAle sateja sUryake samAna mAlUma hote the| bharatezvarakA saundarya to lokamohaka thA / puruSa dekheM bhI mohita honA caahie| isa prakArakI sundaratAko dekhakara mAgadhAmara mugdha huA yaha kaheM to phira jo striyA~ ekadaphe to dekha letI haiM unakI kyA hAlata hotI hogI ? bIca-bIca meM Thaharate hue aura bahuta vinayake sAtha svAmIke pAsa sevaka jisa prakAra AtA ho mAgadhAmara cakravartIke pAsa A rahA hai / cakravartIne usake prati krodhapUrNa dRSTise dekhakara pAsa meM khar3e hue saMdhivigrahiyoMse pUchA ki kyA yahI mAgadha hai ? taba una logoMne uttara diyA kiM svAmin ! yahI mAgadha hai, bar3A AdamI hai, Apake sAmane hai, dekheM / taba cakravartIne 'are mAgadha ! kala tU bahuta jozameM AyA thA na ? gulAma ! kyA tumheM samudrameM rahanekA abhimAna hai ? acchA !" kahA / itanemeM mAgadhAmara Darake mAre kA~pane lagA aura svAmin ! mere aparAdhako kSamA kro| isa prakAra kahate hue vaha bharatezvarake caraNoM meM gira pdd'aa| cakravartIko ha~sI aaii| kahane lage ki uTho! ghabarAbo mata / itane meM ekadama uTha khar3A huA / 'svAmin ! tIna chatrake dhArI trilokAdhipatike putrake sAtha kisakA abhimAna cala sakatA hai ? hama loga to emeM jisa prakAra meDhaka rahatA hai usa prakAra pAnIke bIca eka dvIpameM rahate haiM / aisI avasthAmeM deva ! Apake tejako hama kisa prakAra jAna sakate haiN| rAjan ! tumhArA saundarya kAmadeva se bhI bar3hakara hai| tumhArI prasannatAko pAneke lie pUrvajanmake sukRtakI AvazyakatA hai| hama kyA vyantara to bhUta huA karate haiN| bhUta kyoM bhrAMta haiM ! aisI avasthAmeM hama tumhAre mahattvako kyA jAneM ? isa lokameM eka choTIsI nadI samudrakI haMsa kI nindA kare aura mAgagha bharata cakravartIkI nindA kare to kyA P nindA kare, ullU
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 bharaneza vaibhava bigar3atA hai ? agabhana saundarya, bahuta yauvana, AzcaryakAraka buddhimatAko dhAraNa karanevAle cakravartIka sAmane hamane jo vyavahAra kiyA isake liya dhikkAra ho / mere lie jAnI bAta sAma TES ET. maundarya prApta ranake lie manuSya ko prayanna karanA caahie| yadi vaha nahIM milatA ho to ApakI prasannatAko prApta karanA vaha bhI bar3e bhAgya kI bAta hai| bhoga aura nAMgameM rahakara mukta hone vAle mokSayogIkI barAbarI isa lokame kauna kara sakatA hai| ityAdi aneka prakArase stunipATA bhaTTAMke samAna mAgadhAmarane bharatezvarakI prazaMsA kii| ___ mAgadhake bacana rAjAgA va rAjaputra vagairaha prasanna hokara kahane laMga ki zAvAma ! mAgadha ! svAmIke guNako tumane yathArya rUpase varNana kiyA hai / tuma macamuca meM svAmIke hitako cAhanevAle ho / tadanantara navIne ume baiThaneke lie eka Asana dilAyA va kahA ki mAgadhAmara ! tuma duSTa nahIM ho / sajjana ho| usa Asanapara baittho| ___mvAmin ' maiM baca gayA / isa prakAra kahate hue mAgadhAmarane mAdhama lAe hae aneka upahAgeko bharatazvarake caraNoMmeM samarpaNa kara maMtrImahita punaH namaskAra kiyA / darabAra meM baiThe hue sabhI sajjanoMna mAgadhAmara kI majjanatAke prati prazaMsA kii| buddhisAgara pAsameM hI baiThA huA hai| usake tarapha bharatezane dekhaa| vaha samrATake abhiprAyako samajhakara kahane lage ki svAmin / mAmadhAmara sajjana hai| vyantara loka meM yaha vIrathaSTa hai| zIghra hI ApakI mevAke lie Ane yogya hai| dezAdhipaniyAka samargameM jinadrake putrako prasanna karane kA bhAgya jisane pAyA hai, vaha macamaca meM kRtArtha hai| isalie yaha mAgadha bhI dhanya hai / nava mAgadhAma ra kahane lagA ki mantrI ! tumane bahuta acchA khaa| tumhArI buddhimanAvo maiMne bahuta bAra sunI hai| parantu Aja pratyakSa tumheM degva liyA / macamuca meM tumane merA uddhAra kiyaa| buddhimAgagne musakarAte hue kahA ki svAmin ! isa mAgadhako vApima AnekI AjJA diijiyegaa| phira Ageke mukkAmameM yaha apane pAma Ave / bharanezvarane dI samaya mAgadhAmarako pAsa bulAkara aneka prakArake utkRSTa vamya va AbhUpaNoMko jame de diya / mAgadhadevane bheTameM jina amanya ratnoMkI mamarpaNa kiye the unasa bhI bar3hakara uttamottama galoMko cakravartIne ume de diye / cakravartIko kisa bAtakI kamI hai ? kevala apane caraNoMko namaskAra karAnekI eka mAtra abhilASA jase
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 223 rahatI hai, bAkI dhanakanaka AdikI icchA nahIM / isaliye mAgadhAmarakA usane yatheSTa sanmAna kiyaa| sAthameM bharatezvarane yaha kahate hue ki mAgadha ! tumhArA maMtrI bhI bahuta vivekI hai aimA hamane sunA hai| use bhI aneka prakArale uttama vastra va AbhUSaNoMko diye aura donoMko jAnekI AjJA dI gii| "mvAmin ! maiM kala hI lauTakara AU~gA / tabataka ApakI sevA meM mere pratinidhi dhruvagati devako chor3akara jAtA hU~ isa prakAra kahate hue mAgadhane eka devako sauMpakara cakravartIko namaskAra kiyA, va maMtrIke sAtha calA gyaa| rAjasabhAko AnaMda huaa| saba usIkI carcA karane lge| bhagavan ! itane meM aura eka ghaTanA huI / rAjamahalase eka sundara dAsI daur3akara AI aura hAtha jor3akara kahane lagI ki svAmin ! Apako putraratnakI prApti huI hai| isa harSa samAcArako sunakara use eka motIke hArako inAmameM de diyA / punaH usa dAsIko pAsameM bulAkara dhIrese pUchA ki kaunasI rAnIko putra prasUta huA hai / taba uttara milA ki kusumAjI rAnIne kumArako prApta kiyA hai| itane meM samrATne use saMtoSake sAtha eka hAra aura diyaa| pAsake khar3e hue logoMko parama harSa huaa| cakravartI bhI mana hI manameM saMtuSTa hue / usa samaya bhI prajAjanoMmeM harSasamudra umar3akara aayaa| aneka tarahake bAje bajane lge| idhara-udharase AnaMdabherI sunAI dene lgii| maMdira vagairaha toraNase suzobhita hue| lokameM saba logoMko mAlUma huA ki Aja samrATko putraralakI prApti huI hai| . samrATa bhI siMhAsanase "jinazaraNa' zabdako uccAraNa karate hue uThe evaM darabArako barakhAstakara mahalameM praveza kara gaye / tatkSaNa prasUtigahameM jAkara navajAta bAlakako dekhA / pAsameM hI so, kusumAjI lajjAke mAre mukha nIcA kara baiThI huI haiN| bAlaka atyaMta tejasvI hai| use bharatezvarane dekhakara "siddho rakSata" isa prakAra AzIrvAda diyaa| phira vahA~se ravAnA hue / mahala meM jahA~ dekho vahA~ harSa hI harSa hai / kusumAjI rAnIko pUtraratnakI prApti huI hai, isapara sabhI rAniyoMko harSa huA hai| sabane Akara bharatezvarake caraNoMmeM mastaka rakhakara apane-apane AnaMdako vyakta kiyaa| buddhisAgara maMtrIne saba dezoMmeM dAna, pUjA, abhiSeka Adi puNyakArya karAye / bharatezvarakI senAmeM senApattine aneka harSasUcaka maMgala kArya karAye / bharatezvarakI saMpatti kyA kama hai ? mayavyaMtarake dvArA racita
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 bharateza vaibhava divya devAlapameM rAjAgASa, rAjapuna, prajAjana, senAke yoddhA Adine bahata bhaktike sAtha jineMdrakI pUjA kI, jise dekhakara sabhI jayajayakAra karate the| usa dina jAtakarma saMskAra, phira bArahaveM dina nAmakaraNa saMskAra kiyaa| bharatezvarakI icchAse nAlAkA bhagavAna AdinAsakA divya nAma "AdirAja' rakhA gayA / nAmakarma saMskArake roja mAgadhAmarane aneka saMbhrama, saMpatti va senAke sAthameM upasthita hokara cakravartIkA darzana kiyaa| cakravartIne usake Agamanake saMbaMdhameM harSa prakaTa karate hue kahA ki mAgadhako Ageke mukkAmameM Aneke liye kahA thA, paraMtu vaha jaldI hI lauTakara AyA, isase mAlUma hotA hai ki yaha hamAre liye hamezA hitaiSI banA rhegaa| ise sunakara mAgadhAmara harSita huaa| kahane lagA ki svAmin ! Apase AjJA lekara gayA taba samudrake taTapara hI mujhe samAcAra milA ki Apako putraratnakI prApti huI hai| merA vicAra vahIMse loTanekA huA thaa| phira bhI rAjyameM jAkara vahA~se isa prasaMgake liye yogya bheMTa vagairaha lAneke vicArase calA gayA aura saba taiyArIke sAtha loTA / cakravartI kahane lage ki mAgadha ! tumhAre liye maiMne bharI sabhAmeM tiraskArayukta vacana bole the / tumhAre manako kaSTa pahuMcA hogA / use bhUla jaao| - svAmin ! isameM kyA bigar3A ? Apane mujhe dabAkara sadbuddhi dii| Apa to mere paramahitaiSI svAmI haiN| isa prakAra kahate hue mAgadhane cakravartIke caraNoMpara mastaka rakhA / bharatezvara mAgadhAmarapara saMtuSTa hue / kahane lage ki mAgadhAmara ! jAo! apane AdhInastha rAjAoMke sAtha tuma AnaMdase rho| merA to kArya usI dina ho gayA, aba tuma svatantra hokara raha sakate ho| svAmin ! dhikkAra ho! usa rAjya va una AdhInastha rAjAoMko / usa rAjyameM kyA hai ? tumhArI senAmeM rahakara pAdasevA karanA hI mere lie paramabhAgya hai| aba Apake caraNoMko maiM chor3a nahIM sktaa| sacamuca meM jo loga bharatezvarako eka daphe dekha lete the phira unheM chor3akara jAneko icchA nahIM hotI thii| navajAta bAlaka kucha bar3e isake liye usI sthAnameM samrATne chaha mahInekA mukkAma kiyaa| unakA dina vahaoNpara bahuta AnaMdake sAtha
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ 225 bharateza vaibhava vyatIta ho rahA hai / sAhityakalA, saMgItakalAse pratinitya apanI tRpti karate the| kisI bhI prakArakI citA unheM nahIM thii| hamAre premI pAThakoMko bhI Azcarya hogA ki bharatezvarakA bhAgya bahuta vicitra hai| ve jahA~ jAte haiM vahIM Ananda hI Ananda hai| kisI bhI samaya duHkha unake pAsa bhI nahIM AtA hai| isa prakAra honeke liye unhoMne aisA kauna sA kArya kiyA hogA? kyA prayatna kiyA hogA ? isakA ekamAtra utsara yaha hai ki bharatezvara rAta dina isa prakArakI bhAvanA karate the ki... siddhAtman ! Apa lokaikazaraNa hai ! jo bhavya Apake zaraNameM Ate haiM, unako puNya saMpattiko dekara unakI rakSA karate haiN| itanA hI nahIM pApamaya bhayaMkara jaMgalake bhavase unheM mukta karate hai| isaliye Apa lokameM zreSTha haiN| svAmin ! ataeva mujhe bhI sadbuddhi diijiyegaa| paramAtman ! tuma jahA~ baiThate ho, uThate ho, sote ho, saba jagaha tuma apanI kuzalalIlAko batalAte ho, isaliye paramAtman ! mere hRdayameM barAbara sadA bane raho jisase mujhe sarvatra AnaMda hI AnaMda mile| isI ciraMtana bhAvanAkA phala hai ki cakravartI sarvatra vijayI hokara unheM sukha milatA hai| iti AdirAmodaya sandhi -- varatanusAdhya saMdhi chaha mahIne bItaneke bAda senAprasthAnake liye AjJA dI gaI 1 usI samaya vizAlasenAne prasthAna kiyaa| pUrvasamudrake adhipati mAgadhAmara ko sAtha lekara bharatezvara caturaMga senAke sAtha dakSiNa samudrakI ora jA rahe haiN| eka rathameM choTe bhAIkA jhUlA va eka bar3e bhAI arkakIrtikumArakA hai| bIca-bIcameM mukkAma karate hue senAko vizrAMti bhI de rahe haiN| kabhI bharatezvara pAlakIpara car3hakara jA rahe haiN| kabhI hAthI para aura kabhI ghor3epara / isa prakAra jaisI unakI icchA hotI hai vihAra karate haiN| isI prakAra garmI, barasAta Adi RtumAnoMko bhI dekhakara senAjanoMko kaSTa na ho usa dRSTise jahA~ tahA~ mukkAma karate hue Age bar3ha rahe haiM / kaI mukkAmoMke bAda ve dakSiNasamudrake taTapara phuNce| vahA~ 15
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 bharateza vaibhava para senAne mukkAma kiyA / pUrvokta prakAra vahA~para nagara, ghara, mahala, jinamaMdira AdikI vyavasthA ho gaI thii| samudrataTapara khar3e hokara mAgadhako bulAo aisA kahane ke pahile hI mAgadhAmara hAtha jor3akara sAmane Akara khar3A ho gyaa| bharatezvarane kahA ki mAgadha ! isa mumudra meM varatanunAmaka vyaMtara bher3iyeka samAna rahatA hai na ? use tuma jAnate ho ? cupacApa Akara vaha hamArI sevAmeM upasthita hogA yA abhimAnake sAtha baiThA rahegA? bolo to sahI, yaha kisa prakArake svabhAvakA hai ? ___mAgadhAmara kahane lagA ki svAmina ! lokameM Apake sAmane kauna abhimAna batalA sakate haiM va kisakA abhimAna cala sakatA hai ? isake alAvA varatanu rAjjana hai| ApakI sevAmeM use sAthameM lekara kala hI upasthita hoUMgA / svAmin ! yaha kyA bar3I bAta hai| bharatezvara mAgadhake vacanako sunakara prasanna hue, kahane lage ki taba to ThIka hai, abhI tuma jaao| kala use lekara aao| aisA kahakara use va bAkI logoMko bhejakara svayaM mahala meM pravezakara gaye / snAna. devAIna, bhojana, sAyana prAti lIlAoMme usa dina vyatIta huaa| punaH prAtaHkAla hote hI nityakriyAse nivRtta hokara darabArameM Akara virAjamAna hue| darabArameM yathAprakAra sarva parivAra ekatrita hai| kavigaNa, vidvadgaNa, vezyAe~, gAyaka bagairaha sabhI yathAsthAna virAjamAna haiM / sabhI loga bharatezvarakA darzanakara apaneko dhanya samajha rahe the| aneka gAyaka aneka rAgoMkA Azrayakara gAyana kara rahe haiM / koI usa samaya maMgalakauzika rAgakA Azrayakara maMgalazaraNa lokottama paramAtmAke guNoMko gA rahe haiN| use cakravartI bahuta premake sAtha suna rahe haiN| koI nArANi, gurjari, saurASTra Adi rAgoMmeM AtmA aura karmake kAryakAraNa saMbaMdhako varNana karate hue gA rahe haiM / use cakravartI sunakara prasanna haiN| puNya gAnako bAharase sunate hue aMdarase paramalAvaNya paramAtmAko smaraNa karate hue, puNyamaya vAtAvaraNameM rAjAgragaNya samrATa virAjamAna haiN| bhagavAna AdinAthako smaraNa karate hue paramAtmAko bhI bheda vicArase smaraNa kara rahe haiN| gaMdhamAdhavI nAmaka dAsIne AdirAjako lAkara cakravartIke hAthameM de diyA / bharatezvarane bahuta AnaMdake sAtha usa bacceko lekara premAlApa karaneko prAraMbha kiyaa|
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 227 kabhI bAlakako dekhakara ha~sate haiN| kabhI mahArAja ! kahA~sa Apako savArI padhArI hai ? isa prakAra bahuta vinodase pUcha rahe haiN| kailAsa parcatase Aye hue yaha AdinAtha nahIM haiN| meruke agnapara khar3e rahakara mujhe karuNAme dekhane ke liye AyA huA AdirAja hai| bharatezake hAthameM savarNarakSA baMdhI huI hai| use dekhakara bAlaka haTha karane lagA vaha mujhe milanI caahiye| taba bharatezvara kahane lage ki beTA ! isa rakSAkI kyA bAta hai / thoDA nar3A ho saajhe| tumhAre liMge AbhaSaNa de rake Dhera banavAkara duuNgaa| ___ bharatezvara-godapara AdirAja bahuta AnaMdake sAtha baiThA huA hai| itane meM arkakIrti vastrAbhUSaNoMse alaMkRta hokara usa darabArameM aayaa| __ usake pIchese maMdAkinI dAsI bhI A rahI hai / arkakItike daravArameM praveza karate hI darabArI loga uThakara khar3e huye va use namaskAra karane lge| sabako baiThane ke liye hAthase izArA karate huye bharatezvarakI ora baha jA rahA thaa| bharatezvarako bhI Ate hue putrako dekhakara harSa huaa| AdirAjase kahane lagA ki beTA ! tumhArA bar3A bhAI A rahA hai, khar3e hokara usakA svAgata to kro| itane meM vaha bAlaka khar3A ho gyaa| jaba bharatezvarane use hAtha jor3aneke liye kahA taba hAtha jor3ane lgaa| arkakIrti use dekhakara prasanna haa| svayaM bharatezvarake caraNameM eka ratnako bheTameM samarpaNa kara siMhAsanake pAsa hI khar3A ho gyaa| bharatezvarako usakI vRtti dekhakara Azcarya huA / ve pUchane lage ki maMdAkinI ! arkakoti kumArako yaha kisane sikhA rakhA hai ? bolo to shii| svAmin kisIne bhI sikhAyA nahIM hai aura na jarUrata hI hai| svayaM hI pitAko sevA karaneke liye upasthita huA hai| dUdha zakkarakA sevana karate hue mAtA-pitAoMke RNase baddha kyoM honA cAhiye ? usase mukta honeke liye baha yahA~para AyA hai aura koI bAta nhiiN| isa prakAra maMdAkinIne khaa| arkakIrti kumAra usa mihAsanake pAsameM atyaMta gambhIra hokara khar3A hai| use dekhakara AdirAjakI bhI icchA utpanna huI ki maiM bhI bar3e bhAIke samAna pitAkI sevA kruuN| isaliye sabase pahile apane pahane huye vastrAbhUSaNoMko uThAkara pheMka diye va haTha karane lagA ki arkakotine jisa prakArake bastrAbhUSaNoMko dhAraNa kiye haiM vaise hI mujhe bhI cAhiye / bharatezvarane use bahuta samajhAyA / paraMtu vaha mAnatA nhiiN|
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 bharateza vaibhava itanemeM usa bAlakake haThako dekhakara eka gaNabaddha devane vikriyAzaktise usakA arkakItike samAna hI zRMgAra kiyaa| taba kahIM AdirAja saMtuSTa huA evaM samrATke dAhinI ora jAkara arkAkItike samAna hI khar3A ho gyaa| usa samayakI zobhA kucha aura hI thii| donoM orase bAlasUrya haiM aura bIcameM himavAn parvata hai, athavA do hAthIke baccoMke bIcameM eka sundara hAthI hai / bAlakoMkI sundaratAko dekhakara saba loga mugdha ho gye| saba loga uThakara khar3e hokara unakI zobhAko dekhane lage / bharatezvara unakI AturatAko dekhakara kahane lage ki ye donoM bAlaka haiN| unake khar3e honese Apa loga khar3e kyoM huye 1 baiTha jaaiye| __rAjan ! hama loga isa bhAgyako aura kahA~ dekha sakate haiM ? Apake ye donoM kyA kumAra haiM ? nahIM nahIM ! ye donoM surakumAra haiN| unake khar3e honekA prakAra, bacapanake khelase rahita gaMbhIratA, AviM bAtoMko dekhanepara inheM bAlaka kauna kaha sakatA hai ? __ApameM jisa prakAra gaMbhIratA hai usI prakAra Apake putroMmeM bhI gaMbhIratA hai, ApakA guNa Apake putroMmeM bhI utara gayA hai / yaha sAhajika hai| lokameM bIjake samAna aMkurotpatti hotI hai yaha kathana jo anAdise calA A rahA hai usakI satyatA pratyakSameM Aja dekhaneke liye milii| vizeSa kyA? hama vizeSa varNana karaneke liye asamartha haiN| hama loga unako dekhate-dekhate thaka gye| ve bhI bahuta derase khar3e haiM / unako baiThaneke liye AjJA dIjiyegA / taba bharatezvarane pUchA ki eka ghar3Ibhara ina donoMne khar3e hokara hamArI sevA kI, isake upalakSya meM inako kyA vetana diyA jAya ? maMtrI bolo ! senApati tuma bhI kho| svAmin ! buddhisAgarane kahA-bar3e rAjakumArako eka ghaTikAko eka karor3a suvarNamudrAke hisAbase denA cAhiye / isI samaya senApatine kahA ki choTe kumAra zrI AdirAjako ardhakaror3a suvarNa mudrAke hisAbase denA cAhime / saba bharatezvarane tathAstu, kahakara AjJA dI ki abhI inako Der3ha karor3a suvarNa mudrAko denekI vyavasthA kara Age jaba kabhI ve merI sevA kareM taba isI hisAbase unako vetana denekA prabandha krnaa| phira donoM kumAroMko baiThaneke liye AjJA dI / donoM rAjaputra baiTha gaye / vahA~para upasthita sarva darabAriyoMne unako namaskAra kiyA va apane-apane Asanapara virAjamAna hue| itane meM gAjebAjekA zabda sunAI dene lgaa|
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 229 varatanu vyantara apane parivArake sAtha A rahA hai| yaha mAlUma hote hI bharatezvarane AdirAjako gandhamAzvavIko sauMpa va arkakItiko maMdAkinI dAsIko sauMpa diyA va svayaM bahuta gaMbhIratAke mAtha baiTha gaye / varatanu samudrataTataka to vimAnapara ArUr3ha hokara AyA / bAdameM apane vaibhabake cihnoMko chor3akara paidala hI bharalezvarakI ora Ane lgaa| vaha ha~samutrI hai, dIrghadehI hai, matalI hai| sacamuca usako baratana nAma zobhA detA hai| usake kaMdhepara eka dupaTTA gobhita ho rahA hai / hAthameM aneka prakArake uttamottama upahArake yogya vastuoMko lekara apane maMtrI ke sAtha A rahA hai / Age mAgadhAmara hai, pIchese dharatanu hai / donoM vyaMtaroMne bahuta vinayake sAtha darabArameM praveza kiyA / darabArameM vetradhArIgaNa aneka prakArake zabdoMkA uccAraNa kara rahe haiM / yuddhabhumimeM vIra ! madonmatta zatruoMke mAnakhaNDanameM tatpara ! zaraNAgatoMke rakSaka ! rAjan ! varatana vyatara A rahA hai, dRSTipAta kIliyegA / ityAdi zabdoMko varatana suna rahA hai / dUrase hI usane bharatezvarako dekha liyaa| unake divya zarIrako dekhakara varatanu vicAra karane lagA ki yadi rAjA hokara utpanna ho to isI prakAra hoveN| isa prakAra bhAvanA karate hue donoM bharatezvarakI ora Aye / darabArameM donoM orase rAjAgaNa virAjamAna haiN| bIca meM ucca mihAsanapara bharatezvara virAjamAna haiN| mAgadhAmarane Akara hAtha jor3ate hue kahA ki svAmin ! baratanu AyA hai| dekhiye ! Age aura kahane lagA ki maiMne usake pAsa jAkara kahA ki tumhAre samudake tuTapara zrI samrATa bharatezvara Aye haiN| itanA sunate hI usane bar3A harSa prakaTa kiyA aura Apane bhAgyakI sarAhanA karate hue usI samaya mere sAtha calakara yahA~para aayaa| svAmin ! varatanu kahane lagA ki bhagavAn AdinAtha svAmIke putrakA darzana kauna nahIM karegA ? AtmavijJAnIke darzanase kauna vaMcita rahegA? isa prakAra kahate hue vaha baddhimAn varatanu ApakI sevAmeM upasthita huA hai / ___ baratanune bahuta bhaktipUrvaka aneka ratna, vastra vagairaha upahAroMko samarpaNa karate hae bharatezako apane maMtrIke sAtha sASTAMga namaskAra kiyA / svAmin ! Apake varzanase hamAre donoM netra saphala ho gaye / hRdaya prasanna huaa| isase adhika mujhe aura kisa bAtakI jarUrata hai ? isa prakAra kahate hue sASTaga hI par3A thaa| bharatezvara manameM hI samasa
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230 bharateza vaibhava gaye ki varatanu sajjana hai| vakra nahIM hai| pragaTameM prasanna hokara kahane lage ki varatanu ! tuma Aye so acchA huA / aba uttho| itane meM varatanu uThA va rAjAkI ora dekhate hara kahane lagA ki snAgina lokameM sabakI oNmvako tRpta karaneke lie ApakA janma huA hai / ApakA rUpa, ApakA vaibhava, ApakA zRGgAra yaha saba lokameM anyatra durlabha hai| yaha saba Apa apane lie hI rahane diijie| hameM to kevala ApakI sevA karanekA bhAgya caahie| hama loga kapake matsyake samAna isa samudra meM rahate haiN| hamAre pApako nAza karaneke lie dayArdra hokara Apa padhAre / hama loga pavitra ho gaye / hamAre prati Apane bar3I kRpA kii| maMdahAsa karate hue use baiThane ke liya bharatezvarane izArA kiyA va Asana dilAyA / baratanu bhI AjJAnusAra apane maMtrIke sAtha nirdiSTa Asanapara baiTha gyaa| mAgadhAmarako bhI Amana dekara baiThaneke liye rAjAne izArA kiyA / phira buddhisAgarakI ora dekhA / buddhisAgara samrATake abhiprAyako samajhakara bolA ki svAmin ! yaha varatanu vyaMtara Apake bhogake liye yogya sevaka hai| vaha vinIta hai, sajjana hai aura Apake caraNa kamalake hitako cAhanevAlA hai| sAtha hI mAgadhAmarane jo yaha sevA bajAI hai vaha bhI bar3I hai / rAjan ! ye donoM ApakI sevA abheda hRdayase kareMge / ina donoMkA saMrakSaNa acchI taraha honA cAhiye / isa prakAra buddhisAgarake cAturyapUrNa vacanako sunakara ve donoM kahane lage ki maMtrI ! samrATko hamArI sevAkI kyA jarUrata hai ? kyA unake pAsa sevakoMkI kamI hai ? phira bhI tumane isa prakArake bacanase hamArA satkAra kiyA, usake liye dhanyavAda hai| phira buddhisAgara kahane lage ki rAjan ! varatanuko apane rAjya meM sukhase rahane ke liye AjJA dIjiye, use Aja jAne dIjiye aura Ageke mukkAbhako cAhe Ane diijiye| bharatezvarane varatanuko apane pAsa bulAyA aura use aneka prakArake vastra, AbharaNa Adi vidAImeM diye / sAthameM usake maMtrIkA bhI sanmAna viyA / varatanune bhI bharatezake caraNoM meM namaskAra kara surakIti nAmaka eka vyaMtarako unakI caraNasevAke liye sauMpate hue kahA ki "svAmin ! AjJAnusAra maiM apane rAjyako jAkara zIghra lauTatA huuN| tabataka ApakI sevAke liye mere pratinidhi isa surakItiko rakhakara jAtA hai"| phira vahA~me apane maMtrIke sAtha baha calA gyaa| varatanuke jAne ke bAda bharatezvara bhAgadhAmarakI ora dekhakara bolane lage ki yaha mAgadhAmara atyadhika vizvAsapAtra hai / kala yahA~para senAne
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 231 mukkAma kiyA hI thA, itanemeM yaha yahA~ se varatanuko lAneke liye calA gayA / yahA~ Aneke bAda vizrAMti bhI nahIM lI, bahuta thaka gayA hogA / bharatezvarake isa vacanako sunakara buddhisAgara maMtrI kahane lagA ki rAjan ! yaha vivekI hai, Apake sevAkramako acchItaraha jAnatA hai / vaha ApakI sevAse pavitra huA / isI samaya mAgadhAmara bhI kahane lagA ki svAmin! ApakI sevA karane kA jo saubhAgya mujhe milA hai yaha macamutrameM merA pUrvapuNya hai | Apake pAdakI sAkSIpUrvaka meM kaha sakatA hU~ ki mujhe koI kATa nahIM hai| maiM cAhatA hU~ ki sadA ApakI sevA karatA rahU~ / bharatezvarane astu ! ighara Ao ! aisA bulAkara usakI pITha ThoMkate hue kahA ki mAgadha ! tumase maiM prasanna ho gayA hU~ / Ajase apanI vyaMtarasenAke adhipati tumheM banAtA hU~ / Ajase jitane bhI vyaMtarAdhipati hamAre AdhIna hoMge, unako tumhAre darabArameM dAkhila kreNge| sabase pahilA mAnasanmAna tumhAre lie diyA jAyagA / bAdakA unako diyA jAyagA / samudra meM rahanevAle vyantaroMko jo kucha bhI deneke liye tuma kahoge vahI de diyA jaaygaa| jahAM tuma usa sambandha meM rokane ke liye kahoMga hama bhI roka deMge / arthAt tumhArI salAha ke anusAra sarva kArya kareMge / mAgadha ! sacamuca meM tuma abhinna hRdayase merI sevA kara rahe ho; aisI avasthAmeM bhI usa dina rAjAoMke sAmane tumhAre liye jo kaThora zabda bola diye the, paramAtmAkA zapatha hai ki mere hRdaya meM usake lie pazcAtApa ho rahA hai| isa prakAra bharatezvarake vacanako sunakara mAgadhAmara kahane lagA ki svAmin ! Apane aise kaunase kaThora vacana bole haiN| maiMne hI aparAdha kiyA thaa| pahale dina mUrkhatAse Apake prati tiraskArayukta aneka vacana bole the, usake liye Apane prAyazcitta diyA thaa| isameM kyA doSa haiM ? svAmit ? usakA mujhe aba jarA bhI duHkha nahIM / Apa bhI use bhUla jaayeN| isa prakAra kahate huye mAgadhAmarane bharatezvarake caraNoMpara mastaka rkhaa| usI samaya apane kaMThase eka ratnahArako nikAlakara mAgadhAmarako samrATne de diyA aura sarvajanasAkSIse use "vyaMtarAgraNi" isa upAdhi se alaMkRta kiyA / darabArake sabaloga kahane lage ki svAmin ! yaha bar3A bhArI upAdhi hai, usake liye yaha mAgadhAmara sarvathA yogya hai | usane ApakI hRdayase jo sevA kI hai vaha Aja sArthaka ho gaI hai / usake bAda samrATane mAgadhAmarakI AjJA dI ki mAgadha ! jAbo ! apane mahala meM jAkara vizrAMti lo| bhAgaSTha bhI samrATko namaskAra
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 bharateza vaibhava kara apanI mahalakI ora calA gyaa| bAkIke darabAriyoMko bhI ucita rUpase vidAkara samrAT motIse nirmita siMhAsanase uThakara apane mahalameM praveza kara gaye / vahA~ para samrATne aMtaHpurakI striyoMke sAtha va apanI saMtAnake sAtha bhoga va yogalIlAse mukta hokara kucha dina bahuta AnaMdake sAtha vyatIta kiyA / arkaikIti aba bar3ha gayA hai / isaliye rAjakulake liye anukUla muhUrta dekhakara yajJopavIta saMskAra kraayaa| utsava kI zobhAko dekhakara saba loga jayajayakAra karane lage / tadanaMtara arkaikItike liye adhyayanazAlAkI vyavasthA kI gaI aura usakI AjJA dI gaI ki aba tuma apanA nivAsa bodhagRhameM karo aura parizramapUrvaka vidyAdhyayana karo / sAtha hI arkakIti va usakI dAsIke liye alaga nivAsasthAnakA bhI nirmANa karAyA gayA | isake pahile aMtaHpurakI sarva striyA~ arkakIrtikI senA kahalAtI thIM / aba arkakIrti vidyArthI huA hai / vidyAdhyayana kara rahA hai| isaliye vaha senA aba AdirAjakI senA kahalAyegI / isa prakAra bahuta AnaMda va vinodake sAtha bharatezvarakA samaya vyatIta ho rahA hai| pUrva va dakSiNa samudra ke adhipatiyoMko vazameM karaneke bAda aba samrAT pazcimadizA kI ora jAnekA vicAra karane lage / hamAre pAThakoM ko utkaMThA hotI hogI ki bharatezvarako sthAna-sthAna para vijaya hI kyoM prApta hotI hai ? pUrvasamudrameM gaye, vahA~le bhAgadhAmarako sevaka banA liyaa| dakSiNasamudrameM gaye, vahA~ varatana AdhIna huaa| jahA~ bhI jAveM vahIM vijayI hote haiM / isakA kAraNa kyA hai ? isakA ekamAtra uttara yaha hai ki yaha pUrvasaMcita puNyodayakA prabhAva hai| pUrvajanmameM bharatezvarane aneka prakArakI zubhakriyAoM dvArA apane AtmAko nirmala banA liyA thaa| isa bhavameM bhI ve rAta-dina isa prakAra paramAtmAko bhAvanA karate haiM / r siddhAtmana ! Apa calate samaya, bolate samaya, sote samaya uThate samaya smaraNapatha meM virAjamAna raheM to prANiyoMkA sarvakalyANa hotA hai / unake sarvakArya siddha hote haiM / isaliye svAmin! Apa ratnadarpaNake samAna haiN| mujhe sadbuddhi dIjiyegA / paramAtman ! tumameM acitya sAmarthya maujUda hai / dazoM dizAoM va tInoM lokoM ko ekasAtha vyApta hone kI sAmarthyako tuma dhAraNa kara rahe ho / tumhArI mahimAko lokameM bahuta virale hI jAnate haiM / isaliye hai cidaMbarapuruSa ! dhIra ! mere hRdaya meM bane raho /
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 233 isa zubha bhAvanAkA hI yaha phala hai ki bharatezvarakA nitya bhAgyozya hotA hai| iti varatanusAdhya saMdhi --- - - prabhAsAmacinha saMdhi prasthAna bherIke zabdane tIna loka AkAza va dazoM dizAoMko vyApta kiyaa| tatkSaNa senAne pazcima dizAkI ora prayANa kiyaa| rAjasUrya bharatezvara pAlakIpara ArUDha hokara jA rahe haiN| AdirAjakI senA pIchese A rahI hai| pAsameM hI mAgadhAmara dhruvagati va surakItike sAtha A rahA hai| isI prakAra magadha, kAMboja, mAlava, cera, cola hammIra, kerala, aMga, baMga, kaliMga, baMgAla Adi bahatase dezake rAjA haiM / unako dekhate hue bharatezvara bahuta AnaMdake sAtha jA rahe haiM / bIcameM kitane hI sthAnoMmeM senAkA mukkAma karAte jA rahe haiN| phira Age senApatike izArese senAkA prasthAna hotA hai / ThaNDe samayameM senAkA prayANa hotA hai / dhUpake samaya meM senAko vizrAMti dI jAtI hai| aneka putroMke pitAko jisa prakAra pUtroMpara samaprema rahatA hai usI prakAra senApati jayakumAra bhI sabhI senAoM para sadRza prema karatA thaa| isase kisIko kisI prakArakA bhI kaSTa nahIM hotA thaa| itanA hI nahIM senAke hAthI, ghor3A vagairaha prANiyoMko bhI kisI prakArakA kaSTa nahIM hotA thaa| vaha vivekI thaa| isalie sabakI ciMtA karatA thaa| isalie use senApatiratna kahate haiM / ___isa prakAra mukkAma karate hue sukhaprayANa karate hue jaba senA Age bar3ha rahI thI, eka mukkAmameM bharatezvarakI rAnI caMdrikAdevIne eka putraratnako prasava kiyaa| isI samaya harSopalakSyameM jinamaMdira vagairaha toraNa ityAdise alaMkRta kiye gaye / harSako sUcita karanevAle aneka vAdyavizeSa bajane lage / sarvatra bharatezvarako putrotpattikA samAcAra phaila gayA / varatanu bhI bahuta harSake sAtha bharatezvarakI sevAmeM upasthita huaa| bharatezvarakA darzana karate hue bahuta duHkhake sAtha kahane lagA ki svAmin ! maiM bahuta hI abhAgA huuN| mere nagarake pAsa Apako putraralakI prApti na hokara Age Anepara huI hai| samrATako putraratna honepara
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 bharateza vaibhava aneka dezake rAjAgaNa Akara Ananda manAte haiM / una saba vaibhavoMko dekhanekA bhAgya mAgabhrAmarako prApta huA hai / pUrvajanma meM usane usake liye aneka prakArase puNyasaMcaya kiyA hai / isa prakAra kahate hue prArthanA karane lagA ki svAmin! maiM bahuta zIghra hI apane nagarako jAkara jAtakarma ke liye yogya upahAroM ko lekara sevAmeM upasthita hotA hU~ / bharatezvara kahane lage ki varatanu ! koI jarUrata nahIM ! tuma yahIM raho / upahAroMkI kyA jarUrata hai ? aba Ageke kArya bahuta haiM, usake liye tumhArI jarUrata hai. tuma yahIM rho| isake bAda bahuta vaibhavake sAtha una bAlakako vRSabharAja aisA nAmakaraNa kiyA gyaa| isI mukkAmapara AdirAjako bhI upanayana saMskAra kara use gurukulameM bheja diyA / vRSabharAja kucha bar3A ho isake liye chaha mahIne taka vahIM para mukkAma kiyaa| bAda meM vahA~ senAprasthAna ke lie prasthAnabherI bajAI gayI. tatkSaNa senAne prasthAna kiyA / arkakIrti va AdirAja vidyArthI veSameM apane guruoM sAtha A rahe haiN| pIchese vRdhabharAjakI senA A rahI haiN| idhara udharase aneka sundara ghor3oMpara ArUr3ha hokara rAjaputra A rahe haiN| una sabakI zobhAko dekhate hue bharatezvara bahuta AnaMdake sAtha jA rahe haiM / bharatezvara ikSvAkuvaMzotpanna haiN| unake sAtha jAnevAle rAjaputra sabake saba ikSvAkuvaMzake nahIM haiN| koI nAthavaMzake haiN| koI harivaMzake haiN| koI ugravaMzake haiM / koI kuruvaMzake haiM / unako dekhate hue bharatezvara unake saMbaMdha meM aneka prakArase vicAra kara rahe haiN| yaha harivaMza kulake lie tilaka hai, yaha kuruvaMzake lie bhUSaNaprAya hai, amuka nAthavaMzAvataMsa hai, amuka gaMbhIra hai, amuka parAkramI hai, amuka guNI va sajjana hai, amuka nirabhimAnI hai / ityAdi aneka prakArase vicAra bharatezvarake manameM A rahe haiM / sUrya ke darzanase kamala, caMdrake darzana se kumudinIpuSpa jisa prakAra prasanna hote haiM usI prakAra bharatezvarake darzana se ve rAjaputra atyanta prasanna ho rahe haiM aura unake sAtha bahuta vinayake sAtha jA rahe haiN| ve bahuta bar3abar3Ate nahIM aura koI prakArako ahitacepTA bhI nahIM karate, ve uttama kula va jAti meM utpanna haiN| itanA hI kyoM ? ve bharata cakravartIke sAtha rojI-beTI vyavahArake liye yogya prazasta jAtikSatriya vaMzaja haiM / kevala aMtara hai to itanA hI ki cakravartIke samAna saMpatti nahIM hai / arit kisI bhI viSaya meM kama nahIM haiN|
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 235 vIcabIcameM aneka mukkAma karate hue kaI mukkAmake bAda bharatezvara pazcima samudrake taTapara pahuMce, vahA~para jAte hI bhAgadhAmara va baratanuko bulAyA, tatkSaNa ve donoM hI hAjira hue| mamudrataTapara khar3e hokara samrATne kahA ki bhAgadha ! isa samudra meM prabhAsa deva rAjya kara rahA hai, vaha kaisA hai ? hamAre pAsameM sIdhI tarahase AyegA ? yA kucha DhoMga racakara vAdameM vaza hogA? bolo to sahI ! isa babanano munakara mAgadha kahane lagA ki svAmin ! prabhAma deva sajjana hai / vaha Apake sAtha virodha nahIM kara sakatA, hama loga jAkara use ApakI sevAmeM upasthita kreNge| isa prakAra jAnemImA nAMgo lage, samApase lage ki isa kAryake liye tuma loga nahIM jaanaa| hamAre sAtha tuma logoMke jo pratinidhi maujUda haiM unako isa bAra bhejakara dekheMge, ve kisa prakAra kArya karake Ate haiN| usI samaya dhragati aura surakItiko bulAkara yaha kAma unako sauMpakara unako AjJA dI gaI ki tuma loga jAkara prabhAsa devako lekara aanaa| donoM devoMne usa AzAko zirodhArya kiyA aura cale gye| ___ maMtrI, senApati Adi sabako apane-apane sthAnameM bhejakara cakravartI apane mahala meM praveza kara gaye / apanI rAniyoMke sAtha snAna, bhojanAdi kriyAoMse nivRtta hokara usa dinako bhoga aura yogalIlAmeM cakravartIne vyatIta kiyaa| dUsare dina prAtaHkAla nityakriyAse nivRtta hokara darabAra meM Akara virAjamAna hue / darabArameM cAroM orase aneka rAjA, rAjaputra vagairaha virAjamAna haiN| gAyana karanevAle bhinna-bhinna sundara rAMgoma gAyana kara rahe haiN| unameM paramAtmakalAkA varNana kiyA jA rahA hai / koI dhanyAsi rAgameM, koI bhairavImeM gA rahe haiN| cakravartI unako suna rahe haiN| ___ bAharase jisa prakAra prAtaHkAlakA dhUpa dikha rahA ho usI prakAra andarase cakravartIko AtmaprakAza dikha rahA hai| kAna gAna kI ora hai. hRdaya AramAkI aura hai| carmadRSTise darabArako dekha rahe haiM / antaradRSTi se (jAnadaNTige)nirmala AtmAko dekha rahe haiM / AtmavijJAnI kA manodharma bahuta hI vicitra rahatA hai / use kauna jAna sakate haiM ? ___ kIcar3ameM rahanevAle kamalako sUryake prati prema rahatA hai, na ki usa kIcar3apara / isI prakAra isa apavitra zarIrameM rahanevAle vivekI AtmAko apane AtmApara hI prema rahatA hai, na ki usa zarIrapara / bhavyoMkA
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava khAsa lakSaNa yahI hai ki ve akhaNDa bhogoMke bIca meM rahanepara bhI AtmAkI ora hI unakA citta rahatA hai, bhogakI ora nahIM / aneka rAgaracanAoMse gAye jAne vAle una gAyanoMpara santuSTa hokara unako aneka prakArase inAma bhI dete jA rahe haiM, andarase paramAtmakalAkI bhAvanA bhI kara rahe haiM / isa prakAra bharateza yoga aura bhogameM magna hokara darabArameM virAjamAna haiN| itane meM cittAnamati nAmaka dAsIne varSabharAjako lAkara samrAi hAthameM de diyA / bharanezvara naSabharAjake sAtha aneka prakArase binoda karane lge| beTA ! kyA bharatezvarake pitA vRSabhanAtha hI sAkSAt Aye haiM ? nahIM nahIM yaha vRSabharAja hai| bharanezvarane jisa samaya usa baccako hAyase uThAyA, usa samaya aisA mAlama ho rahA thA ki jaise koI bar3A rahana nirmita choTe putaleko uThA rahA ho| pitAke mukhako putra, putra ke mukha ko pitA dakhakara donoM haMsa rahe haiN| bharanezvara putrake hAyakI rekhAoMke lakSapAko dekhakara unake zubha phalako vicAra kara rahe haiN| maMgalamaya rekhAoMko dekhakara prasanna ho rahe haiM 1 pilA jisa prakAra usa bacce ke hAtha dekha rahe haiM, usI prakAra usa baccene bhI bharanezvarake hAthako dekhane ke liye prArambha kiyA va ha~sane lgaa| taba bharatezvara kahane lage ki beTA ! maiMne tumhAre lakSaNako dekhA, kyA isIliye tumane mere lakSaNako bhI dekhA? mujha sarIkhe tuma, tuma sarIkhe maiM, usameM antara kyA hai ? isa prakAra eka bacce ke sAtha jaba prema kara rahe the taba darabArameM bharatezvarake do putra aura Aye, Age arkakIrti haiM, pIchese AdirAja haiM, donoM vinayI haiM, sadguNI haiN| isaliye daravArake bAhara chatra, cAmara, lar3AU~ Adiko chor3akara apane mAyake sevakoM ko bhI bAhara hI khaDe rahane ke liye AjJA dete hae andara A rahe haiN| aneka prakArake ramanimita AbharaNa, tilaka, gandhalepana Adise atyanta zobhAko prApta ho rahe haiN| bhara va bhaktike donoM mUrtasvarUpa the / isaliye pitAke prati bhaya va bhaktike sAtha darabArameM A rahe haiM / vetradhArIgaNa rAjAko ucca svarase sUcanA de rahe haiM ki svAmin ! sUryase bhI dvigUNa prakAzako dhAraNa karanevAle arkakIrti kumAra A rahA hai usIke sAtha AdirAja bhI A rahA hai| eka vaTikAko eka karor3a suvarNamudrA jinakA vetana hai aise sukumAra A rahe haiM / saujanya, vinaya, vivekameM jinakI barAbarI karanevAle koI nahIM, aise donoM kumAra A rahe haiN| rAjan ! dekhiye to sahI ! rAjan ! huNDAvasarpiNIke AdiyugameM SaTakhaNDamaNDalezarUpI parvatase
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'bharateza vaibhava utpanna sUryacaMdrarUpI donoM putroMko dekhiye to sahI ! isa vacana ko sunakara bharatezvarako bhI ha~sI AI 1 haMsate hue hI unhoMne una vetradhAriyoMko pAsa bulAkara inAma de diyaa| donoM putroMko dekhakara sabhI darabArI AkRSTa he| saba loga khar3e ho gaye / akaMkIti aura AdirAjane baiThaneke liya izArA kiyaa| bharalezvarane vRSabharAjase kahA ki beTA ! tumhAre bar3e bhAI A rahe haiM / khar3e hokara unakA svAgata karo, usI samaya vRSabharAja uThakara khar3A ho gyaa| hAtha jor3aneke liye kahA to hAtha jor3akara namaskAra kiyaa| arkakIti va AdirAjane bahuta binayake sAtha kahA ki svAmin ! hameM usake namaskAra karanekI kyA jarUrata hai ? "yaha rAjaputroMkA lakSaNa hai aisA kahakara bharatezvarane samAdhAna kiyaa| usake bAda donoM putroMne aneka bhaMTa vagairaha samarpaNa kara pitAke caraNoMmeM namaskAra kiyA evaM siMhAmanake donoM ora khar3e ho gaye / usa samaya bharatezvarakI zobhA kucha aura hI thii| eka putra godapara donoM idhara udharase khar3e haiN| unakI zobhAko dekhate hae darabArake. sana loma khaDe haiM / bharatezvarane sabako baiThane ke liye khaa| phira bhI saba loga khaDe hI raha gaye aura kumAroMkI ora dekhate rahe / bharatezvarane arkakItise kahA ki beTA ! sabako baiThaneke liye tuma bolo| taba ve baittheNge| taba sabako arkakItine baiThaneke liye kahA / phira bhI loga khar3e khar3e hI dekhate rhe| phira "tuma logoMko pitAjIkI zapatha hai| baiTha jAiye" aisA kahanepara bhI loga baiThe nhiiN| ve ekadama donoM kumAroMkI saundaryako dekhane meM hI magna ho gaye the| itanemeM bharatezvarane AdirAjase kahA ki beTA ! sabako tuma baiThane ke liye bolo| taba AdirAjase kahA ki pyAre bhAiyoM ! Apa loga baiTha jAe~ phira saba loga khar3e raha gye| phira "mere bhAI arkakI tikI zapatha hai, Apa loga baiTha jAe~" aisA kahanepara saba loga ekadama baiTha gaye / arkakotine gambhIratAke sAtha kahA ki AdirAjako kucha kAma nahIM hai, pitAjIke sAmane mere zapatha khAnekI kyA jarUrata hai ! kyA yaha yogya hai ? isapara AdirAja kahane lagA ki bhAI ! pitAjI tumhAre svAmI haiN| mere liye tuma hI svAmI ho, isameM kyA bigar3A? bharatezvara bhI apane putroMke vinayavyavahArapara prasanna huye / darabArI bhI unake jAtivinayako dekhakara prasanna hokara prazaMsA karane lage / bharatezvarane maMtrI aura senApatiko bulAkara pUchA ki kyA merI usa dinakI AjJAke anusAra inako barAvara vetana diyA jAtA hai ? svAmin !
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 bharateza vaibhava AjJAnusAra vetana tatkSaNa diyA gyaa| paraMtu unhoMne hI khajAne meM rakhaneke liye AjJA dI / ina pracaNDa voroMko kauna roka sakatA hai ? isake bAda donoM kumArIko baiThane ke liye AjJA dekara Asana diyA gayA / parantu ve baiM? nhiiN| unhoMne bharatezvarakI aura eka sevA karanekI taiyArI kI / pArAmeM hI khar3e hokara eka sevaka samrATko tAMbUla de rahA thA / usake hAthase tAMbUlake tabakako arkakItine chIna liyA, va svataH tAMbUla denekI sevAmeM saMlagna huaa| itanemeM AdirAjane bhI cAmara DolAnebAleke bAmarako chIna hi svataH sAgara Dolane lgaa| usa samaya una donoM putroMkI sevAko dekhate hue daravArake samasta sajjana bhAvanA karane lage the ki "lokameM putroMkI prApti ho to aisaukI hI ho| nahIM to aise bhI bahutase putra utpanna hote haiM, jinase pitAkI sevA honA to dara, pitAko hI usakI sevA karanI par3atI hai| kabhI kabhI pitRdrohake liye bhI ve taiyAra hote haiN"| tAMbula deneke bAda aura eka sevA karaneke liye arkAti sanaddha huaa| pitAkI godase vRSabharAjako lekara svayaM use khilAne lgaa| bharatezvarane kahA ki beTA ! vRSabharAjako tumane kyoM uThAyA ? arkakItine bahuta vinayake sAtha kahA ki svAmin ! bahuta derase baha ApakI godapara baiThA hai, Apako kitanA kaSTa huA hogA? isaliye kucha derake liye apane bhAIko maiM bhI uThAU~, isa vicArase maiMne liyA aura koI bAta nhiiN| ___ bharatezvarane socA ki maiMne jisa bacceko pahile uThAyA thA usako yaha aba uThA rahA hai| isI prakAra jisa SaTkhaNDa bhUbhArako maiM aba dhAraNa kara rahA hU~ use yaha bhaviSyameM dhAraNa kregaa| yaha isake liye pUrNa samartha hai| isI prakAra vahA~ upasthita bar3e-bar3e rAjA, prajA, deva, AdiyoMne apane manameM vicAra kiyA / tadanaMtara bharatezvarane "veTA! merI zapatha hai / mujhe bilakUla kaNTa nahIM, lAo, bacceko idhara lAo, tuma donoM yahA~ pAsameM baiThe raho" aisA kahakara donoMko pAsameM baiThA liyA / pAsameM baiThe hue donoM putroMke sAtha bharatezvara bahuta AnaMdake sAtha vinoda kara rahe haiN| beTA ! tumaloga ava gurukulameM vidyAbhyAsa kara rahe ho / kyA vaha kaSTamaya hai yA sukhamaya hai ? isa prakAra bharatezane arkakItise pUchA / arkakIti kahane lagA ki svAmin ! vidyopArjanake samAna anya
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 239 koI sukha nahIM hai / usa sukhako hama kahA~taka varNana kara sakate haiM ? abhyAsa, adhyavasAya Adi Alasyako dUra karaneke liye pradhAna sAdhana hai, zAstrAbhyAsa jJAnakA sAdhana hai / rAjakulameM utpanna vIroMke liye yaha vidyAsAna bhUSaNa hai / sukhasAdhana hai / bharatezvarane putra se kahA ki beTA ! prArambhameM vidyopArjana kucha kaThina mAlUma hotA hai, parantu Age jAkara vaha sarala mAlUma hotA hai / dhIra va sAhasiyoMke liye vaha sAdhya hai / DarapokoMke pAsa vaha vidyAdevI bhI nahIM aatii| isaliye usakI kaThinAiyoMse ekadama DaranA nahIM cAhiye / "pitAjI ! hameM bilakula bhI kaSTakA anubhava nahIM hotA hai / pratyuta hameM usameM aura bhI adhika AnaMda hI AnaMda AtA hai / hameM kisI bAtakI jaldI nahIM hai / isaliye dhIre-dhIre usako sAdhana kara rahe haiM / isaliye hameM koI kaThinatA nahIM hotI hai / udayakAlameM abhyAsa dupaharako paThana aura rAtrike samayameM paThita pAThakA ciMtana karanA yaha hamAre pratinityakA sAdhanakrama hai| hama mRdumArga se vyavasthita rUpase jA rahe haiM / isaliye hameM usa mArga kaSTa kyoM ho sakatA hai ? pitAjI ! AdirAjakI buddhikA maiM kahA~taka varNana karU~ ? granthapaThana va abhyAsameM vaha Adarza rUpa hai| jisa prakAra koI pahile abhyAsa kara bhUle hue viSayoMko ekadama smaraNa karatA ho, usI prakArakI hAlata navIna graMthoMke abhyAsameM AdirAjakI hai arthAt bahuta jaldI sabhI graMtha abhyasta hote haiM / svAmin ! Apane usakA nAmakaraNa karate hue bhagavAn AdinAthakA nAma jo rakhA hai vaha bahuta vicArapUrvaka rakhA hai| usameM anyathA kyoM ho sakatA hai ? vicAra karanepara vaha sacamutrameM AdirAja hai | aMtyarAja va madhyarAja nahIM hai| ina prakAra AdirAjako arkakIrtine prazaMsA kI / bharatezvarane prasanna hokara kahA ki "beTA ! sacamuca meM tumhAre bhAI sAhasI haiM ? vIra haiM ? buddhimAn haiM ? tumako usase saMtoSa huA hai ? bolo to sahI ! "pitAjI ! vizeSa kyA kahU~ ? apane vaMzake liye vaha AdirAja bhUSaNasvarUpa hai" arkakI tine kahA / kIrtimukhase apane varNanako sunakara AdirAja kahane lagA ki bhAI ! kyA bar3e loga choToMkI isa prakAra prazaMsA karate haiM ? kyA rAjaputroMke liye yaha yogya hai ? mujhameM isa prakArake guNa kahA~ haiM ? Apa vyartha
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240 bharateza vaibhava hI merI prazaMsA kyoM kara rahe haiM ? itane meM bharatezvarane kahA ki beTA ! koI bAta nhiiN| bar3e bhAIne saMtoSake sAtha tumhAre viSayameM kahA, tuma donoM hI bhUSaNasvarUpa ho / isaliye zAMta raho aba darabArako barakhAsta kara dete haiN| Apa loga apane nivAsa sthAnako jaaiye| isa prakAra kahakara AbharaNoMse bhare hue do karaNDoMko una pUtroMko bharatezvara dene lage, taba una donoMne lenese inakAra kiyaa| ve kahane lage ki hamAre pAsa abhI AbharaNa bahuta haiM / abhI jarUrata nhiiN| bharatezvarane bahuta Agraha kiyaa| phira bhI leneke liye rAjI nahIM hue| taba ve kahane lage ki beTA ! tuma loga Aja bahuta uttama kArya kara cuke ho| isaliye maiM diye binA nahIM raha sktaa| yadi tuma logoMne Aja ise nahIM liyA to A kamI bhI tuma logoMge hAya kI bheMTa nahIM lNgaa| bharatezvarane vicAra kiyA ki kadAcit bar3e bhAIne le liyA to bAdameM choTA bhAI leneke liye taiyAra ho jAyegA / isaliye arkakItike tarapha hAtha bar3hAne lge| parantu usane bhI nahIM liyA, taba AdirAjase bharatezvarane kahA ki beTA ! tuma apane bhAIse leneko bolo ! taba AdirAjane arkakItise lene kI prArthanA kii| aba akrakIti apane bhAIke vacanako TAla nahIM skaa| apane pitAjIse prArthanA kI ki hama isa upahArako leNge| parantu vRSabharAjake hAthase dilaaiyegaa| usake hAthase lenekI icchA hai ! tadanusAra donoM karaNDoMko bharatezvarane vRSabharAjake sAmane rkhaa| prathamata: vRSabharAjane donoM bhAiyoMko namaskAra kiyaa| phira usane una AbharaNoMke karaNDoMko hAtha lagAkara sarakA diyaa| choTe bhAI bar3e bhAiyoMko inAma de rahA hai 1 usameM bhI vinaya hai| isa navIna paddhati ko dekhakara saba Azcarya cakita hue| ve tadbhava mokSagAmIke putra haiM, evaM tadbhava mokSagAmI haiN| isaliye ve vyavahArameM kisa prakAra cUka sakate haiM? una AbharaNoMko lekara unameMse eka-eka hAra nikAlakara donoM kumAroMne vRSabharAjako pahanA diyaa| bAkIko lekara jAne lge| itane meM eka vinodakI ghaTanA aura huii| bar3e bhAI AbharaNakI peTIko bagalameM rakhakara jAne lagA, to choTe bhAI AdirAjane khaa| ki bhAI ! isa peTIko Apake mahala taka maiM pahu~cAU~gA, Apa kyoM kaSTa le rahe haiM? AdirAja ! tuma pitAjIke sAmane vyartha gar3abar3a mata kro| jo /
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ 241 bharateza vaibhava kucha vyavahAra, vinaya vagairaha batalAnA ho vaha hamAre mahalameM batalAo! yahA~ yaha saba karanA ThIka nahIM hai / arkakrInine kahA / bhAI ! pitAjI ke sAmane aisA vyavahAra ucita kyoM nahIM ? kyA yaha lance-laphaMgoM kA AcAra hai ? yA sajjanoMkA gaugna hai ? hama kyA koI burA kAma pAra rahe haiN| jisase ki pitAjIke sAmane saMkoca kreN| Apako apanI pratiSThA ke samAna hI calanA cAhiye aura mujhe sevAkRtyake liye AjJA denI cAhiye / maiM kaha rahA hU~, yaha ThIka hai yA galata hai ? isa bAtakA nirNaya pitAjIse hI pUchakara kIjiyegA, aba to koI harja nahIM hai na ? isa prakAra kahate hue AdirAjane usa AbharaNa kI peTIko lene ke liye hAtha bar3hAyA, parantu arkakItine hAthako haTAyA to bhI "maiM nahIM chor3a sakatA" isa prakAra kahate hue AdirAja peTIko chInane lgaa| donoMkA vinayavinodayukta yuddha hone lgaa| putroMke vartanapara bharatezvara atyanta santuSTa hue aura kahane lage ki beTA ! peTI do ! usakI bhI icchA pUrti hone do| tava AdirAjako aura bhI jora milA | usane peTI arkotise chIna lI aura apane bagalameM dabAyA / phira donoM putroMne bharatezvarako bhaktise namaskAra kiyA va apanI mahalakI ora prayANa kiyaa| idhara bharatezvara Anandake sAtha virAjamAna the| AkAza pradezameM gAjebAjekA zabda sunAI dene lgaa| mAlUma huA ki prabhAsAMka deva A rahA hai| cittAnumatI dAsIko bulAkara vRSabharAjako usake hAthameM sauMpa diyA aura mahalakI ora bheja diyaa| samrATa prabhAsAMka kI pratIkSA karate hue siMhAsanapara virAjamAna haiN| pAThakoMko isa dAtakA Azcarya hogA ki cakravartI bharatezvarako bAraMbAra utsabake bAda utsavakA prasaMga kyoM AtA hai ? unakA puNya kisanA prabala hai? unhoMne isake liye kyA anuSThAna kiyA hogA? isakA samAdhAna yaha hai ki puNyake jAgRta rahanepara manuSyakA jIvana sukhamaya bana jAtA hai| samrATne isa bAtakI bhAvanA aneka bhavoMmeM kI thI ki merI AtmA sukhamaya bane, isa bhavameM bhI ve hamezA bhAvanA karate haiM ki : siddhAtman ! SaTkamaloMke pacAsa daloM para aMkita pacAsa zubha akSaroMko dhyAna kara jo apanA AtmasAkSAtkAra karate haiM, unako ApakA darzana hotA hai| hameM bhI Apake darzanakI icchA hai, isaliye subuddhi kiijiyegaa| he paramAtman ! jo tumhArI bhAvanA karate haiM unako 16
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 bharateza vaibhava rAtridina Anandake Upara Ananda dekara saMrakSaNa Apa karate haiN| kyoMki Apa nityAnandamaya haiN| isaliye mere hRdayameM nirantara bane rahanekI kRpA kareM! isI bhAvanAse bharatezvarako nityAnanda mila rahA hai| iti prabhAsAmaracinha saMdhi -:: vijayAdarzana saMdhi prabhAsAmara apanI senA va vimAna Adi vaibhavake cihnoMko samudra taTapara hI chor3akara cakravartIke pAsa bahuta Anandake sAtha A rahA hai| pratibhAsa nAmaka pratinidhi va maMtrI usake sAtha haiN| sAtha hI surakIrti va dhruvagati bhI maujUda haiM / vaha prabhAsAmara bahuta sundara hai / aneka ratnanirmita AbharaNa va divya vastroMke dhAraNa karanese aura bhI sundara mAlUma hotA hai / gauravarNa hai / itanA hI nahIM usakA mana bhI zubhra hai / bahuta hI bhaya bhaktise yukta hokara vana mamAlke pAsa jA rahA hai| idhara udharase cakravartIkI senAke ghor3e, hAthI, ratha va agaNita pAyadala Adi vibhUtiyoMko dekhate hue use manameM Azcarya ho rahA hai| sabhAmeM praveza karaneke bAda bharatezvarakA vaibhava dekhakara prabhAsAmara Azcaryacakita huaa| usa vizAla sabhAmeM vetradhArIgaNa "rAstA chor3o, baiTho, hallA mata karo" Adi zabdoccAraNa karate hue vyavasthA kara rahe haiN| prabhAsAmarane siMhAsanapara virAjamAna cakravartIko dekhaa| dekhate hI usake manameM vicitra vicAra utpanna hue / kyA yaha cakravartI haiM ? deveMdra haiM ? yA kAmadeva haiM ? caMdra haiM yA sUrya haiM? ityAdi aneka prakArake vicAra usake manameM utpanna hue| pAsameM jAne ke bAda dhruvagati aura suratItine namaskAra kara prArthanA kI ki svAmin ! prabhAsendra yahI hai / hama logoMne Akara jaba yaha samAcAra kahA ki samrAT samudrake taTapara birAjate haiM, taba yaha bahuta hI prasanna huaa| kahane lagA ki maiM Aja kRtArtha haA, merA janma saphala haA / isase pahile jisane mAgadhAmara, varatanuko pavitra kiyA hai aise svAmI mere uddhArake lie padhAre, merA paramabhAgya hai ityAdi aneka prakArase unhoMne harSa prakaTa kiyaa| itanA hI nahIM, svAmin vizeSa kyA? hamaloga Apake samAcAra lekara vahA~
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava gaye the / isaliye hama logoMse kahane lagA ki baMdhuvara ! pahilekA baMdhutva to apane sAtha hai hii| phira bhI Aja Apa loga svAmIke abhyudaya samAnArako lekara Aye haiN| isalie Apa logoMse adhika hitaiSI hamAre aura kauna hoMge? aisA kahate hue hama logoMko premase AliMgana diyA va hamArA yatheSTa satkAra kiyaa| svAmin ! adhika kahanese kyA prayojana ? Apake darzana karanekI utsukatAse vaha yahA~para AyA hai / Apake sAmane khar3A hai, isa prakAra kahakara ve donoM deva khar3e ho gaye / isake bAda prabhAseM hane jArI kara gauzI dupArI bATa bhaktise kI / aneka bastra, AbhUSaNa, rala, motI Adiko bheMTameM cakravartIke caraNoMmeM samarpaNa kiyA va apane mantrIke sAtha sASTAMga namaskAra kara cakravartIkI stuti karane lgaa| ___"AditIrthazAgrasukumAra jaya jaya, Adicakreza mAM pAhi, bho deva ! dhanyo'smi" aisA kahate hue samrATake caraNoMmeM namaskAra kiyA / cakravartIne prasannatAke sAtha use uThaneke lie kahA / prabhAseMdra uThakara khar3A huA 1 punaH bhaktise cakravartIkI stuti karane lgaa| nimiSalocaneMdra ! kalaMkarahitAnyUnacaMdra ! uSNarahita sUrya ! sazarIra kAmadeva ! tuma rAjAke rUpa meM sabako sukha pahuMcAneke liye Aye ho| svAmin ! ayodhyAnagarI meM rahanepara samudra ke aneka vyaMtara unmatta hokara durgigAmI baneMge isalie hama logoMkA uddhAra karane ke liye Apa yahA~ padhAre haiM, svAmin! Apa paramAtmAko prasanna kara cuke haiM, isaliye isI bhavase muktiko padhAranevAle haiM / he mumukha ! ApakI sevA karanekA bhAgya lokameM sabako kyoMkara mila sakatA hai ? hama loga sacamuca meM bhAgyazAlI haiN| ___ itanemeM bharatezvarane prabhAsase kahA "sumukha ! tuma bahuta thaka gaye hoge aba baiTha jAo", aisA kahate hue eka Asanake prati izArA kiyA apane maMtrIke sAtha baha bhI ucita Asana para baiTha gyaa| surakIti va dhruvagatiko bhI baiThane ke liye AjJA dekara samrATne buddhisAgarakI ora dekhA / buddhisAgara maMtro samrATake bhAvoMko samajhakara kahane lagA ki svAmin ! prabhAsa deva atyanta vivekI haiN| mAyArahita hai, ApakA paramabhakta hai, Apake pAdakamaloMkI sevA karane kI icchA rakhatA hai, sacamuca meM vaha dhanya hai ki ApakI sevAke bhAgyako pAyA hai / isase adhika aura kaunasI saMpatti ho sakatI hai ? isase pahile mAgadhAmara va varatanu puNyabhAgI the / aba ye tInoM hI puNyazAlI haiM / maMtrIke vacanako sunakara ve tInoM deva bahuta prasanna hue, buddhisAgarane
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 bharateza vaibhava dhruvagati va surakItikI bhI prazaMsA kii| sAtha meM yaha bhI kahA ki svAmin! aba prabhAsendra apane rAjyako jAnA cAhe to use jAnekI anumati dI jAya aura Age jisa sthAnapara Apa mukkAma kareM usI sthAnapara aayeN| bharatezvarane bhI prabhAsAmarako maMtrIsahita bulAkara aneka prakArake vastra, AbhUSaNa, ratnoMkI bheMTa meM diye / sAthameM surakIti va dhruvagatikA bhI sanmAna kiyA / itane meM eka aura saMtoSa kI ghaTanA huI / rAjadarabAra meM jisa samaya prabhAsadevake milApa meM harSasaMlApa ho rahA thA, usa samaya udhara mahalameM pAMca rAniyoMne pAMca putra ratnoMko prasava kiyA hai / zrImAlA, banamAlA, guNadevI, maNidevI aura hemAjI nAmaka pA~ca rAniyoMne atyanta sundara pA~ca putroMko janma diyA hai| jo kAmadeva ke paMcabANoMko bhI tiraskRta kara rahe the / antaHpurase paMcaputroM kI utpatti ke samAcArako lekara jo dAsiyA~ AI haiM ve bahuta cAturya ke sAtha A rahI haiN| kyoMki unako bhejanevAlI rAniyA~ bhI kama buddhimatI nahIM yiiN| yadi kramale dAsiyA~ jAkara kaheMgI to amuka rAnIkA putra choTA hai, amukakA bar3A hai, amukane pahile janma liyA ityAdi siddha ho jAyagI / isaliye dAsiyoMko eka paMktise jAkara eka sAtha kahaneke liye una rAniyoMne Adeza diyA thaa| isaliye ve dAsiyoM eka paMktimeM hI khar3I hokara bharatezvarake darabArameM Anandase phUlakara A rahI haiN| bharatezvarane dUrase hI dekhakara samajha liyA ki ye pAMcoM dAsiyA~ putra janmake harSa samAcArako lekara A rahI haiM aura koI bAta nhiiN| pAsameM Akara una pAMcoMne pA~ca rAniyoMko putrotpatti honekA samAcAra sunaayaa| bharatezvarako harSa huA / dAsiyoMko apane kaNDameM dhAraNa kiye huye rasnanirmita pA~ca hAroMko inAma diyaa| usa darabArameM upasthita rAjA va prajAoMko yaha samAcAra sunakara itanA harSa huA ki zAyada unake hAtha meM hI cakravartIkI saMpatti A gaI ho / usI samaya prabhAsAM kahane lagA ki svAmin! maiM apane rAjyameM jAkara vahA~para kyA kara sakatA huuN| yahA~ rahanese ye saba mahotsava to dekhaneke liye mile / maiM bar3A bhAgyazAlI hU~ / usI samaya pramAsAMkane apane maMtrIko bulAkara AjJA dI ki tuma jaldI apane rAjyameM jAkara agaNita ratna, vastra, AbhUSaNa vagairaha bheMTake liye le aao| AjJA pAkara vaha calA gyaa| bharatezvarane bhI sabako darabArase vidA kiyA va nira
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ 245 bharateza vaibhava janasiddha zabdako uccAraNa karate hue mahalakI ora gye| vahAMpara sabase pahale pAMca putroM ko dekhakara phira unakA yathocita jAtakameM prasAra kiyaa| dAda nAyakAcina dina meM nAmakaraNa saMskAra kiyA / uma dina AdhInastha maba rAjAoMne nAmakaraNa saMskArake hoMpalakSameM aneka ratna, vastra, upahAroMko bheTameM cakravartIkI sevAmeM samarpaNa kiyaa| isI prakAra prabhAma devane bhI uttamottama upahAroMko bheMTakara apane harSa aura bhaktiko pragaTa kiyaa| bharatezvarako paramAtmA priya hai| imaliye una putroMke nAmakaraNameM bhI unhoMne paramAtmAkA dhyAna rkhaa| una putroM kA kramase haMsarAja, niraMjana siddharAja, mahArAja, ratnarAja, mamukharAja, isa prakAra nAma rakhA gyaa| chaha mahInetaka bharatezvarane uyo myAnapara mukkAma kiyaa| bAdama vahA~se senAkA prasthAna huaa| himavAn parvatase gaMgAke samAna hI udaya pAkara dakSiNakI ora bahatI haI pazcima samudra meM jA milanevAlI siMdhunAmaka mahAnadI maujUda hai / usake dakSiNa taTako anusaraNa kara bharatezvarakI senA jA rahI hai / jahA~ icchA hotI hai, mukkAma karate haiN| phira Age calate haiM / bIcabIca meM jahA~-tahA~ putraratnoMkI prApti haI hai yA ho rahI hai unako yogya vayameM Aneke bAda upanayanAdi kSatriyocita saMskAroMko karAte hue jA rahe haiN| kabhI parvatoMpara car3hakara jAnA par3atA hai| kabhI maidAnase jAte haiN| kabhI cAhate haiN| kabhI utarate haiN| isa prakAra bahata AnaMdake sAtha jA rahe haiM / kabhIkabhI mArga na hone ke kAraNa koI-koI parvatoMko tor3akara mArga banAte jAte haiN| parvatoM ko tor3ate samaya unameM aneka ratna suvarNa vagairaha milate haiM / "una sabake liye senApati hI adhikArI hai" isa prakAra bharatezvarakI orase AjJA huI hai| senA, kimIko koI prakArakA kaSTa nahIM hai| itanA hI nhiiN| prayANake mamaya kisI bhI manuSyake peTakA pAnI bhI nahIM hila rahA hai| kisI bhI prANIke parameM kA bhI nahIM lagate haiM, itane sukhase prayANa ho rahA hai| __isa prakAra atyanta mukhake mAtha aneka mukkAmoMko taya karate hue samrAT eka aise parvatake pAsa Aye jo bAMdIke samAna zubhra thaa| vaha koI sAmAnya parvata nahIM hai, vijayArdha parvata hai| AkAzako sparza karane jA rahA ho jaise U~cA hai, pUrva aura pazcima samudrako vyApta kara cAMdIke dIvAlake samAna atyanta sundara mAlUma ho rahA hai| usa parvatake dakSi meM eka sau dasa nagara haiM jinameM vidyAdharoMkA AvAsa hai| una nagaromeM gamanavallabhapura va rathanapuracakravAlapura nAmaka do nagara atyanta
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava prasiddha aura zreSTha hai / vahA~para kramase namirAja, vinamirAja do bhAI rAjya pAlana kara rahe haiM / namirAja vinamirAja samrATke nikaTabaMdhuke haiN| bharatezvarakI mAtA yazasvatIdevIke bhAI zrI kaccha aura mahakancha rAjAke ve putra haiM / arthAt bharatezvarake mAmAke putra haiM / ve donoM atyanta prabhAvazAlI haiM / santra vidyAdharoMko apane AdhIna banAkara vidyAdhara lokakA rAjyapAlana kara rahe haiN| vijayAIparvatake dakSiNottara bhAgameM vidyAdharoMkA nivAsa hai, vijayArdhaparvatake mastakapara vijayArdhadeva nAmaka rAjA rAjyapAlana kara rahA hai / isake alAvA kinnara yakSa Adi deva bhI vahA~para rahate haiN| isa prakAra gaMgA nadI aura vijayArdhaparvatake bIca meM eka khaMDa aura siMdhu nadI aura vijayArdhake bIca meM eka khaMDa ye donoM mleccha khaMDa kahalAte haiM / vijayArdhake dakSiNameM gaMgA siMdhuke bIcakA jo bhAga hai vaha AryAkhaMDake nAmase kahA jAtA hai / isI prakAra vijayArdhaparvatake uttara bhAgameM bhI tIna mleccha khaMDa haiM, jinako uttarase himavAn nAmaka parvata pUrva aura pazcima samudrataka vyApta hokara sImAkA kAma kara rahA hai| donoM parvata, do samudra aura do mahAnadiyoMke bIca meM chaha khaMDakA vibhAga hai| imIko bharata kSetrakA pakhaMDa kahate haiN| use bharatezvara apane zauryase pAlana karate haiM / vijayAparvatataka to bharatezvara Aye / unako aba yahA~para vidyAdharalokako vaza karanekA hai| phira bijayArdhaparvatako pAra kara uttara bhAgake mlecchakhaMDako bhI vaza karanekA hai / vijayAparvatameM eka bar3e bhArI atyaMta majabUta vajadAra maujUda hai, jo hajAroM kyA, lAkhoM varSose baMda hai| use apane daNDase phor3akara bharatezvara Age bddh'eNge| bharatezvarane Ageke kAryako vicArakara senAdhipatiko bulAyA evaM vijayAdhaMparvatake idhara cAra yojana pramANameM eka khAI nikAlI jaave| isa prakArakI AjJA use de dI aura sAthameM yaha bhI kahA ki Aja to tuma vizrAMti lo aura kala apanI mahala aura senAke rakSaNake liye tumhAre bhAiyoMko niyukta karake tuma vyaMtaravIra va Avazyaka senAoMko lekara jaao| phira khAI nikAlanekA kArya kro| vijayAparvatakA kapATa (dvAra) hajAroM varSoMse baMda hai| use ekadama tor3aneme usase agni nikalakara bAraha kosanaka Age uchalakara AyegI / isaliye Age vaha Akara bAdhA na de sake isa prakAra hozipArIse khAIMkA nirmANa kro| lokameM eka sAmAnya lohese dUsare
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava loheko kUTate haiM to agni nikalatI hai, phira daNDaralase vajrakapATako kUTanepara agni nahIM uThegI kyA ? eka lakar3I ko dUsarI lakar3I ke sAtha gharSaNa karanepara usase agnikI utpatti hokara jaMgalakA jaMgala bhasma ho jAtA hai / parvatako daNDaratnase kUTanepara agni prajjvalita hoveM to isameM AzcaryaM kyA hai| yaha saba laukika dRSTAMta haiM / guphA meM agnikA bharA rahanA sAhajika hai| isaliye usa agniko rokane ke liye jalakI khAI hI samartha hai / yadi isa prakArakI khAIMko vyavasthA nahIM huI to vaha agni bhayaMkara rUpa prajjvalita hokara dabAtI huI jaaygii| senA bhayabhIta ho palAyana kregii| sabhI selAne milakara usa agniko bujhAne ke liye prayatna kiyA to bhI vaha niSphala ho jAyagA / jaise-jaise senA usa pralaya ke samAna bhayaMkara agniko dabAneke liye prayatna karegI vaisI hI vaha aura bhI prajjvalita hokara senAko dabAtI huI bddh'egii| aisI avasthA meM ina saba kaSToM ko sAmanA karanese kyA prayojana ? eka jalakI khAI banAI gaI to saba kaSTa dUra ho sakate hai / agni usa khAIse idhara nahIM A skegii| hama loga nirAkulatAse idhara raha sakate haiN| yaha apanI tarapha AnevAlI agniko rokanekA upAya hai| isI prakAra siMdhu nadIke pazcimabhAgameM kadAcit vaha agni vyApta ho gaI to pralayakAlakI agni ke samAna vaha vyApta hokara vahA~kI bhUmiko jalAyegI, prajAoMko mahAkaSTa hogA / isaliye vahA~para bhI eka khAIkA nirmANa karo / uttarameM parvata hai / vaha agniko roka sakegA / dakSiNameM siMdhu nadIke donoM taToMtaka khAI honese usameM pAnI bhara jAyegA / vaha pAnI uttarabhAgake parvatataka pahu~ce to sabakA saMrakSaNa hogaa| isa prakAra kI vyavasthA bahuta vicArapUrvaka karo / senApatiko AjJA dete hue usI samaya varatanu, prabhAsAMka Adi vyaMtara rAjAoMko bhI bulAkara unako AjJA dI ki isa kArya meM Apa loga bhI yoga dekara senAnAyaka jaisA kaheM usakI icchAnusAra sahAyatA deveM / una logoMne samATkI AjJAko zirodhArya kiyA / 247 tadanaMtara senAkA mukkAma usa vijayArzvaparvatake pAsa karaneke lie AzAbherI bajAI gaI / kSaNabhara meM saba vyavasthA ho gaI / saba logoMko makAna, mahala, maMdira vagairahako vyavasthA dekhate-dekhate ho gaI / vizeSa kyA ? eka vizAlarAjya kI hI vahA~para sthApanA ho gii| bharatezvarane saba rAjA prajAoMko yogya upacArapUrNa vacanoMse saMtuSTa kara apane apane
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 bharateza vaibhava sthAnapara bheja diyA aura svayaM apane lie nirmita sundara mahala meM praveza kara gye| bharatezvarakI kitanI adbhuta mAmarthya hai ? jahA~ jAte haiM vahA~ alokika vaibhavako prApta karate haiN| kaise bhI bhayaMgArame bhayaMkara maMkaTa kyoM na ho use bahata duradarzitApUrvaka vicArakara TAla dete haiN| apanI prajAoMgo koI prakArakA kATa na ho isakI unheM galana ciMtA rahatI hai| usake lie ve bahuta zIvra vyavasthA kArale haiN| unheM saba prakAra kI anukUlatA bhI milatI hai| ina saba bAtoMkA kAraNa kyA hai ? isakA eka mAtra uttara yaha hai ki yaha pUrva pRNyakA phala hai| unakI satata honevAlI puNyamaya bhAvanAkA phala hai| ve rAtridina isa prakArako bhAvanA karate rahate haiM ki .. he siddhAtman Apa lokameM matrako sahamA pratyakSa nahIM hote haiN| jo loga dhyAnarUpI karabatase deha aura AtmAke anyonya milAeko bhinna karanA jAnate haiM unako ApakA rUpa pratyakSa dekhane meM AtA hai| Apa prakAzamAna hokara dIkhate haiN| isalie he siddhAtman ! hameM Apa nitya darzana diijiyegaa| he paramAtman ! Apa akSaya sAmarthya ko dhAraNa karanevAle haiN| anupama lAvaNyakI Apa mUti haiM / mokSameM Apa agragaNya haiM, zreSTha haiM / itanA hI nahIM Apake dvArA hI lokakI rakSA hotI hai| isalie paramAtmana ! Apa sAkSAt mere hRdaya meM bane rheN| ___ isa prakArakI bhAvanA bharatezvara rAta dina apane hRdayameM karate haiM / isIkA yaha phala hai ki unako pratyeka kAmameM jaya aura middhiko prApti hotI hai| iti vijayAdarzana saMdhi ---- --- kapATavisphoTana saMdhi ATha dinake bAda bharatezvarakI sevAmeM jayakumAra upasthita hokara nivedana karane lagA ki svAmin ! ApakI AjJAnusAra jalabharita khAI kA nirmANa ho gayA hai| Apako usa bAtakI sucanA deneke liye maiM sevA meM upasthita huA hU~ / bharatezvara usake vacanako sunakara prasanna hue aura
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 249 ima kAryako karaneke liye jinhoMne yoga diyA una saba vyantarendroMkA aura jayakumArakA bahutase vastra, AbhUSaNoMse sanmAna kiyA / dUsare dina samrATne maMtrI aura senApatiko apanI mahala meM bulAyA aura bacakapATako tor3aneke sambandhameM vArtAlApa karate hue kahA ki maMtrI ! senApati ! suno, vijayArdha parvatameM jo vajrakapATa hai use maiM kala hI khaMDa kara detA huuN| usa vajrakapATako tor3anA koI bar3I bAta nahIM aura na isakA mujhe sacamucameM AvazyakatA hI thii| phira bhI purvopAjita vArmako kauna ullaMghana kara sakatA hai ? usake phalako to bhoganA hI pdd'egaa| merA janma ayodhyAmeM ho aura saba rAjyoMpara Adhipatyako jamAkara maiM isa parvatako pArakara udharake rAjyoMko bhI vaza karUM yaha mere vidhikA Adeza hai| umakA pAlana karanA to merA kartavya hai / kisI kAryameM cintA karane kI jarUrata nahIM / paramAtmAkI bhAvanA karate hue hama pratyeka kArya karate haiN| aisI avasthAmeM nirAza hone kI jarUrata nahIM hai / isa prakAra bharatazvarane khaa| svAmin ! paramAtmAke smaraNase Apa karmaparvatako phor3a sakate haiN| phira isa mAmUlI parvatako tor3ane meM Apako kyA kaThinatA hai| saba kucha sAdhya ho jAyagA / isameM hameM kisI prakArabhI saMdeha nahIM hai / svAmin / jo vacakapATa hAthI siMhoMke samAna bhayaMkara, AkAzake samAna unnata hai, usako phor3ane meM saphalatA Apako hI ho sakatI hai| dUsare loga umake pAsa bhI nahIM jA skte| ityAdi prakArame kahate hue senApati va maMtrIne bharatezvarakI prazaMsA kii| una donoMkA satkAra kara bharatezvarane unako vahA~se apane-apane sthAnameM jAneke lie khaa| phira dasaveM dina prAtaHkAla bharanezvarane jinendra bhagavAnkI pujAkI, vijayArdhakI tarapha jAneke liye nikle| vIrocita vastra va AbhUSaNoMse alaMkRta hokara bAhara Aye, vahA~para pavanaMjaya nAmaka ghor3eko pahilese zRMmAra kara rakhA thaa| vaha azvaratna hai| usapara bharatega ArUr3ha hue| usa samaya bharatezvara usa sundara azva para car3hakara uccazraya ghor3epara car3he hue indrake samAna mAlUma ho rahe the| kavigaNa varNana karate haiM ki sUrya sAta ghor3oMpara ArUr3ha hotA hai / parantu tejameM bharatezvara bhI sUryase kama nahIM haiM / yaha sUrya una sAta ghor3oM meM se eka hI ghor3e ko lekara ArUr3ha huA hai| isa prakAra dekhanevAloMke manameM kalpanA hotI hai / bharatezvarane apane yajJopavItako samhAlate hue zrI sarvajJa bhagavantakA smaraNa kiyA / tadanantara dAhine hAthako dabAkara
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250 bharateza vaibhava ghoDeko calane ke liye izArA kiyA, ghor3A Age bddh'aa| bharatezvarane senAkI ora usa ghor3eko calAte hue laya, dhArA, gati, jaba, bhrAmaka nAmaka pA~ca prakArakI cAloMse azvavidyAkA pradarzana kiyaa| aneka taraha se dhor3A apanI pArI bAlA rahA hai / 'eka-eka daphe to vaha kitane hI yojanoMtaka chalAMga mAre parantu bharatezvara barAbara acalarUpase baiThe hue haiN| ghor3A ava senA sthAnako chor3akara parvatakI ora calA gayA, aba senApati va senA saba umI sthAna meM raha gye| bharatezvarake sAthameM jo niyata gaNabaddha deva maujUda haiM, ve aura mAgadhAmara Adi vyantara haiM ve ruka na sake / ve sAtha hI A gaye / kucha loga aisA varNana karate haiM ki bharatazvarane jayakumAra jo senApati ratna hai, use bhejakara usake hAthase vajrakapATakA visphoTana kraayaa| parantu yaha ThIka nahIM hai / cakravartiyoMko azvaratna, gajarala Adi strIratna ke samAna hai, una ratnoMkA upabhoga ve svataHhI kara sakate haiN| ratna cakravartIko chor3akara anya sAmAnya logoMko apanI pITha de nahIM skte| kyoMki rAjAke khar3AU~, siMhAsana Adi usake mevakake bhogake liye yogya nahIM hai| bharatezvarane kucha dUra calaneke bAda dUrase hI usa vajakapATako dekha liyA / vaha parvata lambAImeM paccIsa kosa pramANa hai| usameM ATha kosa U~cAI va bAraha kosa caur3AIke pramANameM vyavasthita vaha vajrakapATa hai| aMdarase krodhAgniko dhAraNa kara bAharase zAMta dikhanevAle kSudroMke samAna vaha parvata mAlama ho rahA thaa| bharatezvarane mAgadha, baratanu, prabhAsAMkako bulAkara kahA ki dekho! yahI tamisra nAmaka guphA hai| yahI vajadvAra hai / yaha kaise mAlama hotA hai dekho to shii| jaise koI krodhI daMtakIlana kara baiThA ho isa prakAra yaha bhI dikha rahA hai / aba isake dAMtoMko tor3akara maha khulavA detA hai| dekho to sahI, isa prakAra bharatezvarane haMsate hue kahA / lokameM osakA samUha baccoMko parvatake samAna mAlUma hotA hai, usase ve Darate haiM / paraMtu mere liye yaha vanadvAra bhI koI bar3I cIja nahIM, abhI dekhate-dekhate tor3a ddaalNgaa| svAmin ! una vyaMtareMdroMne kahA ki lokameM amAvasyAke aMdhakArako dUra karaneke liye sUrya samartha hai, mAmUlI dIpakoMmeM vaha sAmarthya kahA~ ? isI prakAra yaha kArya lokameM anya sarva vIroMke liye atisAhasakA hai, paraMtu Apake liye to atyaMta sahaja hai / H ..' " -
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza baMbhava 259 1 bharatezvarane una vyaMtareMdroMko izArA kiyA ki aba Apa loga usa jala khAIko usa ora cale jAveM aura svayaM daNDaratnako vIratAke sAtha samhAlane lge| usake bAda samrATne SaTpadma gatakSaroMko dekhakara bhagavAna AdinAtha ke caraNakamaloMkA smaraNa kiyA / tadanaMtara apane nirmala jisameM paramAtmAkA dhyAna kiyA / apane bA~dhe hAthase ghor3e lagAmako ve liye hue haiM, dAhine hAthase daNDako dhAraNa kiyA hai, aba usa vajrakapATako tor3aneke liye sannaddha hue / daNDAyudhako hAthameM lekara usa kapATapara phorase prahAra kiyaa| pAlI IMTo samAna vaha do Tukar3oMmeM vibhakta huA, usa samaya kAMse parvata TUTaneke samAna siddha huA, vaha ghor3A bijalI ke samAna bahA~se daur3A / megha aura vajrameM aMtara nahIM hai / yahA~ to vajradaNDame vajrakapATakA saMghaTTana huA hai / meghake Takkara meM jisaprakAra bhayaMkara AvAja hotI hai isI prakAra donoM vastroMke saMghaTTana meM zabda hone lagA / vizeSa kyA ? bharatezvarake vajraprahAra va usa vayakapATakA vibhAga hote samaya vijayArdha parvata hI hilane lagA / bhUkaMpa hone lagA / samudra ekadama umar3akara Ane lagA / bharatezvarane eka nimiSa mAtrameM vajradvArako Tukar3Akara rakha diyaa| vaha koI sAmAnya nahIM thA, phira bhI bharatezvarane use lIlAmAtrase tor3a hI diyA / bharatezvarakI senAko parvata pAra karane ke liye vaha dvAra pratibaMdharUpa thA, isaliye bharatezvarane use tor3a diyA / jaba bar3ese bar3e vajrakapATako isa prakAra eka hI prahArame tor3ate haiM to phira unake sAmane zatrugaNa kisa prakAra Tika sakate haiM ? unako do cAra mAra par3ane taka kyA ve use sahana kara sakeMge ? kabhI nahIM / bharalezvarakI vIratA asAdhAraNa hai, ajeya hai, usakI barAbarI koI bhI nahIM kara sakate / usa guphAse pralayakAlakI hI agni nikalakara aaii| kisI pAnI ke dvArako kholane para jisaprakAra pAnI ekadama nikala AtA ho usI prakAra usa guphAse agni nikalakara bAhara AI / vajrakapATa harra AvAjake sAtha khulA, usa samaya agni bassa, burra AvAja karatI huI prajjvalita huI / ghor3A surra AvAja karate hue palAyana kara gyaa| agni sarvatra vyApta ho gaI, varSoM se usa vijayArdhaM guphAmeM AvRta agnine bAhara nikalakara pracaNDarUpako dhAraNa kiyA / sarvatra hAhAkAra maca gayA, parvata agnimaya bana gayA hai, bar3e bar3e vRkSa bhasma ho gaye / vidyAdhara loga isa pralayakAlako agniko dekhakara ghabarAye / vijayArdhadeva bhara 1
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ 252 bharateza vaibhava tezvarakI vIratApara mugdha huaa| daNDAyudhakA prahAra usa kapATapara jisa samaya kiyA usa samaya ekadama bhukaMpa ho gayA thaa| saba loga bijalIke par3ane se jima prakAra ghabarAte haiM usI prakAra ghabarAne laga gaye / mAgadhedrAdi vIra bAra bhI pada gaye! yenA samahameM garva kolAharU mana mayA hai| paraMtu bharanezvara kI mAmathyaM va dhairya atula hai| ve khAIke pAsa khar3e hokara bahuta AnaMdake mAtha usa zobhAko dekha rahe haiN| unake AmapAma hI vyaM naravIra vAI haiN| - hanane ma vahA~para eka utsava aura huaa| vijayArdhadeva bharatezvarakI vIratAse anyA prasanna huaa| vaha apane parivAra devatAoMke mAtha Akara AkAga pradezameM bar3e hokara bharataMgake prati jayajayakAra zabda kara rahA hai evaM bharaneTavara ke Upara umane puSpavaSTi kii| itanA hI nahIM, bharatezvarako usa agnikI garmI lagI hogI, isa vicArase gulAbajanda, kapara, candana Adi gItala padArtho kI vRSTi bhI kii| kinnara, kiMpuruSa jAti ke deva bharanezakI vIratAke gIta gAne lge| pAsa meM hI gandharvagaNikAyeM Anandase nRtya karane lagIM / tadanantara vaha vijayArdhadeva aneka uttamottama vastra, AbharaNa, ratna Adi upahAra dravyoM ko sAtha lekara parivArasahita bharatezvara ke darzana ke liye AyA / aneka uttama upahAgeMko bharatezvarake caraNa meM samarpaNa kara bharatezvarako bahuta bhaktise sASTAMga namaskAra kiyA va nivedana kiyA ki svAmin ! hama logoMkI duSTi Aja saphala ho gii| mAthameM vijayA devane apane saba parivArase bharatezvarake caraNoM ko namaskAra karAyA / bharanezvarane mAgadhAmarakI aura dekhaa| mAgadhane mamrATke abhiprAyako samajhakara nivedana kiyA ki rAjan ! yaha vijayA deva hai| yaha isa vijayAdha parvatakA adhipati hai / vaha bahuta majjana hai / ApakI sevAke liye sarvathA yogya hai / usake prati ApakA anugraha honA cAhiye / usa samaya vijayAI deva kahane lagA ki mAmadhAmara ! lokameM mokSamArgI va tadbhava mokSagAmI svAmIko prasanna karane kA bhAgya sabako nahIM milA karanA hai| sacamuca meM tuma hama kRtArtha hae ki aise svAmIko prasanna kiyaa| mAgadhAmarane bharatezvarase nivedana kiyA ki svAmin ! aba isa vijayAdevako apane rAjyameM jAneke liye AjA dI jAya aura apana jisa samaya usara khaNDakI ora prayANa kareMge usa samaya yaha A sakatA hai / bharatezvarane bhI use pAsa bulAkara use aneka prakArake bheMTa diye / vijayAdhaMdevane bhI svAmIkI AjJA pAkara use bahuta bhaktise namaskAra kara apane parivAra sahita
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 253 prasthAna kiyaa| vijayA devake jAneke bAda usa tamisra guphAke adhipati kRtamAla nAmaka vyanta ra deva aayaa| usane bhI aneka ratnanimita upahAgeko samarpaNakara bharatezvaraH caraNoMko sASTAMga namaskAra kiyaa| mAgadhAmarane kRtamAladevakA paricaya karAyA ki svAmin ! yaha apane bandhu kRtamAla deva haiN| jisa tamisra guphAke bajakapATavo Apane abhI tor3A hai usI guphAkA yaha adhipati hai| vaha vinIta bhAvase ApakI sevA ke liye upasthita huA hai| cAhe use philahAla apane sthAnakI ora jAne ke liye AjJA dI jAya, Age senAprasthAna ke mamaya Ave to kAma cala sakatA hai| bharatezvarane bhI yogya satkArake sAtha usa kRtamAlako ravAnA kiyaa| bharatezvarane aba senAsthAna meM jAne ke liye apane ghoDa ko phirAyA / senAkI ora jAte samaya bharatezvara aise mAlUma ho rahe the ki jaise koI devendra hI svargase utarakara A rahA ho / eka nizcimApara vaha azvaratna bharatezvarako icchita sthAna para lAyA / senAsthAnameM praveza karate hI senAke AnandakA pArAvAra nahIM rhaa| rAjA sukhI honepara rAjya bhI mukhI hai yaha kahAvata usa samaya caritArtha ho rahI thii| bharatezvara bhI prajAoMke Anandako dekhate hue bar3ha rahe haiN| sAmanese arkIti, AdirAja va vRSabharAja aneka bheMTa apane hAtha meM lekara pitR. darzanake liye A rahe haiN| bahuta bhaktise bharatezvarako unhoMne namaskAra kiyA / bharatezvarane tInoM kumAroMko eka-eka ghor3epara car3hakara apane sAtha ho leneke liye khaa| tInoM kumAra bhI azvArohI hokara bharatezvarake mAtha jAne lge| __ maMtrI, senApati, rAjagaNa, rAjakumAra vagairaha agaNita saMkhyAmeM bharatezvarako mArgameM namaskAra kara rahe haiM | stutipAThaka aneka prakArase bharatezvarakI stuti kara rahe haiN| kavigaNa aneka racanAse unakA varNana kara rahe haiN| ina saba AnandoMko dekhate hue bharatezvara apane mahalakI ora A rahe haiN| mahalake bAharake daravAje ke pAsa azvaratnako khar3A kara diyaa| vahIMpara svayaM utara gaye, apane sAtha ke vyantara AdikoMko apane apane sthAnameM jAneke liye kahakara evaM azvaratnako usakI thakAvaTako dUra karaneke liye yogya satkAra-upacAra karane ke liye AjJA dete hue svayaM mahalameM praviSTa ho gye| mahala meM rAniyoMke AnandakA kyA varNana kareM ? vahA~para santoSa sAgara hI umar3akara A rahA hai / Aja patirAja eka bar3e bhArI loka
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254 bharateza vaibhava vikhyAt kArya meM saphalatA pAkara A rahe haiM / aisI avasthAmeM unako AnaMda honA sAhajika hai| ve saba milakara bharatezvarake svAgatake lie A rahI haiM / unake hAthameM maMgala AratI hai / bharatezvarake caraNoMmeM bhakti se namaskArakara bharatezvarakI una rAniyoMne AratI utaarii| itane meM isake bacce ke samAna sundara haMsarAja Adi pAMca putroMne Akara bharatezvarake caraNoM meM namaskAra kiyA / usa samaya zvarako vizAlA AnaMda huA hogA / isa prakAra sarvatra AnaMda hI AnaMda ho rahA hai / rAjamahala usa samaya AnaMdadhvanise gUMja rahA hai / bharatezvarane snAna, devArcana, bhojana Adi nityakriyAoMse nivRtta hokara usa dina mahalameM apane kapATa visphoTanakI lIlA vRttAMtako apanI priyastriyoMko kahate hue apanA samaya bahuta AnaMdake sAtha vyatIta kiyA / bharatezvarakA puNya atula hai / jahA~ jAte haiM vahIMpara unheM saphalatA milatI hai| vijayArdha parvata para sthita vajrakapATa jo ki sarva sAdhAraNake dvArA udghATanIya nahIM hai, use bhI bharatezvarane kSaNamAtrameM phor3akara rakha diyA, yaha kisa bAtakI sAmarthya hai / unakI AtmabhAvanAkA phala hai / ve pratinitya bhAvanA karate haiM ki : he siddhAtman ! Apa dhyAnarUpI daNDaratnase kaThora karmarUpI vajrakapATako tor3anevAle dhIrodatta haiM / isalie he svAmin! Apa sampUrNa prANiyoMke duHkhako dUra karanevAle haiN| isalie hameM sammati dIjiyegA / he paramAtman ! midhyAtvarUpI kapATakI phor3akara uttuMga dhairya ke sAtha mokSakI ora jAnevAle Apa cittasaMdhAnI haiN| Apa merI saMpatti haiM / isalie mere hRdaya meM bane raheM / isI prakArakI zubhabhAvanAse hI bharatezvarako sarva atibala mahAbalApekSa kAryoM meM bhI saphalatA milatI hai / iti kapATavisphoTana saMdhi 11811 kumAravinoda saMdhi dUsare dina samrATne jayakumAra va usake bhAIko mahalameM bulAkara unako kucha kAma sauMpa diyA / jayakumAra ! agnikA vega kama honeke liye karIba karIba chaha mahInekI avadhi lgegii| isaliye tabataka senA
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ bherateza vaibhava 255 vo yahIMpara mukkAma karanA gA / Aja apana loga jA nahIM skte| isaliye tabataka Apa loga idharake do mleccha khaMDoMke adhipatiyoMko vagameM kara AveM / pUrvakhaMDake liye tuma jAo aura pazcima khaMDake liye apane bhAI vijayAMkako bhejo| idhara senAkI dekharekha tumhAre bhAI jayaMtAMka karatA rhegaa| Apa logoMko jitanI senAkI jarUrata ho le jaaveN| gaMgAnadIko sopAnamArgase pArakara jAnA aura siMdhunadI ke sopAnameM abhI agni vyApta ho gaI hai| isaliye siMdhunadIko carmaratnakI sahAyatAse pAra kara Age jAnA cAhie / isa prakAra unako saba upAyoM ko batalAkara donoMko vidA kiyA va samrAT bahuta AnaMdake sAtha samaya vyatIta karane lge| ____ idhara vijayAdhaM parvata meM gaganavallabhapurake adhipati namirAja cakravartIkI vIratAko sunakara atyaMta ciMtAkrAMta huaa| rathanUpuracakravAlapurake adhipati binamirAjako cakravartIko vIratA va agnike vemako dekhakara bar3I prasannatA huI / vaha atyaMta prasannatAke sAtha gaganavallabhapurameM apane bhAI namike pAsa calA gayA / namirAja ciMtAkrAMta hokara maunase baiThA huA hai| koI gUDha vicAra karaneke liye usane apane maMtrIko bulAyA hai| usIkI pratIkSAmeM vaha baiThA hai / vahIM para vinamirAjane jAkara bahuta prasannatAke sAtha bhAIko namaskAra kiyA va kahane lagA ki bhAI ! jima bacakapATake bAremeM apane logoMne bar3I khyAti sunI hai, use eka kSaNamAtrameM bhAvajI bharatezvarane Tukar3A kara diyA / AkAzameM pralayakAla kI agni vyApta ho gii| jisa begase bhAvAjIne daNDa ratnakA kapATapara prahAra kiyA usase ekadama parvata kaMpAyamAna huA, jisase hamAre sAthake rAjA jhuleke baccoMke samAna siMhAsanase nIce gira gaye / AkAzameM vyApta agni meghapaMktiko jalA rahI hai / deva bhI AkAzameM bhramaNa karaneke liye asamartha ho gaye haiM / vijAyAdha deva ne bharatezakI bhaktise pUjA kI hai| bharatezakI barAbarI kauna kara sakate haiM / __vinamike vacanoMko sunakara namirAjako ha~sI AI / tiraskAra yukta haiMsI haMsakara vinamiko baiThane ke liye kahA / parantu usake ceharese saMtoSa kA cihna Tapaka nahIM rahA thaa| itane meM namirAjAkA maMtrI bhI vahAMpara A gyaa| vinamirAjako sandeha utpanna huaa| kahane lagA ki bhAI ! santoSake samaya isa prakAra saMkleza kyoM ? bhAvAjI bharatezvarako jo vijaya huI hai vaha hamArI hI to hai| unakI jo sampatti hai vaha apanI hI samajhanI cAhiye / aise samayameM cintA karanekI kyA jarUrata
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ rapa6 bharateza vaibhava hai ? vinamike isa prakArake vacanako sunakara namirAja kahane lagA ki bipi ! abhI tamheM rajAMgakA jJAna nahIM haiN| isaliye isa viSayameM aba adhika mata bolo| bhAvajIke pauruSapara tuma prasanna hue / parantu apane liye vaha aba bhAvajI nahIM haiN| yaha SaTkhaNDAdhipati hone jA rahA hai / SaTkhaNDake rAjAoMko apane AdhIna banAne ke liye usakI tI abhilASA ho rahI hai| aba apana bhI usake sevaka khlaayeNge| bhAI ! apana loga abhItaka usake sAtha baiThakara saramavinoda kara sakate the / tU maiM kI bAta ho sakatI thii| parantu aba unake sAtha bolane ke liye, usakA darzana karane ke liye bheMTa lekara jAnA pdd'egaa| 'Apa' zabdakA prayoga kara bahuta binayase bolanA par3egA / sampatti ba vaibhavameM samAnatA ho to bandhutvakA bhI khyAla rahatA hai / jaba usakI sampatti bar3ha gaI aisI avasthA meM vaha apane sAtha bandhutvakA smaraNa nahIM rakha sakatA hai| sevakoMko bulAneke samAna apaneko bhI are, ture zabdakA prayoga kara vaha sambodhana kregaa| bAlyakAlase lekara apana usake sAtha khela cuke haiN| usakA svabhAva, guNa, cAla vagairaha saba apanako mAlama hI hai| usake samAnakI vRtti lokameM kisIbhI puruSameM pAI nahIM jA sakatI / yAda karo ! apana geMda khelate the, usameM bhI usI kI jIta hotI thii| par3hane meM bhI vahI Age rahatA thaa| jo kAma karaneko ThAnatA thA use pUrA kiye vinA nahIM chor3atA thaa| dekho to sahI ! Aja bhI vaha SaTkhaNDa vijayakaM liye nikalA hai, use hastagata kiye binA vaha chor3a nahIM sakatA hai / mujhe usakI AdatoMkA acchI taraha smaraNa hai ki kabhI khelameM baha jItatA thA, to jItaneke bAda cupacApake vahA~se nikala jAtA thaa| parantu hama loga jItate the to hameM vahA~se jAne nahIM detA thA, phira khela khilAkara acchI taraha harAkara bhejatA thA / bharatezakI jIta hotI hai to sAthake lar3ake saba Anandake sAtha cillAte the| hamArI jItameM ve lar3ake cupacApa khar3e rahate the| bhAI ! vicAra karo, bhujabarbAla vRSabhasenAdike sAtha khelakara apana gaja ( hAthI ) ke samAna lauTate the| parantu isake sAtha khelaneke bAda aja (bakarI) ke samAna AnA par3atA thA / aisA honepara bhI abhItaka aura hI bAta thii| parantu aba sampatti, vaibhava, parAkrama, adhikAra vagairaha sabhI bAtoMmeM usakI vRddhi ho gaI hai| isaliye aba vaha kisIkI bhI paravAha nahIM kara sakatA hai, ise acchI taraha vicAra kro| vinamirAja sabhI bAtoMko bahuta dhyAnase suna rahA thaa| kahane
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 257 lagA ki bhAI ! ThIka hai| aba kyA kareM ? lokameM saba kucha puNyake udayase hote haiN| Aja bharatezvarako bhI yaha saba puNyake tejase prApta hae haiM, use kauna inkAra kara sakatA hai| koI harjakI bAta nhiiN| bharateza kauna hai ? vaha hamArA bhAvajI hI to hai| usake liye jo vaibhava hai vaha hamAre liye hai, aisA mamajhakara apana cleN| vaha apane pitAkI sahodarIkA putra hai| aisI avasthAmeM usake sAtha IrSyA karanese kyA prayojana ? namirAjane kahA ki bhAI ! vaMsI bAta nahIM hai / mArga chor3akara usakI sevA battiko grahaNa karane ke liye kyA apana kSatriyapatra nahIM haiM ? aba apana usake pAsa jAyeMge to pahileke samAna uThakara khar3A nahIM hogA / hAtha nahIM jodd'egaa| kyA yaha apanA tiraskAra nahIM hai? apana donoM rAjA hai| parantu vaha apaneko rAjAke nAmase nahIM khegaa| bar3e abhimAnake sAtha tuma, tU karake bulaayegaa| vyantaragaNa, devagaNa Adi apaneko bharatezvaraka sevakoMkI dRSTi se dekheNge| jinhoMne apanI kanyAoMko unheM dI haiM ve yadi hAtha jor3eM to bhI unako vaha hAtha nahIM jodd'egaa| bAkI logoMkI bAta hI kyA hai / kevala dikhAvaTa ke liye Apa kahakara pukaaregaa| parantu una kanyAoM ko sahodaropha sAtha to vaha bhI vyavahAra nahIM hogaa| phira bhI mUrkha loga isa bharatezvarako kanyA deneke liye kabUla hoMge va usameM Ananda mAnege / sAthameM isa vacanako kahate hue namirAja kucha ciMtAkrAMta dikhate the| unhoMne maMtrIse kahA ki maMtrI ! tumane eka daphe yaha kahA thA ki bahina subhadrAdevIkA pANigrahaNa bharatezake sAtha karAyA jAya to ThIka hogA, usa bAtako aba bhUla jAo / merI icchA aba bilkula nahIM hai| isake lie aba kyA upAya karanA cAhiye / bolo ! yadi use mAlama ho jAya ki subhadrAdevI sundarI hai, vaha jarUra use mAMgegA / parantu aba denA ucita nahIM hai / ___ bhAI ! maiM Akara usakA darzana nahIM karanA caahtaa| Apa loga jAveM aura usase kaheM ki namirAja kisI eka vidyAko siddha kara rahe haiM, isaliye ve nahIM A sake / sAthameM dakSiNabhAgase vidyAdhara rAjAoMkI sundarI kanyAoMko le jAkara unake sAtha vivAha kara deveM / bahana subhadrAdevIko use samarpaNa karanekA aba merA vicAra nahIM hai / phira bhI hamAre khajAnese jo kucha bhI uttama vastu Apa loga samajheM use lejAkara samarpaNa kareM / jaba uttara bhAgakI tarapha vaha AyegA hama usake viSayameM
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ 258 bharateza vaibhava vicAra kareMge, ityAdi prakAra se samajhAkara maMtrI va nimiko namirAjane bheja diyA / idhara cakravartIkI senAmeM eka vinodapUrNa ghaTanA huI 1 cakravartI kumAra vRSabharAja apane kucha sAthiyoMko lekara azvArohI hokara bAhara nikalA / jAte samaya usane kisIko bhI samAcAra nahIM diyA / use na mAlUma kyoM Aja ghor3epara savAra hokara kucha vinoda karanekA vicAra utpanna huA / jAte samaya mArga meM aneka rAjA-mahArAjA use mile / samrATko dekhakara una logoMne bahuta vinayake sAtha vRSabharAjako namaskAra kiyA aura sAthameM Ane lage / vRSabharAjane unako nagarameM jAneke liye izArA kiyaa| Age bar3hane para dakSiNa va nAgara mile / una logoMne namaskAra kara prArthanA kI ki apane ! Aja tuma kumAra apane bhAiyoMko chor3akara isa prakAra kelaM jAte ho hamAre sAtha vApisa clo| nahIM to hama jAkara svAmIse kahate haiM / taba vRSabharAjako bahuta saMkoca huaa| tathApi bar3I dInatA se kahane lagA ki rAjan ! mApha karo, mujhe Aja bAhara Tahalaneke liye jAnekI icchA huI hai / isaliye maiM jAU~gA hI / tuma loga pitAjIko jAkara yaha samAcAra nahIM denA / yadi tumheM kucha cAhiye to mujhase lo / isa prakAra kahakara hAtha ke suvarNa kaMkaNako hAtha lagAne lagA / itane meM dakSiNa va nAgara samajha gaye ki ise Aja bAhara TahalanekI bar3I icchA huI hai| unhoMne prakaTameM kahA ki acchA tuma jAo, hama nahIM kheNge| tumhAre kaMkaNakI hameM jarUrata nahIM / use hAtha mata lgaao| yaha kahakara ve donoM Age bddh'e| kumAra bhI Age gayA / dakSiNa va nAgarane vicAra kiyA ki apana jAkara cakravartIko samAcAra deMge evaM kumArakI rakSA ke liye kucha senA bheja deMge / idhara AdirAjako mahalameM mAlUma huA ki vRSabharAja Aja bAhara akelA hI Tahalane gayA hai / usI samaya sebakako ghor3A lAneke liye AjJA dI aura svataH arkakItiko nimnalikhita prakAra patra likhA - zrImanmahArAjAdhirAja Adicakravartaka Adiputra AdaraNIya mUrti arka kIrtikI caraNoMmeM! pAdasevaka AdirAjakA vinayapUrvaka sASTAMganamaskArapUrvaka vinaMtivizeSaH svAmin! Aja bhAI vRSabharAja apane kucha sevakoMke sAtha akelA hI bAhara Tahalaneke liye gayA hai| isaliye meM jAkara usako le AU~gA / Apa koI cintA na kareM, Apa mahalameM svastha raheM / ApakA sevaka AvirAja
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaMbhava 259 uparyukta patrako arkakI tike pAsa bhejakara AdirAja azvArohI hokara calA gayA / arkakIrtise bhI patra bA~cakara vahA~ rahA nahIM gayA / caha bhI usI samaya azvArohI hokara vahA~se calA gyaa| idhara dakSiNa va nAgarane Akara sarva samAcAra samrATse kahA / taba samrATnebhI putrakI rakSA ke liye aneka senA va vizvasta rAjAoMko bheja diyaa| vRSabharAja bahuta utsAha ke sAtha senAsthAnako chor3akara Age bar3hA / vahA~ jAkara eka vistRta pradezameM azvArohaNakalAke anubhava karaneke lie prAraMbha karane hI vAlA thA, itanemeM AdirAjako Ate hue dekhA / AdirAjako dekhakara vRSabharAja ghor3ese nIce utarakara bhAIke pAsa AyA aura hAtha jor3akara kahane lagA ki svAmin! ApakA yahA~para Agamana kyoM huA ? mujhe to ghor3e para savArI karanekI icchA huI, isaliye meM aayaa| itanemeM arkakIrtikumAra bhI AyA / arkakItiko dekhakara donoMne namaskAra kiyA / arkakIrtine donoM bhAiyoMko ghor3a para car3haneke liye Adeza diyA, sAthameM azvArohaNa. kalAko dekhanekI icchA prakaTa kii| itanemeM samrAT ke dvArA preSita senA, rAjA vagairaha A upasthita hue, dekhate dekhate vahA~para hajAroM loga ikaTThe hue / arkakIrtine bhAI vRSabharAjase kahA ki bhAI ! Aja hama loga azvArohaNakalAko dekhanA cAhate haiM / kucha kamAla kara batAo | taba vRSabharAjane apanI laghutAko vyakta karate hue kahA ki svAmin! maiM Apake sAmane kyA kalApradarzana kara sakatA huuN| maiM DaratA hU~ / arka kIrtine "Darane kI koI jarUrata nahIM hai, hameM dekhanekI icchA huI hai / " ityAdi zabdoMse usake saMkocako httaayaa| bAda meM vRSabharAjane ghor3e para savAra hokara usa kalAmeM usane jo naipuNya prApta kiyA thA usakA pradarzana kiyaa| usa samaya usakA ghor3A pratidizA meM vAyuveMgase jAne lagA thaa| ghor3a e kI aneka prakArakI cAla, lagAmakA parivartana, aneka prakArakA gamana ityAdi bahuta prakArale apanI vidyAkA digdarzana karAyA / AkAzameM nIMbUko rakhakara tIvragati se jAte hue azvase hI usa nIMbUpara ThIka bANa calAnA Adi aneka prakArase dusaroko AzcaryAnvita kiyA / AdirAja va arkakIrtiko bhI mahAna saMtoSa huA / arkotine lIlA baMda karane ke lie izArA kiyA / itane meM vRSabharAja ghoDese utara kara bhAIke pAsa AyA aura hAtha jor3akara khar3A rahA / arkekI tine prasanna hokara kahA ki vRSabharAja ! tumhArI vidyAko dekhakara maiM prasanna huA hU~ mujhe Aja mAlUma huA ki tuma azvA
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava rohaNakalAmeM itanA pravINa hue ho| itanA kahakara donoM bhAiyoMne apane kaMThake donoM hAroko nikAlakara vRSabharAjako pahanA diyA | vRSabharAjana bhI donoM ko bahuta bhaktipUrvaka namaskAra kiyA / arkakIrtine AzIrvAda dete hue kahA ki aba khela baMda karo, aba mahalakI tarapha clo| tInoM bhAI azvArohI hokara parivAra sahita mahalakI aura cle| idhara mahalameM bharatezvara bhojanakA samaya honepara bhI bhojana na karake putroMkI pratIkSA meM baiThe rahe / udhararsa tInoM kumAra aneka vAyake sAtha senAkI tarapha A rahe haiM / bharatezvara kI AjJAse unake svAgatake liye idhara bhI bahutase rAjA-mahArAjA gaye haiM / aneka striyAM AratI Adi maMgaladravya lekara svAgatake liye giiN| kitanI hI vezyAyeM kumAroko darabArake samAna hI namaskAra karane lgiiN| tInoM kumAroMne unake tarapha upekSitadRSTise dRSTipAta kiyaa| kyoMki unako bAlyakalAmeM hI paradArasahodara, gaNikApagataceti, virata ityAdi nAmoMse loga ullekha karate the / bharatezva'ko mAlUma huA ki tInoM putra kramazaH arthAt sabase Age arkakIrti usake pIche AdirAja va bAdameM vRSabharAja isa prakAra A rahe haiN| unhoMne usI samaya eka sevakako bulAkara usake kAnameM kucha kahA / vaha usI samaya usa julUsameM gayA va bharatezvarako icchAko vahA~ prakaTa na karake svataH hI vRSabharAja va AdirAja ke ghor3eko dAhine ora bA~yeM tarapha karake aura arkakItika ghor3e ko bIcameM kiyaa| aneka sthAnoMmeM unapara loga cAmara Dola rahe haiM / kitane hI sthAnoMmeM AratI utAra rahe haiM / isa prakAra bahuta hI Adarako prApta karate hue ve tInoM kumAra bahuta samAraMbhake sAtha rAjabhavana kI ora A rahe hai / senAke harSamaya zabdoMko sunakara mahalako mAr3iyoMpara car3hakara rAniyA~ apane putroMke Agamanako dekhane lagIM va mana-manameM bahuta hI harSita hone lagIM 1 260 isa prakAra atulasaMbhramake sAtha Akara tInoM putra mahalake sAmane ghor3ese utare aura aMdara jAkara pitAjIke caraNoM meM mastaka rakhA / bharatezvarane bhI tInoM kumAroMko AliMgana dekara AzIrvAda diyA / arkakIrti se kahA ki beTA ! kyA tuma bhI inake sAtha lIlAvinodake liye gaye the ? arkakIrtine bahuta vinayake sAtha kahA ki svAmin ! maiM Apase yA kahU~ ? vRSabharAjane azvArohaNakalAmeM kamAla ho kiyA hai| usane usa kalAke aneka prakArako jo dikhAyA use dekhakara hama saba Azcaryacakita hue| svAmin! usakI lIlAko dekhaneke liye zrIcaraNa hI . I r
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 261 samartha hai| isalie Aja use baMda karake maiM lAyA huuN| isa prakAra arkakIrtine bhAIkI prazaMsA kI / sAthameM Aye hue rAjAoMne bhI arka - kIrtike vacanakA samarthana kiyaa| bharatezvara bhI manameM prasanna hokara maunase apane putrakI prazaMsA suna rahe the| phira vRSabharAjase kahane lage kiM putra ! azvArohaNakalAmeM isa prakAra naipuNyako prApta karanepara bhI usa dina kapATako phor3ate samaya tuma cupa kyoM rahe? mujhase bhI pahile jAkara tumako hI use phor3anA cAhiye thA, ise sunakara vRSabharAja ha~sA | sabako yogya sanmAna ke sAtha bhejakara samrATa apane putroM ko lekara mahala meM praveza kara gaye / bar3hA~para tInoM kumAroMko belA kara striyoMse phirase AratI utaravAI aura use svataH prasanna hokara dekhane lage / striyA~ aneka maMgalapada gAne lgiiN| sAtha hI rAjAne kuMtalAvatI, caMdrikA devI, kusumAjI Adi apanI rAniyoMko bulavAkara suputroMke vRttAMtako khaa| una putroMne bhI mAtAoMke caraNoMmeM mastaka rakhA, bharatezvagne una rAniyoMse vinodake lie kahA ki devI ! kyA apane putroMko tuma loga yogya zikSA nahIM detI ho ? ve svecchAcAra vartana karate haiM / una rAniyoMne bhI vinodame hI uttara diyA ki svAmin ! Apako jaba hamArI pUjya sAsa zikSA deMgI taba hama bhI apane putroMko zikSA deNgii| Apake putra to Apake samAna hI haiN| isake bAda bharatezvarane una putroMke sAtha eka paMkti meM baiThakara bahuta mAnaMdake sAtha meM bhojana kiyaa| bAdameM una tInoM putroMko unake mahalameM bhejakara hamezA ke samAna lIlAvinodake sAtha apanI rAniyoMke sAtha bharatezvara putroMke gAMbhIrya, cAturya AdikI carcA karate hue apane mahalameM rahe / bharatezvara sadA AnaMdamagna rahate haiN| unako hara samaya hara kAmameM sukhakA hI anubhava hotA hai, isakA kAraNa to kyA hai ? yaha unake pUrva meM satata parizrama se arjita AtmabhAvanAkA phala hai| unakI sadA bhAvanA rahatI hai ki "he siddhAtman ! Apa anaMtasukhI haiN| kyoMki apane nitya samAdhibhAvanAke balase saccidAnaMda avasthAko prApta kiyA hai| jahA~ para sukha duHkhakI hInAdhika kalpanA hI nahIM, vahA~para anaMta sukha hI sukhavidyamAna hai / isalie he svAmin! mujhe bhI paramasukhakI prAptike lie usa prakArakI subuddhi dIjie" / "he paramAtman! Apa upamAtIta haiN| ApakI mahimA apAra hai| munianoMke dvArA Apa baMdha haiN| niraMjana haiM, anantasukhoMke piMDa hai| isalie
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ 262 - bharateza vaibhava Apa aura kahIM na jAkara mere hRdaya meM hI virAje rheN"| isa prakArakI AtmabhAvanAkA hI phala hai ki bharatezvarake hRdayameM bilakula AkulatAko sthAna nahIM, ataeva dRHkhakA lavaleza nhiiN| hamezA pratyeka kArya meM ve sukhakA hI anubhava kiyA karate hai| kAraNa ki AtmabhAbanA manuSyake hRdayameM alaukika nirAkulatAkA anubhava karAtI hai| vaha vyakti kabhI bhI kimI bhI hAlatameM mArgacyuta hokara vyavahAra nahIM karatA hai| use saMsArakI samastavastusthitikA yathArtha parijJAna hai| striyoMmeM, putroMmeM, parivArameM, vaha milakara rahanepara bhI vaha apaneko nahIM bhalatA hai, yahI kAraNa hai ki use isa saMsAra meM eka vicitra Ananda AtA hai / zrI bharatezvarane bhI isIkA abhyAsa kiyA hai / iti kumAravinova saMdhi khecarIvivAha saMdhi sumatisAgara maMtrIke sAtha vimAnArUr3ha hokara binamirAja aneka gAje-bAje sahita bharatezvarakI senAkI ora A rahA hai / senAke pAsameM Anepara svargake devatAoMke samAna vimAnase nIce utarA aura senAkI zobhA dekhate hue mahalakI ora claa| bharatezvarako pahilese mAlUma thA ki vinamirAja A rahA hai| so isa samAcArake jJAta hote hI buddhisAgara Adi mantriyoMke sAtha aneka rAjyakArabhArake viSayoM parAmarza karate hue darabArameM virAjamAna huye / vinamirAjako sUcanA dI gaI ki vaha svayaM pahile Ave, sAthake Aye huye vidyAdhara rAjA bAdameM aaveN| usI prakAra vinamirAjane sarva vidyAdhara rAjAoMko mahalase bAhara hI khar3A kara diyA aura svayaM darabArameM gyaa| bharatacakravartIke devanirmita darabArakI zobhA va saundaryako dekhakara binamirAja daMga rahA / usa Azcarya ke mAre baha apaneko bhI bhUla gayA / bharatacakravartIke liye vinaya karanekA bhI use smaraNa nahIM rhaa| kevala pAsameM Akara eka ratnako bheMTa rakhakara namaskAra kiyaa| isI prakAra sumatisAgara maMtrIne bhI bheTa samarpaNa kara sASTAMga namaskAra kiyA / samrATne pAsameM hI eka Asana dilAyA aura unako baiThaneke liye izArA kiyaa| donoMne apane-apane bAsanako alaMkRta kiyaa| "vina mi ! tuma kuzala to ho na? aura ghara
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 263 meM sarva parivAra AnaMdase haiM na ?" bharatezvarane vinamise prazna kiyA / " ApakI kRpAse maiM kuzala hU~, namirAja bhI kSemapUrvaka hai, gharameM saba Ananda maMgalamaya hai / " bhagavAn AdinAtha ke putra hokara Apa bharatakhaNDake rAjyako pAlana karate hue hama saba bandhujanavanako vasantake samAna haiN| phira hameM Ananda kyoM nahIM hogA ? vinamine ha~sate hue kahA "bhAI namirAja bhI yahA~ A rahe the / parantu Apake padhAraneke pahile unhoMne bhrAmarI nAmaka eka vidyA siddha karaneke liye prArambha kiyA hai| isaliye unakA prayANa sthagita huaa| ve maMtrayogameM lage huye haiM / unako maiM samAcAra dekara maMtrIke sAtha calA AyA" isa prakAra binamine taMtrake sAtha kahA / bharatezvara mana manameM isa tantrako samajhakara bhI maunase rahe / punaH vinamirAja bolA / "Apake gambhIra rAjyavaibhava - aizvaryako dekhakara lokameM kise santoSa na hogA isaliye isa vijayArdhake aneka vidyAdhara rAjA apanI-apanI sundara uttama kanyAoMko Apako samarpaNa karaneke liye lAye haiN| aneka rAjA uttamottama anya bheMTa lekara Aye haiM / unako andara Aneke liye AjJA honI cAhiye / " isa sambandha meM pahilese samrATne dakSiNa nAyakako sUcanA de rakhI thii| isaliye samayako jAnakara dakSiNAMkane sumatisAgara maMtrI ke sAtha kahA ki maMtrI ! tumhAre rAjAoMne jo mamrAko samarpaNa karaneke liye apanI kanyAoMko sAtha lAye haiM unako pahile andara Ane do, bAdameM bAkI ke rAjAoMko Akara bharatezvarako namaskAra karane do| sumatisAgara maMtrIne bhI usI prakAra vyavasthA kI / usI samaya bahuta se vidyAdhara rAjA santoSake sAtha darabAra meM praviSTa hue aura unhoMne cakravartIko namaskAra kiyA, unako yogya Asana dilAye gaye / ve unapara baiTha gaye / unhoMne Akara sASTAMga namaskAra kiyA aura unako baiThane ke lie nIce Asana diye gye| ve unapara bahuta Ananda ke sAtha baiThe / samrATke mitrAMne mana- manameM hI vicAra kiyA ki uttama rUpavatI kanyAoMko utpanna karanA yaha bhI eka bhAgyakI hI bAta hai| rAcamuca meM saMsArameM strI hI bhogAMga hai| isalie ina rAjAoMkA isa prakAra ho rahA hai / cakravartI zarIra sauMdarya ko dekhakara ve vidyAdhara rAjA Azcaryacakita hue / unako aisA mAlUma huA ki hama deveMdrakI sabhA meM praviSTa hue haiN| ve manameM apane jIvanako dhikkArane lage / isa umra meM yaha zarIra sauMdarya, sampatti, gaurava, gAMbhIryako prApta karanA yaha manuSyake liye bhUSaNa hai / hama logoMkA jIvana vyartha hai| sumatisAgara maMtrI khar3e hokara kahane lagA
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ 264 bharateza vaibhava ki vidyAdhara Apake darzanake lie bahuta kAlase utsuka the| puNya ke saMyogase Aja unakI icchAkI pUrti huI / deva ! lokameM sAmAnya padako prApta karanevAle bahuta haiM parantu ghaTyaNDa pRthvIke rAjyabhArako bahanevAle kauna haiM ? kadAcina paTakhaNDa bhUmiko pAlana karanepara bhI svAmin ! ApakI sundaratA devendra aura narendroM meM kisane pAI hai ? ___ maiM mukhastuti nahIM kara rahA hU~ / bhagavAna AdinAthake padoMkI sAkSIpUrvaka kaha rahA hU~ ki Apake zarIra maudaryako dekhakara mugdha na honevAle strI-puruSa kyA isa bhUmaNDalama mila sakate haiM ? svAmin ! hamAre sAtha Ava hAra rAjA tIna sau sUndara kanyAoMko Apako samarpaNa karane ke liya lAe haiN| isaliye bibAhake liye AjJA honI cAhiye / ityAdi viSama bahuta vinayake sAtha sumatisAgarane nivedana kiyA / bharatezvarane bhI munakarAkara sumatisAgarako baiThaneke liye kahA / buddhisAgara maMtrIne mamayako jAnakara sumatisAgarako prazaMsA kI / sAthane anya mitroMne bhI prazaMsA kii| buddhisAgarane samrATse yaha bhI kahA ki vivAha kalakI rAnameM ho| Aja ina logoMko vizrAMti leneke liye AjJA honI cAhiye / samrATane bhI buddhisAgarake vacanako sammati dI / sukhake AgamanakI pratIkSA kauna nahIM karate haiM ? ____ Aye hue sajjanoMko yogya rItise AdarasatkAra karane ke liye samrATne buddhisAgarako AjJA dii| sAthameM una vidyAdhara rAjAoMko usI samaya aneka ratnavastrAbharaNoMko bharatezvarane 'meMTa kiyaa| sAthameM vinamirAja va mumatimAgarakI bhI unamottama ratnoMko samarpaNa kiyA aura sabako unake lie nimita mahaloMmeM bhejaa| dusare dina usa senArAjya meM vivAhakI taiyArI hone lgii| sarvatra loga Ananda hI Ananda manAne lage / mandiroMmeM toraNa, patAkA vagairaha phar3akane lage / karor3oM prakArake vAdyavizeSa bajane lge| parakoTA, rAjadvAra, gopUra Adi sthAna atyadhika muzobhita kiye gye| rAjAgaNa va vyaMtara bhI apane-apane zRMgAra karane lage / sAthameM suvarNa va ratnamaya tIna sau vivAha maMDapa bhI nirmita hae. vizeSa kyA ? mahalakA zRMgAra huA, rAniyoMne apanA zRGgAra utsAhake sAtha kiyaa| bharatezvarane apanA zRGgAra kara liyaa| vahA~para bAta hI bAtameM eka mahotsava bhI huaa| vidyAdhara rAjAoMne apanI putriyoMko navanirmita sundara AbhUSaNoMkA zRGgAra kraayaa| unakI dAsiyoMne saba prakArase sundara AbhUSaNoM
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 265 ko dhAraNa karAkara unheM vivAhakalocita sarva alaMkAroM se alaMkRta kiyaa| lokameM bharatezvara buddhimAna haiM yaha saba jAnate the| sAthameM vaha kAmadeva ke samAna hI sundara hai yaha jagajAhira thaa| aisI avasthAmeM, bharatezvara bhI prasanna ho sake ise dRSTikoNameM rakhakara una caturadAsiyoMne una vidyAdhara kanyAoMko vividha prakArase alaMkRta kiyaa| bharatezvarakI rAniyA~ bhI mahA buddhimatI haiM | ve bhI Aja ina naba-dhuoMko dekheMgI, ve bhI prasanna ho jAya isI prakAra unakA zRGgAra huA / saba zRGgAra hone ke bAda svayaM hI apane dvArA kiye hue zRGgArako dekhakara ve dAsiyA~ pramAna huI aura vinodase kahane lagI ki devI ! Ajataka bhUcara striyoMne bharatezvarake citta va netrako prasanna kara jo unake hRdayako vaza kiyA use Apa khecara striyA~ apane sauMdarya va premamaya vyavahAra se bhalA deveM / una kanyAoMne bhI suna liyaa| pahilese bharatezvarake jagadvizrata guNoM ko jAnatI thiiN| isaliye mana meM vicAra karane lagI ki bharatezvarako jItanevAlI striyA~ lokameM koI nahIM hai| aisI avasthAmeM yaha saba vicAra vyartha hai / tathApi hama loga patike anukUla vRttiko dhAraNa kara rhegii| isa prakAra sarva zRGgAra pUrNa hone ke bAda dAsiyoMne una kanyAoMkI AratI utArI aura "bharatezvara ke manako Apa loga prasanna kareM" isa prakAra AzIrvAda diyaa| rAtrike prathama praharameM jaba cakravartIke sevakoMne Akara saba vidyAdhara rAjAoMko yaha samAcAra diyA ki aba vivAhakA muhUrta atinikaTa hai, sabhI rAjA apane-apane vivAhake liye susajjita kanyAoMko pAlakiyoMpara car3hAkara gAjebAjeke sAtha vivAhamaNDapakI ora gaye / usa samaya senAnAyakane bhI apanI senA va parivArake sAtha ina rAjAoMkA svAgata sAmanese Akara kiyaa| isa prakAra bahuta Anandake sAtha sabhI vivAhamaNDapameM praviSTa hue| tIna sau kanyAoMne tIna sau khAsa nirmita maNDapoMko suzobhita kiyA / sAthakI striyA~ aneka prakArase sundara maMgala gAna kara rahI haiM / ve kanyAyeM maMDapameM khar3I hokara bharatezvarakA dhyAna kara rahI haiM aura unake AgamanakI pratIkSA kara rahI haiM / parantu bharatezvara jaldI nahIM A rahe haiN| idhara bharatezvarane bhI vivAhocita zRGgAra kara liyA aura samaya samIpa Ate hI jinendra mandirameM gaye vahAMpara bhaktipUrvaka jinendranandanA kI / paramahaMsa guru paramAtmAkA bhI smaraNa kiyA / tadanantara Anandake
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266 bharateza vaibhava sAtha Akara mahalameM rhe| idhara-udharase unakI rAniyA~ baiThI huI haiN| apane patidevake alaukika saundaryako dekhakara unakI A~kheM tRpta nahIM hotA, eka rAtrI vinoda hire galane lagI ki svAmin ! kucha nivedana karanA cAhatI hU~ / eka haMsako hajAroM haMsinI pahilese maujUda haiM, phira bhI vaha haMsa aneka haMsiniyoM ko prApta kara rahA hai / aisI avasthAmeM pahilekI haMsiniyoMko duHkha hogA yA nahIM ? bharatezvarane ha~sakara uttara diyA ki devI! eka hI haMsa jaba hajAroM rUpako dhAraNakara Agata va sthita hajAroM haMsiniyoMko sukha detA hai to phira duHkhakA kyA kAraNa hai ? itane meM dUsarI rAnI kahane lagI ki rAjan ! phUlake dukAna meM eka bhramara thaa| vaha hara eka phalapara baiThakara rasa cUsa rahA thaa| phulArI navIna puSpoMko dukAnameM lAyA, aisI avasthAmeM usa bhramarako kina phulopara icchA hogI, navIna phUlopara yA purAne phUloMpara ? bharatezvarane usake manako samajhakara kahA ki devI ! vaha bhramara kutsita vicArakA nahIM hai| vaha paramaparaMjyoti paramAtmAkA darzana rAtridina karanevAlA bhramara hai / aisI avasthAmeM usa bhramarako purAne aura naye sabhI phUla samAna prItike pAtra haiN| AtmavijJAnIkI dRSTise sonA aura kaMkara, mahala aura jaMgala jaba eka sarIkhe haiM phira navIna aura purAne padArthoM meM vaha bheda kyoM mAnegA? usI samaya bAkIkI rAniyoMne kahA ki deviyoM ! Apa loga isa maMgala samayameM aisI bAteM kyoM kara rahI haiN| patirAjake hRdayameM kasI coTa lagegI ? sarasameM birasa kyoM ? isa samayameM Apa loga cupa raheM ! lokakI sabhI striyA~ A jAe~ to bhI eka puruSa jisa prakAra eka strIkA pAlana karatA hai, usI prakAra avyAhatarUpase pAlana karanekA sAmarthya jaba puruSottama pratirAjako maujUda hai, phira hameM cintA karanekI kyA jarUrata hai ? . bharatezvarane bhI una rAniyoMko santuSTa karate hue kahA ki deviyoM ! isa prasaMgako kauna cAhate the ? hajAroM rAniyoM ke hote hue aura adhika striyoMkI lAlasA mujhe nahIM hai / phira bhI pUrva meM jo maiMne AtmabhAvanA kI hai usakA hI phala hai ki Aja usa puNyakA udaya isa prakAra A rahA hai / Apa loga hI vicAra kareM ki maiMne Apa logoMse bhI jar3a vivAha kiyA taba maiM cAha karake to nahIM AyA thA ? AjakI kanyAoMko bhI maiM nimantraNa dene nahIM gayA thaa| phira bhI usa pUrvapuNyane Apa loMgoMko va inako bulAkara mere sAtha sambaddha kiyaa| jabataka karmakA sambandha hai usake bhogako anubhava karanA hI par3egA, yaha saMsArakI rIta
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava hai, yahI paratantratA hai / bharatezvarake manako tilamAtra bhI duHkha na hoveM, aisI bhAvanA karanevAlI una rAnImaNiyoMne usI samaya usa bAta ko badalakara kahA ki svAmin ! jAna diijiye| aba vivAhakA samaya atyanta nikaTa hai| Apa bivAhamaNDapameM pdhaariyegaa| bharatezvara bhI vahA~se uThakara bivAhamaNDapakI aura cale gye| usa samaya bharatezvarakI zobhA dekhane lAyaka thii| usa samaya ve vivAhake yogya vastrAbhUSaNako dhAraNa kiye hue the| rAste meM aneka sevaka unako dekhate hA hAtha jor3a rahe haiM aura Anandake sAtha kahate haiM ki bhogasAmrAjyake adhipati, lokAgamthasukhI, kAmadeva vijayI bharatezvarakI jaya ho / isI prakAra gAyana karanevAle gA rahe haiN| stutipAThaka stotra kara rahe haiN| ina sabako dekhate hue bharatezvara vivAhamaMDapameM dAkhila hue / una vivAhamaNDapameM maba vidyAdharakanyAyeM pazcimamukhI hokara khar3I thIM / bharatezvara jAkara pUrvamukhI hokara bar3e he| Ate samaya moravara akeo sI aaye| unhoM manegane tIna sau saMkhyA meM banA liyA arthAt apane tIna sau rUpa banAkara tIna sau maNDapameM khar3e ho gye| mAmanese aneka dvijagaNa maMgalASTakakA pATha bahuta jorase kara rahe haiN| aneka vidvAn vivAha samayocita siddhAMtamaMtrakA uccAraNa kara rahe haiM aura uttamottama maMgalavacanoMse AzIrvAda de rahe haiN| aneka muvAsinI striyA~ maMgalapadagItoMko gA rahI haiN| isa prakAra bahuta vaibhavake mAtha Agamokta prakArase vivAhavidhi saMpanna ho rahI hai| maMgalASTaka pUrNa honeke bAda vadhUvarake bIca meM sthita paradA haTAyA gyaa| usI samaya bharatezvarane una saba kanyAoMkA pANigrahaNa kiyA / jisa samaya bharatezvarane unako hAtha lagAyA una deviyoMko eka dama romAMca huaa| usake bAda una vadhuoMke sAtha bharatezvara homakuMDake pAsa Aye aura vahA~para vidhipUrvaka pUjana kara navavadhUsamUhake sAtha homakuMDakI tIna pradakSiNA dii| bharatezvara jisa samaya una pANigRhIta kanyAoM ke sAtha usa homakuMDakI pradakSiNA de rahe the, uma samabakI zobhA apUrva thii| candradeva svayaM apane aneka rUpoMko banAkara sAthameM rohiNIko bhI anekarUpa dhAraNa karAkara meruparvatakI pradakSiNA de rahA hai, aisA mAlUma ho rahA thA / kanyAoMke mAtApitAoMko bahuta hI harSa huaa| unhoMne bharatezvarako kanyA dekara apaneko dhanya mAnA / vivAhakA vidhAna vidhipUrvaka pUrNa huA / bharatezvarane maMtrI, senAdhipati Adiko izArA kiyA ki sarva sajjanoMko apane-apane sthAnoMmeM pahu~cAkara
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268 bharataza vaibhava unakI ucita vyavasthA kIjiegA / tadanusAra kSaNabharameM vaha maNDapa rikta ho gayA / bharatezvara bhI una vivAhita nAriyoMko lekara mahalameM praveza kara gae / mahalameM unhoMne zayanAgArameM pahu~cakara una navavadhuoMke sAtha aneka vinoda saMkathAlApa kira / sAthameM aneka prakArase sukhokA anubhava kiyA evaM bAdameM sukhanidrAmeM magna hue| unake sAtha meM jitane bhI sukhoMkA anubhava kiyA vaha puNyanirjarA hai, isa prakAra bharatezvara vicAra kara rahe the / prAtaHkAlake praharameM bharatezvara una nAromaNiyoMkA nidrAbhaMga na ho usa prakAra uThakara apane tatpara dhyAna karane ke lie baiThe / pAparahita niraMjanasiddhakA unhoMne apane hRdayameM anubhava kiyaa| bAda aruNodaya huA / muprabhAta maMgalagItako mAnevAle vahA~para upasthita hokara sundara gAyana karane lge| bharatezvara abhI taka Atmadarzana hI kara rahe haiN| gAyanako sunakara ve nava striyAM apanI zayyAse uThI aura bharatezvarakI dhyAnamagnAvasthAkI zobhAko dekhane lagI / bharatezvarane dhyAnapUrNa kiyA, sAthameM apane aneka rUpoMko adRzya kiyaa| navavivAhita striyoMko Azcarya huA, bharatemvara apane zayyAgahase bAhara Aye va nityakarmameM lIna hae / isa prakAra bharatezvarakA tIna sau vidyAdhara kanyAoMke sAtha vivAha huA / yaha unake puNya kA phala hai| unhoMne pUrva janmameM sAtizaya puNyakA upArjana kiyA thA aura aba bhI akhaMDa sAmrAjyako bhogate hae bhI usake yathArthasvarUpako jAna rahe haiM, apane AtmAko bilakula bhUla nahIM jAte haiN| sukhoMke bhoga karane meM ve udAsInatAse vicAra karate haiM ki itane samayattaka mere puNyakarmakI nirjarA huii| yaha mujhe puNyakarmake phalakA anubhava karanA par3a rahA hai| ___ satata unakI bhAvanA graha rahatI hai ki "he paramAtman ! tuma lokameM sarva sukha-duHkhake lie sAkSIke rUpameM rahate ho / paraMtu unako sAkSAt anubhava nahIM karate, kyoMki tuma monake svarUpameM ho| isI prakAra merI AtmA hai / indrigrajanya sutroMke lie kevala vaha sAkSI hai / sAkSAta anubhavI nahIM hai| yaha kevala puNyavarmaNAoMkI lIlA hai| he siddhAtman ! koMkI nirjarA jitane pramANameM hotI jAtI hai utanA hI adhika sukha AtmAko milatA jAtA hai| isakA sAkSAtkAra Apa kara cuke haiM, isalie Apa lokapUjita hue haiM / isalie mujhe bhI usI prakArakI subuddhi diijiyegaa|"
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ 269 bharateza vaibhava isI prakArakI bhAvanAkA phala hai ki bharatezvara viziSTa mukhakA anubhava kara rahe haiN| iti khecarivivAga saMdhi - 0 -- bhUcarIvivAha saMdhi dUsare dinakI bAta hai / vinamirAja Adi aneka vidyAdhararAjAoMko mahala meM bulAkara bharatezvarane unakA satkAra kiyA, unako bahuta hI Adarake sAtha devocita bhojana karAyA / sAthameM aneka vastrAbhUSaNa, ranopahAra Adiko samarpaNa karate hue yaha bhI kahA ki Ajase Apa loga yahA~ mahala meM Akara bhojana karate hue kucha dina taka hamAre Atithyako grahaNa kreN| isI prakAra sarva parivAra dAsI, dAsa Adi janoMkA bhI yathocita satkAra kiyA gayA / pahilekI rAniyoMke bIca baiThakara bharatezvarane navavadhuoMko bulAyA aura unase yaha kahanA cAhate the ki apane bar3I bahinoMko namaskAra karo / parantu bharatazvarake kahaneke pahile hI una catura vadhaoMne una rAniyoMko namaskAra kiyaa| una rAniyoMne bhI bahuta hI prema va Adarake sAtha unakA svAgata kiyA aura AliMgana dekara apane pAsa baiThA liyaa| isa prakAra aneka binoda saMkathAlApa karate hue kucha dina vahIMpara sutrase kAla vyatIta kara rahe the| itane meM aura eka saMtoSakI ghaTanA huii| puNyazAliyoMko sukhoMke Upara sukha milA karate haiN| pApIjanoMko duHkhoMpara duHkha AyA karate haiN| eka dinakI bAta hai bharatezvara apane maMtrI Adike sAtha aneka rAjA-prajAoMse yukta hokara darabAra meM virAjamAna haiN| usa samaya eka dutane lAkara eka patra diyA / vaha patra vijayarAjakA thA / use strolakara bharatezvara bA~cane lge| usameM nimnalikhita maMgalavAkya unako bA~caneko mile| ___ svastizrImanmahAnissImasAmarthya, vistAritorvarItala dustararipurAja vairyAptarAjastomasaMtoSakarakAminIjanapaMcabANa, SaTkhaMDabhUmaMDalAnagaNya, nAmamAtrazravaNasukSemakara sujaneMdubharatabhUpati bharatezakI caraNasevAmeM vijayake bhayabhaktipUrvaka sASTAMga namaskAra /
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava svAmin ! pazcimamlecchakhaNDa hastagata huA / vijayalakSmIne Apake gale meM mAlA DAla dI. isa dezake rAjA loga he adhyAtmasUrya ! bahuta saMtoSake sAtha Apake caraNoMke darzana ke liye utsuka the| kitane hI rAjA Apake Agamana kI vArtA sunakara ApakI sevAmeM, bheMTa karaneke liye kitane hI uttama hAthI-ghor3oMkI taiyArI kara rahe the| kitane hI rAjAoMne hAthiyoM ke samAna gamana karanevAlI maMdagajagAminI kanyAoMko zrRMgAra kara rakhA thA / ve loga jAtikSatriya haiN| isa vicArase unhoMne samajhA thA ki kumArI kanakaTa svIkAra kara leNge| paraMtu maiMne unako kahA ki hamAre svAmI batagAtra kanyAoM ko hI grahaNa karate haiN| vratarahitoMkI ve svIkAra nahIM karate haiN| vratako grahaNa karane ke liye dIkSakAcArya muniyoMkI AvazyakatA hai, paraMtu isa khaNDa meM dharmapaddhati nahIM hai| muniyoMkA astitva nhiiN| aisI paristhitimeM una logoMne svIkAra kiyA ki hama loga AryabhUmimeM Akara yogiyoMse vratagrahaNa kara leMge / paraMtu Apake puNyodayase saMtoSa va AzcaryakI eka ghaTanA huI / apane iSTa sthAnameM jAnevAle do cAraNa munIzvara Akara isa bhUmimeM utara gaye / unake hAthase hamAre mahalameM sabako cAritra dhAraNa kraayaa| hamArA kArya huaa| ve munirAja apane mArgase cale gye| Age nivedana itanA hI hai ki suvarNakI putaliyoMke samAna sundara aisI tInasa vIsa kanyAoM ko lekara ve rAjAmaNa bahuta harSa ke sAtha A rahe haiN| kalalaka ApakI sevAmeM upasthita ho jAyeMge / 270 bhavadIya caraNasevaka vijaya isa patrako sunakara sabako harSa huA / sabane bharatezvarakI jayaghoSaNA kii| isa zubha samAcArako lAnevAle dUtako buddhisAgarane aneka vastrAbharaNoMko inAma meM die| vaha dina vyatIta huA, dUsare dinakI bAta hai | vijayarAja bahuta saMbhramake sAtha siMdhu nadIko pAra kara apanI senA ke sAtha bharatezvarakI senAke pAsa Aye / vAdyadhvani sunanemeM AI / bharatezvarane vijayAMkako bulAneke liye apane sevakoMko bhejaa| vijayAMkane bhI usI samaya Akara bharatezvarakA darzana kiyaa| sAthameM aneka uttamottama upahAra padArthoMko bheMTa meM samarpaNa kiyaa| sAtha meM aneka rAjAoMne bhI bharatezvarako aneka uttama vastuoMko bheMTameM samarpaNa karate hue namaskAra kiyA aura bharatezvarake izAre para ucita AsanoMpara baiTha gye| vijayarAjane sAmane Akara kahA ki svAmin! ye jitane bhI rAjA haiM -TI
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 271 ye sajjana haiM / parantu inameM mukhya uddaMDa nAmaka bhUpati hai / ye apanI do kanyAoM ko lekara Aye hue haiN| maiMne inase kahA ki kalakI rAtriko vivAha ke liye yogya muhUrta hai, AzA hai ki Apa loga bhI ise svIkAra kareMge | upasthita saba logoMne usakA samarthana kiyaa| usa samaya bharatezvarane sabako AdarasatkArapUrvaka vidA kiyaa| baha dina gyaa| dUsare dina yogya muhUrta meM una rAjAoMkI tIna sau bIsa kanyAoM ke sAtha samrATkA vivAha samparva hI ho rahA hai| isake bAda samrAT una navavivAhita vadhuoMke sAtha zayana gRhameM gaye / vahA~ unake sAtha aneka prakArase Ananda krIr3A kI / una striyoMmeM sabhI striyA~ ekase eka bar3hakara sundarI thIM, parantu unameM raMgANi aura gaMgANi do striyA~ atyadhika sundarI thIM, jinako dekhanepara bharateza bhI eka daphe mohita hue| prAtaHkAla nityakriyAse nivRtta hokara vijayarAja Adi ko lekara sarva parijanoM ko Ananda bhojana karAkara satkAra kiyaa| kucha samaya taka bahuta sukhase samaya vyatIta huA / punaH eka dina darabAra meM virAjamAna the usa samaya eka aura AnandakA samAcAra AyA jayarAja pUrvakhaNDakI ora gayA thA. usa khaMDako jItakara vaha bahuta Anandase gAje bAje ke sAtha A rahA hai| dUsare maMgala zabda bhI sunanemeM A rahe haiM / usake sAtha asaMkhyAta senA hai / hAthI hai, ghor3A hai, ratha hai, eka rAjakIya ThATabATase hI vaha A rahA hai| sacamuca meM jayarAja eka rAjAdhirAja hai| duniyAmeM bharatezvarakA hI sevaka hai| bAkI aura koI rAjA aise nahIM jo use jIta sakeM / vaha jAtikSatriya hai / jAte samaya jitanI senAko vaha le gayA thA usase dugunI senAko aba sAtha lekara usa sthAna meM dAkhila huA 1 jina rAjAoMne cakravartIko samarpaNa karaneke lie uttamottama hAthI ghor3A vagairaha le Aye the, unako va unakI senAko eka tarapha sthAna diyA aura jo kanyAratnoM ko le Aye the, unako eka tarapha sthAna diyA | vetaMDa nAmaka bhUpati apane sAtha sundarI do kanyAoMko le AyA hai| usake sAtha hI anya 400 kanyAyeM bhI AI haiN| apane khaNDase jisa 1/ samaya unhoMne karmabhUmimeM praveza kiyA usa samaya gurusanidhimeM niyamavratoMko grahaNa karAye / kyoMki jayarAja buddhimAn hai, use mAlUma thA ki samrAT vratasaMskArahIna kanyAoMko grahaNa nahIM kreNge| vizeSa kyA kaheM ? pUrvokta prakArase jayakumAra samrATke pAsa gaye / samrATkA una
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ 272 bharatesa bhava kanyAoM ke sAtha vivAha huaa| pUrvokta prakAra bharatezvarane apane mahalameM una deviyoM ke sAtha aneka prakArase krIr3A kii| una striyAMme sindhurAvatI bandhurAbatI nAmaka do striyA~ atyadhika sundara thiiN| ye donoM vetaMDarAjAkI putriyAM haiN| ina donoMke prati samrATke hRdayameM vizeSa anurAga haa| unake saundarya ko dekhakara Azcarya huaa| unhoMne apane mana meM vicAra kiyA ki ye donoM paramasundarI haiM / mleccha khaNDameM utpanna honepara bhI inameM kucha vizeSatAeM haiM / svaccha rUpako dhAraNakara atyadhika kuzala yuvatiyoM ke utpanna honese hI zAyada isa svaNDako mlecchakhaMDa nAma par3A hogaa| vahA~para dharmAcaraNa nahIM hai, itane mAtrase use mlecchakhaMDa kahate haiM / bAkI saundarya kAmakalAkauzalya Adi bAtoMmeM ye karmabhUmija striyoMse kyA kama haiN| dharmAcaraNa ina meM aura mila jAya to kisI bhI bAtameM kama nahIM haiN| koI harjakI bAta nahIM, inako aba dharmapAlana kramako sikhAnA cAhiye / mere bhAgyase hI mujhe aisI sundariyoMkI prApti huI hai / isa viSayako dUsaroMke sAtha bolanA ucita nahIM hai| apane manameM hI rakhanA cAhiye / yaha mere paramAtmAkI kRpA hai / dhanya hai paramAtmA ! bhaktipUrvaka jo tumhArI prArthanA karate haiM unheM kaivalya sukhakI prApti hotI hai, phira laukika sukha mile isameM AzcaryakI kyA bAta hai ? Aye hue sukhakA tyAma nahIM karanA cAhiye, nahIM Ate huye kI abhilASA nahIM karanI cAhiye / apane zarIrameM sthita AtmAko kabhI bhulanA nahIM caahiye| usa vyaktike pAsa duHkha kabhI nahIM A sakatA / sAMsArika sukhakA anubhava karanA koI pApa nahIM, parantu usake sAtha apaneko bhulAnA yaha pApa hai| AtmajJAnI striyoMke bhogako bhogate hue bhI "puveyaM vedaMto' isa siddhAntasUtrake anusAra vedanIya karmakI nirjarA hI karatA hai / isa rahasyako vibekI hI jAna sakate haiN| hara ekako ise samajhanekI pAtratA nhiiN| yaha parama rahasya hai| ise logoMke sAmane kahU~ to ve ha~seMge ityAdi prakArase manameM hI vicAra karane lage evaM una ramaNiyoMke sAtha yatheSTa sukha bhogane lge| itanA hI nahIM, bharatezvarake vyavahArase santuSTa ve striyA~ apane mAtApitAoMko bhI bhUla gaI / isa prakAra bahuta Anandake sAtha unhoMne samaya vyatIta kiyaa| vivAhake upalakSya meM pahileke samAna hI maMtrI, senApati evaM kanyAoMke pitA AdikA yathocita sanmAna kiyA gyaa| rAtridina senA-kaTakasthAnameM utsava hI utsava hote rahate haiN| usa
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 273 sthAnameM chaha mahIne se bhI kucha dina adhika vyatIta hue parantu utsAhase bItane se vaha samaya bahuta thor3A mAlUma huA / ! eka dina bharatezvara darabArameM virAjamAna haiN| usa samaya buddhisAgara maMtrIne Akara namrazabdoM meM nivedana kiyA / "svAmin! tIna khaMDakA rAjya vaza ho gayA, aba vijayArdhake Ageke tIna khaMDoMko vazameM karanA cAhiye / isa sthAnameM apaneko 6 mahIne vyatIta hue| vijayArdha guphAkI agni bhI zAMta ho gaI hai| aba Age prayANa karane meM koI Apatti nahIM / usalie aba AtA hotI one Apake caraNoM meM strIratnoMko samarpaNa kiye haiM unako bhI aba yathocita satkAra karake santoSake sAtha apane nagaroMko jAneke lie AjJA deveM / kyoMki unako apane sAtha kaSTa hogA" ityAdi / mantrIke nivedanako sunakara usI samaya kucha vicAra kara bharatezvara mahalakI ora cale gaye evaM apane aneka rUpoM ko banAkara una navavivAhita khecara-bhUcarakanyAoke aMtaHpurameM pravezakara gye| vahA~ jAkara unhoMne una striyoMse kahA ki priyadevI ! tumhAre pitA aba apane nagarako jA rahe haiN| aba Age kyA honA cAhie, bolo| devI ! jAte samaya tumhAre pitAkA yathocita satkAra kiyA jAyegA / parantu tumhArI mAtA yahA~para nahIM AI haiN| aisI hAlata meM maiM unako kucha bheMTa karanA cAhatA hU~, bolo| unako kyA priya hai | kaunase padArtha meM unakI icchA rahatI hai| AbhUSaNoM meM unako kaunasA priya hai / vastroMmeM kaunasI sAr3I unako pasaMda hai evaM anya bhogya padArthoM meM unheM kaunasA iSTa hai ? unako jo pasanda hai use hI meM bhejanA cAhatA hU~ / Apa loga bolo / bharatezvarakI vAtako sunakara ve kucha javAba na dekara ha~sa rahI haiN| phira bharatezvara pUchane lage ki tumhArI mAtAkI kyA icchA hai, bolo to sahI / punaH ve ha~sane lagIM / punaH bharatezvara -- 'acchA hamArI sAsakI kyA icchA hai bolo to sahI' kahane lge| parantu ve striyA~ punaH ha~sane lgiiN| jaba bharatezvarane AgrahapUrvaka pUchA to unheM Akhira kahanA par3A / bharatezvarane apane sAmane hI sabhI vastra, AbhUSaNa bheMTa Adiko ba~dhavAye va unakI dAsiyoMko bulAkara kahA ki inheM le jAkara merI sAsuoMke pAsa pahu~cAnA evaM bahuta dina vahA~para nahIM lagAnA / jaldI yahA~para lauTa AnA, nahIM to sAsubAIkI putrIko yahA~para kaSTa hogA / isa prakAra mahalake kAryako karake bharatezvara punaH darabAra meM Aye / 1
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ 274 bharateza vaibhava vahAMpara jo rAjA the unameMse jinhoMne kanyAoMko samarpaNa kiyA thA unako apanI-apanI patriyoMse milakara Ane ke lie mahalameM bheja diyA evaM bAkI bace hue rAjAoMkA yatheSTa satkAra kiyA / vidyAdharalokake evaM mleccha rakhaMDake rAjAoMko bulAkara samrATne vAhA ki Apa logoMkA hI maiM pahile satkAra karatA hU~, nahIM to Apa loga kaheMge lar3akI denevAloMkA satkAra pahile kiyaa| isalie Apa logoMkA satkAra pahile kara bAdameM unakA kiyA jaaygaa| sabakA yathocita satkAra karane ke bAda jayakumArane samaya jAnakara kahA ki Apa logoMmeM kucha loga apane-apane rAjyameM jA sakate haiM / mucha loga yahA~pa rAmAdakI saMkAmeM raha sakate haiN| jayakumArakI bAta sunakara una sabane uttara diyA ki senAnAyaka ! hama logoMmeM kucha loga rAjyameM jAkara kyA kareM ? hama logoMkI yahI icchA hai ki hameM satata samrATkI caraNasevA mile / isaliye hama yahIMpara rahakara apane samayako vyatIta karanA cAhate haiN| samrAT va jayakumArane usake lie anumati dI / unako paramaharSa huaa| una sabane samrATke caraNoM meM bhaktike sAtha namaskAra kiyaa| ___apanI putriyoMke mahalameM gaye hue sabhI rAjAgaNa lauTe / uddaNDarAja vetaNDarAja Adi lekara sarva rAjAoMko bharatezvarane yatheSTa sanmAna kiyA va mitroM kI ora dekhate hae kahA ki aba Apaloga apane-apane rAjyameM jA sakate haiM ? vahA~para sukhase rAjyapAlana kreN| jaba Apa logoMko hameM dekhanekI icchA hogI usa samaya hamAre pAsa A sakate haiN| mitroMne bhI samaya jAnakara bahuta saMtoSake sAtha kahA ki svAmin ! inakA bhAgya bahuta bar3A hai / Apake rAjamahalako berokaToka praveza kara sukhase rahane ke bahubhAgyako unhoMne prApta kiyA hai / bAdameM saba rAjAoMne bharatezvarako namaskAra kiyA evaM bharatezvarane bhI unakI santoSake sAtha vidAI kii| unake sAtha sAsUoMko bhI aneka upahArakI peTiyoMko bheje / bar3e-bar3e rAjAoMko bhI are, ture zabdase saMbodhana karanevAle mamrAT apanI striyoMko sAsu zabdase uccAraNa kiyA, yaha jAnakara ina rAjAoMko SakhaMDa hI hAthameM Aneke samAna saMtoSa huaa| harSake sAtha prayANa karate samaya uddaNDarAja va vetaNDarAja apane senAnAyaka va senAko bharatezvara kI sevAmeM niyukta kara cale gye| __ isa prakAra Aye hue sabhI rAjA mahArAjAoMko samrATne unakA yathocita Adara satkAra kara bhejaa| aba kevala vitamirAja va vidyA
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ 275 bharateza vaibhava dhara maMtrI maujUda haiN| unako bhI bhejaneke lie bharatezvara vicAra kara rahe haiM / AjakalameM bhejanevAle haiM / __ isa prakAra bharatezvarake dina atyanta AnandotsavameM hI vyatIta ho rahe haiN| nitya naye utmava, nitya nayA maMgala, jahA~ dekho vahA~ AnaMda ke taraMga umar3a rahe haiN| isakA kAraNa bhI kyA hai? isakA ekamAtra kAraNa yaha hai ki bharatezvaraka hRdayameM rahanevAlA dhairya, stharya va viveka / saMpatti milanepara avivekI na honA, atyadhika sukhakI prApti honepara bhI apane AtmAko na bhUlanA yahI mahApuruSoMkI vizeSatA hai| bharatezvara paramAsmAkI bhAvanA isa hRdayase karate haiM ki___ "he paramAtman ! Apa prauDhoMke paramArAdhya deva haiN| parAkramiyoMke parama ArAdhanIya hRdaya haiN| adhyAtmagAr3hoMke atihRdya hRdaya haiN| gUr3hasthAnameM vAsa karanevAle haiM evaM lokarUr3ha haiM, mere hRdayameM bane raheM / he siddhAtman ! Apa paramaguru, paramArAdhya parAtpara tamta haiN| isaliye Apako namostu, Apa saukhyatatpara haiM, ataeva hameM bhI subuddhi diijiyNgaa| ___ isI sadbhAvanAse unako uttarottara AnaMdarAzikI prApti ho rahI hai| iti bhUvarIvivAha saMdhi vinamivArtAlApa saMdhi eka dinakI bAta hai, bharatezvara apane mitra va maMtrIke sAtha darabArameM virAjamAna haiM 1 vinami bhI aba apane rAjyako jAnA cAhatA hai| use samrATke pAsa bahuta dina ho cuke haiM / bharatezvarane bhI aba jAnekI sammati denekA vicAra kiyA thaa| maukA pAkara bharatezvarane vinamise kahA vinami ! dekho namine apanI bar3appana dikhalA hI diyA / na mAlUma usane mujhe kyA samajha liyA ho / bhagavan ! zAyada use isa bAtakA abhimAna hogA ki maiM cAMdI ke parvatapara ( vijayAdha ) huuN| rahane do ! dekhA jaaygaa| vinami vinayake sAtha bolA ki svAmin ! namirAjane aisA kaunasA abhimAna batalAyA? Apa aisA kyoM kaha rahe haiM ? yaha hamAre pUrvajanma ke karmakA phala hai|
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ 276 bharateza vaibhava bharateza-vinami rahane do| yaha DhoMga kyoM racate ho ? yaha saba kucha jhUTha hai, vaha mere pAsa kyoM nahIM AyA ? usakI isa bakratAko kyA maiM nahIM jAnatA? __vinami-svAmin ! mere idhara Ane ke 3 dina pahilese vaha eka vidyAko siddha kara rahA thA, usa kAraNase vaha nahIM A sakA, nahIM to jarUra AtA / bharateza-kyA maiM isa taMtrako nahIM jAna sakatA ? vinami ! apane bhAIko bolo ki mere sAtha yaha cAla calanA ucita nahIM hai / mere sAtha yaha abhimAna nahIM cala sakatA hai| jAne do jI / maiM vinodake liye bola rahA huuN| maiM bhUla gayA, vaha mere mAmAkA putra hai| isaliye vaha apane abhimAnako vyakta kara rahA hogaa| Apa logoMko dhyAna rahe / maiM Age jAkara usake sAtha lIlA vinoda karUMgA,Apa loga bhI dekheNge| Age kyoM ? Aja hI vyataroMko bhejakara vaha jisa vidyAko siddha kara rahA hai usakI adhidevatAoMko vApisa karAU~ ? vyaMtaroMko bhI kyoM bheja ? maiM hI apane AtmadhyAnake balase usakI vidyAkA uccATana kara DAlaM? uccATana bhI kyoM karUM? una vidyAoMko AkarSaNa kara apanI vidyAke balase unako dabA DAlU ? paraMtu yaha saba karanA ucita nahIM hai, nahIM to yadi maMtrabalako dekhanA hI ho to maiM abhI usa bhrAmarI vidyAko siddha karanevAle vinamiko bhrama utpanna kara sakatA hai| vidhAke mAyane bhUta hai, use sAmAnya loga mujhe siddhi hai phira kisa bAtakI kamI hai| loga vivekarahita haiM, usa paramAtmAkI zaktiko nahIM jAnate haiN| vaha paramamokSasthAnako prApta karAnevAlA hai| phira usake dhyAna karanevAle bhavyoMke liye kyA-kyA siddhi nahIM ho sakatI hai ? mere liye yaha koI bar3I bAta nahIM hai, phira bhI maiM usako vighna nahIM karU~gA / tumhAre liye kevala sUcanA dI hai| samajha lenaa| vinami---ApakI sAmarthya bahuta bar3I hai, yaha hama jAnate haiM / use sAmarthya ke pradarzanako apane mAmAke putroMpara dikhAnA ucita nahIM / unake sAtha to haMsI khuzI manAnI cAhiye / bharateza-rahane do, bAteM banAkara mujhe Thaganeke liye Aye ho, Apa loga mere mAmAke putra haiN| paraMtu Apa logoMkA vyavahAra bahuta hI vicitra dikhatA hai| Apa logoMkA nAma mAmAjIne nami va vinami rakhA hai, phira Apa loga mujhe namana kyoM nahIM karate haiM ? mujhe pitAjIne
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 277 bharateza nAma rakhA hai, meM bharatabhUmikA Iza avazya banU~gA / paraMtu mujhe kheda hai ki Apa loga apane pitAkI icchAkI pUrti nahIM kara sake / kaccha mahAkaccha mAmAke svaccha garbhameM utpanna hokara tuma loga svecchAcArI ho gaye yaha AzcaryakI bAta hai / isa prakAra bharatezvarane kucha tiraskArayukta bANI se kahA / korI bAtoMse vinaya dikhAkara apane manakI bAta chipAkara mujhe phaMsAneke liye caleM, kyA isa cAlako maiM nahIM jAnatA ? vinami ! kyA buddhimAnoMke sAtha aisA karanese cala makatA hai ? vitami - bhAvajI ! Apa aisA kyoM kahate haiM yaha samajha meM nahIM AyA / hamane kaunasI bAta Apase chipAI, hamAre hRdayameM jarA bhI kapaTa nahIM hai| jaba Apa isa prakAra bola rahe haiN| hama to parakIya haiM. aisA artha nikalatA hai bharateza vinami ! tuma parakIya nahIM ho| tuma AtmIya ho, parantu tumhAre bhAI nami parakIya hai| usake hRdayako maiM acchI taraha jAnatA hU~ / use kahane kI jarUrata nhiiN| apane manameM hI rkho| maukepara sarva vidita ho jAyagA / usake abhimAnako chur3AnA va usake gUr3hakI rUr3ha karanA koI mere liye avagAr3a ( kaThina ) nahIM hai / parantu abhI nahIM, Age dekhA jaayegaa| isa prakAra bharatezvarane rahasyayukta vacanako kahA / bharatezvarane nAgara, dakSiNa, viTa, vidUSakAdi apane mitroMse pUchA ki Apa loga bhI kaheM ki maiM jo kucha bhI bola rahA hU~ vaha ThIka hai yA nahIM, Apa logoMko pasaMda hai yA nahIM / nAgara -- svAmin | ApakA vacana kise acchA nahIM lagegA ? lokameM sabako ApakA vacana vazakara letA hai| yahA~ nahIM AyA huA namirAja bhI avazya kala A jAyagA / yaha Apake vacana meM sAmarthya hai / anukUla nAyaka-- svAmin ! jaba Apane vinamirAjako namirAjake saMbaMdha meM jo apanA vicAra thA kaha hI diyA hai. taba buddhimAn vinamirAja jAkara isa mAmaleko sulajhAye binA nahIM raha sakatA hai / vinAyaka - usa namirAjane samrATke liye bheMTa kyA bhejI hai ? vastrAbhUSaNasamrATke pAsa nahIM haiM ? viziSTa vyaktiyoMko kisa cIja kI AvazyakatA yA icchA rahatI haiM, yaha samajhakara bheMTa bhejanA yaha buddhimAnoM kA kartavya hai / jIvaratnoMmeM utkRSTa padArthoMko na bhejakara ajIva ratnoMko bhejanese kyA matalaba ? ( vinami manameM socane lagA | )
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ 278 bharateza vaibhava zaThanAyaka--svAmin ! aba binamirAjako hI vijayA kA paTTAbhiSeka karanA caahiye| namirAjako bahuta hI mada car3ha gayA hai| use isakA sevaka banA denA cAhiye / yaha koI samrATake liye bar3I bAta nahIM / aisA zAsana honA hI cAhiye / jo hita karanevAlA hai vaha bandhu hai| bandhu hokara bhI jo ahita karanevAlA ho vaha zatru hai / aisI avasthAmeM zatruko yogya daMDa denA hI caahiye| kuTilanAyaka-pha~sAnevAle bandhuko phaMsAkara hI use rAjyacyuta kara kisI eka jagaha rakha denA cAhiye / bhole bhAiyoMko phaMsAneke samAna hamAre vivekI gUr3ha AtmaparijJAnI samrATako pha~sAnekA vicAra kara rahA hai ! usake liye ucita vyavasthA karanI cAhiye / ( vinamirAjakA garva galita ho rahA thaa|) poThamarvaka- yaha sAmAnya parvata nahIM hai / vijayApavaMta bahuta bar3A parvata hai / isaliye U~ce parvatapara rakhanese use mada car3ha gayA hai| isaliye use vahA~se haTAkara samatala bhUmipara rakha denA cAhiye / vivRSaka---use vahA~se haTAnA bhI nahIM, nIce rakhanA bhI nahIM, jahA~ baiThA hai vahIMpara kIlita kara denA cAhiye / (saba loga ha~sane lge|) dakSiNa--Apa loga saba karkaza hI bola rahe haiM, kyA tarkazAstrakA paThana to nahIM kiyA hai ? kyA vaha namirAja samrATake liye koI parakIya hai ? usake prati isa prakArake virasa bananoMko bolanA kyA ucita hai ? vaha avazya samrATake pAsa santoSake sAtha AyegA / Apa loga citA na kareM / abhI to apane bhAIko usane bhejA hai aura vaha bhI samaya para AyegA hI / pahile dUsare saba rAjAoMne Akara uttamottama padArthoM ko lAkara samrATako samarpaNa kiye, aba vaha bhI uttamavastuko lAkara samrATko samarpaNa kregaa| zaTha-bheMTakI AzA tumane kyoM dikhalAI hai, hamAre samrATako kisI cIja kI kamI hai ? unako kisa bAtakA lobha hai ? bharateza Apa loga saba zAMta raheM, unake denekI aura hamAre lenekI koI bAta nahIM / vaha to hogI hI / parantu vaha mere pAsa khule hRdayase nahIM AyA isIkA mujhe duHkha hai| samrATake antaHkaraNako jAnakara vidyAdhara maMtrI harSa ke sAtha uThakara kahane lagA ki svAmin ! Apa ThIka pharamA rahe haiN| hamAre rAjA avazya Apake pAsa A jAyeMge | Apa jisa samaya vijayArdhaka usa ora
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ parAbhava padhAreMge usa samaya ve avazya hI vinayake sAtha Apase Akara mileNge| svAmin ! Apa vyavahAra-vinayake lie hamAre rAjAko milaneke lie kahate haiN| Apako kisa padArthakI icchA hai ? usakI kaunasI bar3I bAta hai, use maiM hI Age lAkara Apako samarpaNa kraauuNgaa| binami bhI samrATse kahane lagA ki Apake cittako dukhAnA yaha hamArI buddhimattA nahIM hai| Apake lie jisase santoSa hogA vaisA hama avazya kreNge| ___ marateza--vinami ! usakI koI bAta nahIM, parantu tumhArA bhAI jo mere sAtha abhimAna batalA rahA hai kyA yaha ucita hai ? kevala tumhAre liye sahana kiyA aura koI bAta nhiiN| itanA hI nahIM isameM eka gUr3ha rahasya hai / suno, tumhArI mAtA merI bAlyAvasthAmeM mujhase bahuta pyAra karatI thI, mujhe khilAtI thI, usake tarapha dekhakara zAMta rhaa| agara maiM isa samaya kucha karatA to merI mAmIjI to yahI kahatI ki mere putroMne avivekase kucha kiyA to bhI bharatezane unako parakIya dRSTise dekhA / ApalogoMmeM kaunasA guNa hai / mAmA-mAmIke tarapha dekhanA cAhiye, unake hRdayameM koI bheda nahIM hai| Apa loga mAyAcAra karate haiN| pAsake mitragaNa vinamirAjAse kahane lage ki vinami ! tumhArA bhAgya bahuta bar3A hai| tumhAre mAtA-pitAoMko jaba samrATne mAmI va mAmAke nAmase saMbodhita kiyA, isase adhika aura sammAna kyA ho sakatA hai ? uttamottama kanyAratnoMko samarpaNa karanevAle hajAroM rAjA haiM, paraMtu samrATne Ajataka kisIko mAmI mAmAke nAmase sambodhana nahIM kiyA hai| yaha bhAgya to Apa logoMne pAyA hai| phira bhI samrATa ke sAtha bhedabhAva rakhate ho yaha AzcaryakI bAta hai| buddhisAgara maMtrIne bhI vinamise kahA ki vinani ! namirAjase jAkara merI orase bhI vinatI karanA ki zIghna hI vaha samrATase Akara mile / usa samaya anya mitroMne kahA ki binami ! aba to hadda ho gii| samrATkA maMtrI buddhisAgara apane svAmIke sivAya aura kisIko vinatI zabdase vinaya nahIM kara sakatA hai| phira bhI namirAjake liye vinatI zabda kA prayoga kara rahA hai| isase adhika aura kaunase sanmAnakI AbazyakatA hai ? Aja samrATke pAsa buddhisAgarake sivAya aura kisakA mahatva adhika hai, vaha samrATkA pratinidhi hai| vaha dUsare bar3ese bar3e rAjAoMke sApa bhI isa prakAra bola nahIM sakatA hai| aisI avasthAmeM
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ 280 bharateza vaibhava tumheM hI vicAra karanA cAhiye ki samrATke hRdayameM tumhAre liye kaunasA sthAna hai? dUsare loga kanyA vagairaha dekara bahuta adhika utsukatA se samrATke sAtha sambandha bar3hAte haiN| parantu Apa loga to janmajAta sambandhI haiN| gesI avasthAmeM cakravartIka manako dukhAnekA sAhasa Apa logoMko kaise hotA hai| yaha Azcarya kI bAta hai, ityAdi rUpase vinami rAjase kahane lge| binamirAja bhI vivaza huA, usane spaSTa kahA ki bhAvajI, Apa uttarakhaNDa ko jisa samaya AyeMge usa samaya namirAja avazya hI ApakA darzana kreNge| aba vizeSa bolanese kyA prayojana ? Apako chor3akara rahanA kyA buddhimattA hai ? Apake vaibhava ko sunakara mAtAjI pahilese hI prasanna ho rahI thIM aisI paristhiti meM hama kyA nahIM jAna sakane haiM ? Apase bar3hakara hameM aura bandhu kauna hai ? Apake hRdayako hama dukhAyeMge nhiiN| aba avazya Apako santuSTa kara deNge| bharateza * vinami ! ThIka hai| maiMne apane mAmAke putra samajhakara tuma logoMke sAtha prema kiyA / parantu logoMne mujhe parakIya samajha liyA, koI bAta nahIM, jo huA so huaa| sAthameM bharatezvarane vinamiko pAsa bulAkara aneka abhUSaNa ko upahAra meM diye va sAthameM namirAja va apanI mAmIko bhI yogya upahAroMko diye / tadanaMtara bharatezvarane premake sAtha vinamiko AliMgana diyaa| vinamiko aisA mAlUma huA ki maiM bar3A bhArI bhAgyazAlI huuN| isa loka meM aise virale hI hoMge jinako aneka rAjAoMke sAmane samrAT AliMgana detA ho| mitroMne bhI vina mikI prazaMsA kii| vinami ne harSa ke sAtha bharatezalo namaskAra kiyaa| vidyAdhara maMtrIne bhI sASTAMga namaskAra kiyA va bimAnameM car3hakara AkAzamArgase donoM cale gye| jAte samaya ApamameM bAtacIta karate jA rahe the ki aba mubhadrA devI ko nahIM denapara samrAT chor3egA nhiiN| isaliye namirAjako jAkara manAnA hogaa| idhara bharatezvarane mabhA meM upasthita mitroMko bhI bulAkara unakA yatheSTa sanmAna kiyaa| mitragaNabhI jAte hue cakravartIke dUradarzitAkI prazaMsA karate huye jA rahe the| samrAT bahuta buddhimAna haiN| gaMbhIra haiM jisa dina vinami AyA usI dina use na DarAkara itane dina apane manameM guptarUpameM isa viSayako rakhA / vaha isaliye ki vinami mana meM duHkhI hokara vaha yahA~se jaldI calA nahIM jAya / parantu aba saba kArya
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 281 hone ke bAda, maMgalavivAha honeke bAda yaha saba vRtAMta vinamine kahA / dekho ! kyA buddhimattA hai ? mubhadrAdevI ke sAtha zivAha kAra lekI icchA hai| usake prati moha hai| parantu apane mukhase use na kahakara use anAyAsa pAneke mArgako taiyAra kara rahe haiM / kamAla hai ! itane meM kRtamAla aayaa| jayakumArane Akara prArthanA kI ki svAminu Age kI AjJA honI cAhiye / samrATne bhadramutrako bulavAkara kahA ki yaha kRtamAla tamisraguphAke adhipati haiN| imanI bhAtha jAkara uttarako aura jAneke liye mArga tayAra kro| nadanaMtara hama yahA~ se Age prasthAna kreNge| pAnIkI khAIko nikAlakara vanakavATako phor3A aura guphAke aMdhakArako miTAneke liye kAkigIratnakI prabhAse kAma lenA / muphA ke bIca meM mindhanadI dakSiNamukha hokara vaha rahI hai| sAtha meM pUrva va pazcimameM do bhayaMkara nadiyA~ Akara mila gaI haiN| pazcimase nimagna aura pUrva se unmagna nAmaka nadI bhayaMkara taraMgoMke sAtha A rahI haiN| nimagna to usameM jo bhI par3ate haiM unako pAtAlako le jAtI hai aura unmagna geMdake samAna AkAza meM ur3A detI hai| imaliye hoziyArIse jaanaa| sabhI nadiyoMko carmaratnase pAra kara sakate haiM, parantu inako pAra karanA nahIM ho sakatA hai / isalie AvazyakatA par3e to una donoM nadiyoMpara pula bA~dhanA caahie| pAnIko sparza na kara Upara se hI pula bA~dhanA caahie| isa kAmake lie bhUcariyoMse kAma nahIM cala sakatA / aMbaracara vyaMtaroM se hI yaha kAma ho skegaa| phira usa tarapha jAkara uttara dizAkI orake kapATako phor3akara nikAleM aura mAre Anetaka kRtamAla senAko lekara vahIMpara rheN| pula bA~dhanekA kAma bhadramukhakA hai| guphAke saMrakSaNakA kArya kRtamAla kare aura khAI banavAkara aMtake kapATako phor3anekA kAma jayakumAra kareM / isa prakAra tInoMko kAma sauMpa diyA aura vyaMtarazreSThoMko bulAkara unako madadake lie unake sAtha jAneko kahA / buddhimAgara samrATke jJAnako dekhakara Azcaryacakita huaa| usane kahA ki svAmin ! Apane pahile dekhA hI ho jisa prakAra varNana kiyA / ApakA jJAna sAtizaya hai| bharanezvarane kahA ki buddhisAgara ! vahA~ jAkara dekhane kI kyA AvazyakatA hai, isameM kyA AzcaryakI bAta hai ? jainazAstroMkA svAdhyAya karanevAle isa bAtako acchI taraha jAna sakate haiN| tuma bhI to usako jAnate ho| buddhisAgarane kahA ki svAmin ! hama jAnate to jarUra haiM, parantu usI samaya bhUla jAte haiN| parantu ApakI dhAraNAzakti
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ 282 bharateza vaibhava viziSTa hai / ityAdi prakArase prazaMsA kI / bharatezvarane bhI mamayocita sanmAna kara buddhisAgarako apane sthAnameM bhejA va svataH mahalakI ora cale gye| Aja aneka rAniyoM unakI dAsiyoM se viyukta haiM / isalie ve zAyada kucha ciMtAtura hoNgii| isalie una sabako saMtuSTa karaneke lie bharatezvara udhara cale gaye / bharatezvarake vyavahArako dekhanepara unake cAturyakA patA lagatA hai / frathi bhI ve aprasanna nahIM karate / aprasannatA upasthita hone ke samaya meM bhI sarasa vinodasaMkathAlApa kara sAmane ke vyaktiko prasanna kara dete haiM / nimirAja ke vArtAlApase pAThaka isa bAtakA anubhava karate hoMge / yaha unakA sAtizaya puNyakA phala hai| isake liye unhoMne kyA kiyA hai ? ve rAtridina paramAtmAkI bhAvanA karate haiM ki he paramAtman ! sarasa, sumadhura bAtoMse hI duSTa karmokI nirjarA karanekA sAmarthya tumameM hai| kyoMki tuma sukhAkara ho, isaliye mere hRdayameM tuma sadAkAla bane raho / he siddhAtman ! Apa guNavAnoMke svAmI haiM, suzAniyoMke rAjA haiN| mumukSuoMke liye AdarzarUpa haiM / isaliye prArthanA hai, mujhe dviguNa caturguNa rUpase subuddhi dIjiyegA / isI bhAvanA kA phala hai ki samrATko sarva kAryoM meM anAyAsa jayalAbha hotA hai / iti vinamivArtAlApa saMdhi -10 vRSTinivAraNa saMdhi eka mahIne ke bAda jayakumArane Akara cakravatase kahA ki svAmin! ApakI AjJAnusAra . sarva vyavasthA kI gaI hai| logoMko uttarakhaMDameM jAneke liye yogya mArga taiyAra kiyA gayA / nimagna aura unmagnanadIke Upara pula bhI bA~dha liyA hai| bhUtAraNya devAraNya nAmaka bar3e prasiddha jaMgala ke vRkSoMko lAkara isa kAmameM upayoga kiyA gayA / isaliye isa kAryameM itanI derI lagI / vaha parvata dakSiNottara pacAsa yojana pramANa hai, usake bIcobIca pulakI vyavasthA kI gaI hai| tamisra guphAne mArIke samAna mu~ha kholA / tathApi vIratAse pravezakara kapATa ko todd'aa| to bhI svAmin! maiM samajhatA hU~ ki maiMne isameM koI vIratAkA kArya
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava nahIM kiyA hai| prANa gaye hue zerake nakhako tor3anA koI bar3I bAta nhiiN| isI prakAra agni kI jvAlA zAMta hue guphAkA maiMne kapATa tor3a diyA isameM kaunamI bar3I bAta hai| sacamucameM mahAvIroMke lie bhI asadRza kAryako Apane kiyA hai| bhayaMkara agnijvAlArUpI prANa bhI ghabarAkara calA jAe isa prakArako vIratAse sAmaneke vizAla vajrakapATakA Apane visphoTana kiyA hai| parantu maiM to eka gire hue makAna ke pIcheke choTese daravAjeko hI kholA hai, isameM kyA bahAdurI hai ? svAmin ! vizeSa kyA kahUM ? Apake hI puNyayogase vaha daravAjA anAyAga khula gyaa| kRtamAla bhI mamrATakI sevA pAkara apaneko dhanya mAnatA hai| vaha kRtakRtya ho gayA, svAmI kI AjJAnusAra vaha vyantara senAoMko sAtha lekara guphAmustra meM paharA de rahA hai| bhUcaroMse khAI khudavAI aura khecaroMse pulakA kArya karAyA gayA / isa prakAra senApati va vizvakarmAne nivedana kiyaa| eka mahIneke bAda prasthAnabherI bajane ke bAda yahA~se senAkA prasthAna huaa| sabase Age jayakumAra aneka rAjAoMke sAtha jA rahA hai| tadanantara vyaMtaroMkI senA jA rahI hai / bIcameM gaNavaddha devoM ke sAtha bharatezvara jA rahe haiN| bhagneza apanI senAke sAtha sopAna mArgase car3hakara usa guphAmeM praveza kara gaye aura Age jAkara sindhu nadIke taTapara jA rahe the / vahA~para bhayaMkara andhakAra hai, tathApi eka kosameM eka kAkiNIratna rakhA gayA hai| usake prakAzameM jAnemeM samrATa kI senAko koI kaSTa mAlUma nahIM ho rahA thA 1 dina rAtrikA vibhAga yahA~para mAlama nahIM ho rahA thaa| yahAM dinameM bhI aMdhakAra hI aMdhakAra rahatA thA, tathApi ghar3IkI sahAyatAse dina rAtrike vibhAgako jAnakara mamrATa mAryakAlake bhojana vagairaha saMdhyAkRtyako karate the|vivekii bharata kisI bhI jagaha kisI kAraNase phaMsanevAle nahIM haiN| guru hamanAtha paramAtmAkA dhyAna karate hue sthAna-sthAnapara mukkAma karate jA rahe the| hamegA striyoMkI senA pIche rahatI thI, parantu usa guphAmeM zAyada be Dara jAyeMgI aimA samajhakara unheM apane sAtha hI le jA rahe haiM / arkakIti Adi. putroMko buddhisAgarake sAtha bhejakara svayaM striyoMkA yogakSema vicArate hue jA rahe the / itanA hI nahIM, usa bhayaMkara guphAmeM striyA~ Dara jAyeMgI isa vicArase apane aneka rUpa banAkara unake sAtha bharatezvara vinoda saMkathAlApa karate jAte haiN| saMgIta karanevAlI striyAM adhyAtma gAyana kara rahI haiN| unameM AtmakalAkA varNana hai| unakA arSa samajhAte hue bharatevarako
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ 284 bharateza vaibhava bar3A harSa hotA thaa| duniyAmeM saba logoMko kahIM sukha aura kahIM duHkha hotA hai parantu trivekiyoMko saba jagaha sukha hI sukha hai, isa bAtakA sAkSAt anubhava usa guphAmeM bharatezvara kara rahe the| isa prakAra bahuta utsAhase usa bhayaMkara pUla va guphAko Anandake sAtha samrATne senAsahita pAra kiyaa| kRtamAlane samrATake svAgata ke liye pahalese hI guphAke aneka dvAroMmeM toraNa-bandhanako kiyA thA, una sabakI zobhAko dekhate hue samrATa Age bar3ha rahe haiN| usa andhakAramaya gukAko pAra karane ke bAda sabako bar3A harSa huaa| jisa prakAra nabelemeM baMdhe hue ghor3eko maidAna meM lAnepara vaha jisa prakAra Anandase idhara-udhara dauDatA hai usI prakAra aMdherese prakAzameM Anepara una striyoMke hRdayameM bhI harSa utpanna huaa| guphAke bAhara saba rAniyoMke surakSita gase zAleya pani apane aneka rUpoMko adRjhA kara eka hI rUpa banA liyaa| isI prakAra usa guphAse sarva senA bAhara nikala aaii| sabase pahale samrAT apane putra, maMtrI, senApati, purohita Adise milakara anantara mitragaNa, vidvajjana, kavi gAyaka Adi sabhIse unhoMne kuzala prazna kiyaa| samrATne senApatise prazna kiyA ki kyA senAke sabhI loga murakSita rUpase A gaye ? senApatine 'A gaye' isa prakArakA uttara diyA / samrAT nizcinta va saMtuSTa hue| isa prakAra usa guphAse bAhara nikalaneke bAda usa madhya mlecchakhaNDameM mukkAma karanekA nizcaya huaa| samrATkI AjJAse senApatine sarva vyavasthA kI / kRtamAlako guphAkI suvyavasthiti ke upalakSya meM aneka uttamottama upahAroMko 'meMTa meM diye / taba vahA~para eka vicitra va apUrva ghaTanA huii| usa madhya mleccha laNDa meM cilAtarAja aura AvartakarAja nAmaka do pramukha rAjyapAlana kara rahe haiN| ve bar3e abhimAnI haiM / unako samrATke AnekA samAcAra milA / ve kahane lage ki kabhI isa khaNDama cakravartI nahIM AtA hai ! Aja yaha kyoM AyA? hama loga isake AdhIna nahIM ho sakate / parantu buddha kara ise lauTAnA kaThina hai| anya upAyoMse hI ise yahA~se vApisa bheja denA cAhiye ima vicArase unhoMne isa Apattike samaya kAlamunna va meghamukha nAmake apane kuladevoMkI ArAdhanA kI / ve donoM deva prakaTa hokara kahane lage ki ApalogoMne hameM kyoM smaraNa kiyA hai / bolo ! hamase kyA kAryakI apekSA karate ho ? una donoMne uttara diyA ki deva ! hamaloga to Apa logoMke bhakta haiM, taba dUsaroMko nama
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 285 skAra karanA kyA ucita hai ? kAlamukha va meghamukha bhakti se jAkara kAlavaza narapatike caraNoMko namaskAra kiyA yaha ghaTanA hI Apa logoMko apamAnake lie paryApta hai| isakA upAya honA caahiye| isa prakAra una donoM devoMke caraNoMmeM cilAtaka va Avartaka rAjAne prArthanAko / taba devoMne AzvAsana diyA ki Apa loga uTo / sAta-ATha dina taka Thahara jaao| taba sava Apaloga dekheN| unake sAtha yuddha karake jItane kI sAmarthya hamameM nahIM hai / tathApi 7-8 dinataka barAbara mUsalAdhAra vRSTi karake unako jima rAstese Aye haiM usI rAstese vApisa bhejate haiN| Apa loga ciMtA na kreN| isa prakAra una devoMke kahanepara donoM rAjA nizcita hokara bahA~se cale gaye / usI samaya AkAza bAdaloMse chA gyaa| hAthiyoMka samUhake samAna meghapaMkti ekatrita huI / kAla rAkSasoM ne zAyada yuddha karane ke liye AkAvA meM apanI isa prakA kAlameghase sarva AkAzapradeza bhara gayA / sacamuca meM usa samaya pralayakAlakA ho bhaya sUcita ho rahA thaa| kyA nIlaparvata hI Akara AkAza pradeza meM khar3e to nahIM hue? athavA tamAlalatAoMne AkAza pradezapara AkramaNa to nahIM kiyA ? isa prakArakI zaMkA usa samaya utpanna ho rahI thI / caMdra sUrya AcchAdita hue| dinameM rAtri ho gii| sarvatra aMdhakAra hI andhakAra chA gyaa| ve donoM deva pahilese Ageke aniSTako sUcita kara rahe ho, mAno usa prakAra bijalI camaka rahI hai| bijalI va indra dhanuSa ke sammelanase aisA mAlUma ho rahA thA ki zAyada ve donoM deva apanI A~khoMko lAla karake kruddha dRSTise nIce kI ora dekha rahe hoM / vajrapAkA visphoTana kara jisa cakravartIne duniyAko hilAyA aura bhayabhIta kiyA, usakI senAko bhaya utpanna karaneke liye bar3e jorase meghagarjanA hone lgii| eka taraphase bijalI camaka rahI hai eka tarapha A~dhI baha rahI hai| zAyada vaha AMdhI isa bAtakI sUcanA de rahI hai ki Apa loga jaldI bahasa cale jaaeN| pralayakAlakI hI vRSTi A rahI hai / vaha bar3e-bar3e ghar3ose hI pAnI nIce phailA rahI ho, isa prakAra kA bhAsa usa samaya ho rahA hai / medharUpI madagajoMsa madajala to nahIM jhara rahA hai / athavA megharUpI rAhU viSako to nahIM bhU~ka rahA hai| isa prakAra usa vRSTikA bhAma ho rahA hai| usa vRSTiko dekhate hue aisA mAlUma ho rahA thA ki zAyada pralayakAlakI hI barasAta ho usakI dhArA nAriyala ke vRkSoMse bhI adhika pramANameM moTI thii| usa samaya sArI pRthvI jalamaya ho gii| cAroM taraphase pAnI bharakara senAke sthAna- r *
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ 286 bharateza vaibhava meM pAnI Ane lagA / saba loga ghabarAne lage / cakravartIne chatraratna va carmaratnako upayoga karaneke liye AjJA dii| chabaratnako Uparase lagAkara Upara ke pAnIko rovara bIjekI orase AnevAlI pAnIko banda kara diyA / cakravartIkI senA 48 yojana laMbe aura 36 koza caur3e sthAnameM vyApta haiM / utana pradezoM meM chatra va carmarala bhI vyApta hai / carmaratnako zAyada loga camar3A smjheNge| parantu vah camar3A nahIM hai, atyanta pavitra hai, bajjramaya hai| use vajramaya honese ratna - ke nAmase kahate haiM / chatraratnako sUryaprabhuke nAmase kahate haiN| ye donoM ratna puNyanirmita haiM, asAdhAraNa haiM / Uparake upasargako chatraratna rokakara dUra kara rahA hai, nIceke upasargako carmaratna nivAraNa kara rahA hai| cakravartIkA 'puNya jabardasta rahatA hai| usa mUsalAdhAra vRSTise senAkI rakSA donoM ratnoMse ho to gaI paraMtu 'senAmeM aMdhakAra chAyA huA hai| use kAkiNIratnase dUra kiyaa| logoM meM usa samaya andhakArase jo cintA chAI huI thI use usa kAkiNIratnane dUra kiyA, ataeva use usa samaya citAhatike nAmase loga kahane lage / sabake rUpako dikhAneke kAraNa se cakraratnako sudarzana nAma par3a gayA / pAnI mUsalAdhAra hokara barAbara par3a rahA hai| samrATne socA ki zAyada isa pradezameM pAnI adhika par3atA hogA / isI vicArase pAnI kI zobhAko dekha rahe haiM, jaise ki eka vyApArI jahAjameM baiThakara samudrakI zobhA dekha rahA ho / deza va kAlake guNase yaha pAnI barasa rahA hai, kala yA parasoMtaka baMda ho jAyagA, isa prakAra bharatezvara pratIkSA kara rahe the / parantu pAnI sAta dinataka barAbara barasatA rahA bharatezvara vicAra karane lage ki rAtri dina niravakAza hokara baha rahA hai / sAta dinoMse barasanepara bhI ulTA bar3hatA hI jA rahA hai, kama nahIM hotA hai| isase senAke bhayabhIta hone kI saMbhAvanA hai| AkAza aura bhUmi pAnIse ekasvarUpa ho rahe haiN| jamInako dekhate hue samudrake samAna ho gayA hai / tAr3avRkSase bhI adhika pramANa meM sthUla dhArase yaha pAnI par3a rahA hai| yaha manuSyoMkA kArya nahIM hai / yaha avazya daivIya karatUta hai / nahIM to sAta dina taka barAbara nahIM varasatA / mAgadhAmara va jayakumAra ko bulAkara kahA gayA ki Apa loga jarA bAhara jAkara dekheM ki kyA yaha devakRta ceSTA to nahIM hai ? jayakumAra aura mAgadhAmarane dekhA ki Upara AkAza meM devagaNa khar3e hokara yaha saba kara rahe haiN| taba samrATko namaskAra kara donoM AkAzameM cale gaye, unake pIche aneka vyaMtara bhI I
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 287 AkAza mArgapara ur3a gaye 1 ina svAmidrohiyoMko pakar3o! mAro! chor3o mata ! ityAdi zabdoMko uccAraNa karate hue una devoMkA pIchA kiyaa| devoMne pAnI barasAnA baMdakara yuddha ke liye prArambha kiyA / usa meM bhI vidyAdharoMne unako parAsta kiyA to ve agnikI varSA karane lage / vidyAdharoMne agnistaMbhavidyAse usako rokaa| isa prakAra byaMtaroM ne aneka prakArase unako parAjita kiyA to ve deva eka tarapha jAkara apane parivArake sAtha khar3e ho gye| idhara mAgadhAmara Adi vyaMtara unako dabAte hI jA rahe haiM / udharase jayakumAra pIchese unako dabA rahA hai / bharatezake sAtha droha karanA sAmAnya kAma nahIM hai, vyartha kI uiMDatA mata karo / isa prakAra pahilese kahanepara ina logoMne nahIM mAnA, dhamaMDase aneka mAyAkRtyoMko karane lge| 3na svAminojhioMko yo mata : mAro, kUTo, poTo ityAdi zabda kahate hue udharase jayakumAra dabA rahe haiM / jayakumArako dekhate hI mAgadhAmara Adi cakravartIke puNyakI sarAhanA karane lge| ____ aba devoMne dekhA ki hama loga inase baca nahIM sakate haiM / isaliye kisI taraha jAna bacAkara bhAganA cAhiye, isa vicArase kauve jisa prakAra AkAzameM ur3ate haiM ur3akara jAne lge| usa samaya jayakumArane usa kAlamukha aura meghamukhako pakar3ane ke lie Adeza kiyaa| paraMtu donoM Darake mAre bhAga gye| kahIM inake hAthameM AyeMge isa bhayase himavAn parvatako ullaMghana kara bhAge aura chipa gye| abhItaka cilAtaka rAjA apane kuladevoMke upadravako dekhate hue bahuta hI prasanna ho rahA thA / parantu jaba yaha mAlUma huA ki ve kuladeva aba bhayabhIta hokara bhAga gaye haiM to usako bhI bhaya mAlama huA, vaha aba apanI jAna bacAneke lie kisI gupta sthAnameM jAkara chipa gyaa| parantu Avartaka to yaha soca rahA thA ki barasAta baMda huI to kyA huA? hamAre kuladeva abhI yuddha karake zatruoMko bhgaayeNge| isa vicArase vaha barAbara usa ora dekha hI rahA thA itanemeM jayakumAra Adine Akara use ghera liyaa| cilAtaka rAjA yadyapi jAkara jaMgala meM chipa gayA thA, use vyaMtaragaNa jAna sakate the| tathApi Darake mAre chipe hueko pakar3anA ucita nahIM hai| use jAne do| usakI khabara kala leNge| isa prakAra kahakara Avartaka rAjAko pakar3akara le gaye / usa yuddhameM lar3anevAle bhUta aneka yahA~para the| parantu jayakumAra kevala Avartaka rAjAke hI donoM
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ 288 bharateza vaibhava hAthoMko bAMdhakara use rAjAkI ora le gyaa| usa samaya sUrya udaya ho gayA thaa| bharatezvara darabAra lagAkara virAjamAna hara hai| jayakUmArane kaidIko lAkara samrATake sAmane khar3A kara kahA ki svAmin ! yahI svAmidrohI hai| isIne devoMkI sahAyatAse hamako kaSTa pahu~cAyA hai| bharatezvara -sIdhesAne mere pAsameM na Akara uddaNDatAse yuddha karanekI bhAvanA kyA isa duSTane kI thI? isa pApIke mukuTapara lAta mAro, kyoM khar3e-khar3e dekhate ho? isa prakAra bharatezvarane krodhase kahA ! senAnAyaka use lAta mAraneke liye Age bar3hA to samrATane use rokA va eka caparAsIko AjJA dI kI tuma lAta do ! samrAT kI AjJA pAkara cakravartIke pAdatrANako samhAlanevAle caparAsIne use apane bAMya pairase lAta diyA / AvartakarAjAkA mukuTa DhaMDhaNa zabda karate hue jamInapara par3a gayA, mAno vaha zabda zAyada ghoSita kara rahA thA ki bharatezvarake sAtha uddaNDatA karanevAloM kI yaha hAlata hotI hai| bharatezvarane senApatiko AjJA dI ki isa duSTako hamAre sAmanese le jAo aura najara kaMdameM rkho| AjJA pAte hI jayakumArane usake ba~dhe hue hAthoMko khulavAye va eka makAnameM le jAkara kaMda rakhane kI vyavasthA kii| bharatazvarane jayakumAra aura mAgadhAmarase kahA ki Apa logoMne bahuta acchA kAma kiyA hai| Aja Apa loga jaaeN| kala maiM Apa logoMkA satkAra karU~gA, senAko bhI Aja vizrAMti milane do| isa prakAra kahate hue ve malameM cale gaye / isa prakAra bharatezvarane duSToMkA nigraha kiyA aura ziSToMkA saMrakSaNa bhI kreNge| yahI unakA kSAtradharma hai| __bharatezvarakA puNya jabardasta hai| vijayA parvatake tamisra guphA, sindhu Adi nadiyoMko pArakara Age bar3hanA koI sAmAnya kArya nahIM hai| vahA~ para unmagna, nimagna nAmaka do bhayaMkara bhovare haiM / vanamaya kapAToMko tur3avAkara una bhayaMkara nadiyoMpara pula baiMdhabAkara uttara khaNDama Apa pahuMce haiN| yahA~ para Ate hI yaha Apatti khar3I ho gii| use bhI nirAyAsa hI unhoMne dUra kiyA to yaha saba unake pUrvasaMcita puNyakA hI phala hai / bharatezvara sadA isa prakArakI bhAvanA karate haiM ki -- he paramAtman ! zarIrarUpI tamisra guphAmeM rAgadveSarUpI nadI maujUda hai| use pAra karaneke lie Apa ciddhana ( jJAnadhana ) rUpI pulako bA~dhate haiM / usase usa nadIko ullaMghana karate haiN| isalie
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 289 he divyalocana ! mujhe bhI isa prakArakI subuddhi dIjiyegA | bhagavan ! kRtrimavRSTikI to mAmUlI bAta hai / karmake AsravarUpI vRSTi anaMtAnaMta kArmArgaNA ke samUha se pratisamaya hamapara par3atI hai / use AtmadhyAnarUpI utkRSTa chatrase Apa nivAraNa karate haiN| isalie he nirmamAkara ! Apa mere hRdaya meM sadA bane raheM jisase maiM kisI akRtima alaukika vRSTi se bhI bhayabhIta na ho sakU~ / isa prakAra kI bhAvanAkA hI phala hai ki samrATke saMkaTa harasamaya lIlAse Talate jAte haiM / iti vRSTinivAraNa saMdhi siMdhudeviyAzirvAdasaMdhi sAta dinataka bhayaMkara vRSTi honese bharatezvarakI rAniyoMke cittameM ekadama udAsInatA chA gaI thI / bharatezvarane do dinataka mahala meM rahakara unake hRdaya meM harSakA saMcAra kiyaa| jisa prakAra osa par3akara murajhAye hue kamaloMko sUryase praphullita karatA hai, usI prakAra una mlAna mukhI rAniyoMko guNazAlI bharatezvarane AnaMdita kiyaa| aMdarase striyoM ko prasanna karake bAhara darabArameM Aye va jayakumAra Adi vIroMko sambodhana kara kahane lage ki Apa logoMne yuddhameM bahuta kaSTa uThAyA, bar3I mehanata kii| samrATke bacatako sunakara jayakumAra Adi bIra bole ki svAmin! hameM kyA kaSTa huA ? Apake divyanAmako smaraNa karate hue hama loga yuddha karate haiM / usameM saphalatA milatI hai / isameM hamArI vIratA kyA huii| saba kucha ApakI hI kRpAkA phala hai / svAmin! hama jhUTha nahIM bola rahe haiN| ApakA puNya anupama hai| hama loga jaba una mAyAcArI devatAoMko idharase dabAte hue jA rahe the itanemeM udharase akasmAt hI do deva apanI senAke sAtha unako dabAte hue A rahe the, sAthameM Apake nAmako bhI uccAraNa kara rahe the / ve udharase A rahe the, hama idharase jA rahe the / bIcameM pha~se hue devatAoMne dekhA ki aba bilakula baca nahIM sakate haiM, isalie ve ekadama jAna bacAkara bhAga gaye / jayakumArake nivedanako sunakara samrATne mAgadhAmarase prazna kiyA ki mAgadha ! ve donoM deva kauna the / mAgadhAmara kahane lagA ki svAmin! ve donoM hamAre vyantaroMke lie mAnanIya I 19
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ 290 bharateza vaibhava pratiSThita deva haiM, eka gaMgAdeva haiM aura dUsarA siMdhudeva haiN| una donoMke Anepara paM duSTa pizAca ekadama bhAga gye| donoM deva kala yA parasoM taka Akara samrATke caraNoMkA darzana kareMge / cakravartIko yaha samAcAra sunakara harSa huA evaM donoM devoMke prati hRdayameM prema utpanna huaa| usa samaya yuddhameM gaye hue sarva vIroMkA aneka vastrAbharaNa vagairaha pradAna kara sanmAna kiyA evaM kuruvaMza ke tilaka somaprabha rAjAke putra jayakumAra ko usakI bIratAse prasanna hokara alaukika upahAroMko pradAna kiyA evaM usase kahA ki jayakumAra ! Aja tumane meghamukha devatAko parAsta kiyA hai| isalie Ajase tumheM meghezvarake nAmase ullekha kiyA jAyagA / vizeSa kyA? tumhAre lie maiM vIrAgraNI yaha upAdhi pradAna karatA huuN| tumhArI vIratAse maiM prasanna huA huuN| usa samaya sabhI vidvAnoMne isakI anumodanA kii| samrATne apane komala hastase jayakumArakI pIThako Thokate hue premase kahA ki jayakumAra ! tuma mere lie arkakItike samAna ho| tumhArI vIrakRtipara mujhe abhimAna hai| jayakumAra bhI prasanna huaa| harSase caraNoMmeM par3akara kahane lagA ki svAmin ! maiM Aja dhanya huaa| svAmin ! Avartakake bhAI mAdhava va cilAta rAjA caraNoMke darzana karanekI icchAse bAhara Akara khar3e haiN| parantu pahile droha karaneke kAraNase Dara rahe haiN| isalie AjJA honI caahie| samrATne kahA ki ve donoM drohI to haiN| una donoMko dekhane kI AvazyakatA nahIM hai tathApi tumhAre vacanakI upekSA karanA bhI ThIka nahIM hai| isalie unako mere sAmane bulaao| isa prakAra udAra hudayI va mandakaSAyI bharatezvarane kahA / jayakumArane donoMko lAkara sAmane hAjira kiyaa| donoM devoMne hAtha jor3akara bharatezvarake caraNoMko bhakti se namaskAra kiyA va prArthanA karane lage ki svAmin ! Apa zaraNAgatoMke lie bajrapaMjara haiM / ataeva hamArI bhI rakSA kreN| bharatezane unako pUrNa abhayadAna diyaa| una donoMne uThakara aneka vastrAbhUSaNoMko bharatezvarakI sevAmeM samarpaNa kiye| sAthameM jayakumArane samrATke kAnameM sUcita kiyA ki ye svAmIkI sevAmeM kucha kanyAoMko bhI samarpaNa karanA cAhate haiM / samrATne dhIrese uttara diyA ki yaha samaya nahIM hai, taba jayakumArane unako izArA kiyaa| samrATne mAdhaya va cilAtako bulAkara unako aneka uttamottama
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 211 vastrAbharaNoMko dete hue kahA ki Apa loga donoM jArve aura apane rAjyameM sukhase rheN| AvartakakI uddaNDatAke lie hamane use ucita daNDa diyA hai| aba use dekha nahIM skte| mAdhava ! tuma use le jAo, apane rAjyameM usako kucha alaga sampatti dekara use rkho| mere hRdayameM aba koI krodha nahIM hai| Age samaya jAnakara Apa loga mere pAsa A sakate haiN| isa prakAra una donoMko bhejakara senApati jayakumArase samrATne kahA ki meghezvara ! tuma aba pazcimakhaNDako vazameM karane ke lie jAo aura vijayakumArako senAsahita pUrva khaNDameM jAne do| bharanezvara kI AjJAnusAra ve donoM cale gye| __idhara vijayArdhadeva jAkara bharatharakI ati jamakara kiyA va kahane lage ki svAmin ! Apa adbhuta puNyazAlI haiM, jahA~ jAte haiM vahIM sabhI Akara zaraNAgata hote haiM / samrATne bIca meM hI bAta kATakara kahA ki use jAne do| vijayAdeva ! himavanta mere pAsa saMtoSake sAtha Akara zaraNAgata hogA yA use kucha bhayabhIta karanekI AvazyakatA hogI? vijayAdhane kahA ki svAmin ! himavantadeva ugra svabhAvakA nahIM, maiM zIghra hI vahA~ jAkara use Apake pAdameM le aauuNgaa| aisA kahakara vaha bahA~se calA gayA / itane meM nATayamAla nAmaka deva AyA / usane samrATako sASTAMga namaskAra kiyaa| mAgadhAmarane paricaya karAyA ki svAmin ! yaha khaMDapratApa guphAke adhipati nATayamAladeva haiN| bharalezvarane bhI usakA sanmAna kara kahA ki aba ise saMtoSase hamArI senAmeM rahane do| isa prakAra sabako saMtoSase bhejakara punaH dUsare dina darabArama AsIna hue| ___ gaMgAdeva aura sindhudeva cakravauke darzanArtha Aye haiN| unhoMne pahile Akara mAgadhAmarase kucha kahA / mAmadhAmara apane sAtha baratanu Adi vyastaroMko lekara cakravartaki pAsa gayA va vahA~para cakravartIke caraNoM meM sASTAMga namaskAra kiyaa| samrATko Azcarya huA ki Aja bAta kyA hai ? mAgadha ! prabhAsa ! baratanu ! Apa loga isa prakAra kyoM kara rahe? bAta kyA hai ? kaho to sahI ! taba mAgadhane kahA ki svAmin ! hama sevAmeM kucha nivedana karanA cAhate haiN| use sunanekI kRpA honI caahiye| Aja to svAmIke darzanake liye gaMgAdeva aura sindhudeva A rahe haiM ve dhyaMtaroMke liye pUjya haiM / jinendra ke paramabhakta haiM / Apake prati bhI unake hRdayameM pUrNabhakti hai , isa bAtako Apa jAnate hI haiN| ataeva unako kucha AdarapUrvaka AnekI AzA honI cAhie / arthAt ve kevala bheMTako
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ 292 bharateza vaibhava caraNoMmeM rakhakara bar3e-khar3e hI namaskAra kreNge| isake liye anumati milanI caahiye| bharatezvara ha~sate hue kahane lage ki mAgadha ! itanI hI bAta hai ! Apa loga isa mAmUlI bAtake liye itane citita kyoM hote haiM ? tathAsta / tumhArI bAtakI maiM kabhI upekSA kara sakatA haiM ? unako Aneke lie kho| itane meM gaMgAdeva va sindhadeva Aye, cakravartI ke sAmane bheMTa rakhakara apane liye yogya Asanapara baiTha gaye / samaya jAnakara samrATne kahA ki maMgAdeva ! hamAre prati hita karanevAloMko kyA maiM pahacAnatA nahIM ? kyA Apa logoMko maiM upekSita dRSTise dekha sakatA hU~ ? itane saMkocase AnekI kyA jarUrata thI? maMgAdeva va sindhudevane kahA ki svAmin hamane ApakA kyA hita kiyA hai| tIna lokameM ApakA sAmanA krona kara sakate haiM ? hameM koI saMkoca nahIM thaa| parantu Apake sevaka vyaMtaroMke hRdayameM jo pUjyabhAva hamAre prati hai usIne thor3A saMkoca utpanna kiyA / Apa koI sAmAnya rAjA nahIM haiM / SaTkhaMDa bhumi ko eka chatrAdhipatyase saMrakSaNa karanevAle mahApuruSake darzanako ekadama lene meM hameM bhI manameM saMkoca hone lagA thA / aparicitAvasthAmeM yaha sAhajika hI hai / svAmin ! jo ApakA virodhI hai vaha svataHkA virodhI hai 1 jo ApakA hitaiSI hai vaha svataHkA bhI hitaiSI hai | uddaNDoMke garvako tor3anekI, zaraNAgatoMko saMrakSaNa karane kI sAmarthya jisameM hai, Apa aise bhAgyazAlI kA darzana bahuta puNyase hI prApta hotA hai / isa prakArake unake vinayako dekhakara vyantaroMne kahA ki sacamuca meM Apa logoMne samrATke sahaja guNoMkA hI varNana kiyA hai| sacamucameM ye alaukika mahApuruSa haiN| bharatezvarane samaya jAnakara kahA ki vizeSa varNana karane kI kyA AvazyakatA hai ? Apa lomoMke vinayako maiM acchI taraha jAnatA hU~ / adhika kyA kheN| Ajase Apa loga hamAre kUTambavarga meM gine jAyeMge / ApalogoMke sAtha hamAre roTI-beTI vyavahAra to nahIM ho skegaa| parantu vacanase hI bandhutvakA vyavahAra kAyama ho skegaa| Ajase Apa loga hamArI rAniyoM ko ApakI bahina samajhe aura ApakI deviyoMko hama apanI bahina smjheNge| bharatezvarakI isa viziSTa udAratAko dekhakara pAsake vyantaragaNa kahane lage ki gaMgAdeva aura sindhudeva mahAn puNyazAlI haiM jinhoMne ki Aja cakravartI ke sAtha bandhutvakA bhAgya pAyA hai| tadanaMtara gaMgAdeva aura siMdhudevako aneka upahAroMko dete hue samrATne kahA ki Apa loga Aja apane sthAnameM jaaeN|
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 293 hama kala hI vahA~para AyeMge | Apake yahA~ jo jinendra bimba haiM usake darzana karanekI hameM abhilASA hai / bharatezvarakI AjJA pAkara donoM deva yahA~se santoSake sAtha apane sthAnapara cala gye| dusare hI dina bharatezvarane vahA~se prasthAna kiyaa| kaI mukkAmoMko taya karate huye sindhu nadIke taTapara pahuMce / sindhudevane vahAMpara bharatezvara kA apUrva svAgata kiyA / uttamottama ratna, vastra Adiko samarpaNa karate hue bharatezvarakA sanmAna kiyA / bharatezvarane vicAra kiyA ki AjakA dina isake upacArameM bitAkara kala yahA~para siMdhu nadIke tIrtha meM snAna kara phira Age prasthAna kareMge / so samrATne AkAzako sparza karanevAle himavAn parvatameM utpanna hokara dakSiNAbhimukha hokara jamInameM giranevAlI midhunadIko dekhaa| jamInapara eka vanamaya choTA parvata maujUda hai, jisake Upara sphaTikamaNise nirmita eka jinabiMba hai / usake mastaka para yaha nadI par3a rahI hai| vaha biMba siddhAsanameM virAjamAna hai / usa. para vaha pAnI par3anese loka bhaktagaNa Izvara apane prastakapara bhaMgAko dhAraNa karatA hai, isa prakAra kahate haiN| dvijoMke sAtha yukta hokara bharatezvarake maMtrI buddhisAgarane usa tIrtha meM snAna kiyA evaM jineMdrabibakAstotra karane lgaa| isI prakAra ve sarva bhUsura (brAhmaNa) pugyatIrthameM snAna kara sahasranAmamaMtrake pAThako karate hue zrI sarvaza pratimAkA japa kara rahe the / isa pUNyazobhAko samrATa bahata AnaMdake sAtha dekha rahe haiN| apanI nAkako hAyase dabAkara koI prANAyAma kara rahe haiM / koI Acamana kara rahe haiM aura koI sundara maMtroko uccAraNa karate hue ahaMnnAmakI stuti kara rahe haiN| ina sabakI bhakti ko dekhakara samrATa mana-manameM hI prasanna ho rahe haiN| manameM vicAra karate haiM ki ye purunAtha {Adiprabhu) kI AdisRSTike haiM, ataeva ziSTa haiN| isa prakArakI pariNAmazuddhi sabameM kahA~se A sakatI hai| ___ itane meM vahA~ snAna karanevAle dvija aba cakravartI tIrthasnAna ke lie AyeMge isa vicArase jaldI vahA~se nikala gaye / samrATa apanI rAniyoMke sAtha usa tIrtha meM praviSTa hue| apanI rAniyoMko tIrthakI zobhA dikhalAkara bahuta bhaktime jineMdrabiMbakI stuti bharatezvarane kI / snAna karaneke bAda mabhI dvijoMko dAna diyaa| tadanaMdara maMtrIko AjJA dI ki inako acchI taraha bhojana karAo / viprone samrATko "putra pautrAdike sAtha sukhajIvI bano' isa prakAra AzIrvAda diyaa| __ itanemeM siMdhudevane Akara samrATake kAnameM kahA ki svAmin !
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ 294 bharateza bhava ApakI bahina ApakA darzana karanA cAhatI hai| AjJA honI cAhiye / taba cakravartIne sabhI dvijoMko vahA~se bhejakara svayaM mahala meM praviSTa hue| vahA~para apanI rAniyoMke sAtha virAjamAna hue / itane meM bahA~para aneka devAMganAoMke parivArake sAtha ratnAbharaNoMse zRMgArita hokara siMdhudevI / samrATke pAsa AI. usako dekhanepara vaha sacamuca meM cakravartIkI bahinake samAna hI ho rahI thii| apane -cIna bhAra ke ema baha bahina pahile hI pahala A rahI thii| ataeva use kUcha saMkoca ho rahA thaa| paraMtu bharatezvarane. bahina ! bhaya kyoM ? nissaMkoca aao| isa prakAra kahakara usake saMkocako dUra kiyA / siMdhudevIne pAsa meM jAkara motIkI akSatAoMko samarpaNa karate hue bhAI ! cirakAlataka sukhase jIte raho, isa prakArakI zubhabhAvanA kI / sAtha hI tuma avicalalIlA se SaTkhaMDarAjyakI saMpattiko pAkara tuma sukhI ho jaao| isa prakAra kahatI huI sidhudevIne tilaka lagAyA / AkAza aura bhUmipara tumhArI dhavala kIrti sarvatra phaile / isa prakAra AzIrvAda detI huI apane bhAIko divya vastrako pradAna kiyaa| isI prakAra "koI bhI tumhAre sAmane Ave use apane vazameM karanekI vIratA tumameM akSaya hokara rhe|" isa prakAra kahakara bhAIke hAthameM vIrakaMkaNakA baMdhana kiyA / isI prakAra bharatezvarako rAniyoM ko bhI "Apa loga eka nimiSa bhI apane pativirahake duHkhako anubhava na kara cirakAlataka saMtatike sAtha sukhase raho' isa prakAra AzIrvAda dete hue unako bhI devAMgavastroMko samarpaNa kiyaa| Apa loga kabhI bur3hApekA anubhava na kareM, citA svapnameM bhI Apake pAsameM na jaaeN| sadA javAnI banI rahe, ityAdi AzIrvAda diyaa| una rAniyoMne vinayase kahA ki hama Apake AzIrvAdako grahaNa karatI haiM, vastrakI AvazyakatA nhiiN| paraMtu usI samaya bharatezvarane kahA ki merI bahinake dvArA diye hue upahArako le lenA cAhiye / tiraskAra karanA ThIka nahIM hai / taba saba striyoMne siMdhudebIke upahArako grahaNa kara liyaa| siMdhudevI kahane lagI ki deviyoM ! mere bhAIne jaba mere diye hue padArthako grahaNa kara liyA to Apa logoMkI bAta hI kyA hai ? isa prakAra kahatI huI saba rAniyoMko eka-eka ratnahArako samarpaNa kiyaa| isI prakAra una saba rAniyoMko tilaka lagAkara satkAra kiyA, phira bharatezvarase kahA ki bhAI ! Apa loga Aye, hameM bar3A harSa huA / aba yahA~para eka dina mukkAma kara Age AnA cAhiye,
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ 295 bharateza vaibhava bahinakI itanI prArthanAko avazya svIkAra kareM / bharatezvarane saMtoSase use svIkAra kara liyA / siMdhudevI kahane lagI ki bhAI hama atadhArI nahIM haiN| ataeva hamAre hAtha se Apa AhAra grahaNa nahIM kara makate haiN| isalie maiM saba bhojanake sAmAnako taiyAra kara detI haiN| Apa apane paricArakoMse bhojana taiyAra karAvaM / usI prakAra haA / donoM samaya bharatezvarane apanI rAniyoMke mAtha AnaMdase bhojana kiyaa| dUsare dina siMdhudevIko bulAkara usakA sanmAna kiyaa| sindhudevI ! bahina ! Avo, pahile marI eka bahina thii| usakA nAma brAhmilAdevI thaa| usakA zarIra aura tumhArA zarIra milatAjulatA hai| vaha kailAsameM dIkSA lekara tapazcaryA kara rahI hai / tujhe prAptakara usake viyogake duHkhako maiM bhUla gayA huuN| aba mere lie tuma hI brAhmilAdevI ho| isa prakAra snehabhare vacanoMko sunakara siMdhudevI kahane lagI ki bhAI ! maiM Aja kRtakRtya ho gaI huuN| devAdhideva AdiprabhukI putrI, SaTkhaNDAdhipatikI bahina kahalAnekA bhAgya maiMne pAyA hai, isase bar3hakara aura kyA caahiye| isake bAda samrATne navanidhiyoMkI ora izArA kara bahinako navaratna-vastra-AbharaNAdise yatheSTa satkAra kiyaa| isI prakAra parivAra deviyoMko. siMdhudeva Adiko kalpavRkSake samAna hI vipula upahAroMse sanmAna kiyA / tadanaMtara bharatezvarakI rAniyoMne motIkA hAra, mudrikA Adise siMdhudevIkA satkAra kiyA / siMdhudevIne yaha kahate hue ki maiMne jaba diyA thA Apa logoMne lenese inkAra kiyA thaa| aba mujhe kyoM de rahI haiM, leneke lie saMkoca kiyaa| taba rAniyoMne kyA hamane nahIM liyA thA? yaha kahakara jabardastIse diyA / anyonya vinayase sadAkAla rahanA apanA dharma hai, isI prakAra premase sadA raheM / isa prakAra kahate hue saba logoMne vidAI lii| __ bharatezvara jahA~ jAte haiM, unako AnaMda hI AnaMda rahatA hai / manuSya, deva, vyaMtara Adi sabhI unake baMdhu ho jAte haiN| manuSyoMmeM dekheM to bhI unake guNoMpara mugdha haiN| devagaNa jarAsI dera meM unake kiMkara hote haiN| unhoMne apanI digvijaya yAtrAmeM kahIM bhI asaphalatAkA anubhava nahIM kiyaa| kisIne adUradarzitAse unake sAtha prativanditA karaneke lie prayatna kiyA to ve bAdameM pchtaaye| dinapara dina unheM apUrva utsavoMkA anubhava hotA hai| siMdhunadImeM tIrthasnAna karanekA bhAgya evaM siMdhu
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ 296 bharateza vaibhava dava va siMdhudevIse prApta sanmAnako pAThaka bhUle nahIM hoNge| yaha unake sAtizaya puSpakA phala hai| bharateza rAtridina isa prakArakI bhAvanA karate haiM : he paramAtman ! tuma svaparahitArtha ho ! tuma tIrthaka rUpa ho / saMpUrNa zAstroMke sArArthasvarUpa ho ! mukti ke lie mUlabhUta ho ! ataeva mere hRdayameM sadA bane rho| he siddhAtman ! thake hue indriyoMko zAMta kara Age tapazcaryAke lie samartha banAnekI zakti ApameM maujUda hai / ataeva Apa viziSTa balavAna haiM / jagameM ati balazAlI haiM / mere hRdaya meM bhI sanmati pradAna kreN| ___ isI bhAvanAkA phala hai ki bharatezvarakA samaya sadA sukhamaya hI banA rahatA hai| atyutkaTa saMkaTa bhI Talakara bharatezvara siMdhuke tIrthameM snAnakara zrIjinendra ke darzanako bhI kara ske| iti sidhuvidhAbAMdha sAvaM aMkamAlA saMdhi siMdhudevase Adarake sAtha vidAI pAkara tathaiva guNasiMdhu bhagavatako smaraNa karate hue bharatezvarane Age prasthAna kiyaa| eka do mukkAmako taya karate hue siMdhuke taTameM hI phirase mukkAma kiyaa| vahA~para himavaMtadeva apane parivArake sAtha aayaa| vijayArdhadeva use le Aneke lie gayA thA, pAThakoMko smaraNa hogaa| vijayAdeva use lekara AyA hai| bharatezvarase "svAmin ! yaha himavAn parvatake agrabhAgapara rahatA hai| sajjana hai, Apake darzanake lie AyA hai|" isa prakAra vijayArdhadevane usakA paricaya kraayaa| himavaMtadebane Akara aneka uttamottama bastrAbharaNoMko cakravartIke sAmane bheMTameM rakhakara sASTAMga namaskAra kiyaa| sAthahI caMdana, gandha, gozIrSa, mahauSadha Adi aneka uttama padArthoMko samarpaNa kiyaa| bharatezvarane bhI use upacAra satkArase Adarake sAtha yogya Asana para baiThA diyaa| vijayArdhadeva bhI baiTha gyaa| bharatezvara aba pazcima dizAse gaMgAphUTakI ora prayANa kara rahe haiN| usa samaya unako dAhine bhAgameM sundara himavAn parvata dikha rahA thaa| usake sauMdaryako dekhakara mAgadhAmarase samrAT kahane lage ki mAgadha !
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 297 I isa parvata meM bhI vijayArdhake samAna hI eka daravAjA hotA to apane AgekI zobhA dekhane ke lie jA sakate the| Age kyA-kyA sthAna haiM ? bolo to sahI / mAgadhAmara vinayase kahatA hai ki svAmin! ApakA kahanA satya hai / parantu himavAn parvatake usa bhAgameM jo rahate haiM unako hamAre samAna ApakI sevA karanekA bhAgya nahIM hai| isa parvatakI usa ora bhogabhUmi hai / bahA~ke manuSya bhoyameM Asakta haiM / vahA~para samyaktva nahIM, vratAcaraNa nahIM, itanA hI nahIM pratikoM kA saMgati bhI unako nahIM hai| svAmin! unase to hama vyantaragaNa adhika bhAgyazAlI haiN| kyoMki vyantaroMko bhI vrata nahIM hai / tathApi vratiyoM kI saMgati hameM mila sakatI hai| ataeva hama ApakI sevAmeM rahakara aneka tatvopadeza vagairaha sunaneke adhikArI hue| jisa prakAra ve aura hama vratarahita haiM, usI prakAra isa khaMDameM rahanevAle mleccha bhI vratahIna haiM / tathApi ve AryabhUmi para Akara vratAdika grahaNa karate haiM / ataeva ve mahApuNyazAlI haiM / svAmin ! hama loga to samavarasaraNameM jAkara jinendrakA darzana karate haiM, pUjA karate haiM. kisIne uttamadAna diyA to usameM harSa prakaTa kara anumodanA dete haiM / parantu yaha bhAgya himavAn parvatakI usa ora rahane vAle jIvoMke lie nahIM hai kevala ve cijaka aise sAdhuoMko AhAra dekara usake phala se usa bhoga bhUmimeM jAkara utpanna hote haiM / vahA~para puNyakarmakA saMcaya nahIM karate haiM / sAkSAt jinendra ke prathamaputra, ApakA darzana karanekA bhAgya isa kSetravAloMko jisa prakAra prApta ho sakatA hai, vaha usa kSetravAloMko prApta nahIM ho sakatA hai| svAmin! bhogabhUmija jIvoMko Apake darzana karanekA bhAgya nahIM ataeva prakRtine himavAn parvatapameM vijayArdha ke samAna daravAjekA nirmANa nahIM kiyA gyaa| ityAdi prakArase mAgadhAmarane bahuta buddhimattAke sAtha kahA / varatanu Adi vyaMtara bhI mAgadhAmarake cAturya para prasanna hue: svAmI hRdayako pahicAnakara vastusthitikA varNana karane meM mAgadhAmara catura hai / bharatezvarane bhI mAgadhAmarase kahA ki maiMne kevala vinodake liye kahA thA / nahIM to maiM jAnatA hI thA usase Age apaneko jAnekI AvazyakatA ho nahIM / isa prakAra kahakara Age prasthAna kiyA aura gaMgAkUTakI ora jAne lge| bharatezvara gaMgAkUTakI ora jisa samaya A rahe the, usa samaya mArga meM unake svAgata ke liye sthAna-sthAna para toraNa lagAye gaye haiM / kahIM ratnatoraNa haiM, kahIM puSpatoraNa haiM, kahIM patratoraNa haiN| gaMgAdeva
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ 298 bharateza vaibhava ne samrATke lie yaha sanna vyavasthA kI hai| aba gaMgAnadI eka kosa bAkI hai| gaMgAdeva apane parivArake sAtha vahA~para samrATko lene ke liye AyA hai| cakravartIne gaMgAnadIke taTapara senAkA mukkAma karAnekA Adeza diyA / usadina bharatezvarane maMgAdevake Atithyako svIkAra kara bahuta Anandase samaya vyatIta kiyaa| dUsare dina bharatezvarakI bahina gaMgAdeva bhAIke darzanake lie apane parivArakI deviyoM ke sAtha aaiiN|ek dama bhAIse Akara milane meM usake hRdaya meM saMkoca ho rahA thaa| parantu bharatezvarane "bahina ! Ao, saMkoca kyoM ? isa prakAra kahakara usako dUra kiyaa| gaMgAdevIne pAsameM Akara bhAIse nivedana kiyA ki bhAI ! tumhArA yahA~para rahanA ThIka nahIM hai| maiMne tumhAre liye hI khAsa mahala. kA nirmANa karAyA hai| tamhAre liye nA kucha na ke barAbara hai| tathApi bahinakI icchAkI pUrti karanA tumhArA kAma hai / ataeva usa navIna bhavana meM praveza karanA caahiye| Ajake dina ApakA mukkAma rahakara kala Apa tIrthabandanA kareM, bAdameM Apa Age jA sakate haiN| bahinakI itanI prArthanA avazya svIkRta honI cAhiye / bhAI ! hamaloga saMpattise garIba jarUra haiM, phira bhI bharatezvarakI bahina kahalAnekA gaurava mujhe prApta huA hai| ataeva maiM lokameM sabase zreSTha hU~ / isalie DaranekI koI jarUrata nahIM, isa prakAra kahatI huI usane bharatezvarake dupaTTa ko dharakara uThane ke lie kahA / bharatezvarane bhI bahinakI bhaktiko dekhakara prasannatAko vyakta kiyA aura kahane lage ki bahina ! maiM avazya AU~gA / tumhArI icchAke viruddha meM cala nahIM sakatA ! tumheM aprasanna karanA mujhe pasaMda nahIM hai| taba usane dupaTTa ko chodd'aa| sAthameM bharatezvarakI rAniyoMko bhI usane bahuta sanmAnake sAtha bulAkara kahA ki Apa loga bhI mere bhAIke sAtha navIna mahalameM cleN| sabhI prasannacittase vahA~ jAneke lie utthe| bharatezvara prasannatAke sAtha apanI bahinake yahA~ jA rahe haiM / use dekhakara gaMgAdevane apane mana meM vicAra kiyA ki dekho ! maiM samrATke pAsa jAne ke lie saMkoca kara rahA thA, parantu samrATa apanI bAhinake sAtha kisa prakAra nissaMkoca jA rahe haiN| gaMgAdevIne bharatezvarako usa navIna mahalake parakoTA, gopura Adiko dikhAkara aMdara praveza kraayaa| vahA~para bhojanazAlA, caMdrazAlA Adi bhinna-bhinna sthAnoMke nirmANako dekhakara bharatezvara bahuta hI prasanna hue / kaI zayyAgRha sundara ratnanirmita palaMgoMse suzobhita haiN| divya annake lie yogya aneka padArtha aura soneke baratana aura karpara
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 299 tAMbula Adi rasoIgharameM rakhe hue haiN| isa prakAra sarva sukha-sAmaniyoMse bhare hue usa mahalako dekhakara apanI rAniyoMse kahane lage ki merI bahinakI bhakti Apa logoMne dekhA? usake manameM kitanA utsAha hai ? taba rAniyoMne ha~sakara uttara diyA ki isameM ApakI bahinane kyA kiyA? yaha saba hamAre bhAIke kArya haiN| Apa vyartha hI abhimAna kyoM karate haiM ? bharatezvarane rAniyoMkI bAta sunakara apanI bahinase kahA ki dekhA bahina ! ina auratoMkI bAta kaisI hai ? gaMgAdevIne uttara diyA ki bhAI ! aurateM hamezA apanI mAyakekI prazaMsA karatI rahatI haiM / inakA svabhAva hI yaha hai / ityAdi vinoda vArtAlApake bAda snAna bhojana va binAgirImA nina mahA / dUsare dina tIrthavaMdanAkI icchA huI / taba gaMgAkUTakI ora saba loga cale / / jisa prakAra siMdhunadI Uparase nIce jina pratimAke Upara par3a rahI thI usI prakAra gaMgAnadI bhI arhatapratimApara par3a rahI thii| use samrATne dekhA / usa puNyagaMgAko dekhanepara aisA mAlama ho rahA thA ki zAyada arhatkI pratimArUpI candramAko dekhakara himavAn parvatarUpI candrakAMta zilA pighalakara nIce paSTa rahI ho| jo loga isa tIrtha meM bhagavatako abhiSeka karAte hue A rahe haiM evaM bhaktise snAna kareMge unake pApako maiM dUra karU~gA, isa bAtako vaha ghoSaNApUrvaka kahatA huA A rahA ho mAno ki vaha tIrtha bhorbhora, ghamaghama, jhallajhalla zabdako karate hue par3a rahA thaa| mAnasarovarameM haMsa jisa prakAra snAna karate haiM, usI prakAra buddhisAgara maMtrIne aneka dvijoMke sAtha usa tIrtha meM snAna kiyaa| tadanaMtara apanI rAniyoMke sAtha bharatezvarane usameM praveza kiyaa| rAniyoMko arhatapratimAkA darzana karAkara bahuta Anandase usa tIrthameM snAna kiyaa| bAdameM bhUsuravargako dAna dekara bhojanAdise nivRtta honeke bAda siMdhudevIke samAna gaMgAdevIse bhI bharatezvarane AzIrvAda prApta kiyA / usa dina bharatezvarane apane lie nirmita mahalameM sukhase samaya vyatIta kiyaa| zrI paramAtmAkI sevA karake vipula karmoMkI nirjarA kI / dUsare dina jaba unhoMne Age prasthAna karanekA vicAra kiyA taba gaMgAdevIko bulAkara usakA yathocita satkAra kiyaa| kahane lage ki bahina ! merI do bahaneM thiiN| parantu unhoMne dIkSA lii| usase mere hRdayameM jo duHkha ho rahA thA use tumane aura siMdhudevIne dUra kiyA hai| merI bahina AhilAke samAna hI siMdhudevI hai aura sauMdarIke samAna hI
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ 300 bharateza vaibhava tuma ho| isa prakAra donoMse maiM apanI donoM bahinoMke sthAnakI pUrti kara cukA huuN| jaba bhI aba maMgala prasaMga upasthita hogA usa samaya Apa donoMko vinA bhUle bulavAU~gA / gaMgAdevIko bhI bharatezvarake vacanase parama saMtoSa huaa| sAkSAt tIrthaMkarakI putrI, SaTkhaMDAdhipatikI sahodarI kahalAnekA bhAgya prApta honerI raMgAdevIke zarIramaM ekadama romAca huA / bharatezvarane citAmaNiratnako AjJA dii| usI samaya navIna bhavanameM bharakara usane divyavastra AbhUSaNoMkA nirmANa kiyA / bahinakA isa prakAra satkAra kara gaMgAdeva ( bahanoI) kA bhI satkAra kiyaa| sabhI rAniyoMne gaMgAdevIko eka-eka hAra diyaa| gaMgAdevIne una rAniyoMkA sanmAna kiyaa| isa prakAra bahuta Anandake sAtha unase vidAI lekara samrATa Age bddh'e| itane meM pUrva va pazcima khaNDase do dUtoM ne Akara samAcAra diyA ki ve donoM khaNDa vazameM A gaye haiN| taba bharatezvarane vicAra kiyA ki aba uttara va pazcimAbhimukha hokara jAne kI AvazyakatA nahIM hai| ataeva dakSiNAbhimukha hokara unhoMne prasthAna kiyA / bIcake khaNDameM bIcobIca vRSabhAdi nAmaka parvata hai| usa ora aba SaTkhaNDa vaza honepara bharatezvara jAne lage haiN| bharatezvara bahuta vaibhavake sAtha prayANa karate hue kaI mukkAmoMko taya kara usa parvatake samIpa pahu~ce haiN| vaha parvata vizAla hai| so kosa to usake prathama bhAgakA vistAra hai| tadanaMtara sokosa punaH U~cA hokara punaH kramase vaha nIcekI ora gayA hai| isa prakAra dekhane meM bar3A sundara pratIta ho rahA hai| hara eka kAlameM jo SaTkhaNDavijayI cakravartI hote haiM ve Akara isa parvata para apanA zilAlekha likhavAkara jAte haiN| bharatenarane jAkara dekhA to vaha parvata zilAlekhoMse bharA huA hai| tila mAtra sthAna bhI usameM rikta nahIM hai / ise dekhakara bharatezvarakA garva galita huaa| mujhase pahile kitane cakravartI hue haiM ! una sabake zilAlekhose vaha parvata bhara gayA hai / bhagavan ! 'yaha pRthvI merI hai' isa buddhise abhimAna karanA sacamuca meM mUrkhatA hai| bharatezvarake manako jAnakara vidUSakane usa samaya yaha kahakara saba logoMko ha~sAyA ki yaha giri kaI bAra puruSoMke sAtha krIr3Akara unakI nakhahati va dantahatise yukta vezyAke samAna mAlUma ho rahI haiM / taba viTane usa bAtako kATakara kahA ki yaha bAta jamatI nahIM, yaha pRthvI vezyA hai / yaha giri vezyAkI kalAvanta kuTTinI ( vezyAdalAladUtI ) hai|
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 301 apanI aMkamAlAko likhaneke lie sthAna na honese dUsare kisI ke zAsanako daNDaralase ur3Akara usa sthAnapara likhane ke lie bharate. zvarane AjJA dii| Atmatatva viziSTa zAsanoMkI prasannatAse ur3Ane ke lie sammati na dekara AtmatatvabAhya zAsanoMko hI radda karaneke lie izArA kiyaa| itane meM una zAsanoMke rakSaka zAsakadevoMne prakaTa hokara cillAneke lie prArambha kiyA ki hama loga pUrva cakravatiyoMke zAsanoMko radda nahIM karane dege / hama unake rakSaka haiM ityAdi / taba bharatezvarako krodha aayaa| mAgadhAmara Adi vyaMtaroMko unhoMne AjJA dI ki ina duSToMko mAro, bahuta bar3abar3a karane lage haiN| unake mukhapara hI mAro, taba cupa raheMge / AjJA pAte hI vyaMtaroMne jAkara una devoMko khUba tthoNkaa| unake dAMta sabake saba par3a gaye / mAgadhaMdrane vyaMtaroMko AjJA dI ki ina saba duSToMke hAtha baMdhavAkara himavAn parvatake usa ora pheMka do / taba unakI striyoMne Akara cakravartaki caraNoM meM sASTAMga praNAma kara prArthanA kI ki svAmin ! hamAre patiyoMne avivekase jo kArya kiyA hai usake lie Apa kSamA kareM aura hamAre lie hamAre patiyoMkA saMrakSaNa kreN| striyoMkI prArthanAse samrATne mAgadhAmarako unheM chor3anekI AjJA dii| mAgadhAmarane unako chor3a diyaa| ve loga kisI taraha apanI striyoMkI kRpAse jAna bacAkara AnaMdase bhAga gye| parantu Te hue dAMta phirase thor3e hI A sakate haiM ? viTanAyaka kahane lagA ki sAmAnya lipike garvase mAra khAkara ye senAvasthAmeM apamAnita hue / itanA hI nahIM, apane dA~toMko bhI khoye / dakSiNAMkane kahA ki kyA sUryake sAmane caMdramAkA prakAza Tika sakatA hai ? hamAre samrATke sAmane ina pAgaloMkI kyA kImata hai ? Thapartha hI inhoMne kaSTa uThAyA / vahA~para una zAsanadevoMke adhipatti kRtamAla va nATadhamAla bhI the| unhoMne cakravartIse kahA ki svAmin ! Apa yadi isa prakAra krodhita hote haiM to Age ina lipiyoMkI rakSA kaise hogI ? kyoMki ye deva to rakSaNa nahIM kreNge| taba cakravartIne kahA ki AtmatatvaviziSTalipiko arthAt jinhoMne AtmasAdhana kara liyA hai aise cakravatiyoMkI lipiko radda karaneke lie koI bhI samartha nahIM ho sakate / Atmatatvase bahirbhUta cakravatiyoMkI lipipara abhimAna karane kI AvazyakatA hI kyA hai ? Apa loga dekheM, maiM aba AtmatatvapradhAna lipiko yahA~para likhavA detA hU~ use kauna nAza kara sakatA hai ? yaha janazAsana hai| itara saba mithyAzAsana hai| jainazAsana apane
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava Apa rakSita rahatA hai| mithyAzAsanoMko TikAva kahA~taka ho sakatI hai| usa samaya AkAzameM hajAroM bhUtagaNa khar3e hokara ghoSaNA kara rahe the hama loga isa lipikA saMrakSaNa kreNge| cakravartIne bhI paramAtmanAma smaraNa karake sevakoMko AjJA dI ki daMDaratnase una dRSTalipiyoMko ur3A do| taba usa prakAra pahileke eka zAsanako ur3Ane ke bAda vanazAsana nAmaka kuzala karaNikane nimnalikhita prakAra vajrasUciyoMse usa parvatapara zAsanakA nirmANa kiyaa| aMkamAlApaMcakaM svastizrImanmahAlokyarAjeMdramastakamaNigaNakiraNaprastAritAMghripayoja, pUtikarmastomamadhanavikrama, ajigavaMtarbahiravagamekSaNa, trijagavadbhutazaktiyuta, ajarAnaMtasaukhyayata zrI vRSabhezvara, tasyAgraputro nirAmaya haMsopamAnasAragrAhi. haMsanAthekSaNotsAhi, saMsevya, sanmohi, tadbhavakarmavidhvaMsi, sujJAnAvagAhi, zrRMgArayogi, zukhAtmAnurAgI. rAjyAMgopi saMgatyAgi, aMganAjanavanamadhumAsa, vigyamuktyaMganAbittivilAsa, bharatacakra zacaMDa huNDAvapiNIkAlasyAdo SaTkhaNDamaNDale'smin khaNDe akhaMDabhogI babhUveti maMgalaM mahAdhIzrIzrI maMDanamastu hi svaahaa| isa prakAra ratnamAlAke samAna mundara akSaroMse kAkiNIratnase usa aMkamAlAko likhaayaa| bAdameM vahA~se prasthAna kara parvatake pAmameM hI mukkAma karaneke lie AjJA dii| svayaM bhI saba logoMko apane-apane sthAnapara bhejane ke bAda apane mahala meM praviSTa ho gye| pAThaka bhUle na hoMge ki aMkamAlAko aMkita karanemeM bharatezvarako kisa prakAra vighna Akara sAmane khar3e hue| parantu ve AtmavizvAsake balase ve vicalita nahIM he| unako mAlama thA ki SadakhaNDa jaba mere vazameM ho gayA hai to yaha kAma mere hAthase honA hI caahie| kyoMki unako yaha abhyasta viSaya thaa| ve rAtridina aMkamAlA likhanekI dhunameM rahate the| ve sadA AtmabhAvanA karate the ki: he niSkalaMka paramAtman ! paMkajaSadakoMmeM hI nahIM, mere sarvAgameM hI aMkamAlAke samAna lipiko aMkita kara mere hRdaya meM sadA bane raho, jisase maiM aMkamAlAmeM saphala ho ske| sikhAtman ! Apa maMgalamahimAoM se saMyukta haiN| manohara svarUpa haiN| saukhyoMke sArake Apa bhaMDAra haiM ! sarasakalAMga haiM ! isalie mujhe sanmati pradAna kreN|
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza baibhava isI bhAvanA kA phala hai ki unake kAryameM kaise bhI vighna upasthita hoM ve saba dUra hokara unheM saphalatA milatI hai| yaha alaukika puNya prabhAva hai| iti aMkamAlA saMdhi -:0: atha maMgalayAna saMdhi vijayaprazastiko likhAneke bAda SaTkhaMDavijayI cakravartIne usa sthAnapara ATha dinataka mukkAma kiyA / itane meM vijayAdhake pAsa senAko chor3akara vijayarAja samrATake pasa aayaa| samApane nijamarAjake akele Anese pUchA ki tuma akele kaise A gaye ? apanI senA vagairahako kahA~ chor3a aaye| taba vijayarAjane vinayase kahA ki svAmin ! pUrva aura pazcima khaMDakI tarapha gaye hue saba Akara vijayArdhaparvatake pAsa ekatrita hue haiN| khaMDaprapAtaguphAke pAsa madhyakhaMDakI gaMgAke taTameM donoM senAoMko ekatrita kara meghezvara ApakI pratIkSA kara rahe haiM / samrAT sunakara prasanna hue / vijayarAja ! hameM Age usI rAstese jAnA hai / ataH meghezvara vahA~para senAke sAthameM khar3A hai yaha acchA hI huaa| parantu tuma yahA~para kisa kAryase Aye ? bolo to sahI / svAmin ! pUrva pazcimakhaMDake rAjAoMmeM kucha loga ApakI sevAmeM kucha uttamottama bheMTako lekara A rahe haiN| kucha loga sUndara kanyAoMko lekara upasthita haiN| pazcimakhaMDake adhipati kalirAja haiM, pUrvakhaMDake adhipati kAmarAja haiN| ve donoM eka-eka sundara kanyAoMko lekara tumheM samarpaNa, karane A rahe haiM / unhIM ke samAna madhyakhaMDake aneka rAjA, kanyA, hAthI ghor3A Adi uttamottama upahAroMko lekara upasthita haiN| svAmin ! aura eka bAta suniye / uttarazreNika aneka vidyAdhara rAjAoMko parasoM hI sUmAtisAgara mere bhAI meghezvarake pAsa chor3akara calA gyaa| ekaeka khaNDase cAra-cAra sau kanyAoMko lekara ve upasthita haiM / kula do hajAra kanyAoMko lekara vidyAdhara rAjA upasthita haiN| svAmin ! yaha Azcarya kI bAta nahIM hai aura eka bAta suniyegA / Apake sAtha vivAha karane ke lie jo kanyAe~ lAI gaI haiM unako vratase saMskRta karaneke liye cAraNa munIzvara senAspAna para utare the| unhoMne sabhI
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ 304 bharateza vaibhava kanyAoMko bratasaMskAra karAyA thA isaliye ApakA puNya anupama hai| hama donoM bhAiyoMko parama harSa huaa| sabhI kanyAyeM vratI haiM / yaha sucita karaneke liye maiM yahA~para AyA hU~ vijayarAjake vacanako sunakara bharatezvarako mana meM harSa huA / tathApi use chipA kara kahane lage ki vijayAMka ! kanyAoMkI kaunasI bar3I bAta hai| Apa donoM bhAiyoM ne jo parizrama kiyA hai use maiM acchI taraha jAnatA huuN| Age calo, maiM bhI parivArake sAtha vijayArdha kI ora hI AtA hai| nATayamAna va vijayarAjAko Ame bhejakara svataH cakravatIne bhI vijayArghakI ora prasthAna kiyaa| kahIM bhI vilamba na kara bahuta vaibhava ke sAtha mukkAmoMko taya karate hue vijayArdhake pAsa A phuNce| sAmane sapA ke svAgata ke liye neka Age haiN| unhoMne bahuta Adara ke sAtha samrATkA svAgata kiyaa| medhezvarake sAtha bahuta Anandake sAtha bolate hue samrAT apane liye nirmita mahalakI ora jA rahe haiM / jisa samaya bharatezvara senAsthAnapara praveza kara jA rahe the usa samaya jina kanyAoMke sAtha vivAha honevAlA hai ve kanyAyeM apanI mahalakI chataparase samrATko chipakara dekhane lgiiN| unake hRdayameM apane bhAvI patiko dekhane kI bar3I AturatA hai| bAhara dUsaroMko apanA zarIra na dikhe, isa prakAra chipakara samrATakI zobhAko ve dekhane lagI haiM / unake sAmane taraha-taraha ke vicAra utpanna ho rahe haiN| / kyA yahI bharateza haiM ? yaha to kAmadevase bar3hakara haiN| parantu isa prakAra spaSTa bolanese unheM lajjA AtI thii| bharatezvarako jisa samaya bahata AturatAse ve dekha rahIM thIM, usa samaya kabhI-kabhI samrATake Upara DulanevAle cAmaroMkI Ar3a hotI thii| taba unako krodha AtA thaa| parantu lajjAse dUsaroMse kaha nahIM sakatI thiiN| parantu dUsare zabdase bolatI thIM ki yaha samrATa akele hI apane sthAnakI ora hAthI para car3hakara A rahe haiM, taba dhavala chatra hI kAphI hai| phira isa sapheda hue bAlake samAna isa cAmarakI kyA jarUrata hai| (jo ki vyartha hI hameM apane priya mukhako dekhane ke liye vighna DAla rahA hai ) calate-calate kahIM hAthI khar3A huA to unako bar3A Ananda AtA thaa| hAthI jisa samaya dhIre-dhIre cale usa samaya bharatezake mukhako dekhane ke liye unako anukUlatA hotI thii| parantu vaha hAthI jaba jarA vegase calate taba unheM krodha AtA thA / ve kahatI haiM ki hAthIke gamanako mandagamana kahate
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 305 to zIghra hai hai / parantu yaha yA nahIM hai. hAmI se utarakara saba logoMko apane-apane sthAnoM para bhejakara samrAT apane mahala meM praveza kara gye| una kanyAoM ke hRdaya meM "hama logoMkA vivAha kaba hogA" isa prakArakI utkaNThA lagI huI thI / usI dina meghezvarane bAhara se Aye hue rAjAoMkI samrATke sAtha bheMTa karAI / jana rAjAoMne bhI cakravartIkI bheMTa meM uttamottama hAthI, ghor3e, ratna vagairaha samarpaNa karate hue samrATkA Adara kiyA / samrATa ne bhI unakA yathocita satkAra kiyA / bharatezvarane tamisraguphAke samAna hI khaNDaprapAtaguphAko apane daNDAyudhase phor3A va dUsare dina bahuta AnaMdake sAtha mahalameM Akara praveza kara gye| Aja senAsthAnameM zRGgAra ho rahA hai / saba jagaha sajAvaTa honeke bAda vivAha maMDapakI bhI racanA ho gaI hai tadanaMtara samrATne 2000 ( do hajAra ) kanyAoMke sAtha bahuta vaibhava se vivAha kara liyA / kalirAjakI kanyA rAjamati, kAmarAja kI kanyA mohinIdevI, isI prakAra mAdhavarAja va cilAtakarAjako mRdumAdhuryayukta aSTakanyAyeM bharatezvarake manako prasanna kara rahI thIM / bharatezvarane tatkSaNa saba kanyAoM ko apanI mAyakeko bhulA diyA / ve deviyA~ bhI aba svargIya sukhoMko anubhava karatI huI apane samayakI vyatIta kara rahI haiM / una kanyAoMke janakoMkA bharatezvarane yogya rUpa se satkAra kiyA / bharatezvara AnaMdamagna haiM / aba apane jarA namirAja kI mahalakI ora jAkara AveM / I namirAja apanI mahala meM kucha Apta, mitra va baMdhuoMke sAtha virAje haiN| baMdhujana namirAjase nivedana kara rahe haiM ki svAmin! ApakI bahinakA samrATko samarpaNa karanA uttama hai / isapara Apa avazya vicAra kareM isa bAtakA samarthana sumatisAgara maMtrI va binamirAjane bhI kiyA / namirAjane uttara diyA ki Apa loga kyA kahate haiM ? kyA maiM subhadrA bahinako dene ke lie inkAra karatA hai ? nahIM, nhiiN| jaba vaha hamAre nagara meM AyagA taba denA ucita hai / vyartha hI zarAbiyoMke samAna apanI kanyAko vahA~para le jAkara detA to mujhe pasanda nahIM hai| maiM mAnatA hU~ ki usakI saMpatti bar3ha gaI hai / parantu rAjavaMzakI dRSTise meM usase kama nahIM hU~ / usako yahA~ Ane do, Apa logoMkI icchAnusAra maiM yaha kArya karU~gI / namirAja ke vacanako sunakara ve kahane lage ki rAjan ! hama loga 20
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ karateza bai bolaneke lie Darate haiM, nahIM bolanese kAma bigar3atA hai| isalie bolanA hI par3atA hai| jaba lokameM saba rAjAgaNa unako apanI kanyAoMko samarpaNa karate haiM taba Apa unako apane nagarameM bulAte haiM, kyA yaha yogya hai ? unake samAna Apako bhI denA caahiye| kyA ve kSatriya nahIM haiM ? parantu samrATke sAmane garva dikhAneke lie ve ghabarAye / ataeva unhoMne apanI kanyAoMko vahAM le jAkara vivAha kara diyaa| unake rAjyameM rahate hue hama logoMkA isa prakAra bolanA kyA ucita ho sakatA hai ? Apake bhAI va maMtrIke sAtha usa dina bharatezvara kyA bola rahe the, usa bAtako kyA bhUla gaye ? isalie yahI acchA hai ki Apa apanI kanyAko samrATke pAsa le jAkara dekheN| namirAjako krodha aayaa| kahane lagA ki ThIka hai ! una rAjAoMko apanA gaurava, mAnahAnikI kImata mAlUma nhiiN| ataeva unhoMne apanI kanyAoMko le jAkara samrATako samarpaNa kiyaa| parantu maiM vaisA nahIM kara sktaa| mere bhAI va maMtrIke sAtha bolA to kyA huaa| vaha kyA karegA so dekhA jaaygaa| maiM jAnatA hU~ ki AvartarAjako rAjyase nikAlakara usane usake bhAI mAdhavako rAjyapara baiThA diyaa| yaha saba mujhe DarAne ke lie kiyA hai| parantu maiM aisI bAtoMse DaranevAlA nahIM haiN| donoM zreNiyoMke rAjAoMko maiMne bhejaa| usake Ate hI bheMTake sAtha mere bhAI va maMtrIko bhejA 1 aba merA kyA doSa hai ? yaha kyA karegA dekhuugaa| jaba bandhuoMne dekhA ki namirAjako hama loga samajhA nahIM sakate, taba unhoMne isa samAcArako namirAjakI mAtA yazobhadrAse kahA / yazobhadrAne namirAjako bulavAyA ! namirAja bhI apanI mAtA kI mahalameM phuNce| "beTA ! maiMne sunA hai ki bharatezvarake prati tuma bahuta garva dikhA rahe ho, yaha ThIka nahIM hai| use deneke lie jo kanyA pAla posakara bar3hAI gaI hai, yaha use hI denI caahie| isameM upekSA dikhAnekI kyA jarUrata hai ?" mAtA yazobhadrAne kahA / uttarameM nAmirAja kahane lagA ki mAtAjI ! maiMne kanyA deneke lie inkAra nahIM kiyA hai| bharateza SaTkhaMDAdhipati huA, isa gavase kanyA lenA cAhe to maiM maMjUra kaise kara sakatA hU~? pahile sagAI vagairahakI vidhi honeke bAda kanyAke gharameM Akara pANigrahaNa karanA, yaha rIta hai, parantu bharata yaha nahIM cAhatA hai| vahA~ le jAkara denA mujhe pasaMda nahIM hai / maMtrI vinami Adi bhI bharatezake pAsa le Akara kanyA deneke lie kahate haiN| parantu maiMne
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 307 ise svIkAra nahIM kiyA / yazobhadrAne kahA ki beTA ! kyA cakravartI tumhAre ghara para AtA hai ? unakA bolanA ucita hI thaa| isalie vyartha hI kyoM haTha karate ho? isameM mukhyAne lie koI gAlI nahIM hai / namirAja--yadi lar3akI kI jarUrata ho to samrATko bhI yahA~ AnA pdd'egaa| phira kyA hama apanI mahattAko khokara de sakate haiM ? kanyAkI dena-lenameM isa prakAra calanA ucita nahIM hai| yazomavA-beTA! SakhaMDake samasta rAjA samrATke sevaka haiN| phira samrATa ekadama apane gharapara kaise A sakate haiM ? yadi apane loga hI le jAkara kanyA de deM to isameM kyA bigar3atA hai ? vaha bharata kauna hai ? vaha khAsa tumhArI mAmIkA putra hai aura usake mAmAkA putra tuma ho| isaliye isa prakArake ko chor3akara usa manuvaMzatilakako kanyA do| namirAja---mAtA! mujhe isa bAtapara majabUra mata kro| mArga chor3akara kanyA denekI mujhe icchA nhiiN| yazobhanA- kyA yaha bAta hai ? acchA ! phira apanI bahinako apane gharapara rahane do| maiM aba jAtI huuN| mere kalAsameM brAhmI, sundarIkI saMgati caahie| usImeM mujhe AnaMda hai| eka beTIko pAkara manamai utkaMThA lagI thI ki bharatezako dekara kaba saMtuSTa hoU~ ? parantu aba tumhArI icchA nahIM hai| aba maiM apane AtmakAryako sAdhana kara lNgii| aba isake lie maMjUrI do| iMdrako bhI tiraskRta karanevAle bharateza cakravartIko zacI mahAdevIke samAna sundara putrIko dekara maiM prasanna honA cAhatI thI, parantu tuma use maMjUra nahIM krte| aba tuma saMtuSTa raho, maiM kailAsakI ora jAtI haiN| nAmarAja--mAtA! Apake jAnekI jarUrata nahIM hai| Apake bhAnajeko Apa aura vinami milakara kanyA pradAnakara AnaMdase rheN| maiM hI tapovanake liye jAtA haiN| rAjagauravako bhUlakara isa rAjyavaibhavameM rahanekI apekSA jinadIkSA lenA hajAra gunA zreyaskara hai| mAtAjI ! maiMne mArga chor3akara bAta kI hai ! acchA ! maiM hI jAtA huuN| Apa loga Anandase rheN| yazobhadrA ghabarA gii| ataH paristhitiko sudhAraneke lie kahane lagI ki beTA ! aisA kyoM karate ho ! tumhAre gharapara cakravartI nahIM aayegaa| parantu sagAI yahA~para ho jAya to phira denemeM kyA harja hai|
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ 308 bharateza vaibhava vaha yahA~para isa prakAra bulAne para nahIM A sakatA hai| maiM jAnatI hU~ usake manako, tumhAre gitA hote to.......... / namirAja--mAtA! vaha yahA~para apane mukhya vyaktiyoMko bhejakara sagAI karaneke lie bhI taiyAra hai| vahIMpara mujhe Anake lie kaha rahA hai| aisI hAlatameM maiM kaise jA sakatA hU~ ! hA~! yahA~ Akara vaha pUrvamaMgalakArya kare to bhI maiM use AnaMdake sAtha kanyA de sakatA huuN| yazobhadrA--phira koI harja nahIM, maiM apanI pradhAna dAsI va tumhAre maMtrIko usake pAsa bhejatI huuN| ve jAkara merI orase mere bhAnajeko saba bAta kaheMge / vaha maMjUra karegA / aba to de sakate ho na ? namirAja-acchA ! maMjUra hai| yaha kAlindI bAlyakAlase hI usa bharatezvarako jAnatI hai / sAtha hI yaha madhuvANI apanI madhuravANIse bharatezvarako prasanna karaneke lie samartha hai| ina donoMse yaha kArya ho jaaygaa| isa prakAra vicAra kara sabhI viSayoMko samajhAkara madhuvANI va kAliMdIko sumatisAgara maMtrIke sAtha bheja diyA aura sAthameM samrATake lie ucita aneka upahAroM. ko bhI bheje / ve tInoM vimAnapara car3hakara senAsthAnapara Aye / bharatezvara darabAra lagAye hue virAjamAna the| sumatisAgara akelA hI darabArameM gyaa| unhoMne upacAra vacanake bAda sumatisAgarase AgamanakAraNako pUchA ! sumatisAgarane kAnapara kucha kahA / / "svAmin ? kArya kyA hai, mujhe mAlUma nahIM hai, ApakI mAmIjIne apanI donoM dAsiyoMko Apake tarapha bhejA haiM, unake sAtha maiM AyA hU~ / vizeSa vRttAMta ve hI kheNgii| ve donoM kAliMdI aura madhuvANI bAhara khar3I haiM / '' bharatezvarane samajha liyA ki ye kanyAvRttAMtako lekara AI haiN| parantu bAharase kisIko mAlUma hone nahIM diyaa| sAthameM saba darabArI logoMko bhejakara andarake darabArameM jA virAjamAna hue| aMdarase paMDitAko bulAkara bAharase donoMko bulaayaa| paMDitA usI samaya aaii| donoM vidyAdharI bhI aMdara praveza kara gii| kAliMdIne yaha kahatI huI ki bahuta samayake bAda svAmIkA darzana huA, samrATke caraNoMko namaskAra kiyaa| maiMne svAmIke choTe choTe caraNoMko dekhA thA, parantu aba bar3e caraNa hue haiM, isa prakAra kahakara caraNasparza kiyaa| svAmin ! kyA Apa pahicAna gaye ki maiM kauna hU~ ? taba samrATne kahA ki kyA kAliMdI nahIM ? bharatezvarakI smaraNazaktipara Azcarya
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 309 prakaTa karatI huI kahane lagI ki Apa to mahAna buddhimAna haiM / cirakAla kI bAtoMko bhI smaraNa rakhate haiM / ApakI mAmIjIne Apako bheMTa bhejI haiM / use svIkAra kreN| itanemeM eka-eka suvarNakamalako samarpaNa karatI huI madhuvANIne bhI cakravartIko namaskAra kiyaa| kAlidIne usakA paricaya karAyA / yaha tumhArI mAmIkI vilAsinI, zrIkalAnivAsinI, madhuvANI hai / isake vacana atyaMta mRdu madhura hote haiN| samrATne donoMko baiThane ke lie izArA karate hue prazna kiyA ki kyA mAmIjI kSema haiM ? nami, vinami kuzala to haiM mahala meM saba AnaMda maMgala to hai ? kAliMdI ! jarA kaho to shii|| svAmin ! ApakI mAmI kuzala haiN| jabase Apake idhara AnekA samAcAra mAlUma huA hai, unako bahuta AnaMda hai| isI prakAra nami vinamiko bhI bar3A AnaMda ho rahA hai| ve bhI Apake vaibhavako sunakara saMtuSTa ho rahe haiN| kAliMdIne kahA / ___ "mere Aneke samAcArase mAmAjIko saMtoSa huA hai, yaha to satya hai / paraMtu zeSa vArtA satya nahIM hai" bharatezvarane kahA 1 ___ "nahIM ! svAmin ! sabako Anada hai / saubhAgyazAlI Apake Anepara garIboMko nidhiprAptike samAna, samudrako caMdradarzanake samAna hamAre svAmiyoMko bhI paramAnaMda ho rahA hai / " madhuvANIne kahA / madhuvANIne punaH samaya jAnakara kahA ki loga kahate haiM yaha samrATa sabhI rAjAoMmeM zreSTha hai / parantu mujhe mAlUma hotA hai ki yaha mahAn mAyAcArI hai| bharatezvarane haMsate hae pUchA ki maiMne kyA mAyAcAra kiyA? bolo! taba madhuvANIne kahA ki Apa hI soco| kuzala samAcArako pUchanekA ApakA jo tarIkA hai vahI mAyAcArako sUcita karatA hai| mAmIke kuzala samAcArako puuchaa| mAmIke putroMke kSema-vRttAMtakA prazna kiyA aura eka vyaktikA samAcAra kyoM nahIM pUchA ? kyA yaha ApakI ciMttAvizuddhi hai yA mAyAcAra hai ? Apa hI khiyegaa|| aura kauna haiM ? cakravartIne anajAna hokara pUchA / 'koI nahIM hai ? madhuvANIne phira pUchA / samrAT bole ki "nhiiN"| "acchA ! vRttabhAromnatakucako dhAraNakaranevAlI ApakI mAmIkI beTI hai| Apa nahIM jAnate haiM ?" madhuvANIne kahA / "kyA hamArI mAmIko eka beTI bhI hai ? mujhe mAlUma hI nahIM bharatezvarane khaa| "acchA ! Apako mAlUma nahIM ! Apa bar3e kuTila mAlUma hote haiN|
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ 310 bharateza vaibhava ApakI jIbha se nahIM ! hRdaye pUchiyegA Apake hRdaya meM yaha hone bhI mujhe pha~sA rahe ho / sacamuca meM tuma kapaTiyoMke rAjA ho / bolo rAjana ! tumhAre hRdayameM vaha hai yA nahIM / madhuvANI ! jAne do| maiMne pahile se hI pUchA thA ki mahala meM saba AnaMda maMgala to hai ? usImeM saba aMtarbhUta hue yA nahIM ? phira alaga pUchanekI kyA AvazyakatA hai? bharateibarane khaa| lAla "hA~! hamAre svAmIne pahile hI pUchA thA ki kyA mahalameM saba Ananda haiM ? madhuvANI ! vyartha prakaraNako mata bar3hAo" / kAliMdIne kahA | svAmin! isa bAtako jAne diijie| hamArI devIne Apake sauMdaryakI samAnatAko dekhakara vinodake lie kucha kahA kSamA kreN| eka ratnakA do vibhAga kara strI aura puruSarUpameM use banAyA / una donoM meM AtmA Akara Apa donoM bana gaye aisA mAlUma hotA hai / yahA~para koI nahIM hai / ekAMta hai, suno| ApakA suMdara hRdaya va hamArI devIke pInastana sacamuca meM ponapuNyanirmita hai| Apa logoMke milane para na mAlUma kisa prakAra bhAgyodaya hogA ? suvarNalatAke samAna suMdara Apa logoMkI bahulatAko maiMne dekhii| ve latAyeM jaba ratnabimbake samAna sundara zarIrapara veSTita hoveM to na mAlUma kitanA sundara mAlUma hogI ? sundara dA~ta, oTha, ha~samukha va dIrghanetrako dekho / kamalako kamala milanepara dUsaroMkI cintA kyoM ho sakatI hai ? pAda, jA~gha, kaTi, udara, chAtI, bAhu, mukha, kezapAza, kaNTha Adi sabhI avayavoMko dekhanepara donoMkI jor3I bahuta sundara mAlUma hotI hai| svAmin Apa to aneka pujAriyoMse pUjita navIna deva ke samAna mAlUma hote haiM / paraMtu vaha devI - devatAke samAna mAlUma hotI hai paraMtu vaha abhItaka kisIko pUjAke liye milI nahIM hai / kisIkI pUjAse bhI vaha prasanna nahIM hogii| tuma use apane hRdayameM rakhakara dhyAna karoge to vaha avazya hI Aye binA nahIM rahegI evaM tumhAre liye mahAsukha degii| tuma sacamuca meM mahAbhAgyazAlI ho madhuvANIne kahA, bharatezvara sunakara muskarAye / tava madhuvANIne phira kahA ki Apako ha~sI AnA sAhajika hai| kyoMki devAMganAko bhI tiraskRta karanevAlI jaba rAnI mila rahI hai to kyoM nahIM AnaMda hogA ? tumhArI. mAmIne isa kanyA ko apane bhAnajeko deneke liye bahuta ciMtAse pAlana kiyA thA | aba vaha sacamuca meM tumhAre manako apaharaNa karanevAle rUpako dhAraNa kara rahI hai / karor3oM manmayoMke bANako kevala apanI dRSTimeM jo
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 311 dhAraNa karatI hai vaha kyA sAmAnya ramaNI hai ? isa samaya vaha sundarI bhara yauvanako prApta hai| bharatezvarako madhubANIke vacanako sunane meM Ananda to A rahA thA, parantu use chipAkara ve kahane lage ki acchA ! jAne do ! aba Apa loga kisa kAryase AI haiM vaha kaho / rAjan ! hamArA kyA kArya hai| ApakI mAmIjIne hameM Apake pAsa isa sambandhake samAcArako lekara bhejI haiN| hama A gii| parantu usake cAturyako to jarA sUno rAjan ! vina mirAja, mantrI, vidvAn, vagairaha sabane Apako hI deneke lie saMmati dI hai / parantu bar3e rAjA namirAja mahAna bhAgyazAlIko hama kanyA kaise deveM isa prakArake vicArameM pdd'aa| vaha kahate haiM ki saMpattimeM hama bharatezvarakI barAbarI nahIM kara sakate haiM to kyA kulameM bhI hama barAbarI nahIM kara sakate ? jaba vaha bharateza hameM nIca dRSTise dekhatA hai to hama use kanyA dekara sevaka kyoM kahalAveM? hama unase kulameM kama nahIM haiN| ityAdi kahA / taba mAtAne putrako bulAkara aneka prakArase samajhAyA aura bharatezako hI kanyA deneke liye jora diyA parantu namirAjane phira bhI nahIM mAnA / unakA kahanA thA ki rItase bharateza sagAI vagairaha karake bAdameM Akara vivAha kara leM jAyeM to kanyA dene meM koI harja nahIM hai / aisA na kara kevala lar3akI do, lar3akI do itanA kaha se kauna kanyA degA? yaha maiM mAnatA hU~ ki hameM bharatezase adhika koI bandhu nahIM hai, tathApi hameM jaba vaha barAbarIkI dRSTise nahIM dekhatA to phira mAtA ! tuma hI kaho ki use kanyA kyoM denI caahie| taba namirAjake vadhanako sunakara mAtAne yaha kahA ki beTA ! usake mAmA hote to vaha yahA~para avazya AtA, parantu tumhAre pAsa vaha kaise AyegA ? kyA vaha cakravartI nahIM hai? maiM aura eka upAya kahatI haiM, suno| sagAIkI rItako to vaha yahA~para karAveM aura bAdameM apanI kanyAko yahA~ lejAkara vivAha vahA~para karAveM / yaha bAta namirAjako bhI pasanda aaii| taba hama ise kahane ke liye Apake pAsa AI haiM / namirAjakI rAjanIti aura mAmIke guNoMke prati bharatezvarake manameM prasannatA haI tathApi use bAhara na batAkara ve kahane lage ki pahile sabane jaise kanyA dI hai usI prakAra lAkara deneko kaho / yaha saba isa prakAra nahIM ho sakatA hai / taba madhuvANIne kahA ki rAjan ! yadi mAmIjIne isa bAtako suna lI to unheM bahuta duHkha hogA / soco| taba bharatezvarane kahA ki ThIka hai /
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ 312 bharateza vaibhava maiM apanI taraphase pramukha rAjAoMko bhejakara sagAIkA kArya karAU~gA / taba una donoMkA mukha phirase khila gayA tadanantara una donoM ko snAnAdi karAneke lie hukuma dekara svataH paNDitA mantraNAkara mahalakI ora gaye / mahalameM jAkara udAsa cittase khinnamukha hokara eka Asanapara cakravartI baiThe haiN| itanemeM vahA~ sabhI rAniyoM Akara ekatrita huiiN| bharatezvarako dekhakara sabako Azcarya huaa| sunanemeM AyA hai ki Aja harSa kA samAcAra AyA hai, parantu ye to ciMtAmeM baiThe haiN| kyA kAraNa hai ? sabako jAnanekI utkaMThA huI / sabane bharatezvarakI ciMtAkA kAraNa paMDitAse pUchA / paMDita ne kahA ki santoSakA vRttAMta avazya AyA hai / parantu usameM tIna bAteM aisI haiM jinake kAraNase samrATke cittameM citA utpanna ho gaI hai| samrAT asamaMjasa meM par3a gaye haiM / unako grahaNa bhI nahIM kara sakate, chor3a bhI nahIM sakate / bar3I dikkata ho gaI hai / jaba vahA~ kanyA utpanna huI usa samaya mAtA-pitAoMne saMkalpa kiyA thA ki isakA vivAha bharatezvarake sAtha hI kareMge usI saMkalpase subhadrAkumArIkA pAlana-poSaNa huaa| Aja bhI use bharatako hI denekI icchA hai, parantu sagAI pahile ho jAnI cAhie aisA unakA kahanA hai| eka zarta aura hai| paTTake mukuTako dhAraNa kara vivAha honA cAhiye, sAtha hI paTTarAnI use banAnI caahie| aisA unake kahanepara citA paidA huI / samrATne kahA ki use paTTarAnI kyoM banAveM ? merI sabhI rAniyA~ jaise rahatI haiM vaisI hI ise bhI mere aMtaHpura meM sukhase rahane do| parantu una logoMne isa bAtako svIkAra nahIM kiyaa| kyoMki samrATke hRdayameM unakI sabhI rAniyoMke prati koI pakSapAta nahIM hai / ve kabhI bhedabhAva se apanI rAniyoMko dekha nahIM skte| ataeva itanI ciMtA utpanna ho gaI hai / rAniyoMko bharatezvarake manovRttiko dekhakara harSa huA / cupacApake usa subhadrAdevIko sabakI icchAnusAra mahatva dekara lAva to hamaloga kyA kara sakatI haiM ? tayApi samrATke manameM hama logoMke prati kitanA prema hai ? isa prakAra ve saba vicAra karane lgiiN| apanI mAtAke bhAIkI baha putrI hai, usameM bhI samrAT ke lie hI usakA saMkalpa ho cukA hai / phira itanI cintA kyoM ? ve jo kucha mAMgate haiM una sabako dekara sukhase vivAha kara lenA cAhiye / isameM hama logoMkI sabakI sammati
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 313 hai / lokameM sabakI yaha rIta hai ki rAjAke lie eka paTTarAnI rahatI hai| phira isake lie hama kyoM inkAra kareMgI? kyA hama loga koI ga~vArakI striyA~ haiM ? yA zUdroMkI kanyAyeM haiM ? nhiiN| hama saba kSatriyoMkI kanyAyeM haiN| phira kyoM usake paTTarAnIpadake lie inkAra kara sakatI haiM ? usa subhadrAdevIko jo mahatva prApta hogA vaha saba hamAre lie hI hai aisA hama samajhatI haiM / kyoMki vaha kSatriyaputrI hai / hama bhI saba usI varNa kI haiN| phira kyoM hameM duHkha hogaa| isameM vicAra karanekI koI bAta nahIM hai| unake sarva zartoMko maMjUra kara vivAha kara lenA cAhiye / yaha bAta hama loga bahuta santoSake sAtha kaha rahI haiN| yaha bhI jAne dIjiye / hama logoMkA kartavya hai ki pati ke icchAnusAra cleN| patike icchAke viruddha jo jAtI hai kyA vaha rAjaputrI ho sakatI hai ? hama loga hRdayameM eka rakhakara mukhase eka bola nahIM sktiiN| santoSake sAtha subhadrAbahinako paTTarAnI banAkara laaveN| isa prakAra rAniyoMne harSapUrvaka sammati dii| vaha dina Anandase vyatIta huA 1 dUsare dina samrATne kAliMdI va madhuvANIkA satkAra kiyA evaM vidyAdhara mantrIkA bhI satkAra kara unako ravAnA kiyaa| bhaNDAramatI nAmaka buddhimatI strIke sAtha lagna nizcayamudrikA va AbharaNoMke karaMDako dekara vijayArdhapara bhejanekI taiyArI kI / vizeSa kyA ? senAke saMrakSaNake lie jayantako rakhakara bAkIke sabhI vyantara, mleccha va vidyAdhara rAjAoMko vahA~para jAnekI AjJA dI gaI / bahuta saMtoSake sAtha chappana dezake rAjA va rAjaputra va apane mitroMko samrATne vahA~para bhejA jisase mAmIjIko harSa ho jAya / maMgalopahArake sAtha samasta rAjagaNoMko bhejakara idhara apanI bahinoMke tarapha bhI samAcAra bhejaa| bharatezvara sacamuca meM asadRzapuNyazAlI haiN| ve jahA~ jAte haiM vahA~ unakA Adara hI Adara hotA hai| pratisamaya unako sukhasAdhanakI hI prApti hotI rahatI hai| SaTkhaMDavijayI hokara sarvAdhipatyako prApta karanekA samAcAra hama pichale prakaraNameM bAMca cuke haiN| parantu isa prakaraNameM paTTarAnIkI prAptikA saMdeza hai / isa prakAra rAtridina unake Anandapara Ananda ho rahA hai / isakA kAraNa kyA hai ? bharatezvara rAtri dina usa AnandakI nidhi paramAtmAkA jisa bhAvanAse smaraNa karate haiM usIkA yaha phala hai / unakI bhAvanA sadA yaha rahatI hai ki "he paramAtman ! sAgarameM jisa prakAra taraMgake Upara dUsarA taraMga AtA hai usI prakAra sampatti va santoSake Upara punaH sampatti va saMtoSa
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ 314 bharateza vaibhava ke taraMgIko utpanna karanekA sAmarthya tumameM hai / tuma manohara va caritArtha ho / sukha ke bhaMDAra ho / ataeva mere aMtaraMgameM bane raho / he siddhAtman! jo ApakA dhyAna karate haiM unako Apa divya bhogoMkA saMdhAna kara dete haiN| ApakI mahimA upamAtIta hai / svA"min ! Apa jJAniyoMke adhipati haiN| phira derI kyoM ? sampatti pradAna kIjiye / " isI utkaTa bhaktipUrvaka bhAvanAkA phala hai ki bharatezvara isa saMsArameM bhI sukhakA anubhava kara rahe haiN| iti maMgalAyana saMdhi 111 mudrikopahAra saMdhi bharatezvarakI orase gaye hue rAjAoMne bahuta vaibhava ke sAtha vijayA parvatake Upara ArohaNa kiyA / mArga meM cakravartIke mantrIne maukA dekhakara namirAja ke mantrIse kahA ki mantrI ! eka bAta suno, cakravartIkI orase jo rAjA Aye haiM, ve namirAjako namaskAra kareMge / parantu bheMTa vagairaha samarpaNa nahIM kareMge / namirAja bhI unako namaskAra kareMge / cakravartIke kucha mitra va maiM bheda rakhakara namaskAra kreNge| kyoMki maiM brAhmaNa haiM aura mitragaNa cakravartIkI icchA ke anuvartI haiN| isaliye hama to unako mahatva de sakeMge / bAkIke vyantara vidyAdhararAjA vagairaha mAnI hai / ve cakravartIko chor3akara aura kisIko bhI namaskAra nahIM kreNge| vivAhake liye jo AyegA unako naukaroMke samAna dekhanA kyA ucita hogA ? hamaloga jo usakI icchAnusAra gharapara Ate haiM yaha koI kama mahatvakI bAta nahIM haiN| ise svIkAra karanA hI cAhiye / sumatisAgara mantrIne bhI use svIkAra kara liyA / sumatisAgarane Age jAkara namirAjako sarva vRttAnta kahA, namirAja bhI prasanna huA / kAlindI va madhubANIne jAkara yazobhadrAdevIko samAcAra diyA / yazobhadrAdevIko bhI paramaharSa huA / namirAjane apane mantrIke sAtha aneka rAjAoMko svAgata ke liye bhejA / I zaThanAyaka--samrATkA mantrI AyA hai| usake lie apane maMtrIko, rAjAoMke liye rAjAoMko svAgatake liye bhejA hai kyA apane bhAIko bhejanA nahIM cAhiye ? yaha kitanA abhimAnI hai ? dakSiNa -- isase kyA bigar3A, hamAre svAmIke lie kanyAsaMdhAna
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 315 karanekA kAma hamArA hai| ina bAtoMko vicAra karanekA yaha samaya nahIM hai / nAgara - mirAja kaisA hai ? Apa loga nahIM jAnate haiM ? kanyA denekI icchA na hone se pahalese hI ativakra vyavahAra karatA thaa| aba apaneko sahana karanA cAhiye / jisameM kuTilanAyaka ise pahile se bahuta abhimAna A gayA hai, usakI banake prati cakravartIne najara DAlI to aura bhI phUla gayA / jAne do| usakA mArga yogya nahIM hai / parantu ina sabake cittako zAnta karaneke liye buddhisAgara mantrI kaha rahA thA ki Apa loga vyartha kyoM bolate haiM ? yaha samrAT ke mAmAke putra haiN| cakravartIkI mahattA to hama logoMko nahIM hai / isaliye ve cakravartIkA hI svAgata karaneke lie A sakate haiM hama logoMko isa samaya ina bAtoMpara vicAra karanekI AvazyakatA nahIM hai / hama loga jisa kAryake lie Aye haiM, usa kAryako hameM karake jAnA cAhiye / saba logoMne gaganaballabhapura meM praveza kiyaa| rAjamahala meM praveza karake saba logoMne darabAra meM sthita namirAjako dekhA / vetradhArI capa rAsIne namirAjako nimnalikhita prakAra sabakA paricaya karAyA / svAmin ! yaha bharatezake sarva bhAgya ke lie AdhArabhUta, sarvalokake lithe animiSAcArya buddhisAgara maMtrI haiM yaha amoghavIratAko dhAraNa karanevAle meghezvara va vijayarAja haiN| samrATkA pradhAna senAdhyakSa hai / yaha bharatacakravartIke lie parama vizvAsapAtra, cakravartIkA parama mitra vyantareMdra mAgadhAmara hai, svAmin ! inakA svAgata karo / yaha varatanudeva dakSiNa samudrakA adhipati hai, yaha pazcima samudrake adhipati prabhAsendra haiM; dhruvagati, surakIrti, pratibhAsa nAmaka ye tInoM deva mAgadhAdi devoMke pratinidhi haiN| svAmin ! yaha tamisraguphAke adhipati kRtamAla deva haiM, yaha khaNDaprapAtaguphA ke adhipati nATyamAla haiM / 1 isa vijayArdha parvata madhyapradezameM hama loga rahate haiM / parantu isa parvatake Upara yaha vijayArdhadeva rAjya kara rahA hai / yaha nAgendra ke samAna hai / himavAn parvatakI usa ora nAga, yakSa Adi jAtike devoMke adhipati hokara yaha himavanta deva rAjya kara rahA hai| he rAjan ! ise jarA dekheM / isI prakAra pazcima va uttara khaNDake rAjA bhI yahA~ maujUda hai | pazcima khaMDake rAjA kalirAja Adi rAjAoMko dekheN| ye madhyamakhaMDake rAjagaNa haiM / yaha mAghavendra haiN| yaha cilAtendra haiM : namirAjane AtaMka
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ 316 bharateza vaibhava maya dRSTise unakI tarapha dekhaa| dakSiNa va pUrva khaMDake rAjA uddaNDa va vetaMDa rAjA haiN| isI prakAra AryAkhaNDake sUryavaMzAdi uttama vaMzoMmeM utpanna ina chappana dezake rAjAoMko evaM unake rAjaputroMko Apa dekheM / rAjan ! idhara dekhiye ! ye dakSiNottara zreNIke vidyAdhara haiM / isI prakAra dakSiNanAyaka, zaThanAyaka Adi cakravartIke mitroMko bhI dekheN| saMkhyA meM ATha honepara bhI cakravartIko aSTAMgake samAna rahate haiM / ye cakravartIke paramabhakta haiM / buddhisAgara maMtrI ke anukUla hai / lokameM advitIya buddhimAna hai| yaha sunakara namirAjane unako apane pAsa bulA liyaa| sabako yathA yogya Asana pradAnakara baiThane ke lie kahA / buddhisAgara maMtrIko apane siMhAsanake pAsa hI Asana diyA / buddhisAgarase bolate hue kahA ki maMtrI ! ye rAjA vyaMtarendra vagairaha sAmAnya nahIM haiM | aho 'jinasiddha' bharatezvarakI sampatti bahuta bar3hI huI hai / ina ekeka vyantara va rAjAoMko dekhate hue ekeka parvatake samAna mAlUma hote haiN| phira inake bIca meM na mAlUma vaha bharatezvara kisa prakAra mAlUma hogaa| kahA~ ayodhyA ? va kahA~ himavAn parvata ? ina donoMke bIcake SaTkhaNDoMko vaza meM karaneke bhAgyako bharatezvarake samAna kauna prApta kara sakate haiM ? usake lie pUrva puNyako AvazyakatA hai| rAnamupa unakA mAnya mahAna hai| usako barAbarI karanevAle lokameM kauna haiM ! zrI jinendra hI jaane| buddhisAgara maMtrIne kahA ki rAjan ! Apa ThIka kahate haiM / Apake bahinoMkA bhAgya asadRza hai / Apako harSa honA sAhajika hai / bharatakI kevala sampatti hI bar3hI hai aisI bAta nhiiN| usakI buddhimattA, sundaratA, zRGgAra va vIratA Adi bAtoMko dekhakara devaloka bhI mastaka jhukAtA hai| kyA tumhArA bahanoI isa naralokakA rAjA hai ? nahIM, suralokakA hai| rAjan ! puruSoMmeM usakI barAbarI karanevAle dUsare koI nahIM haiN| striyoM meM tumhArI bahina subhadrAkI barAbarI karanevAle koI nahIM haiN| aisI hAlatameM una donoMkA sambandha karAnekA tumane jo vicAra kiyA hai yaha karma buddhimattAkI bAta nahIM hai| apanI pitRparamparAse Aye huye sneha sambandhako na bhUlakara use barAbara calAnekA vicAra tumane jo kiyA hai, vaha stutya hai / namirAja ! aisI hAlatameM tumhArI samAnatA kauna kara sakate haiN| namirAjane kahA ki maMtrI ! maiMne kyA kiyA ! bharatezake puNyane hI mujhe isa kAryake lie preraNA kii| usa bAtako sabhI rAjAoMke samAne rakhane kI icchA huii| ye saba rAjAgaNa hamAre bandhu haiM / parantu ye mulAne
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 317 para bhI hamAre mahala meM nahIM A sakate / isaliye vivAhakA bahAnA karake inako hamane bulAyA hai| isa nimisase to yaha AnandakA samaya dekhU isaliye Apa logoMko kaSTa diyA / namirAjake cAturyako dekhakara sabako harSa huaa| namirAjane sabako snAna, bhojanAdi kAryake lie unake lie nirmita sundara mahaloMmeM bheja diyaa| manuSyoMke lie yogya anna, pAna. bhakSya, vizeSa va vastrAbhUSaNoMse satkAra kara devoMko sugaMdha dravya, bastra va AbharaNoMse sanmAna kiyA / bhaMDAravatI Adi deviyAM jo AI thIM unakA bhI yazobhadrA devI ke dvArA yatheSTa sanmAna huA ! dUsare dina saba logoMne namirAjase kahA ki rAjan ! hama saba jisa kAryake lie Aye haiM use hameM karane do, taba namirAjane "gar3abar3a kyA hai, cAra dina bItane do, Apa loga hamAre yahA~ kaba Ate haiM, isa vivAha ke bahAnese A gye| isalie cAra dina to mujhe AnaMda manAne do, merI icchApUrti honeke bAda Apa loga jaaiyegaa|' isa prakAra namirAjane una logoMkA kaI tarahase satkAra kiyaa| kabhI gAyana goSThImeM kabhI sAhitya sammelanameM, kabhI navIna nATaka-nRtyoMmeM, kabhI vAdyavAdanameM aura kabhI mahendrajAla vidyAmeM una abhyAgatoMko AnaMdita kiyA / tadanaMtara punaH rAjAoMne kahA ki sagAIkA kArya hone diijiye| bAdameM yaha saba kArya kreN| namirAja punaH kahate haiM ki itanI jaldI kyA hai, vaha honeke bAda Apa loga kyoMkara Thahara sakeMge taba ve rAjA uttarameM kahate haiM ki svAmIke kAryako bhUlakara khelakUdameM masta honA kyA sajjanoMkA dharma hai ? uttarameM namirAja kahate haiM ki muhUrta lagna acchA mile vinA maiM kyA kara sakatA hai ? Apa loga jaldI na kreN| 'vyartha hI bahAnAbAjI kyoM kara rahe ho ? hameM derI hotI hai| yaha kArya jaldI ho jAnA caahie|" ve kahane lge| ___"maiMne udaNDarAja va betaMDarAjako kahalAkara bhejA hai, unake AnekI AvazyakatA hai, unake Aneke bAda yaha kArya meM kara dUMgA" namirAja ne kahA / pratinitya taraha-tarahake vastra AbhUSaNoMse unakA sanmAna kiyA / apanI mahalameM bulAkara roja miSTAnna bhojanase saMtaSaNa kara rahA hai| maMtrI usakI bhaktiko dekhakara prasanna huaa| rAjAgaNa Azcaryacakita hue| deva vyaMtaragaNa AnaMdita hue / sacamuca meM namirAja usa samaya jo atithisatkAra kara rahA thA vaha advitIya thaa|
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava A gye| uddaMDarAjA va vetaM lie koI bahAnA nahIM thaa| isalie namirAja yogya muhUrta meM isa maMgalakAryako karaneke lie uyukta huA / dinameM jinendrabhagavaMtakI pUjA, munidAna, brAhmaNabhojana Adi karAkara rAtrike samaya meM sagAIke maMgalakAryako saMpanna kiyaa| nagarameM sarvatra zrRMgAra kiyA gayA / ratha, vimAna, hAthI, ghoDA Adi sarva rAjyAMgakI zobhA kI gaI, maMgalamukhI nAmaka hathinI jo ki subhadrAdevIke lie atyanta priya thI, usakA zRMgAra kiyA gayA / usake Upara kanyAke lie arpaNa karane yogya maMgalAbharaNa zobhita ho rahe the / striyA~ hAthI para car3heM to vidyAdhara loga apanA apamAna samajhate haiN| ataH striyoMke dhAraNa karane yogya AbharaNa bhI hathinIpara hI rakhA hai| kyoMki ve kSatriya kSatriyoMkI pratiSThAko acchI taraha jAnate the / puruSa yadi hAthIpara car3hA ho to usake sAtha striyAM bhI hAthIpara car3ha sakatI haiM / parantu kevala striyA~ hAthIpara car3ha nahIM sakatIM / ataH maMgalamukhako hI alaMkRta kiyA thaa| isa prakAra maMgalamukhI hathinIpara aneka AbharaNavizeSoMko rakhakara bahuta vaibhava ke sAtha usa gaganavallabhapurake pratyeka rAjamArgomaM hote hue rAjAlayameM praveza kiyA / 1 318 rAjAlaya meM praveza karate hI saba logoMko hoMpara vitamirAja va maMtrIke sAtha ThaharAkara svataH namirAja aMdara cale gaye aura vahA~para aneka alaMkAroMse vibhUSita apanI bahina kA hajAroM parivAra striyoMke sAtha paradekI Ar3a meM khar3Akara, maMgaLagRhameM sthita abhyAgatoMko bulAneke lie kahA 1 tadanusAra bahuta vaibhavake sAtha saba logoMne aMdara praveza kiyA / jo AbharaNa kanyAko pradAna karaneke liye ve le Aye the unakI kAMti saba dizAoM meM pasara rahI thI / eka vizAla maMgalagRhameM pahu~cakara jahA~ namirAjane isa utsava kI sArI taiyAriyA~ kI thIM, usa AmaraNakI thAlIko eka ratnanirmita Asanapara rakha diyaa| sAthameM Ae hue rAjAgaNa bahuta vivekI the / unhoMne usa alaMkArako apane svAmI kI paTTarAnIkA hai, samajhakara usake prati aneka bheMTa samarpaNa kiyA / kanyAkI mAtA usa samaya AnaMdase phUlI nahIM samAtI thIM / sabako yathAyogya Asana pradAnakara namirAja bhI eka Asanapara baiTha gayA / brAhmaNa vidvAnoMne maMgalASTakakA paThana kiyaa| maMgalASTaka ke ye maMgalakauzika Adi sundara rAgoMmeM paThana kara rahe the| muhUrtakA samaya Anepara namirAjane sabakI ora dekhA, usa samaya bharatezvarakI
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ marateza vaibhama 319 orase preSita AbharaNoMko kanyAko pradAna karaneke lie buddhisAgara maMtrIne prArthanA kI / svAmin ! Apake yahA~ AbharaNoMkI kamI nahIM hai| tathApi samrATke dvArA preSita ise avazya grahaNa karanA cAhiye / lokake sabhI rAjAoMse jisane bheMTa grahaNa kiyA usa samrATne tumhArI bahinako bheMTa bhejI hai| tuma mahAn bhAgyazAlI ho, isa prakAra sabhI rAjAoMne vinodase kahA / harSase usa AbharaNake tabakako uThAkara namirAjane madhuvANIko diyA / madhuvANIne use paradekI usa ora le jAkara subhadrAkumArIko una AbharaNoMko dhAraNa kraayaa| usa samaya saubhAgyavatI striyAM aneka maMgala gItoMko gA rahI thIM / motIke zirobhUSaNako una logoMne jisa samaya dhAraNa karAyA, usa samaya usakA prakAza cAroM ora phaila gyaa| zAyada vaha cakravartIke puNyasAmarthyako hI lokako sUcita kara rahA hai / kaThameM dhAraNa kiyA haA AbharaNa cakravartI bhI kala isI prakAra apane hAthase kaMThako AvRta karegA, isa bAtako sUcita kara rahA thA 1 hAthameM jo bharatezvarake rUpase yukta ratnamudrikAko usane dhAraNa kiyA thA vaha isa bAtako sUcita kara rahI thI ki isI prakAra bharatezvara bhI tumhAre vaza hokara cirakAlataka rAjya kreNge| cakravartIne kaise amUlya va anarthya vastrAbharaNoMko bheje hoMge ! ise varNana karanA kyA zakya hai ? va subhadrA kumArI svabhAvase hI alaukikasundarI hai| usameM bhI cakravartI ke dvArA preSita AbharaNoMko dhAraNa karane ke bAda phira kahanA hI kyA ? usameM eka navIna kAMti hI A gaI hai| mAtAne motIke tilakako lagAte hue "zrIsubhadrAdevI bharatezvarake aMtaHpurameM pradhAna hokara sukhase jIe" isa prakAra AzIrvAda diyA / isI prakAra namirAja va vinamirAjakI rAniyoMne bhI tilaka lagAkara AzIrvAda diyaa| namirAjane sabako tAMbUla, vastra, AbhUSaNoMko pradAna kara unakA saskAra kiyaa| maMtrIne daravAjetaka unake sAtha jAkara unako bhejA / punaH Akara cakravartIne jo vastrAbhUSaNa namirAjakI mAtA va striyoMke lie bheje the, una sabako pradAna kiyA va mahala hI usase bhara diyaa| vaha rAtri bahuta harSake sAtha vyatIta huI / prAtaHkAla honeke bAda sabako mahalameM bulAkara namirAjane bahuta Adarake sAtha bhojana karAyA aura una logoMse kahane lagA ki Apa loga aura eka bAta suneN| vaha yaha hai ki cakravartaka maMtrI buddhisAgarako Age jAne diijiyepaa| Apa hama milakara saba cakamake pAsa jAveM, ise Apa loga
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ 320 bharateza vaibhava svIkAra kreN| isa bAtako sabane svIkAra kiyaa| tadanaMtara himavaMta, mAgadhAmara Adi vyaMtaradevoMkA unhoMne satkAra kiyA / tadanaMtara mahalake aMdara caMdrazAlAmeM baiThakara cakna vIke maMtrI va mitroMko bulvaayaa| unake Ane para kahane lagA ki maMtrI ! kaho, aba to tumhAre svAmIko jIta huI yA nahIM? tuma logoMkA kArya to huaa| maMtrIne uttara diyA ki rAjan ! SaTkhaMDAdhipati samrATake AdhInastha rAjAoMko apane daravAjepara bulavAyA, phira kaho ki jIta tumhArI hai yA hamAre svAmIkI? uttarameM namirAjane kahA ki kala vinAmi Akara vivAhakAryako sampanna kara degA / Apa loga AnaMdase jAe~, isa prakAra vinoda karaneke lie, apitu gambhIpAsakA / yo sukara dujhiko nayA : huaa| kahane lagA ki rAjan ! yaha kyA kahate ho ? 16 dinataka tumhAre kahanake anusAra hama loga yahAM raha gye| aba tumheM chor3akara hama kaise jA sakate haiM ? tumhAre vinA vivAhakI zobhA nahIM hai / namirAja kahane lagA ki maiM kaise A sakatA hU~ ? tumhAre rAjA mujhe "nami Ao' isa prakAra ekavacanase saMbodhana kreNge| mujhe bulAte samaya "namirAja Aiye" isa prakAra bahumAnAtmaka zabdakA prayoga karanA hogaa| rAjavaMzameM jo utpanna haiM, unako rAjA kahakara nahIM bulAnA yaha rAjAke lie apamAna hai| maiM SaTakhaMDapatiko bheMTa samarpaNakara evaM namaskAra kara baiTha sakatA hai| parantu mere sAtha bolate samaya 'Apa' zabdakA prayoga kara hI bolanA cAhie evaM mujhe rAjA kahakara bulAnA hogaa| ___ maMtrIne uttarameM kahA ki rAjan ! AjaparyaMta kisIko bhI hamAre svAmIne rAjA zabdase nahIM bulAyA / parantu tumheM bulvaayeNge| Ao, tumhAre sAtha sanmAnapUrvaka bolaneke liye kheNge| paraMtu Apa kahakara ve nahIM bulAyeMge jaise anya kanyA denevAle pitAoMko bulAyeMge, usI prakAra bulAkara "Aiye, baiThiye" yaha kaheMge / parantu 'Apa' zabdakA prayoga kaise hogA? namirAja kahane lagA ki Apaloga samajhAkara isa Adata ko chur3A nahIM sakate ? taba maMtrIne kahA ki rAjan ! samrATkI gaMbhI. ratAke saMbaMdhameM Apako kyA kaheM ? hameM bolanekI hI jarUrata nahIM hai / unakI vRttiko dekhanepara devedrakI bhI usake sAmane koI kImata nahIM hai| "rahane do eka narapatiko surapatise bhI UMcA dikhAkara Apaloga prazaMsA kara rahe ho, yaha kevala Apa logoMkI cApalUsI hai" namirAjane kahA / uttara meM maMtrI kahatA hai ki rAjan ! bolo, kyA deveMdra tadbhavamo. kSagAmI haiM ? hamAre rAjA tadbhavamokSagAmI haiN| unake gAMbhIryakA kyA
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhanna 321 varNana kareM? samudrake samAna gaMbhIratAko dhAraNa karanevAle hamAre samrATa iMdrakI vRttiko dekhakara ha~sane haiM ? jinendrabhagavantake sAmane devendra jima samaya AtA jAtA hai uma samaya nRtya karane lagatA hai| paraMtu samrATa kahate haiM ki vaha nAcatA kyoM hai| kyA bhaktime stuti karanepara utkaTa bhaktikA phala nahIM mila sakatA hai ! mAgabhrAMtikI bhaktimeM AvazyakatA nahIM hai| deveMdra apanI devI ke sAtha samavasaraNako hAthIpara car3hakara jAtA hai, isa prakAra khule rUpameM apanI strIko sabake sAmane pradarzana karate hue yaha bhakti karaneke liye jAtA hai, yA apanI strIkI lAjako becane ke liye jAtA hai| kyA akelI hI strIko vimAnameM lekara vaha daMbasabhAmeM pahu~cakara darzana va bhakti nahIM kara sakatA hai / lacce va laphaMge jaise yUddhameM jAte samaya apanI striyoMko mAthameM hI le jAte haiM, usa prakAra yaha bahiraMga paddhati kyA hai ! rAjan : usakI gaMbhIratA yi yoga kahI udAharaNa hai| dUsare nahIM mila sakate haiM / isaliye vaha tumheM rAjA kahakara bole to bhI tumhArA kama sanmAna nahIM huaa| isaliye vyartha tuma Agraha mata kro| taba namirAjane bAtako svIkAra kara liyaa| Apa loga Aja Age jaaveN| maiM kala AtA hU~, isa prakAra kahakara unako vidA kiyaa| isI prakAra bhaMDAravatI Adi strIjanoMkA bhI satkAra karane ke lie mAtA yazobhadrA devIko kahalAkara bhejaa| yazobhadrA devIne bhI putroMkI icchAnusAra una striyoMkA yatheSTa bastrAbharaNoMse sanmAna kiyA / una striyoMse bhI unase samayocita vinodAlApa karatI huI aba bharateza kI ora jAneke lie Agraha kiyaa| tadanaMtara saba loga milakara baddhisAgarake sAtha ravAnA hue| idhara namirAja apanI mAtAkI mahalameM calA gyaa| mAtuzrIko namaskAra kara kahane lagA ki mAtAjI ! Apa kahatI thIM ki bharatezako kanyA lejAkara do| parantu maiMne kahA thA ki apanI pratiSThAko khokara kanyA denA yaha ucita nahIM hai / Akharako kaunasA mArga acchA huA? sabhI rAjAoMko apanI mahala meM bulAkara pratiSThAke sAtha kanyA na dete huye svayaM lejAkara deneke liye hama kyA Darapoka vyApArI haiM ? apanI kanyAke lie jaba bar3e-bar3e rAjA sammAnake sAtha yahA~para Aneke lie taiyAra haiM to phira vahA~para lejAkara deneke lie kyA baha laDDU jalebI hai ? kanyA deneke pUrva lobhakA parityAga kara bArAtameM Aye huoMko khuba sanmAna karanA cAhiye / vaha samrATa svataH nahIM aayaa| yadi vaha bhI AtA to maiM usakI senA va usakA yatheSTa sanmAna karatA / uttarameM 21
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ 322 bharateza vaibhava yazobhadrAne kahA ki beTA ! tumane bharatezakI orase pramukha rAjAoMkA jo sanmAna kiyA vaha zlAghanIya hai| merI icchA tRpta huii| ___ "mAtAjI isa prakAra meM pratiSThAke sAtha una sabako grahA~ na bulAkara ekAMtameM lejAkara sabake samAna kanyAko de detA to bahina bhI usake aMtaHpurameM hajAroM rAniyoMke samAna sAmAnya rUpase rhtii| use hamezA savatamatsarase honevAle duHkhako anubhava karanA par3atA 1 paraMtu Aja jisa DhaMgase maiMne kArya kiyA usase vaha paTTarAnI ho gyii| ina saba bAtoMko na socakara Apa to kahatI thIM ki kanyAko lejAkara bharatezako do, nahIM to maiM ghara chor3akara jaauuNgii| kahiye aba kaisA huA ?" namirAjane kahA / yazobhadrA devI namirAjake vacanako sunakara ha~sa gii| kahane lagI ki beTA! lokameM kahAvata hai ki auratoMko buddhi rAkha meM milatI hai, kyA yaha jhUTha hai ? tumane mere avivekako samhAlakara sacamuca meM hamAre vaMzakA uddhAra kiyA hai / bahinake lie paramasukha huA paTTarAnI bana gaI / mujhe parama saMtoSa huaa| rAjyAMga gaurava huA ina sabake liye tuma hI kAraNa ho, ataeva beTA ! sukhase jIte rho| namirAjane mAtuzrIke caraNoMmeM namaskAra kara apanI mahalakI ora prasthAna kiyaa| mAtuzrI AnaMdase nahIMpara baiThI rahIM, buddhisAgara apane kAryako karake bharatezvarakI ora calA gyaa| bharatezvarakI icchAyeM nirvighnarUpase evaM nimiSamAtrase pUrNa hotI haiM / isake lie pUrvajanmameM jo unhoMne tapasyA kI hai aura vartamAnameM puNyamaya bhAvanA kara rahe haiM, vahI kAraNa hai| unakI satata bhAvanA rahatI hai ki . he paramAtman ! tuma nimiSamAtra bhI duHkhakA anubhava nahIM karate hue sukhasAgarameM magna ho, ataeva mahAdeva kahalAte ho / he sukhottama ! usa amRtako siMcana karate hue mere hRdaya meM sadA bane rho| he siddhAsman ! tuma utsAhavardhaka ho, unmArgamardaka ho, citsukhI ho, citrArthacaritra ho, sanmunihRdayazrIvatsa ho isaliye svAmin ! mujhe sanmati pradAna kiijiye| isI bhAvanAkA phala hai ki unako kisI bhI kArya meM duHkhAMta phala nahIM milatA hai| iti mudrikopahAra saMSiH
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava namirAjavinaya saMdhi 323 bharatezvarako buddhisAgara maMtrI roja vahA~sa maMgala samAcArako bheja rahA hai, use jAnakara bharatezvara prasanna hote haiM / eka dinakI bAta hai ki bharatezvara apanI mahalase sukhase baiThe haiM, prAtaHkAlakA samaya hai / AkAzapradezameM aneka vAdyavizeSoMke zabda sunane meM Aye / bharatezvarane jAna liyA ki yaha gaMgAdeva va siMdhudeva A rahe hai. jayAM unhoMne svAgata ke lie bhejaa| saba logoMne bahuta vaibhava ke sAtha purapraveza kiyaa| gaMgAdevI va siMdhudevIne Akara apane bhAIko namaskAra kiyA va ucita Asanapara baiTha gaI / bharatezvarane harSa ke sAtha paMDitAse kahA ki hamArI bahineM maMgala samaya meM upasthita huI, dekhA ! paMDitAne uttara diyA ki kyA bar3e bhAIke kArya meM se upasthita na hoM to phira kaba upasthita hoM ? svAmin ! striyoMkA svabhAva hI yaha hotA hai ki ve mAyake meM kucha vivAhAdi maMgalakArya ho to usameM upasthita honeke lie utkaMThita rahatI haiN| usameM bhI jaba ApakAhI gauravapUrNa maMgalakArya hai, use sunakara ve kaise raha sakatI haiM ? jisa vivAhameM sahodariyAM nahIM haiM vaha vivAha hI nahIM hai / bharatezvarane ha~sakara paMDitAko kucha inAma diye va bahinoM kI ora dekha kara kahane lage ki Apa loga thaka gaI hoMgI / gaMgAdevI va siMdhudevIne kahA ki bhAI ! hameM koI thakAvaTa nahIM hai, tumhAre mahalakI ora jAte samaya anukUlapavana thA / koI AMdhI vagairaha nahIM thI / jisa samaya hama A rahI thIM usa samaya bahutasI vyaMtaradeviyAM hameM hAtha jor3akara prArthanA karane lagI thIM ki Apa loga bar3I bhAgyazAlinI haiN| bharatarAjakI bhaginiyA~ haiM, Apa loga hamapara kRpA rkheN| isI prakAra Age jisa samaya hama bar3hIM to kucha deviyA~ dUrase hI namaskAra kara calI giiN| ye isa prakAra cupacApake kyoM jA rahI haiM ? aisA hameM saMdeha huaa| talAza karanepara mAlUma huA ki Apake sevakoMne aMkamAlAko likhate samaya uddaNDatA karanese unake patiyoMke dA~toMko tor3a DAle the / ataeva ve cupacApake jA rahI thiiN| hameM apane bhAIkI vIratApara harSa huA, unakI mUrkhatApara dayA aaii| idhara cakravartIkI rAniyoMne una donoM deviyoMkA svAgata kiyA va una donoMko aMdara livA le giiN| idhara jayaMtAMkate gaMgAdeva va siMdhudevakA svAgata kiyA / gaMgAdeva va siMdhudevane bhI senA
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ 324 bharateza vaibhava sthAnakI zobhAko Azcaryake sAtha dekhate hue aMdara praveza kiyA / jayaMtAMkane vivAhake nimittase usa samaya senAsthAnako svargapurIke samAna alaMkRta kiyA thaa| bharatezvarane unake sAtha sarasa vArtAlApa karaneke bAda unako devocita mahalameM vidhAntike liye bhejaa| gaMgAdeva siMdhudevane yaha kahate haye ki Apako kisI bAtakI kamI nahIM hai, tathApi hamalogoMkI bhakti hai ki vivAhake samaya ina uttamottama vastrAbharaNoMko dhAraNa kareM, bharatezvarako aneka vastra ba ralAbharaNoMko bheMTameM diye| mazvarane, saMtoSa tAhA niHpAH (1 |ntara unako unake lie nirmita malameM bhejakara, unakI mahalameM uttama vastuoMko bhejaneke liye jayaMtAMkako sUcanA dI gii| tadanantara gaMgAdevI va siMdhudevI bhI unake yogya mahalameM gii| kyoMki ve deviyA~ thIM, mAnavIya striyAM hotI to bhAIke mahala meM hI rhtii| unako bhI yatheSTha vastrAbharaNAdi upahAra bheje gye| __ vaha dina Anandake sAtha vyatIta huaa| rAtrike samaya buddhisAgara maMtrI aneka gAjebAjeke sAtha AyA va cakravartIko bhaktise namaskAra kiyaa| buddhisAgarake sAtha gaye hue bahutase vyaMtara rAjA va vidyAdhara rAjA the| una sabase samrATane kuzala prazna kiyaa| mAgadhAmara, prabhAsAMka, himavaMta AdikA unhoMne nAmoccAraNa karate hue unakA kuzala samAcAra pUchA evaM una logoMko aneka vastrAbharaNa pradAna kie| usa samaya saba logoMne bharatezvarako hAtha jor3akara prArthanA kI ki svAmin ! hama loga kucha nivedana karanA cAhate haiN| yaha svIkAra honA caahie| bharatezvara vicAra meM par3a gaye ki ye kyA kahane vAle hoNge| kucha bhI ho, ye mere ahitake nahIM kheNge| phira kyA harja hai / phira unase kahane lage ki acchA ! kyA kahanA cAhate haiM ? kahiye, maiM avazya sunNgaa| svAmin ! aura kucha nahIM, vaha namirAja bahuta mAnI hai| vaha yahA~ Aneke liye taiyAra nahIM thaa| parantu hama logoMne kisI taraha manAkara . use maMjUra karAyA hai| parantu Apa use namirAjake nAmase saMbodhana / kreN| vaha cAhatA thA ki Apa usake sAtha 'Apa' zabdake sAtha boleN| / parantu hama logoMne use svIkAra nahIM kiyaa| kevala namirAja zabdase : saMbodhana karanA maMjUra kiyA hai| ise Apa svIkAra kreN| Apake mAmA- : ke putrake lie yaha sanmAna rahane diijiyegaa| namirAjake svAbhimAnako . dekhakara bharatezvarako manameM prasannatA huI sacamuca meM namirAjake hRdayameM
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 325 kSatriya kulakA abhimAna hai / phira bhI usa prasannatAko bAhara na batalAkara kahane lage ki maMtrI ! isa SaTkhaMDameM rAjA maiM akelA hI huuN| taba kyA dUsareko yaha pada mila sakatA hai? phira maiM use rAjAke nAmase kaise bulA sakatA hU~ jaba vaha mere sAmane Akara namaskAra karegA, phira use svAmitva kahA~ rahA ? aisI avasthAmeM maiM rAjA kaise kaha sakatA huuN| bhavana prArthanA ko ka Apako padarAnAke bar3e bhAIka liye yaha sanmAna denA cAhiye ! tava bharatezvarane kahA ki yadyapi yaha mAna denA ThIka nahIM hai| tathApi Apa logoMkI bAtako mAnanA bhI merA kartavya hai| maiM use svIkAra karatA hai| itanemeM bhaMDAravatIne aukara samrATko namaskAra kiyA va karne lagI ki svAmin ! maiM subhadrAdevIko dekhakara A gaI hU~, sacamuca meM usakA sauMdarya apratima hai aba to use dekhakara Apa SaTkhaMDa rAjyako bhI bhUla jAyeMge / usake pratyeka avayavameM vaha rUpa bharA huA hai jo anyatra dekhaneke liye mila nahIM sktaa| vaha apane sauMdaryase svAgaya taruNiyoMko bhI tiraskRta karatI hai| puruSoMmeM Apa va striyoM meM vaha eka sauMdaryakA bhAMDAra hai| ityAdi prakArase usake rUpakI prazaMsA kara jAne lgii| bharatezvarane use khAlI hAtha na jAne dekara aneka upahAroMko sAtha bhejaa| isa prakAra vaha rAtri bhI AnaMdake sAtha vyatIta hii| dUsare dina prAtaHkAlakI bAta hai| bharatezvara darabAra lagAkara baiThe hue haiM / itane meM AkAza pradezameM aneka vimAna Ate hue dikhAI de rahe haiN| yaha koI aura nahIM thaa| namirAja aneka rAjA va parivArako sAthameM lekara vivAha kI taiyArIse A rahA hai| yahA~se gaye hue prAyaH SaTkhaMDake sabhI rAjA usake sAtha haiN| apanI mAtuzrI va bahinako bimAnameM rakhakara evaM apanI striyoMko apane pUrameM hI chor3akara AyA hai| isameM rAjAMga rahasya hai| use mAlUma thA ki bharatezvara mujhe aba sanmAnakI dRSTise nahIM dekheNge| ataeva unakI striyA~ bhI merI striyoMko hInadRSTise dekheNgii| isa vicArase usane apanI striyoMko apane nagarameM hI chor3a dii| yadi baMdhuoMko barAbarIkI dRSTi se dekhA to unase milanA ThIka hai jo sevakoMke samAna baMdhuoMko dekhate haiM unase milanA kadApi ucita nahIM hai / AkAzapradezameM Ate hue namirAjane cakravartIke senAsthAnake sauMdaryako dekhA / aneka toraNoMse alaMkRta maMdira, taraha-tarahakI zobhAoMse zobhita 48 kosa parimANa senAsthAna, ratnanirmita mahala, anyadurlabha sugaMdhasAmagrI AdiyoMko dekhakara namirAja
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ 326 bharateza vaibhava Azcaryacakita huaa| manameM socane lagA ki bIcameM jahA~ mukkAma kiyA hai vahA~ isakI yaha hAlata hai, to phira isakI sAkSAt nagarImeM kyA hogI? sacamucameM yaha bhAgyazAlI hai| sAkSAt devendra bhI isakI barAbarI nahIM kara sakatA hai| pratyakSa dekhe binA koI bAta mAlUma nahIM hotI hai / maiMne vyartha hI garva kiyaa| isakI saMpattiko dekhate hae mujhe dhikkAra honA cAhiye / "kUlameM maiM isase kama nahIM haiN|" isa garbase maiM abhItaka baiThA rhaa| kyA maiM isakI barAbarI kara sakatA hai ? isake sAtha maiMne vyartha hI chala kiyaa| aba maiM apanI bahinako jaldI hI use dekara vivAha kara daMgA / merI bahinakA bhAgya bhI apratima hai / ityAdi vicArase namirAjakA mastaka bharane lgaa| yazobhadrAdevI bhI apane dAmAdake bhAgyako vimAnase hI dekhakara phUlI nahIM samAtI thiiN| __ namirAja vimAnase utarakara cakravartIkI mahalakI ora A rahA hai / cakravartIne bhI usake svAgatake lie mantrI Adi pramukha puruSoM ko bheje / jahoMne jAkara bahuta santoSake sAtha namirAjakA svAgata kiyaa| namirAjakA sabake sAtha bahuta harSase mahalakI ora A rahA hai / vaha bhI para subhA hai, bacata nAma hai| dUsare cakravartIko dekhA, darabAra meM praveza kiyaa| kSetradhArI loga bharatezvarase kaha rahe haiM ki he rAjAdhirAjA mArtaNDa ! dekhiyegA namirAja pAsameM A rahe haiN| Apake mAmAke putra namirAja A rahe haiN| samrATne gAyana vagairaha banda karAkara isa ora dekhA / namirAjane aneka bheMToMko samarpaNa kara cakravartIko namaskAra kiyA / samrATne harSake sAtha use AliMgana diyA va apane siMhAsanake sAtha hI dasarA eka Asana diyaa| usapara namirAja baiTha gyaa| bAkIke logoMko bhI ucita Asana die gye| bAdameM samrAT kahane lage ki namirAja ! bahuta dinake bAda tumhArA darzana huA, Aja hameM harSa ho rahA hai| uttarameM namirAja kahane lagA ki bhAvAjI ! Apa yaha kyoM kaha rahe haiM ki maiM bahuta samayake bAda dekhaneko milA, pratyut mujhe bahuta kAla bAda bhAgyase ApakA darzana milA / sacamacameM usa samaya namirAjakA harSasAgara umar3a par3A thaa| kAraNa samrATne sase rAjA zabdase sambodhana kiyA thA / kyoM nahIM ? use harSa honA sAhajika hai / usakA mAsana choTA honepara bhI yaha mAna choTA nahIM thaa| maratezvara-namirAja ! tumane mujhe dekhanekI icchA nahIM kI, paraMtu
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava tumheM dekhaneke lie maiMne aneka tantroMse prayatna kriyA, kyoMki sneha padArtha hI aisA hai / vaha saba kucha karAtA hai| namirAja--kyA Apake prati merA prema nahIM hai ? Apako dekhanekI merI icchA nahIM hotI thI ? jarUra hotI thii| parantu Apake bhAgyakI mahimAko sunakara maiM DaratA thA ki maiM Apase kaise milU ? isalie maiM dara hI thaa| kyA ise Apa nahIM jAnate haiM ? bhAvAjI / Apa yaha acchI taraha jAnate haiM ki lokameM garIba vyakti zrImantoMko apanA bandhu kaheM to loga saba haMsate haiN| yadi zrImanta garIbako apanA bandhu kaheM to usakI zobhA hotI hai: bar3e bhAdamaH zahe se bole to basa hai, usake lie koI bAdhA nahIM hai ataeva maiM pahAr3ake Upara hI rahA / aba ApakI AjJA huI, jhaTa yahA~gara calA aayaa| maratezvara namirAja ! tuma bolanemeM bar3e catura ho, zAbAsa ! ( cakravartI harSake sAtha usakI ora dekhate rahe ) namirAja--svAmin ! bolanekI caturAI ApameM hai yA mujhameM hai, yaha sAthake rAjAoM se hI pUcha liyA jaaye| hAtha kaMganako ArasI kI kyA jarUrata hai? itanemeM mAgadhAmarAdi pramukha kahane lage ki sacamuca meM hamAre svAmI bolane-cAlanemeM catura haiM / parantu vaha svayaM hI jaba Apako catura kaha rahA hai to Apa bhI catura ho isameM koI zaka nahIM hai| bharatehavara--namirAja ! tuma mere mAmAke putra honeke lie sarvathA yogya ho, hajAra bAtose kyA hai ? tuma rAjA kahalAneke liye sarvathA samartha ho| maiM cakraratnako prApta kara parAkramase jIvana vyatIta kara sakatA huuN| parantu tuma kSAtrAbhimAnako kAyama rakhakara usI tejase yahA~para Aye / tuma hI sacamucameM vikramAnvayazuddha ho| kisI bhI bAtako chor3ane meM, pakar3ane meM, lene, denemeM, zarIrasauMdaryameM, bolane-kAlane Adi bAtoMmeM, kSatriyoMmeM koI vizeSatA rahanI cAhiye / khAlI-olI va cAlapara maiM prasanna nahIM ho sakatA, tumhArI vRttine mere mastakako hulaayaa| * itanemeM namirAjane aneka uttamottama vastrAbharaNoMko samrATake sAmane bheTameM skA / bharatezvara punaH kalne lage ki jaba maiM tumase prasanna huA to tuma mujhe meMTa kyoM de rahe ho| mujhe sumako denA caahiye| namirAja kahane lagA ki tumhAre vacanoMse merA hRdaya pighala gyaa| ataeva vinayake cilake mameM isako svIkAra karanA hI cAhiye /
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ First ... REA TMAL 328 bharateza vaibhava tadanantara bharatezvarane dviguNita rUpase Agata bandhuoMkA sanmAna kiyA / namiMgajako bhI usI prakAra upahAra diye|| ___buddhimAgagne prArthanA kI ki svAmin ! kalake roja hama loga vivAha-maMgalake Anandako manAyeMge | Aja ina sabako vizrAlikI AjA honI cAhiye / tadanusAra bharatezvarane sabako darabArase vidA kiyaa| sabako jAneke liye izArA karake svayaM bhI mahalakI ora ravAnA hue| cakravartIki kucha dUra jAneke bAda eka dAmIne Akara kAnameM kahA ki svAmin ! namirAja akele hI Aye haiN| unakI deviyoMko vahIM para chor3akara Aye haiM / mamrAT vahIM Thahara gaye va namirAjako akelA hI Aneke lie izArA karanegara vaha akelA hI pAmameM AyA / bAkIke naukara-cAkAra mana dUra cale gaar| samrATne namirAjake kAnameM kahA ki namirAja ! tuma yahA~para Aye, mau bahuta acchA huA / parantu tumhArI striyoMko tuma apane gAMvameM hI rakhakara Aye yaha ThIka nahIM hai uttarameM namirAjane kahA ki mAtAjI AI haiN| bahanako lekara AyA hI hU~ | phira unakI kyA AvazyakatA hai ? isalie chor3akara AyA huuN| Apako kisa vaibhavakI kamI hai| bharatezvara kahane lage ki tuma vyarthakI bahAnAbAjI mere sAtha mata karo / merI bahinoMko mujhe dekhane kI icchA ho rahI hai| unake Aye binA vivAhameM zobhA hI nahIM hai namirAjane thor3A saMkoca kiyA / punaH samrAT kahane lage ki namirAja ! isa prakAra bhedabhAvase kyoM vicAra karate ho ? merI bahinoMse mujhe milanA hI hai| Aja hI rAtriko unheM bulavA laMgA / tuma yahA~para Aye / mAmIjI A gii| aba kevala merI bahineM vahA~ para raha gii| unake mana meM na mAlama kyA vicAra utpanna hotA hogaa| mana meM kitanA duHkha hotA hogaa| hamArI striyoMse ve do dinake lie milakara prasanna ho jaatii| striyoMko aise kAmoMmeM bar3A santoSa rahatA hai| isaliye jarUra bulvaao| itanA kahakara samrATa mahalakI ora cale gye| namirAjako mahalako pahilese mrATne bhogopabhoga sAmagrIko bhara diyA thaa| cakravartIne mahala meM jAkara bhojana kiyA / namirAja bhI bhojanAdi kriyAse nivRtta hue| isa prakAra vaha dina sukhase vyatIta huaa| pAThaka dekheM ki namirAja cakravartIke pAsa Aneke lie saMkoca karatA thaa| abhimAnase apanI bahinako samrATko deneke lie bhI taiyAra nahIM pA / parantu samrAT puNyazAlI haiN| unake sAtizaya puNyake
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava prabhAvase kaisA bhI kaThora hRdaya kyoM na ho, vaha pighala jAtA hai / unako mukha hI sukhakA prasaMga AtA hai| Ageke prakaraNase pAThaka subhadrAkumArIke sAtha bharatezvarakA vivAha honeke maMgalaprasaMgakA darzana kareMge / bhara. tezvara sadA saMsArameM bhI sAtizaya sukha mila sake isake lie AtmabhAvanA karate haiM / unake hRdayameM sadA AtmavicAra banA rahA hai / ___"he paramAtman ! jo vyakti hRdayase tumheM dekhatA hai use tuma avicchinna sukhako pradAna karate ho, vaha sukha anupama hai / kyoMki tuma sukhasAgara ho / ataeva sadA acala hokara mere hRdayameM bane rho| he siddhAtman ! Apako upAsanA karanevAle vyakti aneka siddhiyoMko sAdhya kara aMtameM saMsiddhi ( mukti) yuvatIke sAtha vivAha kara lete haiM jaisA ki Apane kara liyA hai| isalie he bhavyabAMdhava ! agaNita sukhako prApta karane yogya subuddhiko pradAna kiijiyegaa|" isI bhavya bhAvanAkA yaha phala hai ki unako bAra-bAra sukhasAdhanoMkI prApti hotI rahatI hai| iti namirAjavinaya sandhiH vivAhasaMbhrama sandhi namirAja apane manameM vicAra karane lagA ki jaba svayaM samrATne jinako apanI sahodariyoMke nAmase ullekha kiyA, aisI avasthAmeM ve apanI striyoMko nahIM lAnA yaha ucita nahIM hai / usI samaya unako bulavAnekI vyavasthA kI gii| vinamirAjako mAtA zubhadevI, usakI pAMca sau deviyoMke sAtha AI va namirAjakI ATha hajAra rAniyAM bhI A gii| sabakA svAgata kiyA gyaa| __ yazasvatIdevI jo ki bharatezvarakI mAtA haiM, usakA bhAI kaccharAja haiM / sunandAdevIke bhAI mahAkaccha haiN| donoM sukhI haiM / kaccharAjako namirAja va subhadrAdevI aura mahAkacchako icchAmahAdevI va vinamirAja isa prakAra pratyekako do-do saMtAna haiM / kAmadeva bAhubalike sAtha icchAmahAdevIkA vivAha huA hai| podanapurameM sukhase apane samayako vyatIta kara rahI hai| subhadrAdevIke sAtha Aja bharatezvarake vivAhakI taiyArI ho rahI hai / ataeva isa maMgala prasaMgameM saba loga yahA~para ekatrita hue haiN|
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ 330 bharateza vaibhava saba loga mA~ga Agara hai, yaha samajhakara bharatazvarako paramaharSa huaa| unhoMne vivAhakI taiyArI karaneke lie Adeza diyaa| vivAhasamAraMbhake upalakSyameM senAsthAnakA zrRMgAra kiyA gyaa| eka navIna jinamaMdirakA nirmANa huA / vahA~para bahata saMbhramake sAtha pUjAvidhAna hone lge| karor3oM prakArake gAjebAjeke sAtha, zuddha mantroccAraNake sAtha pUjAvidhAna cala rahA hai| bharatezvara bhaktise use dekha rahe haiM / pUjAvidhAna ke anaMtara vipramaNoMko abhyaMgake sAtha aneka bhakSyabhojyase tRpta kiyA evaM uttamottama vastrAbharaNoMko dAna meM die / samrATko kisa bAtakI kamI hai ? "sati subhadrAdevI va pati bharateza bahuta sukhake sAtha cirakAla jIte rahe" isa prakAra dAna lete samaya vinoMne AzI di diyaa| isI prakAra anya zreSThivarga, vezyAyeM, parivAra Adi sabako paramAnnase samrATne tRpta kraayaa| senAsthAnakI pratyeka galImeM bhojanakA samAraMbha huaa| senAke eka-eka bacceko bhakSyabhojyase saMtuSTa kiyA / sthAna-sthAnapara vastrake pahAr3a hI rakhe hue haiN| jise cAhe vaha le jAye / tAMbUla, kapUra, ilAyacI vagairaha parvatoMke samAna verake Dhera rakhe hue haiN| jo mahala meM jIma sakate haiM, unako mahalameM jimaayaa| anya logoMko sthAna-sthAna para pAkazAlAkA nirmANa kara bhojana karAyA aura jo aspRzya hai unako pakyAnna miThAI vagairaha diye gaye / ve bAMdhakara le gaye / itanA hI nahIM hAthI, ghor3A, Adi jo senAmeM sajIva yuddhasAdhana haiM unakI bhI tRpti kI gii| parivArako saMtuSTa kiyA / vyaMtaroMko divya vastrAbharaNoMse saMtuSTa kiyaa| narapati, khagapati, vyaMtarapati Adi apane mitroMkA yatheSTa satkAra kiyaa| hajAroM rAjakumAroMkI apane mahala meM bulAkara bhojana karAyA va unakA satkAra kiyaa| apanI bahina gaMgAdevI va siMdhudevIkA yatheSTa satkAra kiyA gyaa| sAthameM devaparivArajanoMkA bhI satkAra kiyaa| apanI donoM mAmI aura namirAjakA unhoMne jisa vaibhavase sanmAna kiyA usakA kyA varNana ho sakatA hai ? namirAjakI deviyoMkA bhI sanmAna kiyaa| vizeSa kyA ? 18 krozaparimita usa sthAnameM rahe hue pratyeka prANIko samrAne tRpta kiyaa| paraMtu munibhukti mAtra nahIM ho skii| isakA bharatezvarake manameM jarUra duHkha huaa| tathApi unhoMne apanI utkRSTa bhAvanAse isa kAryako bhI pUrNa kiyA / / isa prakAra cakravartIka kAryako dekhakara sAsake hRdayameM bar3A harSa huA / manameM socane lagI ki aise mahApuruSakI mahalameM pahuMcane vAlI
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 331 merI putrI dhanya hai| isa prakAra prAtaHkAla meM bar3e Anandake sAtha bhojanAdi kArya huye | bAdameM dopaharako cakravartIne sabako Anandase basaMtotsava va kuMkumotsava manAneke liye Adeza diyaa| tadantara gaMgAdeva ba siMdhudeva donoM namirAjakI mahalapara gaye va mahodavIko sinevita didha, saNako kAra cale gaye / ise dekhakara gaMgAdevI va siMdhudevIkI bhI bar3I icchA huI ki hama bhI bhAbhIko kucha bheMTa deN| unhoMne apane patirAjase pUchA / uttarameM gaMgAdeva siMdhudevane kahA ki yadi tumhAre bhAIne AjJA dI to tuma loga jA sakatI ho / usI samaya gaMgAdevI va sisudevo donoM milakara bhAIke pAsa AI aura kahane lagI ki bhAI ! vivAhake liye zrRMgArakI huI kanyAko hama dekhanA cAhatI haiM / paravAnagI milanI cAhiye / taba bharatezvarane kahA ki Apa logoMko itanI gar3abar3a kyA hai ? rAdhimeM vivAha maMDapameM Apa loga dekha sakatI haiN| dUsaroMke dharameM binA bulAye jAnA kyA ucita hai ? bhAI ! paragRha kaunasA hai ? yaha gaganavallabhapura to nahIM hai| apane nagarameM Akara unhoMne apanI mahalameM mukkAma kiyA hai| phira vaha paragaha kisa prakAra ho sakatA hai ? aisA nahIM bahina ! dUsare jaba apanako bulAte nahIM, apana hI svataH vahA~ pahu~cate haiM to usameM Adara nahIM rahatA hai| ve kaha sakate haiM ki hamane kyA bulAyA thA? ve kyoM A gaI ? isase apanI pratiSThA kama ho sakatI hai| bhAI ! tumane hameM AdarakI dRSTise dekhA to hameM duniyAkA sanmAna mila gayA / yadi tumane Adara nahIM kiyA to hamArI kImata apane Apa kama ho jAtI hai / isaliye ve kyA kara sakate haiM ? hameM unake sanmAnase kyA? prayojanavizeSa kyA ? SaTkhaMDAdhipati hamAre bhAI kI bhAgyazAlinI bhAvI paTTarAnI, usa hamArI bhAbhIko dekhanekI bhavyabhAvanA hamAre manameM ho gaI hai / isaliye hameM anumati milanI caahiye| bharatezvarane bahinoMkI bar3I AturatA dekhii| unhoMne kahA ki acchA ! yadi Apa logoMkI bahuta icchA ho to eka daphe jAkara aaveN| taba unako bar3A AnaMda huaa| ve donoM bahine usI samaya namirAjake mahalameM giiN| yazobhadrAdevIko mAlUma huA ki bharatezvarakI bahineM milaneke liye A rahI hai| taba devIne sevakiyoMse una donoM bahinoMkA para dhulavAyA aura yogya Asana dekara baiThane ke liye khaa| parantu una bahinoMne kahA ki hama loga yahA~ nahIM baiTheMgI / hamArI bhAbhI kahA~ haiM ? usake pAsa jAkara baittheNgii| taba yazobhadrAdevI unako UparakI mahala meM
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava le gii| vahA~para aneka striyoMke bIca AnaMdase baiThI huI usa subhadrAdevIko dekhA / yazobhadrAne putrIse kahA ki beTI ! tumhAre rAjA bharatezvarakI bahineM A gaI haiM, unase milo| taba subhadrAdevIne uThakara donoMko AliMgana diyA / tadanaMtara tInoM milakara vahA~ baiTha giiN| pAsameM hI yazobhadrAdevI bhI baiTha gii| . ___ subhadrAdevIkI bolacAla hAvabhAvako dekhakara gaMgAdevI va siMdhudevI ne manameM vicAra kiyA ki sacamuca meM yaha sAmAnya lar3akI nahIM hai| samrATkI patnI hone yogya hai / yaha cakravartIko mohita kiye vinA nahIM rhegii| isake zRGgAra, alaMkAra, sauMdarya Adi devAMganAoMko bhI tiraskRta karate hai / manuSyastriyoMkI to bAta hI kyA hai ! subhadrAdevIke pratyeka avayavake AbharaNa atyanta zobhAko prApta ho rahe the| aneka sakhiyAM usakI sevAmeM khar3I haiN| tAMbUladAna Adi kAryameM sadA siddha rahatI haiM vaha subhadrAdevI bahuta gaMbhIratAse una devAMganAoMkI ora dekhatI huI baiThI thii| deviyoMne prazna kiyA ki hamAre bhAIke manako haraNa karanevAlI kyA tuma hI ho ? subhadrAdevIne kucha bhI uttara na dekara musakarAkara, zAyada maunase yaha kaha rahI hai ki yaha kauna sI bar3I bAta hai / punazca ve prazna karane lagI ki kyA yahI tilaka bharatezvarake manako prasanna karegA? kyA yaha veNI hI samrATako mohita kregii| bolI devI ! tuma maunase kyoM baiThI ho ? taba subhadrAdevIne lajjAse sira jhukaayaa| ve donoM bAra-bAra use bulavAnekI koziza kara rahI haiM parantu vaha lajjAse bolatI nhiiN| phira use cir3hAneke liye kaha rahI hai ki yaha sundarI to jarUra hai, parantu sarasa nahIM hai| kyoMki jaba hama sthiyoMse nahIM bolatI hai to apane patise kase bola sakatI hai ? kevala mundarI rahanese kyA prayojana ? dekhane ke liye sundara dikhanevAle phala yadi sarasa na ho to kyA prayojana ? taba madhuvANI kahane lagI ki yaha Aja nahIM bolegii| kala yA parasoM Apa dekheN| Apa logoMko eka do bAtoMmeM hI niruttara kara degii| Apa logoMkI bAta hI kyA hai ? Apake bhAIkI buddhimattA bhI hamArI devIke sAmane kabhI-kabhI cala nahIM skegii| unako bhI kisI kisI samaya niruttara kara degii| hamArI devIkI buddhimattAke sAmane dUsaroMkA cAturya nahIM cala skegaa| Aja rahane diijiye| taba gaMgAdevI va siMdhudevIne kahA ki madhuvANI ! ThIka hai ! zAyada isa subhadrAdevIkA niyama hogA ki apane patike sivAya
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 333 dUsare kisIse bhI nahIM bolegI, isalie maunase baiThI hai| acchA ! hama jAkara bhAIse bola deNgii| taba yazobhadrAne kahA ki jAnedo jI ! tumhAre bhAI va tumako yaha kanyA kaise jIta sakatI hai| isalie vyartha hI use kyoM bulavAnekA prayatna Apa loga kara rahI haiM ? tumhAre bhAI isa loka meM sarvazreSTha haiM aura Apa loga devastriyAM haiN| Apa logoMko bAtoMse kauna jIta sakate haiM : salie mA loga garI mArane kA presa milatI raheM yahI hameM cAhie / isa prakAra vinayavilAsa kara ve donoM bahine jAne ke lie nikliiN| jAte samaya donoM bahinoMne subhadrAkumArIkI aMgUThI dekhane ke lie cAhanepara usane sahaja hI nikAlakara dii| taba ve donoM kahane lagI ki ise tumhAre premacihna ke rUpa meM le jAkara hama apane bhAIko deNgii| taba donoM ko apanI donoM hAthoMse dharakara baiThA diyA / sacamuca usakI zakti apAra thii| lokakI samasta striyoMke milanepara bhI cakravartIko strIratnake sivAya saMtoSa nahIM hotA hai| yaha subhadrA strIratna hai| zaktimeM phira usakI barAbarI kauna kara sakate haiM ? usane una devAMganAoMke hAthase aMgUThI chIna lii| usakI sAmarthyako dekhakara una deviyoMko bhI Azcarya huaa| uttarameM unhoMne kahA ki kumArI ! apane gharameM tuma itanI zaktiko dikhalA rahI ho / aMba acchA ! hamAre bhAIke mahalameM Ao ! vahA~para dekheMge tumhArI sAmarthya kitanI hai ? isa prakAra vinoda vArtAlApa karatI huI jAneke lie niklii| taba yazobhadrAdevIne aneka maMgala padArthoM ko dekara unakA satkAra kiyaa| ___ vahA~se nikalakara donoM deviyA~ bhAIke pAsa gaI, vahA~ jAkara unhoMne subhadrAkumArIkI bar3I prazaMsA kI / bhAI ! usakA rUpa, zRGgAra va gAMbhIrya Adiko dekhakara hama daMga raha gii| uttarameM bharatezvara kahane lage ki na mAlama Apa vyartha prazaMsA kyoM kara rahI haiM ? taba deviyoMne kahA ki bhAI ! isameM bilakula saMdeha nahIM hai| vaha striyoMmeM ratnake samAna hai| usakI sAmarthya apAra hai / bhAI ! hama logoMkA citta prasanna huaa| yaha bar3A bhArI samArambha hai / aise samayameM mAtuzrI bhI rahatIM to bar3A AnaMda hotA | uttarameM bharatezvara kahane lage ki bahina ! maiM bhI yahI soca rahA thaa| mAtAjIko isa samaya vimAna bhejakara bulavA letA / parantu usameM eka vighna hai| mAtAjIko bulAte samaya choTI mA~ sunaMdAdevIko bhI bulAnA caahie| unakA bhI mAnA jarUrI hai| parantu bAhubali unako bhejaneke liye maMjUra nahIM kregaa| kyoMki mere
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ 133 bharateza vaibhava bhAIkA hRdaya kaisA hai maiM jAnatA huuN| isalie Apa loga saMtuSTa rheN| Aja rahane do| rAtri ho gaI, pUrNimA honeke kAraNa zubhra cA~danI phaila rahI hai| usa samaya naraloka jyotilokake samAna mAlama ho rahA hai| senAsthAnameM vivAha samArambhakI taiyAriyAM ho rahI haiM / senAke pratyeka aMgakA zRGgAra kiyA gayA hai| hAthI, ghor3e Adi bhI sajAye gaye haiN| sarvatra AnaMda hI AnaMda ho rahA hai| eka tarapha isa khuzImeM vidyAdharI deviyA~ AkAzameM nRtya kara rahI thIM to dUsarI tarapha bhUcarI deviyA~ bhUmipara nRtya kara rahI thIM / karor3oM prakArake vAdya baja rahe the / subhadrAkumArIko aneka deviyoMne milakara vivAhocita zRGgArase zRGgArita kiyA / bharatezvara bhI devendrake aneka uttamottama vastrAbhAraNoMse alaMkRta hue / sarvatra unakI jayajayakAra ho rahI hai| bharatezvarakA puNya anyAsadRza hai| unako hara samaya Ananda va maMgalake prasaMga AyA karate haiM / ve saMsArameM bhI sukhakA anubhava karate haiN| unakI sevAmeM rahanevAle sevakoMko bhI jaba duHkha nahIM hai to phira unako svayaMko duHkha kisa bAtakA ho sakatA hai| jisa prakAra dIpaka dUsaroMko bhI prakAza detA hai va svayaM bhI prakAzita hotA hai usI prakAra bharatezvara svayaM bhI sukha bhogate haiM, dUsaroMko bhI sukha dete hai| ve paramAtmAse prArthanA karate haiM ki - "he paramAtman ! tuma svayaM sukhI ho evaM samasta lokako sukha pradAna karate ho / kyoMki tuma sukhasvarUpa ho / ataeva mere hRdayameM sadA bane rho| he siddhAtman ! bhaktilakSmIke sAtha vivAha karaneke pahile Apa lokako mRdu, madhura va gaMbhIra dharmAmRta pAnase santuSTa karate ho| hitoktike dvArA saMsArake samasta prANiyoMko tRpta karate ho / ataeva he paramavirakta ! mujhe vyaktamatiko pradAna kreN| isI bhAvanAkA phala hai ki ve sadA sukha bhogate haiM va dUsaroMko sukha dete haiN| iti vivAhasaMbhrama sandhi
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava strIratnasaMbhoga saMdhi vivAhakI sarva taiyAriyAM ho cukI haiN| karor3oM prakArake gAjebAjoM ke sAtha kanyAne Akara vivAha maMDapameM praveza kiyA / vahA~para sundara alaMkRta akSatavedIpara Akara kanyA khar3I hai| aneka viprajana maMgala maMtra bola rahe haiM / samrAT bhI vivAhocita beSabhUSAse yukta hokara apane parivArake sAtha A rahe haiN| vahA~para vivAha maNDapameM praveza kara apane lie nirmita akSata vedIpara ve khar3e ho / vara aura vadhuke bIca eka sundara pardA hai / dvijoMne maMgalASTaka par3hanA prArambha kiyaa| uttama maMtroMkA uccAraNa karate huye unhoMne una dampatiyoMko motiyoMkA tilaka lgaayaa| maMgalASTaka pUrNa honeke bAda maMgalakauzika rAgameM gAyana karane lage / tadanantara jaba palamaMjari rAgameM gA rahe the taba vaha bIcakA pardA ekadama alaga huA / nami, vinami va sindhudeva, gaMgAdeva ne subhadrAdevIse puSpamAlA DAlaneke liye khaa| tadanusAra subhadrAdevIne samrATkke gale meM mAlA DAla dii| usa samaya samrATako itanA harSa huA ki mAno tIna lokakA bhAgya hI unake galemeM A gayA ho / samrATa svabhAvasehI sundara haiN| usameM bhI devalokake vastrAbharaNoMko unhoMne dhAraNa 'kiyA hai jaba unake gale meM puSpamAlA AI usakA varNana phira kyA kreN| cAroM bhAiyoMne milakara subhadrAdevIke hAghako samrATake hAthase 'milAyA / taba madhuvANI vinodase kahane lagI ki namirAja ! tuma bar3e AdamI ho, tuma to samajha rahe the ki tumhArI bahinake hAtha pakar3anevAlA koI nahIM hai| aba hamAre bharatezvarake sAtha hAtha kyoM milavA rahe ho / usa samaya samrATa hNse| namirAja bhI thor3A lajjita haa| dhIrese usane eka ratnahArako nikAlakara madhuvANIke hAthameM rakhA va kahane lagA ki cupa raho, bolo mata / sarva prakArase yogya vidhAnake sAtha vivAha huaa| 56 dezake rAjA vahA~para samrATke vivAhake liye upasthita the / usa vivAhakA kahA~taka varNana kiyA jAya / vivAha vidhise nivRtta hokara bharatezvara rAjamahala meM praviSTa hue / daravAje meM sindhudevI gaMgAdevI khar3I haiN| kahane lagI ki bhAI ! tuma hamAre gharapara binA pUche kisa kanyAko le Aye ho / aba hama andara nahIM jAne deNgii| pahile yaha kanyA hameM jIta le, bAdameM hameM use andara jAne deNge| phira vinodase subhadrAkumArIse pUchane lagI ki lar3akI ! tumhArA nAma kyA hai ? kahA~se AI hai| apane samasta
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ 336 bharateza vaibhava kuTuMba parivArako chor3akara isake pIche kyoM jA rahI ho ? yaha hamAreM mAI tumheM kyA lagatA hai| bolo to shii| hamAre bhAIko hajAra striyA~ haiM / una sabase chipAkara hamAre bhAIko ekAntameM kahA~ le jA rahI hai? tuma bar3I mAyAcAriNI mAlUma hotI hai| tumhAre gharapara Anepara tumane apanI sAmarthyako batalAyA thaa| aba hama dekhatI haiM ki kyA karatI hai ? bhAI ? usakI aMgUThI lekara hama tumhAre pAsa lA rahI thI / usane hama donoMko eka-eka hAthase hI dAda diyA aura aMgUThIko hamase chIna lI / cakravartIko ha~sI AI | bolo lar3akI aba cupa kyoM ho ? aba hama logoMko dhakkA dekara andara jAo dekheM / tumameM kitanI zakti hai ? ve gaMgAdevI va sindhudevI vinodase bolane lgii| samrATko bahinoM ke vinodako dekhakara manameM harSa ho rahA thaa| bolane lage ki bahina mere AdamiyoMne jo aparAdha kiyA vaha merA hI aparAdha samajhanA cAhiye | isaliye aba Apa logoMkA meM isa upalakSyameM satkAra karUMgA ise andara jAne do / taba donoM bahineM kahane lagI ki acchA ! hamArA Adara kisa prakAra kiyA jAyagA, cIlI / uttara meM samrATne kahA ki tuma donoMko ratnakA mahala banavAkara deMge aura sAthameM sakala saMpatsamRddha bAraha hajAra karor3a grAmoMko bhI pradAna kara deMge ! yaha lo, bacana mudrikA | taba donoM saMtuSTa hokara navadampatiyoMko AzIrvAda detI huI saMtoSa ke sAtha anyatra calI gaIM / bharatezvara paTTarAnIke sAtha antaHpurameM praveza kara gye| sarva sukhasAmagriyoMse susajjita usa zayyAgRha meM navavadhUke sAtha sukhakA anubhava kara sukha nidrAmeM magna ho gaye / subhadrAdevI apane patiko AliMgana dekara soI hai / parantu samrAT saccidAnanda paramAtmAko AliMgana dekara soye haiN| usa sukha zayyA para unake zarIrake rahanepara bhI usakA mana mAtra AtmakalAmeM magna ho gayA hai / do ghaTikA maMgalanidvAmeM samayako vyatIta kara rAnIko jAgaraNa na ho, usa prakAra dhIrese uThe va bhagavAn haMsanAtha paramAtmA ke smaraNa karane lage / paramAtmayoga meM jisa samaya ve magna the, usa samaya karmaparamANuoMkI nirjarA ho rahI thii| tadanantara thor3I derameM subhadrAdevI bhI uThI / donoMne bahuta derataka aneka prakArase vinoda vArtAlApa kiyaa| itanemeM prAtaH kAla huA / gAyakiyoMne sUcanA deneke liye udaya rAgameM aneka gAyana gAye / samrAT bhI apanI navavadhUke navarAgameM magna the / I 1 ,
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 337 bharatezvara bar3e bhAgyazAlI haiM / unako icchita padArthoMkI prApti meM derI nahIM lagatI hai, saMsAra meM iSTapadArtho kA saMyoga sabako nahIM huA karatA hai / jo mahAna puNyazAlI haiM unhoMko unakI manokAmanAkI pUrti hotI hai / bharatezvara bhI una mahApuruSoMmeMse haiN| ve paramAtmAkI bhAvanA karate haiM / he paramAtmana ! tumhArA jo smaraNa karate haiM unako unake icchita sukhako bhuma prApta kI ho| kyoMki paramAnanda svarUpa ho / isaliye he amRtavardhana ! tuma mere hRdaya meM sadA bane raho / he siddhAtman ! ApakA muktizrI ke sAtha jisa samaya vivAha hotA hai usa samaya lokake samasta jana Anandase nartana karate haiM parantu ApakI usa bAtakA vicAra bilakula nahIM rahatA hai| Apa usa navavadhU muktikAMtA ke sAtha bilakula sukha bhogane meM magna ho jAte haiM / isaliye Apa niraMjanasiddha kahalAte haiM / svAmin! mujhe subuddhi pradAna kIjiye / isI punIta bhAvanAkA phala hai ki samrATko isa saMsArase usa prakArake sukha milate haiM / iti strIratnasaMbhoga sandhi. atha putravAha saMdhi vivAhAdi kAryake dUsare dina viproMne Akara bharatezvarako AzIrvAda diyA | kaviyoMne aneka sAhityika racanAoMse unako santuSTa kiyA / rAjAoMne bheMTa Adi samarpaNa kara apanA Adara vyakta kiyaa| samrAd ne bhI sabako yathAyogya vastrAbharaNAdise sanmAna kiyA / donoM taraphake bandhuoMmeM kaI dina taka Ananda hI Ananda rahA / bharatezvarakI putriyA~ aura namirAjakI deviyoMmeM isa bIcameM kaI bAra AnA jAnA huA / paraspara bhojanake liye ekamekake ghara jAtI rahIM / ApasameM vizeSa prema bar3hane lagA / eka dinakI bAta hai samrAT va unake cAroM sAle va apanI rAniyoM ke bIca baiThakara vinoda vArtAlApa kara rahe the| usa vinodameM unako cakravartI cir3hAneke liye prayatna kara rahe the / namirAjase bolate samaya pahile bItI bAtoMko yAda dilAkara vinoda karane lage / madhuvANI bolane lagI ki rahane do samrAT ! hamAre rAjAko Apa kyA samajhate 22
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ 338 bharateza vaibhava haiM ? unhoMne Apake lie kyA kama kiyA hai ? lokameM sabase zreSTha padArthako Apako diyA hai, isa bAtakA bhI vicAra Apako nahIM hai ? uttama vastuko jinhoMne diyA hai unake sAtha bahuta namratAse bolanA caahiye| parantu Apa to unakI ha~sI kara rahe haiN| yaha vRtti kyA Apako zobhA detI hai ? maratezvara--madhuvANI ! tumhAre rAjAne mujhe kyA uttama vastuko lAkara diyA hai| merI cIjako lAkara mujhe dI hai| isameM kyA bar3I bAta kI ? vyarthakI DIMga kyoM mAra rahI ho? madhuSANI-rAjan ! byarthakI bAteM kyoM banA rahe ho? hamAre rAjAne lAkara jaba tumhAre AdhIna kiyA taba vaha tumhArI cIja bana gaI, usase pahile to vaha ApakI cIja nahIM thii| bharatezvara - madhuvApI ! tuma abhI jAnatI nhiiN| mAmAkI putrI bhAnajeke lie hI paidA huA karatI hai| isa bAtako duniyA jAnatI hai| phira tumhAre rAjAne kyA diyA? cakravartIne kyA liyA ? vaha to hamAre hakakI cIja thii| hamArI mAtAke bar3e bhAI kaccharAja apanI putrIko apane bhAnajeko nahIM detA ? yadi vaha nahIM detA to kyA yazasvatIkA jyeSTha putra use chor3a sakatA thA? ___ madhuvANI- rAjan tumhAre mAmA to dIkSA lekara cale gaye haiN| aba to deneke adhikArI hamAre rAjA namirAja hI the| yadi ve gussemeM Akara deneke lie inkAra karate to kyA karate ? bharatezvara-eka namirAjane inkAra kiyA to kyA huA ? bAkI sabake saba anukUla to the? phira mere lie kisa bAtakA Dara thA ? madhavANI---bAkI kauna-kauna tumhAre pakSa meM the| bolo to shii| bharatezvara- donoM mAmIjI, vinamirAja aura yaha merI ATha hajAra pAMca sau bahineM ye sabake saba anukala haiM / merI bahineM to mere pakSameM hI rahanevAlI haiM / yadi namirAjane kanyA deneke lie inkAra kiyA to yaha bhojana bhI nahIM prostiiN| samajhI ! madhuvANI ! bharatezvarake vinodako dekhakara namirAjakI deviyAM bahuta prasanna huii| ___ maukA dekhakara namirAja kahane lage ki Aja isa eka kanyAkI kyA bAta hai ? isase pahile hajAroM sahodariyoMko tumheM de diyA hai| maiMne hajAroM sahodariyoMke sAtha tumhArA vivAha kara dene para bhI tuma jaba hamArA upakAra nahIM samajhate to yaha bilakula ThIka siddha huA ki
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 339 zrImaMta loga garIboMko bhUlA karate haiN| bar3e loga loToMkI paravAha nahIM karate / isa bharatezvarakI saMpatti-zobhA hamArI bahinoMse bar3hI nahIM to kyA thA ? taba tInoM bhAI ekadama ha~sa gaye / namirAja bhI ekadama khilakhilAkara ha~sA / samrAT kahane lage ki yahA~para mere pakSakI kevala ATha hajAra pA~ca sau bahineM haiM / parantu tumhAre pakSakI lAkhoM haiN| isaliye Apa loga mujhe adhika dabA rahe ho| bAharakI darabArameM to mere pakSake adhika mila sakate haiN| andarakI darabArameM Apa logoMke pakSake adhika mila sakate haiN| isalie Apa logoMne yaha maukA dekhA hogA! acchA koI harja nahIM ! Age dekheNge| __itanA harSa vinodameM samaya vyatIta honeke bAda Agata sarva baMdhuoMne samrATkA sanmAna kiyaa| una cAroM bhAiyoMne sanmAna kiyA, sAsuoMkI orase madhuvANIne upahAroMko samarpaNa kiyA / gaMgAdevI va siMdhudevIne manmAna kiyaa| nami-vinamikI deviyoMne bhAIkA Adara kiyaa| tadanantara suvarNa kI putaliyoMke samAna sundara namirAjako do sau kanyAyeM va binamirAjako pacAsa kanyAyeM samrATako namaskAra karaneke liye aaii| varSa-chaha mahIneke andara vivAhake yogya vayako dhAraNa karanevAlI una kanyAoMko dekhakara samrATne madhuvANIse prazna kiyA ki ye kauna haiM ? madhuvANIne uttarameM kahA ki rAjan ! ye ApakI bahinoMkI kanyAyeM haiN| cakravartIko parama saMtoSa huaa| unhoMne kahA ki sacamuca meM arkIti Adi mere putra bhAgyazAlI haiM, ye kanyAyeM unake lie sarvathA yogya haiN| itanemeM una kanyAoMne bharatezvarake caraNoMko praNAma kiyA / bharatezvarane unako AzIrvAda dete hue unakI hastarekhAoMko dekha liyA / uttama lakSaNoMko dekhakara unheM saMtoSa huaa| kahane lage ki Apa logoMkA yahA~ AnA bahuta hI uttama huaa| arkakIrti AdirAja putroMne Apa logoM ko dekha lI to ve kabhI nahIM chor3eMge aura Apa logoMne bhI una sUndara kumAroMko dekhA to Apa loga bhI unako chor3anA na caaheNgii| yaha kahate hue aneka vastrAbharaNoMko pradAna kiyaa| kanyAyeM lajjita hokara paradeke andara gii| - namirAja kahane lagA ki hameM pahile jo sambandha huA hai utanA hI kAphI hai / aba adhika bar3hAnekI jarUrata nhiiN| taba bharatezvarane kahA ki namirAja! tumhArI bahinoMke hamAre gharapara Anese kyA koI lar3AI jhagar3A huA hai| bolo| khaira ! isake liye apaneko cintA
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ 340 bharateza vaibhava karanekI jarUrata nahIM hai / tumhArI deviyA~ svayaM saba vyavasthA kara leMgI, Aja usakA vicAra kyoM ? Age samayapara dekhA jAyegA / itanemeM bharatezakI putriyA~ devakanyAoMke samAna zRMgArita hokara A rahI haiN| pA~casI kanyAoMne Akara pitA ke caraNoM meM praNAma kiyA / sabako samrATne AzIrvAda diyA / bharatezvarane unako namirAja Adiko namaskAra karaneke lie khaa| kitanI hI kanyAoMne namaskAra kiyaa| kitanI hI lajjA se bharatezvarake pAsa khar3I rahIM / bharatezvara una putriyoMko AzIrvAda dete hue premase kahane lage ki beTI ! tuma loga aba vayameM A gaI ho| jaldI vayameM AogI to tumako yahA~ se bhejanA hogA / taba hama logoMko putrI - viyogake duHkhako sahana karanA par3egA / khaira ! koI bAta nahIM hai / merI putriyoMke lie yogya vara maujUda haiN| ve inako Anandita kreNge| meM sampattiyoM se unako tRpta kara dUMgA / bharatezvarake pAsa jitanI putriyA~ khar3I thIM ve lajjAse udhara bhAga gaIM / saba logoM ke bhAganepara madhurAjI nAmaka choTIsI kanyAne paradekI Ar3ameM khar3I hokara kahA ki pitAjI ! aba ApakI tarapha hama loga nahIM AyeMgI / kAraNa Apane hama logoMkA sabake sAmane apamAna kiyA hai / taba bharatezvarane pUchA ki beTI kyoM ? kyA bAta huI ? itanA gussA kyoM ? taba madhurAjI kahane lagI ki cho ? jAne do! tumane sabake sAmane hama logoM kA apamAna kiyA hai| isa prakArake chichorapanekI bAta karanA samrAT kahalAnevAleke lie kabhI zobhA nahIM detA / "beTI ! maiMne kyA kahA ! tuma sabake lie eka-eka patikI AdazyakatA hai, itanA hI to kahA aura kyA kahA ? isameM chichorapanekI bAta kyA huI / " bharatezvarane khaa| madhurAjI - dekho punaH vahI bAta ! lajjAse mukha nIce karatI huI kahane lagI ki cho ! pitAjI ! Apa kyoM aisI bAta kara rahe haiM ? saba loga ha~sate haiM / yahA~ andara sabhI bahineM ApakI vRttiko dekhakara ha~sa rahI haiN| dekhiye to sahI taba bharatezvarane kahA ki veTA ! jo merI vRttipara ha~satI hai, unake pAsa tU mata raha, mere pAsa A jA / parantu vaha nahIM AI / raticandrA nAmaka dAsIse use lAneke lie kahA / dAsIne jabardastI use lAkara cakravartI ko sauNpaa| phira bhI sabake sAmane lajjAse mu~ha Dha~kakara vaha samrATkI godapara baiThI huI hai / bharatezvarane taraha-tarahase use bulavAnekA prayatna kara rahe haiN| paraMtu
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 341 vaha bolatI hI nhiiN| beTI idhara dekho to sahI ! saba loga prasanna hokara terI tarapha dekha rahe haiN| tU A~kha mIMcakara baiThI hai / pagalI | tumane A~kha mIMca lI to kyA huA ? kyA loga bhI tumheM nahIM dekha sakate haiM ? bharatezvarakeaneka prakArake vArtAlApoM ko sunakara bhI vaha madhurAjI maunase baiThI hai / phira samrAT kahane lage ki itanA saba hote hue bhI madhu rAjI kyoM nahIM bolatI ? hA~ ! samajha gayA / Aja merI beTI dhyAna kara rahI hogI / madhurAjI andarase haiMsa rahI thI / beTI mokSasiddhiko tuma loga apane AtmAmeM hI karaneke lie prayatna kara rahI ho| mujhe bhI thor3A samajhA do 1 kaho ki Atmasiddhike lie mujhe kyA kyA karanA par3atA hai / madhurAjI maunabhaMga nahIM karatI hai / bharatezvara aura bhI aneka prakArase use bulAne kA prayatna kara rahe haiN| parantu vaha bolatI nahIM / bharatezvarane punaH kahA ki beTI ! mujhase kyA galatI huI ? kSamA kara / usake paira chU rahe haiM / pahileke AbharaNoMko nikAlakara navIna AbharaNoMko dhAraNa karA rahe haiM / madhurAjI aura bhI lajjita huii| ekadama vahA~se nikalakara bhAga gaI / bharatezvarakI vRttiko dekhakara rAniyoMne vidyAdharadeviyoMke sAtha kahA ki dekhA ! tumhAre bhAIkI gambhIratAko dekha lI ! tatra vidyAdhariyoMne kahA ki isameM kyA huA ? apanI putroMke prati prema karanA kyA yaha pApa hai ? hamAre bhAIne isase adhika kyA kiyA ? yaha lokakI rIti hai| usa dinakI vinodagoSThI banda ho gii| eka dinakI bAta hai / pahileke samAna hI mahalameM samrAT sarasa vyavahAra karate hue baiThe haiN| itane meM kanakarAja, kAMtarAja Adi namirAjake tIna sau putroMne zAMtarAja Adi vitamike sau putroMne Akara samrATko namaskAra kiyaa| taba samrATne madhuvANIse pUchA ki madhubANI ! ye kumAra bar3e sundara haiM / ina logoMne kyA kyA adhyayana kiyA hai ? taba madhuvANIne kahA ki svAmin! ye loga zastrazAstrAdi aneka vidyAoM meM nipuNa haiN| vidyAdharocitta aneka vidyAoMko inhoMne siddha kara liyA hai / samyagdarzanajJAnacAritra se bhI saMyukta haiM / taba samrATne unako vahA~para baiThAkara apane putroMko bhI bulvaayaa| taba bharatezvarake saikar3oM putra paMktibaddha hokara Ane lge| madhurAja vidhurAja nAmaka do putroMnepahile pitA ke caraNoMmeM namaskAra kiyaa| bAkI putroMne bhI namaskAra kiyaa| sabako AzIrvAda dekara baiThane ke lie khaa| bharatezvarane punaH apane putroMse
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ 342 bharadeza vaibhava kahA ki beTA ! Apa loga jarA apane zAstrAnubhavako batalAyeM to sahI ! taba una kuzala pUtroMne zAstra-kauzalyako btlaayaa| kabhI vyAkaraNase zabdasiddhi kara rahe haiM to phira tarkazAstrameM tattvasiddhi kara rahe haiM, sAra saMskRta goThate hA bhAgAke unmoMko pratipAdana kara rahe haiN| bharatazAstra, nATaka, kavitA, hastiparIkSA, azvaparIkSA, ratnaparIkSA Adi aneka zAstroMmeM una putroMne apane naipuNyako vtaayaa| ve bharatezvarake hI to putra the| taba bharatezvarako bar3I prasannatA huii| prazna kiyA ki beTA ! lokaraMjanakI AvazyakatA nhiiN| mokSasiddhi ke liye kyA sAdhana hai / use kho| bharatezvara unake bolaneke cAturyako dekha. kara khUba prasanna hue the / parantu use chipAkara kahane lage ki gar3abar3I meM hama logoMko tuma phaMsAne jA rahe ho / parantu hameM batalAo ki karmokA nAza kisa prakAra kiyA jAtA hai ? usake binA yaha saba vyartha hai ! taba una putroMne kahA ki pitAjI ! pahile bheda ralAyako dhAraNa karanA caahiye| bAdameM abhedaratnatrayako dhAraNa kara usake balase karmokA nAza karanA cAhiye / yahI karmoko nAza karanekA upAya hai| jaba karmanAza hotA hai taba mokSakI siddhi apane Apa hotI hai| phira pitAne pUchA ki usa bhedaratnatrayakA svarUpa kyA hai ? use bolo to sahI ! taba punaH putroMne kahA ki deva, gurubhakti va aneka AgamoMkA cintApUrvaka adhyayana karanA yaha vyavahAra ratnatraya hai aura yahI bhedaratnatraya hai| kevala AtmA, AtmAmeM lage rahanA yaha nizcaya yA abheda ralaya hai / taba namirAjane bhI kahA ki bilakula ThIka hai| taba cakravartIne namirAjase prazna kiyA ki kyA yaha ThIka hai ? bolo to sahI ! namirAjane uttara diyA ki pahile bhedaralatrayameM pravINa hokara mAdameM apane AtmAmeM lIna honA yahI zreSTha mArga hai| taba bharatezane prazna kiyA ki kyA vyavahAra hI paryApta nahIM hai ? nizcayakI kyA jarUrata hai| taba namirAjane kahA ki vyavahArase svargakI prApti ho sakatI hai| mokSasiddhike liye nizcayakI AvazyakatA hai| namirAjake vacanako sunakara cakravartI prasanna to hue, parantu use chipAkara kahane lage ki tumhArI bAta mujhe pasanda nahIM aaii| tuma ThIka nahIM bola rahe ho| taba bharataputroMne kahA ki pitAjI ! mAmAjI ThIka to kaha rahe haiN| isa sIdhI bAtako Apa kyoM nahIM mAna rahe haiM ? taba samrATne kahA ki zAyada Apa loga apane mAmAkI bAtako puSTi de rahe haiN| jAne do| yaha jo aura mere putra
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava A rahe haiM unase bhI puucheNge| ve kyA kahate haiM, dekheN| itanemeM pururAja va gururAja nAmaka do putra aaye| unase bharatezvarane prazna kiyA / taba una logoMne yahI kahA ki mAmAjI jo bolate haiM vaha sahI hai / parantu bharatezvara kahate haiM ki maiM use nahIM maantaa| zrIrAja mArAja nAmaka do putra aaye| unase pUchanepara unhoMne bhI vahI uttara diyA / basturAja, varNarAja, devarAja, divyarAja, mohanarAja, bAvannarAja Adi eka hajAra do sau putroMse prazna kiyA, sabakA uttara vahI rhaa| haMsarAja, ratnarAja, mahAMzurAja, saMsukharAja va niraMjanasiddharAja nAmaka pA~ca putroM ko pUchA, unhoMne bhI vahI khaa| itanemeM arkakIrti, AdirAja, vRSabharAja aaye| una logoMne pitAjI va mAmAko namaskAra kara yogya Asanako grahaNa kiyA / bharatezvarane prazna kiyA ki beTA ! mere va tumhAre mAmA ke bIca eka vivAda khar3A huA hai usakA nirNaya Apa logoMko denA cAhiye | ati Adi kuzala putrone kahA ki Apa aura mAmAjIke vivAdameM hAtha DAlanekA adhikAra hameM nahIM hai / Apa loga AdibhagavaMta kI darabAra meM jA sakate haiN| vahIM saba nibaTArA ho jAyagA / taba samrATne kahA ki mAmUlI bAta hai / tuma loga suno to sahI / beTA ! muktike lie AtmadharmakI kyA AvazyakatA hai? kyA vyavahAra yA bAhyadharma hI paryApta nahIM hai ? yaha namirAja kahatA hai ki sthUladharmase svargakI prApti hotI hai, Atmadharmase muktikI prApti hotI hai| tuma logoM kA kyA mata hai ? bolo ! taba ve putra Azcaryacakita hue / manameM socane lage ki hamezA pitAjI hameM kahA karate the ki muktike lie AtmAnubhava hI mukhyasAdhana hai / Aja mAtra ulaTA bola rahe haiM / isakA kAraNa kyA hai ? taba putroMke saMkocako dekhakara bharatezvara kahane lage ki Apa loga saMkoca mata karo, jo saca hai use bolo| punaH unako saMkoca ho rahA thA / arkakIrtise punaH kahA ki ghabarAo mata ! merA zapatha hai / tuma saMkoca mata kro| jo tumheM mAlUma hai nissaMdeha kaho taba arkakIrtine kahA ki pitAjI isameM saugaMdha khilAnekI kyA jarUrata hai / mAmAjI bilakula ThIka kaha rahe haiN| Apako bhI yaha maMjUra honA cAhiye / arkakIrtikI bAtako sunakara cakravartI kahane lage ki beTA ! maiMne socA thA ki tumhAre bhAiyoMne mAmAke pakSako grahaNa kiyA to bhI tuma to mere hI pakSa meM rahoge / parantu tumane bhI mAmAke hI pakSako grahaNa kiyA / astu, tumhArI marjI / uttarameM arkakIti kahane lagA ki, pitAjI! Apane 343
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ 344 bharateza vaibhava zapatha DAla diyA, phira maiM jhUTha kaise bola sakatA hU~? Apako bhI satya bAtako svIkAra karanA caahiye| ravicaMdrA pAsameM khar3I thI / bharatezvarane prazna kiyA ki ratinaMdre ! Aja hamAre patroMne apane mAmAke pakSako kyoM grahaNa kiyA ? raticaMdrAne kahA ki ve mAmAkI beTiyoM ko dekhakara prasanna ho gaye haiM / isalie unake tarapha dekhakara aisA bole hoMge / bharatezvarane bhI kahA ki bilakula ThIka hai / parantu inako socanA cAhie thA namirAja kucha sIdhAsAdhA unakI kanyAoM ko denevAlA nahIM hai / mere mAmA kI putrIko bhUsaka lie usane kitanI bAta banAI thIM, Apa loga kyA nahIM jAnate haiM ? isI prakAra mere putroMko bhI kanyA yaha sIdhA nahIM de sakatA hai| phira mere putroMne vyartha usake pakSakA samarthana kyoM kiyA ? taba namirAjane kahA ki rAjan ! Apa vizeSa vicAra mata kro| Apake putra jo mere bhAnaje haiM unako maiM apanI kanyAoMko detA huuN| Apa koI saMdeha mata kro| bharatezvarane socA ki mere kAryakI siddhi huI / namirAja bhI kyoM nahIM kanyAoMko degA ? una putroMke rUpako dekhakara prasanna huaa| vivAnapuNyane use mugdha kiyaa| nami-vinamikI deviyoMko bhI yaha sunakara bar3I prasannatA huii| kyoMki ve saba yahI to cAhatI thiiN| samrATne namirAjase kahA ki dekhA! sAkSAt pitA hote hue bhI mere pakSako grahaNa kara bAta nahIM kii| kevala mokSamArga jo hai, usIko unhoMne kahA hai| isIse unakI satyapriyatA mAlama hue vinA nahIM raha sakatI / kaccharAjake vahinake svaccha garbha meM utpanna isa bharatake putra svecchAcAra-pUrvaka nahIM boleMge, isa prakAra bharatezvarane jora dekara kahA / dekho ve kitane sundara haiN| zrI bhagavAn AdinAtha svAmIke pautroMkA varNana maiM kyA karU~ ? namirAja ! paramo tumane hI kahA thA ki aba adhika kanyA hama nahIM denA caahte| Aja tuma svataH deneke liye kabUla kara rahe ho / merI icchA tRpta huI / maiM yahI cAhatA thaa| namirAja bhI kahane lagA ki merI bhI icchA pUrNa hii| gaMgAdeva siMdhudevane bhI una saba putroMko AzIrvAda diyaa| kahane lage ki inake kAraNase Aja hamArA Atma vizvAsa dRr3ha huaa| upasthita sarva putroM ko va dAmAdoMko samrATa ne ucita sanmAna kara vahA~se bhejA aura isa saMbaMdhameM apane bahinoMkA kyA abhiprAya hai| yaha puuchaa| bahinoMne kahA ki yaha hameM pasaMda to hai / parantu putriyoMke prati hamArA bar3A hI prema hai / unake viyogako hama kaise sahana kara sakatI haiM ! taba bharatezvarane kahA ki tumhArI putriyoMse hamAre putroMkA vivAha hogA to merI putriyoMkA tumhAre
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ arateza para 34 putroMke sAtha vivAha kara deNge| phira to saMtoSa hogaa| cakravartIse kanyA mA~ganeke liye saMkoca ho rahA thaa| isa bahA bharatezake mukhase hI svIkAra karA liyaa| sabako harSa huaa| phira una deviyoMne kahA ki jaisI bhAI kI icchA ho vaisA kareM / hameM to kabula hai| saba jagaha vivAha maMgalakI jayajayakAra hone lgii| sabakA yathAyogya satkAra kara samrATne usa dina apane-apane sthAnoMmeM bhejA, dUsare dina kI bAta hai| senAsthAnameM vivAhamaMgalakI taiyArI hone lgii| jahA~ dekho vahIM AnaMda ho rahA hai / cakravartIke putroMkA vivAha ! yaha kisa vaibhavake sAtha huA, isake varNana karanekI AvazyakatA nahIM / bharatezvarane kisI bAta kI kamI nahIM rkhii| namirAjane apane nagarameM jaba bharatezvarakI orase maMtrI Adi gaye the usa samaya 16 dina paryaMta jo satkAra vaibhava kiyA thA usane dugunA caugunA vaibhava samrATne isa vivAha maMgalake samaya kiyaa| jinendrapUjA, samasta senAko miSTAnna, bhojana, dvijadAna vasantotsava Adise sarva naranArI tRpta hue| sabhI putroMkA vivAha saMskAra vidhike anusAra bahuta vaibhavake sAtha saMpanna hue| kaMjAjI nAmaka kanyAkA vivAha arkakIrti kumArake sAtha, guNamaMjarIkA AdirAjake sAtha, kuMjaravatIkA vibAha vRSabharAjake sAtha huaa| isI prakAra gamanAjIkA saMbaMdha haMsarAjake sAtha, manoramAkA ratnarAjake sAtha, yogya guNa aura rUpako dekhakara vivAha huaa| bharatezvarake bAraha sau putra the, unameM do sau putrato abhI vayase vivAha yogya nahIM the| isalie una do sau putroMko chor3akara bAkI hajAra putroMkA vivAha huaa| putriyoM meM kucha namikI thIM aura kucha vinamikI thiiN| kula milakara 1000 putroMkA 1000 kanyAoMke sAtha saMbaMdha huaa| isI prakAra bhanne apanI 500 putriyoMkA bhI vivAha usI samaya kiyA / kanakarAjAke sAtha kanakAvatIkA, kAntarAjake sAtha manudevIkA, zAMtarAjake sAtha kanakapadminIkA vivAha huA / isI prakAra nalinAvatI kumudAbatI, ratnAvalI, muktAvalI Adi lekara pA~casau kanyAoMkA vivAha huaa| sirpha eka madhurAjI nAmaka eka choTI kanyA raha gaI jisake prati bharatezvarakA asIma prema thA / cAra sau kanyAoMkA vibAha nami-vinami putroMke sAtha va sau kanyAoMkA vivAha pratiSThita vidyAdhara putroM ke sAtha huaa| isa prakAra samrATa bharatezvarane apane hajAra putroMkA, 500 putriyoMkA vivAha bahuta vaibhavake sAtha kiyaa|
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ lokameM dekhA jAtA hai ki kisI sajjanako 1 putra yA putrI hA to vaha manuSya vivAhakA samaya Anapara citAgrasta ho jAtA hai| parantu pAThakoMko yaha dekhakara Azcarya huA hogA ki bharatezvarake hajAroM putra hajAroM putriyoMkA vivAha icchA karane mAtrase yogyarUpase bahuta zIghra saMpanna huA, puNyAtmAoMkI bAta hI nirAlI hai| ve jo kucha socate haiM, usake lie anukUlatA hI mila jAtI hai| isake lie aneka janmo* pArjita puNyakI AvazyakatA hotI hai| bharatezvara sadA isa prakArakI mAvanA apane aMtaHkaraNameM karate haiN| unakI bhAvanA rahatI hai ki "he paramAtman ! jo sadAkAla zuddhabhAvase tumhArI bhAvanA karate rahate haiM, unako tuma saukhyaparamparAoMko hI pradAna karate ho| isaliye he deva ? tuma mere aMtaraMgameM bane rho|| he siddhAtman ! tuma nitya maMgalasvarUpa ho ! nitya zrRMgAra gauravase yukta ho, tumhAre aMtaraMgameM sadA anaMta AnaMdake taraMga umar3ate rahate haiN| sadA vaibhavazAlI ho, tuma saukhyasAhitya ho ! ataH svAmin ! mujhe sanmati pradAna kiijiye| isI bhAvanAkA phala hai ki unheM nitya naye aise maMgala prasaMgoMke AnaMda milate rahate haiN| iti putravaMzAha saMdhi -:: atha jinadarzana saMdhi apane putra va putriyoMkA vivAha bahuta saMbhramake sAtha karake bharatezvara bahuta Anandase apanA samaya vyatIta kara rahe haiM / eka dinakI bAta hai / buddhisAgara maMtrIne darabArameM upasthita hokara samrATake sAmane bheMTa rakhakara kucha nivedana karanA cAhA / bharatezvarako Azcarya huA, ve pUchane lage ki maMtrI! Aja kyA koI vizeSa bAta hai ? uttarameM buddhisAgarane nivedana kiyA ki svAmin ! merI prArthanAko suneN| tIna samudroMke bIca himavAn parvatatakake SaTkhaMDoMko Apane vIratAse vazameM kiyA / vRSabhAdripara aMkamAlAko aMkita kiyA / caudaha ratna siddha hue, putroMkA vivAha huaa| aba koI vizeSa kArya nahIM hai| bahuta kAla vyatIta hue hama logoMko Apake sAtha rahanese koI bhI
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava ciMtA kI bAta nahIM hai / tathApi ayodhyAnagarakI prajA Apake darzanoMkI abhilASAse ApakI pratIkSA kara rahI hai / zrIpUjya mAtAjI roja dinagaNanA karatI haiN| Apake bhAI Apako sAtha dekhanekI icchA karate haiM / isalie nami-vinamiko yahA~se vidAI kara apaneko nagarakI ora prasthAna karanA caahiye| utsarameM bharatezvarane kahA ki maMtrI! tumane acchA smaraNa dilaayaa| prajA va mere bhAiyoMko mujhe dekhaneko icchA hai, maiM use mAnatA hai| parantu mAtuzrIkI icchA ati prabala hai / maiM use bhUla gayA thA / aba calanekI taiyArI kreNge| ___ maMtrIko ucita sanmAna kara samrATne nami-vinamiko bulAkara kahA ki baMdhuvara! Ajataka Apa logoMke sAtha hamArA baMdhutvakA vyavahAra calA A rahA thaa| aba apane putroMkA bhI sambandha huaa| yaha bahuta harSako bAta hai / tadanaMtara namirAja va vinamirAjako uttamottama vastrAbharaNoMse sanmAna kiyaa| isI prakAra apane dAmAdoMko hAthI, ghor3A, ratna, vanAdise satkAra kiyA / sumatisAgara maMtrI AdikA bhI satkAra kiyA gyaa| apanI putriyoMkI bhI vidAI karate samaya unake sAtha aneka dAsiyoMko bhI ravAnA kiyaa| una priya putriyoMko vidA karate samaya bharatezvarako bhI manameM thor3A duHkha huaa| bharatezvarakI rAniyA~ to A~sU bahAtI huI putriyoMke pAsa hI khar3I thiiN| bharatezvarane usa dRzyako dekhakara kahA ki deviyoM ! Apa logoMne putriyoMko kyoM prasava kiyA hai / putroMko kyoM nhiiN| nahIM to yaha paristhiti upasthita nahIM hotii| putriyoMkI A~khoMse bhI A~sU baha rahe the / unako sAMtvanA dete hue samrATne kahA ki putriyoM! Apa loga abhI jAveM / maiM jaldI hI Apa logoMko liMbA lAU~gA / ciMtA na kreN| isa prakAra unako vidA karate hue bharatezvarako duHkha huaa| jahA~ mamakAra hai, vahA~ duHkha hai, yaha tAtvika viSaya usa samaya pratyakSa huA / nami-vinami apane parivArake sAtha duHkhako bhI lekara vahA~se nikala gaye / tadanaMtara samrATne gaMgAdeva va siMdhudevakA bhI yatheSTa sanmAna kiyaa| isI prakAra apanI bahina gaMgAdevI va siMdhudevIkA bhI satkAra karate hue kahA ki bahina ! Apa loga aba jaaveN| hameM Age prasthAna karanA hai| surazilpIko AjJA dekara bahinoMke lie sundara va usamaratnake dvArA mahalakA nirmANa kraayaa| sAthameM madhyamakhaNDake 24 karoDa uttama grAmoMko cuna-cunakara diyA va unake adhipatiyoMko AmA dI gaI ki sadA inakI sevAmeM
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ 358 bharateza vaibhava rheN| kaunasI bar3I bAta hai ? bharatezvarake AdhInastha eka eka rAjAke pAsa eka-eka karor3a grAma haiN| isa prakAra eka karor3a grAmoMke adhipati aise 32 hajAra rAjA unake AdhIna haiN| putroMke vivAha ke samaya ina bahinoMne dvArarodhana kiyA thA, usa samaya ina grAmoMko deneke lie samrATne vacana diyA thaa| svataH ke vivAha ke samaya, putriyoMke vivAha ke samaya jitane bhI grAmoMko inAma deneke liye samrATne vacana diye the, una sabakA hisAba karanepara vaha madhyakhaMDake eka dazamAMza hissA huA / bAkIke nau hisse to raha gaye / gaMgAdevI va siMdhudevIne bhI bhAIko maMgalatilaka lagAyA va apane patiyoMke sAtha vahA~se vidA huI / usI samaya medhezvara va vizvakarmA dAkhila hue| unako Age ke mArgako sApha karaneke liye AjJA dI gii| khAiyA~ bhara dI gaIM / pula bA~dhe gaye / mAkAlako patra likhanekI AjJA huii| donoM mAtAoMko uttamottama upahAroMko bhejane ke lie hukuma diyA gyaa| podanapura va ayodhyAko do vizvasta dUtoMko bhejane ke lie AjJA kI gaI / vaha dina isI prakArakI vyavasthAmeM vyatIta huaa| dUsare dina prasthAnakI bherI bajA dI gii| bharatezvarakI senAne 'bahuta vaibhavake sAtha bahA~se prasthAna kiyA / dhvajapatAkA, vimAna, gAjebAjeke dvArA usameM vizeSa zobhA A gaI thI / SaTkhaMDako jItakara apane dhavala yazako tIna lokameM phailAte hue bharatezvara jA rahe haiM ! jisa samaya digvijaya ke lie bharatezvara nikale the usa samaya unakI eka senA va dUsarI arkakIrtikI senA isa prakAra do hI senA thI, parantu aba lauTate samaya tIna senA ho gaI hai| jina putroMkA vivAha huA hai, aise hajAra putroMkA eka sAtha vyaMtaroMke sAtha karake bharatezvarane unako gamana kraayaa| usakA nAma arkakrItisenA hai / vaha sabase Age jA rahI hai| usake pIche choTe putroMkI senA jA rahI hai / svataH bharatezvara una guphAoMko pAra karate samaya vimAnapara car3hakara jA sakate the / parantu hAthI, ghor3A, ratha vagairahako chor3akara ve akele hI jAnA nahIM cAhate the / ataH sabake hita kI dRSTise unake sAtha hI jA rahe the / jisa prakAra caMDatamitra guphAko usa dina pAra kiyA thA, usI prakAra Aja caMDaprapAta guphAko pArakara dakSiNa bhUmikA avalokana samrATne kiyA / nATayamAlane pahilese cakravartIke svAgatake liye sthAna-sthAna para toraNa vagairaha bAMdhakara zobhA kI thI / usako bulavAkara bharatezvara ne usakA sammAna kiyA | yogya sthAnako jAnakara usa parvatake pAsameM hI gaMgAke taTapara senAkA mukkAma karAyA / I
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava vijayAdhugiriko pAra karate hI senAke samasta sainikoMko dekhakara Ananda huaa| AryAkhaNDako dekhakara una AryavIroMko harSa huA / abhItaka yuddhake liye prayANa thaa| parantu aba to gharake liye prayANa hai| ataH satrakA hRdaya utsAhase bharA huA thA / jAte samaya senApati jahA~ kahatA sabake saba saTa mukkAma karate / aba Ane samaya mukkAma karaneke lie kaheM to bhI 'thor3I dara aura jAva' aisA kahate the| sabake mana meM ghara jAnekI utkaMThA lgii| isI prakAra kucha mukkAmoMko taya karate hue ve dakSiNakI ora Aye, taba apanI bA~ya tarapha unhoMne kailAza parvatako dekhA / senApatiko vahIM para senAkA mukkAma karAneke liye AzA huiiN| svayaM bharatezvara saba parivArako bahIMpara chor3akara kailAsakI ora nikale / mAgadhAmara, maMtrI Adiko sUcanA dI gaI ki ve senA-parivArakI tarapha najara rakheM / apane sAtha apane bAraha sau putroMko lekara ve nikale / vimAnake dvArA pavanavegase kailAsapara phuNce| samavasaraNake bAharake daravAjepara dvArapAlaka khar3A thA / usase bharatezvarane prazna kiyA ki kyA hama andara jA sakate haiM ? AjJA hai yA nahIM? dvArapAlakadevane apane mastakako jhukAkara kahA ki Apa jA sakate haiM, A sakate haiM / UdhvaM, madhya va adholokake svAmI Adiprabhuke jyeSThaputrako kauna roka sakatA hai ? Apa kala mokSa sAmrAjyake adhipati hoNge| Apa jaaiyegaa| bharatezvarane pahile parakoTeke aMdara praviSTa hokara mAnastaMbhake pAsa rakhe hue suvarNakuMDake jalase paira dho liye / tadanaMtara punaH vinayake sAtha andara cale gaye / bharatezake putra mana meM soca rahe the ki Aja pitAjI apane pitAke pAsa jisa vinaya va bhaktise jA rahe haiM, usase Ageke liye ve sikhAte haiM ki hameM apane pitAke pAsa kisa prakAra jAnA caahiye| tadanantara do suvarNa prAkAra, bAda eka ratnaprAkAra, tadanantara tIna suvarNake, tadanantara do sphaTikake isa prakAra ATha parakoToMkI zobhAko dekhate hue Age bar3he / ATha dvAroMpara dvArapAlaka haiN| paraMtu navameM dvArameM koI dvArapAlaka nahIM hai| ATha dvArapAlakoMse anumati lekara bharatezvara andara praveza kara rahe haiN| andara praviSTa honeke bAda vahA~para vyavasthApaka devoMke zabda sunane meM Aye 1 koI kahatA hai dharaNeMdra ! Thaharo deveMdra ! Apa pahile bandanA kareM / dikpAlaka loga baiTha jAveM, yogijana baiThanekI kRpA kareM / garur3a jAtike deva yahA~ baiTheM, yakSa gaNoMkA yaha sthAna hai, siddha aura
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ : i : 350 bharateza vaibhava gandharva yahA~ baiTha sakate haiM / yaha raMbhAkA nRtya ho rahA hai, urvazIkA khela hai, menakAkA nRtya bhI sundara hai, ityAdi zabda bharatezvara vahA~ suna rahe haiM / bhagavAn ke Upara devoMdvArA puSpavRSTi ho rahI hai| motIkA chatra devone lagA hai| '20 cAdara Dola rahe haiM, pAsa hI azokavRkSa hai, bhAmalakA prakAza sarvatra phaila rahA hai / asaMkhyAta devagaNa jayajayakAra kara rahe haiM / hajAra dalake kamalake Upara jo siMhAsana hai use cAra aMgula chor3akara prabhu virAjamAna haiN| unakA prakAza karor3oM sUrya va caMdroMko bhI tiraskRta kara rahA hai / samavasaraNasthita devagaNoMne dUrase hI dekha liyA unako Azcarya huA ki yaha mahApuruSa kauna hai ? isa prakArake saundaryako dhAraNa karanevAle sajjanako hamane pahile kailAsameM kabhI nahIM dekhA thaa| tIna lokake rUpako saba apanemeM va apane putroMmeM ekatrita yahA~para dikhAve ke lie AyA mAlUma hotA hai / ityAdi kaI taraha kI bAtacIta karate hue apane Acaryako vyakta kara rahe the| pAsameM Anepara "yaha bharatezvara haiM, devottamakA putra haiN| ThIka hai / yaha vaibhava aura kisako mila sakatA ? dhanya hai" isa prakAra manameM vicAra karane lage / + bharatezvarane harSa ke sAtha andara praveza kiyA / vetradhAriyoMne kahA ki he devadeva ! puruSanAtha ! jarA Apa dekheM ! bharatezvara A rahe haiM / zarIrapara ratnAbharaNoMko dhAraNa kara, AtmAmeM guNAbharaNoMko dhAraNa kara atyanta sundara zRGgArayogI A gaye haiN| jarA dekhiye to sahI devaku mArose bhI sundara sanimiSanetradhArI apane hajAroM putroMko lekara bharatezvara Aye haiM / he koTisUryacaMdraprakAza ! sarveza ! jarA avadhAraNa kareM / ityAdi prakArase devagaNa bhagavAnse prArthanA karane lage / tIna loka ke andara ke bAharake padArthoMke pratyeka dravya guNaparyAyako pratisamaya yugapat jAnanevAle zrIprabhuko bharatezvarake Agamanako kisIke batAne kI kyA AvazyakatA hai ? nahIM! nahIM ! yaha to kevala devoM kI bhaktikA eka namUnA / bharatezvarane Adiprabhu ke caraNapara ratnAMjaliko samarpaNa kara sASTAMga namaskAra kiyA / pitA jisa samaya sASTAMga namaskAra kara rahe the usa samaya putra bhI sASTAMga namaskAra kara rahe haiN| pitA jisa samaya uThe ve bhI uThate haiN| pitA jisa samaya hAtha jor3eM usa samaya ve bhI hAtha jor3ate haiN| isa prakAra usa samayakI zobhA aisI mAlUma ho rahI thI ki jaise eka sUtrameM ba~dhe huye aneka khilaune eka sAtha apane sundara khela dikhA rahe hoM /
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 351 tIna bAra sASTAMga namaskAra kara bharatezvara bahuta bhaktise bhagavAn kI khuti krne| tata ho rahe the. AnaMdAdhudhArA baha rahI thI / mandasmita hokara bahuta susvarake sAtha ve stuti kara rahe the / vaha nimnalikhita stotra pATha thA kAMcanabhUbhududaMcita gauravAkucita bhAvasvarUpa ! paMcabANAnekajita ! puruSAkAra ! prAMcita ! jaya jaya ! sutrAmazata mukuTAna ratnAMzucitritakharaNAjayugala ! chatrA suktAMzagaMgAvRtabahujaTAsUtrita jaya jaya ! saMga nirAMga suraMga cidaMga mataMgajaripuviSTa rAThadha ! sAMgikasura kusumAsAradhUlibhasmAMgita jaya jaya ! piMjaritograkarmAraNyadAvadhanaMjaya sujJAnabhAnu bhaMjitajAtija rAmayavuH khamRtyujaya jaya jaya ! kaMjalkabhuMjita maMju lAlisvarajitamaMjughoSADhya ! raMjitagItapuSpAMjali pUjya paraMjyoti jaya jaya ! zrAvyavivyAlApakAvyasaMsevya savya niSyaMktacidravya ! avyayasiddhI susaMSya kahitakAvyADhya jaya jaya ! sujJAnavarzanasukhazakAMtimanojJa zrIamalAvivastu ! prAjJajanAcita! jaya jaya svAmI ! sarbajJa sadAzivo deva ! bharatanappAji zakrana svAmI kalikAlaparicita ratnAkaranA ! paricaya jaya jaya yaMveragiva nara surarella jaya jaya yenala ! isa prakAra bahuta bhakti se samrATne bhagavaMtakI stuti kii| ratnAkarane apane pitA sthAnameM zrImaMdara svAmIko va bar3e bApake sthAnapara zrI AdiprabhukA ullekha kiyA hai| isa prakArakA bhAgya hara ekako kahA~ mila sakatA hai ? isake bAda bharatezvarane surakRta jalase snAna kiyaa| apane zarIrakA zRMgAra kiyaa| aneka uttamottama dravyoMse jineMdrakI pUjA kii| bharatezvarako kisa bAtakI kamI hai ? ciMtAmaNi ratnane citita padArtho ko lAkara diyA / tIrthajala, malayajacaMdana, akSata, puSpa, dIpa, dhUpa, phala, arghya isa prakAra aSTadravyoMke sAtha tIrthezvarakI pUjA kii| usa samaya bharatakI bhaktiko dekhakara bhagavAnke samavasaraNa - sthita samasta bhavya jaya-jayakAra kara rahe the / pUjAse nivRtta hokara bhagavAn kI tIna pradakSiNA bharatezvarane dI / tadanaMtara bahuta bhaktise sASTAMga namaskAra kiyA / bAdameM muniyoMkI vaMdanA kI / devendrAdiyoMke sAtha bAtacIta kii| gaNadharako AzA pAkara gyArahaveM koSTha meM ve
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ 352 bharateza vaibhava virAjamAna hue / Aja samavasaraNa meM eka naI bAta ho gaI hai| samayasaraNasthita sabhI bhavya bharatezvarake Agamanase harSita ho rahe haiN| bharatezvara divyavANIkI pratIkSA kara rahe haiN| ___ bharatezakA jIvana dhanya hai / jahA~ jAte haiM vahA~ paramamaMgala prasaMgoMkA hI anubhava unako hotA hai| digvijaya kara lauTate samaya bhagavAn trilokInAthakA darzana, yaha koI kama bhAgyakI bAta nahIM hai| aise puNyazAlI virale hI hote haiN| jinhoMne pUrvajanmase hI AtmabhAbanAke sAtha aneka puNyakAryoko kiye hoM unhIMko isa prakArake avasara milA karate haiN| bharatezvara unhIM mahAtmA momeM se haiM, jo rAta dina isa prakArakI bhAvanA karate haiM ki 'he paramAtman ! tumhAre aMdara baha sAmarthya hai ki tuma apane bhaktoMko sadA paramamaMgala sthAnoMmeM le jAte ho| isalie he Anandamalla ! cidambarapuruSa ! tuma mere hRdayameM hI raho! kabhI anyatra nahI jAnA, yahI merI prArthanA hai| "he siddhAtman ! garvagajAsurako Apa mardana karanevAle ho, duSkarmarUpI parvatake lie vanake samAna ho, narasura nAga AdiyoM ke dvArA vaidya ho, ataeva hameM nirvighnamatiko pradAna kiijie"| isI bhAvanAkA yaha phala hai| iti jinadarzana saMdhi. atha tIrthAgamana saMdhi bharatezvara hAtha jor3akara baiThe haiN| unako divyadhvani kaba khiregI isa bAtakI utkaMThA lagI huI hai| bharatake putra bhI bhagavaMtake prati bhaktiMsa dakhata haiN| saMta haiN| hAtha jor3ata hai| akIti apana chAMTa bhAI pururAja, mANikyarAja, vRSabharAja, gururAja va AdirAjase kahane lagA ki Apa loga bar3e bhAgyazAlI ho / kyoMki Apa logoMne bhagavAn Adiprabhake nAmako pAye haiN| uttara meM ve bhAI kahane lage ki bhAI ! aisA kyoM kahate ho ? duniyAmeM jitane bhI pavitranAma haiM ve saba zrI Adiprabhuke haiN| unameMse ApakA arkakIrti nAma bhI to hai| ityAdi praphArase vArtAlApa ho rahA thA / itanemeM bharatezvarane unako isa vinodagoSThIko banda karaneke lie izArA kiyaa| unhoMne hAtha jor3akara
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 353 manameM kucha socA / itane meM divyadhvanikA udaya huA / gambhIra, mRdu, madhuradhvani se yukta sabake citta va karNako Anandita karatI huI vaha divyavANI khira rahI hai| samudraghoSa ke mamAna usakI ghoSaNA hai / usa divyadhvani meM 18 prakArakI mahAbhASAye va 700 laghubhASAyeM aMtarbhUta haiN| sabase pahile isa lokAkAzameM vyApta tIna vAtavalayoMkA varNana usa divyadhvani meM huaa| bAdameM usa AkAza pradezameM sthita UrdhvaM madhya va adholokakA citraNa huaa| tadanaMtara usa lokameM sthita Sadravya, saptatatva, paMcAstikAya va navapadArtho kA varNana huaa| bharatezvarako bar3A hI AnaMda ho rahA thaa| isI prakAra jaba bhagavaMtane vyavahAra ratnatraya, nizcayaratnatraya, bhedabhakti, abhedabhaktikA varNana kiyA usa samaya bharatezvarako romAMca huaa| haMsatva paramAtmatatva ), haMsatatvakA sAmarthya { va haMsameM hI jinasiddhakI sthitiko jisa samaya bharatezvarane sunA usa samaya ve AnaMdase phUle na samAye, unake sAre zarIrameM romAMca huA 1 bharatezvarane svataH ko kaba kevalajJAna hogA yaha pahale hI AdibhagavaMta se pUcha liyA thA / parantu unakI icchA abakI apane putroMke saMbaMdha meM pUchane kI thI / so unhoMne prazna kara hI diyaa| he bhagavan ! ye hamAre eka hajAra do sau putra haiM, isI janma meM mukta hoMge yA bhAvI janmameM mukta hoMge ? kRpayA kahiyegA / taba uttara milA ki ye saba isI bhavase muktidhAmako prApta kareMge / bharatezako saMtoSa huA / sAthameM yaha bhI kahA ki inameM se do putroMko to bAlyakAlameM hI vairAgya utpanna ho jAyagA / parantu samajhAneke bAda ve raha jAyeMge aura phira bhogoMko bhogakara vRddhAvasthAmeM ve dIkSita hoNge| bharatezvarane nizcaya kiyA ki isa jinavAkyameM koI antara nahIM par3egA / maiM ina putroM ke sAtha vRddhApya kAlataka rAjyabhogako bhogakara dIkSita hoU~gA / bhagavAnko namaskAra kara uThA / unake putra bhI sAthameM hI uThe, ve Apasa meM bAtacIta kara rahe the ki ye bhagavaMta hamAre dAdA haiM, koI kaha rahe the ki prapitA haiM / isa prakAra mohase kaI tarahase bAta kara rahe the / jahA~ moha hai vahA~ aisI bAta huA karatI hai / jisa bhagavaMta samasta mohanIyakA abhAva ho cukA hai, unake hRdaya meM aisI koI bhI bAta nahIM hai| isalie inake hRdayameM moha rahanepara bhI unake hRdayameM koI mamatva nahIM hai / ataeva ye vItarAgI kahalAte haiM / vRSabhasena gaNadharane samrATse kahA ki bharateza ! sabako rAstemeM chor3akara Ae ho ! isaliye aba derI mata karo! cale jaao| bhara23
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ 354 bharateza vaibhava tezvarane uttarameM kahA ki svAmina ! yahA~para rahane ke liye na kahakara Apa jAne ke lie kyoM bola rahe haiM ? Apako to yahAM rahane ke lie Adeza karanA caahiye| vRSabhasenasvAmIne kahA ki bharateza ! hama jAnate haiN| tuma kahIM bhI raho / tumhArI AtmA yahIM para rahatI hai| isaliye jaao| taba bharatezvarane 'agara aisA hai to maiM ApakI AjJAkA ullaMghana kyoMkara karUM? maiM jAtA hU~'' aisA kahate hue apane putroMke sAtha vahA~se prasthAna kiyA / vahA~se nikalate samaya eka daphe puna: AdiprabhukA darzana "bhUyAtpunadarzana" maMtrake sAtha kiyaa| tadanaMtara vRSabhasenAcArya, anaMtavIya, vijaya, vIra, suvIra, acyutAya isa prakAra chaha gaNadharoMkI vaMdanA kii| tadanaMtara kacchayogI, mahAkacchayogIko namaskAra kiyaa| bAdameM bAkIke munisamudAyako namaskAra kiyA / devendra ke sAtha premavArtAlApa kiyA / devendra kahane lagA ki bharateza ! kaunase pUNyake phalase tumane ina sundara pUtroMko prApta kiyA hai ? devaloka meM bhI isa prakArake sauMdarya dhAraNa karanevAle nahIM haiM / tumhArI saMpatti adbhuta hai| eka do putra nahIM, sabhI tumhAre samAna hI parama sundara haiN| tumhAre bhAgyakI barAbarI lokameM kauna kara sakatA hai ? uttarameM bharatezvara laghutA batalAte hue kahane lage ki kyA sundara haiM ? svargake deva inase hajAroM guNa adhika sundara rahate haiM / taba deveMdra kahane lage ki Apa loga Adiprabhake vaMzaja haiN| isaliye vinayaguNa bhI ApameM atyAdhika rUpase vidyamAna hai / ApakI nirahaMkAravRtti prazaMsanIya hai| isa prakAra devendra ke sAtha vArtAlApa kara nAgeMdra AdiyoM ke sAtha bhI volate hue cakravartI bAhara nikale / jAte samaya dvArapAlakoMko unhoMne ratnahArAdikAko inAmameM diye / samavasaraNase bAhara nikalakara vimAnoMpara car3hakara senAsthAnakI ora jAne lge| eka vimAnameM svayaM samrATa va dUsare vimAnameM eka hajAra prauDha putra va tIsare vimAnameM do sau choTe putra baiThe hue jA rahe haiM / solaha hajAra gaNabaddha deva bhI sAthameM haiM / sabhI putroMke mukhamaM isa samaya samavasaraNakI carcA hai / Adiprabhuke apUrva darzanake saMbaMdha meM aneka prakArase harSa vyakta karate hue sabhI putra jA rahe haiM / kabhI pitAke sAtha samavasaraNake viSayameM bola rahe haiM / bharatezvarake kahane para AnaMdase sunate haiN| ha~sate haiN| lokavismaya karanevAlI tIrthakara prabhukI mahimAko dekhakara mana-manameM phUla rahe haiN| isa prakAra saba loga jisa samaya bahuta Anandake sAtha jA rahe the,
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 355 usa samaya una choTe putroMmeM do putra maunake sAtha jA rahe haiN| unakA nAma jinarAja aura munirAja hai| unhoMne jabase tIrthaMkara parameSThIkA darzana kiyA hai tabase unake cittameM dIkSA lenekI bhAvanA ho gaI hai / parantu pitAse bolaneke liye Dara laga rahI hai| isaliye bar3e vicArase maunase jA rahe haiM / manameM vicAra kara rahe haiM ki aba kala hI hamAre bhAiyoMke samAna hamArA vivAha pitAjI kreNge| isaliye isa jhaMjhaTameM par3ane ke bajAya bAlyakAlameM hI dIkSA lenA ucita hai| hameM dIkSA pradAna karo isa prakAra hamAre dAdA zrI Adiprabhuke caraNoMmeM hama prArthanA karate / parantu hamAre pitAjI va bhAI loga nahIM chodd'te| aba kyA upAya karanA cAhiye | dhanya hai ! puNyajIviyoMkA vicAra bAlyakAla meM ho paripuSTa rahatA hai| abhI prayatna karanepara kisI bhI taraha ye loga hameM bheja nahIM sakate haiN| isaliye inake sAtha cupacApa abhI jAveM / bAdameM jaba gharapara pahu~ceMge taba kisI taraha inako binA kahe cale AyeMge, phira dIkSita hoNge| isa vicArase donoM putra unake sAtha mInase jA rahe haiM / mabhI loga senAsthAnakI ora dekhate hue jA rahe haiN| parantu ye donoM putra kailAsakI ora dekhate hue jA rahe haiN| bharatezvarane dekhA ! unako donoM putroMkA aMtaraMga mAlUma huA ki dIkSA lenekI bhAvanAle ye loga isa prakAra vikala ho rahe haiN| tathApi use chipAkara kahane lage, ki beTA jinarAja ! munirAja ! Apa logoM ko kyA huA ! saba loga bahuta Anandake sAtha jA rahe haiN| Apa loga kyoM maunadhAraNa karake baiThe ho ! isakA kAraNa kyA ? kyA mAtAkA smaraNa huA ? yA kailAsapara car3hanese kucha zarIrameM dardavarda ho gaI ? kyA bAta hai ? Apa loga maunase kyA vicAra kara rahe haiN| bolo to sahI / taba una putroMne kahA ki pitAjI ! Apake sAtha hote hue mAtAjIkI yAda kyoMkara ho sakatI hai ? kyA mAluzrI Apase bhI adhika haiM kyA jinendra ke samavasaraNameM jAnepara zarIrameM Alasya A sakatA hai ? kabhI nahIM / Apa aura bhAI bagaira bolate haiM / use hama sunate jA rahe haiM / itanI hI bAta haiM aura kucha nahIM / punaH bharatezvara kahane lage ki phira Apa loga Age nahIM dekhakara pIche kI ora dekhate hue kyoM jA rahe haiN| taba ve kahane lage ki hama loga isa kailAsakI zobhAko dekha rahe haiM aura manameM soca rahe haiM ki isa puSyazailakA darzana phira kaba hogA ? jarA isa parvatakI zobhAko
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava dekhiyegA / usake Upara samavasaraNake sauMdaryako dekhiyegaa| svAmin ! yaha tIna lokake lie adbhuta hai / Apa dekhiyegaa| bharatezvarako bhI patroMkI bhaktipara prasannatA huii| aba ve prakaTa rUpase kahane lage ki beTA ! mujhase kyoM chipA rahe ho| Apa logoM ke manake viSayako maiM samajha gayA hU~ / abhIse dIkSA lenekI vAta kyoM soca rahe haiM / hama aura tuma saba milakara dIkSA leNge| isameM gar3abar3a kyA hai ? kucha dina bhogameM rahakara bAdameM Apa loga dIkSA leveM / abhI gar3abar3a na kareM / itanA kahanepara putroMko mAlama huA ki pitAjIko mAlama haA hai| hama loga pitAse bolaneke liye Dara rahe the| aba pitAjIne hI hameM saMkocase dUra kiyA / hamane socA thA ki ina logoMko dhokhA dekara bhAga aayeNge| parantu aba usa taraha AnA sahaja nahIM hai / isalie ana spaSTa bolakara hI jAnA caahie| __donoM putroMne bharatezvarake caraNoMmeM mastaka rakhakara prArthanA kI ki svAmin ! hamArI tIvra icchA hai ki bAlyakAlameM hI dIkSita hokara muktisAmrAjyake adhipati bneN| isalie Apa kRpAkara anumati diijiye| isa bAtako sunakara bharatezvarakA hRdaya kaMpita huaa| A~khoMmeM pAnI bharakara aayaa| "beTA ! mujhase rahA nahIM jaaygaa| Apa loga isa prakArakA vicAra bilakula na kreN| merI rakSA kare' ityAdi rUpase kahate hue bharatezvarane ina donoM putroMko AliMgana diyaa| punazca kahane lage ki beTA ! Apa loga yadi nahIM ho to merI sampatti kisa kAmako ? mujhe kaSTa pahu~cAnA kyA Apa logoMkA dharma hai| itanI gar3abar3I kyA hai ? hama tuma saba milakara dIkSA leNge| isa samaya Thahara jaao| uttarameM donoM putroMne kahA ki svAmin ! Apako kyA putroM kI kamI hai? hajAroM pUtroMmeMse hama donone yadi dIkSA lekara ghamako parAsta kiyA to kyA vaha kIrti Apake liye hI nahIM hogI? bharata-ceTA ! mujhe usa kIrtikI AvazyakatA nhiiN| yaha kIti hI paryApta hai / tuma sukhase cAra dina raho yahI maiM cAhatA huuN| putra-pitAjI usa duSTa yamake bIca meM rahanese kyA prayojana ? hama logoMko Apa AjJA dIjiyegA / bharata-beTA ! vaha yama apaneko kyA kara sakatA hai ? Apa loga isI bhavase muktidhAmako prApta karanevAle haiN| bhagavAn Adiprabhuke upadezako itanA zIghra bhUla gye| yadi tuma loga tadbhava muktigAmI nahIM to tumhAre kAryako maiM nahIM rokatA paraMtu isI bhavase mukti jAnA
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 357 jarUrI hai| phira cAra dina Anandale saMsArake bhogoMko bhogakara phira AyeM | beTA ! jarA vicAra to kro| tuma logoMne abhI hamAre nagarako bhI nahIM dekhaa| hamArI mAtuzrIne tumhAre vinodapUrNa vyavahArako bhI nahIM dekhA / aisI hAlata meM tumhArA jAnA kyA ucita hai ? tumhAre oMne abhI tumako dekhA hI nahIM hai| sabakI icchAkI pUrti kara bAda meM jAiyegA / maiM tuma logoM ko bahuta sanmAnake sAtha bheja dUMgA / cintA kyoM karate ho ? kucha dina raha jAo / kAkA putra svAmin! dIkSA lenekI icchA kyA bAra-bAra hotI hai ? saMsArakI saMpattiyoM pha~sane bAda manuSTacitakI hotI hai, kauna kaha sakate haiM ? isaliye hamArI prArthanA hai ki hame kisI bhI prakAra rokanA nahIM cAhiye | Apa anumati dIjiye / pitAjI ! hamArI dAdI, kAkA, nagarI vagairahako isa carmadRSTise dekhaneke liye kyoM kahate haiM ? hama tapaJcaryAke balase ananta jJAnako prApta kara unako jJAnadRSTise eka sAtha dekheMge / isaliye hameM avazya jAnekI anumati dIjiyegA / I bharata - beTA ! punaH punaH usI bAtako kahakara mujhe duHkhita karanA tumhArA dharma nahIM hai / ataH isa viSayako chodd'o| tapasyAkI bAta ho mata karo / putra - pitAjI! Apako isa prakAra duHkhita honekI kyA AvazyakatA haiM ? kyA hama logoMne koI duSTa kAryakA vicAra kiyA hai ? koI nIca kAma karanekA saMkalpa kiyA hai ? phira Apa kyoM duHkhI hote haiM va hameM kyoM roka rahe haiM ? Apako to ulaTA kahanA cAhiye ki beTA ! Apa logoMne acchA vicAra prazasta kiyA hai| jAo tuma logoMko jaya mile / paraMtu Apa to hameM roka rahe haiN| hamArI prArthanA hai ki Apa isa prakAra hameM nahIM rokeM / hameM jAnekI anumati pradAna kareM / bharatezvarane dekhA ki aba ye mAnanevAle nahIM haiN| aba kisI na kisI upAyase inako manAnA cAhiye, isa vicArase ve kahane lge| beTA ! kyA Apa loga dIkSAke liye jAnA ho cAhate haiM ? koI harja nahIM jA sakate haiM / paraMtu Apa loga eka-eka cIja dekara jaaeN| uttarameM una putroMne kahA ki pitAjI ! hamAre pAsa aisI kaunasI cIja hai jo hama Apako de sakate haiM ? bharatezvarane kahA ki sirpha deMge aisA kaho, maiM phira kahU~gA / taba una putrone kahA ki jaba ki hama samasta parigrahako chor3akara dIkSAke liye udyata hue haiN| phira hameM kisa bAtakA moha hai / Apa boliye| hama deneke liye taiyAra haiN| bharatezvara unake sAmane hAtha pasArakara kahA ki lAo, eka
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ 358 bharateza vaibhava to isa hAyapara kapUrako rakho, dUsarA usapara tela ddaalo| phira khuzIse donoM jaao| jineMdra bhagavaMtatrI zapatha hai, maiM nahIM rokUMgA / bolate hue bharatezvarakI A~khoM A~sU baha rahA thaa| donoM putroMkA hRdaya ka~pane lgaa| sabhI putra kampita hone lage / arkakItine kahA ki Apa logoM ke uttarh lie dhikkAra ho / pitAjIne hAtha pasArakara viSako yAcanA kI, isase adhika duHkhakI aura kyA bAta ho sakatI hai ? hama logoMna aise azubha vacanakI sune / hA! jina ! jina guruhaMsanAtha ! (kAna meM u~galI DAlate hue arkekI tine kahA ) donoM putroMke manameM bhaya utpanna huA / eka dake pitA ke mukhakI ora dekhate haiM aura dUsarI daphe bhAIke mukhakI ora dekhate haiM / A~khoMke pAnIko nigalate hue unake caraNoMpara mastaka rakhakara kahA ki aba hama dIkSAkA nAma nahIM leNge| bharatezvarase nivedana karane lage ki gitAjI ! hama loga anabana vicArake samAna yaha vicAra kiyA thA / use Apa bhUla jaaaiN| Apako jo kaSTa huA usake lie kSamA kreN| bharatezvarane donoM putroM ko santoSake sAtha AliMgana diyA, kyoMki saMtAnakA moha bahuta prabala huA karatA hai / bharatezvarako bahuta santoSa huA donoM putroMne kSamAyAcanA kii| pitAjI ! Apako kaSTa pahu~cAyA / kSamA kreN| "beTA ! aisA kyoM kahate ho ? mujhe koI kaSTa nahIM huA, ulaTA isa samaya mujhe AnaMda AyA" kahate hue bharatezvarane una bAlakoMko samAdhAna kiyA / itanemeM arkakIrtikumAra apane vimAnase utarakara pitAke pAsa AyA aura usane bharatezvarake dhAraNa kiye hue vastrAbharaNoMko nikalabAkara navIna dhAraNa karAye aura gulAbajalase mukha dhulvaayaa| caMdanakA lepana zarIrako karAyA / isI prakAra aneka prakAra se zItopacAra kara pitAkI sevA kii| bharatezvarane una donoM putroMse prazna kiyA ki jinarAja ! munirAja ! aba jo huA so huA, ghara jAne ke bAda mujhe na kahakara tuma loga gaye to kyA bolo uttarameM putroMne kahA ki pitAjI ! hama Apase pUche binA aba haragija nahIM jAyeMge / "maiM vizvAsa nahIM kara sakatA bharatezvarane kahA / taba putroMne kahA ki Apake padakamaloMkI zapatha hai, hama nahIM jAyege / punaH bharatezvarane kahA ki isase bhI mujhe saMtoSa nahIM hotA hai / kucha na kucha jAmIna ke rUpameM denA caahie| nahIM to mujhe vizvAsa nahIM ho sakatA hai /
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ arateza vaibhava 359 putroMne vinayase kahA ki pitAjI ! jaba Apake caraNakamaloMkI zapathapUrvaka hamane pratijJA kI hai, phira usase adhika jAmIna kyA ho sakatI hai ? lokameM Apase adhika aura kauna hai ? isaliye hamapara vizvAsa kiijiye| bharatezvarane kahA ki maiM isa prakAra vizvAsa nahIM kara sktaa| apane bar3e bhAI arkakIrti va AdirAjako jAmIna dekara hameM nizcaya karAo ki Apa loga aba nahIM jaaoge| arkakItine kahA ki jAmInakI kyA AvazyakatA hai? Apake pATakamaloMse adhika aura jyA jAmInakI kImata ho sakatI hai ? "nahIM ! avazya jarUrata hai, isa taraha vacanabaddha va jAmIna patrabaddha honese phira ye bilakula nahIM jA skeNge| isaliye avazya jAmInapatra honA cAhiye" bharatezvarane khaa| itane meM AdirAjane kahA ki vyartha vivAda kyoM ? pitAjIkI jaisI icchA ho vaisA kreN| acchA ! hama donoM bhAI ina donoMke lie jAmIna haiN| hama inako jAne nahIM deMge aura ye nahIM jAyeMge, isa prakAra likhakara donoMne hastAkSara kiyaa| jinarAja aura munirAjane donoM bhAiyoMke caraNoMmeM namaskAra kara kahA ki bhAI ! Apa loga vizvAsa rakheM ki hama kabhI binA kahe nahIM jaayeNge| Apa loga vizvAsa rkheN| __ "pitAjIke caraNasparza hI paryApta hai" aisA kahate hue donoM bhAi. yoMne unakA hAtha httaayaa| jinarAja munirAjane vinayase kahA ki pitAjI Apake lie svAmI haiM, hamAre lie to Apa hI svAmI haiM / isI prakAra anya hajAroM putroMne kahA ki bhAI ! Apa donoM to inake lie jAmIna haiM / parantu hama loga saba paharedAra haiN| phira ye kaise jAte haiM dekheNge| mokSapathameM una putroMkA vinoda-vyavahAra kucha vicitra hI hai| vaha Ananda sabako kaise mila sakatA hai| samrATko santoSa huA, sabhI putra apane-apane vimAnapara car3hakara senAsthAnakI ora jAne lge| arkakIrtine bharatezvarase kahA ki pitAjI ! Adiprabhune jo apanI divyavANImeM kahA thA ki do putroMko bAlyakAlameM vairAgya utpanna ho jaayegaa| usase thor3A sabako duHkha hogA / prabhukA vacana anyathA nahIM ho sakatA hai| bharatezvarane kahA ki beTA ! abhI tumase yahI bAta kahanA cAhatA thaa| parantu tumane usI ko khaa| "pitAjI ! Apane jaba inakA nAmakaraNasaMskAra kiyA thA, usa
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ 360 bharateza vaibhava samaya inakA nAma bahuta soca samajhakara rakhA mAlUma hotA hai / jinarAja munirAjake nAmase ye jinamuni hoMge aisA zAyada Apako usa samaya mAlUma huA hogA / Azcarya hai !" arkakIrtine kahA / bharatezvarane kahA ki beTA ! jAne do, mujhe car3hAo mata ! tumhAre bhAiyoMne jisa prakAra mujhe pha~sAneke lie socA thA, use vicAra karanepara mujhe haMsI AtI hai dekho to sahI / kisa upAya se hama logoM ko dhokhA de rahe the ? hamane pUchA thA ki Apa loga maunase kyoM A rahe haiM ? uttara dete haiM ki Apa logoM kI bAtako hama sunate hue A rahe haiN| pIche kI tarapha dekhanekA kAraNa pUchane para kailAsa parvata ke puNyAtizayakA varNana karane lage / arkakIti ! dekho ! tumhAre bhAiyoMke cAturyako / isa bAtako sunakara saba loga ha~se / una putroM meM sabase choTe mANikyarAja va manmatharAja nAmake the / unakA nAma jaisA thA usI prakAra ve sundara the| unhoMne Age Akara nivedana kiyA ki pitAjI aba Apake sahodara vRSabhasenAcArya Adi chaha bhAiyoMne dIkSA lI usa samaya Apane unako kyoM nahIM rokA ? usa samaya Apane kucha bhI na bolakara mauna dhAraNa kiyaa| parantu inako rokA | kyA isa kAryake liye yaha loka prasanna ho sakatA hai ? isa prakAra nirbhIka hokara kahane lage / bharatezvarane 'kahA ki ThIka hai / usa samaya maiM kyA karatA ? uttarameM una putroMne kahA ki Apa kucha dinake lie unako rokate, jaisA hamAre bhAiyoMko rokA | bharatezvara - kyA mere rokanese ve ruka sakate haiM ? putra - pitAjI ! Apa aisA kyoM kahate haiM ? bar3e bhAI kI bAtako ve kabhI ullaMghana nahIM krte| Apane unako rokA nahIM / bharatezvara -- rahane do tumhAre bhAiyoMne abhI hama logoM ko pha~sAkara jAnekA vicAra kaise kiyA thA ? yaha tuma nahIM jAnate / jaba ki mere putroMne mujhe dhokhA denekA vicAra kiyA to mere bhAiyoMkI to bAta hI kyA hai ? ve merI bAta ko kaise suneMge beTA ! tuma loga abhI choTe ho, isalie pitAjI, pitAjI kahakara mujhe pukArate ho / parantu kala mujhe pha~sAkara cala doge yaha meM kaha nahIM sakatA / tuma logoMpara bhI vizvAsa karanA kaThina hai / garbha meM Ate hI hama logoMko putra utpanna hogA, isa vicArase hama harSita hote haiM va usa bhAgyake dinakI pratIkSA karate haiM /
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 361 parantu Apa loga hameM nirbhAgya kara cale jAte ho yaha mAtra AzcaryakI bAta hai| "putrasaMtAna honA cAhie" isa prakAra tumhArI mAtAoMkI abhilASA hai| usakI pUrti tumhAre janma se ho jAtI hai / parantu tuma loga bar3e hokara dIkSA lekara bhAga jAte ho, hama logoMkI rakSA bur3hApemeM tuma karoge, isa vicArase acche-acche padArthoko khilA-pilAkara hama tumhArA pAlana-poSaNa karate haiM / parantu tuma loga bilkula usake prati dhyAna nahIM dete ho / lacce ho / kadAcita hamase kahane se hama jAne nahIM deMge isa vicArameM binA kahe hI tapazcaryAke lie nikala jAte ho / parantu aisA na kahakara jAnese bAlyakAlase pAlana kiyA huA RNa tumase kaise chUTa sakatA hai / dekho, mere pitAjIne mujhe rAjya meM sthApita kara jo kAma mujhe sauMpA hai use meM kara rahA huuN| maiMne apanI mAtAke stanake dUdhako pIyA hai, ataeva unakI AjJAnusAra sarva kArya karatA huuN| kisIkA karjA lekara use bAkI rakhanA yaha mahApApa hai| mAtA-pitAoMke RNako bAkI rakhakara jAnA yaha satputroMkA kartavya nahIM hai| usako to mukti bhI nahIM mila sakatI hai / tumhAre bhAI aura tuma isa bAtapara vicAra nahIM krte| tumhArI mAtuzrI va hamako duHkhameM DAlakara jAnA cAhate ho / parantu kyA apanI lie ucita hai ! isa prakAra putroMko bharatezane acchI taraha DarAyA / bharateza yadyapi jAnate the, sarvajJane yaha Adeza diyA hai ki do putroM ko chor3akara bAkI putra to bhogoMko bhogakara vRddhAvasthA meM hI dIkSita hoMge tathApi vinodake liye ho uparyukta prakAra saMbhASaNa kiyA / punaH ve donoM putra kahane lage ki pitAjI ! hamAre bhAI dIkSAke liye jAnA cAhate the / Apase AjJA unhoMne jAneke liye mA~gI, parantu Apane AjJA nahIM dI, ve raha gye| phira Apane usI prakAra una chaha bhAiyoMko nahIM jAne dete to ye raha jAte / bharatezvara uttarameM kahane lage ki beTA ! jaba mere khAsa putroMkA rokaneke liye mujhe itanA sAhasa va zrama karanA par3A, taba una bhAiyoMko rokaneke liye kyA karanA par3atA ? merI bAta ko ve kaise mAna sakate the ? punaH ce putra kahane lage ki pitAjI ! Apa aisA kyoM kahate haiM ? kyA Aja hama loga choTe bhaiyA AdirAja va bar3e bhaiyA arka kIrtike vacanakA ullaMghana karate haiM ? nahIM, hama to unake vacanako zirasA dhAraNa karate haiM / isI prakAra ve bhI ApakI AjJAkA avazya pAlana karate / parantu mAlUma hotA hai ki Apane hI isa prakAra prayatna nahIM
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ 362 bharateza vaibhava kiyaa| bharatezvarane arkakI tikI ora lakSyakara kahA ki dekho bar3e bhaiyA ! apane bhAiyoMkI bAta to suno, ye kisa prakAra bola rahe hai| taba arkakIrti kahane lagA ki pitAjI ! ve ThIka bola rahe haiM, zAyada Apane apane bhAiyoMko rokane kA prayatna kisI kAraNase usa dina nahIM kiyA hogaa| bharatezvarane uttarameM arkakItise kahA ki beTA ! tumane bhI, tumhAre bhAiyoMne jo use hI samarthana kriyA ! kyA usa dina maiMne apane bhAiyoMko rokA nahIM hogA ! parantu yaha bAta nahIM hai| beTA ! Aja tumhAre jitane bhI sahodara haiM ve tumheM dekhate hI mere samAna hI vinaya karate haiN| mere bhAiyoMkI vaha dazA nahIM hai kyoMki tumhAre sadRza puNya ko maiMne nahIM pAyA hai| ...arkakI ti-paramAtman ! yaha Apane kyA kahA ! Apa hI lokameM puNyazAlI haiM / maiM adhika puNyazAlI kaise ho sakatA huuN| __ bharateza --lokameM bhale hI mujhe bar3A kaheM, puNyazAlI kaheM, parantu sahodaroMkI bhakti pAnemeM tuma lokameM sabase bar3e ho| dekho to sahI, tumhAre bhAiyoMko yaha bhI khyAla nahIM hai ki hama saba sautelI mA~ ke putra haiM / sabake saba premase tumhAre sAtha rahate haiN| parantu ekagarbhaja honepara bhI mere bhAI to mere sAtha nahIM rahate / eka hajAra do sau bhAI tumhArI AzAko zirodhArya karake tumhAre sAtha rahate haiN| parantu mere to sau bhAI honepara bhI mere sAtha premase bartAva nahIM krte| maiM to unakI hitakAmanA hI karatA huuN| parantu mere sAtha unako bhalAIkA vyavahAra nahIM hai| tathApi maiM usa ora upekSA karake calatA huuN| jina chaha bhAiyoMne dIkSA lI ve to atyanta vinayI the aura mujhapara unakI atizaya bhakti thii| maiMne unako aneka prakArase rokane ke liye prayatna kiyaa| parantu mujhe svaparopakArakI aneka bAteM kahakara ve Adiprabhuke sAtha dIkSita ho hI gaye / kyA kreN| unako namostu arpaNa karatA hU~ parantu aba vAkI jo rahe hae bhAI haiM unake aMtaraMgakA kyA varNana karUM? ve mahAgIM haiM 1 mere anakala rahanA nahIM cAhate haiN| ina bAtoMko bAhara kabhI nahIM bolnaa| Apa loga manameM hI rakhakara samajha lenaa| ityAdi aneka prakArase baccoM ko samajhAyA / uttarameM arkakIrti kahane lagA ki arahaMta ! kyA Apake aura kAkAoMke manameM anukUla vRtti nahIM hai yaha bar3e duHkhakI bAta hai| ityAdi prakArase vArtAlApa karate hue senAkI ora A rahe the| senAsthAna aba bilakula pAsameM hai| senAmeM sabhI samrATakI pratIkSA kara rahe
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 363 the| tIrthAgamanase lauTe hue cakravartIkA, maMtrI, menApati, mAgadha himavanta, deva, bisamAnadeva Adi pramughone apamAna senAsA vAgata kiyA / sarvatra jaba-jayakAra hone lagA / marvagaGgAra karAyA gayA thA / samasta senAoMke Upara jinapAda gaMdhodakako kSepaNakara bharatezvarane yaha bhAva vyakta kiyA ki mere Azrita samamla prANI mere mamAna hI sukhI hoveN| mabhI prajAoMne samrATkI prazaMmA kii| senAkA utsAha, vinaya, bhakti Adiko dekhate hue samrAT mahala meM praveza kara gaye / vahA~para rAniyoMkA utsAha aura hI thaa| ve svAgatake die AratI darpaNa vagairaha lekara khar3I thiiN| unhoMne bahuta bhaktise bharatezvara kI AratI utArI / samavasaraNakI pavitrabhUmise spRSTa pavitra caraNakamaloMko rAniyoMne sparza kiyA / putroMne bhI mAtAoMke caraNoM meM Doka dekara samavasaraNa gamana, jinapUjana Adi sarva vRttAMtako kahane ke lie prArambha kiyaa| saba loga icchAmi icchAmi kahate hue sammati de rahe the| jisa samaya mAtAoM ke caraNoM meM ve putra namaskAra kara rahe the, usa samaya ve mAtAyeM kaha rahI thIM ki Apa loga Aja hameM namaskAra na kreN| kyoMki Aja Apa loga hamAre putra nahIM haiN| tIrthapathika haiN| isalie tuma logoMko hameM namaskAra karanA caahiye| ityAdi kahate hue roka rahI thiiN| tathApi ye putra namaskAra kara rahe the| bharatezvarako yaha dRzya dekhakara Ananda A rahA thaa| putravadhuoMne bhI Akara bharatezvarake caraNoMko namaskAra kiyaa|sbke Upara gaMdhodaka sevana kara bharatezvarane AzIrvAda diyaa| isa prakAra bahuna AnaMdake sAtha milakara nityaniyAse nivatta hokara sabake sAtha bhojana kiyA va saMtoSase vaha dina vyatIta kiyaa| bharatezvarakA bhAgya hI bhAgya hai| SaTakhaMDavijayI hokara Ate hI trilokInAtha tIrthakara prabhukA darzana huA / samavamaraNameM pahu~cakara vaMdanA krI, pUjAkI, stotra kiyaa| isa tarahakA bhAgya sahaja kaise prApta hotA hai ? bharatezvarakI rAtridina isa prakArakI bhAvanA rahatI hai / ve satata paramAtmAse prArthanA karate haiM ki he paramAtman tuma sadA pApako dhonevAle paramapavitra tIrtha ho, paramavizrAMta ho ! isalie tuma mujhase abhinna hokara sadA mere hRdaya meM hI bane rho| he siddhAraman ! tuma jyotisvarUpa ho, tejasvarUpa ho, loka vikhyAta ho, tumhArI jaya ho ! mere lie nUtanamatiko pradAna kro|
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava isI bhAvanAkA phala hai ki unako tIrthaMkaraparameSThikA darzana huA / iti tIrthagamanasaMdhi. 364 o aMbikAdarzanasaMdhi bharatezvarakI AjJA pAkara senAne dUsare dina Age prasthAna kiyA / sthAna-sthAna para mukkAma karate hue bahuta vinoda-vilAsake sAtha ayodhyA kI ora senAkA prayANa ho rahA hai / podanapura meM samAcAra milA ki samrAT aba digvijayase lauTa rahe haiN| putrake dvArA preSita vastrAbhUSaNoMko mAtA yazasvatIne va unakI bahina sunaMdAdevIne bahuta saMtoSake sAtha dhAraNa kiyA va putrako dekhane kI icchA yazasvatI mAtA ke hRdayameM huI / aba 8-10 dinameM bharatezvara" ayodhyApurImeM pahu~ca AyeMge, tathApi taba taka ThaharanekI dama nahIM hai / Aja hI jAkara putrako A~kha bharakara dekhUM, yaha icchA yazasvatIke manameM huii| bahina sunaMdAdevIne kahA ki jIjI ! abhI gar3abar3a kyA hai jaba ayodhyAnagara meM saba loga A jAveM taba apana saba milaneke lie jAe~ge / Aja jAnekI kyA jarUrata hai| uttara meM yazasvatIne kahA ki bahina ! merA bharata jahA~ rahatA hai vahIM mere lie ayodhyApura hai| isalie maiM to Aja jAtI hU~ / Apaloga ayodhyApurameM pahu~cane ke bAda AyeM / bAhubaline Akara mAtA se kahA ki maiM Aja dUtoMko Age bhejakara samAcAra kahalA detA hU~ Apa kala jAe~| yazasvatIne uttara meM kahA ki nahIM, samAcAra bhejane kI AvazyakatA nahIM, maiM guptarUpase jAnA cAhatI hU~ ekAeka akasmAt jAnese bharatezvarako va usakI rAniyoMko Azcarya honA caahiye| pahilese samAcAra bhejane se vaha senAke sAtha svAgatake lie AyegA. yaha maiM nahIM cAhatI huuN| sAtha meM vimAnapara car3hakara jAU~gI | pAlakose jAne meM derI lagegI ityAdi prakArase bAhubaliko samajhAkara kucha sevaka, vizvAsapAtra Adiko lekara AkAzamArga se gamana kara gaI / aba senAsthAna nikaTa hai / AkAzapraderzase hI bharatezakI usa vizAla senAko dekhakara yazasvatI ke manameM atiharSa ho rahA hai| AkAza pradezameM Ate hue vimAnako dekhakara samasta senAko bhI Azcarya hone lagA / hama loga dakSiNakI ora jA rahe haiN| dakSiNakI orase ye kauna A rahA hai! bAjA nahIM, koI khAsa nizAna nahIM, kevala vimAna ho rahA hai, ityAdi prakArase jaba Azcaryacakita hokara vicAra
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 365 kara rahe the taba pAsa meM Aneke bAda sAthake vIroMne kahA ki samrATkI mAtA A rahI haiN| ekadama senAke samasta bAdya vajane lage / saba loga harSa se jaba jayajayakAra karane lge| koI hAthIpara car3hakara, koI ghor3epara car3hakara, rathapara aura koI vimAnapara car3hakara, mAtA ke svAgata ke liye gaye / koI AkAzameM namaskAra kara rahe haiM to koI jamInapara | isa taraha sArI senA meM ekadama khalabalI maca gii| sAr3he tIna karor3a prakArake bAje ekadama vajane lagI / bharatezako akasmAt upasthita isa ghaTanAse Azcarya huaa| pAsameM khar3e hue sipAhIko taya karaneke liye kiyA khu daravAjepara jAkara dekhatA hai to senAmeM ekadama khalabalI macI huI hai / vahA~ koI eka dUsarekA isa samaya sunaneko bhI taiyAra nahIM haiM / dUtane Akara uttara diyA ki svAmin ! senA Apese bAhara ho gaI hai / koI bhI uttara nahIM de rahA hai / saba loga gar3abar3a meM par3a gaye haiM / taba bharatezane vicAra kiyA ki hama loga digvijayase harSita honese bephikara hokara jA rahe the / kadAcit koI zatru isa maukeko sAdhana kara hamalA karaneke liye to nahIM Aye haiN| apanI rAniyoMko abhaya pradAna kara samrATne saunandaka nAmaka khaDgako hAthameM liyaa| usa eka khaDgako lekara bharateza bAhara aaye| eka daphe usa khaDgako jorase phirAkara dekhA to ekadama pralayakAlakI agnine jIbha bAhara nikAlI ho aisA mAlUma huA / bhUkampa huA / samudra umar3a gayA karor3oM bhUta cillAne lge| lokameM bhaya chA gayA / bharateza jisa DhaMgase A rahe the usase anumAna kiyA jAtA hai ki zAyada usa samaya ve manameM vicAra kara rahe hoMge ki yadi koI rAkSasa bhI isa samaya mere sAmane Aye to usako pakSIke samAna bhagAU~gA / arthAt itanI vIratA se A rahe the / isa prakAra jagadekavIra samrAT mahalake mukhya daravAjepara jaba pahu~ce taba arkakIti Adi putroMne Akara namaskAra kiyA / tadanaMtara gaNabaddha devoMne Akara namaskAra kiyaa| usake bAda aneka zuravIra Aye 1 mAlUma huA ki mAtuzrI A gaI haiM / bharatezvarake AzcaryakA ThikAnA nahIM rahA! hA ! merI mAtAjI isa prakAra A gaIM! isa prakAra kahakara ha~sate hue khaDgako sevakake hAthameM dekara una zUravIroMkA ucita satkAra kiyaa| itanemeM vimAnane Akara mahalake A~gana meM praveza kiyaa| usameMse devAMganAke samAna yazasvatI
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava devI utara gaIM / bharatezvarane jAkara sASTAMga namaskAra kiyaa| mAtAne rokaa| paraMtu bharatezane kahA ki aisA nahIM ho sakatA, maiM namaskAra karU~gA | yazasvatIne kahA ki tathApi isa rAstemeM kyoM? mahalameM calo! isa vAdake bIcameM hI arkakItine eka kapar3A vahA~para bichA diyA va kahA ki pitAjI ! aba namaskAra kro| bharatezvarane bhaktibharase namaskAra kiyA / bharatezvarako hAthase uThAkara mAtAne AzIrvAda diyA ki beTA ! car3hatI huI javAnI na utare, eka bhI bAla sapheda na ho, sUkhase bahuta dinataka SaTkhaMDako akhaMDa rUpase pAlana karate hue cirakAlataka raho, bAdameM kSaNamAtrameM muktilakSmIko prApta kro| usa samaya donoMko romAMca huA / AnandAzru bahane lagA / mAtAputrakA moha adbhuta hai| yazasvatIdevIne kahA ki beTA! terA visoga hokara mAra hajAra varSe hue / Aja mujhe saMtoSa huA, Aja mile| araheta ! mAtA ! sATha hajAra varSa hue ? bharatezvarane Azcaryase pUchA ! uttarameM yazasvatIne kahA ki beTA ! hA~ ! barAbara hai| maiM pratidina ginatI thii| tadanantara arkakItine Akara dAdIke caraNoMmeM namaskAra kiyA, usI prakAra bAkI putroMne bhI Akara namaskAra kiyA / bharatezvarane kahA ki mAtAjI ! jaba digvijayake liye nagarase nikale taba isI arkakItikA pAlanA hamAre sAtha thA / yaha usa samaya baccA thaa| ye saba bAdameM utpanna hae usake sahodara haiN| taba mAtAne arkakIti va anya putroMko AzIrvAda dete hue kahA ki beTA ! tuma sarIkhe bhAgyazAlI lokameM kauna hai ? ye saba naralokake nahIM haiM, ye sundara putra suralokake mAlama hote haiM / suralokase to nahIM lAye ho na ? bolo to shii| bharatezvarane uttarameM kahA ki mAtAjI ! putroMkI bAta jAne dIjiye, Apa vinA sUcanA diye hI ekAeka kase AI? isa prakAra AnA kyA ucita hai ? senAsthAnakA zRGgAra nahIM kiyA, natyavAdakI koI vyavasthA nahIM kI gaI, Apake svAgatake lie maiM nahIM A skaa| baDe-bar3e rAjA sajadhajakara nahIM A sake, maiM cAhatA thA ki Apake svAgata ke lie asaMkhyAta ratha va pallakiyoMko lekara AU~ / sthAna-sthAnapara aneka dRzyapAtroMkI vyavasthA nahIM ho sakI 1 kyA kahU~ ? mujhe Apa kI sevA karane kA bhAgya nahIM hai| hamArI senA isa sevAke lie yogya nahIM hai| yaha gIta pAtra bhI yogya nahIM hai| bar3A duHkha hotA hai| meM aneka prakArase sevA karanekI bhAvanA kara rahA thA, parantu use dekhanekI AkAMkSA Apake hRdayameM nahIM hai| phira Apane mujhe janma
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava kyoM diyA ? pakhaMDako pAlaneke lie dUdha kyoM pilAyA ! kahie mAtA jI ! mAtA yazasvatIne uttara meM kahA ki beTA ! isa prakAra duHkha mata karo, mujhe yaha saba lokAMta vyavahAra pasanda nahIM hai, isalie ekAMtameM Akara tumase milanA cAhatI thI, usImeM mujhe saMtoSa hai| jaba maiM isa prakAra A rahI thI, tumhArI senAke vIra bar3e dhUrta mAlUma hote haiN| unhoMne ekadama hallA mcaayaa| sAthameM mere sAtha Aye hue tumhAre vizvAsapAtroMne bhI unake sAtha hallA mcaayaa| ye bhI dharta haiN| taba una vIroMne kahA ki svAmin ! choTe mAlikane ( bAhubali ) vahIMpara kahA thA ki pahilese hama samAcAra bhejate haiM, Apa bAdameM jaayeN| parantu mAtAjIne mAnA nhiiN| isaliye hama logoMne sirpha kahA ki samrATakI mAtA A gaI haiN| itanemeM senA ekadama umar3a gii| hama kyA kareM ? samrATne unase prasanna hokara kahA ki tuma logoMne acchA kiyaa| nahIM to mAtAjI guptarUpase hI aatiiN| bAdameM samrATne unako aneka uttamottama padArthoM ko inAmameM diye| mAtAjI ! Apa to ekAMtameM AnA cAhatI thIM, paraMtu ApakA vicAra lokako mAlUma nahIM thA isalie usane apanI icchAnusAra prakaTa kara hI diyaa| haMsate hue bharatezvarane kahA / lokameM sarvazreSTha Apa jisa samaya eka garIba strIke samAna A rahI thIM, isa viparIta vartanase bhUkapa huA, senAmeM ekadama khalabalI maca gaI / vizeSa kyA? maiM svayaM khaDga lekara yahA~taka AyA bharatezvara ne puna: khaa| uttarameM yazasvatI mAtAne bharatezakI pIThapara hAtha pherate hue kahA ki beTA ! basa! tumhAre tejako chipAkara merI hI prazaMsA karate jA rahe ho| tadanantara bharatezane hAthakA sahArA dekara bAharake A~ganase aMdarake A~ganameM mAtudhIko padharAmA / sAtha hI jAte samaya choTI mA~ (sunaMdA) va choTe bhAI (bAhubali) kA kuzala vRttAMta bhI pUcha liyaa| Age jAkara bIcakA jo dIvAnakhAnA AyA vahA~para eka uttama Asanapara mAtuzrIko baiThA diyA aura donoM orase apane putroMko khar3Akara bharatezvara mAtAkI bhakti karane lge| itanemeM bharatezvarakI rAniyA~ mAtAke darzana ke lie bahuta utsAhake sAtha aaiiN| bahuoMko mAlUma huA ki sAsu AI haiM / saba loga bahuta harSake sAtha maMgala dravyoMko apane hAthameM lekara sAsuke darzana ke liye aaii| yazasvatI mahAdevIko bhI apanI hajAroM bahuoMko dekhakara bar3A
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ 368 bharateza vaibhava hI harSa huaa| mukhameM AnandakI ha~sI, zarIrameM romAMca va A~khoM meM AnaMdAzruko dhAraNa karate hue una rAniyoMne bahuta bhaktise sAsuke caraNoMko namaskAra kiyaa| sabako yazasvatIne AzIrvAda diyA / vaMdanA va kuzalapRcchanA honeke bAda una rAniyoMne prArthanA kI ki hama logoMne usa dina digvijaya prasthAnake samaya punaH Apake caraNoMke darzana honetaka jo niyama liye the ve saba Aja pUrNa hue| Aja hama una niyamoMko chor3a detI haiN| yazasvatIne tathAstu kahakara anumati dii| una bahuoMne punaH kahA ki dekhA mAtAjI ! Apase hama logoMne brata grahaNa kiye the / usake phalase hama saba loga kisI prakArake kaSTake vinA surakSita AI haiN| kabhI ziradardakI bhI zikAyata nahIM rhii| bahuta Anandake sAtha hama loga lauTa AI haiN| bharatezvara pUchA ki mAtAjI ! inhoMne kyA vrata liye the? taba yasapaTIna kahA ki kisI na kisI vastrama aura kisIne khAnepIneke padArthoMmeM niyama liye..the / maiMne usI samaya ina logoMko inakAra kiyA thaa| paraMtu inhoMne mAnA nhiiN| vrata le hI liye / bharatezvarane kahA ki oho ! mAtAjI inakI bhakti adbhuta hai, mere hRdaya meM ina sarIkhI bhakti nahIM hai / maiMne koI niyama hI nahIM liyA thaa| maiM kitanA pApI haiM? taba uttarameM yazasvatIne kahA ki beTA! duHkha mata karo inakI bhakti aura tumhArI bhakti koI alaga-alaga nahIM hai, inakI bhakti hI tumhArI bhakti hai| rAniyoMke namaskAra karaneke bAda cakravartIke putravadhuoMne Akara namaskAra kiyaa| vinodase unakA paricaya karAte hue samrATne kahA ki mAtAjI! ApakI bahuoMko Apane usa dina AzIrvAda diyA thA to ve unake phalase bahuta Anandake sAtha samaya vyatIta kara rahI haiN| aba Apa ina merI bahuoMko bhI AzIrvAda deveM tAki ve bhI sukhI hove / taba yazasvatI hesatI huI kahane lagI ki beTA ! acchI bAta, merI bahuoMke samAna hI tumhArI bahue~ bhI sukhase samayako vyatIta kreN| saba loga khilakhilArkara ha~se / saba rAniyA~ A gii| paraMtu paTTarAnI subhadrAdevI abhItaka kyoM nahIM AI, isa bAtakI pratIkSA saba loga kara rahI thii| itanemeM aneka paribAra striyoMke sAtha yukta hokara subhadrAdevI A gii| bharatavAnIse yukta prAkRtika sauMdarya, usameM bhI divya AbharaNoMkA lAvaNya Adise vaha bahuta hI sundara mAlUma ho rahI thii| sAsune A~kha bharakara bahuko dekhaa|
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava parivAra striyoM virudAvalI bola rahI thiiN| kacchedraputrI, subhadrAdevI, guNaratnagucchase zobhita strIratna A rahI haiM / sAvadhAna ho| sabhI rAniyoMne pUchA ki jIjI ! Apane derI kyoM lagAI ? jaldI kyoM nahIM aaii| uttarameM subhadrAdevI ne kahA ki maiM antameM AI huI haiN| aisI avasthAmeM tuma logoM ke bAda hI merA AnA hI ThIka hai| subhadrAdevIne apane pitAkI sahodarI yazasvatIke caraNoMmeM bahuta bhaktise namaskAra kiyaa| yazasvatIko dekhanepara pitAko dekhaneke samAna use harSa huA / yazasvatIko subhadrAdevIko dekhanepara apane bhAIko dekhaneke samAna harSa huaa| bahuta harSase subhadrAdevIko AliMgana dekara AzIrvAda diyaa| devI, tumako maiMne bacapanameM dekhA thaa| phira bAdameM apana dUra haI / aba javAnImeM phirase tumheM dekhanekA yoga zikSA bhanne gAIko dekhaneke samAna ho gyaa| donoMke A~khoMse AnaMdAzru bahane lgaa| itane meM ghaMTAnAda huaa| sUcanA thI ki aba bhojana kA samaya ho gayA hai| saba logoMko usa samaya yazasvatI mAtAke Anese mahalameM mahAparvake samAna Ananda hone lgaa| striyA~ vahA~se jAkara snAna, devapUjA vagairahase nivRtta huI va mahAvibhavake sAtha bhojanagRhameM praviSTa hii| bhojanazAlAmeM jhUleke Upara nirmita eka sundara Asanapara saba bahuoMkI pratIkSAmeM yazasvatI mahAdevI baiThI haiM / bharatezakI icchA huI ki mAtAjIkI pUjA kreN| isaliye pAsameM hI aise siMhAsana rakhavAkara mAtAse kahA ki Apa isapara virAjamAna ho jaaeN| yazasvatIne kahA ki usa dina paryopavAsake bahAnese pUjAke liye svIkRti dI thI / Aja maiM nahIM svIkAra kruuNgii| merI pUjAkI kyA jarUrata ? bharatezane kahA ki mAtAjI ! eka daphe merI icchAkI pUrti aura kiijiye| mujhe pUjA karane diijiye| mAtAne inakAra kiyA va yahIMpara baiThI rhiiN| taba samrATne arkaphItise pUchA ki bar3e bhaiyA ! tuma bolo! aba kyA upAya karanA cAhiye ? uttarameM arkakIrtine kahA ki pitAjI ! AzA diijiye| maiM usa Asanasahita dAdIko uThA le AtA hai ! bharatezvarane AdirAjase pUchA to usane kahA ki pitAjI ! anapako pUjA karanI hai, dAdIko vahIM baiThe rahane diijiye| apana vahIMpara sAmane baiThakara pUjA kareMge / isa prakAra bharatezake kAnameM kahA / anya putroMko bhI usI prakAra pUchA to unhoMne kahA ki hamAre bar3e bhAiyoMne jo upAya kahA hai usase adhika hama kyA kaha sakate haiM ? bharatezvarane arkakIti va AdirAjase kahA ki beTA / tuma logoMne jo taMtra kahA hai, vaha ThIka to hai| paraMtu usa saMtrase
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ 370 bharateza vaibhava bhI bar3hakara maMtra hai| usakA bhI prabhAva jarA dekheM / taMtroMke prayogake lie sAre zarIrakA upayoga karanA par3atA hai| paraMtu maMtra prayogake lie kevala oThako hilAnese kAma cala sakatA hai| maMtrake rahate hue taMtrake jhagar3e meM par3anA ThIka nahIM hai / isalie Apa loga maMtra ke sAmarthyako dekheM / mAtAjI ! Apa pUjAke lie uTheM va isa siMhAsanapara virAjamAna ho jaaeN| mAtAne kahA aisA nahIM ho sakatA "OM mahA haMsanAthAya namaH svAhA, mAtAjI ! uThe, yadi nahIM uTho to bhavadIya bharata bhaiyAkI zapatha hai svAhA " bharatezane maMtra paThana kiyA | mAtA ekadama uThakara khar3I ho gaIM / OM paramahaMsanAthAya namaH svAhA, mAtAjI, dhIre-dhIre caleM, yadi nahIM caleM to bhavadIya cakrAdhipatikI zapatha hai svAhA " ( dUsarA maMtra ) mAtA dhIre-dhIre calane lagIM, sabhI striyoM ha~sane lagIM / 'Apake, bharatezkI zapa hai, isa Asanapara kar3ha jAiye svAhA' striyA~ ha~satI huI hAtha jor3a rahI thIM, yazasvatI usa Asanapara car3hakara baiTha gaI / " mAtAjI ! bhavadIya bar3e beTekI zapatha hai, bharatezvara ke bar3e beTekI zapatha hai, mere choTe beTekI zapatha hai, Apake choTe beTekI zapatha hai Apa svastha baiThI raheM, ThaH ThaH svAhA " / Uparake zabdoMko putra va bhAiyoMko bulAte samaya premase bharatezvara prayoga karate the / bharatezvarake mantrako dekhakara ekadama sabaloga ha~sa gaye, yazasvatI bhI ha~satI huI kahane lagI ki beTA ! bahuta acchA maMtra sIkhe ho ? kyA aba kisIkI zapatha nahIM rahI ? bharatezvarane kahA kiM nahIM ! nahIM ! aba Apa virAje raheM / arkakIrtise kahA ki beTA ! dekhA ! maMtrake sAmarthyako ? saba putroMne ha~sate hue kahA ki pitAjI ! Apake maMtra ko hamane dekhA sacamuca meM AzcaryakI bAta hai / arkakIrtine apane dupaTTe ko bharatezvarake caraNoMmeM rakhakara isa prasaMga meM namaskAra kiyaa| AdirAjako Adi lekara bAkI sabhI putroMne apane uttarIya vastroMko caraNoMmeM rakhakara namaskAra kiyA / apane bar3e bhAiyoMko dekhakara guNarAja nAmaka choTe bAlakane apane pahane hue zarTako nikAlakara vahA~ rakhakara namaskAra kiyA / gururAja nAmaka bAlakake zarIrapara zarTa bhI nahIM thA / usane apane dAsIke hAthase eka hAtha rumAlako chInakara use rakhakara namaskAra kiyaa| sabako Azcarya .. YO
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 371 huaa| itane meM sakharAja nAmaka choTA baccA aayaa| usane hAthameM lie hue gillI DaMDeko vahA~ rakhakara namaskAra kiyA saba loga haisane lge| sukharAja nAmaka bAlakAne usake Adhe khAye hue keleko rakhakara namaskAra kiyaa| isa prakAra sabhI putroMke namaskAra karanepara rAniyoMse bharatezvarane prazna kiyA ki isa prakAra putroM ke namaskAra karanekA kyA kAraNa hai ? taba deviyoMne kahA ki hama nahIM jAnatI haiM / "kyA sacamuca meM Apa loga nahIM jAnatI haiM ? tumhArI sAsuke caraNoMkI zapatha ? bharatezvarane khaa| "isameM zapathakI kyA jarUrata hai? pitAke caraNoMmeM namaskAra karanA kyA putroMkA kartavya nahIM ? isameM Azcaryako kyA bAta hai ?" rAniyoMne khaa| "taba ina choTe baccoMne kyA samajhakara namaskAra kiyA hogA ?" bharatezvarane punaH pUchA / bar3e bhAIne namaskAra kiyA. isalie saba logoMne namaskAra kiyaa| yaha saba bar3e bhAI arkakotikI mahimA hai ! rAniyoMne kahA / gata vAna hai ! apaloga apane bar3e beTekI prazaMsA karatI haiM / basa ! aura koI bAta nahIM, isa prakAra bharatezvarane khaa| ___ yazasvatIne bIcameM hI kahA ki beTA! tuma vivekI ho, isalie tumhAre putra bhI tumhAre hI samAna haiM aura koI bAta nhiiN| mAtAjI ! unhoMne apane bar3e beTekI prazaMsA kI to Apane apane bar3e beTekI prazaMsA kI, yaha mujhe pasanda nahIM AI ! yaha saba bharatezvarakI mAtAkI mahimA hai, aura koI bAta nahIM hai / bharatezvarane kahA / isa bAtako vahA~ upasthita sarva rAniyoMne, putroMne svIkAra kiyA, sabhI putroMko eka-eka dupaTTA maeNgAkara diye| yazasvatIne kahA ki beTA ! tuma yaha saba kyA kara raha ho ? bacapana abhI tumhArI gaI nahIM ! yaha ekAnta abhI nahIM rahA ! lokAnta huA / isalie abhI yaha kArya mata kro| mAtAjI ! Apake sAmane maiM baccA hI haiM, rAjA nahIM hai| yadi yahA~para baccoMsA vyavahAra na karUM to aura kahA~ kaheM ? bAkI sthAnameM gauravase rahanA cAhie isa bAtako maiM jAnatA hai| bharatezvarane kahA phira mantrake bahAnese mujhe phaMsAyA kyoM ? kyA vahI mantra thA? mAtAne kahA / kyA mere pAsa maMtrasAmarthya nahIM hai ? dekhiyegaa| acchA ! sau aurateM eka paMktimeM khar3I ho jAyeM / isa prakAra kahate hue sau dAsiyoMko eka
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ 372 bharateza vaibhava paMktimeM khar3A kara diyA / bharatezvarane apanI jIbha thor3IsI hilAI to . ve sabake saba UparakI mahalameM jAkara baiTha gii| phirase mantra kiyA punaH / nIce Akara baiTha gaIM 1 saba striyoMko Azcarya huA ! mAnAjI isa bhUmaMDalako idhara-udhara karanekA man mere pAsa hai| kyoMki maiM guru haMsanAthArthI hU~ / parantu ve saba maMtra Apake pAsa nahIM A sakate / isaliye maiMne zapathamantrakA prayoga kiyaa| bharatezvarane kahA dekho, ye dAsiyAM mere vinodako dekhakara ha~sa rahI haiM / acchA ! inake mukhako Ter3hA kara detA hU~, isa prakAra kahate hue mantra kiyA to una sau dAsiyoMke mukha Ter3he hue| punaH dayA kara mantra kiyA to sIdhe hue| isameM AzcaryakI kyA bAta hai ? lokake sabhI vyantara unake sevaka haiN| phira ve dhyAna-vijJAnI kyA nahIM kara sakate ! punaH kucha socakara unhoMne mantra kiyA, pAsameM khar3I huI madhuvANIkA mukha ekadama Ter3hA ho gyaa| sabake sAmane lajjAse Akara madhuvANIne bharatezvarake caraNoM meM namaskAra kiyaa| bharatezvarane use mantrase sIdhA kara diyaa| kahane lage ki madhuvANI ! bhUla gaI, jisa samaya merA vivAha ho rahA thA usa samaya tuma kitanI Ter3hI bolI thii| usIke phalase Aja tumhArA mukha Ter3hA ho gyaa| madhuvANIne lajjAse kahA ki rAjan ! pahile Ter3hI bolI to kyA huaa| jaba Apa sAsase milaneke liye gaye taba ApakI khUba prazaMsA kI thI tathApi Apane sabake sAmane merA isa prakAra apamAna kara hI diyaa| bharatezvarale uttarameM kahA ki pahile der3hI bAtoMko bolI usake phalase mukha Ter3hA huA / bAdameM prazaMsA kI usake phalase sIdhA huaa| aba cintA kyoM karatI ho? / rAjan ! Apane mujha garIba dAsIpara mantra claayaa| Apake Upara bhI mantra calAnevAle devatA mere pAsa haiM / samaya Anepara dekhA jAyegA ! abhI rahane diijie| isa prakAra madhuvANIne kahA / ___ bharatezvarane use aneka ratna va vastroMko dete hue kahA ki acchA ! roo mata ! khuza raho / isa prakAra vinodake bAda sarva cintAoMko chor3akara bahuta bhaktise mAtAko pUjA kii| rAniyoMne bahuta bhaktise AratI utaarii| apane putroMke sAtha jalagaMdhAkSatapuSpApnadIpaguggulaphala samUhase mAtAkI pUjA kara bandanA kI / kulaputroMkI rIta kucha aura hotI hai| pUjaneke bAda saba logoMne maMgalAsanoM para baiThakara bhojana kiyA / isase adhika aura kyA varNana kareM? bharatacakravartIka bhavanakA bhojana suralokake amRtabhojanake samAna hai / use varNana karanemeM derI
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 373 lagegI / isaliye saba loga usa jAgRtAko sevApata ra tRpta hue, isanI bAteM kahanese sabhI viSayoMkA antarbhAva ho jAtA hai / / binodase sabako tRpti huI thI, pUjanameM tRpti huI, bhojanameM bhI tRpti huI / sabane hAtha dho liyA, yaha saba mAtAke Agamana kI khuzI hai| kyA vicitratA hai ? pratisamaya Ananda hI Ananda bharatezvarake bhavanameM chAyA huA rahatA hai / dina-dinameM, samaya-samayameM nUtana Anandamana bhAvoMko ve dhAraNa karate haiN| isakA kAraNa kyA hai ! mAtAkA darzana unheM acintita rUpase huaa| kitanI bhakti ! kitanA Ananda ! ve sadA usI prakArakI bhAvanA karate rahate haiM / he paramAtman ! tuma bAta-bAtameM, kSaNa-kSaNameM, naye va nUtana Anandake bhAvoMko utpanna karate ho / sacamujhameM suma sAtizayasvarUpa ho, amRtaniketana ho ! isaliye mere hRdayameM sadA bane rho| he siddhAtman ! tuma maMgalAcArya ho ! maMdaradhairya ho, / bhavyAMta raMgakagamya ho ! susaumya ho ! saMgItarasika ho, cidghanaliMga ho, he niraMjanasiddha ! mujhe sanmati pradAna kro| isI bhAvanAkA phala hai ki bharatezvarake hRdayameM samaya-samayameM navya va divyasukhake taraMga uThate rahate haiM / iti aMgikAdarzanasaMSi. -- - atha kAmadeva* AsthAnasaMdhi mAtAke darzana para bharatezvara paramasaMtuSTa hue| dUsare dina prasthAna bherI bajAI gii| senAne Age bahuta vaibhavake sAtha prasthAna kiyA / senAke Age caMdradhvaja, saryadhvaja Adike sAthameM cakraratna jA rahA thaa| dekhate samaya aisA mAlUma ho rahA hai ki sAkSAt sUrya hI chala rahA ho| ATha dasa mukkAmako taya karate hue podanapurake pAsase jisa samaya cakravartIkI senA jA rahI thI ekadama vaha cakrarana ruka gyaa| usa cakraratnakA niyama hai ki jisa rAjyameM cakravartIke bhaktarAjA haiM vahA~ to Age bar3hatA hai aura jahA~kA rAjA cakravartIke lie anukUla nahIM hai 'AsthAna nAma darabArakA hai /
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ 374 bharateza vaibhava vahA~ vaha Age bar3ha nahIM sakatA hai, cakrake ekadama rukanese sabako Azcarya huaa| - bharatezvarane maMtrI ko bulAkara pUchA ki maMtrI ! cakraratna kyoM ruka gayA ? uttarameM maMtrIne kahA ki Apake choTe bhAI bAhubali Adike Akara namaskAra karane kI jarUrata hai| isaliye vaha ruka gayA hai| senAko vahIMpara mukkAma karaneke liye Adeza diyaa| bAdameM bAhubaliko chor3akara bAkI bhAiyoMko bharatezvagne vijayapatra bhejA va sUcita kiyA ki Apa loga Akara mujhase mile va merI AdhInatAko svIkAra kareM / una bhAiyoMko patra dekhakara duHkha huaa| rAjyake lobhakA unhoMne parityAga kiyaa| unake manameM vicAra AyA ki jaba hamAre pitAke dvArA diye hae rAjya hamAre pAsa haiM to phira hameM dUsaroMke AdhIna hokara rahane kI kyA AvazyakatA hai ? uttarameM kucha na bolakara sIdhA kailAza-parvatakI ora ge| vahA~para pUjya pitA zrI Adiprabhuke caraNoMmeM dIkSita hue| 93 sahodaroMne ekadama dIkSA lI yaha sunakara bharatazvarako manameM duHkha huA, sAtha hI unake svAbhimAna va vIratApara garva bhI huA / aba bAhabaliko bulAnekA vicAra kara rahe haiN| sabake patrameM yaha likhA thA ki Apa loga Akara merI AdhInatAko svIkAra kreN| isalie ve dIkSita hokara cala gaye / aba bAhubaliko usa taraha likhanA ucita nahIM hogA / bahata UhApohake bAda yaha nizcaya haA ki sarva kArya meM kuzala dakSiNAMkako vahA~para bhejA jAya / samrATne dakSiNAMkako bulAkara AzA dI ki tuma paudanapurameM jAkara kisI upAyase bAhubaliko yahA~ lekara jAo / dakSiNAMkane bhI tathAstu kahakara podanapurake andara praveza kiyaa| sAthameM aneka gAjebAje parivArako lekara gyaa| bahuta vaibhavake sAtha A rahA hai| usakI jo stuti kara rahe haiM unako aneka prakArase inAma dete hue, sabako saMtuSTa karate hue Age bar3ha rahA hai| use kisa bAtakI kamI hai ? cakravartIke khAsa mitroMmeMse vaha dakSiNa hai| ___ gAjebAjeke zabdoMko bandakara kAmadevake nagarakI zobhAko dekhate hue dakSiNAMka mahalakI ora jA rahA hai| nagarameM jahA~ dekho yahA~ bhogAMga hI dikha rahe haiM vahA~ke nagaravAsI bhogameM magna haiN| unakI vRttiko dekhanepara mAlUma hotA hai ki bhogake sivAya anya pATha hI unako milA nahIM hai / kahIM gulAbajalake loTe bhare rakhe haiM to kahIM kapUrakI rAzi dikha
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava rahI hai| kahIM kasturIke pahAr3a hI dikha rahe haiM, kahIM phala hai, to kahIM bhakSya-bhojya dikha rahe haiM / koI ApasameM bolate haiM to bhI bhogakI hI vAta / vahI carcA / striyoMkA hI vicAra / sArAMza yaha hai ki nagarameM sarvatra bhogAMga hI najara A rahA thaa| yogAMga nhiiN| sarvatra anuroga dRSTigocara hotA thA vairAgya nhiiN| kyoMki vaha kAmadevakI hI to rAjadhAnI thii| isa prakAra aneka mohalIlAko dekhate hae dakSiNAMka Adi kAmadeva bAhubalikI rAjamahalakI ora aaye| apane sAthake sevaka va parivArako rokakara vaha akelA hI rAjamahalake dvArapara phuNcaa| motIse nirmita daravAjA thA / dvArapAlakako sUcanA dI ki andara jAkara bAhubali rAjAko khabara do| vaha calA gyaa| bAhubalikI darabArameM usa samaya aneka sundara striyA~ jA rahI thiiN| unake hAvabhAvoMko dekhate hue dakSiNAMka vahA~para khar3A thaa| koI strI kAmadevake liye puSpamAlA lekara jA rahI thii| jAIko mAlA to koI mallikAkI mAlA / koI kuMkumacUrNako to koI gulAbajalako liye huI thii| koI candanako le jA rahI hai, koI ketakI puSpako le jA rahI hai, koI vINAko lekara jA rahI hai sAthameM usake svarako ThIka karatI huI jA rahI hai| usakA dhyAna idhara-udhara bilakUla nahIM hai| kisI strIke hAthameM kinnari hai| koI yantra vAdyako lI huI hai| isa prakAra taraha-tarahake vastrAbhUSaNoMse susajjita hokara aneka alaMkAroMse lokako mohita karatI haI aneka striyAM aiMThase A rahI haiN| koI strI usakI ceSTAse kaha rahI hai ki maiM yadi apane hAthase eka daphe priyaMguSakSako sparza karU~ to vaha ekadama phala aura phUlako chor3atA hai, phira itara viTa puruSoMkI bAta hI kyA hai ? dUsarI kahatI hai ki mere AliMgana dene para kuravaka vRkSa ekadama pallavita hotA hai, phira puruSoMko romAMca ho isameM AzcaryakI bAta hI kyA hai? tIsarI kahatI hai ki cittatvake anubhavase zUnya tapasvI to mere pairake AbhUSaNa haiM bAkI logoMkI bAta hI kyA hai ? andara Atmasukha aura bAhara strIsukha ise chor3akara bAkI koI bhI cIja saMsArameM nahIM hai| isa prakAra bAhubalikA tatva hai| isakA varNana unameMse koI strI kara rahI thii| ina saba bAtoMko dekhate hue dakSiNAMka bahuta derase usI daravAje para khar3A hai| itanemeM vaha dvArapAlaka AyA / dakSiNAMka samayase pahile ho tuma A
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ 376 bharateza vaibhava gaye / isaliye thor3IsI derI huI kadAcit tumhArI upekSAkI aisA mata samajho | svAmI darabArameM birAje haiN| tumhAre Agamana samAcArako sunakara unheM bar3I prasannatA huii| unhoMne tumako andara le AnekI AjJA dI hai| yaha kahate hue vaha sipAhI dakSiNAMkako andara le gyaa| sonese nirmita daravAje, sone kI dIvAra ratnase nirmita khaMbe. kasturIkA lepana AdiyoMkA dekhate hue dakSiNAMka andara A rahA hai / kahIM-kahIM piMjare meM tote laTake hue dakSiNAMkako dekhakara bola rahe the, "kauna hai ? dakSiNAMka ! paMcazarake darzanake liye AyA hai ? bharateza kahA~ hai ? yaha kyoM AyA hai ?" isa prakAra ve tote bola rahe the / dUsarI jAtike pakSI bola rahe the ki zAyada bharatezakA mitra honese garva hogA / parantu yaha kAmadevakA darabAra hai, jarA jhukakara vinaya se Ao / bANapakSI bola rahA hai ki koI kavi varga rahako na bhejakara bharatezane catura dakSiNAMkako bhejA hai, bharateza sacamucameM buddhimAn hai / eka kabUtara bilakula dakSiNAMkake mukhapara hI Akara baiTha rahA thA / dakSiNAMkane gar3abar3I se hAthase use bhagAyA, taba vahA~ kI striyAM ekadama khilakhilAkara ha~sa par3IM / isa prakAra dakSiNAMka kAmadevake AsthAna kI sabhI zobhAoMko dekhate hue Age bar3ha rahA thA, itane meM siMhAsana para virAjamAna bAhubaliko dekhA | usake pIchese paradeke andara ATha hajAra usakI striyA~ baiThI huI haiM, sAmanese maMtrI senApati Adi baiThe haiM aura bAkI parivAra haiN| bAhubali apane sauMdaryase sabako mohita kara rahA thA / svAbhAvika sauMdarya, bharatavAnI, aneka alaMkAra adiyoMse tIna lokameM apane vaiziSTako sUcita kara rahA thaa| usake rUpako dekhate hI vaha cAhe strI ho yA puruSa, use romAMca honA hI cAhiye / ATha striyA~ idhara-udharase khar3I hokara cAmara DhAla rahI haiN| bAkI striyAM paMkhase havA kara rahI haiM / koI tAMbUla lekara khar3I hai to koI jala lekara khar3I hai / usa darabArameM kisI strIke hAthameM koyala hai to kisIke hAthameM tote haiN| aisI vezyA striyoMse vaha daravAra ekadama bhara gayA thaa| gAyanako sunate hue apane mitroMke sAtha vinodavyavahArako karate hue bAhubali Anandase siMhAsanapara virAjamAna hai / dakSiNAMkako dekhakara vetradharanane jorase uccAraNa karate hue bAhuafont sUcanA dI ki he kAmadeva ! narasura nAgalokako unmAda karane
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava vAle rAjan ! citmArgacakravartIkA mitra A rahA hai| dAkSiNyapara hai, kSatriya hai / aneka kalAoMmeM dakSa hai| svAmikAryameM hitakAMkSaNa karane vAlA hai| yaha dakSiNAMka A rahA hai, svAmin ! jarA idhara dekheN| bAhubali aba dakSiNAMkake Agamanako dekhate hue gambhIratAse baiTha gaye / dakSiNAMkane pAsameM Akara bAhubalike caraNoMmeM eka kamalapuSpako rakhakara sASTAMga namaskAra kiyaa| "cakrezAnuja ! narasuranAgabhUcakramohanamUlakartA ! cakravAkadhvaja ! te namo namaH" kahate hue uTha khar3A huaa| sAtha hI nAgara Adi apane mitroMkI aura buddhisAgara mantrIkI bheMTako bhI samarpaNakara namaskAra kiMthA / bAhubaline haMsate hue use pAsa hI eka Asana dilAyA / vaha usapara harSase baiTha gyaa| darabArameM ekadama nistabdhatA chA gii| saba loga isa pratIkSAmeM the ki dakSiNAMka kyA samAcAra lekara AyA hai / usa nistabdhatAko bhaMga karate hue bAhubaline prazna kiyA ki dakSiNAMka ! kahA~se Aye ? aura apane svAmIko kahAM-kahAM phirAkara le Aye? rAjan ! maiM kahA~se AyA haiM, Apake darzana karanekA puNya jahA~se AyA vahA~se AyA huuN| svAmIko phirAnekA sAmadhye kisake hAyameM hai? jo jagatko hI apanI cAroM orase phirAtA hai aise kAmadevake agrajako idhara le jAnekA sAmarthya kisake pAsa hai ? dakSiNAMka ! tuma, nAgapara, senApati va maMtrI Adi milakara tumhAre rAjAko kyA kara rahe haiM ? eka jagaha use rahane nahIM dete / tumhAre rAjAne jo kucha bhI kiyA, cAhe vaha acchA ho yA burA usakI prazaMsA karate ho| saba duniyAmeM use phirAke laaye| zAbAsa ! isa prakAra bAhubaline khaa| ___rAjan ! Apa yaha kyA kahate haiM ? hama logoMne prazaMsA kI to kyA Apake bhAI phUlane vAle haiM ! uttarameM dakSiNAMka kaha rahA thA bIca meM hI bAta kATakara bAhubaline kahA ki jAne do isa bAta ko ! maiMne yoM hI binodase kahA / burA mata maano| Age haMsate hue kahane lage ki dakSiNa ! jagaha-jagaha jAkara garIboMse hAthI, ghor3A, ratna Adi lUTakara Aye na ? becAroMko khUba taMga kiyA na ? uttarameM dakSiNane kahA ki rAjan ! garIba kauna hai ? ye vyaMtara aura vidyAdhara garIba haiM ? mlecchoMke pAsa kisa bAtakI kamI hai ? samudrameM, parvatoMmeM gaMgA aura siMdhukI zaktiko pAkara ve bahuta samartha ho cuke haiN|
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ 378 bharateza vaibhava unake pAsa kauna mAMgane gaye the ? bherIke zabdako sunakara ve svataH ghabarAkara Aye aura bhaktise bheMTa samarpaNa kiyA thaa| unhoMne jo kucha bhI bheMTameM diyA usase dugunA-caugunA tumhAre bhAIne unako diyA hai / jisake hAthameM citAmaNiratna maujUda hai vaha kyA kisI vastukI apekSA se digvijayake liye jAtA hai ? duSTa rAjAoMko zikSA dekara nigraha karane ke liye evaM ziSToMkI rakSA kara anugraha karaneke liye gaye / vastuoMkI bAta hI kyA ? apane svataHkI aneka uttama kanyAoMko lAkara hamAre rAjAke sAtha una logoMne vivAha kiyaa| savako uttama vastuko hI pradAna kiyaa| bAkI cIjoMkA kyA kahanA ? unakA bhI bhAgya bar3A hai| kanyAoMke deneke nimittase samrATako mahalako jAne yogya ho gaye ? yaha sabako kahA~se nasIba ho sakatI hai ? hamAre rAjA ko dekhakara kitane hI catura hue / kitane hI vratI hue / gatimatizUnya vyakti gatimatiko kara sukhI hue| usake zAra, sasaka sAhitya, saMgIta AdikA kahA~taka varNana kareM? samrATako dekhanepara jaMgalake prANiyoMke samAna ve ghabarAkara calate haiN| bahutase buddhimAna hokara unake sAtha hI rahate haiN| kitane hI loga cale gaye / isa prakAra kAmadevake agrajakA kahA~taka varNana karUM? bAhubali bIcameM hI kahane lagA ki kyA yaha kahanA koI bar3A bhArI sAmarthya hai ki dUsare use dekhakara catura bana gye| dUsaroMko cAturya sikhAnA koI zaktikA kAma hai ? dakSiNAMka kahane lagA ki svAmin ! maiMne unake sadguNoMkA varNana kiyaa| aba unakI sAmarthya kI bAta muniye| sAmanekI senAke Upara adhika zastrAstra calAnekI unako AvazyakatA hI nahIM pdd'ii| eka hI bANapara pUrvasamudra ke adhipati mahAn prabhAvazAlI mAgadhAmarako bulaayaa| vijayAdha parvatake bacakapATako phor3aneke lie eka hI mAra kAphI ho gaI thI, dUsarI bAra hAtha bhI lagAnA nahIM par3A ekadama phaTa gayA / agni ekadama bhar3aka utthii| ghor3ene 12 chalAMga mArA / samrATa jarA bhI vicalita nahIM hue| devoMne puSpavRSTi nahIM kii| eka hI prahArase vijayArdha kampita huA / saba loga ghabarAkara cillAye / mlecchoMne va vidyAdharoMne apane Apa lAkara bheMTa diyA / ghora dRSTi barasAkara do bhUtoMne kaSTa denA caahaa| paraMtu samrATke sevakoMne hI unako mAra bhgaayaa| aMkamAlAko likhAneke liye pahileke eka lekhako ur3Ate samaya kucha bhUtoMne upadrava macAnA cAhA, paraMtu apane sevakoMse unake dAMta girAye /
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava ve bhAga gaye / rAjan ! vizeSa kyA? hamAre rAjA himavAn parvatakI usa ora bhI rAjyasAdhanake liye jA rahe the, hama logoMne samajhAkara rahita kiyaa| unake sAhasako lokameM sAmanA kauna kara sakate haiM ? yama, daitya, asura koI bhI samartha nahIM hai| lIlAmAtrase isa bhUmiko vazameM kara liyaa| Azcarya hai ! puSpabANase tIna lokako vaza karanevAlA choTA bhAI, apanI vIratAse va sevakoMse rAjAoMke madako dUra karanevAlA bar3A bhAI, Apa donoMkI barAbarI karanevAle lokameM kauna hai ? Apa loga sarva zreSTha haiM, yaha kahanekI kyA jarUrata hai| Apa logoMkI sevA karanevAle hama loga bhI usI vajahase lokameM bar3e kahalAte haiN| maiM kyA galata kaha rahA hU~? cakravartI va unake bhAI kAmadevakI barAbarI karane. vAle kauna hai ? Apa logoMkI caraNasevAse hama loga dhanya hue / vahA~ baiThe hue sabhI logoMne kahA ki bilakula ThIka bAta hai / bAhubaline praNayacaMdra maMtrIse kahA ki maMtrI ! dakSiNAMkake cAturyako dekhA ? kisa prakAra varNana kara rahA hai| maMtrIne uttara diyA ki svAmin ! usane ThIka to kahA / " Apa logoMmeM jo guNa haiM, umIkA usane varNana kiyA hai / tuma bahuta dakSa ho, usI prakAra tumhAre bar3e bhAI bhI zreSTha guNoMse yukta haiM, isameM upacArakI kyA bAta huI ? tuma donoM kA varNana sUrya candrake varNanake samAna hai / cakravartIke maMtrI va mitroMne bhI tumheM Adarake sAtha bheMTa bhejA hai| isIse unake sadguNoMkA patA lagatA hai| ___AjakA daravAra barakhAsta kareM aura dakSiNAMkako Aja vizrAMti lene dIjiye / kala usake Aneke kAryakA vicAra kreNge| isa prakAra maMtrIne kahA / bAhabaline bhI dakSiNAMkako rahane ke lie svataMtra vyavasthA va bhojana vagairahake liye ArAma karanekI AjJA dii| taba ve maMtrI, mitra Adi kahane lage ki jaba hamAre ghara haiM taba svataMtra alaga vyavasthA kI kyA jarUrata hai ? bharateza Ate to ApakI mahala meM utarate / unake mitra Ate haiM to unako hamAre yahA~ hI utaranA caahiye| ye kaba AnevAle haiM ? hameM inakA satkAra karane dIjiye / ityAdi una maMtrImitroMne kahA / dakSiNako satkAra kara, usake parivArako bhI satkAra karane ke lie maMtrIko AjJA dekara bAhubali darabArase mahalakI ora ravAnA hue / darabArase sabhI cale gye| dakSiNane paudanapurake maMtrIke Atithyako svIkAra kiyaa| vaha vivekI vicAra kara rahA thA ki ye maMtrI vagairaha merI taraha haiM, paraMtu bhujabali mAtra bhinna vicArakA hai| dekheM kyA hotA hai ?
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ 280 bharateza vaibhava bharatezvarake bIrayoga meM thor3IsI bAdhA upasthita honepara bhI unakI AtmAmeM adhIratAkA saMcAra nahIM huA hai| ve apanI AtmAmeM avicala hokara vastusthitiko dekhate haiM / ve vicAra karate haiM ki he paramAtman ! tuma akhila vIrAnuyogako dekhate ho, paraMtu usase tuma bhinna ho, nirmalasvarUpa ho, mokSa jAne taka dRSTi ba mana bharakara maiM tumako dekha l| tuma mujhe chor3akara anyatra nahIM jaanaa| yahI hArdika icchA hai / he siddhAtman ! tumheM na mAtA hai, na pitA hai, na koI bhAI haiM, na baMdhu haiM / Adi bhI nahIM haiM, aMta bhI nahIM hai, koI bhI kaSTa tumheM nahIM hai, janma bhI nahIM, maraNa bhI nahIM hai| he niradha ! nirmAya ! niraMjanasiddha ! sanmati pradAna kiijie| iti kAmadevAsthAnasaMdhi. -:: atha saMdhAnabhaMgandhi bAhubalike mantrI va mitroM ko apane Aneke kAraNako kahakara evaM unake apane anukUla banakara dakSiNAMka bAhubalise bolaneke lie darabArameM pahu~cA / bAhubaline dakSiNAMkako dekhakara prazna kiyA ki dakSiNa! tuma kisa kAryame Aye ho ? bolo / uttarameM hAtha jor3akara dakSiNAMkane bar3I namratAke sAtha nimnalikhita prakAra nivedana kiyaa| ___"svAmin ! bar3e svAmIke anuja ! mere choTe svAmI ! sauMdaryazAlina ! mere nivedanako kRpayA suneN| samrATako jaba samasta pRthvI sAdhya huI, taba mArgameM unhoMne zrIpitAjIkA darzana kiyaa| tadanaMtara bhAgyase mAtAkA bhI darzana huA, phira unako apane choTe bhAIko dekhanekI icchA huI / hamase unhoMne guptarUpase pUchA thA ki mere bhAIko dekhanekA kyA upAya hai ? taba hama logoMne kahA ki rAjan ! jaise tumhAre manameM choTe bhAIko dekhane kI icchA huI hai, usI prakAra tumhAre choTe bhAIke manameM bhI tumheM dekhane kI icchA huI hogii| taba samrATne kahA usako sukhase rahane do| vaha sukhase palA hai, pitAjIne bhI use bahuta premase pAlA-posA hai / merI kAkIkA baha ekAkI beTA hai| isalie use kaSTa kyoM denA ? sUkhase rahane do ! apana jaba ayodhyApUrameM pahuceMge taba mAtAjI kAkI ko bulavAyeMge taba bAhubali bhI A jaayegaa| tabhI kAkI ko va use dekha leMge / taba hama logoMne unase prArthanA kI ki
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 381 "svAmin! ayodhyApurameM AyeMge to Apa loga mahalameM bAtacIta kareMge / isalie hama logoM ko sunane meM nahIM aayegii| yadi isa prakAra bahiraMgameM AyeMge to hama loga bhI Apa donoMko dekhakara saMtuSTa ho sakate haiN| isalie paudanapurake pAsase jAte samaya unako bulavAyeM / hama loga choTe va bar3e svAmIkA darzana ekasAtha kara saMtuSTa hoNge| taba bharatezvarane use sammati dii| aba vaha sthAna dUra nahIM hai pA~danapurake bAhara hI Apake bar3e bhAI haiN| pAkara hama logoMkI A~khoM ko tRpta kareM" isa prakAra kahate hue dakSiNAMka ne sASTAMga namaskAra kiyA / bAhubali - dakSiNa ! uTho ! uTho ! baiThakara bAta kro| Apa loga nizcita hokara apane nagarakI ora jaaeN| maiM kala hI Akara ayodhyAmeM apane bhAI se milU~gA / dakSiNa - svAmin ! usase Apa donoMko santoSa hogA, yaha nizcaya hai / tathApi sabakI icchAkI pUrtike lie samrATne senAkA mukkAma karAyA / isalie aba hama logoMkI prArthanA svIkAra honI cAhie / samrAT meruparvatake samAna khar3e haiN| Apa yadi vahA~ pahu~ce to do meru ekatrita hote haiM, usase donoMkA gaurava hai| nahIM to rAjagambhItAmeM kucha nyUnatA ho sakatI hai| vyaMtara, vidyAdhara va rAjAlIka bahuta AzAse Apa donoMkA ekatra darzana karanekI AturatA meM khar3e haiM jaba unako mAlUma hogA ki Apa nahIM A rahe haiM taba ve khinna nahIM hoMge ? isaliye he kAmadeva ! Apa lokAnanda karanevAle haiN| isalie isa kArya meM bhI Apa lokake lie AkulatA utpanna na kareM / avazya padhAreM ! bAhubali -- dakSiNa ! maiM Aneke lie taiyAra hU~ ! parantu mujhe yahA~ para koI Avazyaka kArya hai, isaliye abhI AnA nahIM ho sakegA / isaliye koI upAya se bhAIko tuma ayodhyAkI tarapha le jaao| maiM phurasatase udhara AtA hU~ / dakSiNa- nahIM ! svAmin ! nahIM ! aisA nahIM kIjiyegA / Apake bar3e bhAIko dekhakara, Apa donoMke vinoda - vilAsako jina senAoMne Aja taka nahIM dekhA hai unake manako santuSTa kIjiyegA / virasa utpanna karanA kyA ucita hai ? bharatezvara sadRza bar3e bhAIko dekhanese bar3hakara aura mahatvakA kArya kyA ho sakatA hai ! isaliye hAtha jor3akara merI vinatI hai ki Apa isameM koI bahAnAbAjI na kareM /
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava bAhubali dakSiNa ! tuma to kisI upAyase apane Aye hue kAryako sAdhana karanA cAhate ho, parantu maiM to apane kAryake mahatvako dekhatA hU~ / dakSiNa 382 svAmin! Apake kArya meM hAni pahu~cAne kI bAta maiM kaise kara sakatA hU~ ? kyA maiM koI parakIya hU~ ? ApakI sevA karanA merA kArya hai ? isaliye Apa avazya padhAreM / bAhubala maiM jAnatA hU~ ki tuma bar3e catura ho, isaliye bolane meM mujhe mata pha~sAo maiM abhI nahIM A sakatA hU~, jAo / dakSiNa rAjan ! kyoM bar3e bhAIke pAsa jAne ke lie isa prakAra koI niSedha kara sakate haiM ? aisA nahIM kIjiyegA / bAhubali - vaha abhI hamAre liye bar3e bhAI nahIM haiM / vaha hamArA svAmI hai| tuma mAtra isa prakAra raMga car3hAnekI koziza mata karo, maiM saba jAnatA hU~ / senA ke sAtha khar3e hokara eka naukarako bulAneke samAna bAhubaliko bulAnevAlA vaha bhAI hai, yA mAlika hai ? tuma hI satya bolo ! dakSiNa -paramAtman ! Apa aisA bola rahe haiM ? sabhI rAjAoMne zarmanAkara sabhAko vhA cakravartI svayaM Thaharaneke liye taiyAra nahIM the / sacamucameM hama loga bhAgyahIna haiM / sarvazreSTha cakravartIko hamane ThaharAyA / sarvazreSTha kAmadevakA darzana sabhI parivArako karAne kI bhAvanA hamane kI / parantu hamapara Apako dayA nahIM AtI / kyA kareM ? hamArA durbhAgya hai / bAhubali dakSiNa ! manameM eka rakhakara vacanameM eka bolanA yaha mere va merI senA ke liye zakya hai / tuma aura tumhAre svAmI aisA kabhI nahIM kara sakate / jhUThe vinayako kyoM batalAte ho, rahane do ! dakSiNa svAmin! maiMne jhUThI bAta kyA kI ? bAhubali - kahU~ / dakSiNa kahiyegA | bAhubali - hAya ! tuma loga AtmacintAmeM magna AdhyAtmapremI loga jhUTha kaise bola sakate ho, maiM hI bhUla gyaa| jAne do, usakA vicAra mata kro| dakSiNa - Apase bhI galatI nahIM ho sakatI hai, sakatI hai| jhUThA vyavahAra kyA hai| vaha kahiyegA / bAhubali - jAne do, vyartha kisIko kaSTa nahIM hai / hamase bhI nahIM ho pahu~cAnA acchA
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ marateza vaibhava 383 dakSiNa-Apase kisIko duHkha ho sakatA hai / khiyegaa| bAhubali--paudanapurake bAhara cakra ekadama ruka gayA / isaliye mujhe AdhIna karaneke irAdese bharatezane senAkA mukkAma karAyA to tuma Akara mujhapara dUsarI tarahase raMga car3hA rahe ho, Azcarya hai / tumane mujhe nahIM kahA / sAthameM tumhArI bAtoMmeM Akara mere maMtrImitroMne bhI nahIM kahA / paranta eka hitaiSIne Akara mujhe sabhI bAteM kaha diiN| aba use chipAnese kyA prayojana ? isalie adhika bolanekI jarUrata nahIM hai| dakSiNa-svAmin ! Apa donoMkA ekatra sammilana dekhanekI icchAse hI cakraratna bhI ruka gayA / jabaki Apa donoMko ekatra dekhanekI cha, sabhI dunimAko duI to yA nako nahIM hogI ? usIse vaha ruka gyaa| bAhubali-dakSiNa ! andarako bAta nahIM jAnanevAloMke pAsa cAturyako dikhAnA cAhiye / hamAre pAsa yaha tumhArI hoziyArI nahIM cala sakatI hai| cupa raho, bolane ke liye sIkhe ho, isaliye bola rahe ho kyA ? tumhAre rAjAko itanA ahaMkAra kyoM ? samasta pRthvIke rAjAoMne usako namaskAra kiyA, usase tRpta na hokara samasta senAoMke sAmane majhase namaskAra karAnekI lAlasA usake manameM hAI hai| kyA maiM isa kAryake liye AU ? khecara to preta hai, bhUcara va vyantara to bhUta hai / bhUta-pretoMne yadi Darakara usako namaskAra kiyA to kyA yaha kAmadeva namaskAra kara sakatA hai ? usako Akara maiM namaskAra kyoM karU~ ? mujhe kisa bAtakI kamI hai ? pitAjIne mujhe jo rAjya diyA hai usako bhogate hue maiM svastha hai| ise dekhakara use IrSA hotI hai| bar3ebar3e rAjya to pitAjIne use dekara choTAsA rAjya mujhe diyA hai, to mere bhAIko saMtoSa nahIM hotA hai ! Azcarya kI bAta hai ! dakSiNa-rAjyakI kyA bAta hai ? rAjan ! samrAT apane samRddha rAjyoMmeMse ardha rAjyako apane choTe bhAIko deneke lie kabhI-kabhI kahate haiM / Apa aisA kahate haiN| bAhubali-rahane do ! tuccha hRdayavAloMko bolaneke samAna mujhe mata bolo| dakSiNa-svAmin ! krodhita nahIM hoiyegaa| Apake bar3e bhAIke guNoMkA zreya Apako hI hai| bAhubali-rahane do, mujhe rAjyake lobhako dikhAkara upAyase
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ 384 bharateza vaibhava apane svAmIko namaskAra karAneko socate ho| kyA / maiM itane choTe hRdayakA hU~ ? guggako maiM namaskAra kara sakatA hU~ / parantu bar3e bhAIke nAte ahaMkArase bulAveM to kyA maiM namaskAra kara sakatA hU~ / dekho to sahI ! tumako bhejakara bAteM banAkara mujhe le jAnA cAhatA hai| mere bhole jo choTe bhAI the ve patra pAte hI tapazcaryA karaneke lie bhAga gye| mujhase ve yadi milate to maiM phira bar3e kAryako karake batalAtA / pitAjI ke dvArA diye hue rAjyoMmeM bane rahane ke lie mere sahodaroMko bar3e bhAI bolatA hai, sAtha meM unheM apanI AdhInatAko svIkAra karaneke lie bhI kahatA hai| zAbAsa bhAI zAbAsa! uttamarAnIkaM putrako eka sAmAnya vyaktikI dRSTise dekha rahA hai / isalie mujhe jabardastIse bulA rahA hai, sacamuca meM bhAgyazAlI bhAI hai| mere pitAjIko merI mA~ ca bar3I mAM donoM hI rAniyA~ thiiN| koI dAsI nahIM thIM / parantu mujhe naukara-cAkaroMke putroMke samAna bulA rahA hai / dakSiNa - svAmin ! jaba maiM yahA~ AyA thA, samrATke maMtrI mitroMne ApakI sevAmeM aneka prakArakI bheMTa bhejI thii| phira Apa aisI bAta kyoM karate haiM ? rAjan ! maiM bolaneke lie DaratA hU~ / hamAre svAmI apane maMtrImaMtroMko sAmAnya vyaktiyoMke pAsa nahIM bhejA karate haiM / hamAre choTe svAmIke pAsa bhejA hai, isalie AyA / bAhubali -- ThIka ! isalie tuma logoMne mujhe pha~sAkara le jAnA vAhA, parantu yaha kAmadeva tumhArI bAtoM meM Akara tumhAre svAmIko namaskAra nahIM kara sakatA / aneka prakArake patroMko bhejakara choTe bhAiyoMko jaMgalameM tapazcaryA ke lie bhejaa| parantu mujhe dekhakara apane mitrako mere pAsa mujhe pha~sAneke lie bhejA, maiM acchI taraha jAnatA hU~ / hAya ! jhUThe vinayako dikhAkara mujhe DarAte hue pha~sAneke vyavahAra ko dekhakara kyA merA hRdaya garama nahIM hogA ? zItala caMdanavRkSako bhI varSaNa karanepara usase agni nahIM nikalegI ? avazya nikalegI / dakSiNa ! kSaNabhara meM jaba tuma apane svAmIkI tArIpha hI kara rahe ho, use dekhakara mere hRdayameM krodha bar3hatA jA rahA hai, kopArita prajjvalita ho rahI hai / vyartha hI mere krodhakA udreka mata kro| basa ! yahA~sa cale jaao| dakSiNAMkakI AMkhoM meM A~sU bhara gayA / usane phirase namaskAra kara kahA ki svAmin! kSamA karo, vyartha hI maiMne tumhAre manako dukhAyA, maiM atikrUra hU~ / hama loga donoM svAmiyoMko ekatra dekhanekI icchA karate the / hama loga atipApI haiM / pApiyoMkI icchAyeM kabhI
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 385 saphala hotI haiM ? isa prakAra kahate hue baha rone lgaa| svAmin ! maiM kitanA duSTa hu~, tIna lokakI amRta jahA~se milatA hai usa manameM maiMne agnijvAlAko paidA kara dI, dUdha jahA~se nikalatA hai vahA~ raktako utpanna kiyA / mujhase adhika adhama ba pApI lokameM kauna hoMge ? bAhubali usako sAMtvanA karate hue kahane lage ki dakSiNa uTho ! tuma pApI nahIM ho jaao| taba dakSiNAMkane uThakara hAtha jor3A ba jAtA hU~ kahakara jAne lgaa| taba pAma khar3A haA maMtrIne yaha kahakara rokA ki dakSiNa ! jAo mata, tthhro| maMtrIne bahata vinayane sAtha bAhabalise nivedana kiyA ki svAmin ! Apake sAmane maiM bolane ke lie DaratA hU~ | Apake krodhake sAmane kauna bola sakatA hai ? he kAmadeva ! Apa jo AjJA deMge usase hama bAhara nahIM haiM, isaliye merI vinatIko suniyegaa| kAra donoM bhagavAn ahilane putra haiM, adi Apa loga hI virasa bartAva kareM to lokameM anya loga sarala vyavahAra kisa prakAra kareMge ! apane bar3e bhAIke pAsa Apa na jAkara apanI A~kha lAla kareM to lokameM anya bhAI-bhAI to DaMDA lekara khar3e ho jaayeNge| jo loga saMsArameM mArga chor3akara calate haiM unako mArga batalAnekA kArya Apa loga karate haiN| yadi Apa loga hI mArga chor3akara vyavahAra kareM to Apako mArga batalAnevAle kauna ? svAmin ! vicAra kIjiye, guruko ziSya, pitAko putra apane patiko strI aura bar3e bhAIko choTe bhAIne yadi namaskAra kiyA to lokameM barsAta sasyAdikI vRddhi kisa prakAra ho skegii| isake alAvA svAmin ! Apa soco ki Apa aura Apake bar3e bhAI lokake anya sAmAnya rAjAoMke samAna nahIM hai| devalokako bhI apane guNoMse Apa loga mugdha karate ho| isaliye Apa logoMke isa prakArakA vicAra mukta nahIM hai| mere mana meM jo AI use nirvAjya vRttise maiMne kahA hai / aba Apa hI vicAra kreN| yahA~ jo mitra haiM ve kyA nahIM jAnate haiM ? taba vahA~ baiThe bAhubalike mitroMne eka sAtha kahA rAjan ! praNayacandra maMtrIne bahuta ucita kahA / hamAre svAmIko bhI prasannatA hogii| vivekI svAmin ! lokameM Apa nahIM jAnate haiM aisI eka bhI kalA nahIM hai| aisI avasthAmeM bar3e bhAIko namaskAra karaneke lie inakAra karanA kyA ucita hai ? Apa hI vicAra kara dekheN| Apako loga mRduvittake nAmase kahate haiN| Apake sAtha bolane-cAlanevAle hama logoMko catura kahate haiM / jaba Apa isa prakAra vicAra karate haiM to kyA
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ ..- . . . . . . . ...--.-..-..---. 386 bharateza vaibhava apanI satkIti ho sakatI hai ? kyA Apake bar3e bhAI lokake sAmAnya bhAiyoMke samAna haiM ? aura choTe bhAI Apa bhI sAmAnya nahIM haiM / Apa donoM lokameM agragaNya hai| Apa donoM milakara premase raheM to jagatakA bhAgya aura hameM Ananda hai| isalie hamArI prArthanAko svIkAra kIjie" yaha kahate hue sabhI maMtriyoMne bAhubalike caraNoMmeM sASTAMga namaskAra kiyaa| taba bAhubaline unheM uThane ke lie khaa| taba una logoMne kahA ki hameM bacana milA to hama uTheMge / uttarameM bAhubaline yaha kahA ki merI eka do bAtoMko to suno / taba ve uThe / bAhuryAla- maMtrI va mitroM ! tuma logoMko maiM apanA hitaiSI samajhalA thA, paranta logoMne bhI mere mana aura icchAke viruddha hI bAta kii| tuma logoMkA kartavya to yaha thA ki tuma merI bAtakA hI samarthana krte| dekho to sahI, cakravartIkA mitra yahA~para Akara cakravartIkI icchAnusAra hI bolaa| isako dekhakara to kamase kama tuma logoMko merI taraphase bolanA cAhie thaa| parantu Apa loga to mere viruddha hI bole, aimA karanA kyA Apa logoMko ucita hai ? __ itanemeM vahA~ upasthita kucha striyoMne Akara prArthanA kI ki svAmin ! sabakI icchAkA pAlana karanA cAhie / bAhubaliko krodha pahilese car3hA huA thA, parantu usa krodhakA upayoga maMtrI-mitroMke prati ve nahIM kara sakate the| aba ve striyoM unake krodhakI bali bana gii| AvezapUrNa vacanoMse unhoMne kahA ki cupacApa apane kAma karanA chor3akara mujhe hI upadeza dene AI ho / kalakaMTha ina logoMkI jarA marammata kro| isa prakAra AjJA milanekI hI derI thI, kalakaNTha AdiyoMne una striyoMko pakar3a-pakar3akara mArA pITA / malayamAruta va maMdamArata nAmaka do pahalavAnoMne una striyoMkI khUba khabara lii| cUMsA mArA, coTI dharakara paTakA | mArAMza yaha hai ki unakI khaba durdazA kI gii| una logoMne dInatA se prArthanA kI ki hama para dayA dikhA dI jAya, Age hama kabhI aisA na kreNgii| pahalavAnoMne jo unako mArA, usase unako zvAsa car3ha gayA, A~kheM girrAne lagI, pasInA nikala aayaa| saba logoMne bAhubalike caraNoMmeM mastaka rakhakara prArthanA kI ki svAmin ! hamase bhUla ho gii| kSamA kiijie| taba bAhubaline unako chor3aneke lie kahA, phira bhI krodha to unake hRdayameM banA rahA / usIse ve kahane lage ki ina striyoMko aisA kahanekI kyA jarUrata thI? kyA hamAre nagarameM bhogiyoM kI kamI hai / bharatezake naukaroM ke prati inako dRSTi gaI
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava dikhatI hai / madonmatta viToMke sAtha krIr3A karake inako bhI mada car3ha gyaa| aba kisI bUr3he ke sAtha inako kara denAcAhie / rasikoMke sAtha krIr3A kara ye phala gaI haiM / aba inheM jar3aviTa puruSoM ke sAtha kara denA caahie| sabhI striyA~ jisa prakAra cue thIM usa prakAra cupa na rahakara mujhe hI jara AI hai|h ! ha Amadeva sanA mula? ghara-gharameM saba akalamaMda hue aura mujhe viveka sujhAne Ae, maiM to bilakula murkha hI ThaharA / hA ! kAmadevakA karma vicitra hai ! jinasiddha ! haMsanAtha ! Apa hI dekheM / maiM aviveka se cala rahA huuN| ye saba vivekakI zikSA de rahe haiN| ityAdi prakArase krodha bhare zabdoMse kaha rahA thaa| una striyoMke prati krodhita honepara maMtrI Adi bhI usa samaya unase kucha bolaneke lie Dara gye| sacamuca meM maMtrI, mitra Adike Upara bAhubaliko krodha car3ha gayA thaa| usakA phala una striyoMko bhoganA par3A / isa prakAra usa samaya usa sabhAmeM saba jagaha nistabdhatA chA gaI thii| senApati guNavasantaka bhI sabhI bAtoMko sunate hue dUra baiThA thaa| bAhubaline usakI ora dekhate hue kahA ki guNavasantaka ! idhara mere pAsa Ao / dura kyoM baiThe ho ? merI bAteM nItipUrNa haiM yA bekAra haiM ? bolo, tumhArA hRdaya kyA kahatA hai ? uttarameM guNavasantakane kahA ki svAmin ! hAya ! Apake vacanoMke saMbaMdha meM kauna bola sakatA hai ? vaha bilakula nirdoSa hai| rAjAMgako vyakta karate hue hI Apa bole, usameM vyAjogakA leza bhI nahIM thaa| svAbhimAnI vyakti dUsaroMke zaraNameM kyoM kara jA sakatA hai ? mArako sarvazreSTha (mahArAya) kahate haiN| yadi usane dUsaroMkI AdhInatAko svIkAra kara liyA to use mahArAya kauna kaha sakate haiM ? Apane bilakula ThIka kahA ki guNake AdhIna maiM ho sakatA huuN| kisIne parAkrama dikhAyA to use maiM namaskAra nahIM kara sktaa| guNijana ise avazya svIkAra kreNge| guNavasaMtakake vacanoMko sunakara bAhubali prasanna hue| unhoMne use pAsa bulAkara eka ratnake padakako inAmameM diyA aura kahA ki tumapara meroM bharosA hai, jaao| mamayako jAnakara kalakaNTha, mandamAruta, malayamAruta, mattakokila AdiyoMne bhI kahA ki svAmin ! Apake kAryakI barAbarI kauna kara sakate haiM ? Apa lokameM sarvazreSTha haiM / unako bhI inAma mila gayA / bAhubaline darabArako barakhAsta karanekA saMketa kiyA / saba loga uThakara cale gye| kucha bhI nahIM bolate hue dakSiNAMka, maMtrI, mitra Adi vo ho / bAkI sabhI loga va striyoM, naukara, cAkara vagai
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ 388 bharateza vaibhava raha sabake saba namaskAra kara vahA~se cale gye| aba bAhubalike pAsa guNabasaMtaka Adi pA~ca sajjana the / bAkI cale gaye the / kalakaNThako AjJA dI ki usa dakSiNAMkako bulaao| kalakaNThane daur3akara bAharake daravAjese use bulAyA / dakSiNAMka vApisa lauTate hue soca rahA thA ni zAyada phirase bAhubaline socA hogaa| manameM thor3I punaH zAMti haI hogii| usane Akara namaskAra kiyaa| bAhubali .-"dakSiNa ! suno ! maiMne samajha liyA hai ki tumhAre svAmI aba mujhapara AkramaNa kiye binA nahIM jaaygaa| paraMtu yuddha yahA~para nahIM ho, maiM hI jahA~para Apa loga Thahare haiM vahA~para A jaauuNgaa| tumhAre svAmIko SoDako jItanekA garva hai, use isa kAmadevake sAtha dikhAnA cAhatA hai| garIboMko jaisA phaMsAyA vaisI bAta yahA~ nahIM hai / yahA~ to bhujabalirAjAse sAmanA karanA hai| isaliye senAke sAtha hoziyArIse rahaneke lie kaha denA / jAo ! yaha samAcAra apane svAmIko sunAo / ' dakSiNAMka hAtha jor3akara calA gyaa| manameM soca rahA thA ki karmagati vicitra hai, mokSagAmI puruSoMko bhI vaha kaSTa de rahA hai| bAhubaline guNavasantaka Adiko AjJA dI ki cakravartIke manuSyoMko mere nagarameM praveza nahIM karane denA aura svayaM mahalameM praveza kara gyaa| dakSiNAMkako vApisa bulAneke bAda bAhubalikA krodha zAMta huA hogA aura usakI orase kucha AzvAsana milegA isa AzAse bAhubalike maMtrI-mitra Adi dakSiNAMkAkI pratIkSA karate hue bAharake daravAjepara khar3e the / dakSiNane Akara samAcAra sunAyA to una logoMne eka dIrghanizvAsa chodd'aa| itane meM guzavasantaka bhI vahA~ AyA va kahane lagA ki mitroM ! svAmIke prajvalita kopAgni dekhakara unakI icchAnusAra maiM bolA, Apaloga khyAla na kreN| taba sabane kahA ki tumane bahuta acchA kiyaa| taba mattakokilAdiyoMne kahA ki mUkoMke samAna rahanese rAjA krodhita hoMge, yaha samajhakara hama bole aura koI bAta nahIM thI / parantu hama logoMkI sammati to tumhAre sAtha hI hai| lokameM anna khAnevAle aise kauna vyakti hoMge jo bar3e bhAIko namaskAra karane ke lie nahIM kheNge| sabhI loga yahI kaheMge ki choTe bhAIkA bar3e bhAIko namaskAra karanA Avazyaka hai / phira bahuta khedake sAtha saba loga kahane lage ki dakSiNa ! hama loga cAhate the ye donoM bhAI eka sAtha milakara
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 369 hamako saMtuSTa kreN| hamalogoMko unheM ekatra dekhanekA bhAgya nahIM hai| tumako bahuta kaSTa huA, aba jaao| tumane jo upAya kiyA, madhura vacanoMkA prayoga kiyA usase patthara bhI pAnI hotA, parantu kAmadevakA mana nahIM pighalA, tumhArA isameM doSa nahIM hai, duHkha mata karo ! aba mAtuzrI sunaMdAdevI bAhubaliko samajhAegI aura krodha zAMta honepara hamaloga bhI samajhAne kI koziza kareMge / yadi koI anukUla vAtAvaraNa huA to tumako patra likhakara sUcita kreNge| nahIM to maunase rheNge| aba tuma jAo, hameM bahuta ducA hai ki tumhAre zaTTA mitroMkA Adara kreN| parantu aba hama kucha bhI nahIM kara skte| kyoMki tumhArA kucha bhI Adara hama logoMne kiyA to bAhubali hamapara kruddha hoNge| isalie aba tuma yahA~se cale jAo / dakSiNAMka duHkhake sAtha vahA~se calA gyaa| pAThakoM ko Azcarya hogA ki yaha duSTa karma mokSagAmI puruSoMko bhI nahIM chor3atA hai / jisa samaya vaha udayameM AtA hai usa samaya vastusthitiko vicAra karane nahIM detaa| kaSAyavAsanA bahuta burI cIja hai| vaha manuSyakA adhaHpatana kara detA hai| aise samayameM manuSyako vicAra karanA caahie| "he paramAtman ! pudgala bolatA hai, sunatA hai pudgala, rAga aura dveSa bhI pudgala hai| pudgalake lie manuSya dUsaroMse prema va dveSa karatA hai| isalie mere hRdayameM tuma sadA bane raho tAki maiM vastusthitikA vicAra kara skuuN| he siddhAtman ! tuma sadA dUsaroMko nirmala upAyako batalAnevAle ho| Apane anaMtajJAnasAmrAjyako pAyA hai, ataeva nirAkulatA basI huI hai / Apa jyotirmaya tIna prakAzake rUpameM haiN| isalie mujhe sadA sadbuddhi dIjiegA tAki mujhe saMsArameM pratyeka kArya meM vivekakI prApti ho|" bata laMbAnabhaMgasaMdhi, -:: atha kaTakavinodasaMdhi bAhubalike maMtrI-mitroMse vidA hokara dakSiNAMka podanapurake nagara se hote hue senAkI ora jAne lgaa| svayaM vaha jisa kAryake lie AyA thA vaha kArya bigar3aneke upalakSyameM use bahuta duHkha huA / isalie
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ 390 bharateza vaibhava manameM khinna hote hue maunase jA rahA hai| mukha usakA phIkA par3a gayA hai / use dekhakara loga taraha-taraha kI bAteM kara rahe the / "kala yaha AyA usa samaya bahuta harSa ke sAtha AyA thA, aba vApisa lauTate samaya bar3I ciMtAse yukta jA rahA hai| sacamuca meM rAjAoM kI sevA karanA bar3A kaThina kArya hai / " "isane to ucita bAta kahI thI, parantu hamAre rAjA kuddha hue / tathApi yaha ziSTa bahuta zAMtike sAtha apane svAmI ke pAsa jA rahA hai / para sevA karanA kaSTa hai / " "yadi kisI kArya meM saphalatA milI to apane rAjAke puNyase saphalatA milI aisA kahate haiM / yadi kArya bigar3a gayA to jo usa kAmake lie usako doSa dete haiN| para sevA ke lie dhikkAra hai / " bharata bar3A bhAI hai, SaTkhaMDameM vaha eka hI zreSTha rAjA hai / usake sAtha meM isa prakArakA vyavahAra kyA bAhubaliko zobhA detA hai ?" ityAdi aneka prakArase purajana bAta kara rahe the| una sabako sunate hue dakSiNAMka idhara-udhara na dekhate hue jA rahA thaa| sevakoMne idhara-udharase Akara dakSiNAMkakI sevA karanA caahaa| parantu AMkhoMke izArese unako dUra jAneke lie khaa| koI stutipAThaka dakSiNAMkakI stuti kara rahe the / unako muMha baMda karaneke lie khaa| koI sevaka cAmara DhAla rahe the, koI tAMbUla de rahe the, unako usane rokaa| koI sevakoMne Akara pAlakIpara ArUr3ha hone ke lie prArthanA kI, usake lie bhI inakAra kiyaa| hAthIko sAmane lAye to bhI use dUra karane ke lie kahA / ghor3A dikhAne lage, parantu yaha usa tarapha na dekhakara maunase hI jA rahA thA / gurusevA karanese cyuta ziSyake samAna, rAjAkI sevAmeM galatI khAye hue sevakake samAna bahuta ciMtAke sAtha vaha jA rahA thaa| kisI taraha bahU podanapurake bAharake daravAjepara pahu~cA / vahA~para phirase koMne prArthanA kI ki isa taraha paidala jAnese svAmIkArya meM hI derI hogI / isalie koI bAhnapara car3hakara jAnA caahie| dakSiNAMkako bhI unakA kahanA ThIka mAlUma huaa| usI samaya eka vegapUrNa ghor3eko ma~gAneke lie Adeza diyaa| ghor3epara car3haneke bAda naukaroMne usapara chatra car3hAnekI koziza kI, usake lie usane inakAra kiyA / vAdyaghoSa karane lage to isane bar3e krodhase unheM rokaa| bezarmo ! svAmIke kAryameM jIta honepara hama logoMko mahAn AnaMdake sAtha jAnA caahie| kanyA to nahIM haiM / pANigrahaNakA kevala maMtroccAraNase kyA prayojana ? sAtha
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 391 hI dakSiNAMkane yaha bhI kahA ki maiM jaldI hI jAkara svAmIko dekhatA hai| Apa loga sarva parivArako lekara pIchese aaveN| apane sAtha kucha vizvasta vyaktiyoM ko lekara dakSiNAMka Age bar3hA aura bahuta vegake sAtha senAsthAnapara pahu~cA / aba vaha dakSiNAMka bahuta ThAThabATake sAtha nahIM hai| akelA hI khinna hokara A rahA hai| senAsthAnameM pahu~cane ke bAda apane sAthiyoM ko apane mukkAmako jAnetrI AjJA dii| usa dina rAtrikA darabAra thaa| bharatezvarane Adeza diyA ki darabArameM sabako bulaao| itane meM eka itane Akara dakSiNAMka mAnekA samAcAra sunAte hue kahA ki svAmin ! vaha apane parivArase rahita haMsake samAna, athavA pattoMse rahita Amake per3ake samAna A rahA hai / parivAra nahIM, vAdya nahIM aura koI zobhA nhiiN| 8-10 apane vizvasta sAthiyoM ke sAtha AyA thA, unako DeremeM bhejakara vaha akelA hI Apake darzanake lie A rahA hai| bharatezvara samajha gaye, unhoMne usI samaya dUtako Adeza diyA ki aba isa samaya darabArameM kisIko bhI na Ane kI khabara kara do| itane meM vahA~para pahilese baiThe hue mAgadha, meSezvara Adi uThakara jAne lge| taba samrATne kahA ki Apa loga kyoM jAte haiM ? yahIMpara rheN| Apa logoMko chor3akara mujhe ekAMta nahIM hai| mere ATha mitra, maMtrI va senApati ye to mere khAsa rAjyake aMga haiN| kArya bigar3a gyaa| bAhubalike aMtaraMgako maiM pahilese jAnatA thaa| use eka patra likhakara bheja dete to ThIka rhtaa| vyartha hI mitrako bhejakara use kaSTa diyaa| itane meM dakSiNAMka aayaa| Ate samaya vaha anyamanaska va khinnamanaska hokara A rahA hai| kisI bacceko koI khAsa cIja khone para vaha jisa prakAra duHkhase apane pitAke pAsa AtA ho usI prakAra usakI usa samaya hAlata thii| mukha kuMda thA, zarIrameM bhI koI utsAha nahIM, idhara-udhara dekhaneke lie lajjA mAlUma hotI hai| aisI hAlatameM use dhIraja baMdhAte hue samrATne kahA ki dakSiNa ! aba ghabarAo mata ! ciMtA mata karo, AnaMdake sAtha aao| maiM apane bhAIkI hAlata pahilese jAnatA thaa| usake pAsa dUsaroMko na bhejakara tumako hI maiMne bhejA, yaha merI hI lagatI huI / tumhArA koI doSa nahIM hai, ciMtA mata kro| dakSiNAMkane Akara bharatezvarake caraNoMmeM sASTAMga namaskAra kara prArthanA kI ki svAmin ! maiM kucha bhI bola nahIM sakatA huuN| mujhase hI kArya bigar3a gayA aura kisIko bhejate to kArya ho jAtA, mujhase kAma nigar3a gyaa| Apake bhAImeM koI kamI nahIM hai / bharatezvarane kahA ki
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ 392 bharateza vaibhava ThIka hai, uTho, baiThakara zAMtise bolo| taba dakSiNAMka uThakara khar3A huaa| dakSiNAMkake khar3e honeke bAda bharatezvarane kahA ki zAntise sarva hakIkata khii| taba dakSiNAMkane kahA, svAmin ! ApakA bhAI kAmadeva hai, puSpavANa hai, vaha kaThora bacanako kaise bola sakatA hai ? usane kahA ki bar3e bhAIko apanI senAke sAtha ayodhyAkI ora jAne do| maiM bAdameM jaauuNgaa| bharatezvara manameM vicAra kara rahe the ki dekho mere nagarameM jAne ke liye kyA isakI AjJAkI jarUrata hai ? usake abhimAnako mAtrAko to dekho| phira prakaTarUpase kahane lage ki dakSiNAMka ! nissaMkoca hokara kaho Akhira usane kyA kahA, eka hI bAta kaho / yuddhake liye taiyArI dikhAI ? nahIM ! nahIM! yuddhake liye nahIM, apane bhAIke sAtha kasarata karaneke lie AU~gA / aisA unhoMne kahA / bacapana meM aneka bAra maiM apane bhAIke sAtha kustI khela cukA huuN| aba senAke sAmane eka daphe kustI kheluugaa| aisA bhAIne kahA / svAmin ! maiM kyA kahU~ / bahuta vinayataMtrase maiMne bulAnekI ceSTA kii| aneka maMtrImitroMne bhI unakI preraNA kii| aneka striyoMne bhI gahA : tu u nameM ye nAma: jecI ! vizeSa kyA? Apako dekhanepara jisa prakAra bhakti karanI cAhiye usI prakAra unake prati maiMne bhakti kii| bhedabuddhirahita vacanoMko hI bole / maMtrI mitroMke mere pAsa prasannatA huI / use pasanda nahIM aaii| maiM jisa samaya vApisa A rahA thA nagaravAsI jana ApasameM bAta-cIta kara rahe the ki bharatezvarake sAtha isane virasa vicAra kiyA hai so duniyAmeM ise koI bhI pasaMda nahIM kregaa| bharatezvarako uparyata sarva samAcAra sunakara dUHkha va saMtApa haA, ve vicAra karane lage ki dekho usakA abhimAna ! mere sAtha yuddha karane kI taiyArI kii| apane nAza kI use paravAha nahIM hai| bahirAtmAoMko apane puSpavANase kaSTa pahuMcA sakatA hai| paraMtu mujha sarIkhe sahajAtmarasikoMko vaha kyA irA sakatA hai? usake bANa dUsaroMko bhale hI bAdhA pahuMcA sakate / paraMtu AtmatatparoMko ve bucha bhI nahIM kara sakate / Atmatatpara puruSa yadi una bANoMko rahane ke liye kaheM to rahate haiM, nahIM to jAte haiM | isa bAtako bAhubali nahIM jAnatA hai | yadi usane puSpabANa kA prayoga kiyA to haMsanAtha ( paramAtmA ) ko smaraNa kara usa puSpabANako vidhvaMsa kruuNgaa| yadi hisAkI bhI paravAha na kara khaDga lekara AyA to use chInakara use dhakkA dekara ravAnA kruuNgaa| jarA DaoNTakara kahU~gA ki bAhubali ! jAo / nahIM gayA to hAthase dhakkA dekara bhejUMgA
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava phira bhI nahIM mAnA to usake hAtha paira bAMdhakara zivikAmeM rakhakara, choTI mA~ke pAsa ravAnA kruuNgaa| yadi mujhe krodha AyA to use geMdake samAna pakar3akara samudra meM pheMka sakatA huuN| itanI zakti mujhameM hai| paraMtu choTe bhAIke sAtha zaktiko batalAnA kyA dharma hai ? duniyA ise acchI najarase dekhegI ? kabhI nhiiN| isalie aisA karanA ucita nahIM hogaa| dUsare koI Akara mere sAmane isa prakAra khar3e hotA to kevala izArese unake dAMta giraataa| paraMta apane sahodarake hRdayako kyA dukhA sakatA hai| yadi maiM aisA karU~ to loga yahI kaheMge ki hajAra bAta honepara bhI bharata bar3e bhAI haiM, bAhabali choTA bhAI hai, isaliye vicAra karanA caahiye| so use aba kisa upAyase jItanA cAhie? phira dakSiNAMkakI ora dekhakara bharatezvarane kahA ki jAne do ! use kisI prakAra jiiteNge| tuma zAmake bhojana vagairahase nivRtta hokara Aye ho na ? tumheM bahuta kaSTa huA, baiMDo ! dakSigAMka baiTha gyaa| tadanantara dakSiNAMkako gulAbajala va tAMbulako dilAkara kahA ki dakSiNa ! vyartha ho khinna nahIM honA / maiM jAnatA hU~ ki tumase kArya jiMgar3a nahIM sakatA hai| merA zapatha hai tuma manameM duHkhita nahIM honaa| uttarameM dakSiNAMkane kahA ki svAmin ! mujhe koI duHkha nahIM hai, Apake caraNoMke darzana karate hI baha duHkha dUra ho gayA / pahile bhanameM jarUra kucha khinnatA AI thii| paraMtu aba bilakula nahIM hai / itane meM suviTa Adi mitroMne, maMtrI Adi pradhAnoMne evaM mAgadhAmara Adi vyaMtaroMne kahA ki svAmin ! sUryake pAsa barpha, tumhAre pAsa duHkha kabhI adhika samayataka Tika sakatA hai ? kabhI nahIM / bharatezvara kahane lage ki aMdara merI striyA~ bAhara mere putra va Apa mitroMko yadi koI duHstra huA to kyA merA koI bhAgya hai ? isalie Apa loga bilakUla nizcita rheN| maiM hara tarahake upAyase isa kAryameM vijaya prApta kruuNgaa| vaha mere bhAI haiM, zatru nahIM haiN| ajJAnase abhimAna kara rahA hai / Apa logoM ke sAmane upAyase use jIta lNgaa| Apa loga dekhate jaaeN| buddhisAgara maMtrIne nivedana kiyA ki svAmin ! maiM eka daphe jAkara dekheM ? taba bharatezvarane kahA ki use logoMkI kImata mAlUma nahIM haiM / isalie vyartha hI kisIke jAnese kyA prayojana ? kyA dakSiNAMka avivekI hai ? use jarA dekho, tuma loga ava usakI tarapha jAne ke vicArako chor3o / tumameM aura mujhameM aMtara kyA hai ? usa ahaMkArIko samajhAnA kaThina hai| isalie aba jo bhI hogA so maiM dekha lNgaa|
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ 394 bharateza vaibhava maMtrI-mitroMne vicAra kiyA ki bAhubalike maMtrI-mitra bagairaha sabhI bharatezvarake sAtha haiN| isalie eka AdamI bhejakara dekhU ki kyA bAhubalike vicArameM kucha parivartana hotA hai yA nhiiN| tadanaMtara bharatezvarade ikSiNAMkako bulAkara use aneka uttamotama ratna va vastrAbhUSaNoMko bheMTa denA cAhA / parantu dakSiNane kahA ki svAmin ! maiMne bar3I sevA kI ! vAha ! mujhe jarUra bheTa milanA cAhiye ! jAne dIjiye ! maiM nahIM lNgaa| bharatezvarane kahA ki vaha nahIM AyA to isameM tumhArA kyA doSa hai ? tumhAre prayatnameM kyA kamI huI ? isalie tumhAre bivekakA Adara karanA merA kartavya hai| Ao! rAtridina apana AnaMdase vyatIta kreN| dakSiNAMkane svIkAra nahIM kiyA / phira bharatezvarane vahA~ upasthita anya maMtrI-mitroMko bulAkara bheMTa diye| bAdameM dakSiNAMkako bulAkara kahA aba to lo| taba nirupAya hokara dakSiNAMkane le liyaa| bharatezvarane usakI pITha Thokakara kahA tumase mujhe koI aprasannatA nahIM hai / tuma duHkha mata kro| taba dakSiNAMkane kahA ki svAmin mujhe svapna meM bhI duHkha nahIM hai / Apake caraNoMke zaraNako pAkara kise duHkha ho sakatA hai ? cakravartI sabako vidAkara svayaM mahalakI ora cale gaye / idhara maMtrI va mitroMne vicAra kiyA ki sabhI rAjA va maMtrI senApati vagairaha bAhubalike pAsa jAkara bheMTa vagairaha samarpaNa kara use idhara le aayeNge| usa vicArase unhoMne bAhubalike pAsa eka dUtako bhejA, dUta java podanapurake daravAjepara pahu~cA usa samaya darabAnane use rokA / bharatezake kisI bhI manuSyako aMdara jAnekI AjJA nahIM hai / vaha dUta vahIMse lauTakara aayaa| jaba vaha samAcAra milA to maMtrI Adiko bar3I nirAzA huii| samrA Ke R.. . -5.... wwporn. Karina mada car3ha gayA hai| isa samAcArase aprasannatA vyakta karata hue 4 mA astAcalapara cala gyaa| sarvatra aMdhakAra chA gyaa| zayyAgahameM sukhanidrAke bAda rAtrike tIsare praharameM bharatezvara uThakara paramAtmayogameM lIna the| itane meM eka sarasa ghaTanA huii| sarvatra nistabdhatA chAI huI hai| vRkSakA eka pattA bhI hila nahIM rahA hai| saraMgarahita samudra ke samAna vizAlasenAkI hAlata ho rahI hai| sabake saba nidrAdevIkI godameM vizrAMti le rahe the| taba senAke kisI konemeM do vyakti ApasameM bAtacIta kara rahe the, ve donoM sAle-bahanoI the / unako kisI kAraNase nIMda nahIM A rahI thii| ataeva unhoMne
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 395 uThavAra ApasameM rAtriko bitAne ke lie bAtacIta karaneko prAraMbha kiyA / unameM nimnalikhita prakAra bAtacIta huii| pahalA -eka-eka bUMda milakara bar3A sarovara banatA hai, eka-eka DorI milAkara bar3I rassI banatI hai.| isI prakAra cakravartIkI bhI mahimA bar3ha gii| yadi senA nahIM ho to yaha bhI eka sAmAnya manuSya hI hai| - dUsarA bilakula ThIka hai; hAthI, ghor3A Adi senAoMke saMgrahase duniyAko ddraayaa| vastutaH zaktiko dekhanepara isameM kyA hai ? hamAre samAna hI eka manuSya hai| __ isa prakAra senAke Akhirake uttara konepara uparyukta prakAra do vidyAdhara bAtacIta kara rahe the| use bharatezvarane suna liyA / bharatezvara kI kAna bahuta teja hai / sUryavimAnameM sthita jinabiMbakA darzana jo apanI mahalakI chatase khar3e hokara karate haiM, arthAt jinake cakSurindriya kI itanI dUragati hai to unake karNendriyake sambandha meM kyA kahanA ! bharatezvarane usa bAtacItako sunakara manameM vicAra kiyA ki prAtaHkAla hone ke bAda isakA uttara dUsare rUpase denA caahie| nityavidhise nivRtta hokara bharatezvara darabArameM Akara virAjamAna hue / darabArameM usa samaya maMtrI, mitra rAjA va prajAvarga Adi sabake saba yathAsthAna baiThe hue the| bharatezvarakA mukha Aja udAsa dikha rahA hai| buddhisAgara maMtrIne vicAra kiyA ki zAyada bharatezvara bAhubalike bartAvase cintita haiN| usane nivedana kiyA ki svAmin ! Apane hama logoMko kahA thA ki isa sambandha meM cintA mata karo, parantu Apa cintA kyoM kara rahe haiM ? taba uttarameM bharatezvarane kahA ki maiM bAhubalike sambandha meM vicAra nahIM kara rahA huuN| Aja ekAeka u~galIkA nasa akar3akara yaha hAthakI u~galI sIdhI nahIM ho rahI hai| yaha kahate hue apane hAthakI choTI u~galIko jhakAkara maMtrIko btlaayaa| lokameM sabake zarIrameM, vyabahArameM Ter3hApana ho sakatA hai| parantu bharatezake kisI bhI vyavahArameM evaM zarIrameM bhI Ter3hApana nahIM hai| phira Aja yaha u~galI Ter3hI kyoM huI hai ? sabako Azcarya huaa| maMtrI, mitra Adi cintAmeM par3e / unhoMne Akara hAtha lagAyA to bharatezvarane bar3I vedanA ho rahI ho isa prakArakI ceSTA kii| putroMne hAtha lagAyA to bar3I hI dardabharI AvAja karane lge| maMtrIne rAjavaidyoMko bulAyA, usI samaya saikar3oM rAjavaidya ekatrita hue| unhoMne jar3I-bUTiyoMke auSadhase use ThIka
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ 396 . . bharatee se -. "- -:':Insura karane ke lie khaa| aneka maMtravAdI aaye| bar3e-bar3e yaMtravAdI Aye / pahalavAna loga Aye / nimittazAstrI aaye| khAsa samrATke aMgavaidya aaye| sabane apanI vidyAke balase u~galIko sIdhI karanekI bAta kahI / lokameM dekhA jAtA hai ki garIbakI bar3e bhArI rogake Anepara usake cillAte rahanepara bhI usake pAsa koI nahIM aate| parantu zrImaMta ko bilakula choTA-sA darda Anepara binA bulAye vahA~para loga ikaTThA hote haiM / yaha svAbhAvika hai / __ maMtrIne pUchA ki svAmin ! inameM se Apa kaunase prayogako banda karate haiM / uttarameM bharatezvarane kahA ki auSadha vagairahakI AvazyakatA nahIM, upAyase hI ise sIdhI karanI cAhie / bulAo, pahalavAnoMko bulAo, bharatezvarane khaa| tatkSaNa pahalavAna loga Akara sAmane upasthita hue| unase kahA ki tuma loga isa uMgalIko pakar3akara khIMcakara sIdhI kro| kaI pahalavAnona milakara khIMcA to bhI sIdhI nahIM huii| bharatezvarane kahA ki Daro mata, jorase khIMco / ve pahalavAna jorase usa u~galIko khIMcane lage / tathApi ve use sIdhI nahIM kara ske| bharatazvarane jarA-sI u~galIko Upara uThAyA to ye sabake saba camagIdar3a ke samAna uMgalI meM jhUlane lge| samrATne kahA ki aura eka upAya hai| eka sA~khala DAlakara khIMco, vaisA hI una logoMne kiyaa| usase bhI koI upayoga nahIM huaa| bharatezvarane vizvakarmAkI ora dekhakara kahA ki eka sA~khala aisI nirmANa karo sArI senAmeM pahu~ce / vahA~ derI kyA thI? usI samaya vizvakarmAne usakA nirmANa kiyaa| AzA haI ki senAke samasta yoddhA isa sA~khalako pakar3akara sArI zakti lagAkara khIMce koI upayoga nahIM huaa| phira kahA gayA ki hAthI, ghor3A Adi sabake saba lagAkara isa sA~khalako khIMce / samrATke putra va mitroMne bhI use hAtha lagAnA cAhA, parantu bharatezvarane izAroMse unako rokA / bharatezvarake hAthakA sparza hote hI baha lohekI sA~khala sonekI bana gaI / sArI senA apanI sArI zakti lagAkara usa sAMkhalako khIMcane lgii| parantu bharatezvara apane sthAnase jarA bhI nahIM hile, choTIsI u~galI bhI sIdhI nahIM huii| jisa samaya jora lagAkara de khIMca rahe the apane hAthako jarA DhIlA kara diyA to ve sabake saba citta hokara gira par3e, bharatezvara gambhIratAse baiThe the / maMtrIse kahA ki ye gire kyoM ? sabako uThane ke lie kaho / taba ve utthe| bharatezvarane kahA ki aura eka upAya
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 397 kareM, mArI senAkI zakti lagAnepara bhI U~galI sIdhI nahIM hotI hai| Apa loga sabake saba jorase khIMcake rakho, maiM isa tarapha strIMcatA hU~ taba kyA hotA hai dekheM / bharatezvarane apanI aura jarA jhaTakA dekara khIMcA to sabake saba mu~ha nIce kara gire| mAlUma ho rahA thaa| zAyada ve samrATko sASTAMga namaskAra hI kara rahe haiN| 48 kosameM vyApta sArI senAne zakti lagAI to bhI choTIsI u~galI sIdhI nahIM huI / jaba choTI U~galI meM itanI zakti hai to phira a~gUThemeM kitanI zakti hoMgI, muSTi meM kitanI hogI aura sAre zarIrameM kitanI hogI ? samrATkI zakti avarNanIya hai| bharatezvara musakarAe, maMtrI-mitroMne samajha liyA ki vastutaH samrATa ke u~galImeM koI roga nahIM hai / yaha to banAvaTI roga hai / taba una logoMne kahA svAmin ! dUmaroMse yaha roga dUra nahIM ho sakatA hai| Ana hI aba upAya kreN| taba u~galIkI sAMkhalako haTAkara "guru haMsanAthAya namaH svAhA" kahate hue u~galIko sIdhI kara dI / saba logoMne harSase bharatezvarako namaskAra kiyaa| devoMne puSpavRSTi kii| sAr3he tIna karor3a bAje ekadama baje / sarvatra harSa hI harSa maca gayA hai| maMtrIne nivedana kiyA ki svAmin ! Apane aisA kyoM kiyA? taba usarameM bharatezvarane kahA ki rAtrike tIsare praharameM uttaradizAkI tarapha do vidyAdharoMne ApasameM bAtacIta kI thii| usake phalasvarUpa mujhe batalAnA par3A ki merI choTI u~galI meM kitanI zakti hai ? itanemeM do vidyAdharoMne Akara sASTAMga namaskAra kiyA / kahane lage ki svAmin ! hama ajJAnavA bola gaye / hameM kSamA kreN| saba logoMko Azcarya huA / una donoM vidyAdharoMke prati tiraskAra utpanna huaa| maMtrIne kahA ki jaba putroMko sA~khala khIMcanese rokA tabhI maiM samajha gayA ki yaha banAvaTI roga hai / vyaMtaroMne kahA ki hama loga bhUla gye| nahIM to avadhijJAnako lagAkara dekhate to pahile hI mAlama ho jaataa| isa prakAra vahA~ taraha-tarahakI bAtacIta cala rahI thI / bharatezvarane kahA ki maMtrI ! sirpha do vyaktiyoMke Apasa meM bolanese ina sArI prajAoMko duHkha haA, aba jarA gar3abar3a banda karo, sabako isa suvarNakI sA~skhalako Tukar3A kara bA~Ta do| mantrIne usI prakAra kiyaa| ronevAle baccoMko jisa prakAra gannekI Tukar3A kara bAMTa diyA jAtA hai usI prakAra thakI huI senAko sone kI sA~khalako Tukar3A kara bA~Ta diyA gayA / saba loga prasanna hue| saba loga gaTharI bA~dha-bA~dha
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ 390 bharateza vaibhava kara sone ko le gye| sabako yathocita satkArake sAtha ravAnA kara svataH samrAT mahalakI ora cale gye| ___ mahalameM rAniyA~ AnandasAgarameM magna huI haiN| unake harSako hama varNana nahIM kara sakate / AnandakI sUcanA dene ke liye hAthameM AratI lekara bharalezvarakA svAgata karane lagI va aneka bheMTa caraNoM meM rakhakara namaskAra kiyaa| paTTarAnIne namaskAra karate hue kahA ki svAmin ! maThe hI rogase hamArI sArI senAko Apane hairAna kara diyA / dhanya haiM ! apanI striyoMko sAtha meM lekara bharatezvara apanI mAtuzrIke pAsa Aye va unake caraNoMmeM mastaka rkhaa| mAtAne AzIrvAda dete hue kahA ki mere beTeko mAyAkA roga utpanna huaa| beTA ! tumheM kabhI roga na Ave / itanA hI nahIM, tumheM jo yAda karate haiM unako bhI kabhI roga na Ave / isa prakAra AzIrvAda dekara mAtAne motIke tilakako lagAyA / bharatezvarane bhI bhaktise namaskAra kara tathAstu khaa| tadanaMtara sabake saba Anandase bhojanake liye cale gye| pAThakoMko Azcarya hogA ki bharatazvarakI choTIsI u~galImeM isa prakArakI zakti kahA~se aaii| asaMkhya senA bhI unakI eka u~galIke barAbara nahIM hai / taba unake zarIrameM kitanA sAmarthya hogA? isakA kyA kAraNa hai ? yaha saba unake pUrvopArjita puNyakA hI phala hai| ve usa paramAtmAkA sadA smaraNa karate haiM jo anaMtazaktise saMyukta hai| phira unako isa prakAra kI zakti prApta ho isameM AzcaryakI kyA bAta hai ! unakA sadA cintavana hai__ he paramAtman ! tIna lokako idhara-udhara hilAnekA sAmarthya tujhameM maujUda hai| vaha vAstavika va ananta sAmarthya hai| tuma ajarAmararUpa ho, Anandadhvaja ho, isalie mere hRdayameM sadA bane raho / he siddhAtmana ! tuma buddhimAnoMke nAtha ho, vivekiyoMke svAmI ho, prauDhoMke prANavallabha ho, bAkyapuSpabANa ho, isalie motIke samAna sundara va zubhra vacanoMko pradAna karo evaM mujhe sanmati pradAna kro| isI bhAvanAkA phala hai ki bharatezvarako lokAtizAyI sAmarthyakI prApti huI hai| iti kaTakavimobasandhi ...-:0:
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava atha madanasannAha saMdhi senAke samAcArako sunakara bAhubalike manameM kucha vicAra to huA, phira bhI ke kAraNa yuddhakI hI taiyArI meM lagA / bharatezvarakI choTIsI u~galI zaktiko sunakara hI bAhubaliko samajhanA cAhie thA, parantu vidhi vicitra hai, karma kaise chor3a sakatA hai ? Age isI nimittase dIkSA grahaNa karane kI bhAvIkI kaise pUrti hogI ? bharatezakI SaTkhaNDa vijayI hokara lauTanepara ApasameM bAhubali aura bharatezvarakA yuddha honA caahiye| bAhubaliko vairAgya utpanna honA cAhiye / vaibhavayukta bhogako chor3akara jaMgalameM jAnA cAhiye isa vidhivilAsako kauna utpana kara sakatA hai? hai| bahubaline gaNavasantaka nAmaka senApatiko bulAyA va kahA ki jAo ! saba taiyArI karo / senA, parivAra vagairaha kI siddhatA kara yuddha sannaddha raho / cakravartIne apane nagara ke pAsa par3Ava DAla rakhA hai, yaha apane liye apamAnakI bAta hai| ise apane kaise sahana kara sakate haiM ? maiM abhI mahalameM jAkara AtA hU~ tuma taiyAra raho / 399 sunandAdevIko mAlUma hote hI usane putrako bulavAyA, bAhubaline bhI saMtoSa va vinayake sAtha mAtuzrIke caraNoMmeM namaskAra kiyA / sunandAdevIne AzIrvAda dete hue kahA ki "bhujabalI ! bar3e bhAI bharateza ke sAtha yuddhakI taiyArI kara rahe ho aisA mAlUma huA hai| ise kauna sajjana puruSa pasaMda kareMge ? tumhAre durbhAgaMke liye dhikkAra ho / bharateza sarIkhe bar3e bhAIko pAnekA bhAgya lokameM kise mila sakatA hai ? saMtoSa va premase tuma usake sAtha rahanA nahIM jAnate, jAbo abhAge ho / choTe bhAIkA kartavya hai ki jo loga bar3e bhAIke sAtha virodha karate haiM unako pakar3akara lAveM yA bar3e bhAIke AdhIna kara deveM / parantu tuma to usake sAtha hI virodha karate ho ? kyA yaha buddhimattA hai ? choTe bhAI bar3e bhAIko namaskAra kareM yaha lokakI rIta hai / vaha cakravartI hai, tuma kAmadeva ho / yadi tuma use ullaMghana na kara caloge to zukra, bRhaspati bhI tumhArI prazaMsA kreNge| tumane virodha karoge to tumhArI nindA kreNge| vizeSa kyA ? tumhAre isa vyavahArase hameM va hamAre sabhI bAMdhavoMko atyanta duHkha hogA / kumArane javAna hokara kuTumbake hRdayako dukhAyA, yaha aviveka tumhAre lie yogya hai ? bhAIke sAtha yuddha karaneke lie maiMne tumheM ghI-dUdhase pAlana-poSaNa kiyA thA ? isa lie hamAre hRdayako saMtuSTa karanA tumhArA kartavya hai / tuma akele nahIM
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ 400 bharateza vaibhava sahodara sabake saba bharatezvarako namaskAra na kara bhAga gye| hamAre beTene ina sabakA kyA bigAr3a kiyA thaa| kyA bar3e bhAIko namaskAra karane kA kAryahIna hai ? bar3e pitatalya haiM, samajhakara usakI bhakti satpuruSa karate haiM / paraMta dhUrta loga usake sAtha vivAda karate haiN| sabake saba dIkSA lekara cale gye| tuma to kamase kama merI icchAkI pUrti kro| isa prakAra bhAIke sAtha virodha mata kro|" bahuta premase sunandAdevIne kahA / bAhubaline socA ki yuddhake nAma lenese mAtAko duHkha hogaa| imaliye mAtAko kisI taraha saMtuSTa kara denA cAhiye / isa vicArase kahane lagA ki mAtA ! nahIM ! yuddha nahIM kruuNgaa| pahale socA jarUra thA / parantu maba loga jaba manAhI kara rahe haiM taba vicArako chor3anA pdd'aa| dUsaroMne jisa kAmake lie niSadha kiyA hai, use maiM kaise kara sakatA hU~? Apa citA na kareM maiM bar3e bhaiyAko namaskAra kara aauuNgaa| isa prakAra mukhase mAtAko prasanna karane ke lie kahanepara bhI manameM krodha udvikta ho rahA thaa| kAmadevake liye mAyAcAra rahanA svAbhAvika hai| sunandAdevIko santoSa huaa| usane AzIrvAda dekara kahA ki beTA ! jAo ! aisA hI kro| baha bholI usake aMtaraMgako kyA jAne ? vahA~se nikalakara bAhubali apane zRMgAragRhameM calA gyaa| vahA~para sabase pahile apane zarIrakA acchI taraha zRGgAra kiyaa| vaha kAmadeva svabhAvataH hI sundara hai| phira Uparake zRGgArako pAkara sabake mana va netrako apaharaNa kara rahA thaa| itane meM unakI striyA~ vahA~para aaii| aneka striyoMke sAtha paTTarAnI icchAmahAdevIne namaskAra kiyA va prArthanA kI ki svAmin ! Aja Apane vIrAMgazRGgAra kiyA hai / kisapara itanA krodha ? kyA striyoMpara athavA naukaroMpara ? svAmin ! lokameM jitanI striyA~ haiM ve saba mere pakSakI haiM aura puruSa saba tumhAre pakSake haiN| phira Apa krodha kinapara kara sakate haiM ? uttarameM bAhubaline kahA ki devI ! tumhAre pakSake Upara maiM car3hAI nahIM kruuNgaa| jo cakravartI merA sAmanA karaneke lie khar3A hai, usake prati maiM car3hAI kruuNgaa| usa bharatako paramAtmayogakA sAmarthya hai| isalie vaha puSpabANase Darane. bAlA nahIM hai| usakI senAke sAtha lohAyudhase kAma lekara unako bhagAkara AU~gA / uttarameM icchAmahAdevIne kahA ki deva ! Apane yaha acchA vicAra nahIM kiyaa| kyoMki ise lokameM koI bhI pasanda nahIM kareMge / bar3e bhAIke sAtha yuddha karanA kyA ucita hai ? isa vicArako svAmin ! chor3a dIjiye ! bar3e bhAIke sAtha apane sAmarthyako batalAnA
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 401 kyA ucita hai ? ApakA vANa vakra ho to kyA huaa| Apako vakra nahIM honA cAhiye / logoMke sAtha yuddha karanA kadAcit ucita ho sakatA hai, parantu bar3e bhAIke sAtha yuddha karanA kabhI ThIka nahIM hai, yaha to caMdanameM hAtha jalane ke samAna hai / deva ! Apa vicAra kIjiye, merI bar3I vahina bahA~para bharatezvarake pAsa hai, maiM yahA~para huuN| aisI avasthAmeM Apa isa prakAra vicAra karate haiM, kyA yaha ucita hai ? eka gharakI kanyAoMko lAkara sAr3ha-sAda premase rahate haiN| parantu Apa apane vyavahArase merI bahina se mujhe alaga karA rahe hai| svAmin ! namirAja vinamirAjako ora jarA dekhie / ve ApasameM kitane premase rahate haiN| Apa loga isa prakAra rIta chor3akara Apasa meM jhagar3A kareM to ve to choTe baDe bhAIke putra haiN| Apa donoM to eka hI pitAke putra haiM aisI avasthAmeM zatruoMke samAna Apa loga yuddha kareM, yaha kyA acchA mAlama hogA? aisI avasthAmeM nami, vinami kyA kaheMge? sampattimeM Apa loga bar3e haiM, ke garIba haiN| parantu Apa va unake mAtA-pitAoMkA sambandha haA hai / isalie samAna haiM / ve avazya boleMge hii| jIjAjI ( bharatezvara ) ke uttama guNoMko hama sunatI haiM to Apake isa virodhake liye koI kAraNa nahIM hai / isaliye hamArI prArthanAko svIkAra karanA caahiye| isa prakAra icchAmahAdevI ne khaa| bAhubaline uttarabhe kahA ki devI ! tumhAre jIjAjI (bharatezvara } meM aise kaunase guNa haiM ! tumhAre bhAIko usane namirAja kahakara pukArA, isa bAtako saba loga varNana karate haiN| isaliye tuma telako bhI dhI kahane lgii| uttarameM paTTarAnIne kahA ki svAmin ! aisI bAta nahIM / bharatezvara rAjAgragaNya haiM / ve dUsaroMko rAjA kahakara nahIM bulA skte| mere bhAIko hI unhoMne rAjAke nAmase bulaayaa| isa prakArakA bhAgya kisane prApta kiyA hai / yahI kyoM ? unake darabArameM pahuMcate hI siMhAsanase uThAkara mere bhAIkA svAgata kiyA, AliMgana diyA evaM use ucca Asana diyaa| kyA yaha kama bhAgya hai ? vizeSa kyA ? hamAre bhAI usake mAmAke beTe kahalAte haiN| yahI hama logoMke lie bar3e saubhAgyakI bAta hai| isaliye Apa bahuta premase unase mileM va hameM saMtuSTa kreN| itane meM citrAyatI rAnI kahane lagI jIjI ! tuma tthhro| maiM bhI thor3A sA nivedana karatI huuN| bAhubalikI ora dekhakara svAmin ! Apa sukhI haiM, ataH lokameM Apa sabake lie sukha hI utpanna karate haiM /
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ 402 bharateza vaibhava isalie Apa gukhiyoM meM zreSTha haiN| Apa apane bhAIko bhI sukha hI deveN| jaba Apa unake sAtha yuddha ke lie khar3e ho jAyeMge, usa samaya 96 hajAra rAniyoMkA citta nahIM TumvegA? hama ATha hajAra striyoM kA hRdaya dahala nahIM uThegA? ina bAtoMko jarA Apa vicAra kreN| Apa aura unameM prema rahA to ve hamArI bahine kA bhI yahA~ A sakatI hai, hama bhI vahA~ jA sakatI haiN| hamameM koI bheda nahIM hai| parantu hamAre isa premameM Apa antara lA rahe hai, jarA para reMdAroke gharajAnA ucita nahIM, paranta Apako bar3e bhAIke ghara para jAkara hamArI bahinoMke sAtha premase na raheM, isa prakAra Apa hameM kaMdameM kyoM DAla rahe haiM ? bar3e bhAI ke sAtha isa prakAra virodha karanA ucita nahIM hai| hamArI icchA kI pUrti karanI hI caahie| isa prakAra citrAvatI hAtha jor3akara kahane lgii| itane meM ratidevI nAmaka rAnI kahane lagI ki citrAvatI ! tama Thaharo mujha isa samaya krodhakA udreka ho rahA hai| maiM jarA kahakara delU~gI / vaha ratidevI buddhimatI hai, caMcala netravAlI hai, nizcalamatibAlI hai, patibhaktA hai, dhIra hai, zRGgAra hai, ratikAlameM kuzala hai, icchAmahAdevI kI vaha bahina hai va bAhubaliyo lie vaha adhika prItipAtrA hai| isalie bilakula paravAha na kara bolane lgii| kahane lagI zrIka hai, bilakula ThIka hai apane sAmarthyakA prayoga apane hI logoMpara karake dekhanA cAhie aura kahA~ use dikhA sakate haiM ! kAmabANako dhAraNa karane kA abhimAna apane bar3e bhAIke sAtha hI dikhAnA hI cAhie / zAvAsa! nAtha ! zAbAsa ! jIjAjI (bharatezvara) kI striyoM ko va hama sabako duHkha pahu~cAnevAle Apako loga bhrAMtise kAma karate haiN| sacamucameM Apako yama kahanA caahie| ApakA yaha bartAva visIko bhI mIThA nahIM laga rahA hai / paranta Apa ikSucApa ( kAmadeva ) vAhalAte haiM / kyA vaha ikSucApa hai yA bAbukA bANa hai ? Apa mRduhRdaya ma apane bhAIke pAsa nahIM jAnA cAhate, apitu pattharakA hRdaya banAkara jA rahe haiN| aisI avasthAmeM Apano puSpabANa kaise kaha sakate haiM, vaha puSpabANa nahIM hogA, lohabANa hogaa| jarA vicAra to kiijie| kyA Apake vyavahArase vahA~para subhadrAdevIko duHkha nahIM hogA? yahA~para hama logoMko saMtApa na hogA? jAnate hue bhI sabako duHkha pahu~cAnevAle Apa pAgala haiM, jAiye / na karane yogya kAryako karaneke lie Apa uttare haiN| na bolane yogya bAtako maiM bola rahI huuN| yaha antima samaya hai,
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 403 tuma naSTa hote ho, jAo ! maiM ghAsa lekara pratijJA kara bolatI hU~, jAiye nAtha ! jAiye ! AkhirakA samaya A gayA hai / " isa prakAra atyadhika veparavAhIse ratidevI bola rahI thii| parantu padarAnIko yaha bAta pasaMda nahIM aaii| kahane lagI ki he dhUrtA ! cupa raho ! patidevake hRdaya ko hA prakAra sana ThIka nahIM / uttara meM sivI kahane lagI ki jaba unhoMne mArgako chor3A to hamArI icchA jo hogI so voluuNgii| isI prakAra anya striyoMne bhI aneka prakArase patiko samajhAtakI koziza kii| bAhubali maunase suna rahe haiN| manameM vicAra kara rahe hai ki cakravartIkA puNya teja hai, isalie merI striyA~ bhI usI kI stuti kara rahI haiN| koI harja nhiiN| inako bhI bAtoMmeM phaMsAkara jAnA cAhie / prakaTa hokara bole ki deviyoM ! Apa loga bolI so acchA huA / tuma logoMkI icchAko pUrNa kruuNgaa| Apa logoMko kabhI duHkha nahIM phuNcaauuNgaa| pahile mere hRdayameM krodha jarUra thA, parantu Apa logoMkI vAteM sunakara aba krodha nahIM rahA, aba vaha zAnta huA hai| maiM bahuta namratAme bhAI ko namaskAra kara aauuNgaa| rati ! tuma bahuta acchA bolI, mere hita ke lie kaThora vacanako bolI, bahuta acchA huaa| uttarameM ratidevI kahane lagI ki sacamucameM Apa buddhimAna haiM, nahIM to aisI bAtoMko apane hitake lie samajhanevAle kauna haiM ? isa prakAra sarva striyoMko vAhubalikI bAta sunakara harSa huA / sabane harSAtirekase tilaka lagAyA / bAhubali vahA~se nikalakara apanI mahalakI ora Aye / daravAjepara sevaka parivAra vagairaha taiyAra khar3e haiN| sabane jayajayakAra kiyA / mAkaMda nAmaka sundara hAthIkA zRGgAra pahilese kara rakhA thA, bAhubali usapara car3ha gye| unake Upara zvetachatra zobhita ho rahA hai| aneka prakArake gAje-bAjeke sAtha bAhubali Age bddh'e| paudanapuravAsI usa samaya apane-apane gharakI chatapara car3hakara usa zobhAko dekha rahe haiM / bAhubalikA prAkRtika sauMdarya, zRGgAra Adi sabake cittako apaharaNa kara rahe the| saba loga A~kha bharakara kAmadevako usa samaya dekha rahe the / dekhane do, Aja hI unakA aMtima dekhanA hai, Age ve dekha nahI sakate haiN| isa prakAra bahuta vaibhavake sAtha bAhubali paudanapurake rAjamArgose hokara jA rahe haiN| jisa samaya bAhubali paudanapurake rAjamArgase hokara jA rahe the usa samaya aneka prakArase apazakuna ho rahe the| dAhine orase chipakalI .
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ 404 bharateza vaibhava bola rahI thI / eka kauA dAhine orase bA~yeM ora ur3a gayA / bAhubaline usako dekhanepara bhI nahIM dekhaneke samAna kara diyaa| parantu mitroMne use khAsakara dekhA aura bAhubalikA dhyAna usa ora AkarSita kiyA | bAhubaline uttara diyA ki kauA nahIM ur3egA to kauna ur3egA ? chipakalI vagairahake mu~hako apana baMda kaise kara sakate haiM ? Age bar3hane para eka manuSya apane AbharaNa va kapar3oMko utArate hue pAyA, zAyada yaha zakuna bAhubalike Age tapovana ke prayANako sUcita kara rahA thA / maMtrIne Akara prArthanA kI ki svAmin ! Ajake prasthAnako sthagita kara kala yA parasoM karanA caahie| Aja lauTa jAie / parantu bAhubaline usa ora dhyAna hI nahIM diyaa| kahA ki calo ! Aja mahAuttama lagna hai| Ao isa prakAra aneka apazakunoMko dekhate hue vAdaka, pAThaka va gAyakoMke zabdoM ko sunate hue podanapurake rAjadvArase bAhara Ae / guNavasaMtakakI senA taiyAra thI / sundara madonmatta hAthI, ghor3e va zRMgAra kiye hue ratha Adise usa samaya caturaMgasenA atyanta zobhAko prApta ho rahI thI / use bAhubaline dekhA / bAhirase caturaMgasenA va aMdarase kAmadevakI nArIsenA, isa prakAra ubhayasenAse yukta hokara bAhubaline vahA~se prasthAna kiyaa| calate samaya guNavasaMtakako prasanna hokara inAma diyA | bAhubali senAkI zobhAko dekhate hue jA rahe haiM / kalakaMTha Adi aneka prakArase unakI jayajayakAra kara rahe the| bAhubalikA eka putra mahAbalakumAra 10 varSakA hai / vaha usake pIchese hI sahakAra nAmaka hAthIpara car3hakara A rahA hai| usake pIche hI usakA choTe bhAI ratnabalakumAra cUtAMka nAmaka hAthIpara car3hakara A rahA hai| usa samaya kAmadevakI zobhA dekhane lAyaka thii| eka tarapha striyoM kA samUha, eka tarapha sundara bAlaka, eka tarapha caturaMgasenA / ina saba bAtoM ko dekhate hue sacamuca meM mAlUma ho rahA thA ki tIna lokase koI bhI zakti usase sAmanA karanevAlI nahIM hai / isa prakAra bahuta vaibhava ke sAtha bAhubali bharatasenAsthAnake pAsa pahu~ce / senA bAhubalike saundaryako bahuta hI cAvase dekha rahI thI / kyoMki vaha kAmadeva hI to haiM / I bharatezvara aneka mitroMke sAtha bAharake cala rahA hai, battIsa cAmara hula rahe haiN| samAcAra diyA ki bAhubali yuddhasaMnaddha hokara Aye haiM / darabAra meM baiThe haiN| gAyana itanemeM kisI dUtane Akara
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 405 arkakIrti Adi bAlakoMko yaha samAcAra sunakara bar3A duHkha huaa| pitAko na kahakara una sabane vicAra kiyA ki apana hI kAkAke pAsa jaaveN| hama logoMke pahuMcanepara to kamase kama ve isa vicArako chor3a deNge| isa prakAra vicAra kara arkakIrti apane sahodaroMko sAthameM le vahA~para gayA / praNayacandra maMtrIko sUcanA dI gaI va bAhubalike lie aneka bheMToMko samarpaNa kara bAhabaliko namaskAra kiyaa| maMtrIse bAhabaline pUchA ki ye sundara bAlaka kauna haiM ? uttarameM maMtrIne kahA ki Apake putra haiM / kAkAko dekhaneke lie bahuta Adarase bheMTa vagairaha lekara Aye haiM / bAhubaline krodhabharI AvAjase kahA ki "inako vApisa jAne ke lie kho| mere pAsa AnekI jarUrata nahIM, inake pitA mere lie rAjA haiN| mere lie ye putra kaise ho sakate haiM ? mujhe phaMsAne ke lie Aye haiM / vApisa jAne do inko|" sacamuca meM karmagati vicitra hai| kalakaMTha ne arkakIrti Adi kumAroMse prArthanA kI ki Apa loga abhI cale jaayeN| kyoMki yaha samaya acchA nahIM hai| so arkakIti Adi bahata duHkhake sAtha vahA~se lautte| ina saba bAtoMko hAthIpara baiThA huA mahAbala kumAra dekha rahA thA, use bar3A duHkha huA / hA ! mere bar3e bhAiyoMse bhI pitAne hAnA tiraskAra bhAva lihAya! : marahamAnIsA yaha nahIM kara sakatA hai| hama loga bhI bar3e bApake pAsa jaaaiN| isa vicArase vaha hAthIse utarakara sIdhA bharatezvarakI ora gyaa| mahAvalakumAra bahuta sundara hai / kyoMki vaha kAmadevakA putra hai| dakSiNAMkane cakravartIse kahA ki zrI mahAbalakumAra jo ki bAhabalikA putra hai, A rahA hai| mahAbalakumArane caraNoMmeM bheMTa rakhakara namaskAra kiyA, bharatezane use hAthase uThAkara godapara rakha liyaa| beTA ! udAsa kyoM ho? itanI gambhIratAse va guptarUpase AnekA kyA kAraNa hai ? kisIke sAtha tumhArA jhagar3A huA? mahAbalakUmAra kucha bhI nahIM bolA, taba pAsake sevakoMne kahA ki svAmin ! Apake putra kAkAko dekhane ke lie gaye the / unhoMne vApisa lauttaayaa| use dekhakara duHkhase yaha Apake pAsa AyA hai| ___ bharatezvarako bahuta duHsna huA / dIrghazvAsako chor3ate hue unhoMne kahA ki bAhubalike hRdayako paramAtmA hI jaaneN| usake hRdayameM kyA yaha vidhvaMsabhAva ! mujhase yadi kopa ho to kyA mere putra bhI usake lie vairI haiM ! karma bahuta vicitra hai / bulAo ! arkakIti kahA~ hai ? arkakIti Akara hAtha jor3akara khar3A huaa| bharatezvarane jarA krodhase kahA
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharataza vaibhava ki beTA ! saba deza phira kara Aya ho, isalie pitodreka huA mAlUma hotA hai / bhAyada isIlie usake pAsa gaye mAlama hotA hai| eka nAma yama bigar3a gayA no bhI use durusta karane kI mAmarthya mujhameM haiM. tuma logoMko isakI cintA kyoM? vaha izabANa bhI hai, samajhakara gaye hoge| mIThA hI nikalA na ! jAo ! jAo!" arkakIrti maunase khar3A hai| bharatezvarane punaH mahAbalakumArakI ora dekhakara kahA ki ghaTA! ava aneka duHkhoMko tumheM dekhakara bhulNgaa| tuma bahuta Anandase yahA~ raho / mere hRdaya meM bilakula kaluSatA nahIM hai / taba maMtrI mitroMne kahA ki svAmin ! vidhivA yaha kumAra Apake pAsa Anandase AyA hai| bAhubali bhI aba AyegA, usake lie yaha sUcanA hai| ___ apane pitAke vyavahArase asantuSTa hokara yaha bAlaka Aja AyA hai / aba javAna hogA to yaha kitanA buddhimAna hogA? isa prakAra bahA~ bAtacIta cala rahI thii| bharatezvarane punaH mahAbalakumArase kahA ki beTA ! jo prasaMga AyA hai use maiM jIta lNgaa| tabataka tuma apane bar3e bhAIke sAtha rho| itanemeM arkakIti Akara use le gayA / isa prakAra bharatezvara apane darabArameM apane maMtrI-mitroMke sAtha meM the / bAhubali abhItaka yuddhakI pratIkSAmeM hAthIpara hI abhimAnase baiThA huA hai| Age yuddha hogaa| pAThakoMko bAhubalike pariNAmake vaicitryako dekhakara Azcarya hotA hogA / kitanA kaThora hRdaya hai vaha ! mAtAke upadezakA prabhAra nahIM huA, mAtAkI hArdika icchAkI paravAha nahIM / apanI 8 hajAra rAniyoM kI prArthanA para pAnI phera diyaa| maMtrI mitroMkI prArthanAko ThukarAyA / arkakIrti kumAra Adi Aye to unake prati bhI bhayaMkara tiraskAra bhAva ! macamucameM usakA karma prabala hai| itanA honepara bhI bharanezvara bahuta gambhIra haiM / unake hRdaya meM duSAgni bhar3aka nahIM uThI hai, yaha usase bhI adhika AzcaryakI bAta hai| sacamutrameM aise samayameM pariNAmako samhAla rakhane kI viziSTa zaktikI AvazyakatA hai| kaSAya utpanna hone ke lie prabala kAraNake upasthita honepara bhI apane pariNAma meM kSobha utpanna nahIM hone denA yahI mahApuruSoMkA khAsa lakSaNa hai| bhara. tezvara sadA paramAtmadhyAnase isa prakAra vicAra karate haiM he paramAtman ! kaThorase kaThora kAryako bhI mRdubhAvase karane ke sAmarthya tumameM haiM / tuma isa kAryameM adhika catura ho! ananta zaktike dhAraka
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ Y07 bharateza vaibhava ho, isalie hI sajjanajanAke dvArA pUjya ho ! he amRtavAridhi ! mere hRdayameM sadA bane rho| niraMjana giddha ! nAmamohanasiddha ! rUpamohanasiddha ! svAmitvamohanasiddha ! komalavAkyamohanasiddha ! jayakalAnAma ! he siddhAtman ! mere hRdaya meM sadA bane raho ! ___ isI bhAvanAkA phala hai ki unako kamI bhI ajeya zaktiko jItanekA dhairya rahatA hai| isalie ve hamezA gambhIra rahate haiM / iti madanasamAhandhi atha rAjeMdraguNavAvayasandhi bharateza aura bAhubali yuddhake sanmukha haiM, parantu una donoMke mantrI mitra va pramukha rAjAoMne ApasameM milakara prasaMgako TAlaneke sambandhameM parAmarza kiyA / ve vicAra karane lage ki bAhubaliko bahutase logoMne samajhAyA, tathApi usakA koI upayoga nahIM huaa| isalie aba yuddha to hogA hI, aba kauna kyA kara sakate haiM ? java cakravartI aura kAmadeva yuddha ke liye khar3e haiM to yaha sAmAnya yuddha nahIM hogaa| eka dUsareke prati jhuka nahIM sakate / yaha kAmadeva dUsaroMko bhale hI jIta sakatA hai, parantu AtmanirIkSaNa karanevAle bharatazako kabhI jIta nahIM sakatA hai| hama isa bAtako acchI taraha jAnate haiN| acchA ? kusumAstrase yuddha hogA yA khaDgase hogA? bAhubaline kyA vicAra kiyA hai ? bAhubalike maMtrI-mitroMne kahA ki kusumAstrako paramAtmayogase harAyeMge, isa vicArase lohAsthase hI yuddha karanekA nizcaya kiyA hai| taba donoM vanakAya haiM, unako to kucha bhI kaSTa nahIM hogA / parantu donoM parvatoMke gharSaNase jisa prakAra bIcake padArtha caNita hote haiM, usI prakAra sarva senAko hAlata hogI / isalie samasta sanAko mAranekI AvazyakatA nahIM / hAthameM khaDga lekara yuddha karanekI jarUrata nahIM, vyartha hI niraparAdha senAkI hatyA hogii| isalie donoMko dharmayuddha karane ke lie prArthanA kareM 1 sava logoMko yaha bAta pasaMda AI / samrATke pAsa saba pahuMce va prArthanA kI ki svAmin ! yuvarAjane lohAstrase yuddha karanekI ThAnI hai, puSpabANase vaha kAma nahIM legaa| aba to nizcaya samajhiye ki yaha senA purapraveza nahIM kara sakegI, apitu yamapurameM praveza kregii|
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava Apa donoM parAkramI haiN| jaba Apa loga lohAstrako lekara yuddha kareMge to pralayakAla hI A jAyegA / aba hamArA saMrakSaNa nahIM ho sakegA, yaha nizcaya hai| Apa donoM vanadehI jisa samaya yuddharaMgameM praviSTha hoMge to kA~cakI cUr3iyoMkI dukAnameM do madonmatta hAthiyoMke pravezake samAna ho jAyegA / "taba Apa loga kyA kahate haiM' bIca meM hI bharatezvarane puuchaa| uttarameM una logoMne kahA ki hamane eka upAya socA hai, parantu kahaneke lie bhaya mAlUma par3atA hai| 'DaranakI koI jarUrata nahIM, Apa loga bolo" bharatezvarane khaa| svAmin ! dharmayuddhakI svIkRti dIjiye / dRSTiyuddha, jalayuddha aura mallayuddha Apa loga donoM kareM isake sivAya koI yuddha nahIM karanA caahie| yahI hama sabakI abhilASA hai / uttarameM bharatezvarane kahA ki ApalogoMne mujhase kucha bhI nahIM puuchaa| bAhubali jaisA kahatA ho vaisA hI sunaneke lie maiM taiyAra huuN| usase jAkara pUche / usakI icchAnusAra vyavasthA kareM / ___saba loga vahA~se saMtoSake sAtha bAhubalike pAsa gye| hAtha jor3akara khar3e hue| bAhubaline kahA ki kyA bAta hai ? uttarameM kahA ki svAmin ! Apase kucha prArthanA karanA cAhate haiM, parantu bhaya mAlama hotA hai| taba bAhubaline kahA ki maiM samajha gyaa| Apa loga yuddha rukavAnA cAhate haiM / aura kyA ? uttarameM una logoMne kahA ki svAmin ! yuddha to honA cAhiye / bAhubaline kahA ki acchA to Age bolo, Daro mata ! taba una mantrI-mitroMne prArthanA kI ki svAmin ! yuddha hone do| parantu khaDgayuddhakI AvazyakatA nhiiN| usase bhI bar3e mRdulayayuddhako Apa donoM apane bhujabalase kareM, senAkI nAzakI jarUrata nahIM / bIca meM hI vAta kATakara bAhubaline kahA ki maiM yaha soca hI rahA thA ki sAmanekI senA adhika saMkhyAmeM hai| merI senA bahuta thor3I hai / aisI avasthAmeM ApalogoMne jo mArga nikAlA so yaha merA puNya hai calo acchA huA, Age bolo! ___ svAmin ! pahilA dRSTiyuddha hogaa| usameM eka dUsareke mukhako animiSanetrase dekhanA cAhiye / jinake netra palile banda ho jAyeMge usa samaya usakI hAra mAnI jaayegii| dUsarA jalayuddha hogaa| eka dUsare hAyase eka dUsareke mukhapara pAnI pheMke / jo mukhako haTAyeMge ve hAra gaye aisA samajhanA cAhiye / itanese yuddhakI samApti nahIM hogii|
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ 409 bharateza vaibhava tIsarA yuddha mallayuddha hogaa| isa yuddhameM ApasameM kustI hogii| kisIko eka hAyase uThA leMge to phira yuddha banda kara denA cAhiye / phira koI yuddha nahIM honA cAhiye / svAmin ! Apa puSpabANase samasta lokako vazameM karate haiM, aisI avasthAmeM Apane kaThina khaDga lekara yuddha kiyA to loka ise acchI najarase nahIM dekha skte| isalie hamalogoMne mRduyuddhakA vicAra kiyA hai| ApakA bANa, dhanuSa komala hai, Apa komala haiM, ApakI senA komala hai, phira pattharake samAna kaThinatAkI kyA AvazyakatA hai ? isalie hama logoMne yaha komala vicAra kiyA hai / bAhubaline uttara meM kahA ki maiM samajha gayA ki Apa loga mere hitaiSI haiM, jAiye mujhe maMjUra hai| zIghra yuddharaMgameM bharatezako utaraneke lie khiyegaa| bahuta santoSake sAtha vahA~se samrATke pAsa gaye va sarva vRttAMta nivedana kiyaa| sAthameM yaha bhI prArthanA kI ki tIna dharmayuddhake sivAya Age koI bhI yuddha nahIM ho skegaa| isa bAtakA vacana milanA caahiye| pahile bharatezase va bAdameM bAhabalise isa bAtakA vacana liyA gayA evaM yaha bhI nirNaya huA ki yadi kAmadeva hAra gayA to brA bharatezake caraNoM namaskAra kreN| yadi bharatezakI hAra huI to bAhubali bharatezako namaskAra na kara vaisA hI podanapurameM jAkara rAjya kreN| senAsthalameM DhiMDhorA pITA gayA ki yuddha donoM rAjAoMmeM vaiyaktika hogaa| yuddha meM senA bhAga nahIM leNgii| - saba loga yuddhako dekhaneke lie khar3e haiM, AkAza pradezameM vyantara devagaNa, vidyAdhara vagairaha khar3e haiN| kAmadevake pakSake rAjA, mahArAjA, kavi, vidvAna, vezyA, brAhmaNa vagairaha saba eka tarapha khar3e haiN| maMtrImitroMne jAkara prArthanA kI ki svAmin ! yuddhakI taiyArI ho cukI hai, aba caliye / bAhubaliM usa samaya hAthIse utarakara nIce AyA, vaha dRzya sUcita kara rahA thA ki zAyada bAhubali yaha kaha rahA hai ki hAthI, ghor3A Adi saMpattikI aba mujhe jarUrata nahIM, maiM dIkSA leneke liye jAtA hU~ | garvagirike utarane ke samAna usa gajarUpI parvatase uttarakara vaha kAmadeva yuddhabhUmike bIca meM khar3A huA / mAlUma ho rahA thA ki eka parvata hI khar3A hai / chatra, cAmara Adi bAhya vaibhava va apane zarIrake bhI kucha vastra AbhUSaNoMko utArakara yuddhasannaddha hokara khar3A huA / usa samaya vaha bahuta hI sundara mAlUma ho rahA thA / _bharatezvarase Akara maMtrI-mitroMne prArthanA kI ki svAmin ! bAhubali
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ 410 bharateza vaibhava ApAra raNAMgaNa meM khar3A hai| Age kyA honA caahiye| AjJA diijiye| uttarameM bharatezvarane kahA ki maiM hI Akara satra kahUMgA Apa loga nizcita rheN| svataH mauna dhAraNa kara bharanezvara vicAra karane lage ki isake sAtha dharmayuddha bhI kyoM karU / isake hAtha-paira bAMdhakara choTI mA~ke pAsa ravAnA kara detA huuN| ( punaH vicAra kara.) nahIM ! nahIM ! aisA karanA ucita nahIM hogaa| ___ itanI senAke sAmane apane apamAnakA anubhava kara phira vaha gharameM nahIM ThaharegA / dIkSA lekara calA jAyegA, isakA mujhe bhaya hai| komala yuddhoMmeM bhI vaha hAra jAyegA to vaha dIkSA lekara calA jaayegaa| mujhe pahileke sahodaroMke samAna ise bhI khonA pdd'egaa| isaliye koI na koI upAyase kAma lenA cAhiye / apane sAmarthya ko dikhAne ke lie Ajataka mere sAmane koI bhI khar3e nahIM hue parantu merA bhAI hI khar3A huA, aisI avasthAmeM ise mAranA bhI ucita nhiiN| ahitoMko jItanA bhI ucita nahIM hai / sAhasiyoMko kaSTa denA cAhiye, parantu apane kuTuM mbiyoMke sAtha droha karanA ThIka nahIM hai| isa bAhubalikI mUrkhatAke liye maiM kyA karUM? isa prakAra taraha-tarahase bharatezvara vicAra kara rahe the / paramAtman ! isake lie yogya upAya tuma hI kara sakate ho| ekadama ha~sakara gurukI kRpA hai, samajha gayA / ThIka hai clo| usI samaya pAlakI lAne kI AjJA haI, prasthAnabherI bajAI gaI, pallakIpara car3hakara bharatezvara ravAnA hue / bharatezvarane usa mamaya yuddhake lie upayukta veSabhuSAko dhAraNa nahIM kiyA thaa| mAlama ho rahA thA ki usa samaya vivAhake lie jA rahe haiN| maMtrI-mitroMne prArthanA kI ki svAmin ! isa prakAra jAnA ucita nahIM hai| bAhubali to yuddha ke lie laMgoTI kasakara khar3A hai, parantu Apa tA isa prakAra jA rahe haiM / hama jAnate haiM ki ApameM zakti hai| parantu zakti honepara bhI yuddhake samayama yuktiko kabhI nahIM bhUlanA caahie| morako pakar3anA ho to zerako pakar3anakI taiyArI karanI caahie| tabhI dUsaroMpara prabhAva par3atA hai| taba uttarameM bharatazvarana kahA ki Apa loga bilakUla ThIka kahate haiM / parantu mujhe Aja paramAtmAne dUsarI hI buddhi dI hai| isalie maiM isa prakAra jA rahA huuN| Apa loga koI ciMtA na kareM / maiM kisa upAya se Aja use jItatA haiN| dekhiyamA / maMtrI-mitroMne kahA ki hama acchI taraha jAnate haiM ki Apa jItaMge ho, tathApi hamane prArthanA itanI hI kI ki yuddhasannaddha hokara jAnA
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 511 acchA hai / aba Apane jo vicAra kiyA hai vaha ThIka hai| isa prakAra vAtacIta karate hue Age bar3ha rahe the| stutipAThakagaNa jagadekamalla, jADyoddhRta manuvaMzagaganamArtaMDa, udaMDa. kAmadevAgraja, vikrAMtanAtha, vizvaMbharAbhUSaNacakrega, cakravAkadhvajAgraja, ApakI jaya ho| ityAdi prakArase stuti kara rahe the| samrATako bAhubaline 100-200 gaja dUrase dekhA, vAhavaline vicAra kara apane maMtrI-mitroMse kahA ki bharateza A rahA hai / jaba yuddha kI bherI bajAI jAyagI taba maiM usakA mugna dekhNgaa| tabataka. mujhe usakA mukha bhI dekhanekA nahIM hai| isalie ve pIchekI ora phirakara bar3A ho gyaa| bharatezvarane ise dekha liyA, hamakara kahane lage ki bhAIkA mustra mujhe dekhate hI Ter3hA ho gayA, bhujavala kama huaa| kisane use chIna liyA ? manameM ve punaH kaha rahe the ki trilokAdhipanike garbha meM janma lekara lokake sAmane isa prakArake alpa kAryake lie pravRtta huA ! kheda hai ! isa prakAra vicAra karate hue bharatezvara bAhubalise 8-10 gaja dUra para jAkara khar3e hue| __donoM dIrghadehI haiN| mAlUma hotA thA ki do parvata hI Akara khar3e hoN| bharatezvarakA deha 500 gaja pramANa hai| parantu bAhubalikA 525 gaja pramANa haiM / depramANa hI sUcita kara rahA thA ki vaha bar3e bhAIko ullaMghana kara jAnevAlA hai| kaliyugake logoMke hAthase pAMca sau gaja pramANa usakA zarIra thA / parantu kRtayugake pumpoMke hAtha meM eka hI gaja pramANa vaha zarIra thaa| vaise to kramase savatrA zarIra pAMca mo dhanuSya pramANa hai| parantu bAhubalikA zarIrapramANa 25 dhanupa pramANa adhika thA, yaha AzcaryakI bAta hai| usa mamaya cakravartIkA sauMdarya va kAmadeva. kA sauMdarya loga bArIkIse dekha rahe the| sabake mubama bahI ugAra nikAlatA thA ki bharatezase bAhubali, mundara hai| bAhubapise bharatezvara sundara hai| sauMdarya meM kAmadeva prasiddha nava cakravartI kAmadeyake samAna sundara nahIM hote haiN| parantu AtmabhAvA bharatema mAra kAmadeva bhI bar3hahAra sundara the| kyoMki dhyAnakI mAmaya sAmAnya nahIM huA karatI hai| isa prakAra donoM atulazaktiko dhAraka uhA~para bar3e hai| senAgaNa unake sauMdaryako dekha rahA thA aura dekheM ana, zaktimeM kauna jIlaMge, kauna hAraMge, dekhanA cAhie / isa pratIkSAmeM saba loga khar3e the| ___ gAje-bAjekA zabda baMda huaa| bharatezvarane kahA ki yuddhakI bherI abhI bajAneko jarUrata nhiiN| maiM apane bhAIse do-cAra bAteM pahile
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ 412 ALLAHAN bharateza vaibhava kara lNgaa| use vaisA hI vakrarUpa khar3e hokara hI sunane do, maiM gaMbhIra arthako hI khuuNgaa| taba maMtrI-mitroMne kahA ki bahuta acchA ! jarUra kahanA caahie| taba samrATne nimnalikhita prakAra bAhubalise kahA___ bhAI ! nAnaji ! Aja namo aura oNnase yuddha ho rahA hai, isake lie kAraNa kyA hai ? kyoMki nikAraNa koI rAjA ApasameM yuddha nahIM kiyA karate haiN| tumhArI koI sampatti maiMne chIna nahIM lI hai, merI sampatti tumane nahIM chInI hai / pahilese pitAjIne jisa prakAra rAjA va yuvarAja banAyA hai, usI prakAra apana rahate haiM / acchA ! koI bAta nahIM ! bhAI-bhAiyoMmeM bhI dveSa hotA hai| parantu usake lie bhI kucha kAraNa hotA hai| kyA tumase kara vasUla karaneke lie maiMne apane dUtoMko tumhAre pAsa bhejA hai ? tumhAre nagarako mere manuSya A sakate haiM / tumhArI prajAoMkI mere nagarameM Anepara maiMne anya janoMke samAna kabhI bhAvanA kI thI? prajAparivAroM meM isa prakAra bhinna vicAra kyoM? maiMne bolate hue kabhI tumhAre lie alpazabdoMkA prayoga kiyA ? merI prajAoMmeM kisIne usa prakArakA vyavahAra kiyA ? kabhI nahIM! kevala apane bhAIko dekhane kI icchAse use bulAyA to itanA krodha kyoM ? tuma mere lie kyA zatru ho? maiM kyA tumhAre lie zatru hU~? hama donoM Adiprabhuke putra hokara isa prakAra vicAra kareM to yaha Age saba sAmAnya logoMke lie droha-zAsanako likha deneke samAna ho jaaygaa| ____ kadAcin tuma manameM kahoge ki yaha yuddhase Darakara aba yahA~ bAteM karane lagA hai parantu aisI bAta nahIM hai| yuddha to karUMgA hI / pahile apane manakI bAta kahakara doSako dAla rahA hU~ dUsare koI mere sAmane yuddha ke lie khar3e hote to unako lAta mArakara bhagAtA / parantu bhAI ! soco, sahodaroMke yuddhako loka pasaMda nahIM kregaa| maiM tumase thor3A bar3A hU~, isalie maiMne tumako apanI senAkI tarapha bulAyA, tuma mujhase bar3e hote to maiM tumhAre pAsa AtA / bar3e bhAI ke pAsa choTe bhAIkA jAnA lokakI rIta hai / isameM bhAI ! tumhArA apamAna kyA hai ? tuma aura maiM donoM khilAr3I hai| ye saba senAgaNa, rAjA, maMtrI, mitra Adi sabake saba tamAzA dekhanevAle darzaka haiN| ___ lokameM rAjAoMko khilAkara apana logoMko tamAzA dekhanA caahie| parantu apana hI tamAzA dUsaroMko dikhAte haiN| mujhe tuma jItoge to kyA tumheM kIti mila jAyagI? tumheM maiM jItUM to kyA mujhe yaza mila sakegA ? pannaganarasuralokake uttama puruSa apane vyavahArako
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 413 dekhakara chI thU kahe vinA nahIM raha skte| vizeSa kyA ? tuma yuddhake lie Aye ho na? yuddhameM jaya honekI abhilASA savakI rahatI hai| sAmAnya logoMke samAna lar3ane kI kyA jarUrata hai ? tuma jIta gaye maiM hAra gayA, jaao| - bharatezvarake vacanako sunakara maMtrI, mitra, rAjA, mahArAjA AdiyoM ne kAnameM u~galI dekara kahA ki yaha kyA kahate haiM ? ApakI kabhI hAra hai ? bharatezvarane uttarameM kahA ki Apa loga kyA bolate haiM ! kAmadevase kauna nahIM hArate haiM ! kyA hamane striyoMko chor3A hai| mere bhAIkI jo jIta hai, vaha merI hI jIta hai / dUsarA koI sAmane AtA to bAe parase use lAta detA, Apaloga saba mere aMtaraMgako jAnate hI haiN| bAhubali kI aura phirakara phira kahA ki bhAI ! upacArake lie tumhArI jIta hai aisA maiM nahIM kaha rahA hU~ | acchI taraha suno, tumhArI sAmarthyako maiM acchI taraha jAnatA hU~ / sarva senA sune , usa taraha maiM kahatA hU~, suno| _ dRSTiyuddha meM tumhArI jIta hai / kyoMki tuma mujhase 25 dhanuSya pramANa adhika ho| isalie tuma mujhe saralatAse dekha sakate ho, parantu mujhe UrvadRSTikara tumheM dekhanA par3egA, isalie mujhe kaSTa hogaa| merI A~kheM dukheNgii| bharatezvarake isa kathanako sunakara mantrI-mitroMne manameM kahA ki sUrya bimbake andara sthita jina pratimAoMke darzanako apanI mahalase baiThebaiThe jo samrAT karatA hai, usa samaya to usakI A~kheM nahIM dukhatI haiM to 25 dhanuSya pramANakI kyA kImata hai ? yaha kevala bhAIko samajhAneke lie kaha rahA hai| sUryakiraNa to A~khoMko cubhate haiM, tathApi A~khoMko ve banda nahIM karate aisI avasthAmeM atyanta sundara zarIrako dekhakara A~khoMko kaSTa kisa prakAra ho sakatA? yaha bhAIko khuza karanekI bAta hai / astu. __ bharatezvarane kahA ki bhAI ! jalayuddhameM bhI tumhArI jIta hai| kyoMki tuma UMce ho, maiM tumhArI chAtI taka pAnI pheMka sakatA huuN| mujhe tuma DubA sakate ho aisI avasthAmeM merI hAra usameM bhI ho hI jAyagI samajhe ? ___ maMtrI-mitroMne vicAra kiyA ki bharatezvara yaha kyA bola rahe haiM ? aneka icchita rUpoMko dhAraNa kara AkAzapara bhI pAnI pheMkanekI zakti maratezvarameM hai| 25 dhanuSakI bAta hI kyA hai ? yaha kevala upacArake lie kaha rahe haiN|
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ "414 bharateza vaibhava bharatezvarane bAhubalise punaH kahA ki bhAI ! mallayuddhako to jarUrata hI kyA hai ? pitAjIne tumhArA nAma hI bhujabalI rakhA hai| vaha asatya kima prakAra ho sakatA hai ? bhujabalama tama prabala ho, mujha sahaja uThA sakate ho ! gitAlI ne merI ma mAmA hai maiM bhalabhUmikA adhipati huA / tumhArA nAma bhujavali rakhA hai, to bhujabalame mujhe tama uThAoge hii| - maMtrI-mitroMna vicAra kiyA ki bharatezvara bhAIko samajhAne ke lie kaha rahe haiM / bhujavalikA artha cakravartIko jItanevAlA hai ? kadApi nahIM / kevala sujAnaciMtAmaNi samrAT apane sahodarako samajhAne ke lie kaha rahe haiM / jaise vIra, muvIra, anaMnavIrya, meru, mumeru, mahAbAhu Adi aneka nAmoMse alaMkRta Adiprabhuke putra haiN| kyA una sabakA artha bharanezvarako jItanevAle haiM ? choTIsI u~galIse paraso sArI senAko jisane uThAyA, bar3e-bar3e parvatoMko sUkhe pattake samAna jo uThA sakatA hai, usake lie isa kAmadevako uThAnekI kyA bar3I bAta hai ? sArI senAne milakara inakI choTIsI u~galIko sIdhI karane ke lie apanI sArI zaktiko lagAkara strIMcA, paraMtu ye to apane siMhAsanase jarA hile taka bhI nahIM / sarakanekI bAta to dUra / aisI avasthAmeM kyA yaha kAmadevako nahIM uThA sakatA hai ? yaha kaisI bAta ? lAla striyoMko tRpta karane kA sAmarthya cakravartImeM hai, kAmadevako kevala ATha hajAra striyoMko tRpta karanekA sAmarthya hai| imIse spaSTa hai, tathApi choTe bhAIko prasanna karaneke lie samrATa isa prakAra kaha rahe haiM / vizeSa kyA ? bharatezvara jo battIsa grAsa AhAra lete haiM, usase eka grAsa pramANa padarAnI letI hai, padarAnI jo eka grAsa letI hai use sArI senA milakara leveM to bhI pacA nahIM sakatI hai| phira yaha kAmadeva use kyA le sakatA hai ? vaha AhAra parvataprAya nahIM hai, divyAna hai, usameM divyazakti hai / aisI avasthAmeM bhI uparyukta bAteM samrATne use samajhAne ke lie khaa|| isa prakAra sarva senAmeM saba loga ApasameM bAtacIta kara rahe the / bharatezvarane kahA ki bhAI ! aba apane mukhase maiMne kahA ki maiM hAra gayA, tuma jIta gaye, phira aba krodha kI kyA AvazyakatA hai ? bhAI ! hRdayako zAMta kro| isa prakAra bharatezvarane jaba apanI hAra batAI, dazadizAoMmeM ekadama aMdhakAra chA gyaa| Agake binA dhUra nikalA / kyoM nahIM ? manarala samrATko jaba duHkha huA, aisA kyoM nahIM hogA ? senA ghabarA
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ 415 bharateza vaibhava gii| bAhubaline manameM vicAra kiyA ki sacamuca meM maiMne yaha acchA vicAra nahIM kiyA hai, bhAIke prati isa prakAra drohavicAra nahIM karanA cAhie thaa| bAhavaline abhItaka sanmUkha hokara bharatezvarako nahIM dekhA thA / bharatezvarane punaH bAhubaliko prasanna karaneke lie kahA . bhAI ! suno, maiMne isa cakraratnakI abhilASA nahIM kI thI, AyudhazAlAmeM vaha apane Apa utpanna hokara usane mujhe sAre dezameM bhramaNa karAyA va Apa logoMke hRdayako dukhAyA / maiM ina saba saMpattiyoMko puNyakArma ke phala jAnakara udAsInabhAvase dekha rahA hU~, mujhe bilakula lobha nahIM / tuma inako svIkAra karo / tuma hI rAjA ho| tuma rAjA hokara apane rAjyameM raho, maiM tumhAre adhInastha rAjA hokara tumhAre lie hU~, tumhAre digvijayake lie gayA aura samasta SaTmlaMDako vazameM karake AyA lo, yaha saba rAjya, senA vagairaha tumhAre hI haiM / ye saba rAjA tumhAre haiN| tumhArA maiM bhAI hU~ isakA vicAra nahIM, parantu tuma mere bhAI ho isakA vicAra mujhe hai, isalie bhAIke bhAgyako A~khabharake dekhakara maiM saMtaSTa hoU~gA / isa rAjyapadako svIkAra karI / ayodhyA meM tuma sukhase rAjya karo, mujhe eka choTAsA rAjya dekara sukhase alaga rakho / yaha maiM duHkhake sAtha nahIM bola rahA hU~, puruparamezake caraNakI zapatha hai| mujhe agaNita sevakoM kI jarUrata nhiiN| mere kAmake lAyaka parivAra va sevakoMkI vyavasthA kara mujhe alaga rkho| tumhAre manako prasanna karaneke liye yaha maiM nahIM bola rahA hU~, isake lie niraMjana siddha hI sAtha hai| kaMjAstra ! bhAI, isase adhika bolane kI merI icchA nahIM, svIkAra karo isa rAjyako ! "bAhubali ! parityAga karo !' bharatezvara bhAIko zAnta karaneke lie kaha rahe the / bAhubali bhI mana meM hI lajjita hone lgaa| ava sIdhA khar3e hokara bharatezvakI ora dekhaneke lie bhI use saMkoca ho rahA thA / punaH bharatezvarane usa cakaralako bulAkara kahA ki cakraratna ! jAo, aba tumhArI mujhe jarUrata nahIM, tumhArA adhipati yaha bAhubali hai, usake pAsa jAo / isa prakAra bharatezvarake kahanepara bhI vaha Age nahIM bar3hA, kyoMki use dhAraNa karanekA puNya bAhubaliko nahIM thaa| bharatezvarako chor3akara jAnetaka bharatezvara bhI hInapuNya nahIM the| ataeva bulAte hI bharatezvarake sAmane Akara khar3A huaa| Age nahIM gyaa| bharatezvarako punaH sahana nahIM huaa| phira bhI krodhase kahane lage ki are cakrapizAca ! maiM apane bhAI ke pAsa jAneke lie bolatA hU~, to bhI
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ 416 bharateza vaibhava nahIM jAtA hai, yaha bar3e AzcaryakI bAta hai| jAo, mere pAsa mata raho, isa prakAra kahate hue use dhakkA dekara Age srkaayaa| tathApi bharatezvarakA puNya to kSINa nahIM huA thA, aura cakraralako pAne yogya sAtizaya puNya bAhubaline bhI nahIM pAyA / ataeva vaha Age nahIM bar3hA, parantu samrATne jabardastIse use dhakkA diyA, isalie sarakakara thor3I durapara bAhubalike pAsa jAkara khar3A huA / cakraratna sadRza puNyapadArthakA apamAna huA / bhUkampa huA, dhUmaketu akAlameM dRSTigocara huA / sUryabimba bhI mandakAMtise saMyukta huaa| AThoM dizAomeM duHkhapUrNa zabda huaa| sAtizaya puNyazAlIne alpapuNyazAlIkI sevAke lie cakrako bhejA, isaliye yaha saba huaa| mahAn puNyazAlI samrATke puNyodayase SaTkhaMDa vazameM huaa| yadi usa pUrvapuNyopArjita sAmrAjyako jaba hIna puNya vAleko vaha deva to satpathakA vinAza hokara kApathakI utpatti hotI hai| phira isa prakArakA mahotpAta ho to Azcarya kI kyA bAta hai ? anahone kAryako hone yogya samajhakara mahApuruSa pravRtti kareM to lokameM adbhuta bAteM kyoM nahIM hogI ? bAhubali bhI manameM vicAra kara rahe the ki chI ! maiMne burA kiyaa| garur3amantrase viSa jisa prakAra utaratA hai, usI prakAra bharatezvarake mRduvacanoMko sunakara bAhubalikA krodhaviSa utara gayA / hRdaya zAnta huaa| car3hAye hue phaNAko jisa prakAra sarpa nIce utAratA hai, usI prakAra pahilekA garva utara gyaa| citta zAnta huaa| hA ! bhAIke sAtha virodhakara bar3e bhArI apayazako prApta kiyaa| isa prakAra vicAra karate hue bAhubali sIdhA mukhakara khar3e hue| tathApi bhAIkI tarapha dekhaneke liye saMkoca ho rahA thaa| nIce mukha karake khar3A hai| nAkapara u~galI rakhakara vicAra karane lagA ki maiM bahuta hI apahAsyake lie pAtra banA / mere bar3e bhAIke sAtha bahuta-bahuta droha kiyA, burA kiyA / __ jisa samaya bAhubali sIdhA hokara khar3A huA taba saba logoMko itanA saMtoSa huA ki zAyada apane UparakA eka bhAra hI kama huaa| unako nizcaya huA ki aba yuddha nahIM hogaa| donoM pitAoMke yuddhako dekhanekA pApa hameM prApta huA hai, isa paritApase khar3e hue arkakIti, mahAbalakumAra Adike mukha bhI kAntimAna hue| mallayubake sivAya ina logoMko garvagalita nahIM hogA, isa bAtakI pratIkSA karanevAle maMtrImitroMko bhI kevala bAsoMmeM hI jItanevAle cakravartIka cAturmako
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ 417 bharateza vaibhava dekhakara Azcarya huaa| jana logoMne bhI samrATkI buddhimalAkI prazaMsA kii| bAhubalikI ugratA kahA~ ? zAntise Akara maduvacanoMse usake krodhako zAnta karanekI bharatezakI buddhimattA kahA~ ? kisI bhI taraha bharatakI barAbarI koI bhI nahIM kara skte| bolanekI gambhIratA, upadeza denekI kalA, sahodara prema aura vAtsalyapUrNa bAtoMse jItanekA viveka sacamuca meM asadRza hai / sArI senAne muktakaMThase bharatezakI prazaMsA kii| yuddhabherI bajAneke lie sannaddha hokara bharIkAra khar3e the| ve alaga haTa gaye / eka Asana vahA~para rakhA gyaa| bharatezvara usapara virAja. mAna hue / motIkA chatra rakhA gyaa| bAhubali dhapameM khar3A hai, yaha bharatezvarako sahana nahIM huA, bharatezvarane AjJA kI ki usake Upara eka chatra dharA jAya, usI prakAra sevakoMne kiyA / bharatezvarakA bhrAtRprema sacamucameM adbhuta hai| usa samaya mahAbalakumArane ratnabalarAjako izArese bulAyA / ratnabalarAja bhI daur3akara bar3e bhAIke pAsa aagyaa| ratnabalakumArase bharatezvarake caraNoM meM namaskAra karAkara mahAbalarAjane nivedana kiyA ki svAmin ! yaha merA choTA bhAI hai| bharatezvarane use bahuta premase lekara godameM rakha liyA ! use aneka prakArake uttama padArthIko dekara kahA ki beTA ! jabataka yaha kArya pUrNa na ho tabataka tU apane bhAiyoMke pAsameM rho| nAkake agrabhAgapara u~galIko rakhakara bAhubali apanI durvAsanA va duzcaritrapara mana-manameM hI khinna hone lgaa| kyoMki vaha Asanna mokSaka hai| bAhubali manameM pazcAtApa karate hue vicAra karane lagA ki hAya ! maiM pApI huuN| bar3e bhAIke sAtha virodha kara kulake lie lokApavAdako upasthita kiyaa| sacamucameM kaSAya bahuta burI cIja hai, vaha sabakI bigAr3a detI hai| kyA mere bhAI mere lie zatru haiM ? hAya ! duSTa karmane mere sAtha dhokhA kiyaa| upabhAvane mere sAtha khar3e hokara isa prakAra lokApavAdake lie pAtra banAyA / mere durAgrahake lie dhikkAra ho| divya AtmAnubhavI mere bhAIke bhrAtRvAtsalyako jarA dekho, vyartha hI maiMne anyathA vicAra kiyA / hA ! maiMne lokake lie asammata kAryakA vicAra kiyaa| mujhe samajha meM nahIM AtA ki pitAjIne merA nAma unmatta na rakhakara manmatha kyoM rakhA ? pitAjIne soca-samajhakara merA nAma manmatha rakhA hai| pRthu ( sthUla ) kaSAyako maiMne dhAraNa kiyA hai / usase mere mana meM viziSTa vyathA huii| usa duHkhapUrNa manako maiMne isa samaya mathana 27
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ 418 bharateza vaMbhava kiyA hai / ataeva mujhe manmathake nAmase kahane meM koI harja nahIM hai| dekho karma kI gati vicitra hai / kahA~ to maiM bahuta ugratA se yuddha ke lie taiyArIse AyA aura kahA~ yuddharaMga meM Akara khar3A huA ! aura bhAIke mRdu vacanako sunakara kSaNameM zAMta huA ! rAcamutrameM karma kI dazA kSaNa-kSaNa meM badalatI hai| maMtrI va mitroMne kitane vinaya va anunayase mujhe samajhAyA, mAtuzrIne kitane premase upadeza diyaa| merI samasta rAniyoMne kitane premase kahA, paraMtu kisIkA na sunakara sabako phaMsAkara calA AyA / jina ! jina ! maiM bahuta bar3A duSTa huuN| yaha bhI jAne dI ! mere bhAIke putra mujhe dekhane ke lie Aye / taba bhI merA hRdaya nahIM pighalA / maiMne unakA tiraskAra kiyA, sacamuca meM maiM madana nahIM hU~, merA hRdaya pattharakA hai / arhana ! mere lie dhikkAra ho / saba logoMne nItike upadezako dete hue tumhAre bhAI hai, agraja hai, ityAdi zabdase bharatezvarako kahA, paraMtu maiMne to vaha hai, yaha hai, rAjA haiM, cakravartI haiM Adi vyaMga zabdoMse hI usakA saMketa kiyA, bhAIke nAmase nahIM kahA, kitanA kaThora hRdaya hai merA ! lokake sAmane bar3e bhAIne apanI hAra batAI / cakraratnako dhakkA diyA gayA / trilokameM viziSTa cakraratnakA apamAna huA / yaha saba mere kAraNase huA, sacamuca meM yaha mere lie lajjAkI bAta hai | apayazarUpI kalaMka mujhe laga gyaa| aba isa kalaMkako gharapara rahakara dho nahIM sakatA / tapazcaryAse hI ise dhonA cAhie, isa prakAra bAhubaline vicAra kiyaa| mohanIya karmakA upazama honepara isa prakAra kA pariNAma ho isameM Azcarya kI kyA bAta hai ? I punaH vicAra karane lagA ki pattharake samAna maiM bhAIke sAmane khar3e hokara punaH rAjya karU~ to dUsare rAjAoMke Upara kyA prabhAva par3egA aura ve kyA vicAra kareMge ? isa sabhA meM jina rAjAoMne mujhe dekhA hai ve mujhe bahuta hI tiraskRta dRSTise dekheMge | isalie aba dIkSA ke lie jAnA hI acchA hai| isa prakAra vicAra kara bAhubaline bhAI kI ora na dekhakara ekadake zAnta netroMse samasta senAko dekhA / AkAza aura bhUtalapara vyApta usa vizAla senAko jaba bAhubaline dekhA to senAne namaskAra kiyA, bAhubali lajjita hue / unhoMne vicAra kiyA ki mujhe ye namaskAra kyoMkara rahe haiM ? unhoMne dUsarI ora dekhA, udharase vijayArdhadeva, himavantadevane bahuta bhaktise bAhubaliko namaskAra kiyaa| punaH bAhubaliko bahuta burA mAlUma huaa| unhoMne dUsarI ora mukha pheraa| udharase mAgadhAmara, nATadhamAla,
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 419 prabhAseMdra Adi vyantaramukhyoMne naskAra kiyaa| bAhubali lajjAse idhara udhara dekhane lge| donoM orake rAjA, maMtrI mitroMne evaM putroMne bAhubali ko namaskAra kiyA to bAhubaline bicAra kiyA ki hAya ! apayazakA parvata hI Akara khar3A ho gayA / kyA karU~ ? aba senAkI ora dekhanA baMda karake nIce muMhakara khar3e ho gaye / manameM vicAra karane lage ki aca bhaiyAse apane manakI bAta sApha-sApha kaha denA caahiye| pAThakoMko isa prakaraNako dekhakara karmakI vicitra gatipara Azcarya hue vinA nahIM raha sakatA hai / honahAra prabala hai, use kauna TAla sakatA hai| bharatezvarane kitane hI prakArase prayatna kiyA ki bhAIke cittameM koI kSobha na hokara apanA kArya ho jAya / ve pahilese cAhate the ki dUsare sahodara jisa prakAra gaye usa prakAra yaha bhI nahIM calA jAe / ataeva kAryo kuzala catura dakSiNAMkako hI usaM kAryake lie bhejaa| usane khUba prayala kiyA, saba vyartha gyaa| maMtrImitroMne harataraha vinaya va anunayase prArthanA kii| vaha bhI ThukarA dI gii| mAtAne bahuta hI hRdayaMgama upadeza kiyA / unako bhI dhokhA diyA / 8 hajAra striyoMkI prArthanA vyartha gaI / arkakIrti Adi putroMko darzana bhI nahIM mila sakA / aneka apazakuna honepara bhI avahelanA kI gii| mAnakaSAya prabala hai| vaha bar3e-bar3e mokSagAmiyoMko bhI tatva-vicArase vimukha kara detA hai| usa garvaparvata para car3hane ke bAda apanA sagA bhAI bhI zatruke rUpameM dikhane lagatA hai| hitaiSI mAtA bhI ahita karanevAleke samAna dikhatI hai| kaSAya bahuta burI cIja hai / usane bhAIko sAthameM yuddhasannaddha khar3A kara diyaa| yuddhakA nizcaya huA / usameM bhI tIna dharmayuddhakA nizcaya huaa| yuddha pratyakSa na honepara bhI bharatezvarane apane sahodarake manako zAnta kAraneke lie apanI hAra batAI aura cakraratnako bAhubalikI sevAmeM jAneke lie dhakkA diyaa| yaha prasaMga graMthAMtaroMke kathanase vyatyasta honepara bhI graMthakArane ise bar3I khUbIke sAtha varNana kiyA hai / samanvaya daSTi se vicAra karanepara yaha bheda biruddha nahIM dikhegaa| kadAcit sthUladRSTise virodha dikhe to bhI graMthakArake hRdaya meM sthita bharatarAjarSikI bhakti hI isa kathanake liye kAraNa hai, aura kucha nhiiN| eka tarapha bAhubalikA itanA kaThora vyavahAra ! dUsarI ora bharatezvarakI maryAdAtIta komalanIti ! yaha donoM bAteM dekhane va vicAra karane lAyaka haiN| bharatezvarane apane vyavahArase siddha kara diyA ki kaThinase kaThina
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava hRdayako bhI mRduvacanoMke dvArA pAnI banA sakate haiM / abhimAna parvatapara car3he hue manuSyako bhI zAnta va vinayapUrNa hRdayase nIce utAra sakate haiN| abhimAnIko dekhakara mAnIkA mAna car3hatA hai| nirabhimAnI maMdakaSAyI ko dekhakara vaha kaise bar3ha sakatA hai ? AtmabhAvaka puruSoMkA hRdaya, kAya, vyavahAra, vacana, vRtti va pravRtti Adi sarva bAteM nirAlI hI rahatI haiN| unakA prabhAva kisa samaya kisa AtmApara kyA kisa prakAra hotA hai| yaha pahilese kahane meM nahIM A sakatA hai| vaha acitya hai / bharatezvara ko ina bAtoMkA viziSTa abhyAsa hai| ataeba ajeya zaktiko bhI jItanekA dhairya unameM hai| ve sadA isa prakAravI bhAvanA karate haiM ki he paramAtman ! tuma apanI bolI, apanI dRSTi ba khelase pAparUpI parvatako cakanAcUra karake lokAdhipatyako prApta karate ho, ataeva he cidambarapuruSa ! antaraMgameM avirata hokara nivAsa karo, yahI merI prArthanA hai / he siddhAtman ! yaha zarIra bhinna hai, AtmA bhinna hai, isa prakArake tatvArthako bAra-bAra kahakara saMpUrNa prANiyoMke hudayake aviveka ko Apa dUra karate haiN| he jagannAtha ! mujhe sadA vivekapUrNa vacanoMko bolanekA sAmarthya pradAna kro| isI bhAvanAkA phala hai ki bharatezvara sadA sarvavijayI hote haiM / iti rAjeMdraguNavAkyasaMdhi. atha cittajanigasaMdhi bharatezvarane vicAra kiyA thA ki yadi yuddha meM bhAIkA bhaMga karUM to vaha dIkSA lekara calA jAyagA / ataH pratyakSa yuddha na karake, isa prakAra ke vacanoMse usake hRdayako zAnta kiyA jAya / parantu kucha loga sAkSAt yuddha kiyA, isa prakAra varNana karate haiN| jalayuddha, dRSTiyuddha va mallayuddha meM apane choTe bhAIkI jIta batAkara bharatezvarane apanI hAra batAI, parantu anyatra varNana milatA hai ki sAkSAt yuddha karake hI bAhubaline bharatezako hraayaa| parantu vicAra karanekI bAta hai ki kyA kAmadeva cakravartIko jIta sakatA hai ? . kAmadeva jagatako mohita karanekA sAmarthya hai / phira kyA, SaTkhaDAdhipatiko jItanekA sAmarthya hai ? cA~danImeM ujjvala prakAza ho sakatA hai, to kyA vaha sUryakiraNoMko bhI phIkA kara sakatI hai ? kabhI --nuria
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ 421 bharateza vaibhava nahIM / ataeva kAmadevakI zakti va sArvabhauma samrATkI zakti kabhI samAna nahIM ho sakatI hai / kAmasevana, bhojana, pRthvI va parvatasthita sarva senAoMke pAlanameM kAmadeva cakravartIkI sAmanA nahIM kara sakatA hai| ___ cakravartIne sarva senAoMke sAmane apanI parAjayako svIkAra kiyA, cakraratnako bAhubalike pAsameM jAneke lie dhakkA diyA / svataH choTe bhAI hI bar3e bhAIke lie bakrI bana gyaa| yahI kAlacakrakA doSa hai| cakrako jisa samaya bharatezvarane dhakkA diyA, va jAkara thor3I dUrapara Thahara gayA, kyoMki use dhAraNa karanekA puNya bAhubaliko nahIM thA aura use kholanekI pUNyahIna avasthA bharatezvarako nahIM AI thii| parantu kalpanAkI jAtI hai ki vaha cakraratna kAmadevakI sevAmeM jAkara khar3A haa| loko nimama nivAbI gimA samaya apane zatruke prati cakakA prayoga karatA hai, vaha zatruke vazameM hokara ardhacakravartIko hI mAra DAlatA hai parantu sakalacakravartIkA cakna sAmaneke rAjAse hAra kabhI khA sakatA hai, kabhI nhiiN| __ jaba samrATne tIna mRduyuddhoMke lie maMjUrI dI thI phira vaha cakra ratnake dvArA bhAIpara AkramaNa kaise kara sakate haiM, kyA bharateza sadRza bhavyAtmA apane bhAIke prANaghAtakI bhAvanA kara sakate haiM ? yuddhameM bhAI kara bhaMga na ho, evaM usake cittameM duHkha hokara vaha dIkSAke lie nahIM cale jAveM isalie bharatezvarane saguNapUrNa vacanoMse hI use jIta liyaa| dIkSA lene ke bAda kucha kSaNoM meM hI mukti pAnevAle maMdakaSAyIke hRdayameM ra guNa kaise ho sakate haiM ? " bAhubalike citta barAbara vyathita ho rahA hai| use bahuta adhika pazcAttApa huaa| usane bharatezakI ora zAMta hRdayase dekhA va kahane lagA ki bhAI mujhe kSamA karo! mere sarva aparAdhoMko bhUla jAo / uttarameM bharatezvarane kahA ki bhAI ! tumhArA koI bhI aparAdha nahIM hai / tumhArI kisI bhI vRttipara mujhe asaMtoSa nahIM hai| mere hRdayameM bilakUla tumhAre lie anyathAbhAva nahIM hai| bAhubali - bhAI ! maiMne tumhAre prati dUSaNa-vyavahAra kiyA, to bhI Apane to mere prati bhUSaNa-vyavahAra kiyA / doSa mere hRdayameM the| imalie ve mujhe hI duHkhI banA rahe haiN| Apake hRdaya meM doSa na honese paramasaMtoSa ho rahA hai| bharatezvara - kAmadeva ! bhAI ! aisA mata bolo! tuma aura maiM koI alaga nahIM haiM / isa prakAra duHkhI mata hoo, mujhe bilakula kaSTa nahIM huA hai|
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ 422 bharateza vaibhava bAhubali ---mujhe kisI bhI bAtakI ciMtA nahIM hai / parantu merI eka hI icchA hai, use svIkAra karanA cAhie / bharatezvara * bhAI ! bolo, tuma kyA cAhate ho ? maiM tumhArI sarva icchAoM kI pUrti kruuNgaa| bAhubAla-bhaiyA ! mujhe dIkSA lene ke lie anumati milanI caahie| maiM tapovanako jaauuNgaa| samrAT bharateza ise sunakara apane Asanase ekadama u / bAhubali ko AliMgana dekara kahane lage ki bhAI ! isa eka bAtako bhUlakara dUsarI koI bAta ho to bolo| Aja dIkSAke lie jAnekA kyA kAraNa hai ? yuddha meM bhaMga huA yA kyA tamapara AkSepa karate hue maiM bolA huuN| mokSakAryako apana bAdameM vicAra kreNge| Aja isa kSobhakI jarUrata nahIM hai| bAhubali bhaMgako kucha bhI nahIM huA / parantu yuddharaMgameM Apake prani birodha dikhAne takakI kSudratAko maiMne dikhAyA / kSaNabhaMgura karmake vazIbhUta hokara mujhe aisA karanA par3A jisase mujhe duHkha huaa| isalie mere aMtaraMgameM pUrNa glAni huI hai ataH maiM jaauuNgaa| ___bharatezvara merA sahodara yadi mere sAmane yuddhakSetrameM khar3A ho jAya to kyA bigar3A ? yaha to mere liye eka vinodakI bAta hai ! parantu vicAra karanekI jarUrata kyA hai? yUddhake izArekI bherI nahIM bajI thii| bAhubali-bhaiyA ! zuSkacarmakI bherIkA zabda nahIM huA to kyA huA ? parantu niSkaraNa vRttise maiMne jo duSkarAcaraNa kiyA use to lokakI mukhabherI kiSkidake samAna bola rahI hai| yaha kyA kama hai ? bhaiyA ! tumhAre mukhase jo bolaneke lie yogya nahIM hai aise ladhuvAkyoMko maiMne bulvaaye| merI niSThuratAse cakarana bhI kAMtihIna hokara eka tarapha jAkara khar3A raha gyaa| isase adhika bhaMgakI kyA jarUrata hai ? hada ho gaI, basa ! basa ! ____ bharatezvara --bhAI ! isameM tumhArA kyA aparAdha hai ? huMDAvasapiDhIke doSase mere liye isa bAtako pitAjIne pahilese mujhe kahA hai| isalie tuma anyathA vicAra mata kro| ___ bAhubali bhaiyA kAladoSase ghaTanevAlI durghaTanA mere dvArA prakaTa ho gaI, isa bAtako loka aba nahIM bhUla sakatA hai| aba isa kalaMka ko kailAsameM jAkara hI dho sakatA hU~, aba derI na kara merI prArthanAko svIkAra kro|
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 423 bharatezvara bhAI ! isa bAtako mata bolo, mere manako prasanna karanA tumhArA kartavya hai / mujhe prasanna karaneke bAda tuma jA sakate ho / isI prakAra bharatezvarane bAhubalise bahuta premase kahA / bAhubali bhaiyA! maiM dIkSA lekara mokSamaMdirameM tumhArI pratIkSA karU~gA / Aja pitAjI ke pAsa jAtA hU~ / svIkAra karo / aba saMsArasukhokI lAlasA mere cittameM nahIM rhii| Apa logoMke sAtha jo mamatva pariNati thI vaha bhI cittase haTa gii| jo mana mur3a gayA use aba teja kaise kara sakatA hU~ ? isaliye tuma mujhe premase jAneke liye kaha do | yahI maiM tumase cAhatA huuN| jisa dehane bar3e bhAIke virodha meM khar3e honeke liye sahAyatA dI usa dehUko tapazcaryAke dvArA miTTI meM milAU~gA / jisa karmane mujhe dhokA diyA aura jisane mujhe jalAyA usa karmako anubhava na karake jalAU~gA aura mokSasAmrAjyakA adhipati banUMgA / tuma dekho to sahI ! bhaiyA ! dinapara dina zakti bar3hatI nahIM / virakti kyA hama cAheM taba A sakatI hai ? isaliye Aja muktike liye upayukta sAdhanakI prApti huI hai / ataH AtmasAdhana kara lenA mahAmukti hai / isaliye mujhe roko mata, bheja do| kucha bharatezvara bhAI ! aisA nahIM ho sktaa| tuma aura maiM dina rAjyasukhako bhogakara phira dIkSA lekara jaayeNge| maiM tumhAre bharosepara hI hU~ parantu tuma mujhe chor3akara jA rahe ho, vaha ThIka nahIM hai| bhAI ! vicAra karo / mere chaha bhAI to pitAjI ke sAtha hI cale gaye / 93 bhAI kala hI dIkSA lekara cale gaye / yadi tuma bhI cale jAoge to maiM bhAgyahIna ho jAU~gA / isaliye merI bAtako svIkAra kro| jAnekA vicAra chor3a do / -- bAhubali bhaiyA Apako kauna rahakara kyA kara sakate haiM ? apane kumAra to haiM, ve saba yogya haiN| saba bAtoMkI samRddhi hai, isaliye mujhe bhejanA hI caahiye| bhaiyA ! aba vizeSa Agraha mata karo, bhagavAn AdinAtha svAmIkI zapatha hai, Apake caraNoMkI zapatha hai / mere guru zrI haMsanAtha (paramAtmA ) hI isake liye sAkSI haiN| maiM aba nahIM raha sakatA, maiM avazya dIkSAke liye jAU~gA / saMtoSake sAtha bhejo, aba mujhe mata roko / isa prakAra kahate hue bharatezake caraNoMmeM bAhubaline apanA mastaka rakhA / bharatezvarake A~khoMse dhArApravAha rUpase azrudhArA baha gaI ! kahane lage ki bhAI ! tuma jo cAhate ho so karo /
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgadarzaka :- mAnArsa zrI savisAgara jI mahArAja 124 bharateza vaibhava ise munate hI harSake sAtha 'bAhubali uThA aura apane bar3e putra mahAbalakumArako uThAkara bharanegake caraNoMmeM rakhA / bharatambara ge rahe haiM / parantu bAhubali haisa rahA hai, baMdhanabaddha hAthI ko chor3anepara jima prakAra vaha prasannatAse jaMgalako jAtA hai, usI prakAra bAhubaline prasannatAse mavako hAtha jor3akara vahA~se samasta saMgako chor3akara jA rahA hai / senA Azcarya ke sAtha use dekha rahI hai| itane meM eka bar3I durghaTanA huI / bharatezake bar3e bhakta kuTilanAyaka zaThanAyaka do mitroM ko bAhubali bharatezake viruddha hokara khar3A huA, isa bAtakA bahuta duHkha huA thaa| senAke samasta sajjanoMkI dRSTimeM bharateza va bAhubali donoM svAmI haiM / parantu kuTilanAyaka zaThanAyakako samrATke prati atyadhika bhakti hai| isalie dUsaroMkI unheM paravAha nahIM hai / ve samajha rahe haiM ki hamAre svAmI bharatezake lie anukUla hotA to yaha bAhubali hamAre lie svAmI haiM, jaba hamAre svAmIke sAtha isane viruddha vyavahAra kiyA to yaha hamArA svAmI kaise ho sakatA hai ? isalie kucha dUra ve donoM bAhubalike pIche gaye va bole / he bhAgaphUTa bAhubali ! gunI, bharalezvarako namaskAra kara sukhase tuma nahIM raha sake, jAo, dIkSAke lie jAo ! aba bhikSAke lie to bharatezake rAjyameM hI AnA par3egA na ? soneke lie, khAneke lie tapazcaryAke lie bharatezake rAjyako chor3akara anya sthAna tumhAre lie kahAM hai ? jAo ! bAhyavivekiyoMke rAjA ! jAo! rAjyameM rahakara ArAmame mukha bhoganekA bhAgya tumheM nahIM hai, aba phirakara khAnekA samaya A gayA hai| bhAIke drohake karmaphalako isI bhavameM anubhava karo, padhAro, padhAro ! rAjan ! bhIgna mAMgakara bhojana karo, ghA~sa-kA~Tose bhare jaMgalameM soo| yaha tumhArI dazA ho gaI hai / isa prakAra bAhubaliko cir3hAne hue haMsa-haMsakara tAlI bajAkara bola rahe the| hRdaya meM zAMtiko dhAraNa karate hue bAhubali jA rahA thaa| parantu inake krodhAtapAdaka bacanoM ko sunakara jarA pIche phirakara kopadRSTise usane dekhA / phira manameM vicAra AyA ki tapazcaryAka lie maiM nikalA hai / ataH gama khAnA merA kartavya hai| bAhuvalike mitra, maMtrI va senApatine bhI bharatezvarase prArthanA kI ki hameM bhI dIkSA lene ke lie anumati dIjiyegA, bharatezvarane bahuta rokane ke lie prayala kiyA parantu ve rAjI nahIM hue| ve vAhUbaliko
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 425 chor3akara kaise raha sakate haiM, kyoMki bAhubalike ve hitaiSI haiN| phira bharatezvarane maMtrI va senApatise kahA ki choTI mA~ko bAhubalike jAnese bar3A duHkha hogA / isalie unake duHkhako sAMtA hai, tabataka Apa loga ruka jAveM / bAdameM dIkSA leveN| isa prakAra maMtrI va senApatiko rokakara bAkI mitroMko anumati de dii| ve mitra apane putroMko bharatezvarake caraNoMmeM chor3akara do vimAna lekara bAhubalike pAsa pahu~ce / bAhubaliko kahA ki Apa eka vimAnapara car3ha jAveM / bAhubaline kahA ki mere lie svatantra vimAnakI kyA jarUrata hai ? Apa saba loga eka hI vimAnapara car3hakara jAe~ / taba una logoMne prArthanA kI ki kailAsa parvataparyaMta Apako rAjatejame hI jAnA caahie| hama loga eka vimAnapara baittheNge| isa prakAra do vimAnoMpara car3hakara bAhubali va unake mitra kailAsa parvata para pahu~ce va bhagavAn Adiprabhuke darzana kara unase yogirUpako dhAraNa kara liyA / isase adhika kyA kaheM ? idhara samrAT anupAta karate hue bAhubalike donoM putroMke hAtha ghara kara rAjamaMdirakI ora bar3a e duHkhake sAtha gaye / ! bAhubali dIkSA lekara cale gaye yaha samAcAra sunate hI yazasvatImahAdevIko bar3A duHkha huA / vaha mUrchita ho gaI, zailyopacAra se use jAgRta kiyA to phira bhI aneka prakArase vilApa karane lagI / hA bhaiyA ! dIkSA lekara calA gayA ! hA! merA choTA hAthI madonmatta hokara calA gayA ! kyA use rokanevAle koI nahIM mile ? sAre aMta:purameM hI ronA macA huA hai| bharatezvara donoM putroMko mAtAke caraNoMmeM rakhakara duHkhake sAtha baiThe haiM / itane meM rAtri huI / vaha rAtri duHkhajAgaraNameM hI bIta gaI / prAtaH kAlameM jhaMjhAnila nAmaka dUtane podanapurameM jAkara samAcAra diyA | yaha samAcAra sunate hI sunaMdAdevI mUcchita hokara gira pdd'ii| aneka prakArase upacAra kiyA gayA / jAgRta hokara pUchatI hai ki jhaMjJAnika ! kAmadeva merA beTA kidhara calA gayA ? kyA vaha pAgala dIkSA lekara hama logoM ko chor3akara calA gayA ? kyA use dIkSA hI pasaMda AI ? kyA sacamuca meM gayA ? jhaMjhAnila kahane lagA ki mAtA ! isameM sandeha nahIM / maiM svataH kaTaka meM dekhakara AyA huuN| ve apane mitroMke sAtha pitAjIke pAsa cale gaye haiM / vahA~para dIkSA leMge / sunaMdAdevI punaH vilApa karatI huI kahane
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava lagI ki kasA niSThura hRdaya hai vaha ! maiM bar3e bhAIko dekhakara AtA hU~ aisA kahakara calA gayA ! kyA vahAM jAnepara vairAgyakI utpatti huI ! nahIM ho sakatA, jhaMjhAnila ! bolo ! kyA huA ! ____ jhaMjhAnila-mAtA ! ApakA kahanA ThIka hai / yahA~para yahI kahakara gaye the ki maiM bar3e bhaiyAko dekhaneke lie jaauuNgaa| parantu vahA~ jAnepara yuddha karanekA hI haTha kiyA / bAdameM mitroMne malla, jala va netra yuddhakA nirNaya kiyA / ina yuddhoMmeM bhI bhAIkA hRdaya dukhegA isa vicArase bharatezvarane pratyakSa yuddha nahIM kiyaa| spaSTa saba senA sUne isa rUpase kahA ki bhAI tumhArI jIta ho gaI, maiM hAra gyaa| itanA hI kyoM ! bharatezvarane spaSTa kahA ki 'bAhubali SaTrakhaMDa rAjyakA pAlana tuma karo mujhe eka choTAsA rAjya de do, meM Anandase rhuuNgaa|'' isase bhI adhika unhoMne cakra ratnako bAhubalikI sevAmeM jAneke lie kahA, jaba vaha nahIM gayA taba dhakkA dekara bAhubalike pAsa bhejaa| ina bAtoMse svataH lajjita hokara bAhubali dIkSAke liye cale gye| ___ ina bAtoMko sunakara punaH sunandAdebIko duHkha hI rahA hai| punaH punaH mUcchita hotI hai va jAgRta hokara vilApa karatI hai / beTA ! tumane mujhe mArA, tumheM apanI striyoMkA dhyAna nahIM rahA, apane choTe putroMkA bhI vicAra nahIM rahA / isa umarameM dIkSA lenA kyA ucita hai ? beTA ! bar3e bhayAke virodhameM naI hokara raNabhUmimeM vairAgya utpanna ho, evaM javAnI meM dIkSA lo, hama prakAra bhala kara bhI maiMne kabhI AzIrvAda nahIM diyA thaa| phira aisA kyoM huA? lokako mohita karanevAlA tumhArA rUpa kahA~ ? tumhArA vaibhava kahA~ aura yaha muniveSa vAhA~ ? yaha saba svapna ke samAna mAlama hotA hai| isa prakAra vAhana likI mAtA aneka tarahase duHkha kara rahI haiN| idhara kAmadevake aMtaHpurameM jaba yaha samAcAra mAlama huA, rAniyA~ paravaza hokara rone lgiiN| unako maryAdAtIta duHkha ho rahA hai, mokSa jAnekA samAcAra hotA to ve saba nirAza ho jAtI / parantu dIkSA lene kA samAcAra honese phirase patiko dekhanekI icchA hai / antaHpura duHkhamaya ho rahA hai| vizeSa kyA bijalI camakakara medhakI garjanA hokara acchI taraha barasAta jisa prakAra par3atI hai usa prakAra azrujalakI varSA usa samaya ho rahI hai / deva ! kyA hameM chor3akara cale gaye ? jiite-jii| jAnase mArA hameM ! tumhAre lie aMganAoMke saMyogase upekSA ho gaI ? kyA muktyaMganAke saMgakI ora citta bar3A hai ? yuddhasthAnake bahAnese deva
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 427. tumheM Age le gayA, Azcarya hai ! prANakAMta ! Apako jo gavaM udbhava huA yaha huMDAvasarpiNIkA hI phala hai / kAmadeva hokara bhI jaba tumane striyoMko mArA to tumheM puSpabANa kahanA cAhiye yA mapaMvANa kahanA cAhiye ? deva ! tuma anekAra bAhale kimaleko zarIra dI hai. AtmA eka hI hai / isa prakAra kahakara hamAre cittako apaharaNa kiyA to kyA hama loga aba yahAM raha sakatI haiM ? tumhAre pIche hI AnI haiM / he priya note ! hama loga aba patidevake mAmameM jAtI hai| hamArA smaraNa tuma aba mata kro| bANapakSI ! mayUra ! he jhUlA va zavyAgRha / suna ! tumhAre bhogakI hameM aba jarUrata nahIM hai| hama yogake liye jAne haiN| he latA ! nandanavana ! zItalasarovara ! kamala ! mAruta ! masAli ! Apa loga bhI suno, hama loga pati jisa dizAkI ora gaye haiM usI dizAkI ora jAtI haiN| Apa loga sukhase rho| isa prakArase aneka prakArase vilApa karatI huI mAsake pAsa AI va sAsUke caraNoMmeM namaskAra kara kahA ki mAtAjI! ApatrA patra Age gayA hai / hama loga jAkara unako samajhAkara vApisa lAnI haiN| jAte mamaya unhoMne hamase kahA thA ki "maiM yuddha ke lie nahIM jA rahA huuN| bar3e bhaiyAko namaskAra kara vApisa AU~gA" isa prakAra hameM pha~gAkara cane gaye haiM, aise dhokhevAjako dIkSA dI jA sakatI hai kyA? hama loga jAkara mAmAjI ( Adiprabhu ) se hI isa vAnako pUchegI, hameM AjJA do| mAtAjI ! khAyA, pIyA, mauja kiyA, asaMkhya vaibhavakA anubhava kiyaa| aba yahA~ rahanese kyA prayojana ? patideva jima dIkSA lie gaye haiM usa dIkSAkI ora hama bhI jAyeMgI, AjJA do| netra va citta ke lie Anada utpanna karanevAle atyaMta sundara marIrake prati bhI tumhAre beTene upekSA kI to hama loga isa zarIrako tapazcaryAma lagAkara daMDita na kareM to kyA hama jAtikSatriyaputrI haiM ? mAtA ! derI kyoM ? hameM bhejo, patike jAne ke bAda satiyA~ gharapara raheM yaha ucita nahIM hai / hama loga kailAsa meM jAna ra bAhmIsundarIke pAsa meM raheMgI, anumati do| munaMdAdevIne kahA ki maiM bhI dIkSAke lie AtI hU~ / mere lie aba yahA~ kyA hai ? tathApi bharateza va bar3I bahinako kahakara jAnA cAhie / isalie mujhe thor3I derI hai, Apa loga Age bddh'eN| isa prakAra unake sAtha unake bhAI va vizvAsapAtroMko sAthameM bhejaa| jisa samaya sunaMdAdevIne bahuoMko ravAnA kiyA usa samaya subalarAja nAmaka 3 varSake bAhubalikA putra Akara rokara Agraha karane lagA
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ 428 bharateza vaibhava ki pitAjIko btaao| bAhubali aneka bAra apanI godapara rakhakara use khilAtA thA / paraMtu pitAke nahIM dikhanese dAdI se pitAko dikhAneke lie hala kara rahA hai / usa samaya sunaMdAdevIne naukaroMko bulAkara kahA ki ise le jAo, bar3I bahina yazasvatIke pAsa le jAkara bharatezvarako pitAke sthAna meM dikhAneke lie kaho / taba bAlakako kahA ki beTA ! jAo, senA sthAna meM tujhe pitAjIko dikhA deNge| bAlaka unake sAtha calA gayA / senAsthAnameM lejAkara mahalameM sthita bharatezvarake pAsa bAlakako le gaye / bAlakako dekhanepara bharatezvarakA galA bhara AyA / vahA~para jAte hI punaH usa bAlakane pUchA ki mere pitA kahA~ haiM ? logoMne bharatezvara ko batAyA, to bAlaka muMha hilAkara kahane lagA ki mere pitA nahIM haiM tathApi bAlakako saMtoSa nahIM huA / bAlaka kahane lagA ki yaha mere pitA nahIM haiM / mere pitA aise haiM, isa prakAra apane hare varNake kapar3e ko dikhAkara kahane lagA / bharatezvarase rahA nahIM gyaa| subali ! maiM tumhare hare hue bharatezvarane use apanI godapara liyA 1 baccekA ronA ekadama baMda hogayA / saba loga Azcaryacakita hokara kahane lage ki na mAlUma kyA bharatezvarake hAthameM vazyamohana vidyA to nahIM hai ? bharatezvara vAlakase kahane lage ki subali ! tumhAre pitA hama sabake AnaMdako bhaMgakara calA gyaa| beTA tU roo mt| isa prakArase choTe baccoM ko pheMkakara tapazcaryAko jAnake lie na mAlama usakA citta kaisA huA ? beTA ! pApIke peTameM tuma loga Aye / isa prakAra bharatezvarane krodha se Aveza meM kahA / bharatezvarako rAniyoMko jaba yaha mAluma huA ki podanapura se choTA baccA AyA hai, usI samaya bAhara samAcAra bhejA ki use aMdara bhejA jAya / bharatezvarane kahA ki subali ! jAo, aMdara tumhArI dAdI hai, usake pAsa jAo / itane meM bAhubaliko striyA~ vimAnapara car3hakara dIkSA ke lie AkAza mArga se jA rahI thIM / use dekhakara cakravartIkI senAko bar3A duHkha huA / bharalezvara kI rAniyA~ rAjAMgaNa meM ekatrita hokara unake gamanako bar3e duHkha ke sAtha dekha rahI haiN| bharatezvara A~sUoMse bharI A~khoMse dekha rahe haiM aura unhoMne nAkapara uMgalI rkhii| itane meM eka vizvasta dUtane lAkara eka patra diyaa| patrako dekhate hI bharatezvara mahalake aMdara cale gaye / patrake samAcArako jAnaneke lie sabhI rAniyA~ vahA~ A giiN| unameMse
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 429 eka strI bharatezvarakI anumati pAkara usa patrako bA~cane lgii| vaha patra nimnalikhita prakAra thA-.-. podanapura rAjamahala mittI. . . . . . . . .. zrI subhadrAdezI Adi aMsArakI samasta rAniyoMko vinayase namaskAra kara icchAmahAdevI Adi satiyAM bahuta ullAsake sAtha nimnalikhita paMktiyoMko likhatI haiM ... bahino ! hama logoMko aba isa gArha sthika jIbanase upekSA ho gaI hai, aba hama tApasIjIvanako anubhava karanA cAhatI haiN| hamAre patideva jisa dizA kI aura gaye haiM, usI dizAkI ora hama jAnA cAhatI haiN| isake liye Apaloga manameM bilakula ciMtA na kreN| bhAvAjI(bharatezvara) se bilakula virasa nahIM huaa| hamAre patikA deva hI aisA thaa| vahIM unako le gyaa| kauna kyA kareM? hama loga aba brAhmIsundarIke pAsameM rahakara tapovanakI krIr3A kreNgii| hamAre samAna Apa loga ardhabhogI na hokara apane patidevake sAtha cirakAla sukha bhogakara bur3hApemeM Atmasiddhi kara leveM, yahI hama logoMkI kAmanA hai / loga saba sukhI ho, bhogarAjya Apake lie rahe, yogarAjya hamAre lie rhe| hama use pAkara usakA anubhava kareMgI, parameza ! te namaHsvAhA / iti. -icchAmahAdevI patrako bA~canepara sabako bar3A duHkha huA / bharatezvarako bhI bar3A duHkha huA / itane meM aura eka duHkhada ghaTanA huI / bharatezvarake 93 bhAI dIkSA lekara jo cale gaye the usa samAcArako bharatezvarane mAtuzrIko abhI taka nahIM kahA thA, unakA vicAra thA ki ayodhyAko jAneke bAda hI yaha samAcAra mAtuzrIko kheN| parantu yaha samAcAra apane Apa yazasvatIko mAlUma ho gayA / isalie rAjamaMdirameM ekadama duHkha kA samudra hI umar3a aayaa| bharatezvara zokanAdako sunakara mana meM vyAkulatAse kahane lage ki hA ! mere liye yaha cakraratna kyoM milA? yaha rAjyapada mahAn kaSTadAyaka hai| isa sampatti ke prApta honemeM kyA prayojana ? sampattike milane para baMdhu bAMdhavoMko sukha pahu~cAnA manuSyakA dharma hai / apane kulake logoM ko rulAnevAlI sampatti ke lie dhikkAra ho| aneka vyaktiyoMko duHkha denevAle rAjyase garIba hokara rahanA acchA hai| cittameM kaluSatA ko dhAraNa karanese AtmAmeM magna rahanA sabase adhika acchA hai| taba.
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ 430 bharateza vaibhava kyA ? maMtrIko kahakara arkakItiko paTTAbhiSeka karAkara tapazcaryAke lie jAU~ ? chI ! ThIka nahIM / ise loka markaTavairAgya kahegA / samasta bhUmaMDalako vijaya kara apane nagarake bAhara usa sAmrAjyapadako pheMkakara jAU~ to loga kaheMge ki bharatezako deza meM bhramaNa kara pittodreka ho gayA hai| mere kAraNase mere sahodara dIkSAke lie gaye aura maiM bhI dIkSAke lie jAUM to loga kaheMge ki yaha baccoMkA khela hai| jitanI sampatti bar3hatI hai utanA adhika hama ro sakate haiM, yaha nizcaya huaa| mere lie bar3A duHkha huaa| ime zAMta karanekA upAya kyA hai ? isa prakAra bharatezvara vicAra karane lge| punaH apane mana meM kahate haiM ki saMsArama koI bhI duHkha kyoM nahIM Ave, parantu paramAtmAkI bhAvanA una saba duHkhoMko dUra kara sakatI hai / isalie AtmabhAvanA karanI cAhie / isa vicAra se A~kha mIMcakara AtmanirIkSaNa karane lge| minImeM gar3hI huI chAyA pratimAke samAna AtmasAkSAtkAra ho rahA hai, zAMta vAtAvaraNa hai ! AThoM karmokI miTTI barAbara nIce galakara par3a rahI hai| jisa samaya aMtaraMgameM prakAza ho rahA hai usa samaya viziSTa sukha kA anubhava ho rahA hai aura usI samaya sujJAnakI vRddhi ho rahI hai / abhighAtajvarake samAna duSkarma kaMpita hokara cAroM taraphase par3a rahI hai| guru haMsanAya paramAtmA hI usa samaya samrATkI cittapariNatiko jAneM / na mAlUma usa cittameM vyApta duHkha kidhara calA gayA ? usa samaya bharatezvara dasa hajAra varSake yogIke samAna the| putra,mitra, kalA, mAtA, senA va rAjyako ve ekadama bhUla gaye / vizeSa kyA? ve svazarIrako bhI bhUla gye| usa samaya unake cittameM aNumAtra bhI paracitA nahIM hai / guNaratna bharatezvara AtmAmeM magna the| na mAlUma bharatezvarane kitanA AtmasAdhana kiyA hogA ? jaba-jaba socate haiM tabhI paramAtmapratyakSa hotA hai vaha rAjA gharameM rahanepara bhI kAlakarma usase ghabarAte haiN| kyA hI vicitratA hai, mahalameM saba ronA macA huA hai / saba loga zokasAgara meM magna haiM / parantu rAjayogI samrATa akaMpa hokara paramAtmasukhameM magna haiN| bAra-bAra inako paramAtmadarzana ho rahA hai ! aura duHkha dhIre-dhIre kama hotA jA rahA hai / isa prakAra tIna dina taka ghyAnameM baiThe rhe| loga Akara dekhakara jAte haiM ki abhI uTheMge, phira uge bAharase loga Akara pUcha pUchakara jAte haiM / parantu bharatezvara sumeruke samAna nizcala haiN| isa bIca meM kucha logoMne upavAsa dhAraNa kiyA, kisIne ekabhukti aura kisIne phalAhAra,
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 431 isa prakAra rAjamahalameM va senA meM niyama lekara sabane tIna dina tapazcaryA ke sAtha vyatIta kiyaa| apanI senAke sAtha tapameM bharatezvara magna haiM / isa sAmarthya se svargaloka bhI kaMpita huA / isa samAcArako sunakara sunaMdAdevI (choTI mA~ ) bhI apane putrako dekhaneke lie AI / paudanapurameM svataH tIna upavAsa kara vimAnArUDa hokara sunaMdAdevI AI haiM aura mahalameM pahu~cakara unhoMne bharatezako dekhaa| apanI choTI mA~ke Anepara bharatezvarane, paramAtmAko bhaktise namaskAra kara A~kha khola lI / parantu A~kheM A~sU bhara gii| ekadama uThakara samrATne choTI mA~ke caraNoM meM mastaka rakhA / mAtA ! aparAdhI ke pAsa Apa kyoM AI ? isa prakAra duHkhake Avegase bharatezvarane khaa| uttarameM sunaMdAdevI kahane lagI ki beTA ! isa prakAra mata bolo| tuma aparAdhI nahIM / tumane kyA kiyA ? usane tumhAre sAtha thor3A abhimAna kiyA va calA gayA / isake lie tuma kyA kara sakate ho ? doSa to mUrkhose ho sakatA hai / beTA ! tumase kyoMkara ho sakatA hai ? bharatezvara jananI ! merI donoM mAtAoMko maiMne kaSTa diyA / bahuoMko tapazcaryAke lie jAte hue svapna meM nahIM, pratyakSa dekhA mAtA ! yaha saba mere kAraNase huA na ? phira mere lie doSa kyoM nahIM ? sunaMdAdevI beTA ! unakA daiva unheM lekara calA gyaa| hameM bhI thor3A duHkha huA / parantu tIna dinake bAda vaha upazAta huA / isameM tumhArA kyA doSa hai ? bhUla jAo isa duHkhako / maiMne pahilese use bahuta samajhAyA ki tuma yuddha mata karo, bhAIke sAtha yuddhake liye nahIM jAo, beTA ! mujhe pha~sAkara calA AyA, maiM bhAIko namaskAra kara AtA hU~, yaha kahakara calA AyA / tumane usake sAtha jo acche vyavahAra kiye bahU bhI maiMne suna liye| kyA kareM, tumhArI dAtako bhI nahIM mAnakara calA gayA / jAne do| nItimArga va maryAdAko ullaMghana kara jo Ate haiM ke apane Apa hI lajjita ho jAte haiN| isameM tumhArA kyA doSa hai ? vyartha hI duHkha kara zarIrazoSaNa mata karo beTA ! citA hI bur3hApA hai aura santoSahI javAnI hai| isaliye tujhe merI zapatha hai; zoka mata karo / saba loga gaye to kyA huA ? yadi tU akelA rahA to bhI hama logoMko santoSa hogA, isaliye kSamA karo / - - bharatezvarake cittameM thor3IsI zAnti AI / usI samaya bharatezvarake putra va rAniyoMne Akara sAsuke caraNoM meM namaskAra kiyaa| sabako sunaMdAdevIne AzIrvAda diyaa| tadanaMtara bharatezvara va sunaMdAdevI yazasvatI
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ 432 bharateza vaibhava ke pAsa gye| vahA~ thor3A duHkha vyavahAra hokara phira zAMta huaa| tadanaMtara snAna,devapUjana Adi honeke bAda saba logoMne milakara pAraNA kii| idhara senAmeM zAMti sthApita huii| idhara bAhubalikI rAniyA~ bhagavAn AdinAthake darzanakara ajikAkI dIkSAse dIkSita huiiN| devagati vicitra hai| bharatezvarane bharasaka prayala kiyA ki apane bhAIke mana meM koI kSobha utpanna na ho, aura vaha dIkSA lekara na jAveM parantu kitane hI prayatna karanepara bhI vaha na ruka skaa| bhAI bAhubali calA gyaa| usakI hajAroM rAniyAM bhI dIkSA lekara calI gii| isase sarvatra hAhAkAra maca gayA / bharatezvarako bhI manameM bar3A duHkha huA ki ina sabakA kAraNa maiM huuN| rAjyake kAraNase maiMne ina sabako rulaayaa| ityAdi kAraNase unhoMne mana meM bahuta hI adhika duHkhakA anubhava kiyaa| sAtha hI vivekI honeke kAraNa usa duHkhakI zAntikA bhI upAya socA / tIna dinataka upavAsa rahakara AtmanirIkSaNa kiyaa| usa tapobalase sarvatra zAMti huii| paramAtmAkA darzana duHkhAmanake lie amogha upAya hai, bharatezvara sadA isIkA avalaMbana karate haiM / ve bhAvanA karate haiM ki-"he paramAtman ! meru parvatapara car3hakara medinIko dekhaneke samAna dhyAnArUr3ha hokara lokako dekhanekA sAmarthya tumameM hai| he sukhaghIra ! mere hRdayameM bane raho he siddhAtman ! lokameM samasta jIva karmake AdhIna hokara vaha jaise nacAtA hai vaise nAcate haiM, parantu niSkarma svAmin ! Apa unako rAgadveSarahita dRSTise dekhate haiM / ataeva nirmala AnandakA anubhava karate haiN| isaliye mujhe bhI sanmati pradAna kiijiye|" isI bhAvanAke phalase bharatezvara aneka duHkha-saMkaToMse pAra hote haiM / iti cittanivegasaMdhi -- -- atha nagarIpravezasaMthi bharatezvarakI choTI mAM sunaMdAdevI dIkSAke lie udyukta huI / saba bharatezvarane nivedana kiyA ki bAhubalike putroMke bar3e hone taka ThaharanA cAhiye / bAdameM vicAra kareMge / bharatezvarane kahA ki mAtAjI ! kyA bAhubali hI Apake liye beTA hai ? maiM putra nahIM hU~ ? isalie kucha
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 433 samaya merI sevAoM ko grahaNa kIjiye / isa prakAra kahate hue bharatezvarane apanI striyoMkI ora dekhA to ye samajha giiN| sabhI striyoMne sAsuke caraNoMpara mastaka rakhakara prArthanA kI ki abhI dIkSAke lie nahIM jAnA cAhiye / sunaMdAdevIne kahA ki beTA ! kyA tumhArI bAtako hI maiM mAna nahIM sakatI ? izArese striyoMse namaskAra karAnekI kyA jarU'rata hai ? isa prakAra kahakara saba striyoMko uThaneke lie kahA / bharatezvarane kahA ki mAtAjI ! Apa choTI bar3I bahina ekasAtha rahakara hameM va lAkha striyoMko sevA karanekA avasara deveN| bAhubalikI sarva saMpatti usake putroMko rahe aura usakI dekharekhake lie yogya manuSyoM ko niyata kara apana saba ayodhyApurameM jAveM / sunaMdAdevIne use svIkAra kara liyaa| praNayacaMdra mantrI va guNavasaMtaka senApatiko bulAkara marva viSaya samajhA diyA gyaa| parantu una logoMne nivedana kiyA ki yaha bar3e santoSakI bAta hai| parantu hama dIkSAke liye jaayeNge| usake lie anumati milanI cAhiye / ___ bharatezvarane kahA ki bAhubaliko sevA Apa logAMne itane dina kI / maiMne Apa logoMkA kyA bigAr3a kiyA hai ? isalie ina baccoMke par3anenaka ThaharanA cAhiye / isa duHkhake samaya jAnA nahIM cAhiye / Apa loga podanapurameM prajAparivAroM ke sukhakI kAmanA karate hue rheN| maMtrI va senApati samajha ge| unhoMne kahA ki rAjan ! rAjAke binA hama loga vahA~para nahIM raha sakate haiN| isalie bAhubalike bar3e putrako rAjyAbhiSeka kara hamAre sAtha bheja dIjiye / hama saba vyavasthA kreNge| buddhisAgara maMtrIne bhI sammati de dii| usI samaya mahAbalakumArako bulAkara paudanapurakA paTTAbhiSeka kiyA gayA aura maMtrI, senApatikA yogya satkAra kara bharatezvara mahalameM cale gae / sunaMdAdevIse sarva vRttAnta kahA gayA, unako bhI saMtoSa huA / tInoM putroMse kahA ki veTA! tuma logoMke saMrakSaNake lie mAtAjI tumhAre sAtha haiN| tathApi maiM bhI kabhI-kabhI hitacintakoMko bhejakara tumhAre viSayako jAnatA rahU~gA / isa prakAra bahuta premase kahakara, vizvAsapAtra sevakoMko evaM mAtAkI dAsiyoMko ucita vastraratnAdika vastuoMko pradAna kara evaM vAhubalike putra mitroMko yogya sanmAna kara svayaM ayodhyAkI ora ravAnA hue| ayodhyA samIpa Ate hue dekhakara senAko bar3A harSa ho rahA hai|
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ 434 bharateza vaibhava 8-10 kosa durase jina maMdirakA mahala dikhane laMga hai / nagarake samIpa Anepara bharatezvara paTTagajapara ArUr3ha hue| aura unake sarva suputra bhI choTe-choTe hAthiyoMpara ArUr3ha hAe karor3oM prakArake vAje, chatra, cAmara Adi vaibhavoMse saMyukta hokara bharatezvara A rahe haiN| agodhyA nagarakI samasta prajAoMko sAthameM lekara mAkAla nAmaka vyantara bharatezvarake svAgatake liye AyA va vinayase namaskAra kara kahane lagA ki svAmin ! isa nagarako chor3akara Apako sATha hajAra varSa bIta gye| tabase hama aura puravAsI Apake darzanake lie jo tapazcaryA kara rahe haiM, usakA phala Aja hameM mila mayA / bharatezvara musakarAye / punaH mahAkAla kahane lagA ki svAmin ! Apake sAtha aneka dezoMmeM bhramaNa karanevAle ina senAjanoMko koI prakAra kaNTa nahIM huaa| paraMtu Apake viyogameM rahanevAle hama logoMko bar3A kaSTa huA / bharatezvara usakI tarapha ha~sate hue dekha rahe the / mAkAla va prajAoMse upacAra vacanoMko bolakara samrATa ayodhyA nagarake parakoTeke andara praveza kara gye| antaHpura to mahalakI ora calA gayA / bharatezvara apane putroMko sAthameM lekara rAjamArgameM hote hue jinamaMdirakI ora A purajana, purastriyA~ julusako bar3e utsAhake sAtha dekha rahI haiN| jisa prakAra eka garIbako nidhike milanepara harSa hotA hai usa prakAra sabako harSa ho rahA thaa| ve ApasameM bAtacIta kara rahe the ki jabase rAjA yahA~se gaye haiM, tabase hama logoMko mAlUma ho rahA thA ki hamArI eka bar3I bhArI cIja kho gaI hai| aba ye A gaye haiN| hama logoMko bulAkara bolane kI jarUrata nhiiN| saMpattike denekI jarUrata nahIM hamAre nagarameM rahe to huaa| isase adhika hama kucha bhI nahIM cAhate haiN| koI bolate haiM ki isakA pUNya kitanA teja hai| dekhane mAtrase vastrAbhUSaNoMko pahananeke samAna vizeSa kyA, bhojana karane ke samAna sukha mAlUma hotA hai / pApakA bhI khaMDana honA hai| purajanoMke hote hue bhI jaba yaha rAjA nahIM thA nagara sUnA-sunA mAlama ho rahA thaa| yaha paranArI sahodarake Anepara Aja nagarameM naI zobhA AgaI hai| kAMtirahita kamala, patirahita sati, gururahita tIrtha evaM rAjAse virahita rAjya kabhI zobhAko prApta nahIM ho sakate haiN| usa dina jAte samaya hamAre rAjA eka hAthIpara car3hakara gae the, aba Ate samaya hajAroM
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 435 putroMko hajAroM hAthiyoM para car3hAkara zAha ahogAma : parale 23 Anepara ayodhyAnagarakA bhAgya dviguNita huaa| koI usa samaya kahane lage ki jabase svAmI yahA~se senA parivArake sAtha gaye haiM, ayodhyAkI prajAyeM duHkha kara rahI haiM / apane nagarako duHkhI banAkara duniyAkA saMrakSaNa karanA kyA yaha rAjadharma hai ? dUsarA vyakti kahane lagA ki rAjan ! lokavijayake lie tumhAre jAnekI kyA jarUrata thI, tuma ayodhyAmeM sukhase rahakara naukaroMko bhejate to ve hI bagameM kara lAte, tumhAre ghUmanekI kyA jarUrata thI? eka manuSya kahane lagA ki hama loga jAkara rAjAoMse kahate ki bharatezvarakI zapatha hai, tuma logoMko AnA hogA, to usa hAlatameM kauna rAjA aisA hai jo tumhArI mevAmeM nahIM A sakatA thaa| aisI avasthAmeM parivAra kyoM eka-eka naukara hI jAkara yaha kAma kara sakatA thaa| dUsarA bolatA hai ki astra-zastroMkI AvazyakatA nahIM, senAkI jarUrata nahIM rAjan ! rAjAoMko kevala tumhAre nAmako kahakara pakar3akara maiM le aataa| eka ghAsa becanevAlA kahatA thA ki svAmin ! dhyartha hI duniyAmeM ghUmakara kyoM Aye? mujhe agara bhejate to maiM sabako ghAsake samAna bAMdhakara le aataa| isa prakAra vahA~ harSAtirekameM loga aneka prakArase bAtacIta kara rahe the / bharatezvara use sunate hue, logoMko aneka prakArase inAma dete hue rAjamArgase jA rahe haiN| apane stuti karanevAloMko evaM kanakatoraNa ratnatoraNAdikako dekhate hue bharatezvara Age bar3ha rahe haiN| sabase pahile ve hAthIsa utarakara apane putroMke sAtha jinamaMdira meM pahu~ce / vahA~ para bhagavAn AdinAthakI bhakti va vaMdanA kI aura yogiyoMkI bhI trikaraNa yogazuddhise vaMdanA kii| punaH hAthIpara ArUr3ha hokara rAjamahalakI ora ravAnA haye / rAjamArgakI zobhA apUrva thii| rAjamaMdirake pAsa pahu~cakara sabako yathAyogya vinayase unake lie niyata sthAnameM bhejA va svayaM jaba-jayakAra zAbdakI guMjArameM rAjamahala meM praviSTa ho gaye / rAmiyoMne aMdara jAnepara AratI utArI, bharatezvara paramAtmAko smaraNa karate hue aMdara gye| asaMmvAta kamaloMse bhare hue marovarake samAna putrakalatroMke samUhale vaha rAjamaMdira mAlama ho rahA thA / vizeSa kyA ? vivAhake gharake samAna jahA~ dekho vahAM Ananda hI Ananda ho rahA hai| SaTkhaNDakI sampatti eka hI nagarameM ekatrita huI hai / ATha-dasa roja Anandase bItane ke bAda eka dina darabArameM upasthita hokara bharatezvarase
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ 436 bharateza vaibhava kahA ki yuvarAja to dIkSita huA / aba yuvarAjapadake liye yahA~ kona yogya haiM ? taba upasthita samasta rAjAoMne evaM maMtrI-mitroMse prArthanA kI ki svAmin ! bAhubali yadi dIkSA lekara gayA to kyA huA ? yuvarAja padake lie sanItimAra goya hai ; vaha nIti niSThAtma hai, Apake samAna vivekI hai, vahIM isa padake liye yogya hai| ___ bharatezvarako bhI saMtoSa huA / unhoMne yogya muhUrtase yuvarAjapaTTa kA vidhAna kiyA / nagarakA zRMgAra kiyA gyaa| jinapUjA bahuta vaibhava ke sAtha kI gaI aura arkakItikumArakA yuvarAjapaTTotsava huaa| mere bAda meM yahI isa rAjyakA adhikArI hai, ise sUcita karate hue bharasezvara ne apane kaMThahArako nikAlakara usake kaMThameM DAla diyaa| siMhAsanapara baiThAkara svayaM bharatezvarane kumArako bIratilaka kiyaa| bharatezvara bhAgyazAlI haiN| adhirAja pitA hai, putra yubarAja hai, isase adhika bhAgya aura kyA ho sakatA hai ? amRtapAna kiye hue amaroMke samAna sabhI mAnandita ho rahe haiN| arkakItike sahodaroMne adhirAja va yuvarAjake caraNoM meM bheMTa rakhakara sASTAMga namaskAra kiyA / arkakItine kahA ki pitAke samAna mujhe sASTAMga namaskAra karanekI jarUrata nhiiN| taba bharatezvarane kahA ki beTA ! rahane do ThIka hai| kyA tuma bhI mere sahodaroMkA hI vyavahAra cAhate ho / isake bAda himavAna parvatatakake samasta rAjAoMne bheMTa rakhakara namaskAra kiyaa| isa prakAra bahuta vaibhavake sAtha yuvarAjapadotsava huaa| arkakI tine pitAke caraNoM meM mastaka rakha, rAjAgaNa maMtrI-mitroMkA ucita sanmAna kara rAjamahala ravAnA huaa| phira cAra-ATha dina bItaneke bAda maMtrIne Akara prArthanA kI ki rAjan ! senAke sAtha Aye hae rAjAgaNa apane-apane sthAnapara jAnA cAhate haiN| isalie anumati milanI cAhiye / bharatezvarane tathAstU kahakara sarva vyavasthAke lie AjJA dI / kAmavRSTiko kahakara bharatezvarane pahale sabako bahata Anandase snAna kraayaa| tadanaMtara mahalameM sabako divyabhojana karAyA / svargIya mudhArasase bhI bar3hakara vaha uttama bhojana thA, isase adhika kyA barNana kareM? vyataroMkA bhI yathAyogya sanmAna kiyA gyaa| bhojanase tRpta hone ke bAda sabako hAthI-ghor3A, vastrAbhUSaNa, ratharatnAdikako pradAna karate hue unakA sanmAna kiyA evaM kRtajJatAko vyakta karate hue bharatezvarane kahA ki rAjA loga saba suneN| Apa sabake saba mere hitaiSI haiM ataeva itane kaSToMko sahana kara aneka sthAnoMmeM phirate hue mere rAjamaMdirataka aaye| Apa loga saba rAjA
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 437 hote hue bhI mujhapara Apa logoMkA prema hai| nahIM to Apa loga mere sAtha kyoM Ate ? kucha logoMne kanyApradAna kiyA, kuchane hAthI, ghor3A, ratha Adi bheMTameM diyaa| yaha saba kisalie ? kSatriya kulake svAbhi. mAnase Apa logoMne merA sanmAna kiyA hai / puNyamAtra mujhameM thor3A adhika hai| nahIM to uttama kSatriyakulameM prasUta Apa aura hamameM kyA antara hai ? vyaMtaroMne bhI hamAre prati premase jo sahayoga diyA, usakA maiM kyA varNana karU~ ? unhoMne mujhe maMtuSTa kiyaa| ve mere hitaiSI baMdhu haiN| Apa logoMko bar3A kaSTa haa| isalie aba apane-apane nagarameM jAve / maiM jaba bulAU~ Ave yA Apa logoM ko jaba icchA ho taba Akara jaayeN| isa prakAra ananyabaMdhutvase samrAT jisa samaya bola rahe the samasta rAjAoMko bar3A hI Ananda ho rahA thaa| bhaktiprabaMdhase unhoMne nimna prakAra nivedana kiyaa|| svAmin ! Apake sAtha rahanA to hama logoMko bar3A AnaMdadAyaka thA, hameM koI kaSTa nahIM huaa| aba hama jAyeMge to hameM bar3A kaSTa hogA / deva ! hama loga Apako kyA de sakate haiM ? yadi pujArIne lAkara bhagavaMtake caraNoMmeM eka phUlako arpaNa kiyA to kyA vaha pujArIkI meharabAnI kA bhagavAkI mahimA hai ! jaya bhaMDArA jisa prakAra ApakI jarUratako samajhakara samayameM Apako koI padArtha detA hai, usI prakAra hama logoMne ApakI cIja Apako dI, imameM bar3I bAta kyA huI? sArvabhauma! kalacara motI kabhI amala motIkI barAbarI kara sakatA hai ? kabhI nhiiN| kSatriyakulameM utpanna honemAtrase hama ApakI barAbarI kara sakate haiM ? yaha mana ApakI dayA hai| paramAtmavedI / ApakI pAdasevA karane kA bhAgya dhanyajanAMko hI mila sakatA hai| sabako kyoMkara milegA ? naralokama rahane para bhI suralokale. sumbakA hamane anubhava kiyaa| roja vivAha, roja satkAra, roja vinoda, sarvatra AnaMda hI AnaMda / jAne ke lie paira hamArA sAtha nahIM de rahA hai| tathApi jAne ke lie jo AjJA huI hai usakA ullaMghana kaise kara sakate haiM ? isalie aba hama jAte haiN| isa prakAra kahate hue saba rAjAoMne sASTAMga namaskAra kiyA va saba vahAMsa jAne lge| usa samaya sukaNTha va vanakaMTha nAmaka vetradhAriyoMne khar3e hokara sabakA paricaya kraayaa| ikSucApAgraja ! bodhekSaNa ! cittAvadhana ! yaha dakSiNasamudrake adhipati varatanu surakIti jA rahe haiM, dekho! samudrako bhI tiraskRta karanevAle gAMbhIryako dhAraNa karanevAlA yaha pazcima samudrake adhipati prabhAseMdra
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ '438 bharateza vaibhava pratibhAsake sAtha jA rahA hai| he vijayalakSmIpati ! yaha vijayArdhadeva haiM / he samavasaraNanAthAtmaja ! himagirike agrabhAgameM rahanevAlA yaha himavaMtadeva haiN| he kAlakAraNyadAvAnala ! haMsatatvAvalaMba ! vibhuvanaratna ! yaha tamisraguphake adhipati kRtamAla haiN| svAmin ! khaMDaprapAta guphAke adhipati nATaghamAlako dekho| uttara bhAgake aneka rAjAoMke sAtha jAnevAlA yaha kAmarAja hai| madhyakhaMDake rAjasamUhake sAtha jAnevAlA yaha mAnI cilAtarAja haiM, mAnavaMda haiM. dekho. dakSiNa khaMDa ke aneka rAjAoMke sAtha jAnevAlA graha udaMDa rAjA hai. pUrva khaMDake rAjAoMke sAtha yaha vetaMDarAja hai| ye saba uttarazreNIke rAjAgaNa haiM / ye dakSiNazreNIke vidyAdhara rAjA haiN| AryakhaMDake samasta rAjA jA rahe haiM dekho| tigulANyapati, mAgadhaMdra, mAlaveMdra, kAzamIrAdhipati, lATa mahAlAdAdhipati, citrakUTapati, bhoTAdhipati, mahAbhoTAdhipati, karNATakarAja, cInAdhipati, mahAcInAdhipati, kAzIpati, siMhalapati, baMgAlabhUnAtha, turkAdhipati, telagAdhipati, karahATarAja, hurumaMjinAtha, aMgadezAdhiza pallavarAja, kaligeMdra, kAMbhojapati, baMgapati, hammIranapa, sindhunRpati, gauladezAdhipati, koMkaNapati, maleyAlAdhIza, tularAja, colarAja, malahAdhipati, kuMtalapAlaka, gurjarabhUpati, nepAladra, pAMcAlarAjA, saurASTrapati, barbarapani Adi dezake rAjA samrATako namaskAra kara jA sabake jAneke bAda rAjakumAroMko bulAkara unake yogya rAjyoMko bar3hAkara diyA va senA samasta sevakoMko bhI ucita inAma vagairaha dekara saMtuSTa kiyA / vahA~ bAtakI kamI hai ? tadanaMtara mAgadhAmara dhavagatikA satkAra haa| tadanaMtara meghazvara (senApati) bijaya jayaMtako aneka rAjyoMko baDhAkara diyA gayA aura ratlAdika diye gaye / buddhisAgara maMtrIkI salAhame mitroMko aneka rAjya bar3hAkara diye gaye / saba loka samrATako namaskAra kara cale gye| ____ maMtrI bRddhisAgarase pUchA gayA ki tumheM kisa cIjakI icchA hai ? bolo / uttara meM maMtrIne kahA ki mujhe ApakI sevAkI icchA hai, dUsarA kucha nahIM / satramuca meM jaba SaTakhaMDako hI bharatezane usake hAthame mauMpA thA phira use aura kyA denA hai, tathApi maMgalaprasaMgameM aneka uttamonama vastrAbhUSaNoM ko dekara usakA Adara kriyA, tadanaMtara samrATa mahalakI ora cale gye| mAtAke caraNoMmeM namaskAra kara saba vRttAMta kahA, mAtuzrIko bhI
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 439 saMtoSa huaa| tadanaMtara paramAtmAke smaraNa karate hue aMtaHpurakI ora gayA / rAniyoMko bar3A harSa huaa| paTTarAnI ke pAsa caTakara samrAT AnaMdavArtA kara rahe haiN| devI ! tumhArA janma yahIMpara huA thA, paraMtu tumhArA pAlana-poSaNa vijayArdhaparvatapara huA / tathApi puNyane punaH lAkara isa nagara meM praviSTa kraayaa| uttarameM subhadrAdevIne kahA ki nAtha ! ThIka hai, mere devakA niroga hI aisA thA ki merA janma yahA~ honA cAhiye, aura vivAha uttara khaMDameM honA cAhie, use kauna ullaMghana kara sakatA hai ? merI sahodariyoMke sAtha pahile pANigrahaNa hokara aMta meM Apake sAtha merA vivAha ho gayA. yaha bhI deva hai| taba itara rAniyoMne kahA ki jIjI ! vaisI bAta nahIM hai| tuma aura tumhAre svAmI ke yogase sarva dizAoMko jItane ke kAryameM hama logoMko AnaMda pAnekA yoga thaa| svAmI aura tuma yahA~ utpanna hokara ApakI janmabhUmiko hameM bulavAyA bar3A AnaMda huaa| taba bharatezvarane kahA ki vaha pura kyA ? yaha pura kyA ? bhogopabhogameM rahanevAloMke lie sabhI sthAna samAna haiM / vyartha hI mA Dosa nigAna kyoM kara rahI hai| isa bharatezvarane samAdhAna kiyaa| __ aba eka varSake bAda harSa ke sAtha bharatezvara pitAke pAsa jaayeNge| vahIMse yogavijayakA prAraMbha hotA hai / bharatezvara apane samasta sukhAMgake sAtha vighnarahita dIrgha rAjyako vaza meM karake ayodhyAnagarase praveza kara agaNita rAjAoMko apane-apane rAjyoMmeM bhejakara ayodhyAmeM AnaMdamagna haiN| uttarameM himavAn parvata va tInoM bhAgoMse samudrAta sthita pRthvIko apane AdhIna kara samrATa bharatezvara apane sthAnapara sukhase AsIna haiN| bharatezvarakA puNya prabala hai| unhoMne lIlAmAtrase digvijaya kiyaa| unheM koI bhI prakArakA vighna nahIM AyA isakA viziSTa kAraNa hai / ve sadA bhAvanA karate haiM ki-he paramAtman ! Apa dhyAna cakra ke dvArA karmazatruoMko bhagAkara jAnasAmrAjyake adhipati banate haiN| isalie Apa sukhake darabArameM AsIna hote haiN| ataeva mere antaraMgameM bane rheN| vikhyAtamahima ! vizvArAdhya ! vimalapuNyAkhyAna ! bodhanidhAna ! zivaguNamukhya ! saukhyAMma ! he niraMjanasiddha ! mujhe sanmati pradAna kiijiye| iti nagarIpravezasaMdhi / iti digvijayanAmaka dvitIyakalyANaM saMpUrNam
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava dvitIya bhAga 48 zreNyArohaNa saMdhi svayaMvara saMdhi lakSmImati vivAha saMdhi nAgarAlAya saMdhi janakasaMdarzana saMghi sApanA saMdhi vidyAgoSTi saMdhi virakti saMdhi samavazaraNa saMdhi divyadhvani saMdhi tattvArtha saMSi mokSamArga saMdhi dIkSA saMSi viSaya-sUcI yoga vijaya 1 jananI viyoga saMdhi brAhmaNanAma saMSi SoDaza svapna saMdhi .40 jinavAsa-nirmita saMdhi mokSa vijaya 92 kumAraviyoga saMdhi 95 paMcezvayaM saMdhi 106 tIrthezapUjA saMdhi 114 jinamuktigamana saMdhi 131 rAjyapAlana saMdhi 148 bharatezanirvega saMdhi 159 dhyAnasAmarthya saMdhi 175 cakrezakaivalya saMdhi arkakIti vijaya 259 sarvamoka saMdhi 275 267 sarvanivega saMdhi kavi-paricaya
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava hai dharmAnurAga ! bharatajIke hRdaya meM vaha dharmAnurAga kUTakUTa kara bharA huA thA yaha kahanekI bAgakAmAlA ho vyA hai ? itanemeM una Aye hue sajjanoMse yaha pUchA ki hamAre bhujabali yogoMdra kaise haiM ? taba ve kahane lage ki svAmin ! ve kailAsaparvatako chor3akara gajavipina nAmaka ghora araNya meM tapazcaryA kara rahe haiM / unake tapakA varNana bhI suna liijiye| ____ jabase unhoMne dIkSA lI hai tabase ve bhikSAke lie nahIM nikale haiM, vRkSazoSaNa karane yogya dhUpameM khar3e hokara AtmanirIkSaNa kara rahe haiN| eka daphe micI huI A~kheM punaH khulo nahIM, eka daphe baMda kI huI oThe punaH khulI nahIM, dIrghakAya kAyotsargase dRr3ha hokara khar3e haiM, loka saba Azcarya ke sAtha dekha rahA hai| unakI cAroM ora bAMbI uTha gaI haiM, latAyeM sAre zarIrameM vyApta ho gaI haiM, aneka sarpa unake zarIrameM idhara-udhara jAte haiM paraMtu vaha yogIMdra cittako arkapa karake pattharako mUrtike samAna khar3A hai| ___ yaha sunakara bharatajIko bhI Azcarya huaa| dIkSA lekara eka varSa honepara bhI tabase meruke samAna khar3A hai| bhagavAn hI jAneM usake tpoblko| itanI unatA kyoM ? ina saba vicAroMko bhagavAna AdinAthase hI pUreMge, isa vicArase bharatajI ekadama uThe va vimAnArUr3ha hokara AkAza mAgase kailAsaparvatapara pahuMce, samavazaraNameM pahuMcakara pitAke caraNoM meM bhakti se namaskAra kiyaa| tadanaMtara kaccha kevalI, mahAkaccha kevalI va anaMtavIryakevalokI vaMdanA ko evaM bAdameM bhagavAn vRSabha kI bhaktise pUjAkara jana tInoM kevaliyoMko bhI pUjA kI, stuti kI, bhaktipUrvaka vinaya kiyA aura apane yogya sthAnameM baiThakara prArthanA karane lage ki bhagavAn bAibali yogIke karmakI itanI ugratA kyoM ? atyaMta ghora tapazcaryA karane para bho kevalajJAnakI prApti kyoM nahIM ho rahI hai ? taba bhagavAnne bharatajIse kahA ki he bhavya ! ghora tapazcaryA hone mAtrase kyA prayojana ? aMtaraMgameM kaSAyoMke upazamako AvazyakatA hai / isa caMcala citako AtmakalAmeM milaneko AvazyakatA hai| krodha, mAna, mAyA aura lobhake bodhase jo aMdarase beca rahe haiM unako bodhako prApti kaise ho sakatI hai ? usake lie apane cittako nirmala karake AtmasamAdhimeM khar3e honekI jarUrata hai| bAharake sarva padArthoMko chor3a sakate haiM / paraMtu aMtaraMgake zalyako chor3anA
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vebhava kaThina hotA hai / kapar3eko chor3ane mAtrase tapasvI nahIM hotA hai| sarpa kA~culoko chor3anepara kyA viSarahita hotA hai ? kabhI nhiiN| ___ manakI nirmalatA honepara hI AtmasukhakA lAbha hotA hai| usakI prApti muniyoMko bhI kaThinatAse hotI hai| para itane bar3e rAjyakA bhAra hote hue bhI tumhAre lie baha Atmamukha sahaja milaa| __bharata ! suno, dhAnake chilakekA nikAlakara jisa prabhAra 'bAmaH pakAyA jAtA hai uso prakAra paMceMdriyasaMbaMdhI viSayoMkA tyAga kara saba AtmanirIkSaNa karate haiM / paraMtu tuma usa paMceMdriya viSayake bIcamaiM rahate hue bhI AtmAko nirmala banA rahe ho, isalie tuma RSiyoMse bhI zreSTha ho / cAvalake bhUseko alaga karake kevala sapheda cAvalako jisa prakAra pakAyA jAtA hai umI prakAra zarIrake yasako chor3akara AtmadhyAna kucha loga karate haiN| paraMtu tuma to zarIrakA vakhAdise zRMgArakara dhyAna karate ho| __ aMtaraMgako zuddhi ke lie bAhmavastu saMtatikA koI parityAga karate haiM / paraMtu koI bAhya vastuoMke hote hue unameM bhrAMta na hokara aMtaraMga se zuddha hote haiN| AbhaSaNoMko pahanakara AtmadhyAna karate hae Aramasukhako prApta karane vAle bhUSaNa siddha haiM, koI-koI bhUSaNoMko tyAga kara AtmasaMtoSa dhAraNa karate haiN| hama sabane bAhya padArthoM ko chor3akara AtmadhyAnameM kevalajJAnako prApta kiyA / aura tuma to bAhya padArthoke bIcameM rahate hue bhI AtmasukhakA anubhava kara rahe ho, isalie tuma dhanya ho / jina nahIM kahalAkara, tapasvI nahIM kahalAkara anudina AsmAnubhavameM magna hokara usa Atmasiddhiko pA rahe ho, tuma bhAgyazAlI ho / ___laba bharatajIne vinayase kahA ki svAmin ! Apake hI prasAdase utpanna mere lie kevalyakI siddhi ho, isameM AzcaryakI kyA bAta hai| yaha saba Apa ho kI mahimA hai 1 ThIka hai| kRpAnidhAna ! kRpayA yaha batalAveM ki bAhubali yogoke aMtaraMgameM kyA hai ? he cidamalekSaNa va citmakAzaka ! mujhe use jAnaneko utkaMThA hai| uttarameM bhagavAna ne apanI divyavANose pharamAyA ki "he bharata ! jaba vaha bAhubali tumase alaga hokara AyA taba usane kucha kaTu vacana sunA, usa kAraNase usake hRdaya meM kSobha utpanna huA ataeva tapobhArako prApta kiyA hai| tumhAre do mitroMne use kahA ki hamAre rAjAke rAjyake annapAnako chor3akara bora kahA~ tapazcaryA karoge ? jAo, isa prakAra kahaneke
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava bAda vaha khinna mana hokara calA gayA | yahA~ Akara usane dIkSA lii| mokSamArgakA upaveza sutA, bAdameM AtmanirIkSaNa karane ke lie jaMgala calA gyaa| paraMtu vahA~para bhI manameM zalya hai ki yaha kSetra cakravartikA hai| isa lie usane manameM nizcaya kiyA hai ki isa bharatake kSetrameM annapAnako grahaNa nahIM kruuNgaa| samasta pApo jalAkara ekadama muktinakolo jAU~gA ima vicArase vaha khar3A hai| ataeva garvake kAraNase dhyAnakI siddhi nahIM ho rahI hai| parvatake samAna khar3A honepara kyA hotA hai parantu garvagalita nahIM hotA hai, tumhAre rAjyapara khar3A hU~, isa bAtakA zalya mana meM honese AtmanirIkSaNa nahIM ho rahA hai| bharata ! vyavahAradharma use siddha hai, parantu nizcayadharmakA avalaMba use nahIM ho rahA hai| jarA bho kaSAyAMza jinake hRdaya meM maujUda ho unako vaha nizcayadharma sAdhya nahIM ho sakatA hai| eka varSase upavAsAgni va kaSAyAgnise jala rahA hai, parantu kucha upayoga nahIM huA, Aja tuma jAkara ghaMdanA karoge to usakA zalya dUra hotA hai aura dhyAnakI siddhi hotI hai| Aja usake ghAtikarma naSTa ho jaayNge| usa muniko kevalajJAna sUryakA udaya hogaa| isalie "tuma aba jAo" ! isa prakAra kahanepara bharatajI vahA~sa gajavipina tapovanakI ora ravAnA hue| bar3A bhArI bhayaMkara jaMgala hai, sarvatra nistabdhatA chAI huI hai , Agake samAna saMtapta dhUpa hai / apanI dodha bhujAoMko chor3akara A~khoMko mIMcakara atyanta dRr3hatAke sAtha bAhubali yogI khar3e haiN| bharatajIko Azcarya huaa| tIna dhUpameM khar3e haiM, zarIrataka bA~bI uThI hai. dhUpase latAyeM sukha kara zarIrameM cubhane lagI haiN| vidyAdharI striyoM brAhmo aura sundarIke rUpako dhAraNa kara una latAoMko alaga kara rahI haiN| sajjanottama bharatajone use dUrase dekha liyA va "bhujali yogozvarAya namo namo vijArAtmane namostu" isa prakAra kahate hue unake caraNoMmeM mastaka rakkhA / tadanantara munirAja bAhubalike sAmane khar3e hokara isa prakArake vacanoMkA uccAra kiyA jisase vaha duSTa karma ghabarAkara bhAga jaave| bharatajone kahA gurudeva ! Apake manameM kyA hai yaha saba kucha maiM purunAthase jAna kara AyA hai| isa pRthvIko Apa merI samajha rahe haiM yaha Azcaryako bAta hai| jisa pRthvIko aneka rAjAoMne pahile bhoga liyA hai aura jisakA zAsana vartamAnameM maiM karatA hU~, bhaviSyameM dUsare koI kareMge, aiso vezyAsadRza isa bhUnArIko / mero samajha rahe haiM / kyA yaha buddhimAnoMko ucita hai ? /
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 1 yogirAja ! vicAra karo chipAne kI kyA bAta ? jisa samaya SaTkhaMDako vijayakara meM vRSabhAdripara vijayazAsanako likhaneke lie gayA thA vahA~para merA zAsana likhaneke lie jagaha nahIM thI / sArA paryaMta pUrvake rAjAoMke zAsana se bharA huA thA, phira mujhe eka zAsanako usase ghisAkara merA zAsana likhavAnA par3A aisI avasthA meM isa pRthvIko Apa merI kahate haiM kyA ? isa jamInako to bAta hI kyA hai, yaha miTTI hai, svargake ratnamaya vimAna kalpavRkSa Adi svargIya vibhUti bhI devoMkI nahIM hotI hai, jor3akara jAnA atA hai ki isa pRthvI aura manuSyoMkI kyA bAta hai ? phira Apa yaha pRthvI merI kaise kahate haiM ? P gurudeva ! vicAra to kIjiye, yaha zarIra jaba apanA nahIM hai taba anya padArtha apane kaise ho sakate haiN| bharatajI ke vacanako sunate hue bAhubalikA garva galita ho rahA thaa| "aura dekho, tuma isa pRthvIko tRNake samAna samajhakara lAta mArakara Aye parantu maiM use chor3a nahIM sakA, isalie tuma guru ho gae, maiM laghu ho rhaa|" ise sunate ho munirAja kA mAna aura bhI kama hone lagA hai| bhavabhramaNake lie kAraNabhUta zalyamUlako vAkyamaMtrase cakravartine dUra kiyA | aba usa yogIkA citta zAnta huA, dhyAnasaMpattikI prApti huI / bharatajI bhI bahuta catura haiM usa dina apaneko namaskAra kie hue mAIko Aja muni honese namaskAra kiyA hai| usameM muni hokara bhI - bAhubalike manameM saMkleza huA / parantu gRhasya honepara bhI bharatajIke manameM kucha nhiiN| kyA ye rAjA haiM yA rAjayogI haiM ? zarIrako naMgA kara aura manako andhakArameM rakhakara vaha bAhubali yogI khar3e the| unake manameM jo zalya thA use bharatajIne dUra kiyA to donoMmeM saMyama kisakA adhika hai ? isa samrATko bAhyase saba kucha hai to kyA bigar3A ? aura isa bAhubaline bAhyameM saba chor3a diyA to use kyA milA ? jo AtmAse bAhya haiM va bAhyameM ghora tapazcaryA kareM to bhI koI upayoga nahIM hotA hai / bhavitAtma bharatajI ke vacanako sunate sunate cittakA andhakAra dUra hotA jA rahA thA, dIpakake samAna AtmarUpakA darzana ho rahA thA / cittake samasta vyagrabhAvako dUra karake apane cittako yogya dizA meM lagAnepara viSayagrAmako orase upayoga haTa gyaa| aba unakA zarIra bhI atyanta niSkampa huA hai / sabase pahale AjJAvicaya, vipAkavicaya, saMsthAnavicaya va apAya
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ maiM hU~ isa dharmakA mhaTakA dhyAna bharateza vaibhava vicaya nAmaka vyavahAradharmadhyAnako siddha kara tadanantara zuddhAtmasvarUpa maiM hai isa dharmakA unhoMne avalambana kiyaa| sabase pahile siddhoMkA dhyAna kiyA / tadanantara aSTaguNayuktasiddhoMke samAna meM hU~ isa prakAra anubhava karate hue niraMjanasiddhakA darzana kiyA / __ antaraMgameM jaise vizuddhi bar3hatI jAtI thI vaise hI Atmajyoti ujvala hokara prakAzita hotI thI ! nahIM ripatromA parma hai ! darzana, pratika, tApasi aura apramatta isa prakAra cAra guNasthAnoM meM usa ujvala dharma kI prApti hotI hai| ataeva usake avalambanase bAhubali karmako nirjarA kara rahe haiN| dhyAna karate samaya yaha jyoti prakAzamAna hokara dikha rahI hai, punaH usI samaya vaha dhaMdhalI ho jAtI hai| isa prakAra hajAroM bAra hotA hai, arthAt hajAroM bAra pramatta khora apramattakI parAvRtti hotI hai| ujvala prakAza jisa samaya dikha rahA hai taba apramatta avasthA hai| jaba vahA~ andhakAra bhAtA hai to pramattadazA hai| pramatta aura apramattakA yahI meda hai| isa prakAra isa AtmAko mokSake pradhAna mArga meM pahu~cAkara apramatta, apUrvakaraNa va anivRttikaraNa isa prakAra karaNatrayakA avalambana vaha yogI karane lagA taba dharmayogakA prabhAva aura bhI bar3ha gayA / punaH jaba unhoMne ekAgratAse nizcaya dharmayogakA avalambana kiyA to nirAyAsa nAraka, sura va tiryagAmuSya naSTa hue| tadanantara tatkSaNa anantAnubandhi krodha, mAna, mAyA, lobha, samyaktva, mithyAtva aura samyamithyAtva isa prakAra saptaprakRtiyoMkA sarvathA abhAva honepara kSAyika samyaktvakI prApti huii| saptaprakRti hI AtmAke saMsAra paribhramaNake kAraNa hai, jaba unakA abhAva hotA hai taba AtmAmeM nemalya bar3hatA hai| samyaktvameM dRr3hatA AtI hai / ise kSAyika samyaksva bhI kahate haiM / ikSvAku samyaktva bhI kahate haiM / apramatta guNasthAnase Age bar3he, apUrvakaraNa nAmaka AThaveM guNasthAnameM ArUr3ha hue| usa sthAnameM prathama zukladhyAnako prApti huii| vahA~para do prakArake zukladhyAnakI prApti hotI hai| eka vyavahArazukla aura dUsarA nizcayazukla / vyavahArazuklase devagatiko pA sakate haiM, nizcayazuklase mokSakI prApti hotI hai| upasamaveNImeM jo car3hate haiM ve vyavahArazuklakA avalambana kara usake
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava phalase svagaMgatiko pAte haiN| kSapakazreNI meM car3hakara jo nizcayazuklakA avalambana karate haiM ve apavargako (mokSa ko) hI pAte haiM / zruta vikalpase bar3hakara AtmAmeM dikhanevAlA prakAza hI vyavahArazukla hai| sampUrNa vikalpoM ke abhAva meM AtmakalAko vRddhise AtmajyotikA darzana jo hotA hai use nizvayazukla kahate haiM / mastaka se lekara aguSTha taka cAMdanIke zubhra prakAzakI putaloke samAna AtmA dikhe evaM bIca-bIca meM usameM caMcalatA paidA ho jAya use vyavahArazukla kahate haiM / yadi nizcalatA rahe to use nizcayazukla kahate haiM / isa prakAra bAhubali yogIne vyavahArazuklake avalaMbanase karaNatrayakI racanA kI, tatkSaNa nairmadhyakI vRddhise nizcayazuklakA bhI udaya huA / vahA~para AyutrikakA nAza huaa| sAtoM karmokI sthiti bhI DholI hotI jA rahI hai / tadanaMtara Age bar3hakara anivRttikaraNa nAmaka nauveM guNasthAnapara ArUDha hue, vahA~para pahu~cate hI 36 karmaprakRtiyoMko nAza kiyaa| isa prakAra pahilese usa yogIne guNasthAnakramase nimnalikhita prakAra kamakI baMdhavyucchiti kI 1 1 - mithyAtva, huNDakasaMsthAna, napuMsakaveda, asaMprAptaspATikA, ekeMdriya, sthAvara, AtApa, sUkSma, aparyApta, sAdhAraNa, dvIMdriya, tIndriya, caturindriya, narakagati, narakagatyAnupUrvI, narakAyu 16 2- anaMtAnubaMdhikoSamAnamAyAlobha, styAnagRddhi, nidrAnidrA, pracalApracalA, dubhaMga, dusvara, anAdeya, nyagrodhaparimaMDala, saMsthAna, svAtisaMsthAna, kubjasaMsthAna, vAmanasaMsthAna, vajranArAcasaMhanana, nArAcasaMhanana, ardhanArAca kIlitasaMhanana, aprazasta vihAyogati, strIveda, nocagotra, tiyaMcagati, tiryaMcagatyAnupUrvI, udyota, tiyaMcAyu / 2 4- apratyAkhyAna kaSAya 4, vaJcavRSa manA rAcasaMhanana, audArika zarIra, audArika aMgopAMga, manuSyagati, manuSyagatyAnupUrvI, manuSyAyu / 5- pratyAkhyAna kaSAya 4 6 - asthira, azubha, asAtAvedanIya, ayazaH kIrti, arati zoka / 7- devaayu| 1 8- prathama bhAga meM nidrA, pracalA chaThe bhAgameM tIrthaMkara nirvANa, prazastavihAyogati, paMcendriya, taijasa, kAmaMNa, mahArakazarIra, bahAraka
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava aMgopAMga, samacaturarussaMsthAna, devagati, devagatyAnupUrvI, ve kriyikazarIra, vaikiyika aMgopAMga, varNAdi 4, agurulaghu, upaghAta, paravAta, ucchvAsa, sa, bAdara, paryApta, pratyeka, sthira, zubha, subhaga, susvara, Aya 7veM bhAga meM hAsya, rati, bhaya, jugupsA / 9 - puruSaveda, saMjvalanako vamAnamAyA lobha / isa prakAra uparyullikhita karmo ko dUra kara navameM guNasthAnake anta meM bAdaralobhake sAtha mAyAko bhI dUra kiyA taba usa yogIne sUkSmasAMparAya nAmaka dasaveM guNasthAna meM padArpaNa kiyaa| vapara sUkSma lobhakA bhI nAza kiyA, usI samaya mohanIya karmakI avazeSa prakRtiyoMko naSTa kara Age bar3he / upazAntakaSAya nAmaka 11rve guNasthAnapara ArohaNa na kara ekadama bArahaveM guNasthAname hI ArUr3ha hue| kyoMki ye kSapakazreNIpara car3ha rahe haiN| usa kSINakaSAya nAmaka bArahaveM guNasthAnapara ArUr3ha hote hI dvitIya zukladhyAnakI prApti huii| vahA~para jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa va antarAya kairma pUrNataH naSTa hue arthAt ghAtiyA karma dUra hue vaha yogI jina bana gaye / kSudhA, tRSA, Adi aThAraha doSa dUra hue| usa samaya sayogakevalI nAmaka terahaveM guNasthAnapara ve yogI ArUr3ha hue| havA ke samAna calita honevAlA citta aba dRr3ha ho gayA hai| aba usakA sambandha zarIrake sAtha na hokara AtmAke sAtha huA hai / cAritramohanIya karmakA sarvathA nAza hone se yathAkhyAtacAritra ho gayA hai| moha nAma andhakArakA hai| usake dUra honepara vahA~para ekadama prakAza hI prakAza hai AtmAmeM AtmAkI sthiratA huI hai / AtmA meM AtmAkA sthira honA isIko koI sukhake nAmase varNana karate haiM / jJAnAvaraNa va darzanAvaraNake sarvathA abhAva hone ke kAraNa anaMtajJAna ca anaMtadarzanakA udaya huA evaM AtmIya zaktike pragaTa hone meM vighna kAraka antarAyake dUra honese anaMtavIrya va anaMtasukhako prApti huii| isa prakAra 63 prakRtiyoM kA nAza honepara usa bAtmAmeM viziSTa teja prajvalita huA / meghamaMDala se bAhara nikale hue sUryamaMDala ke samAna usa AtmA meM kevalajJAnajyoti huii| tIna lokake andara va bAhara sthita sarva padArthoM ko ve aba eka samaya meM jAnate haiN| tIna lokako eka sAtha uThA sakate haiM, itanA sAmathrya aba prApta huA hai| viziSTa Atmottha sukhakI prApti huI hai / vizeSa kyA ? inhI meM navavidha labdhiyoMkA aMtarbhAva huA / 1
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava isa prakAra Atmasiddhike dvArA bAhubali yogIne karmoko dUra kiyA to ekadama isa dharAtalase 5000 dhanuSa apara jAkara khar3e ho gae / usa samaya eka parvata ho Upara ur3a rahA ho aisA mAlUma ho rahA thaa| usI samaya cAroM orase nara, sura va nAgalAkake bhavya jayajayakAra karate hue vahA~para upasthita hue| kuberane bhaktise gaMdhakuTikI racanA kI / AkAzake bIcameM gaMdhakUTIkI racanA huI thI, usa gaMdhakuTImeM sthita kamalako cAra aMgula chor3akara bAhubali jina khaDe haiM / paramaudArika divya zarIrase atyaMta sundara mAlUma ho rahe haiN| __bharatajI harSabharita hue| AnaMdase kUdane lge| atyanta bhaktise sASTAMga nasaskAra kiyA va uThakara bhaktise bAhubali jinakI stuti karane lge| bhagavAn ! Apako mere dvArA kaSTa hubhA / maiM bahuta ho hatabhAgI huuN| uttarameM bhumabali bhagavaMtane kahA ki bhavya ! yaha bAta mata kaho, duSkarmane mujhe usa prakAra karAyA, mere pApane mujhase tumhAre sAtha virodha karAyA aura abhimAnane tapazcaryAka lie bhijavAyA va uso. amimAnake sAtha tapazcaryA bho kI parantu upayoga nahIM huaa| mere puSpane hI tumako bulAyA, isalie mujhase hI mujhe sukha huA / kahanekA tAtparya yaha hai ki pApase duHkha va puNyase sukhako prApti hoto hai / parantu ise vivekapUrvaka na jAnakara saMsArameM hameM sukha-duHkha dUsaroMse huA isa prakAra ajJAnI jova kahA karate haiN| duHkha-sukhako samabhAvameM anubhava karate rahanepara Atmasiddhi hotI hai| zarIrake saMbaMdhase honevAle sukha-duHkha sacamuca meM svapna ke samAna haiN| ve dekhate-dekhate naSTa hote haiN| parantu pavitra Atmasukha eka mAtra avinazvara hai, usa samudrake sAmane devoMkA sukha bhI biMdumAtra hai| bhadra ! mere karma kaThora haiM / isalie unako dUra karaneke lie kaThina tapazcaryA karanI par3I / parantu tamhAre karma komala haiN| isalie bhogamaThameM hI ve jArahe haiN| hameM isI prakAra mukti jAne kA thA, isalie yaha saba huaa| tumheM usI prakAra sukhako bhogate-bhogate mukti jAnekA hai, karmalepake dUra honepara to saba eka sarIkhe haiM / phira koI antara nahIM rahatA hai| isa prakAra paramAtmA bAhabali jinane kahate hae bharatajIse yaha kahA ki aba hameM kailAsa parvata ko ora jAnA hai tuma aba apane nagarako cale jaao|
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava bharatajIne usI samaya bAhubalikevalI ke caraNoMmeM sASTAMga namaskAra kara aneka devoM ke sAtha ayodhyAkI ora prasthAna kiyaa| tadanaMtara bAhubali kevalIko gaMdhakuTa kA kailAsa parvatakI ora vihAra huA / usa samaya aneka devAdika jayajayakAra zabda kara rahe the / idhara apane parivArake sAtha bharatajI apane nagarako ora jA rahe haiN| ___mArgameM bharatajIke hRdayameM aneka vicArataraMga uTha rahe haiN| AnaMdase hRdayakamala vikasita huaa| dhyAna-sAmarthya se jaba bhujabalikA karma dUra huA evaM kevalajJAnakI prApti huI, isa bAtako bAra-bAra yAda kara AnaMda mAna rahe haiM / unako itanA AnaMda ho rahA hai ki bAhubaliko kaivalya prApta nahIM huA hai, apitu svataHko jinapada prApta huA ho / isa prakAra AnaMdita hote hue ve ayodhyApurameM praveza karake mahala meM pahuMcakara kailAsako jAneke bAda bAhubaliko kaivalya prApta honetakakA sarva vRttAMta mAtA va apanI paliyoMse kahakara AnaMdase rahane lge| bharatajI sacamucameM puNyazAlI mahAtmA haiN| kyoMki jinake kAraNase bar3e-bar3e yogiyoMke dRzyakA bhI zalya dUra ho evaM unako dhyAnako siddhi hokara kevalyakI prApti ho, unake puNyAtizayakA varNana kyA kareM ? isakA ekamAtra kAraNa yaha hai ki unheM mAlana hai phiyAma sAdhaHkI vidhi kyA hai ? parapadArthoke kAraNase caMcala honevAle AtmAko una vikalpoMse haTAnekA tarIkA kyA hai ? usI anubhavakA prayoga bAhubalike zalyako dUra karanemeM unhoMne kiyaa| isameM alAvA ve pratinitya va paramAtmAko isa rUpameM smaraNa karate haiM ki he paramAtman ! Apa pahile alpaprakAzarUpa dharmadhyAnase prakaTa hote haiN| cittakA nairmalya bar3hanese atyadhika ujjvala prakAza rUpa zukladhyAnase prakaTa hote haiN| isalie he cidambarapuruSa ! mere hRdayameM bane rho| iti-zreNyArohaNa saMdhi . .. . .. . .... .. . ....
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava svayaMvara saMdhi 11. bhagavAna bAhubalisvAmI, anaMtavIrya evaM kucha mahAkaccha yogiyoMko kevalajJAna huA isase bharatajI bahuta prasanna hue haiM / use smaraNa karate hue Anandase apane samayako vyatIta kara rahe haiM / mahAbala rAjakumAra va ratnabala rAjakumArakA yogya vayameM bahuta vaibhava ke sAtha vivAha kara pitRviyoga ke duHkhako bhulAyA / apane dAmAda rAjakumAroMko evaM apanI putriyoM ko kabhI-kabhI bulavA kara unako aneka vipula sampatti dekara bhejate the / isa prakAra bahuta Anandase bharatajI kA samaya jA rahA hai / idhara samrAT ayodhyA meM sukhase haiM to udhara yuvarAja arkekIrtikumAra apane bhAI AdirAja ke sAtha rAjyakI zobhA dekhaneke lie pitAjIkI anumatise gaye haiN| AryakhaNDake aneka rAjyoM meM bhramaNa karate hue evaM bahA~ke rAjAoM se sammAnako prApta karate hue Anandase jA rahe haiN| kucha dezoMke saMdarzana ke bAda karNATaka dezake rAjAne unheM bahuta Adarake sAtha apane yahAM bulavAyA va bahuta sammAna kiyaa| vaha arkakIrtikA khAsa mAmA hai / kuntalAvatI devIke bar3e bhAI bhAnurAja haiN| unhoMne apane nagara meM arkakoti va AdirAjakA vizeSa rUpa se svAgata kraayaa| usa nagarako usa samaya kiSkiMdhapura kahate the / parantu kaliyuga meM AneyagoMdi kahate haiM / vahA~para bhAnurAjane apanI do putriyoMkA vivAha una donoM rAjakumAroMke sAtha kiyaa| bhAnumatIkA arkakortike sAtha, vasaMtakumArIkA AdirAjake sAtha vivAha huaa| usake bAda ve donoM kumAra pazcima dezako ora gaye / isa samAcArako sunakara kusumAjI rANoke bhAI vIra vimalarAjane saurASTra dezake girinagarako lAkara unakA yatheSTa satkAra kiyA / vimalAjI nAmaka apanI putrIko arkakIrtiko samarpaNa kara apane choTe bhAI kamalarAjakI putrI kamalAjIko AdirAjako samarpaNa kiyA / isa prakAra aneka dezoM ke rAjAoMse sammAnako prApta karate hue kAzI dezakI ora Aye / kAzI nagarameM praveza karate hI vahA~para eka navIna vArtA sunane meM AI / vArANasI rAjyake adhipati akaMpana rAjA haiN| unakI putrI sulocanA devIke svayaMvarakA nizcaya huA hai| upasthita aneka rAjaputroM meM jisa
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava kisIko pasanda kara yaha sulocanA mAlA DAlegI vahI usakA pati hogaa| isa prakArako sUcanA sarvatra jAnese aneka dezake rAjakumAra yahopara Akara ekatrita hue haiN| ___nArIke nAmako sunate hI kAmukajana hakkA-bakkA hokara phala sahita vRkSapara jisa prakAra pakSI daur3ate haiM usI prakAra Ate haiN| isalie yahA~para bhI hajAroM rAjakumAra Aye hue hai : ___ kamalake sarovarameM jisa prakAra bhramara hajAroMko saMkhyAmeM Ate haiM usI prakAra kamalamukhI sulocanAke svayaMvarake lie aneka rAjakumAra Aye Lin.-.--.---.-. una sabako Adara satkAra, snAna, bhojana, nATyakrIr3A Adise akaMpana rAjA saMtuSTa kara rahe haiN| svayaMvara maMDapakI sajAvaTa ho gaI hai| nagarakA zrRMgAra kiyA gayA hai| aba vaha sulocanA devI kala yA parasoMtaka kisoke galemeM mAlA DAlegI, isa prakAra loga yatra-tatra bAtacIta kara rahe haiN| isa samAcArako sunakara arkakoti va AdirAja ekAMtameM kucha vicAra karane lage, kyoMki ve bharatezake hI to suputra haiN| arkoti AdirAja. kumArase puchane lagA ki AdirAja! kyA apaneko kAzoMke andara jAnA cAhie yA nahIM ? uttarameM AdirAja kahane lagA ki jAne meM kyA hAni hai ? hamAre adhInastha rAjAoMke rAjyako jAnemeM saMkoca kyoM? aura usameM harja kyA hai ? usako putrIke lobhase jaise dUsare loga Aye haiM usa prakAra hama loga nahIM Aye haiN| apana to pitAjIse kahakara dezakI zobhA dekhaneke lie nikale haiN| yaha saba lokameM prasiddha hai| yaha kAzI apane lie rAstemeM hai, use chor3akara jAveM to bho usameM gaMbhIratA nahIM rahatI, pAhe apana yahA~para adhika na Thaharakara Age bar3ha sakate haiM / ise sunakara arkakIrti kahane lagA ki hameM dekhaneke bAda ve hameM jaldI nahIM jAne deMge / phira apanako svayaMvara maMDapameM jarUra le jAyeMge / AdirAja punaH kahane lagA ki bhAI ! svayaMvarazAlAmeM hona vicAravAle ho jAte haiN| jJAnI vahA~para jAte nahIM haiN| kadAcit jAveM to vaha kumArI kisI eka ho ke galemeM mAlA ddaalegii| bAkI ke sabako vahA~se khAlI hAtha hI vApisa jAnA par3atA hai| svayaMvarake pahile pratyeka vyakti ukta nArIko varaneke lie AzA karate haiN| parantu jaba yaha mAlA kisI ekake gale meM par3atI hai taba saba loga apano lajjAko beca kara jAte haiN|
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ marateza vaibhava bhAI vicAra karo, eka kanyAkI saba loga apekSA kareM kyA yaha ucita hai ? jaba vaha ekako pasanda karegI taba bAkIke loga to mAha hI Thaharate haiM na? isalie apaneko vahAM svayaMvara maMDapameM nahIM jAnA caahie| apana apane mukAmake sthAnameM hI rheN| taba akIrti kahane lagA ki yadi unhoMne pA~va pakar3akara Agraha kiyA to kyA karanA cAhiye yadi usa hAlatameM bhI hama nahIM gaye to rAjA akaMpanako bar3A duHkha hogA aura bAkIke rAjakumAroMko bhI burA lgegaa| isalie kyA karanA cAhiye ? taba AdirAjane kahA ki isake lie maiM eka upAya kahatA huuN| jaba Apako ve Agraha karaneke lie AyeM taba Apa unase kaheM ki rAjA akaMpana ! tumane jisa prakAra patra bhejakara svayaMvarake lie aura logoM ko bulAyA hai vaise hama logoMko nahIM bulAyA hai / isalie hama loga svayaMvara maMDapameM nahIM A sakate haiN| ise sunakara arkakIrtine kahA ki zAbAsa bhAI ! zAbAsa! mere hupada jo yA kaho tumane kahA ! ma hai, aisA hI phleN| isa prakAra donoM vicAra karake Anandake sAtha kAzIko ora A rahe haiN| yuvarAja arkakoti kAzIkI ora A rahe haiM, yaha sunakara akaMpanako banA harSa huaa| unhoMne nizcaya kiyA ki samrATukA putra apanI putrIke vivAhake lie A rahA hai| yaha mere bhAgyakI bAta hai / hajAroM bhUcara va khecara rAjaputroM ke Anese kyA? jaba mahAcakradhArI cakravartIke putra A rahe rahe haiM / maiM sacamuca meM bhAgyazAlI huuN| mere svAmoke suputra kisI kAraNase A rahe haiM unakA Adara-satkAra yogya rItise honA caahiye| yadi usameM kisI bhI prakArako nyUnatA rahegI to usase mero hAni hogii| isalie atyanta bhaya va bhaktise inake svAgatako vyavasthA karanI cAhiye / isa vicArase akaMpana rAjA usa vyavasthAmeM lgaa| ___ rAjamahalako khAlI karAkara svayaM akaMpana dUsare eka gharameM nivAsa karane lgaa| purameM aneka prakArakI zobhA kI gaI / saba jagaha samAcAra diyA gayA ki kala yA parasoMtaka samrATke suputra A rahe haiN| __ svayaM rAjA apana apane purajana va parijanoMke sAtha aura aneka dezake rAjA mahArAjAoM ke sAtha yukta hokara unake svAgatake lie nikalA hai| hAyameM aneka prakArako bheMTa, vastra, ratna vagairaha lekara jA rahe haiN| eka do mukkAmake bAda Akara sabane yuvarAjakA darzana kiyA, parama
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ moza deya Anandase bheTa rakhakara yuvarAjako namaskAra kiyA / arkakIrti kumArane una sabako uThaneke lie kahA va akaMpanarAjAse prazna kiyA ki rAjan ! tumhAre sAtha jo rAjA loga Aye haiM unake AnekA kyA kAraNa hai ? hama loga jahA~-tahA~ dezako zobhA dekhakara A rahe haiN| abhItaka dekhane meM AyA thA ki tattaddezake rAjA hI hamAre svAgatake lie Ate the| parantu yahA~ aura hI kucha bAta hai| tumhAre sAtha anya dezake rAjA bhI milakara Aye haiM, yaha Azcarya kI bAta hai| isakA kAraNa kyA hai ? kyA tumhAre yahAM koI pUjA, pratiSThA utsava cAlU hai yA vivAha ? nahIM-nahIM, ye to svayaMvarake lie mile hue mAlUma hote haiM, kyoMki inakI sajAvaTa hI isa bAtako kaha rahI hai / to bhI vAstavika bAta kyA hai ? kho|| uttarameM rAjA apanane nivedana kiyA ki svAmin ! Apane jo AkhirakA vacana kahA vaha asatya nahIM hai| merI eka putrI hai| usake svayaMvara ke lie ye saba ekatrita hue haiN| Apake padhAranese parama santoSa huA, sonemeM sugandha huA, Apa logoMke padhAranese sAkSAt bharatezake AgaganakA santoSa huaa| Apa donoMke pAdarajase merA rAjya pavitra huA isa prakAra bahuta santoSa ke sAtha rAjA akaMpanane nivedana kiyA / isI prakAra megheza (jayakumAra) Adi aneka rAjAoMne una donoM kumAroMkA svAgata karaneke bAda aneka bhUcara khecara rAjAoMke sAtha rAjA akaMpanane unako kAzI nagarameM praveza karAyA / nagarameM praveza karaneke bAda arkotikumArako mAlUma huA ki arkapana rAjAne hama logoMke lie rAjamahalako khAlI karake dUsare sthAnameM nivAsa kiyA hai / aisI hAlatameM kyA karanA cAhie isa vicArase arkakIti AdirAjakI ora dekhane lgaa| AdirAjane kahA ki apane anya sthAna meM hI mukAma kreN| taba arkakotine akaMpanase kahA ki AdirAja kyA kahatA hai suno| parantu akaMpanakA Agraha thA ki apane mahala meM hI padArpaNa karanA cAhiye / taba AdirAjane kahA ki apane mahalako tumane yadi hamAre lie khAlI kiyA to kyA vaha hamArA ho gayA? kabhI nahIM ! hama loga yahAM nagarako galabalImeM nahIM rahanA cAhate haiN| isalie nagarake bAhara kiso udyAnameM koI mahala ho to ThIka hogA / hama vahIMpara rheNge| taba akaMpanane kahA ki bahuta acchA, taiyAra hai, lIjie ! citrAnaMda nAmakA deva pUrvajanmakA merA mitra hai| usane svayaMvarake prasaMgako lakSyameM rakhakara do mahaloMkA nirmANa kiyA hai| usa sthAnako Apa loga dekheN|
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava parama saMbhramake sAtha donoM rAjaputra usa udyAnakI ora jAkara mahalameM praviSTa hue| vahIMpara unhoMne mukAma kiyaa| unake parivAra, senA Adine bhI usa bagIcemeM bAhara mukAma kiyaa| ___ rAjA akaMpanane pAMca dinataka aneka vastuoMko bheMTameM bhejakara una rAjakumAroMkA hara prakArase Adara-satkAra kiyaa| tadanantara aneka rAjAoMke sAtha Akara rAjA akaMpana nivedana karane lage ki yuvarAja ! merI eka vinatI hai| Apa donoMke padhAranese pahile nizcita kiye hae muhUrtako TAlakara do cAra dina vyatIta kiyaa| aba svayaMvara ke lie kalakA muharta bahuta acchA hai| so Apa donoM bhAI svayaMvara maMDapameM padhArakara usa vidhAhameM zobhA lAveM aura hama sabako Anandita kreN| uttarameM arkakItine kahA ki akaMpana ! hama loga svayaMvara maMDapameM nahIM AyeMge, hameM Agraha mata karo | tuma nizcita kiye hue kAryako karo, hamArI usameM sammati hai| jAo ! agarane punazna prArthanA kI ki yuvarAja! Apa logoMke na Anepara vivAha maMDapakI zobhA hI kyA hai ? atyanta vaibhavake sAtha Apa logoMko hama le jaaeNge| isalie Apako padhAranA hI cAhiye / aneka rAjAoM ke sAtha jaba isa prakAra apanane Agraha kiyA taba akotine spaSTa rUpase kahA ki apana ! suno, jese tumane svayaMvarake lie sabako nimaMtraNapatra bhejA thA, vaisA hameM to nahIM bhejA thA / hama to dezameM vihAra karate-karate rAhagIra hokara yahAM para Aye haiN| svayaMvarake lie nahIM Aye haiN| isalie kalyAlayameM aryAta svargavaramaMDapameM padArpaNa karanA kyA yaha dharma hai| isalie hama loga nahIM aaeNge| ye saba rAjA khAsa svayaMvarake lie hI Aye hue haiN| unake sAtha meM tuma isa kAryako kro| hama eka cittase isameM anumati dete haiN| jAo, apanA kArya karo | isa prakAra samajhAkara arkakAttine khaa| akaMpana kA~pate hue kahane lagA ki yuvarAja ! Apa logoMko patra na bhejane meM merA koI khAsa hetu nahIM hai / samrATke putroMko meM eka kikara rAjA kisa prakAra patra bhejU, isa bhavase maiMne Apa logoMko patra nahIM bhejA aura koI ahakArAdi bhAvanAse nahIM 1 isalie Apa ko anyathA vicAra nahIM karanA caahiye| isa bAtako akaMpanane bahuta vinayake sAtha khaa| arkakoti kahane lagA ki samAna vaMzavAloMko bulAneke lie bhaya khAnekI kyA jarUrata hai ? saMpatti meM adhikatA ho to kyA hai ? parantu
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 bharateza vaibhava binA nimantraNake AnevAloMko vahA~para nahIM jAnA cAhiye, yaha rAjaputroMkA dharma hai| hama yadi vahA~para AyeMge to pitAjI nArAja hoMge, isalie hama donoM nahIM AyeMge / hamAre mitra A jAyeMge, chappana dezake rAjAloga haiM / khecara haiM, bhUcara haiN| jAo, apane kAryako saMpanna kro| suracandra, zubhacandra, guNacandra, zrIcandra, varacandra, vikrAntacandra, haricaMdra va raNacandra nAmake apane sAthake ATha candroMko arkaphItine svayaMvarameM jAneke lie kahA / uDamati va sanmati nAmaka apane do maMtriyoMko bhI vahA~para jAneko anumati do| sAtha meM unako yaha bhI kaha diyA ki hama loga yahA~para haiM isa vicArase koI saMkoca vagarahakI jarUrata nahIM, tuma loga Anandase khelakUdase apanA kArya kro| isa prakAra suracandra Adi ATha candra, parivArake makhya sajjana va ubhaya mantriyoM ko anumati milane ke bAda ve saba milakara vahA~se gye| dUsare dinako bAta hai, nagara ke bAhara svayaMvara ke lie khAsakara nirmita svayaMvara maNDapameM Agata sarva rAjA dupaharako padhAreM, isa prakArakI rAjaghoSaNA kI gii| isa rAjaghoSaNA ( DhiMDhorA ) kI hI pratIkSA karate hue sabhI rAjaputra pahise bajakara ye: i. jamAle po hai apanI-apanI senA parivArake mAtha evaM gAjebAje ke sAtha svayaMvara-maNDapameM praviSTa ho gye| usa vizAla svayaMvara-maNDapameM sabake lie bhinna-bhinna AsanakI vyavasthA kI gaI thii| unapara ve baiTha gye| rAjA akaMpanane una Agata rAjAoMko tAMbUla vastrAbhUSaNAdikase pahilese vahA~para satkAra kiyaa| kyoMki bAda meM kisI ekake gale meM mAlA par3aneke bAda ye saba uThakara cale jaayeNge| sulocanAdevI apano parivArI sakhiyoMke sAtha sundara pAlakIpara car3hakara svayaMvara maNDapakI ora A rahI hai| . vaha parama sundarI hai, svayaMvarake lie yogya kanyA hai, parantu vaha jisake gale meM mAlA DAlegI vaha puruSa bahuta adhika varNana karane yogya nahIM hai / isalie sulocanA devIkA bho yahA~para saMkSepase hI varNana karanA paryApta hogaa| yaha bharateza vaibhava hai| bharatacakravartI va unako rAniyoMkA varNana jisa prakAra kiyA jAtA hai usa prakAra anya logoMkA karUM to vaha ucita nahIM hogA tathApi usa svayaMcarako mukhya devIkA varNana karanA jarUrI hai.| __ madanakI madahastinI A rahI hai, athavA moharatha hI A rahA hai, saba
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 17 loga rAstA sApha kareM isa prakArako ghoSaNA parivAramAriyAM kara rahI haiN| chatra, cAmara, patAkA ityAdi vaibhava usake sAtha hai / sAthameM gAyana cala rahA hai, athavA yoM mAlUma ho rahA hai ki kAmadevakI vIrazrI hI A rahI hai| pAlakIke parde se haTakara vaha khar3I ho gaI to vaha kAmadevake myAnase nikalI hue talavArake samAna mAlUma ho rahI thii| nahIM-nahIM, yaha ThIka nahIM banA, meghamaMDala se bAhara Aye hue candramAke samAna mAlUma ho rahI thii| athavA vidyunmAlAke samAna mAlUma ho rahI thI / svayaMvaramaMDapa meM pahu~cakara eka daphe samasta khecara bhUcara rAjAoMko usane dekhA / usa samaya usake locana (netra) bahuta sundara mAlUma ho rahe the / sacamuca meM usakA sulocanA yaha nAma usa samaya sArthaka huaa| usakI dRSTi par3ate hI samasta rAjAoMko romAMca huA jisa prakAra ki dakSiNa dizA kI vAyuse udyAnake vRkSa pallavita hote haiM / candramAkI kAntiko jisa prakAra cakora dRSTise dekhatA hai usI prakAra isa sundarIke rUpake prati mohita hokara ve rAjA dekhane lage haiN| sulocanAke mukhameM, kaNTha meM, stanoM meM, bAhuoMmeM, kaTipradezameM una rAjAoMke locana praveza kara rahe haiM, praviSTa hone ke bAda vahA~se ve vApisa nahIM A rahe haiM yaha bhAvaca kI bAsa hai / bahuta hI lIna dRSTise ve loga dekha rahe haiN| milanekA sukha unako Age milegA, parantu dekhanekA sukha Aja sabako milA isa harSase saba loga prasanna ho rahe haiN| eka strIke lie saba loga Asakta ho rahe haiM, yaha svayaMvara eka bhAMDoMkA khela hai / cittameM rAgabhAvase sabako usa sulocanAne dekhA evaM sabane usake prati Asakta dRSTise dekhA hai, yahI to bhAvarati hai / svayaMvara eka parihAsAspada viSaya hai| Ave mukhako kholakara AMkhoM ko phAr3a-phAr3akara bhrAnta hokara usakI ora saba loga dekha rahe the| bharatacakravartIke putra usa svayaMvaramaNDapameM kyoM nahIM Aye, yahI to kAraNa hai| ye vivekI samrATke suputra hai| sulocanA devI apane hAtha meM mAlA lekara dAhine aura bA~yeM tarapha baiThe hue rAjAoM ko dekhatI huI jA rahI hai / sAthameM mahendrakA nAmakI catura sakhI hai yaha saba rAjAoMkA paricaya detI huI jA raho tho / yaha nepAlake rAjA haiM, dekho / sulocanA Age bar3ha gaI, usa rAjAkA mukha ekadama phIkA par3a gayA, cAlameM sake hue naye baMdarake samAna usakI hAlata huI / 2-2
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharateza vaibhava yaha hammIrake rAjA haiM, devi dekho! sulocanA use dekhakara Age bar3hI / usa rAjAko A~kheM bhara AI jaise ki usakA bApa hI cala basA ho / ___ cInadezakA yaha rAjA hai, yaha kahanepara use bhI dekhakara sulocanA Age bddh'ii| baha rAjA sira khujAte hue apane jIvanako dhikkAra rahA thaa| . yaha lATadezakA rAjA hai| sulocanA usakI paravAha na kara Age bddh'ii| use bahuta burA mAlUma huaa| milane ke lie bulAkara kisIko dhakkA diyA to jisa prakAra hotA ho, use bahuta duHkha huA / gauDadezake rAjAko dekhakara yaha gAMvaDekA gauDA hogA yaha samajhakara sulocanA Age bddh'ii| baMgAlake rAjAko dekhakara bhI Age bddh'ii| vaha bahuta ghabarA gayA / isa prakAra vaha mahendrikA aneka dezake rAjAoMke paricayako karAte hue jA rahI thii| ____ aMgadeza, kAzmIra, kaliMga, kAMbhoja, siMhala Adi aneka dezoMke rAjAoMkA paricA gyaa| parantu vaha sulocanA bhAgetI ho gaI punaH mahendrikA kahane lagI ki devo! yaha mlecchabhUmike rAjA haiM, ye vidyAdhara rAjA haiM, ye sUryavaMzo haiM, ye candravaMzI haiN| ityAdi kahane para bhI sulocanA sunatI huI jA rahI thii| guNacandra, zubhacandra, raNacandra, suracandra Adi aSTa candroMkA mI paricaya karAyA gayA / unako tRpake samAna samajhakara Age bddh'ii|| aneka tarahake puSpoMko chor3akara jisa prakAra pramara bhAkara kamalapuSpake pAsa hI khar3A rahatA hai, usI prakAra vaha sulocanA devI sabako chor3akara eka rAjAke pAsa Akara khar3I ho gii| vaha bhI parama sundara thA / usake prati dekhatI huI vaha khar3I hai, sulocanAke manako bhAvanAko samajhakara mahendrikA kahane lagI ki devI ! acchA huA, suno ! isakA bhI paricaya karA detI huuN| yaha hastinApUrake adhipati aprahita somaprabha rAjAkA suputra hai| suprasiddha hai, kuruvaMzabhUSaNa hai, kalApravINa hai. guNottara hai, bharatacakravartIkA pradhAna senApati hai / parabalakAlabhairava hai, zatruoMko mAra bhagAkara vIrAgraNi upAdhise vibhUSita huA hai| meghamukha va kAlamukha devoM ke sAtha ghorayuddha kiyA huA yaha vora hai| isakA nAma meghezvara hai| isalie aise
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 19 arret mAlA DAlo | isa prakAra usa jayakumArakI prazaMsA sunate hI sulocanAne usake gale meM mAlA DAla dii| saba dAsiyoMne usa samaya jayajayakAra kiyA / mAlA gale meM par3ate ho saba rAjAoMke peTa meM zUla paidA huA | yuddhake sthAnase jaise bhAga khar3e hote hoM usa prakAra cAroM tarapha bhAgane lage / jayakumAra va sulocanA hAthIpara car3hakara mahalakI ora ravAnA hue| apana rAjAne unakA yatheSTa satkAra kara mahala meM praveza karAyA / ve udhara Anandase the / idhara svayaMvara ke lie Aye hue rAjA loga kisI saTTemeM hAre hueke samAna, dhana luTane ke samAna, vizeSa kyA ? mA~-bApa mara gaye hoM usa prakAra duHkha karane lage haiN| eka dUsareke mukhako dekhakara lajjita ho rahe haiN| jheMpakara idhara-udhara jAte haiN| eka strIke lie sabako kaSTa huA, isa cAtakA kaSTa sabake hRdayameM ho rahA hai / zubhacandra Adi aSTacandra bhI bahuta duHkha hokara eka jagaha baiThe hue haiM / vahA~para uddaNDamati pahu~cakara kahane lagA ki kyoM jI ! Apa loga kSatriya haiM na? Apa logoM ko hIna dRSTise dekhakara sulocanAne use mAlA DAla do| Apa loga cupacApa saraka gae ? kyA yaha svAbhimAniyoMkA dharma hai ? Apa logoMko bhI usakI jarUrata nahIM, usa jayakumAra ko bhI na mile, saba milakara yuvarAja arkakIrtiko usa kanyAko dilA deN| taba saba logoMne usa mora kAna lagAyA / hAthI, ghor3A, strI AdiyoMmeM uttama padArtha hamAre svAmiyoM ko milane caahiye| isa saundaryakI strI kyA isa sevakake lie yogya hai ? kyA yaha mArga hai ? Apa loga vicAra to karo / taba saba logoMne usakI bAtakA samarthana karate hue kahA ki uddaNDamati ! zAbAsa! tuma ThIka kahate ho ! yaha durAgraha nahIM hai, satya hai / sane usako bAtako svIkRti dI / aSTacandra bhI sahamata hue / Thoka bAta hai| lokameM kara hRdayavAloMse kyA anartha nahIM huA karate haiM / uddaNDamatine jisa samaya gaMbhIrahana vAkyoMse logoM ko bahakAyA taba saba loga usa anIti mArgake lie taiyAra hue| sanmati mantrone kahA ki uddaNDamati ! aisA karanA ucita nahIM hai, bahuta anartha hogaa| uddaNDa matine kahA ki tuma kyA jAnate ho ? cupa raho /
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava yuvarAja akaMkItiko hama uttama kanyAratnakI yojanA kara rahe haiM, aisI avasthAmeM tuma usameM vighna mata kro| isa prakAra saba loga jorase kahane lage, taba sammati maunase khar3A huA / uddaNDamatine yaha bhI kahA ki upAya se maiM yuvarAjako samajhAkara isa kArya meM pravRtta karU~gA / 20 isa prakAra aSTacandra duSTamaMtrIke vacanako sunakara viziSTa maMtrIkA tiraskAra karane lage taba vaha sanmati vahA~se calA gyaa| sUryadeva bhI isa anyAyako dekha na sakane ke kAraNa astaMgata huA / dUsare dina prAtaHkAla yuvarAja ke kAna meM saba bAta DAleMge, isa vicArase saba apane-apane mukAma meM gaye / loka meM bahuta hI vicitratA hai, loga apane-apane matalaba se vastusthitiko bhUlakara aneka prakArake saMkleza, lobha Adike vazIbhUta hote haiM evaM vizva meM nazAnti utpanna karate haiM / yadi una logoMne Atmatatva kA vicAra kiyA to paratattva ke lie honevAle aneka antaHkalahakA sadAke lie anta ho| isalie mahApuruSa isa bAtakI bhAvanA karate haiM, hameM sadA Atmatattva kI prApti ho / "he paramAtman ! tuma paracintAse mukta ho, AkAza ho tumhArA zarIra hai; jJAnake dvArA vaha bharA huA hai, athavA zItaprakAzamaya tumhArA zarIra hai, he satpuruSa ! tumhAre lie namostu hai / he siddhAtman ! sujJAnazekhara ! puNyAtmAoMke pati ! guNajJoMke gaNanIya adhipati ! lokaguru mere lie sanmati pradAna kIjiye ! isI puNyamaya bhAvanAkA phala hai ki mahApuruSoMke jIvana se vizva zAntikA saMcAra hotA hai| iti svayaMvarasaMdhiH / 1001 ra
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava lakSmImati vivAha saMdhi dhUrtoM ke khelako dhor3A dekhU, evaM yuvarAja arkotike maMgalakI vArtAko sunakara jAU~, isa vicArase sUryadeva udayAcalakI orase AyA / prAtaHkAla uThakara mukhaprakSAlanAdi nityakarmase nivRtta hokara sarva rAjA uddaNDamatiko sAthameM lekara arkakItike pAsa pahu~ce / vahA~ pahu~cate hI akaMkItine prazna kiyA ki Apa logoMke kAryakA kyA huA? taba saba logana uDaprati kahA ki tu ma bolo / saba jaga maunase rhe| uddeimatine vicAra kiyA ki yadi meM yaha kahU~ ki sulocanAne kisI ekake gale meM mAlA DAla dI to yuvarAjakA mana usa kanyAkI ora ApharSita nahIM hogaa| isalie aba kisI upAyase inako saba vRttAMta kahanA cAhie / usa samaya yuvarAjako bahakAte hue kahA ki svAmin ! vaha kanyA svayaMvarazAlAmeM dAkhila haI to kisIko bhI apane manase mAlA nahIM DAlI, usake manameM na mAlama kyA thA / yahA~para Aneke bAda kisIke gale meM mAlA jarUra DAlanI hI cAhie, isa prakArase usake Aptone kahA / phira bhI vaha cupacApa khar3I rhii| mAlUma hotA hai ki vahA~ ekatrita rAjAoMmeM koI pasanda nahIM aayaa| rAjan ! una ke cukiyoMko meghezvarane lAMca { rizvata ) diyA hogA, so unhoMne mevezvara kI khUba prazaMsA kI / tathApi sulocanAne usakI ora dekhakara apane mukha ko phera diyA / rAjA akaMpanako ciMtA huii| rAjA akaMpanane vicAra kiyA ki yahA~ upasthita rAjAoMmeM kisI na kisIke sAtha vivAha honA hI cAhie / nahIM to bahuta burI bAta hogii| isalie usake galemeM mAlA DAla do| isa prakAra rAjA akaMpanane kaMcukiyoM se sulocanAke kAna meM kahalAyA / to bhI sulocanA taiyAra nahIM huI / itane meM eka makhI ne usake hAthase mAlA chonakara meghezvarake galemeM DAla dI va jayajayakAra karane lgii| rAjA akaMpanane kisI taraha apanI beTIkA pati banAyA / vaha sulocanA bhI apanI icchA na hote hue bhI paravaza hokara usake pIche pIche gaI / idhara usa anyAyako dekhakara rAjAoMko bahuta burA mAlUma huaa| prasannatAke sAtha usake manase kisI ekake galemeM mAlA DAlanA yaha ucita hai / parantu usako icchA na hote hue jabardastI kisIke galemeM mAlA DalavAnA kyA yaha anyAya nahIM hai ? kyA ye kSatriya nahIM haiN| hA~! mArgase cale to koI bAta nahIM hai / vakramArgase jAve lo kauna sahana
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava karate haiM ? isalie saba logoMne vicAra kiyA ki kisoko bhI usa kanyAkI AvazyakatA nahIM hai / yuvarAjake lie vaha kanyAratna milanA caahie| hAthI, ghor3A, ratha, ratna, kanyA AdiyoMmeM uttama padArtha mahAnareMdroMke sivAya dUsaroMko kaise mila sakate haiN| isalie vaha kanyAratna tumhAre sivAya dUsaroMke yogya nahIM haiN| isa prakAra ina saba rAjAoMne svIkRta kiyaa| aSTacaMdroMko bhI yaha bAta pasanda aaii| hama donoM maMtriyone salAha ko| hamAre hRdaya meM jo bAda aMcI jame yApakI sevAmeM nivedana kiyA aba Apa isa sambandhameM vicAra kreN| ____ akotine uttarameM vicAra kara kahA ki Apa loga jaisA kahate haiM vaisA hI yadi kanyAke pitAne bhI kahA to maiM ise svIkAra kara sakatA huuN| maiM svayaM kanyAko mAMganA nahIM cAhatA, maiM svayaM mAgU to usake milane meM kyA bar3I bAta hai| taba maMtrIne kahA ki rAjan ! tumheM usa bAtake lie prayatna karanekI jarUrata nahIM hai / hama loga lAkara upAyase saMdhAna kara deMge / arkakIti vicArameM paDA / itanemeM AdirAjane kahA ki bhAI ! svayaMbarake niyamAnusAra kanyAne kisIke galemeM svecchAse mAlA DAla dI to usameM virodha karanA ucita nahIM hai / parantu jabardastI mAlA DalavAnese koI vivAha ho sakatA hai ? jaba sulocanA kI icchA na hote hue bhI use majabUra kiyA to vaha kadAcit dIkSA le lego / jisa dAsIne mAlA usake hAthase lekara usake gale meM DAlI usIko meghezvarakI sevAke lie prasannatA ke sAtha de sakeMge / jaba ki kanyAko usake sAtha vivAha karaneko icchA nahIM hai, yuvarAjasadRza pati usake lie mila rahA hai to saba loga harSake sAtha ise svIkRta kareMge / jAiye ! bhAIke lie usa kanyAkI yojanA kIjiegA / isa prakAra nAdirAjake vacanako sunakara saba loga prasanna hue| punaH maMtrIne kahA ki maiM akaMpana rAjAke pAsa jAtA huuN| akelA jAU~. to prabhAva nahIM par3egA / senA, paridAra, vaibhava Adike sAtha jAnA caahie| taba rAjA akaMpanako utsAha paidA hogaa| isalie senAke sAtha yukta hokara jAtA hU~ aura yaha kArya kara lAtA huuN| isa prakAra akaMkItiko bAtoMmeM phaMsAkara uiMDamati maMtrI do hajAra gaNabaddha devoMko apane sAtha lekara aSTacaMdrarAjAoMke sAtha ravAnA huaa| jo maMtrI akItike sAmane yaha kahakara AyA hai ki maiM upAyase rAjA apanako manAkara tumhAre lie kanyAkI yojanA karAU~gA, usane
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava nagarake bAhara khar3e hokara akaMpana va meghezvarako bhayasUcaka khalItA likhakara bhejaa| usameM arkakIrtike nAmase likhA gayA thA ki parama sundara vaha kanyAratna mere sevakake lie yogya nahIM hai / usakI prApti mujhe honI cAhie / usa patrako bA~cakara saba loga Azcaryacakita hue| meghezvara vicAra karane lagA ki arkakIrti merA svAmI hai / maiM usakA sevaka huuN| aisI avasthAmeM merA apamAna karanA kyA usakA dharma hai ? isa prakArake vicArase patrottara bhejanekI taiyArImeM thA, itane meM uddaDamati maMtrI AyA va kahane lagA ki yuvarAjane yaha bhI kahA hai ki hAthI, ghor3A, kanyA, AdiyoMmeM jo uttama ratna haiM, mere lie milane cAhie / vaha tumhAre lie kaise mila sakate haiM / tumhAre gharakI striyoMkI mAMganI nahIM kI, kadAcit abhimAnase yaha kaha rahA hU~ aisA mata samajho / medhezvara daMga raha gayA / punaH usane pUchA ki yuvarAjane aura kyA kahA hai ? uiMDamasine kahA ki pANigrahaNa vidhAna honeke pahile maiM tumheM sUcanA de rahA hai| vaha tumhArI strI nahIM banI hai| aiso abasthAmeM use lAkara mujhe sauMpa denA tumhArA kartavya hai, anyathA yuddhako taiyArI kro| ____ antima zabdako sunakara meghezvarako duHkha huA | vicArameM par3A ki apanI patnIko dekara maiM kaise jI sakatA hUM? apane svAmIke sAtha yuddha bhI kaise kara sakatA hU~ ? ise pakar3a bhI nahIM sktaa| chor3a bhI nahIM sktaa| aba kyA karanA cAhiye / bar3A hI vikaTa prasaMga hai / ____ apane hAyameM sthita palIko meM dUsaroMko dUM to mere lie dhikkAra ho| maiM kyA malepAlI yA tuTTava haiM? maiM kala machauMpara hAtha rakhakara kaise bAta kara sakatA hai ? rAjA jabardastI apanI pallIko le jA rahA hai, isase rote hue maiM bhAga jAUM to kyA maiM baniyA hU~, brAhmaNa hU~ yA kisAna hU~? kyA bAta hai ? merA sarvasva haraNa huA to harja nahIM, sulocanAko nahIM de sakatA / mUrti ( bArIra ) kA nAza honA burI bAta nahIM hai, parantu kotikA nAza honA atyanta burI bAta hai| isa kanyAke lie merA prANa jAe, parantu aba kosike lie ho marUMgA, isa vicArase dhairya ke sAtha samrATke putrakA sAmanA karaneke lie taiyAra huaa| kAzIke rAjA akaMpana jayakumArake sAtha milakara arkakItiko borase Aye hue rAjAmoMke sAtha yuddha karaneke lie taiyAra humaa| yuddha sannAhabherI bajAI gaI / aSTacaMdra va anya rAjAoMko mAlUma huA ki jayakumAra mukha sannaba huA, ve adhika kroSita hue va mukhake lie apanI
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 bharateza vaibhava senAko lekara cle| raNabhUmimeM bhayaMkara yuddha prAraMbha huaa| donoM orase pracaMDa vIratAke sAtha yuddha hone lgaa| vaha kucha mAmUlI yuddha nahIM thaa| apitu raktako nadI hI bahAne yogya yuddha thA / parantu puNyodayake kAraNa vahA~para eka navIna ghaTanA huI / / pahile jayakumArane eka sarpako marate samaya paMcanamaskAra mantra diyA thA, vaha dharaNedradeva hokara pedA huA thA / so isa pracaMDa yuddhake samaya usa devako avadhijJAnase mAlUma honeke kAraNa vaha AyA / ___ "usa dina mujhe upakAra kiyA hai| isa samaya maiM tumhAre zatruoMkA nAza kruuNgaa|" isa prakAra usa devane kahA / jayakumArane kahA ki aisA nahIM honA caahie| tuma yahA~para Aye, bar3e saMtoSakI bAta hai / parantu Age sabako AnaMda ho, aisA vyavahAra hota rahie / pari sayako na nakAze to tumhArI kyA jarUrata hai ? yaha kAma meM bhI kara sakatA hai| maiMne yahI vicAra kiyA thA ki ina logoMko mArakara meM svayaM bhI mruuNgaa| parantu avadhijJAnase jAnakara tuma jaba Aye taba sabakA hita honA cAhie / mere svAmIko senAkA nAza maiM karUM to kyA yaha ucita ho sakatA hai ? isalie tama aSTracaMdra va mantrIko bAMdhakara mujhe de do| basa ! aura kucha nahIM caahie| ___ basa ! yaha kyA bar3I bAta hai| maiM abhI unako bA~dhakara lAtA hU~ 1 isa prakAra kahakara vaha nAgarAja yahA~se gayA va thor3I derameM aSTacaMdra va uiMDamati maMtrIko nAgapAzameM bAMdhakara AkAza mArgase le A rahA thaa| itanemeM do hajAra gaNabaddhadevoMne dekha liyA ba ve usa nAgarAjakA pochA karate hue va garjanA karate hue ve jisa jozakai sAtha A rahe ye use dekhakara vaha nAgarAja dhabarA gyaa| jaba una logoMne Akara nAgarAjako ghera liyA to nAgarAjane una aSTacandra va duSTamaMtrIko nIce chor3a diyaa| gaNabaddha devoMne par3ate hue unako banAyA / unako baMdhanase mukta kiyA / isa prakAra isa avasarapara jo hallA huA use sunakara arkakotiko saMdeha huA ki kahIM yuddha to nahIM huA hai ? AdirAja usI samaya duMdubhighASa nAmaka hAthopara car3he va bhAIse kahane lage ki maiM abhI dekha kara AtA hU~ / eka hajAra gaNabaddha devoMko apane bhAI arkakAlike pAsa chor3akara, eka hajAra gaNabaddhoMko apane sAtha lekara AdirAja usa raNabhUmimeM praviSTa hue / sarva senAkI dRSTi AdirAjakI ora lagI thI, AdirAjakI taraphako senAne use namaskAra kiyaa| AdirAjane prazna kiyA ki isa nagarako
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava gheranekA kyA kAraNa hai ? isa prakAra yuddha karake aneka jIvoMkI hatyA kara kanyA lAneke lie tuma logoMko kisane kahA thA ? itane meM sanmati maMtrI Age AyA va kahane lagA ki svAmin ! ye saba sUThe haiN| sulocanAne sacamucameM megharAjake galemeM mAlA DAlo hai| parantu Apa logoMke sAmane jhUTha bolakara inhoMne phaMsAyA ! maiMne unako usI samaya aise kRtyase rokA thaa| parantu una logoMne kahA ki jaba yuvarAjake lie hama kanyAkA saMdhAna kaha rahe haiM tuma kyoM roka rahe ho| isalie maiM sabake bIcameM burA kyoM kahalAU~, isa vicArase cupa rahA / kalase inake kRtyako maunase dekha rahA hU~ / kumAra ! mApa hI vicAra karo, apanI strIko phona chor3a sakate haiM / jayakumArane yuddhakI taiyArI ko / aSTacaMdra va maMtrIko nAgarAjane Akara nAgapAzase bAMdha liyaa| vaha jisa samaya le jA rahA thA, maNabada devani bAkara chaha liyaa| manakI sarva hAlaja Apa jAnate ___ isa prakAra kahakara sammati cupa rhaa| AdirAja manameM socane lage ki arhana ! ina logoMne bahuta burA kAma kiyaa| sanmati maMtrIko bulAkara AdirAjane kahA ki jAo, jayakumArako bulA laao| tatkSaNa Akara jayakumArane AdirAjakA darzana kiyA ! bar3I namratAke sAtha sASTAMga namaskAra karate hue jayakumArane prArthanA ko ki rAjakumAra ! maiM svAmidrohI hai / mujha sarIkhe pApIko yAda kyoM kiyA? vijaya, jayaMta, akaMpaka vagairaha sabhI vahA~para AdirAjako namaskAra karate hue jamInapara par3e haiN| jayakumArakI A~khoMmeM azrudhArA baha rahI hai| taba AdirAjane sabako uThane ke lie khaa| taba saba uTha khar3e hue| pUnaH jayakumAra kahane lagA ki svAmin ! jaba ApakI sevAne hama logoMko cAroM taraphase ghera liyA to usakA pratikAra karanA merA kartavya thaa| macamuca meM isakI gaNanA svAmidrohameM nahIM honI cAhiye / rAjan ! Ae abhimAnake saMrakSaNake lie lokazAsana karate haiN| yadi apane sevakakai abhimAnako ApahI apane hApase chInanekA prayatna kareM to phira usake saMrakSaNa karanevAle kauna haiM ? jayakumAra atyanta duHkhake sAtha kahane lagA | punaH "dUsare sevakakA apamAna na kareM to isakI pUrNa khabaradArI svAmo lete haiN| yadi vaho svAmI sevakakI strIkI abhilASA kareM to usa hAlata meM usa sevakakI kyA gati hogii| gurU samajhakara namaskAra karaneke lie eka strI jAe va guru hI usapara mohita ho to usa strIko kyA hAlata hogI? kyA usa hAlata meM dharma raha sakatA hai ? rAjakumAra ! vicAra karo, sedakako imata para yadi
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 marateza bemaya svAmone hAtha DAlA to kyA vaha raha sakatI hai ? yaha to ThIka usI tarahakI bAta hai ki eka manuSya devAlayako zaraNasthAna samajhakara jAtA ho aura devAlaya ho usapara par3atA ho / yaha sacamuca meM mere pApakA udaya hai / jaba svAmI ho sevakake tejako kama karanekA prayatna kara rahe haiM usa hAlatameM jIvita rahanA kSatriyaputrakA dharma nahIM / isalie yuddhakara prANatyAga karaneke lie meM huaa| rAjakumAra maiM Aja jaba sAkSAt merI strIke apaharaNa hote hue apane abhimAna ke rakSaNa ke lie maraneko taiyAra nahIM huA to kala rAjyAbhUSaNa vagairaha inAmake milanepara mI tumhAre abhimAnake lie kaise mara sakatA hU~ / isalie maiMne sAmanA karanekA nizcaya kiyA, aba jo kucha bhI karanA ho karo, tuma samartha hoM / vizeSa kyA ? Apa loga mere svAmI bharatasamrATke putra haiM, isalie maiM Dara gayA hU~ / yadi aura koI isa prakAra sAmanA karaneke lie Ate to unako jIvaMta cirakara digbali detA" isa vAkyako kahate hue jayakumAra kodhase lAla ho rahA thA / punazca - tumhArI senA ke sAtha maiMne yuddhakI taiyArI jarUra kii| parantu vicAra karo rAjakumAra ! dUsare koI mere sAtha yuddha karaneke lie Ate to sabako raNabhUtakA AhAra banAtA / sAmane zatru yuddhake lie khar3e hoM usa samaya unake sAtha yuddha na karake apane svAmIke pAsa jAkara roye, yaha vIroMkA dharma nahIM / tumhAre pitAjIke dvArA pAlita va poSita meM sevaka hU~ / rAjakumAra ! Apa kyoM kaSTa lekara Aye ? Apa apane sAthiyoMko bheja dete to ThIka hotA / parantu mujhapara car3hAI karane ke lie Apa svataH ho tazarIpha lA rahe hai / taba madirAjane medhezakA uttara diyA / jayakumAra ! suno, hama logoMko Akara unhone yaha kahakara pha~sAyA ki sulocanAne kisIke bhI galemeM mAlA nahIM DAlI thI / isalie hamane svIkRti dI / yuddha karake dUsaroMkI strIko lAne ke lie kyA hama kaha sakate haiM ? kinakI striyoMko kauna mAMga sakate haiM ? kyA yaha sajjanoMkA dharma hai / yadi aisA kareM to hameM paranArIsahodara kauna kaha sakate haiN| isa prakArakI uttama upAdhiko chor3akara hama loga jIvaMta kaise raha sakate haiN| hamAre caritra ke aMtaraMgako kyA tuma nahIM jAnate ? apanI striyoMko kauna de sakate haiN| yadi deveM to bhI vaha daSTake
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava samAna hai| use kauna le sakate haiN| maMDalezvara usa prakAra lene ke lie. taiyAra hue to kyA vaha ucita ho sakatA hai| yaha bhI jAne do, tuma va tumhAre bhAiyoMne jo seza kI hai vaha kyA thor3I hai ? aiso abasthAmeM tumhAre hRdayako hama dukhA to kyA hama buddhimAn kahalAne ke adhikArI haiM ? hama saba to apane pitAjoke pAsa ArAma se khelakUdameM lage rahe / tuma logoMne jAkara pRthvIko vazameM kara liyA / yaha kyA kama mahatvakA viSaya hai ? aiso avasthAmeM yadi tumhArA pAlana hamane nahIM kiyA to hamAre hRdayameM tumhArI sevAoMkI smRti nahIM karanI cAhiye jayakumAra ! use bhI jAne do / Aja isa nagarameM rAjA akaMpanane hama logoMkA kitanA Adara satkAra kiyA ? kitanI utkaTakti usake hRdaya meM hamAre prati hai| aisI avasthAmeM usakI putroke vivAhameM vighna upasthita kareM to hama logoMko koI bhalA kaha sakatA hai ? hama loga vighnasaMtoSI hue / vizeSa kyA ? yadi aise anyAyake lie hama sahamata hue hoM to hameM pitAjIke caraNoMko zapatha hai, yaha hama logoMse kabhI nahIM ho sakatA hai| parantu ina logoMne hamako phaMsAyA, unako kyA daNDa milanA cAhiye, isakA vicAra maiM nahIM kara sakatA, kyoMki maiM rAjA nahIM haiN| calo, yavarAjake pAsa calo, vahA~para saba vicAra kareMge / aba apano vitAko chAr3o, tumheM merI zapatha hai / ___ jayakumArane kahA ki merI citA dUra ho gii| sAtha meM apane bhAI va mAmAke sAtha punaH namaskAra kiyaa| AdirAjane sAkSAt bharatezake samAna ho usa samaya jayakumArako vastra, mAbhUSaNa ratharatnAdi bheMTa kiye| punaH kucha vicAra karake AdirAjane sabako vahA~se jAnake lie kahA kara sirpha sanmati maMtro, akaMpana, jayakumAra va usake bhAiyoM ko apane pAsa balAyA va ekAMtameM kahane lage ki jayakumAra ! suno, kisoke jIvanakA nAza karanA ucita hai yA kisIko bacAnA acchA hai ? uttarameM una logoM ne kahA ki kisIkA jIvana bigar3atA ho use saMrakSaNa karanA sajjanoMkA dharma hai| taba AdirAjane kahA ki Akhira taka isa bacanakA pAlana karatA cAhiye / taba una logoMne use svIkAra kiyaa| __ AdirAjane punaH kahA ki aSTacaMdra va maMtroko isa karatUtako pitAjo ne sunA to ve inako dezabhraSTa kiye binA nahIM chor3eMge / dezabhraSTa karanepara ve niyamase dIkSita ho jAyeMge / isaliye yaha kArya suma logoMse kyoM honA
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava cAhiye / maiM jAnatA hai ki ina logoMne bahuta burA kAma kiyA hai| usake lie yogya zAsana ho sakatA hai, paranta zAsana karanepara ve nigar3a jaayeNge| kulapakSako lakSyameM rakhakara apaneko isa prakaraNako bhalAnA cAhiye / eka bAta aura hai, bhAI arkakItike lie kanyA le AveMge, isa vacanako dekara ve Aye haiM / aba unakI bAta rahe isakA kyA upAya hai| phAzIka rAjA apanane santoSakaM sAtha kahA ki merI aura eka kumArI kanyA hai / use yuvarAjako samapaMNa kruuNgaa| isase bhI vaha sundara hai / svayaMvarase hI usakA vivAha karanA cAhatA thA, parantu usane na mAlUma kyoM inakAra kiyaa| taba AdirAjane kahA ki ThIka hai| vaha bhAIke lie yogya kanyA hai| AdirAjane yaha bhI kahA ki aSTacaMdra va ayakumArako isa prakaraNase vaimanasya utpanna huA, ise dUra kara prema kisa prakAra utpanna karanA cAhiye ? taba kAzIke rAjA akaMpanane kahA ki una aSTacaMdroMko hama ATha kanyAoMko aura deNge| hamAre vaMzameM ATha kanyAya aura haiN| taba AdirAjAne kahA ki ThIka huaa| aba koI bAta nahIM raho / usI samaya aSTa caMdrako bulAkara jayakumArake sAtha premasammelana karAyA / uddaDamati va sanmatiko bhI yogyarotise saMtuSTa kara arkakItiko tarapha jAne ke lie vahasi saba nikle| hAdhIse nIce utarakara sabane arkotiko namaskAra kiyA / jayakumAra ko bhI sAthameM Aye hue dekhakara arkakoti samajha gaye ki kanyAko ye loga nahIM lA sake / kanyAko ye loga lAye hote to jayakumAra lajjAse yahA~para kabhI nahIM aataa| yaha vicAra karate hae arkakItine prazna kiyA ki bolo! Apa logoMke kArya kA kyA huA ? saba loga maunase khar3e the, AdirAjane duSToMkI duSTatAko chipAte hue uttara diyA ki bhAI ! ina logoMke jAneke pahile ho usa kanyAne samasta bAMdhavoMkI anumatise jaya. kumArake gale meM mAlA DAla dI hai aura uso harSako sUcita karaneke lie aneka gAjebAjeke zabda hue the| kyoMki kala usane mAlA nahIM DAlI thii| dUsarI bAta, ye saba eka viSayapara prArthanA karaneke lie Aye haiN| udaMDamati aura sanmatikI ora izArA karate hue kahA ki kaho kyA bAta hai| maMtriyoMne kahA ki svAgin ! rAjA akrapanako eka kanyA atyanta sundarI hai, usakA vivAha Apake sAtha karanekA prema akaMpanane batAyA hai| isake lie ApakI sammati cAhiye / - - -
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ marate baMbhava yaha sunakara aphaMkItiko thor3I haMsI AI aura kahA ki Thoka hai| jAo, Apa loga apane AnaMdako mnaaveN| taba una logoMne kahA ki svAmin ! ApakA vivAha hI hamArA AnaMda hai| saba logoMko jAneke lie AjJA dI gaI, apane apane sthAnapara pahuMcakara sabane vizrAMti lii| dUsarA dina snAna-bhojanAdimeM vyatIta huaa| rAtri vivAhake lie taiyArI kI gii| pANigrahaNake lie yogya muhUrtameM lakSmImatiko zRMgAra karake vivAha maNDapameM upasthita kiyaa| lakSmImati paramasundarI hai| yuvatI hai, atyanta komalAMgI hai / athavA. zrRMgArarAna hai. zrIrUpI dhAra kiyA hI detA mAlUma ho rahI thii| bharajavAnI, siMhakaTI, mRganetra, haMsamukhI, ponastana, dIrghabAhu, ityAdi. se vaha parama sundara mAlUma ho rahI thI | zAyada yuvarAjane ise tapazcaryAse hI pAyA ho / vizeSa varNana kyA kareM? devAMganAoMne use eka daphe dekha liyA to dRSTipAta honeko saMbhAvanA thii| use lakSmImati kahate the / parantu lakSmI to usakI barAbarI nahIM kara sakatI thii| kyoMki lakSmI to cAhe jisako pasanda karatI hai | parantu lakSmImati to yuvarAja arkakIrti ke lie hI nizcita kanyA thii| svayaMvarakI ghoSaNA dekara sabako ekatrita kiyA jAya to aneka rAjaputra apaneko caaheNge| antameM mAlA kisI ekake gale meM hI DAlanI hotI hai, yaha ucita nahIM hai| kyoMki svayaMvara hamezA anekoMke hRdayameM saMgharSaNa paidA karanevAlA hotA hai| isalie lakSmomatine svayaMvara vivAhake lie niSedha kiyaa| isIse usake hRdayako gambhIratAko jAna sakate haiN| svayaMvarameM sundarapatiko DhUMr3hane ke lie sabako apane sundara zarIrako dikhAnA palatA hai| isa hetuse jaba vaha atyanta gUr3harUpase raho usakI tapazcaryAke phalase atyanta sundara ra samrATke putra arkakIti hI usake lie pati milA, yaha zIla pAlanakA phala hai| sulocanAne svayaMvara-maNDapameM pahu~dhakara aneka rAjAoMko dekhakara bhI eka sAmAnya kSatriyake sApa pANigrahaNa kiyaa| parantu lakSmImatike lie to paTkhaNDAdhipatikA putra ho pati milA / sacamuca meM isakA bhAgya adhika hai| vizeSa kyA varNana kreN| vasantarAja vanameM jisa prakAra kAmadevako ratidevIko lAkara samarpaNa karatA hai usI prakAra kAzIpati akaMpanane
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava yuvarAjako saMtoSake sAtha lakSmImati ko samarpaNa kiyaa| maMgalASTaka, homavidhAna, jaladhArA ityAdi vidhise vivAha kiyaa| rAjA akaMpanane sarva mahotsavako pUrNakara rAjamahala meM praveza kiyaa| dUsare dina megharAja zakumAra ) aura nulocanA gahuta bhAne libAha huA aura aSTacandroM ke bhI vivAha hae / AdirAjakA bhI isa samaya kiso kanyAke sAtha vivAha karAnekA thA / parantu usake lie yogya kanyA nahIM thii| ataeva nahIM ho skaa| bharatajIne jisa prakAra puNyake phalase aneka sampatti aura sukhake sAdhanoMko vAyA hai usI prakAra unake samasta parivArako bhI rAtridina sukha hI sukha milatA hai| isake lie arkakotikA hI prakRta udAharaNa paryApta hai| arkakIrti jahA~ bhI jAte haiM vahAM unakA yatheSTa Adara-satkAra hotA hai, bhavya svAgata hotA hai, isameM bharatajIkA bhI puNya vizeSa kAraNa hai| kAraNa yazasvI va lokAdaraNIya putrako pAneke lie bhI gitAko bhAgyako AvazyakatA hotI hai| ataeva jina logoMne pUrvabhavameM indriyasukhoMkI upekSA ko hai, saMsAra zarIra bhogoMmeM atyadhika Asakta na hue hai unako parabhavameM viziSTa bhoga vaibhavako prApti hotI hai / bharatajIne pratibanmameM isI prakArako bhAvanA ko thI ki jisase unako va unake parivArako sAtizaya sampatti va paramAdarakI prApti hotI hai / unakI pratisamaya bhAvanA rahatI hai ki : he paramAtman ! Apa indriyasukhoMko abhilASAse pare haiM, iMdriyoMko Apa apane sevaka samajhate haiN| una sevakoMko sApa lekara Apa atIndriya sukhako sAdhana karane meM magna haiM / indravaMdita haiN| isalie he amRtarasayogIndra ! Apa mere hRdayameM sadA bane raheM / he siddhAtman ! Apa lakSmImidhAna haiM, sukhanidhAna haiM, mokSakalAnidhAna haiM, prakAzanidhAna aura zubha nidhAna haiM; evaM jJAnanidhAna haiN| ataeva prArthanA hai ki mujhe sanmati pradAna kreN| iti lakSmImati vivAhasaMdhiH /
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava nAbhazalApasaMdhi vivAha hone ke sAta-ATha roja bAda Adi rAjane arkakIrti mahalameM pahu~cakara aSTanaMdra va duSTamaMtriyoMne jo kucha bhI kutaMtrakI racanA kI thI, sarva vRttAMta apane bhAIko khaa| arkoti ekadama krodhita huA / AdirAjakI tarapha dekhate hue kahane lagA ki duSToM ko isa prakAra kSamA kara denA ucita nahIM haiM / parantu tumane kSamA kara do, aba kyA ho sakatA hai ? jAne do| AdirAjane kahA ki bhAI ! kyA unhoMne apane sukhake lie vicAra kiyA thA ? Apake lie unhoMne kamyAkI taiyArI kI thii| apane hI to vaMzaja haiM, unakA aparAdha jarUra hai, use eka daphe kSamA kara denA ApakA kartavya hai / 31 uttara meM arkakortine kahA ki kumAra ! tumhAre vicAra, kArya Adi sabhI asadRza haiN| tuma bahuta buddhimAn va dUradarzI ho| isa prakAra kahakara musakarAte hue AdirAjako vahA~se ravAnA kiyA / sulocanA svayaMvara ke saMbaMdha meM jo samara huA vaha mirA cutakA saMcAra hai usI kA bhI deza kI sarva dizA meM ekadama phaila gaI / chipa nahIM sakA / yaha yuddhako vArtA isa samAcArake sunate hI akaMkIti aura AdirAjake mAmA bhAnurAja aura vimalarAja vahA~para Aye / kyoMki lokameM kahAvata hai ki mAtA se bhI bar3hakara mAmAkI prIti huA karatI hai| Aye hue mAtuloMkA donoM bhAiyoMne bahuta vinaya ke sAtha Adara kiyA / eka dinakI bAta hai ki arkakIrtikumAra aneka rAjAoMke sAtha darabAra meM virAjamAna hai / usa samaya gAyakagaNa udayarAgameM AtmasvarUpakA varNana gAyanameM kara rahe the use bahuta Anandake sAtha sunate hue arkekIti apane siMhAsanapara virAje haiM / usa samaya dUrase gAjebAjekA zabda sunAI de rahA thaa| sabako vicAra huA ki yaha kyA honA caahiye| eka dUta daur3akara bAhara jaMgalameM gayA aura Akara kahane lagA ki svAmin! AkAzamArga meM aneka vimAna A rahe haiM / isakA bolanA banda bhI nahIM huA thA, itane meM eka sevaka aura AyA / usane arkakItiko vinaya ke sAtha namaskAra kara kahA ki svAmin! samrATkA mitra nAgara A rahe haiN| taba yuddhake vRttAMtako sunakara samrATne unako yahA~para bhejA hogA, isa prakAra saba loga socane lage / itane meM nAgara akelA usa darabAra meM praviSTa huA / kyoMki use koI I
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 bharateza vaibhava rokanevAle nahIM the / cakravartIkA vaha mitra hai / jisa samaya vaha arkakotikumArake pAsa jA rahA thA usa samaya cetradhArI loga jora-jora se kaha rahe the ki svAmin ! nAgadeva A rahe hai / avalokana kareM / nAgarane yuvarAja ke pAsa pahu~cakara use aneka prakArakI uttama vastuoM ko bheMTa dekara sASTAMga namaskAra kiyA evaM yuvarAjakI jaya-jayakAra karate hue uThA / punaH maMtrIko bheMTa, dakSiNA Adi mitroMko bheMTa marpaNakara namaskAra kiyA / yuvarAjane bhI use apane pAsameM bulAkara pAsa meM hI eka Asana diyaa| pAsa meM baiThe hue AdirAja kumArako bhI vinayake sAtha namaskAra kara usa Asanapara nAgara baiTha gayA / arkakIrti upasthita rAjAoMse kahane lage ki Apa loga dekho ki nAgarakA prema kitanA jabardasta hai / hama loga paradezameM jAyeM to bhI vaha aneka kaSTa sahana kara AyA hai / rAjAoM ne kahA ki yuvarAja ! Apako chor3akara kauna raha sakate haiM ? ApakA darabAra kisake mana ko haraNa nahIM kregaa| phira nAgarottama kyoM nahIM AyegA ? yaha saba ApakA ho prabhAva hai| arkakIrtine nAgarase prazna kiyA ki nAgara ! kyA pitAjI kuzalase haiM / gharameM saba kuzala to hai ? vimAnameM Ane yogya gar3abar3I kyA hai ? jarA jaldI bolo to sahI 1 uTha khar3e hokara nAgarane vinatI kI ki svAmin! Apake pitAjI atyanta sukhapUrvaka haiM / suvarNamahala meM rahanevAle sabhI sakuzala haiN| Apake bhAI sabake saba sukhapUrvaka haiN| yAnameM Anese derI hogI isaliye maiM vimAna meM baiThakara AyA / itanI jaldI kyA thI ? isake uttara ke lie ekAMtakI AvazyakatA hai | arkakIrtine kahA ki acchI bAta, aba tuma baiThakara bolo| nAgara baiTha gayA, saba loga samajha gaye / vahasi sabako bhejakara akaMko tine jayakumAra Adi kucha pradhAna pradhAna vyaktiyoMko vahIMpara ThaharAyA aura nAgara se kahA ki bolo, aba ekAMta hI hai / kyoMki ye saba apane hI haiM, aura sunane yogya haiN| taba nAgara ne apane vRttAMtako kahanA prAraMbha kiyaa| usake bolaneke cAturyakA kauna varNana kara sakatA hai| svAmin ! jabase Apa donoM idhara Aye haiM tabase cakravartI pratinitya
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ maratelA dhamava Apa logoMke samAcArako bahuta utkaThAke sAtha sunate haiM / Apa loga kahA~ haiM, konase nagarameM haiM ityAdi samAcAra hama logoMse pUchate rahate haiM / samrATa ke pAsameM bahutase putra haiM, unase premAlApa karate haiM tathApi Apa logoMkA smaraNa hadase jyAdA karate haiM usa putrAnarAgako maiM varNana nahIM kara sakatA / duniyAme dekhA jAtA hai ki kisIko 7-8 putra ho to bhI unake Upara prema nahIM rahatA hai, paraMtu cakravartIko paMktibaddha hajAroM putroM ke honepara bhI unake prati samAna prema hai, usakA maiM kahA~taka varNana kreN| Apa donoMkA bArabAra smaraNa kiyA karate haiN| hama loga bAra-bAra unako samajhAte haiM ki kyA arkakIti aura AdirAja bacce haiM / ve donoM viveko va buddhimAn haiM, itanI ciMtA Apa kyoM karate haiM / uttarameM ve kahate haiM ki meM bhUlane ke lie bahuta prayatna karatA hai parantu merA mana nahIM bhUlatA hai koI bhUlakA auSadha ho to de do| hama loga phira kahate haiM ki rAjan ! Apake putra svadezameM hI haiM, Arya khaMDameM haiM, mlecchakhaMDameM nahIM gaye haiN| bahuta dUra nahIM gaye haiM, phira itano citA kyoM karate haiN| taba uttarameM bharatajI kahate haiM ki mere putra ayodhyAnagarake bAhara gaye to bhI merA hRdaya nahIM mAnatA hai to maiM unheM anyatra jAne para unako chor3akara kaise raha sakatA hU~ ? punazca kahate haiM ki putroMse rahita sampatti nahIM hai, vaha Apatti hai| satkavitA rahita paThana rAkhake samAna hai, unako chor3akara merA jIvana alaMkArahIna kAnake samAna hai / mujhe bahutase putra haiM jo hAra va padakake samAna haiM / parantu hAra va padakake rahanepara bhI kAnameM koI alaMkAra na ho to una hAra padakoMse zomA kase ho sakatI? AdirAja aura akIsi donoM mere karNabhUSaNasvarUpa haiN| taba hama logoMne kahA ki mApane unako paradezameM kyoM bhejA ? yahIM rakha lenA thA / bApane niSedha kiyA hotA to ve Apake pAsa hI rahate / uttarameM samrAT kahate haiM ki taba unako bhejate samaya duHkha nahIM huA bAdameM duHkha huA, ise kyA karUM? Apa logoMke samAcArako roja sunate haiM, Apa logoMkA sthAna-sthAna para hAthI, ghor3A, kanyA Adi pradAna kara jo satkAra hotA hai usase to ve parama saMtuSTa hote haiM / rAtridina samrATke pAsa eka eka saMtoSake samAcAra Ate haiM, unheM sunakara ve atyadhika prasanna hote rahate haiN| parantu phUlako mAlAke bIca meM eka kAMTeke Aneke samAna yuddhakA samAcAra sunane meM AyA / vaha samAcAra isa prakAra AyA ki kAzIma ko 2-3
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 bharateza vaibhava akaMpanane svayaMvara mahotsava karAyA thA usameM deza-dezake aneka rAje upasthita the / usa svayaMvarameM samrATke bhI putra gaye / kanyAne megharAjake gale meM mAlA DAlakara hAthIpara savAra hokara jaba nagara praveza kara cako taba duHkhita hue aneka rAjA va uddaNDamatine isa para etarAja kiyaa| yuvarAjake hote hue yaha sundara kanyA dUsaroMko nahIM mila sakatI hai / isa bAtako tumane bhI svIkAra kiyaa| bAdameM yuddha huA 1 donoM taraphase ghora yuddha huaa| aSTacaMdra bhI svargAMganAoMke kucazaraNa hue / eka bAta aura sunI, parantu maiM Apake sAmane use kahaneke lie DaratA huuN| taba akItine kahA ki Daro mata bolo, tumheM merA zapatha hai / taba nAgara punaH bolA bAta kyA hai ? nAgarAjane tumheM nAgapAzase bAMdhakara meghezako de diyA hai| hama logoMko bar3I ciMtA huii| samrATa bhI isa samAcArako sunakara duHsro hae / itane meM samAcAra milA ki yuddha ke anaMtara rAjA akaMpanane eka kanyA jayakumArako dekara dUsarI kanyA ke sAtha yuvarAja kA vivAha kara diyaa| samrATne ina saba samAcAroMko sunakara kahA ki ekadaphe krisoke gale meM vanyAne mAlA DAla dI to vaha kanyA parastrI ho gaI, jisameM jayakumAra mere pUtrake samAna hai| aisI avasthAmai arkakIrtine yaha Udhama kyoM macAyA ? yaha ucita nahIM kiyaa| isalie abhI isakA vicAra honA cAhiye / taba bharatajIne mujhe AjJA dI ki nAgara ! abhI tuma jAkara sarva vRttAMtako samajhakara aao| isalie maiM yahA~para AyA, yaha kahakara nAgara cupa ho gyaa| yaha saba sunakara arkItiko Azcarya huA, nAkapara uMgalI rakhakara arkakIrti kahane lagA ki hAya ! paramAtman / pApake vazase yaha lokameM apakIti merI huii| nAgarAMka ! aSTacaMdra va udaMDamati maMtrIko nAgapAzakA baMdhana huA thA, yaha matya hai / uso samaya vaha dUra bhI ho gyaa| bAkIke rAva apavAda mithyA haiM / mitra nAgarAMka hama donoM bhAI svayaMvara maMDapameM gaye hI nahIM the / parastrIke prati hamane abhilASA bhI nahIM kI thI / bIcake rAjAoMke kAraNa yaha saba yuddha huA | AdirAjane usI samaya beda' karA diyA / majhe va jayakumArako alaga alaga kanyAoMko dekara satkAra kiyA yaha bAta bilakUla satya hai| isI prakAra aSTacaMdra rAjAoMko bhI alaga alaga kanyAoM ko dekara satkAra kiyaa| yaha bhI satya hai / mitra meM kyA rAjamArgako ullaMghana kara cala sakatA hU~ ! yadi maiM anIti mArgameM jAU~ to
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________ 35 bharateza vaibhava kyA bhAI AdirAja use sahana kara sakatA hai ? kabhI nahIM ? hama logoMko paradArasahodara kahate haiM, phira vaha kaise bana sakatA hai ? jisa samaya pitAjIne digvijaya kiyA thA usa samaya jayakumArane apane bhAiyoM ke sAtha jo sevA bajAI thI vaha kyA thor3I hai ? yadi maiM use bhUla jAUM to kyA maiM cakravartIkA putra kahalA sakatA hU~? hama loga to pitAjIkI sampattiko bhoganevAle haiM, paraMtu khajAneko bharanevAlA jayakumAra hai / vicAra karanepara hama saba logose bar3hakara yahI pitAjoke lie putra hai, vaha sevaka nahIM hai| digvijayake prasaMgameM jaba dhUrtadevatAoMko jayakumArane mAra bhagAyA taba pitAjIne AliMgana dekara usase kahA thA ki tuma arkaphotike samAna ho, use maiM bhUlA nahIM huuN| aisI avasthAmeM usake prati maiM yaha kArya kaise kara sakatA haiM ? pitAjIne jayakumArako pUtrake samAna mAnA hai, vaha kabhI anyathA nahIM ho sakatA hai / Aja hama loga sALu bana gaye haiN| yaha usIkA artha hai 1 pitAjI ne jo usa dina kahA thA usa vacanako anyathA nahIM karanA cAhiye isa vicArase kAzIke rAjA akaMpanane Aja hama logoMkA sambandha kara diyA / isa prakAra apane gurako saMtunaH gAte dura sAgati ne khaa| akaMkItike vacanako sunakara jayakumAra, vijaya, jayaMta uThakara khar3e hue evaM Ananda ke sAtha kahane lage ki svAmin ! hama loga Apake hRdaya ko jAnakara atyanta prasanna hue haiM / hama logoMne kyA sevA kI hai| Apake pitAjIke prabhAvase hI digvijaya saphalatAse hubhA ! hama loga Apake sevaka haiN| parantu Apane hameM sADhU banAkara jo apane bar3e hRdayakA paricaya diyA hai isase hamArI AtmA ApakI tarapha AkarSita ho gaI hai / usa dina Apake pitAjI ne jo hamArA Adara kiyA thA evaM Aja Apane jo hamAre prati prema vyakta kiyA hai, isake lie hama loga kyA kara sakate haiM ? saMdeha nahIM cAhiye, hama loga apane zarIrako ApakI sevAmeM samarpaNa kara dete haiN| ____isa prakAra kahate hue tInoM bhAI yuvarAjake caraNoMmeM namaskAra kara utthe| akaMpana rAjAne bhI apane maMtrIke dvArA yuvarAjako namaskAra kraayaa| vaha svayaM baiThA ho huA thA / pahile to ve yuvarAjako namaskAra karate the| parantu aba vaha kanyA dekara zvasura bana gaye haiM / isalie aba maMtrIse namaskAra karAyA hai / kanyAdAnakA mahatva bahuta vicitra hai|
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava itanemeM AdirAjane kahA ki bhAI ! pitAjIko bar3I cintA huI ! aba isa samAcArako sunakara apane yahAM ArAmase baiThe raheM yaha ucita nahIM hai / aba Age prasthAna kara denA cAhiye / senA, hAthI, ghor3A vagairaha aSTacaMdra rAjAoMke sAtha pIchese Ane do / apana Aja Aye hue mitrake sAthahI vimAnapara car3hakara jAveM / aba derI nahIM karanI caahie| taba nAgarAMkane kahA ki itanI gar3abar3I kyA hai ? Apa loga Age jAkara saba dezoMko dekhakara AvaM / maiM Aja jAkara svAmIke cittako samAdhAna kara dUMgA / Apa loga jayakumArake sAtha sAvakAza Avai / abhI koI gar3abar3I nahIM hai / bharatajIne bhI aisI hI AjJA do hai| taba donoM bhAiyoMne kahA ki Thoka hai| hama loga bAdameM aayeNge| parantu pitAjIke caraNoMkA darzana jabataka nahIM hogA tabataka hama loga dratha aura ghI nahIM khaayeNge| tava nAgarAMkane kahA ki tama loga aisA mata karo, agara samrATne suna liyA to ve namaka chor3a deMge, aisA nahIM honA cAhie / Apa loga sukhake sAtha saba dezako dekhate hue AveM, hama aura bharatajI sukhake sAtha raheMge / aura loga bhI sukhake sAtha apanA samaya vyatIta kreN| hamAre svAmIkI kRpAse saba jagaha sukha hI sukha hogaa| rASA akaMpanane nAgarAMkase kahA ki nAgarottama ! yaha saba Thoka huaa| aba tuma Aja kyoM jA rahe ho / hamAre mahala meM ATha dina vizrAMti lekara bAdameM jAnA / tuma hamAre svAmI cakravartIke mitra ho, bAra bAra tumhArA bAnA nahIM bana sakegA / isalie hamAre Atithyako svIkAra kara jAnA cAhie, isa bAtakA samarthana jayakumArane bhI kara diyaa| uttarameM nAgarAMkane kahA rahane meM koI dhApatti nahIM hai, kyoMki hamAre yuvarAjakA yaha zvasura-gRha hai / parantu rAjan ! jaba samrAT cintA par3e hue haiM aisI avasthAmeM maiM yahA~para ArAmase rahU~ kyA yaha ucita ho sakatA hai? rANA akaMpanane kahA ki ThIka hai, taba to derI na karo, snAna bhojana karake kala yahA~se cale jAnA / taba arkakotine bho kahA ki Thoka hai, kala nahIM parasoM cale jAnA, usameM kyA bAta hai| __nAgarAMkane kahA ki svAmIko duHkhita' avasthAmeM chor3akara snAna bhojanAdi kAmameM samaya bitAnA ThIka nahIM hai, usa snAna bhojana ke lie viNakAra ho / isalie aba mujhe Apa loga rokanekI kRpA na kreN| itanemeM AdirAjane kahA ki ThIka hai, hama loga mo ruka gaye, nAgarAMka
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________ masteza vaibhava bhI rukA to pitAoko adhika cintA hogii| isalie usako aba rokanA nahIM cAhiye / jAne do| ___ taba saba logoMne kahA ki zAbAza AdirAja hamAre svAmIke pitAke nAmako tuma alaMkRta kara rahe ho isalie tumane masamuca meM acchI bAta kahI / saba loga isa bAtako maMjUra kareMge / arkakotine kahA ki ThIka hai, tuma Aja hI jAo, abhI prAtaHkAla kA bhojana hamAre mahala meM karo aura zAmakA vyAlU rAjA akaMpanako mahalameM karake prasthAna kro| saba logoM ne ise svIkAra kiyA / saba loga vahA~se apane apane sthAna para cale gaye / nAgarAMkake sAtha AI huI senAko satkAra karaneke lie aSTacaMdroMko niyata karake apane Agata mitrake sAtha yuvarAja mahalameM praviSTa hue| jAte samaya AdirAjane nAgarAMkase kahA ki mitra ! tuma prasthAnake samaya mere pAsa bhI Akara jAnA / yuvarAjane apane mahalameM pahuMcakara apane mAmA bhAnurAjako bhI bulavAyA, evaM nAgarAMka va bhAnurAjake sAtha milakara bhojana kiyaa| bhojanake anaMtara apane pitAkA mitra honese hAthI, ghor3A, ratha, rala Adi 70 lAkha uttamottama padArthoko bheTameM nAgarIkako samarpaNa kiyA / nAgarAMka yuvarAja ke satkArase bharapUra tRpta huaa| aura hAtha jor3akara kahane lagA ki yuvarAja ! merI aura eka icchA hai| usakI pUrti honI cAhie / arkakIrti ne kahA ki acchA ! kaho, kyA bAta hai| nAgarAMphane kahA ki yadi tumhAre mAmA bhAnurAjane use pUrti karanekA vacana diyA to kahU~gA / taba haMsate hue bhAnurAjane kahA ki kaho, maiM kisa pAtake lie inakAra kara sakatA huuN| taba harSase nAgarAMkane kahA ki aura koI bAta nahIM hai| tumhAre sAtha mAnurAja bhI ayodhyA nagarImeM AyeM evaM samrATko milakara jAveM / itanI hI bAta hai| isa bAtakA rahasya bhAnurAjako mAlUma na honepara bho yuvarAjako mAlUma huaa| unhoMne kahA ki ThIka hai, kyA bAta hai, maiM unako sAthameM lekara aauuNgaa| nAgarAMka arkakItiko namaskAra kara AdirAjako mahalapara phuNcaa| vahA~para AdirAjake mAmA vimalarAjase bho mila vahA~para AdirAjane tIsa lAkha uttamottama padArthose nAgarAMkakA satkAra kiyA /
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 bharateza vaibhava yuvarAjake sAtha jisa prakAra nAgarAMkane vinaya vyavahAra kiyA uso prakAra AdirAjake sAtha bho karake kAzIke rAjA apanake mahalama pahaMcA vahA~para aneka saMtoSake vyavahArake sAtha zAmakA bhojana kiyA / bhojana ke bAda rAjA akaMpanane dasa lAkha uttamottama vastuoMsa usakA satkAra kiyaa| vahA~se jayakumAra use apane mahala meM le gayA aura vahA~para paccIsa lAkha ratha ratnAdi uttama padArthose usakA satkAra kiyA gayA / isake alAvA chappana dezake rAjA va aSTacaMdra rAjAoMne milakara eka karor3a paiMsaTha lAkha uttama padArthoko dekara satkAra kiyaa| vizeSa kyA ? tIna karor3a uttama dravyoMse usakA vahA~para satkAra huaa| chaha khaMDake adhipatike mizrako tIna karor3a upahAra dravyoMse satkAra hubhA / isameM Azcarya kI kyA bAta hai| cA~danIkI rAta hai, nAgarAMka apane parivArake sAtha vimAnapara car3hakara AkAzamArgase ravAnA huA / jisa samaya usa zubhra cAMdanImeM aneka vimAna jA rahe the usa samaya samudra meM jahAja jA rahe hoM aisA mAlUma ho rahA thaa| AkAzamArgase Ane meM dera kyA lagatI hai ? aneka gAjebAje ke sAtha ayodhyA magarameM vaha nAgarAMka praviSTa huA / bharatajI citAmagna honeke kAraNa usa samaya darabAra vagairahameM nahIM baiThate the| ve apane maMtrImitroM ke sAtha baiThakara vArtAlApa kara rahe the / itane meM bAjekA zabda sunAI de rahA thA ! sabane samajha liyA ki nAgarAMka vApisa lauTA hai / aura usakA Agamana harSa ko sUcitta karatA hai / nAgarAMkane bhI vimAnase utarakara sabako apane-apane sthAnameM bhejaa| aura svayaM cakravartI jahA~ virAje the vahAM phuNcaa| ___ vahA~para pahuMca hI cakravartIke caraNoMmeM namaskAra kara kahane lagA ki sabako sadA Ananda utpanna karanevAle he prathamacakeza ! svAmin ! pahile jo bhI samAcAra sune gaye haiM ve saba khoTe haiN| kSudra svayaMvarako mahApuruSa loga jA sakate haiM kyA ? ApakA putra bhI aise svayaMvarako kaise jA sakatA hai ! parantu rAjA akaMpanane hI eka kanyAko lAkara vivAha kiyA hai / yaha bhI jAne do, kala jo isa pRthvIkA adhipati honevAlA hai, vaha kyA sanmArgako chor3akara cala sakatA hai? dUsaroMke gale meM mAlA DAlI huI
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava strIkI apekSA kara sakatA hai ? kabhI nhiiN| apana sunI huI bAteM saba havA kI haiM / isalie Apa bhUla jAiye / pAzase yadi yubarAjako bA~dhA to kyA jayakumAra baca sakatA hai ? aSTacaMdra rAjAoMko thor3o so takalIpha jarUra huI / paraMtu usI samaya dUra bhI ho gii| isa prakAra vahA~ke sAre vRttAntako yathAvata kahA ! __sanATne bho kahA ki tuma baiThakara Age kyA huA bolo| taba nAgarAMkane tIna karor3a padArthose usakA satkAra huA usakA varNana kiyA taba samrATne kahA ki vaha tumhAre lie jebakharca hai| __nAgagaMkane punaH kahA ki svAmin ! yaha saba bAteM jAne do, mohako vicitratAko dekhiegA / mere vahA~para pahuMcane ke pahale hI yuddhake samAcAra ko sunakara bhAnurAja vimalarAja vahA~para pahu~ca gaye the va apane bhAnajoMke sAthameM mile hue the| pitAjoke vicArase pahale ho unake mAmA unake pAsa pahuMce aisI avasthA meM putroMko mAtA-pitAko apekSA mAmA ho adhika priya haiM / bharatajIkA hRdaya bhI yaha sunakara bhara gayA, apane syAlakoMke Aptatattvako vicAra karate hue harSita hue| isake lie unakA yogya satkAra karanA cAhie yaha bho unhoMne manameM nizcita kiyaa| tadanaMtara prakaTa rUpase bole ki anukUla ! kuTila ! dakSiNa ! zaTha ! poThamardana ! va maMtro! Apa loga suno, hamAre putroM ko sahAyatAke lie unake mAmA pahu~ne yaha bahuta bar3I vinaya nahIM kyA ? taba uttarameM sabane kahA ki svAmin ! bhAnurAja vimalarAja nagarameM svata: kAzIke rAjAne pahuMcakara AmaMtraNa diyA to bho ve vahA~ pahu~canevAle nahIM haiM / apano mahatAko bhUlakara ve aba apane bhAnajoMke premase hI vahAM para pahuMca gae haiM / sacamucameM unakA prema atyadhika hai / ___ samrATne yaha bhI vicAra kiyA ki hameM jisa prakAra hamAre mAmAke prati prema hai usI prakAra arkakIrti aura AdirAjako bhI unake mAmA ke prati prema hai / isalie usakA satkAra honA hI caahiye| una donoM ko maiM rAjAke padase vibhUSita kara dUMgA / isase arkakoti va AdirAja prasanna ho jaayeNge| saba logoMne kahA ki vilakula ThIka hai / aisA hI honA cAhiye, pahile nAgarAMkane bhI isI abhiprAyase unako nimaMtraNa diyA praa|
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava samrATne nAgarAMkako vizrAMti lene ke lie kahakara mahalameM praveza kiyA / 40 I pAThaka vicAra kareM ki bharatajIkA puNyAtizaya kitanA viziSTa hai / thor3I derake pahile ve citAmeM magna the / apane putroMke saMbaMdha meM jo samAcAra milA thA usase ekadama becainI ho rahI thI / parantu thor3e hI samaya meM ve citAmukta hokara punaH harSasAgarameM magna hue / yaha saba unake puNyakA ho prabhAva hai| ve nitya cidAnanda paramAtmAko isa prakAra AmaMtraNa dete hai ki he paramAtman ! tumhAre aMdara yaha eka viziSTa sAmarthya hai ki tuma bar3Ise bar3I ciMtAko timiSamAna meM dete ho| isalie tuma viziSTazaktizAlI ho / ataeva he cidaMbara puruSa ! sadA mere hRdaya meM aTala hokara virAje raho / he siddhAtman ! Apa AkAzameM citrita puruSa rUpa yA samAna mAlUma hote haiN| kyoMki Apa nirAkara haiN| ataeva loga Apake saMbaMdha meM Azcaryacakita hote haiM / he niraMjanasiddha ! mere hRdaya meM Apa bane raho / isI puNyamaya bhAvanAkA phala hai ki bharatajI bar3I se bar3I citAse kSaNamAtrameM mukta hote haiM / iti nAgarAlApasaMdhi: janakasaMdarthana saMdhi nAgarAMkako ayodhyAkI tarapha bhejakara yuvarAjane bhI ayodhyA kI ora prasthAnakI zIghra taiyArI kii| usame pahile unhoMne jo rAjayogakA digdarzana kiyA vaha avarNanIya hai / jayakumAra, vijaya va jayaMtakA bulAkara vivAha ke samaya jo manameM kaluSatA huI usakA parimArjana kiyaa| yuvarAjane bahuta vinayake sAtha
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharane bezava kahA ki jayakumAra ! apane pUrva janma ke pApodaya se thor3I dera vaiSamya upasthita huA / parantu vaha puNya taMtrase tatkAla dUra bhI huA / aisI hAlata meM Age use apaneko manameM nahIM rakhanA cAhiye / aSTacaMdra va duSTa maMtrone jo vicAra kiyA thA vaha sacamuca meM bhArI aparAdha hai parantu use AdirAjane sudhAra liyA / isalie usa bAtako bhUla jAnA caahiye| kadAcit pitAjI ko mAlUma huA to ve nArAja hoNge| jayakumAra ! vizeSa kyA kahU~, hama loga to pitAjIko kaSTa dekara utpanna hue putra ho / parantu tuma loga to binA takalIpha diye hI Aye hue putra ho / isalie sahodaroMmeM Apasa meM saMkleza Ave to bhI use dUra karanA caahiye| Apa loga, hama va aSTacaMdra vagairaha sabhI rAjaputra haiM, kSatriya haiM, phira gavAroMke samAna hama logoM kA vyavahAra kyA ucita hai ? samAna varNa meM utpanna hama logoM meM isa prakArakA kSobha honA yogya nahIM hai / 3: yuvarAjake miSTa vacanoM ko sunakara sabake hRdaya meM zAMti huI / saba logoMne aSTa caMdroM ke sAtha yuvarAjake caraNoM meM namaskAra kiyA va vinayase kahA ki svAmit ! AdirAjane hI pahile hama logoM ke cittako zAMta kiyA thaa| aba Apake sundara vacanoMse rahI sahI vedanA ekadama calI gaI / yuvarAjane korI bAtose hI unako saMtuSTa nahIM kiyA, apitu megharAja ko apane pAsa bulAkara pacAsa lAkha moharoMse sammAna kiyaa| isI prakAra 'vijayarAjako tIsa lAkha va jayaMtarAjako bosa lAkha dekara aneka upahAroMko bho arpaNa kiyA / tadanaMtara AdirAjane bhI meghezako 25 lAkha, vijayarAjako 15 lAkha ka jayaMtako 10 lAla apanI orase diyA va bahuta Anandase unakI vidAI kii| sabake hRdayakA vaiSamya dUra huA / aba bAnanda hI Ananda hai / una logoMne yuvarAjako bhakti se namaskAra kiyA va vahAMse cale gaye / ve kyA - sAmAnya haiM ? cakravartI ke ho putra haiM, vahIpara phira kisa bAta kI kamI hai ? I isI prakAra yuvarAjane aneka dezake rAjAoMkA unakI yogyatAnusAra satkAra kiyA ca mahalameM jAnepara rAjA akaMpanane yuvarAjakA satkAra kiyA va yuvarAjane apanI yuvarAjJIke sAtha baiThakara bhojana kiyaa| yubarAja kI patnI lakSmImatiko eka sau bhAI haiN| una sabake sAtha rAjA akaMpanane yuvarAjakA sarakAra kiyaa| apane zvasurase yatheSTa satkAra pAkara yuvarAjane Age ke lie prasthAna kiyA /
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava yubarAjake prasthAnasaMbhramakA kyA varNana kareM / saMkSepameM kaheM to aThAraha lAkha akSauhiNI senAko sampattise yukta hokara yavarAja jA rahe haiM sabase Age senAke sAtha aSTacaMdra jA rahe haiN| sAtha hI maMtrigaNa bhI haiM / yuvarAjake sAtha AdirAja hai ! sAthameM zvasura bhI haiN| isa prakAra bahuta vaibhavase yukta hokara pitAke caraNoMke darzanameM utsuka hokara yuvarAja jA rahe haiM / dakSiNase uttara mukha hokara aneka dezoMmeM vihAra karate hue yuvarAja jA rahe haiM / aba ayodhyAko sirpha 200 kosa bAkI hai / vahA~para senAsahita yuvarAjane mukAma kiyA hai| ___ usa mukAmameM ayodhyAse eka dUtane Akara vahA~ke sarva vRttAMtako kahA / evaM ekAMta meM nAgarIka pIse botamArA dila vaha bhI kahA / usase donoM rAjakumAroMko bar3A harSa huaa| sAthameM yaha bhI mAlUma huA ki nAgarAMkakI bAtacItake silasile meM yuvarAjake zvasuroMko samrATne "rAjA" isa upAdhise sammAnita kiyA hai| ve bhI ise sunakara bar3e hI prasanna hue / parantu unhoMne use bAhara vyakta nahIM kiyA, sirpha itanA hI kahA ki cakravartI hameM cAhe jaise bulAveM hama to prasanna hai / ___ aba akoti ayodhyApurake samIpa pahuMca gae haiN| use sunakara bharatajIko bar3A Ananda huA ! usI samaya vRSabharAjako bulAkara maMtrI mitroM ke sAtha svAgata ke lie jAneko AjJA dii| vaSabharAjako yaha sUcanA milate hI bAkIke sabhI bhAI taiyAra hokara jAne lage / jaise brAhmaNa dAna leneke lie bhAgate hoM, usI prakAra ye bhI utsAha se jA rahe haiM / apane bar3e bhAIke prati unakA jo asIma prema hai vaha avarNanIya hai| tIsa hajAra sahodara haiN| saba milakara bhAIko dekhaneke lie bar3e Ananda se jArahe haiN| koI hAthIpara, koI ghor3epara aura koI pallakopara car3hakara jA rahe haiN| isa prakAra chatra, cAmara, dhvaja, patAkA vagairaha maMgala dravyoMke sAtha ve rAjakumAra bar3e bhAIkI ora jAte haiM / vRSabhamahArAjako Age karake saba usake poche vinayase jisa samaya ve jA rahe the usa utsavako dekhate hI banatA thaa| vRSabharAjane jAphara aneka uttamottama bheMTa yuvarAjake caraNoM meM rakhakara namaskAra kiyA isI prakAra sarva bhAiyoMne kiyaa| ___ arkakIrtine sabako dekhakara harSa vyakta karate hue kahA vRSabharAja ! Ao, tuma kuzalase to ho na? haMsarAja ! tuma saukhyAnubhava karate ho na ? niraMjanarAja ! siddharAja ! Ao tuma sukhasthAnapara ho na ? balabhadrarAja ! bhAskararAja ! zivarAja ! aMkarAja ! zrIrAja ! lalitAMgarAja ! lAvaNya
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava rAja ! tumheM saba kSema to hai na? isake sivAya aura jo bhAI haiM ve saba kuzala to haiM ? saba bhAiyoMkA kuzala samacAra pUchA evaM sabako apane pAga bulAkara unheM eka eka ratnahAra diyA / una bhAiyoMne akotige nivedana kiyA ki hama to madA kugala se haiM, parantu Apa donoM ke darzanase aura bhI kuzalatAkI vRddhi huI / isa prakAra bahate hue punaH praNAma kiyA / sAthameM Aye hue mAtAoMke caraNoM meM bhI namaskAra kiyaa| unake vinayakA kyA varNana kreN| aSTacaMdrarAja va maMtriyoMne ina saba kumAroMko namaskAra kiyA / isI prakAra upasthita anya rAjakumAra, matrI, mitra va parivAra prajAoMko donoM kumAroke caraNoM meM bheMTa rakhakara namaskAra kiyA | Agata saba logoMke sAtha yathAyogya mRdu vacanase bolakara akakoti hAthopara punaH caDhe / jayaghoSa nAmaka hAthIpara akaMkIti dudaMbhidhoSa nAmaka hAthIpara AdirAja va bAkI sabhI bhAI eka eka hAthIpara car3hakara nagarI moranAra zenoM prakAra ke maMgala vAdya baja rahe haiM / ayodhyA nagarameM praveza kara jisa mamaya rAjamArgasa hokara jA rahe the vaha zobhA apAra thii| vizvamtoMke sAtha apanI rAniyoMko pahilaM mahalakI ora bhejakara svataH yavarAja va Adigaja jina maMdirako darzana karane cale gaye 1 vahA~se phira hAyopara car3hakara apane pitAke darzana ke lie gaye / jAte samaya upa vizAla julUsako nagaravAsIjana bahuta utsukatAke sAtha dekha rahe haiN| striyo apane-apane mahala ko mADIpara car3hakara isa zobhAko dekha rahI haiN| koI mADIpara, koI gopurapara, koI daravAjese, koI maMdira para car3hakara AkAzase dekhanevAlI khecariyoMke samAna dekha rahI haiN| eka kumArako dekhanevAlo A~kha vahasi haTanA hI nahIM cAhatI hai, kadAcit haTa gaI to dUsaroM kI taraphase haTAI nahIM jA sakatI hai, parantu Age jAnepara haTAnA par3A, isalie ve striyA~ dIrghazvAsa lene lgiiN| kAmadeva svataH aneka rUpoMko dhAraNa kara to nahIM AyA hai ? jaba inakA saundarya itanA vizeSa hai / to inake mAtA-pitAoke sauMdaryakA kyA varNana karanA / hamAre svAmI samrAT kitane bhAgyazAlI haiN| unhoMne aise viziSTa lokAtizAyI saMtAnako prApta kiyA hai| mAnava lokameM aise kona haiM ? lokameM jitane bhI uttama padArtha haiM, una sabakI lUTakara hamAre rAjA lAe haiM / parantu ina saba putroMko dekhane para mAlUma honA hai ki devalokase sura kumAroMko lUTakara lAyA ho / eka bhI kharAba motI na ho, sabhI
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava uttImattama motI hI paidA ho aisA bhAgya kisa samudrako hai / parantu samrAT / bharatake putra to ekase eka bar3hakara haiN| sauMdaryakA yaha samudra hI hai / cakravartI kI rAniyoMko putrI ho yA putra ho, eka ekake garbha meM eka eka hI saMtAnaratna paidA ho sakatA hai / Dherake Dhera nahIM / isalie sauMdaryakA piMDa ekatrita hokara ho yahA~ AtA hai| isa prakAra ve striyAM una kumAroMko dekhakara taraha-tarahase bAtacIta kara rahI thIM / unako ve striyA~ dekha rahI haiM / parantu ve kumAra AMkheM uThAkara bhI nahIM dekhate / sIdhA rAjamahalakI ora Akara vahA~para hAthIko ThaharA, apane parivAra senA vagairahako bhejakara svayaM yuvarAja apane bhAiyoMke sAthai hAthIse nIce utre| bahuta vinayake sAtha apane bhAiyoM sahita arkakoti pitAke darzanake lie motIse nirmita mahalako ora A rahA hai| bharatajI dUrase Ata hue apane putroMko dekhakara manameM hI prasanna ho rahe haiM / usI taraha pitAko dUrase dekhanepara putroMko bhI ekadama Anandase romAMca huaa| vetradhArIgaNa samrATke kumAroMkA svAgata karate hue kahane lage ki svAmin ! divarAja sadRza yuvarAja A rahe haiM, jarA unako dekheN| isI taraha suvivekanidhi AdirAja bhI sAtha meM haiN| kuTinoke vacana, paradhana va parastrIke prati citta na lagAnevAle, satyarUpI vanahArako kaThameM dhAraNa karanevAle kumAra A rahe haiM / isa prakAra vacakaTha va sukaMThane kahA / __ yuvarAja ! apane pitAmokA darzana kro| ise dekhanekA bhAgya hameM 'milane do| isa prakAra vetradhara kahate the, itanemeM pitAke caraNoMmeM meMTa rakhakara yuvarAjane praNAma kiyaa| usI samaya AdirAjane bhI usI taraha pitAke caraNoM meM praNAma kiyaa| tadanantara sabhI bhAiyoMne bhI praNAma kiyA / donoM kumAroMko yogya Asana dekara baiThane ke lie izArA kiyaa| parantu bAkI putroMne jaba namaskAra kiyA to bharatajIko ha~sI AI 1 kyoMki ye to paradezase nahIM Aye / phira inhoMne bhI praNAma kyoM kiyA? samrATne prakaTa hokara kahA ki vRSabharAja ! haMsarAja ! tuma loga uTho, bahuta thaka gae ho ! tuma logoMne Aja mujhe namaskAra kyoM kiyA ? usakA kyA kAraNa hai / bolo| taba vRSabharAjane bahuta vinayase nivedana kiyA ki pitAjI ! hamAre -svAmI jaba Apake caraNoMmeM namaskAra karate haiM vo loga ghamaMDase khar3e
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 45. ho rahe ? isalie hamane namaskAra kiyaa| una putroMkA vinaya sacamucameM zlAghanIya hai / bharatajIko unakA uttara sunakara bar3I prasannatA huii| una sabako yahA~ sataraMjIpara baiThaneke lie kahA, itanemeM vimalarAja va bhAnurAjane samrATakA darzana kiyaa| cakravartIne unako AliMgana dekara kahAki vimalarAja ! bhAnurAja ! Apa loga Aye so bahuta acchA huaa| bhAnurAja, vimalarAjako bhI bar3A harSa huA / kyoM nahIM ? jaba SaTkhaMDAdhipati apaneko rAjAke nAmase sambodhita karate haiM, harSa kyoM na hogA / pahile kabhI milane kA prasaMga AyA to bharatajI, Ao bhAnu, Ao vimala, aisA kahakara bulAte the / aba rAjAke nAma se unhoMne bulAyA hai| yaha kama vaibhavako bAta nahIM hai / isalie una donoMko bar3A hI harSa haa| harSake bharameM hI unhoMne samrATse kahA ki skAmida . hamAre meM kyA hai parantu thApa zanase hama logoMko bahuta Ananda huA / sugaMdhita puSpako lagakara AnevAle pavana meM jisa prakAra sugaMdhatva rahatA hai, usI prakAra Apake darzanase hama pavitra hue | taba bharatajIne kahA ki Apa logoMkI Ata jitanI moThI hai utanI vRtti mIThI nahIM hai / taba unhoMne uttara diyA ki saca hai svAmin ! garIboM kI vRtti bar3e logoMko kabhI pasanda nahIM ho sakatI hai| "Apa loga garIba kaise haiM ?' bharatajIne haMsate hue khaa| "nahIM, nahIM, Apase bhI bar3e haiM" isa prakAra vinodase unhoMne uttara diyaa| jAne do vinoda ! Apa loga garIba kaise haiM ? bar3e buddhimAna haiN| kamase kama hamase to adhika buddhimAna haiM, bharatajIne khaa| Apa satya kahate haiN| Apase adhika buddhimAna hama nahIM to aura kona ho sakate haiM ? una donoMne kahA / Apa loga upAyase bacAnA cAhate haiN| parantu merA bhI ullaMghana karanevAle Apa loga uiMDa haiM, bharatajIne khaa| "kahiye mahArAja ! hamane kyA uddaDatA ko" donoM rAjAoMne kahA / bola ? bharatajIne kahA / kahiye, kahiye, hamane aisI kaunasI udaMDatA kI? phira unhoMne kahA / suno ! hamAre putroMko hamase pUche binA hI apane yahA~ lejAkara apanI putriyoMko dekara saMbaMdha karanevAle Apa loga garIba haiM ? hamase bhI bar3hakara
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava haiN| mAtA-pitAko na pUchakara lokama apanI kanyAoMko kauna dete hai ? / Apa logoMne mAtra vaimA vyavahAra kiyA / ___ ataeva Apa logoMkI vRtti kaSTatara hai. uiMDa hai, ataeva Apa garIba nahIM haiM / isa prakArakA abhimAna SaTkhaMDameM koI nahIM kara sakate haiM / parantu merI paravAha na kara Apa logoM ne yaha kArya kiyaa| zAbAza ! isa prakAra bharatajIne hesate hue khaa| - "rAjan ! jAne do Apako na pUchakara Apake putroMkA vivAha apanI kanyAoMke sAtha inhoMne kiyA so inhoMne ucita ho kiyaa| kyoMki ye mAmA haiN| arkakIti AdikI mAtAoMke sahodaroMne apane bhAnajoMko le jAkara vivAha kiyA ise Apane sahana kiyaa| una logoMne yadi vivAha hI kiyA to kyA Apake putra yaha nahIM kaha sakate the ki hama pitAjIse pUche binA kucha bhI nahIM kara sakate haiM" nAgarane khaa| taba bharatajIne kahA Apaloga aba pakSapAta karate haiN| kyoMki Apaloga eka hI kulake haiN| isalie dakSiNAMka, kuTila, vidUSaka tuma loga bolo to sahI kisakI galato hai ? mujhe na pUchakara ina logoMne vivAha kiyA yaha inakI galatI hai yA mero galatI hai ? vidUSakane jhaTa kahA ki sonA jaba kAlA hogA to ApakI bhI galatI ho sakatI hai | aba Apa loga suniye / unakI to galatI hai, parantu maiM use sudhAra letA huuN| Apase na pUchakara jo unhoMne apanI kanyAoMkA vivAha Apake putroMke sAtha kiyA hai, isa galatIke lie una rAjAoMko Age jo kanyAratna utpanna hoMge ve saba Apake puoMke lie hI diye jAyeMge / ise Apa aura ve maMjUra kareM / aura eka bAta hai| una bhAnurAja va vimalarAjakI jo kumArI bahineM Aja maujUda haiM una sabakA vivAha Apake sAtha honA cAhiye / mere isa nivedanako bhI svIkAra kreN| ApalogoMke kAryako sudhArakara maiM khAlI hAtha kaise jA sakatA hU~ ? usase bAhmaNa saMtuSTa nahIM hoNge| isalie inake nagarameM jitane. brAhmaNa haiM unako anna utpanna honevAlI sundara kanyAyeM mujhe milanI cAhiye / isa prakAra vidUdhakane kahA taba anukUla nAyaphane vidUSakako zAbAzI dete hue kahA ki bilakula ThIka hai / bharatajIko bhI haMsI AI, upasthita sadaM anatAne vidUSakake vinodapara AnaMda vyakta kiyaa| __ bharatajIne bhI vidUSakase kahA ki tumane ThIka sudhAra liyA / tadanaMtara putroMkI ora dekhakara kahA ki Apa loga aneka rAjyoMmeM bhramaNa karate
Page #501
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava karate thaka gaye hoNge| taba ekadama sarva putra khar3e hue| yuvarAjane hAtha jor3akara kahA ki pitAjI ! paradeza meM hama loga bar3e Ananda ke sAtha vihAra kara rahe the, taba sarva samAcAra ApakI tarapha Ate the, usa bIca meM eka apriya kaTu samAcAra bhI pahu~cA mAluma hotA hai | lokameM anyAyako tarapha citta lagA kara yadi Apako ciMtA utpanna karUM to kyA meM ApakA putra ho sakatA hU~ ? putra jo lIlAke lie utpanna hotA hai, vaha zUlaka lie kAraNa huA ? 47 nitAjI ! mujhe sukhoMkI apekSA karanekI kyA AvazyakatA hai ? Apake nAmako sunate hI sukha apane Apa calakara Ate haiM / Apake udarameM Akara kyA maiM mArga chor3akara cala sakatA hU~ ? bharata jone kahA ki beTA ! bahuta se samAcAra Aye, parantu usI kSaNa unakA nirasana bhI ho gyaa| sUryako yadi meghAcchAdana huA to vaha kitanI dera raha sakatA hai / isI prakAra mere hRdayameM citA adhika samaya nahIM Tika sakatI hai / tuma to mArga chor3akara jA nahIM sakate, meveza to merA putra hI hai, dUsarA nahIM hai| aisI avasthA meM koI cinAko bAta nahIM hai, tuma loga bhI bhUla jAo / putra bhI bharatajI kI bAta ko sunakara prasanna hue| evaM pitA ke caraNoM meM unhoMne punaH bhaktise praNAma kiyaa| usa samaya samrATne aneka vastra ityAdikoMko pradAna kara putroMkA sanmAna kiyA / buddhisAgara maMtrI bhI prasanna hue| itane meM jorase zaMkhanAda huaa| usa zabdako sunate hI saba loga bahA~se uThe / samrAT bho bhAnurAja va vimalarAjako apane sAtha lekara putroMke sAtha mahalakI ora ravAnA hue| rAste meM bhAnurAja va vimalarAjako rAjazabdase saMbodhana karate hue unako prasanna kara rahe the| kusumAjI va kuMtalAvatI ina donoM rAniyoMke AnaMdakA varNana ho kyA kreN| kyoMki unake sahodaroMko samrATne rAja ke nAmase pukArA hai| apane bhAIko jo AnaMda hotA hai| usase striyoM ko parama harSa hotA hai / apanI bahinoM ko jo AnaMda hotA hai usase puruSa prasanna hote hai| usa bAtakA vahA~para apUrva saMyoga thA / bahinoMneM donoM bhAiyoMkA yogya vinaya kiyA, taba putroMne bhI Akara apanI mAtAoMke caraNoM meM mastaka rakhakhA / usa samaya gaMgApravAhake samAna prema va bhaktikA saMcAra ho rahA thaa| tadanaMtara tIsa hajAra apane putroMke sAtha evaM donoM sAloMke sAtha bharatajIne eka hI paMktipara baiThakara amRtAnnakA bhojana kiyA tadanaMtara unakA yogya rUpase
Page #502
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 bharateza vaibhava sanmAna kara unake lie saje hue mahaloMmeM bhejA va bharatajI sukhase apanA samaya vyatIta kara rahe the| bharatajIke putra apanI navavadhaoM ke sAtha samrATkI mAtAke darzanake lie gae / evaM unase yogya AzIrvAdako pAkara Anandase rahane lge| bharatajIkA samaya sadA Anandase hI jAtA hai| kyoMki unako kisI kA bhaya nahIM hai, sAtvika vicAroM se vastusthitikA ve parijJAna karate haiM / ataeva sadA AnandameM hI magna rahate haiM / unakI bhAvanA hai ki he paramAtman ! Apa asahAyavikrama ho, vikrAMta arthAt parAkramiyoMke svAmI ho, tAmasavRttiko dUra karanevAle ho, satata AnaMdasvarUpa ho, evaM prabhArUpa ho, isalie he svAmin ! mere hRdaya meM sadA bane rho| he siddhAtman ! Apa sundaroMke rAjA ho, surUpiyoMke deva ho, subhagoMke ratna ho, lAvaNyAMgoMke svAmI ho, sAMsyasampanna ho, Apa mujhe sanmati pradAna kreN| isI puNyayaya bhAvanAkA phala hai ki bharatajI sarvadA Ananda ho Ananda meM rahate haiN| iti-janakasaMdarzana saMdhiH -... jananI-viyoga-saMdhiH yuvarAjake Aneke bAda jayakumAra bhI apane parivArake sAtha svadeza jAneke lie nikale / jAte samaya rAstemeM apanI senAko chor3akara svayaM cakravartIse milakara gye| bharatajIke mahala meM hI Ananda ho rahA hai / bhAnurAja ora vimalarAja kA roga naye-naye miSThAnna bhojana, vastra rasnAdikase sanmAna ho rahA hai| samrAT hI jinapara prasanna hote haiM unakI bAta hI kyA hai ? bhAnu, vimala bhAnurAja aura vimalarAja hue / unako hAthI, ghor3A, raslAdika upahAra meM dekara unakI vidAI kI gii|
Page #503
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava yaha Upara hI kaha cuke haiM ayodhyAke usa mahalameM pratinitya Ananda kA tAMtA hI lagA rahatA hai / ekake bAda eka isa prakAra harSake kAra harSa Ate rahate haiN| bhAnurAja va vimalarAjake jAneke bAda eka do dina meM hI eka aura harSa kA samAcAra AyA / nagarake uganameM rahanevAle RSinivedakane Akara nivedana kiyA ki svAmin / telagu, karnATaka, huramajI, saurASTra, gurjarAdi dezoMmeM vihAra karatI huI kevalo anantavIrya svAmokI gaMdhakuTI yahAM para A gaI hai| AkAzameM surabhero baja rahI hai| sabhI jaya-jayakAra zabda kara rahe haiM, sarvatra prakAza phaila gayA hai / sUryakA bibaDI khar3I hai, AkAzameM khar3A ho usa prakAra vaha gaMdhakuTo AkAzameM nagarake bAhara khar3I hai, Azcarya hai| bharatajoko yaha samAcAra sunakara parama harSa huaa| usa samAcAra lAnevAleko paramopakAro samajhakara aneka vastra ratnAdika pradAna kiyA gayA / evaM jinadarzanake prasthAnake lie taiyArI kI gaI / mahala meM sabako yaha samAcAra mAlUma huA, harSase saba loga nAcane ho lge| aMtaHpurameM maiM Age, maiM Age, isa prakAra ahamahamikA vRtti cala rahI hai| mAtA yazasvatIdevI to Anandase phalo : smaaii| rAniyone vahAMpara jAneko icchA prakaTa kii| __ parantu deva manuSyoMkI asaMkhya bhIr3ameM samrAT unako kyoM le Ane lage? isalie sabako komala bacanoMse samajhA-bujhAkara zAMta kiyA, paraMtu mAtA yazasvatI ne kahA ki beTA ! mere zirameM to eka bhI kRSNakeza nahIM haiM aba bilakula buDDhI ho gaI huuN| aisI hAlata meM maiM ahatakA darzana karU isameM kyA harja hai ? nagarake pAsa jaba gandhakuTo AI hai maiM darzanase kyoM vaMcita rahU~ ? mAtAke harSAtirekako dekhakara samrAT saMtuSTa hue va unhoMne gaMdhakuTImeM calaneke lie sammati dii| AnaMdabherI bajAI gii| bharatajIne apanI pUjya mAtA va putroMke sAtha bahuta Anandake sAtha gaMdhakuTIko praveza kiyA / purajana parijana pUjA sAmagrI vipula pramANameM lekara unake sAtha jA rahe haiN| gaMdhakuTImeM vetraghara deva bharatajI kA svAgata kara rahe haiN| bharatarAjeMdra ! Ao yuvarAja ! tuma bhI Ao, aura bAko sabhI kumAroMkA bhI svAgata hai / Apa loga bhAiye arahaMta bhagavaMta anantabIyaMkA darzana kiijiye| itane meM jaba una vetradhAriyoMne mAtA yazasvatIko dekhA to kahane lage ki jina jinA ! lokajananI jinajananI ho A gaI hai| hama loga bahuta hI bhAgyazAlI haiM / hamArI A~khoMkA puNya hai ki unakA darzana huA / isa 2-4
Page #504
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 bharateza vaibhava puNyamAtAne hI anantavIrya svAmIko janma diyA hai| vahA~ upasthita sarva tapasviyoMne usa pAvanAMgI yazasvatI mAtAko Adarase dekhaa| bhagavAn anantavIrya svAmIkA aba tIna lokase yA lokake kiso bho prANIse sambandha nahIM hai / parantu ye loga bahuta bhaktise va saMbaMdhakA vicAra karate hue unakI sevAmeM jAte haiN| bAkI loga yaha mAtA hai, bhAI hai, beTA hai, ityAdi rUpase saMbaMdha lagAkara vicAra karate haiN| parantu anantavIrya svAmI kA aba koI saMbaMdha nahIM hai| kamaMkI gati vicitra hai use kauna ullaMghana kara sakatA hai ? __ mAtAko Age putroMko sAtha lekara cakravartIne vItarAgake caraNoM meM bheMTa rakhakara 'dhAti karmoddhata jaya jaya' yaha kahate hue sASTAMga namaskAra kiyaa| kamalake Upara siddhAsanapara virAjamAna sUrya ko bhI tiraskRta karane vAle svAmIko vaMdanA karate hue mAtAkA Anandase romAMca huaa| kyoM nahIM ? mahalase nikalate hue ho yaha vicAra thA ki jinapUjA kreN| isalie snAna vagairahase zucirbhata hokara sAmagrI sahita Aye hae the, karor3oM bAjoMke zabda dazoM dizAoM meM gaMja rahe the| pUjA samArambha bahuta hI savare cala rahA thaa| samrAT svayaM va unake putra sAmagriyoMko bhara-bhara kara de rahe the| mAtA pUjA kara rahI hai / unake vizAla guNoM kA varNana kyA kareM / samrATa ko jananI pUjA kara rahI thI, aura samrAT svayaM paricArakake kArya kara rahe haiN| usa pUjAke vaibhavakA varNana kyA ho sakatA hai| baSTavidha dravyoMsa jaba unhoMne pUjA kI to vahAM para merake samAna sAmagrI ekatrita huii| bala, gaMdha, akSata, puSpa, caru, dIpa, dhupa phala ina aSTadravyoMse rAjamAtAne jisa samaya pUjana kiyaa| devagaNa jayajayakAra kara rahe the| tadanantara adhyaM zAMtidhArA dekara ratnapuSpoMko vRSTi kara puSpAMjali ko gii| devoMne puSpavRSTi kI, jaya-jayaghoSa huA / pUjAkI samApti honepara gAjebAjeke zabda baMda huye / bharatajIne mAtAko bAge rakhakara apane putroMke sAtha bhagavaMtakI tIna pradakSiNA dI / tadanaMtara muniyoMko namostu kara samrAT yogya sthAnameM Thahare ! mAtA yazasvatI deva gurupoMkI vaMdanA kara ajikAoMke samUhake pAsa calI gaI / vahA~para ajikAoMke caraNoM meM unhoMne jaba namostu kiyA to una pUjya saMyaminiyoMne kahA ki devo, mAo, tuma bhI to arjikA hI ho na ? tumameM kisa bAtako kamI hai ? isa prakAra kahakara yazasvatIke komala aMgoMpara gaNinInAyakAne
Page #505
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 51 hAtha pheraa| itanemeM usake hRdayameM eka navIna vidhArakA saMcAra huA / mAtA yazasvatIne vicAra kiyA ki dekho ye kitanI bhAgyazAlinI haiM / inake samAna mokSasAdhana na kara meM mahalameM rahUM yaha kyA ucita hai ? mokSasAdhana karanA pratyeka AtmAkA kartavya honA caahie| Aja merA bhAgya hai ki yogya samaya meM meM yahA~para A gaI huuN| isa gaMdhakuTIke darzanakA kucha na kucha phala avazya honA caahie| aba mujhe apane AtmakAryako sAdhya kara lenA caahie| isa prakAra sthagata hokara vicAra karane lago / muniyoM ke pAsa baiThe hue apane putrake pAsa pahu~cakara mAtA yazasvatIne apane manako bAta kaha dii| taba bharatajIne kahA ki jinasiddha ! mAtAjI Apa aisI bAta nahIM kahiyegA / maiM Apake paira par3atA hai / isa prakAra kahate hue bharatajIne mAtukhako namaskAra kiyaa| punaH "Apa cAheM to rAjamahalake jina maMdirameM rahakara AtmakalagaNa kara leveM ! parantu bharatako chor3akara dUra nahIM jAnA cAhiye" isa prakAra kahate hue mAtAke caraNoM ko pakar3a liyA / beTA ! merI bAta suno, isa prakAra kahatI huI mAtAne bharatako uThAyA aura kahane lago ki tuma aisA kyoM kara rahe ho| yaha zarIra kaisA bhI naSTa honevAlA hai / use tapake kArya meM lagAU~gI, isake lie tuma itanA adhIra kyoM hote ho / beTA ! maiMne malabhara tumhAre vaibhavako dekha liyaa| meM rAta dina akhaMDita utsAha va AnaMdameM rahI, aba jaba bAla saba sapheda hue to aba tapazcaryA ke lie jAnA hI caahiye| tuma vIraputra ho ! ise svIkAra karo 3 beTA ! strIjanma bahuta hI kaSTatara hai| tuma sarIkhe puNya putroMko pAkara phira bhI usI janma meM maiM AU~ kyA? beTA ! isa bhAva kA nAza mujhe karanA hai / khuzIse bhejo| isa prakAra vaha jaganmAtA apane putrase kahane khaNI / bharatane punaH nivedana kiyA, ki mAtA ! mahalake jinamaMdira meM mau bahutasI arjikArya hai / unake sAtha rahakara Apa tapazcaryA kreN| aneka dezoMmeM bhramaNa karanekI kyA AvazyakatA hai ? beTA ! Ajataka tumhAre kahaneke anusAra mahala meM hI rahakara tapa kiyA / aba aMtima samaya meM jinasabhA meM isa deha kA tyAga karanA cAhiye isalie tuma svIkAra karo / vizeSa kyA ? beTA ! yaha zarIra nazvara hai / AtmA amara hai| isalie strIjanma ke rUpako badalakara Age tuma jisa
Page #506
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 bharateza vaibhava muktiko jAte ho vahIMpara maiM bhI AtI hU~ / isalie mujhe aba jaldI bhejo| isa prakAra mAtAne sAhasake sAtha kahA ! __ itane meM vahA~ upasthita munirAjoMne bhI kahA ki bhavya ! aba bur3hApemeM tumhAre mahala meM mAtA kitane dina rahegI, dIkSA lene do, tuma sammati do| bharatajI muniyoMkI bAta sunakara maunase rhe| aura bhI taponidhi maharSiyoMne kahA ki nyAyase AtmakArya karane ke lie vaha jaba kahatI hai to aMtarAya karanA kyA tumhAre lie ucita hai ? mAtA kauna hai ? tuma kauna ho ? AtmakalyANake lie mArgako dekhanA pratyekakA kartavya hai| isalie aba roko mata, cupa rho| bharata ! vicAra karo, kyA vairAgya aisI koI sastI cIja hai ki jaba soce taba mile| cAhe jaba milanekI vaha cIja nahIM hai / isalie aise samayako TAlanA nahIM cAhiye / bharatajI Age kucha bhI nahIM bola sake / maunase mAtAkI ora dekhate rhe| muniyoMne bhI bharatake manakI bAta samajhakara mAtA yazasvatIko bhagavatake pAsa le gaye / rAjan ! tumhAro sammati hai na ? isa prakAra prazna Anepara monase hI sammatikA izArA kiyaa| itane meM munirAjoMne bhagavaMtase kahakara yazasvatIko dIkSA dilaaii| guruoMse kyA nahIM ho sakatA hai ? ye mokSa bhI dilA sakate haiN| jisa samaya mAtA yazasvatIkI dokSAvidhi ho rahI thI usa samaya devaduMdubhi baja rahI thI, devagAyikAyeM devagAna kara rahI thiiN| devAMgavastrase nirmita paradeke aMdara dIkSAvidhi ho rahI hai| usa samaya bhagavaMtane upadeza diyA ki apane zarIra Adi lekara sarva padArtha para haiM ! kevala AtmA apanA hai / manase anya cintAoMko dUra karo aura AtmAko dekho / zveta padastha, piMDastha, rUpastha, aura rUpAtIta ina cAra dhyAnoMkA abhyAsa kramase karake piMDasyameM cittakA lagAkara lIna honA yahI mukti hai| vizeSa kyA ? bhavyA! parizuddha AtmA ho kevala apanA hai | kama zarIra mAdi sarva parapadArtha haiM, phira caudaha aura dasa parigraha mAsmAke kese ho sakate haiN| tumheM sadA ekamukti rahe aura yathAzakti kabhI-kabhI upavAsa bhI krnaa| nirAkulatAse saMyamako pAlana krnaa| isa prakAra anaMtavIrya svAmIke upadezako sunakara yazasvatIne icchAmi kahakara svIkAra kiyA / vizeSa kyA ? bhagavaMtane aneka gUr3ha tattvoMko sUtra rUpameM upadeza dekara yaha bhI pharamAyA ki tumhAre strIliMgakA viccheda hogA ! aura Age devagatimeM janma hogaa| vahAMse Akara mukti hogii|
Page #507
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava mAtA yazasvaptIke dehameM mala mUtra nahIM hai| isalie kamaMDaluko AvazyakatA ho kyA hai| isalie jovasaMrakSaNake lie pichi aura AtmasAra pustakako munirAjoMne bhagavatakI AjJAse dilAye / __itanemeM devAMgavastrakA vaha paradA haTa gayA, aba sapheda vastrako dhAraNa karato huI aura paradese mastakako ko huI vaha zAMtirasako adhidevatA bAhara aaii| AzcaryakI bAta hai, aba vaha yazasvatI navIna dIkSita saMyaminIke samAna mAlUma nahIM hotI hai / usake zarIrameM eka navIna kAMti ho mA gii| samavasaraNameM kisoko bhI zokodreka nahIM ho sakatA hai| isalie bharatezvarako bhI sahana huaa| nahIM to mAsA jaba dIkSA leveM taba vaha duHkha se macchita hue binA nahIM raha sakate the| usa samaya deva, manuSya, nAgendra AdiyoMne ukta AyikA yazasvatIke caraNoMmeM bhaktise praNAma kiyA ! bharatezvarane bhI apane putroM ke sAtha namostu karate hue kahA ki mAtA ! tumhArI icchA aba to tRpta huii| paraMtu yazasvatI aba bharasezvarako anya samajha raho hai / usako putrake rUpameM aba vaha nahIM dekha rahI hai / usa svastikase uThakara bhagavaMtake caraNoMmeM devIne mastaka rakkhA | bhagavaMtane bhI "siddhasvamihi" yaha kahakara AzIrvAda diyaa| devoM ne puSpavRSTi kI / vizuddha tapodhanoMne jaya-jayakAra kiyA / mAtA yazasvatI ajiMkAmoM ke samUhakI ora calo gaI / ajikAoMne bhI "kaMtI yazasvasI ! idhara Ayo ! bahuta acchA huaa|" kahakara apane pAsa bulA liyaa| putramoha aba kidhara gayA? putravadhuoMke prati jo sneha yA vaha kidhara gayA ? atulasampattikA Ananda aba kidhara gayA ? mahAtmAnoMko vRtti lokameM ajaba hai| mAtA yazasvaso dhanya hai! mokSagAmI pUtroM ko prApta kiyA, unhIM se eka putra use dIkSAguru huaa| lokameM isa prakArakA bhAgya kona prApta kara sakatA hai| pakhaMDAdhipati-putrako pAyA | usake samasta vaibhavako tRNake samAna samajhakara dozA lo, aba kevalyako prApti kyoM nahIM ho sakatI hai? ityAdi prakArase vahA~para loga ApasameM bAtacIta kara yazasvatIke keza va tyakta vastrako devAMganAgoMne samudra meM pahu~cAye / bharatezvara punaH bhagavaMtakI vaMdanA kara apane putroMke sAtha apane nagarako ora cale gaye / gaMdhakuTokA bho dUsarI tarapha vihAra huaa| bharatezvara jaba mahalameM pahuMce taba rAniyoMko sAsUke dIkSA lenekA
Page #508
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava samAcAra mAlUma huA to unako bahuta duHkha hunaa| ve aneka prakArase vilApa karane lgiiN| "yaha gaMdhakuTI na mAlUma kahA~se AI ? hamArI sAsUbAIko hI lekara gaI? usIke lie yaha AI thA kyA ?" hA ! hamArI vidhi kyA ? kyA samaya hai ! hamArI mAtulAnoko le gayI ? aba hamArI mahala sUno huI / hamase usakA kitanA prema thA! bulAte samaya kitane premase bulAtI pI ! usameM bhedabhAva to dikhatA hI nahIM thA ! aisI paristhitimeM unakA bhI vicAra hameM chor3akara jAnekA huA ! Azcarya hai ! hama logoMne yadi parvopavAsa kiyA to hamAre lie sArvabhaumake prati nArAja hotI thii| devI ! aba hama logoMko pUchanevAle kauna haiM ? Apane to isa mahalako jaMgala pAgA miA / devo ! hama yahAM Akara Apake premase apane mAtA pitAoMko bhUsa gii| hara tarahase hama logoMko apane saukhyasampatti dekara prasUta mAtAka samAna vyavahAra kiyA / phira apanI saMtAnoMko chor3anekI icchA kaise huI ? jaganmAtA ! samrATse jaba Apa anurAgase bolatI thIM aura samrATa baka Apase bolate the, use sunakara hama loga Anandase phUlI na samAtI thIM / aisI avasthAmeM hama logoMko duHkha denA kyA Apako ucita hai ? isa prakAra bilApa karatI huI patidevake caraNoMmeM Akara pdd'iiN| aura prArthanA karane lagI ki deva ! Aphne mo unako rokA nahIM ? bar3A ho / anartha kiyaa| sanAda-rokanese kyA hotA hai ? / ve saba-Apa maMjUrI na dete to kyA ve jabardastI dIkSA dete ? samAda-the maMjUra karA nahIM sakate haiM ? meM saba ApakA citta bahuta kaThina ho gayA hai, hA ! Apane kaise ! svokAra kiyA samajhameM nahIM aataa| bharatajI rAniyoMkI gar3abar3Iko dekhate khar3e hI rhe| itanemeM sabakI bAMdhalIko banda karAkara paTTarAnI svataH bIcameM AI aura pUchane lagI ki sthAmin mApa vahA~para the, Apane yadi nahIM kahA to mAtulAnI phira bhI gaI? uttarameM bharatajone kahA ki devI ! maiMne pairoM pakar3akara prArthanA kii|
Page #509
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava use svIkAra nahIM kiyA / vahAM upasthita munirAjoMne mujhe dabAyA, maiM usa samaya kyA kara sakatA thaa| tuma hI bolo! una tapasviyoMne kahA ki bharata ! kyA tapazcaryAka kAryameM bhI vighna karate ho? isa bAtase Darakara meM cupa raha gyaa| pUnaH kahane lage ki apara vayameM tapa karanA hI caahiye| mAtAne bhI mere prati kRpA nahIM kI vaha calI hI gii| jAne do, bur3hApA hai / apanA ye AtmakalyANa kara leveM / apaneko bhI apane samayameM Atmahitako dekha lenA cAhie / aba duHkha karanese kyA phAyadA ? isa prakAra una sabako bharatezvarane samajhAyA / rAniyoMko phira mI samAdhAna nahIM huA unakA koI bahumUlya AbharaNa hI kho gayA ho, usa prakAra unako duHkha ho rahA thA ! bar3e zokake vegase nimnamukhI hokara saba baiThI thiiN| itanemeM anantasenA devI rAnIne Age bar3hakara maratezvarake caraNoM meM mastaka rakhakara prArthanA ko kinApa ! sAske samAna meM bhI yAtmakalyANake lie jAtI hai| mujhe bhejo| dupaharake dhUpake samAna yovana calA gayA / koI-koI bAla bhI sapheda hue haiN| aba bhogakA anubhoga karanA ucita nahIM hai / aba yogake lie nuko anugtiyo| bharatezvarane sunakara kahA ki ThIka hai, aba bhogakA samaya nahIM hai. saMyamakA samaya hai, dUra jAnekI jarUrata nahIM / yahA~para mahalake jina maMdira meM rahakara AtmakalyANa kara lenA / taba anantasenA devIne kahA ki mujhe mAtulAnIke sAtha rahakara tapa karane kI icchA hai| bharatezvarane sApha inakAra kiyA ki ise meM svIkAra nahIM kara sakatA / taba vaha phira bhI Agraha karane lgii| bharatezvarane anya rAniyoMko A~khoMkA izArA kiyaa| taba saba rAniyoMne milakara kahA ki hama loga bho tapazcaryAke lie jAtI haiN| taba kahIM anantasenA devI maMdirameM tapa karaneke lie rAjI huI / usa anantasenA devIke vayakI anya kaI rAniyoMne bhI kahA ki hama logoMko bhI bhoga se sRpti huI hai / isalie hama bhI maMdirameM rahakara bAtmakalyANa kara leNgii| taba samrATne use svIkAra kiyaa| __ munirAjoMka hAyase una sabako ekabhukti brahmacaryavratako dilAkara arjikAoMke pAsa unako rahane kI anumati dI / tadanandara ve apane niyama saMyamameM dRr3ha rhiiN| ___ ve saMyamini aba pratinitya ekabhukti karatI haiM / jinako putra hai ye to apane putroM ke mahala meM jAkara eka bAra bhojana karatI haiM, mora maMdira jAtI hai| parantu manantasenAdevI mAtra apane potoMke ghara jAkara bhojana
Page #510
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 bharateza vaibhava karatI hai | kyoMki use putra nahIM hai| para hA~ / vaha bAMjha nahIM hai / marIci - kumAra nAmaka sabase bar3e putrako isIne janma diyA hai | parantu bhagavAn AdinAtha ke sAtha dIkSA lekara vaha muni ho gayA thA, phira pAgala bhI ho gayA / bharatajIne apanI cintAtura hRdayako kisI taraha samajhA-bujhAkara tIna dinameM zAMta kiyA / eka dina mahalako chatapara baiThe hue the| itane meM dUrase AkAzameM puSpakA bANa, tArA yA pakSIke samAna bharatezvarakI ora Ate hue dekhane meM AyA / bharatezvara vicAra kara hI rahe the, itanemeM vaha pAsa AyA to mAlUma huA ki vaha eka kabUtara hai| jaba bilakula pAsa hI vaha AyA to unhoMne dekhA ki usake galemeM bharatezvaraneM use kholakara bA~cA to usameM nimna eka patra baMdhA huA hai| paMktiyA~ thIM / podanapura mahala miti .. --------------- zrI priya putra bharatako paudanapura se mAtA sunaMdAdevIkA satilaka AzIrvAda / aparaMca patra likhanekA kAraNa yaha hai ki hamAre nagarake pAsa bAhubali kevalokI gaMdhakuTI A gaI hai / isalie isa patra ko dekhate hI ( tAra samajhakara ) yahA~para tuma cale Ao, bahuta jarUrI kAma hai / so phaurana cale AnA / kala yA parasoM kahoge to merA milanA kaThina hai| vizeSa kyA likhUM / iti svAhA / sunaMdAdevI bharatezvarane patra bA~cate hI usa patra ko namaskAra kiyA / aura samajha gaye ki yaha dIkSA lene kI taiyArI hai| usa kabUtarako samAdhAna kara svataH vimAnamArga tatkSaNa podanapura ke lie ravAnA hue| podanapura pahu~cakara putroMke svAgatakA svIkAra karate hue mAtA sunaMdAdevI ke mahala meM pahu~ce / vahA~para mAtA ke caraNoM meM namaskAra kara AzIrvAda liyaa| pAsa meM baMTe hue putrako dekhakara mAtA sunandAdevIko bhI hRSaM huA / mAtA bahuta vinayake sAtha prazna kiyA ki mAtA ! tumhArA abhiprAya kyA hai ? ApakI bar3I bahina ke samAna hama sabako chor3akara jAnekA hai
Page #511
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17 bharateza vaibhava kyA ? aisA na kojiye| maiMne Apako kyA kaSTa diyA ? jarA kahiye to shii| __ pulandAle kahA ki beTA : re. nipAra karate ho / bur3hApA hai na ? aba tapazcaryA karano ho cAhiye / ise svIkAra karo | bharatezvara samajha gaye ki aba yaha nahIM rahegI, dIkSA lie jAyego tathApi unhoMne prakaTa hokara kahA ki mAtA ! yadi bAhubaloke putroMne maMjurI do lo Apa jA sakatI haiN| mAtA sunaMdAdevo bharatajIko Thor3Iko hilAkara kahane lagI beTA ! unake lie to maiM Ajataka rahI, aba kyA hai ? bahAnAbAjo mata karo, unake lie tuma ho na ? phira merI kyA jarUrata hai / mujhe bhejaa| __ beTA nagaraphe pAsa gaMdhakuTI AI hai, maiM bahuta hI bUr3hI hai| isalie tumheM pUche binA jAnemeM DaratI thii| aba tuma mujhe dIkSA ke lie bheja do, beTA! jojIko tumane dIkSA dilaaii| mujhe vighna kyoM karate ho? mujhe bhI jojI ke sAtha hI mokSa maMdirameM Akara tumase milanA hai| isalie mujhe roko mata, jAne do| ___ maratezvarane vivaza hokara svIkRti do / mAtA sunandAne harSase putrako AliMgana diyA va usI samaya gaMdhakuToko aura jAne ke lie bharatezvara mAtA sunandAke sAtha nikle|| bharatezvara va sunandAdevo bAhubali svAmIko gaMdhakuTomeM pahuMce | vahA~ para zrI bAhubali svAmoke caraNoM meM vaMdanA kara usa mAtAkI pUjA meM jisa prakAra paricArakakA kArya kiyA thA uso prakAra Aja isa mAlAko pUjA meM bhI paricArakakA kArya kiyA / usa dina anantavIrya svAmIko gaMvakuTo meM mAtA yazasvatIke sAtha muniyoM ko vaMdanA jisa prakArako thI uso prakAra Aja bAhubalisvAmIko gaMdhakuTomeM bho muniyoM ko baMdanA ko / aura usI prakAra mAtA sunaMdAkA samAraMbha bahata vaibhavase huaa| vizeSa kyA varNana kreN| jinapUjA, guruvadanA bAdi kriyAke sAtha aneka maMgala ninAdameM dokSA samAraMbha Anandake sAtha huA / bar3I bahinake samAna choTI bahina bhI saMyamakAMtise ujjvala hokara AyikAoMke samahameM virAjamAna rahI / putra ho jaba guru hokara jaba mAtAko mokSa mArgameM lagAte haiN| usase bar3hakara mahatvakI bAta aura kyA ho sakatI hai | mAtA yazasvatoko dAkSA putra--anatavorya kevalose va mAtA sunandAkA dAkSA putra bAhubalose huI / yaha Azcarya hai|
Page #512
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vemaya devagaNa samrATne AryikA sunaMdAke caraNoM meM namostu kiyaa| sunA AryikAne AzIrvAda diyaa| tadanaMtara samrAT bhagavAna va munigaNoMkI vaMdanA kara thor3AsA vyAkula citta hokara vahA~se lautte| ___ gaMdhakuTIkA vihAra usI samaya anya dizAko ora huaa| idhara bharatezvara podanapura mahala meM phuNce| itanemeM akosikumAra va AdirANa bhI vahAM pahuMca gaye the / podanapura mahalameM bAhubalike sonoM putra mAtA sunaMdAke jAnese bar3I ciMtAmeM magna hai / unako bharatezvarame aneka prakArase sAMtvanA denekA prayala kiyA / aura hara tarahase unake duHkhako dUra karanekA udyoga kiyaa| samrATne kahA-beTA ! Aja paryaMta choTo mAM, hama aura tumhAre premase yahA~ rhiiN| aba bhI tuma logoMko tRpti nahIM huI ? aba unako apanA AtmakalyANa kara lene do| mahAbalarAja ! vyartha hI duHkha mata kro| bur3hApA hai| unakA zarIra zithila ho gayA hai| aisI hAlatameM saMyamako grahaNa karanese devagaNa bhI unakA svAgata karate haiN| aise vibhavako dekhakara hameM saMtuSTa honA caahie| mukha pharamA padApi ucita nahIM hai| beTA ! soca lo| mahAbala kumArane uttara meM kahA ki pitAjI! hama logoMko to duHsa kisa bAtakA hai ? ApakA eka anubhava mAtra cAhiye hama logoM ko to usI dina rAstemeM chor3akara hamAre mAtA pitA cale gaye the| hama choTe bacce haiM, aisA samajhakara hamAre pitA usa dina ruke kyA ? hamAro mAtAyeM usa dina bAte samaya hamase kahakara gaI kyA? hameM dhUlameM DAlakara ve cale gye| kevala cakravartIne hI hamArA saMrakSaNa kiyA, ise maiM acchI taraha jAnatA hai| dAdI ( sunaMdAdevI) usI dina jAneke lie udyata huI thiiN| parantu bhApake Agrahase, bhagavatake anugrahase va hama logoMke devase abhItaka rahIM / lokameM sabako mAtA va pisAke nAmase do saMrakSaka hote haiN| parantu hameM koI nahIM hai, hameM to mAM aura bApa donoM Apa hI haiN| ___ jaba choTepana meM hI hamane ApakA Azraya pAyA hai, phira Aja kyA hotA hai ? Apa akele raheM to paryApta haiM / hama bahuta bhAgyazAlI haiN| itane meM akIrtikumArane kahA ki bhAI ! duHkha mata kro| usa dina pitAjI tuma logoMkA saMrakSaNa kareMge, yaha samajhakara hI kAkA va kAko vagairaha cale gye| isameM unakA kyA doSa hai ? purunAyake vazameM koI eka de
Page #513
--------------------------------------------------------------------------
________________ . bharateza vaibhava 59. so paryApta hai| vaha apane samasta vaMzaja parivArakA saMrakSaNa karatA hai / yaha isa kulakA saMpradAya hai / isalie ve nizcita hokara cale ge| isameM duHkhakI kyA bAta hai ! bhAI ! ve kyA saMrakSaNa karate haiN| unakA nAma lenese samasta vizva hI apanA vaza ho jAtA hai, itanA camatkAra unake maMgalanAmameM hai / yuva rAja tuma ise nahIM jAnate ? duHkha mata karo / bhedarahita hokara jaba kIrtikumAra bola rahA thA / cakravartI bahuta AnaMdita hokara suna rahe the| itane meM ratnabalarAjakumAra ( mahAbalakA choTA bhAI ) samrATa ke sAmane hAtha jor3akara khar3A huA ? aura kahane lagA / pitAjI ! bhAIne jo kahA vaha ThIka hI kahA ! vaha sAmAnya bAta nahIM hai| usakA artha maiM kahatA hU~, sunaneko kRpA kreN| hamAre mAtA-pitAbhane mohako jIta liyA ! parantu hama to mohameM hI rhe| aisI hAlatameM hamArA aura unakA milakara rahanA kaise bana sakatA thaa| isalie unakA hamAre sAtha koI saMbaMdha nahIM hai, yaha kahA gayA hai bilakula sasya hai / ve hamAre mAtA pitA yogI bana gaye / aba unheM hama mA~ bApa kaise kaha sakate haiM ? isalie bhoga meM sthita Apa hI ko mA~ bApa kahA hai, yaha bhI bilakula satya hai / bharatezvara ratnabalarAja kI bAta ko sunakara bahuta ho prasanna hue| evaM unhIM donoM hAthoMse donoM putroMko premase bulAkara AliMgana diyaa| vahA~ upasthita bhrApta mitra bhI prasanna hue / subalarAjako bho bulAkara samrATne kahA ki beTA ! tumhAre bhAiyoMne jo kahA vaha ThIka hai na ? taba usane uttarameM kahA ki pitAjI ! Apake putroMkI bAta hamezA ThIka hI rahatI hai| yogya mAtA-pitAoMke garbhase AnevAle suputroMkI bAta bhI yogya hI rahatI hai / itanA meM jAnatA hai / isase Age Apa hI jAneM / bharatezvarane prasanna hokara use bhI AliMgana diyA, aura kahane lage ki beTA ! AdirAja va yuvarAjako dekhA? unameM koI bheda ho nahIM hai / sahodaroM meM bhedabhAva to satkulaprasUtoM meM nahIM hotA hai / nIca logoM meM hotA hai, ityAdi kahakara unheM prasanna kiyA / maratezvara manameM socane lage ki ina putroMke vivekako dekhakara merA mana prasanna huA / mAtAoMke biyogakA saMtApa bhI dUra ho gyaa| inako saMtuSTa
Page #514
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60 bharateza vaibhava karaneke lie aura inake duHkhako dUra karaneke lie meM AyA thaa| parantu inhoMne hI mujhe saMtuSTa kiyA, Azcaryako bAta hai / tadanaMtara tIna dina vahAM rahakara ekaekake mahala meM ekaeka dina samrAT ne bhojana aura tIna dina bahuta Ake sAtha vyatIta kiyaa| aura kahA ki beTA ! bhrUpa va havAse bhI tuma logoMko takalIpha nahIM hone dU~gA, ciMtA mata kro| kahakara vahA~se vidA hue| praNayacaMdra mantrI va senApatikA bhI yogya satkAra kara evaM putrakI senAko saMtuSTa kara apane ayodhyApurakI ora ravAnA hue / bharatezvarake vyavahArase sabhI saMtuSTa hue / bahuta dUrakara to loga unake pIchA na chor3akara A rahe the| una sabako jAne ke lie kahakara apane putra va gaNabaddhoM ke sAtha evaM aneka gAjebAjeke zabdase AkAza pradeza guMjAyamAna hote hue vimAnArUr3ha hue | vAyumArga se vAyuvega se calakara apane mahalakI ora Aye va vahA~para AnaMdase apanA samaya vyatIta karane lage / pAThaka Azcarya kareMge ki bharatezvara kabhI saMtoSa meM aura kabhI citAmeM magna hote haiM / parantu unakA puNya itanA prabala hai ki duHkhaharSajanya vikAra adhika dera taka nahIM rahatA hai, saMsArameM yahI sukha hai / yaha manuSya harSake Anepara AnaMdase phUla jAtA hai, aura duHkhake Anepara vAyara bana jAtA hai / yaha donoM hI vikAra haiM / isa haSaM viSAdoMse use kaSTa hotA hai / parantu jo manuSya ina donoM avasthAoMko vastusthitiko anubhava kara paravaza nahIM hotA hai vaha dhanya hai, sukhI hai / bharatezvara sadA isa prakArakI bhAvanA karate haiM / "he paramAtman ! tuma ciMtAtikrAMta ho| saMtoSa ho yA citA ho, yaha donoM vikArajanya hai aura anitya haiM, isa bhAvanAko jAgRta kara mere hRdayameM sadA bane rho|" he siddhAtman ! mAyAko dUra kara nATaya karate hue lokako AtmarasAyana pilAnevAle Apa nirAyAsa hokara mujhe sanmati pradAna kreN| yahI Apase vinaya hai / isI suvizuddha bhAvanAkA phala hai ki bharatezvara harSaviSAdajanya vivArako kSaNamAtrame jIta lete haiM / iti - jananI- viyoga-saMdhi 1891 MIUMIRAT
Page #515
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava brAmalalAma gati mAtA yazasvati va sunaMdAdevIke dIkSA lene ke bAda kaI dinoM kI bAta hai| bharatezvara eka dina darabArameM adhyAtparasameM magna hokara virAje hae haiM / vahA~para dvija, kSatriya, vaizya, va zUdra isa prakAra cAroM varNako prajAyeM bharatezvarake cAroM ora thI, jaise ki bhramara kamalake cAroM ora rahate hoN| usa samaya samrATne Atmahitake mArgakA pradarzana kiyA / idhara udharakI kucha bAteM karaneke bAda vahA~ upasthita sajjanoMkA puNyahone mAnoM bulavAyA, usa prakAra bharatezvarane AtmatatvakA pratipAdana kiyA | bahuna ho suMdara paddhatise Atmatatvako pratipAdana karate hue bharate. zvarase maMtrIne prArthanA kI ki svAmin ! saba loga jAna sake isa prakAra AtmakalAkA varNana kiijiye| divyavAkpatike Apa suputra ho| isalie hameM Atmadravya ke svarUpakA pratipAdana kiijie| isa prakAra bhakise prArthanA karanepara Asanna bhavyoMke devane isa prakAra kathana kiyaa| he buddhisAgara ! suno, sarvakalAose kyA prayojana ? AtmakalAko acchI taraha sAdhana karanepara loka meM yaha sarvasiddhiko prApta karAtA hai| jo sajjana paramAtmAkA dhyAna karate haiM ve isa lokameM svargAdika sukhoMko bhogakara kramazaH koko dhvaMsa karate haiM evaM muktizrIko pAte haiN| dUra nahIM hai, vaha paramAtmA sabake zarIrarUze makAnameM vidyamAna hai| use pAkara mukti prApta karaneke mArgako na jAnakara loga saMsArameM bhramaNa kara rahe haiN| maMtrI ! jisa dehako usane dhAraNa kiyA hai usa dehameM vaha sarvAMgameM bharA haA hai| vaha sUjJAna, saddarzana, sukha va zaktisvarUpase yukta hai| svataH nirAkAra honepara bhI sAkAra zarIrameM praviSTa hai| usakA kyA varNana kreN| vaha AtmA brAhmaNa nahIM hai, kSatriya nahIM hai, vaizya nahIM hai, zUdra bhI nahIM hai / brAhmaNAdika saMjhAse AtmAko isa zarIrako apekSAse saMketa karate haiM / vaha AtmA yogo nahIM hai, gRhastha bhI nahIM hai| yogI, jogI, zramaNa, saMnyAsI ityAdi sabhI saMjJAyeM karmoko apekSAse haiM / vaha AtmA strI nahIM hai, strIko apekSA karanevAlA bhI nahIM hai / puruSa va napuMsaka bhI nahIM hai / bhomAMsaka, sAMkhya, naiyAyika, AIt ityAdi svarUpameM bhI vaha nahIM hai / yaha saba mAyAcArake khela haiM /
Page #516
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava vaha zuddha hai, buddha hai nitya hai, satya hai, zuddha bhAyase sahaja godhara hai| siba hai, mina hai, zaMkara hai, niraMjana-siddha hai, anya koI nahIM hai| vaha jyotisvarUpa hai, jJAnasvarUpa hai, votarAga hai, nirAmaya hai, janmajarAmRtyuse rahita hai, karmasaMvAtameM rahanepara bhI nirmala hai| yaha AtmA vacana manako gocara nahIM hai| zarIrase mizrita na hokara isa zarIrameM vaha rahatA hai / svasaMvedanAnubhavase yaha gamya hai / usako mahimA vicitra hai| vivekIjana svataHke jJAnase svataHko jo jAnate haiM, use svasaMvedana kahate haiM / maMtrI ! jaba yaha mokSake lie samIpa pahuMca jAtA hai taba apane Apa vaha svasaMvedana jJAna prApta hotA hai| isa paramAtmAko svayaM anubhava kara sakate haiM / parantu dUsaroMko bolakara batA nahIM sakate haiM / sunanevAloMko to saba bAteM AzcaryakAraka hai| parantu dhyAna va anubhava karanevAloMko bilakula satva mAlUma hotI haiN| AtmAmeM vikAra utpanna karanevAle iMdriyoM ko bAMdhakara, zvAsake vegako maMdakara, manako dAba kara, cAroM tarapha dekhanevAlo A~khoMke mIMcakarasujJAna netrase dekhanepara yaha AtmA pratyakSa hotA hai| __ maMtrI ! vaha jisa samaya dikhatA hai, usa samaya mAlUma hotA hai ki zarIrarUpI ghar3emeM dUdha bharA huA hai, yA zarIrarUpI gharameM bhare hue zItala prakAzake samAna mAlUma hotA hai| ___ dUdha va prakAza to iMdriyagamya haiN| parantu yaha AtmA iMdriyagamya nahIM hai / isalie vaha upamA ThIka nahIM hai| AkAzarUpI dudha va prakAzake samAna hai, yaha vicitra hai|| jo vacanake lie agocara hai, vaha aisA hai, vesA hai, ityAdi rUpase kaise kahA jA sakatA hai| isalie meM usakA varNana nahIM kara sakatA hai| lokameM jo apratima hai aise cidrUpako kisa padArtha ke sAtha rakhakara kaise barAbarI kara batA sakate haiM ? zakya nhiiN| svAnubhavagamya padArthako apane Apa hI jAnanA va dekhanA ucita hai| sAmane rakhe hue padArthake sAtha upamita kara aisA hai, vaisA hai, kahanA saba pacAra hai| vaha AtmA eka hI dina meM nahIM dikha sakatA hai, kramase hI dikhatA hai| eka daphe aneka candra va sUryoke prakAzake samAna ujjvala hokara dikhatA hai,
Page #517
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 63 phira eka daphe (caMcalasA Anepara ) vaha prakAza maMda hotA hai| sthiratA Anepara phira ujjvala hotA hai| __eka daphe sarvAMgameM vaha dikhatA hai / phira hRdaya, mukha va garbhamaiM prakA. zita hotA hai / isa prakAra eka daphe prakAza dUsarI daphe maMdaprakAza ityAdi rUpase dikhatA hai / krama-kramase hI vaha sAdhya hotA hai| ____ maMtrI ! isa zarIrameM eka daphe yaha paramAtmA puruSAkArake rUpameM dikhatA hai / phira AkArarahita hokara zarIrameM sarvatra prakAza ho prakAza bharA hamA dikhatA hai / usa samaya yaha AtmA nirAkula rahatA hai| dhyAnake samaya jo prakAza dikhatA hai vahI suzAna hai, darzana hai, ratnatraya hai / usa samaya kama jharane lagatA hai / taba AtmasukhakI vRddhi hotI hai| A~khoMko choTIsI yutaliyoMse dekhanA kyA hai ? usa samaya yaha AtmA sarvAMgase hI dekhane lagatA hai / hRdaya va alpa manase jAnanA kyA ? sarvAMga se jAnane lagatA hai| nAsikA, jihvA, Adi alpeMdriyoM kA kyA sukha hai ? usa samaya usake savIgase Ananda umar3a par3atA hai / zarIrabhara vaha sukhakA anubhava karatA hai| maMtrI ! vaha vaibhava aura kise prApta ho sakatA hai ? usa samaya bolavAla nahIM hai| zvAsocchvAsa nahIM hai, zarIra nahIM hai| koI kalmaSa nahIM hai, idhara-udhara kaMpa nahIM hai / AtmA puruSarUpa ujjvala prakAzamaya dikhatA hai / zarIrake thor3A sA hilanepara AtmA bhI thor3A hila jAtA hai / jisa prakAra ki jahAjake hilanepara usameM baiThe hue manuSya bhI thor3A-sA hila jAte hai| maMtrI ! abhyAsake samaya por3Iso caMcalatA jarUra rahatI hai, parantu acchI taraha abhyAsa honeke bAda sabhyoMke samAna gaMbhIra va nizcala ho jAtA hai / usa samaya yaha AtmA puSAkAra samujjvala kAMtise yukta hokara dIkhatA hai / aura usa samaya koI kSoma nahIM rahatA hai| usa samaya usakA kyA varNana kreN| prakAzakI vaha patalI hai| prabhAko vaha mUrti hai, ciskalAko vaha pratimA hai, kAMtikA vaha puruSa hai, camaka kA vaha biSa hai / prakAzakA citra hai / isa prakAra vaha mAtmA andarase dikhatA hai| vizeSa kyA ? juganUne hI parapuruSako dhAraNa kiyA to nahIM ? athavA -kyA hApako na laganevAle darpagane hI parapuruSako dhAraNa kiyA hai ? pahile kabhI anyatra usa rUpako nahIM dekhA thA, bAzcarya hai|
Page #518
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava ........... camakUnevAlI bijalI kI mati yaha kahAse AI ? athavA atyanta nimala yaha sphaTiko mUrti kahA~se AI? isa prakAra Azcarya ke sAtha vaha dhyAnI uma AmmA ko dekhatA hai / jima prakAra svaccha darpaNameM bAhya padArtha pratibivita hote haiM, usI prakAra aneka prakAra ke maMsAra sambandho mohakSobhase rahita uma nirmala AtmAmeM AtmA jaba ThaharatA hai, taba use agjila prapaMca hI dekhane meM Ate hai| umamamaya svayaM Azcarya hotA hai ki yaha AtmA isa alpa dehameM AyA sa ? imameM tA jagabhara pasara yogya prakAza hai| phira ise zagairarUpI jarAse sthAnameM kisane bharA ? marva AkAza pradeza meM vyApta hone yogya nirmalatA , jJAna isameM hai / phira isa jase sthAnameM yaha kyoM rukA ? Azcarya hai| maMtrI ! usa samaya jhara-jhara hokara karma marane lagatA hai| aura citkalA dhaga dhaga hokara pracalita hotI hai / evaM agaNita sukha juma-juma kara bar3hatA jAtA hai / yaha dhyAnIke lie anubhavagamya hai / dUsaroMko dIva nahIM sakatA hai| garmI ke kar3aka dhUpake bar3hate jAnepara jisa prakAra cAroM aura vyApta barapha pighala jAtA hai, uso prakAra nirmala AtmAke prakAzameM kAmaNi, tejasa zarIra pighalate jAte haiN| usa samaya AtmAko dekhanevAlA bhI vahI hai dekhe jAnevAlA bho nahI hai, dekhanevAlI dRSTi bhI vahI hai / ise sunakara Azcarya hogA ki dhyAnake phalase Age zapta honevAlI mukti bhI vahI hai / isa prakAra svasvarUpI hai| tIna zarIrake andara rahanepara usa AtmAko saMsArI kahate haiN| dhyAnake dvArA una tIna zarIgekA jaba nAza kiyA jAtA hai taba vaha apane Apa lokAgra-sthAna meM jA virAjamAna hotA hai / use hI mukti kahate haiN| yaha AtmA svayaM apane Apako dekhane lA jAye to zArIrakA nAza hotA hai / dumare koI hajAra upAyoMse use nAza karaneke lie prayatna kare to bhI vaha azakya hai / apanese minna phamoko nAza kara yaha svayaM mAtmA bhaktisAmrAjya ko pAtA hai / use vahA~ uThA le jAnevAle, vahA~ rokanevAle kauna haiM ? koI nahIM hai| ___ maMtrI ! lokameM mukti pradAna karanevAle guru aura deva kahalAte haiN| guru aura deva to kevala muktike mArgako batakA sakate haiN| karmanAza to svayaM
Page #519
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava hI isa AtmAko karanA par3atA hai| gAruDI vidhAkA guru kyA raNa-raMgameM A sakatA hai ? kabhI nahIM / zatruoMko jItaneke lie to svayaM hI ko prayatna karanA par3atA hai| __ yadi yuddhasthAnameM svayaM vIratAse kAma liyA aura vaha vIra vijayI huA to kyA pahile jisane abhyAsa karAyA thA vaha khinna hogA ? kyA vaha socegA ki merI apekSA kiye binA hI yaha vIra saphala hotA hai ! kabhI nahIM / usake lie tA harSa honA cAhie / isa prakAra bhedabhaktiko pUrNatA honepara svayaM svarya ko dekhakara muktiko prApta karatA vahI vAstavika utkRSTa jina-bhakti hai| svayaM AtmAnubhava karane meM samartha honepara devaguru usakI saphalatAmeM khinna nahIM ho sakate haiN| bhagavaMtako apane cittase alaga rakhakara bhakti karanA dekhanA yaha bhedabhakti hai / vaha svargaka lie kAraNa hai| parantu apane hI zarIrameM usa bhagavaMtakA darzana kareM mukti pradAna karAnevAlI vahI suyukti hai / aura vAstavika bhakti hai| cetanarahita zilA, kosA vagairahameM jina samajhakara prema va bhakti karanA vaha puNya hai / AtmA caitanyarUpa hai, deva hai, yaha samajhakara upAsanA karanA yaha nUtana-bhakti muktike lie kAraNa hai| zAnakI apUrNatA abataka rahatI hai tabataka yaha arahata bAhara rahatA hai| jaba yaha AtmA acchI taraha jAnane lagatA hai tabase arihatakA darzana apane zarIrake andara hI hone lagatA hai / isameM chipAneko bAta kyA hai? apane AtmA ko hI deva samAsakara jo vaMdanA kara zraddhAna karatA hai vahIM samyagdRSTi hai| saciva ! Ajataka anaMta jinasiddha apanI AtmabhAvanAse karmoko nAzakara mokSa sidhAra gaye haiN| unhoMne apanI kRtise jagatko ho yaha zikSA dI hai ki loka saba unake samAna hI svataH karma nAza kara unake pIche mukti AveM / isa bAtako bhavyagaNa svIkAra karate haiN| abhakSya ise gappebAjI samajhakara vivAda karate haiN| AtmAnubhava vivekiyoMko ho ho sakatA hai / adhivekiyoMko vaha kyoM kara ho sakatA hai ? ___ abhavya kahate haiM ki hameM AtmAse akele kyA karanA hai| hameM ameka padArthoMke anubhavakI jarUrata hai| aneka padArthoM meM jo sukha hai use anubhava karanA jarUrI hai| aisI avasthAmeM adhyAtmatatvako hama svIkAra nahIM kara sakate haiN| ityAdi kahate hue maghu makkhiyoMke kAMToMke samAna ekamekase vivAda karate rahate haiN| 2-5
Page #520
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava ____maMtrI ! ve abhavya dhyAnako svIkAra nahIM karate haiN| dhyAna karanA hI nahIM cAhate haiM / yadi kadAcit svIkAra kiyA to usameM aneka prakArako parAdhInatA batAkara use chor3a dete haiN| zrI niraMjanasiddhameM sthira honeke lie kaheM to kucha na kucha bahAnAbAjI karake TAla dete haiM / _____ dhyAna karaneke lie ghora tapazcaryAkI jarUrata hai / aneka zAstroMke jAnakI jarUrata hai| ityAdi kaha kara dhyAnakA apalApa karate haiN| svayaM tapa bhI kareM, aneka zAstroMkA paThana bhI kareM to bhI dhyAnase ve virahita rahate haiN| svayaM to ve AtmAko dekhanA nahIM jAnate haiM, aura dusare jo AsmAnubhavI haiM unako dekhakara saMtuSTa bhI nahIM hote haiN| kevala dUsaroMko kaSTa denA ve jAnate haiM / unake sAtha dhyAnI jana kabhI na kreN| ___ maMtrI ! vizeSa kyA kaheM ? yaha AtmadhyAna gRhasthako ho sakatA hai| muniko ho sakatA hai / bar3e zAstroko ho sakatA hai | choTe zAstrIko bho ho sakatA hai| gRhiNAMkA bhI ho sakatA hai| bAvala Asanna bhavya honekI jarUrata hai, ise vizvAsa kro| parama zukladhyAna yogoMke sivAya gRhasthoMko nahIM ho sakatA hai| hA~ ! utkRSTa dharmyadhyAna to sabako ho sakatA hai| isameM koI saMdeha hI nahIM hai / ghaHdhyAna bhI do prakArakA hai / eka vyavahAra dharmyadhyAna, dUsarA nizcaya dharya dhyAna | AjJAvicya, vipAkavicaya, apAyavicaya aura saMsthAnadhicaya isa prakAra cAra bhedoMse vibhakta dhamyadhyAnake svarUpako samAnakara citavana karanA yaha vyavahAra dhabadhyAna hai| svataH AtmAko sujJAnI samajhakara citavana karanA yaha nizcaya dharmyadhyAna hai| ___ saMsArameM jo buddhimAna haiM unako ucita hai ki ve AtmAko AtmAse dekhakara apane aMtaraMgako jAneM aura karmasaMghakA nAza kreN| ve paradhyAnI bhavabhramaNase mukta hokara mukti sthAnameM svayaM siddha paramAtmA hokara virAjate haiN| bhogameM rahakara dharmayogakA abalambana karanA cAhie / bAda bhogAMtameM yogI hokara zukladhyAnase aSTakarmoko nAzakara mukti prApta karanA cAhie / jJAniyoM ko karmanAza karane meM vilamba nahIM lagatA hai / zreNyArohaNa karaneke lie antarmuhUrta zeSa rahe taba bhI ve dIkSA lete haiN| samudra meM snAna karaneke lie jAnakI icchA rakhanevAle do manuSyoMmeM, eka so apane gharapara hI kapar3e vagairaha utArakara snAnake lie gharase pUrI taiyArI kara jAtA hai / dUsarA samudrake taTapara jAkara vahIM kapar3A kholakara
Page #521
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava snAna karatA hai / snAna karanekI donoMko kiyAmeM koI aMtara nahIM hai| donoM snAna karate haiM, parantu taiyArImeM antara hai| isI prakAra mokSArthI puruSoMmeM koI Aja dIkSA kara lete haiM va aneka kAlataka tapazcaryA dhyAnakA abhyAsa kara muktiko pAte haiM / parantu koI-koI gharameM hI rahakara mohake aMzako kramase kama karate hue dhyAnakA abhyAsa karate haiN| bAdameM ekadama dIkSA lete haiM va thor3I sI tapazcaryA va kucha hI samayake dhyAnase muktiko prApta karate haiM / mukti pAne kI kriyA to donoMkI eka hai / parantu taiyArI meM hI antara hai| saMsArameM koI kaThinakarmI rahate haiM ! koI mRdukarmI rahate haiM 1 unameM kaThinakarmI arthAt jinakA karma tova hai, bAhyasaMga arthAt bAhya parigrahako choDakara Atmadarzana karate haiM / parantu makarmI arthAt jinakA mandakarma hai, ve to bAhya parigrahako rahane para bhI bhedavijJAnase AtmAko dekhate haiM / phira parigrahako chor3akara paramazuklake balase muktiko pAte haiN| ___ koI bahuta kaSTake sAtha nidhiko pAte haiM to koI sAtizaya puNyake balase nirAyAsa hI nidhiko prApta karate haiM / isI prakAra koI vizeSa prayala kara Atmanidhiko pAte haiM aura koI sulabhameM hI AtmaniSiko pAte haiN| isa prakAra mokSArthI pAyAma bhI vividhatA hai| maMtro ! vizeSa kyA kahU~ ? yaha parabrahma hai| paramAgamakA sAra hai, dvivyatIrtha hai / isalie akaMpa hokara cidrUpa paramAtmAmeM magna ho jAo / ananta sukhakA anubhava kro| dehameM sthita zuddhAtmAko jo dekhatA hai usake hAthameM kaivalya hai / vaha saMyamI, sAhasI hai, vIra hai, karmoko jar3ase kATe binA vaha nahIM raha sakatA hai / ise vizvAsa kro| paramAtmAkA Apa loga darzana kreN| dhyAnarUpI agnise kAla aura karmakA bhasma kreN| aura tIna dehake bhArako dUra kareM aura muktiko prApta kreN| ___ maMtrI ! isakA zraddhAna karanA yahI zuddha samyaktva hai| use jAnanA vaho samyagjJAna hai, aura usImeM apane manako nizcala kara ThaharAnA vahI samyakvAritra hai| yahI rattatraya hai, jo ki mokSamArga hai| arthAt Atmatatvako dekhanA, jAnanA va usameM lIna honA yahI mokSakA nizcita mArga hai| bharatezvarake mukhase nikale hue isa Atma-tasvake vivecanako suna kara mahA~ upasthita sarva sajjana prasanna hue / mantrI mitroMne harSodgAra
Page #522
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava nikAlate hue kahA svAmin ! dhanya hai, Aja hama loga kRtakRtya hue| siddhAntazravaNake harSa se usI samaya uThakara una logoMne bahuta bhaktise praNAma kiyaa| zUdra, kSatriya va vaizyoMne jaba namaskAra kiyA to viprasamUha Ananda va udrekase aneka maMgala-sAmagniyoM ko hAthameM lekara bharatezvarake pAsa gayA / unakI AMkhoMse AnandavASpa umar3a rahA hai| zarIrameM romAMca ho gayA hai| zarIra harSase kampita ho rahA hai / mukhameM navIna kAnti dikha rahI hai / haisate-haMsate Anandase phUlakara ke samrATake pAsa pahuMce va prArthanA karane lage ki svAmin ! ApakI kRpAse manakA andhakAra dUra huaa| sujJAna sUryakA udaya haA / isalie Apa cirakAlataka sukhase jIte rheN| jayavanta rheN| Apako jayajayakAra ho| yaha kahate hue bharatezvarako una vinoMne tilaka lgaayaa| bAkIke logoMko harSakI apekSA Atmatatvako sunakara ina viproMko adhika harSa huA hai| bharatezvara bhI harSase socane lage ki ye viziSTa jAtike haiM, tabhI to inako harSa vizeSa huA hai| samrATa punaH socane lage ki ye vipra viziSTa jAtike haiM isalie AtmakalAkI vArtAko sunakara prasanna hue hai / candramAkI kalAko dekhakara cakora pakSIko jisa prakAra Ananda hotA hai, kauveko kyoM kara ho sakatA hai ? usa dina AdibrahmA paramapitAne isa varNanako bAkoke varSoM ke lie guruke nAmase kahA hai| Aja vaha bAta pratyakSa huI / sacamucameM inakA pariNAma dehapiNDa parizaddha hai| tadanantara vinodake lie unase samrATse pUchA ki vipro ! cidrUpakA anubhava kisa prakAra hai ? kaho to sahI / taba uttarameM sana logoMne kahA ki AdinAtha svAmIke agra putrakI bola, cAla 6 vizAla-vicArake samAna vaha AtmAnubhaba hai| svAmin ! Adicakezvara bharata ho usa AtmakalAko jAnate haiM, hama to use par3ha suna kara jAnate haiM ! vaha dhyAna kyA cIja hai, hameM mAlUma nahIM hai / Age hameM prApta ho jAya yahI hamAro bhAvanA hai| bharatezvarane socA ki paramAtmayogakA anubhava inako maujUda hai| sathApi apane mukhase use kahanA nahIM cAhate / AdhA bharA huvA ghar3A uthala puthala hotA hai, bharA huA ghar3A stabdha rahatA hai, yaha lokakI rIti hai| bharatezvarane unako saMbodhana kara kahA ki Apa loga Asanna bhavya ......... aantiaunks
Page #523
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava haiN| Apa logoMke AtmavilAsako dekhakara maiM bahuta hI prasanna ho gayA huuN| isalie he bhUsuragaNa ! Apa logoMkA meM Aja eka navIna nAmAnidhAna karUMgA / brahma zabdakA artha AtmA hai, AtmAko anubhava karanevAlA brAhmaNa hai isa prakAra zabdakI siddhi hai / brahmANaM mAtmAnaM vetti anubhavati iti brAhmaNaH / isa prakAra Apa logoM kA Aja brAhmaNake nAmase saMbodhana hogaa| lokameM sabhI nAmoMko dhAraNa kara sakate haiN| parantu AtmAnubhavake nAmako dhAraNa karanA koI sAmAnya bAta nahIM hai / isalie Apa logoMko yaha nAmAbhidhAna kiyA gayA hai| __ brAhmaNagaNa ! Apa logoMko eka zubhanAma aura pradAna karatA hai| lokake sabhI sajjana jana kahalAte haiN| unameM Apa logoMko mahAjana kaheMge / Apa logoMkA dUsarA nAma mahAjana rhegaa| pitAjIne Apa logoMko vija, vipra, bhUsura, budha Adi aneka nAmoMko diyA hai / maiM Aja ApalogoMke guNase prasanna hokara brAhmaNa va mahAjanake nAmase kahU~gA, yahI Apa logoMkA Adara hai| Apaloga dAnake lie pAtra haiM, dIkSA ke lie yogya hai isa prakAra pitAjIne kahA thaa| parantu jJAna va dhyAnake lie bhI yogya haiM isa prakAra meM karAra detA hai| bharatezvarake isa prakArake guNa-pakSapAtako dekhakara vahA~ upasthita sarva mantrI mitroMko harSa huaa| aura kahane lage ki svAmin ! ye uttama puruSa haiN| inako Apane jo uttama nAma diyA hai vaha bahuta hI uttama huaa| nAma mAtra pradAnakara korA bhejane ke lie kyA vaha prAmINa rAjA hai ? nahIM ! nahIM ! usI samaya una brAhmaNoM ko suvarNa, vastra, AbharaNa, grAma, hAthI, ghor3A, gAya Adi yatheSTa dAnameM dekara saskAra kiyaa| AhAradAna, abhayadAna, zAstradAna aura auSadhadAna, yaha tapasviyoMko dene yoga cAra dAna haiM / parantu suvarNa Adiko lekara dasa va caudaha prakArake padArthokA dAna ina brAhmaNoMko denA caahiye| isa prakAra satkAra karaneke bAda bharatajIne harSase na phUla samAte hue AtmAnubhaviyoMke prati Adara vyakta karane ke lie unako AliMgana diyA / usa prakAra sAkSAt samrATake AliMgana dene para unako itanA harSa huA ki ve socane lage hamArA janma sacamuca meM sArthaka hai| ve isane phUla gaye ki unake hAthako darbhamudrA ava kasane lgii| una brAhmaNoMne hRSase
Page #524
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70 bharateza vaibhava kahA ki svAmin ! Aja Apase hama kRtyakRtya hue / Apane hamAro Aja sRSTi kI / usa dina Adi bhagavaMtane jo sRSTi kI hai vaha tIna varNake nAmase hI rahe / hama loga Apako hI sRSTi kahalAnA cAhate haiM / hama to Apake hI sRSTi haiM / taba samrATne kahA ki nahIM ! aisA nahIM honA cAhie / saSTi to Adi prabhuko hI rahe / kevala nAmAbhidhAna merA rhegaa| taba una brAhmaNoMne harSase kahA ki hama isa viSaya meM Adiprabhuke caraNoMmeM nivedana kreNge| premapUrNa vAkyase samrATne sabako apane sthAnake lie vidAI kara svayaM rAjamahalako ora cale gaye va vApara kSemase apanA samaya vyatIta kara rahe haiN| pAThaka ! bharatezvarake bhAtmakalA nepuNya, tadviSayaka harSa va guNaka pakSapatitvako dekhakara Azcarya karate hoMge / lokameM sarva kalAoke parijJAnase AtmakalAkA parijJAna honA atyanta kaThina hai jisane aneka bhavose AtmAnubhavakA abhyAsa kiyA hai vahI usameM pravINa hotA hai| isake alAvA jo guNavAna haiM unhoMko guNavAnoMko dekhakara harSa hotA hai / vivekazIla vyakti hI vAstavika guNoMkA anubhava karatA hai / bharatevara isolie rAtridina yaha bhAvanA karate haiM ki he paramAtman ! sAmane upasthita guNako va tumhAre guNako parIkSA karate hue sAmaneke guNako ekavama bhUlakara, vaha yaha ke saMkalpa vikalposa rahita hokara rahaneko avasthAmeM mere hRdaya meM savA bane raho, yahI prArthanA hai| he siddhAtman ! Apa nitya hI apane Apake dhyAnameM magna hokara lokake satyA-satya samasta padArthoMko sAkSAtkAra karate hai / ataeva atyanta sukhI haiM / mujhe bhI sanmati pradAna kiijiye| ___ yahI kAraNa hai ki ve sadA guNoMke akhaMDa-piMDake rUpameM anubhavameM mAte haiN| iti brAhmaNanAma saMdhiH
Page #525
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava SoDaza-vapna saMdhi jisa dina zijoMkA brAhmaNa nAmAbhidhAna kiyA gayA usI dina rAtrike antima praharameM samrATne solaha svapnoMko dekhA / tadanantara sUryodaya huA / 7 nitya kriyAse nivRtta hokara vinayase viprajanoM ko bulavAyA va unake Anepara rAtrike samaya dekhe hue svapnoMke sambandha meM kahA va unake phalako bhagavAn Adi prabhuse pUcheMge, isa vicArase samrAT kailAsa parvatako ora ravAnA hue| usa samaya viprati bhI kahA ki bhagadatake darzana kara hama bahuta dina ho gaye haiM / hama bhI Apake sAtha kailAsa parvatako jAyeMge | bharatezvarane unheM sammati do / taba ke samrATke sAtha maMgavaMta ke darzana ke lie nikle| jisa prakAra devendra suroMke sAtha milakara samavasaraNa meM jAtA hai, usI prakAra yaha narendra musuroMke sAtha milakara samavasaraNa meM jA rahA hai / AkAza mArgase zIghra jAkara jinasabhA rUpI kamala-sarovarameM bhramaroM ke samAna una viproMke sAtha samavasaraNa meM praveza kiyA va unake sAtha AdiprabhukA darzana kiyA / bhakti se AnandAzrukA pAta hote lagA / zarIra meM kaMpa ho rahA hai / sarvAMga meM romAMca ho rahA hai / usa samaya una dvijoMke sAtha Adi prabhuke caraNoMmeM puSpamAlAko samarpaNa kiyA, sAtha meM nirmala vAkyapuSpamAlAko samarpaNa karate hue bhagavaMtakI stuti kii| jaya jaya ! sarveza ! zAMta / sarveza ! cinmaya ! cidAnanda ! tIrtheza ! bhayahara ! svAmin! hama Apake zaraNAgata haiM / hamArI Apa rakSA kareM | isa prakAra stuti karate hue una mahAjanoMke samUha ke sAtha bhagavaMtake caraNoM meM sASTAMga praNAma kiyA / vizeSa kyA varNana kreN| bahuta vaibhava ke sAtha jinendra bhagavaMtakI pUjA kI / usa samrATko utkaTa bhaktiko dekhakara vahA~ upasthita sarvaM narasura jaya jayakAra karane lage / samrATko bho parama saMtoSa huaa| tadanaMtara muniyoM kI vaMdanA kara yogya sthAnameM beTha gaye va bhagavaMtase prArthanA karane lage ki svAmin! ApakI sRSTike jo dvija haiM unako maiMne brAhmaNa nAmAbhidhAna kiyA hai| use Apa maMjUra kareM / bhagavaMtane divyavANI se pharamAyA ki bhavya ! Aja hama kyA maMjUra kreN| hamako to usI dina mAlUma thA / inako Age jAkara brAhmaNa nAmAbhidhAna tumase hogaa| isalie unako vaha nAma rhe| isameM kyA haja
Page #526
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 bharateza vaibhava hai / mAtmAnubhava honese zrAtmAnubhaviyoMko brAhmaNa yaha nAma par3atA hai / yaha AtmAkA hI zubha nAma hai / isa prakAra paramAtmAne nirUpaNa kiyaa| taba brAhmaNoMne bhagavaMtase prArthanA ko ki svAmin ! yadyapi hamArI sRSTi to Apase usI dina ho gaI hai, parantu Apake agraputrane hameM Aja sundara nAma diyA hai / ata eva hama loga usakI muNagrAhakatAko dekhakara prasanna ho gaye haiN| hama cakravartIko saSTi kahalAnA cAhate haiM | samrATne bIca meM kahA ki nahIM ! nahIM ! aisA nahIM hogA | samrATne jaba nahIM kahA to prabhune pharamAyA ki nahIM kyoM ? ise maMjUra karo / kyoMki una dvijoMko tumapara asIma prema hai / isalie unakI bAtako mAnanI hI cAhie / yadyapi Aja yaha bAta vinodake rUpameM hai, kAlAMtarameM lokameM bahI prasiddha ho jAtI hai / antima kAlataka bho koI ise bhUla nahIM sakate haiN| Akhira kama se kama jainiyoM meM isa bAta ko prasiddhi rahatI hai ki ye brAhmaNa cakravartIke dvArA susTa haiM / isIse sugamoM eka gilAsI paidA hotA hai / Ajake ye jo brAhmaNa hai unako to yaha vinodake rUpameM hai| parantu Age jo inake vaMzaja hoMge unako jaba yaha satya mAlama hogA to ve Apasa meM mArapITa kiye binA nahIM chor3eMge / sabase pahileke varNako yadi sabake bAda utpanna huA kaheMge to unako asaMtoSa kyoM nahIM hogA? zUdra, kSatriya va vezyoMkI utpattike bAda brAhmaNoMko mudrAkA udaya huA aisA yadi kaheM raudra kyoM nahIM utpanna hogA ? usa samaya phira ye viprajana jinadharmako zUdrIya dhamake nAmase kheNge| pariNAma yaha hogA ki ye brAhmaNa jinadharmakA parityAga aura pajJa yAgAdikakA pracAra kareMge | itanA ho nahIM sana yajJa yAmAdikake nimittase hiMsAkA bho pracAra hone lagatA hai / taba jainadharmIya lAga unakI nindA karane lagate haiN| lokameM hiMsAke pracArako rokaneke lie una brAhmaNoMke lie niyata caudaha prakArake dAnoMmeM dasa dAna nahIM denA cAhiye / kevala cAra dAna ho paryApta hai / isa prakAra niyoMke kahanepara brAhmaNa ekadama cir3ha Ate haiM / cir3hakara "hastinA nAGyamAnopi na gacchenamaMdiram" bAlI bhASA bolane va pracAra karane lagate haiN| isa prakAra brAhmaNoMkI jaina va jainoMko bAhmaNa nindA karate hue ekamekake prati kaSTa pahuMcAne ke lie tatpara hote haiM / isa prakAra lokameM aneka
Page #527
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza veva prakArase azAMti hotA hai| Akhirako jinadharmakA hrAsa hotA hai, parantu ina brAhmaNoMke dharmakA nAza nahIM hotA hai| bharatezvarako Age honevAle isa durupayogako sunakara thor3AsA duHkha jarUra huA / ve kahane lage ki svAmin ! inakI sRSTi to Apase hI huI hai| phira itanA bhI ye nahIM soceMge? uttarameM bhagavAnne kahA ki bharata ! mAge sabako itanA viveka kahA~se AtA hai / aba to dina para dina buddhi, bala, viveka, vivAra zaktimeM hrAsa hI hotA jAtA hai, vRddhi nahIM ho sakatI hai| bharatezvarane punaH kahA ki svAmin nATaka zAlA. dUsarA-utsava maMDapa AdiyoM ke udghATana karane para mujhe loga manu kaheM yaha ucita hai kevala eka varNakA nAmAbhidhAna karanese mujhe brahmA kyoM kahate haiM yaha samajha meM nahIM AtA / svAmin ! Apake rahate hue yadi meM koI navona varNakI sRSTi karUM to mujha sarIle uiMDa aura kauna ho sakate haiN| phira ve loga aisA kyoM socate haiM. samajha meM nahIM aataa| taba bhagavaMtane kahA ki ve nyAyako somA ko nahIM jAnate haiN| punaH samrATne kahA ki svAmin ! yadi dvijoMko utpatti antameM huI to Apa hama jisa vaMzameM utpanna haiM, usa kSatriya vaMzameM utpanna logoM ko SoDaza saMskAroMkA vidhAna kisane karAyA ! itanA bhI ve nahIM vicAra karate haiM ? hAya ! bar3e murkha haiM ! jAtakarma, nAmakarma, yajJopavIta saMskAra Adi yadi ina brAhmaNoMne nahIM karAyA ho to ve jAtikSatriya va vezya kase bana gaye ? inakA bho ve vicAra nahIM karate haiM / usI samaya svayaM eka eka ke gharameM pahu~cakara ina saMskAroMko hama vidhAna pUrvaka karAte the / jaba yaha guNa pahilese unameM vidyamAna hai to phira maiM kyoM unakA nirmANa kruuN| ve to pahile se maujUda the| kevala mere nAmAbhidhAna karanese lokameM yaha anartha ! Azcarya hai| ___ apanI aMgulIko darbhaveSTana kara, homa karaneke bAda dakSiNA lenevAle ye brAhmaNa kyA talavAra lekara kSatriya ho sakate haiM ? vyApAra karake vaizya to dAtA hai, pAtra nahIM hai / parantu ye brAhmaNa to dAtA bhI haiM. pAtra bhI haiN| itanA bhI vicAra una logoMmeM nahIM rahatA hai ? Azcarya hai| bhagavan ! vizeSa kyA ? mujhe va mere choTe bhAiyoMkA pavitra yajJopavIta saMskArako kisane karAyA ? brAhmaNoMne haiM na? phira ye apaneko atyaMja (Akhirako utpanna ) kyoM samajhate haiM ? bar3e duHkhakI bAta hai /
Page #528
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 bharateza vaibhava __ bhagavan ! rahane dIjiye, unakA jo bhavitavya hai hogA, aba kRpayA rAtrike antima praharameM dekhe gaye solaha svapnoMkA phala batalA dIjiye / isa prakAra hAtha jor3akara samrATne prArthanA kI / taba Adi prabhune una svapnoMkA phala btlaayaa| pahilA svapna-eka eka zerake sAtha aneka zera milakara jA rahe haiM / aura paMktibaddha hokara unake pIchese isI prakAra teIsa zera jA rahe haiN| yaha jo tumane sabase pahilA svapna dekhA hai usakA phala yaha hai ki hameM Adi lekara teIsa tIrthaMkara hoNge| tabataka dharmakA udyota yatheSTa rUpase hogA / mithyAmatoMkA udaya prANiyoMke hadayameM honepara bhI usakI paddhi nahIM ho sakatI hai| jinadharmakA hI dhAvalya hogaa| logoM meM matabhedakA udreka nahIM hogaa| bUsarA svapna-dUsare svapnameM bhagavAn ! maiMne dekhA ki antameM eka zera jArahA thA, usake sAtha bAkI mRga milakara nahIM jAte the, usase rusakara dura bhAga rahe the / bhagavaMtane pharamAyA hai ki isake phalase antima tIrthakara mahAvIrake samayameM mithyAmatoMkA tIvra pracAra hone lagatA hai| matabhedakI vRddhi hotI hai| tIsarA svapna-svAmin ! eka bar3e bhArI tAlAbako dekhA jisake bIcameM pAnI bilakula nahIM hai / sUkha gayA hai| parantu kone konemeM pAnI maujUda hai| bhavya ! kAlikAlameM jainadharmakA ujjvala rUpa madhya pradezameM nahIM rahegA ! kinAremeM jAkara rahegA / isakI yaha sUcanA hai| isa prakAra bhagavaMtane khaa| caupA svapna-svAmina ! hAthIpara bandara car3hakara jA rahA thA isa prakArake kaSTatara vRttise yukta vyavahArako dekhA / isakA kyA phala ? bhavya ! AdaraNIya kSatriya loga kulabhraSTa hokara antameM rAjya-zAsana kA kArya nIcoMke hAtha jAtA hai / kSatriya loga apane adhikArake mada, itanA masta hote haiM ki unako koI viveka nahIM rahatA hai / Akhirako kartavyacyuta hote haiM / duSTanigraha va ziSTa paripAlanako pAvana kArya unase nahIM ho pAtA hai| pAMcavA sva-svAmin ! gAya komala ghAsoMko chor3akara sUkhe pattoM ko khA rahI thI / yaha kyA bAta hai? 4 .
Page #529
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 75. madhya ! strI puruSa kalikAlameM jAtIya ziSTavRttiko chor3akara viparIta-vRttiko vAhane lagate haiM logoMmeM svacchandavRtti bar3hatI hai, jAtIya maryAdA meM rahanA ve pasanda nahIM krte| unako ulTI ho ulTI bAteM sUjhane lagatI haiN| chaTA svapna-svAmin ! pattoMse virahita vRkSoMko maiMne dekhA | isakA kyA phala honA cAhiye ? kalikAlameM loga loka-lajjAkA bhI parityAga kareMge / unako apane zarIrakI zobhAkI bhI cintA na rhegii| apane Apako bhI ve bhUla jaayeNge| cAroM tarapha yahI hAlata dekhane AyagI / sAtako svapna-svAmim ! isa pRthvIvara jahA~ dekhatA hU~ vahA~ sale patte hI par3e hue haiM ! isakA kyA phala hai| bhavya ! Ageke logoMko upabhoga, parimogake lie rasahIna padArtha hI mileNge| gogoSo ke lie salAyaka pAne unakI nasIhata nahIM hai| prakRtimeM bhI usI prakArakA parivartana hotA hai| AThavAM svapna-~-eka pAgala aneka vastrAbharaNoMse saja dhajakara A rahA thA, bhagavan isakA kyA phala hai ? / bhavya ! isake phalase loga kalikAlameM sundara-sundara nAmoMko chor3akara idhara udharake phAlatU nAmoMko pasanda kreNge| arthAt kalikAlamaM loga AdinAtha, candraprabha, bharata, neminAtha, jIvandhara, zAntinAtha Adi triSaSThizAlakA puruSoMke nAmako pasanda na kara apane baccoMko pyArase koI maMkIcanda, DAMkInaMda, dhoMDIbA, dagaDovA, TAmo, ityAdi gaMbhIrahIna nAmoMko rakkheMge / logoMko pravRtti hI isI prakAra hogii| nauvA svapna--sonekI thAlI meM eka kuttA khA rahA hai| Azcarya hai| isakA kyA phala honA cAhie ? bharatezvarane vinayase puuchaa| kalikAlameM Dobhika DhoMgI logoMkI hI adhikatara pratiSThA hotI hai| sajjana logoMkA Adara jaisA cAhie vaisA nahIM ho pAtA hai| loga bhI DhoMgako adhika pasanda karate haiN| satyavaktA, spaSTa-vaktAko nindA karanekA prayatna kreNge| basA sva-svAmin ! ullU aura kauvA vagairaha milakara eka zubhra haMsapakSIko taMga kara rahe the| use aneka prakArase kaSTa de rahe the| isakA kyA phala hogA?
Page #530
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaMbhava bhavya ! Age kaliyugameM rAga roSAdika kaSAyoMse yukta jana haMsayogI vItarAga tapasvIkI nindA karate haiN| unake mArga meM aneka prakArake kaSTa upasthita karate haiN| taraha-tarahase unakI avahelanA karate haiN| 76 gyArahavAM svapna - svAmin ! hAthIkI aMbArIko ghor3A lekara jA rahA thA yaha kyA bAta hai ? bhavya ! kalikAlake anta meM zreSTha janoMke dvArA dhAraNa karane yogya jainadharmako adharma hI dhAraNa kreNge| bArahavAM svapna --- eka choTAsA baila apanI jhuNDako chor3akara ghUrate hue bhAga rahA thaa| isakA kyA phala honA cAhiye / bhavya ! kalikAlameM choTI umarameM hI dIkSita hote haiN| adhika vayameM dIkSita bahuta kama mileMge aura saMghameM rahane kI bhAvanA kama hogI / terahavAM svapna - do baila eka sAtha kisI jaMgala meM carate hue dekhA isakA kyA phala hai / kalikAlameM tapasvIjana eka do saMkhyA meM giriguphAoM meM dekhane meM AyeMge | arthAt inakI saMkhyA adhika nahIM rahego / caudahavAM svapna - svAmin! atyanta ujjvala prakAzase yukta ratnarAzipara dhUla jamakara vaha malina ho gaI hai / isakA kyA phala hai ? bhavya ! kalikAla meM tapasviyoMko rasa, bala, vuddhi Adika RddhiyoMkA udaya nahIM hogA / padrava svapna - dhavala prakAzake candramAko pariveSane ghera liyA thA, ise maiMne dekhA / isakA kyA phala honA cAhiye / bhavya ! usa samaya muniyoMko avadhijJAna va mana:paryayajJAnakI utpatti nahIM hogo / solahavAM svapna - prabho ! antima svapnameM maiMne dekhA ki sUryako ekadama bAdalane vyApa liyA thaa| vaha ekadama usa bAdala meM chipa gayA thaa| isakA kyA phala hai ? kRpA kara kahiyegA | bhavya ! kalikAla meM yahIM para kisIko bhI kevalajJAnakI prApti nahIM hogI / kaivalya bhI na hogA / sAtha meM bhagavantane yaha bhI pharamAyA ki vaha kali nAmaka paMcama kAla 21 hajAra varSakA rahegA / usake samApta hone ke bAda punaH 21 hajAra varSakA dUsarA kAla bAyagA / usameM to dharma karmakA nAma bhI sunane ko nahIM milegA / tadanantara pralaya hogA / pralayake bAda
Page #531
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava punaH dharma karmakI utpatti vRddhi hogI / punaH vRddhi hAni isa prakArako paramparAmeM yaha saMsArakA cakra calatA hI rahegA / 77. svapnoMke phala ko sunakara bharatajI kahane lage ki prabho ! ye duHsvapna to jarUra haiN| parantu mere lie nhiiN| Age ke logoMke lie| ina svapnoMke dekhanese mujhe Apake caraNoMkA darzana milA, isalie mere lie to ye susvapna hI haiN| isalie he asvapnapativaMdya bhagavan ! ApakI jayajayakAra ho / prabho ! Apake caraNoMmeM eka nivedana aura hai| meM isa kailAsa parvatapara jinamandiroM kA nirmANa karAnA cAhatA huuN| usake lie AjJA milanI cAhie / tadanantara bharatezvara bhagavaMtakI stuti kara brAhmaNoMke sAtha bhagavaMtake dharaNoMmeM namaskAra kara vahA~se nikale, sAthameM vahAM upasthita tapasviyoM kI bhI vandanA kI / samavasaraNase harSapUrvaka kailAsa parvatapara aaye| aura jinamandira nirmANa ke lie yogya sthAna dekhakara vahA~para jinamandira nirmANa ke lie bhadrasukhako kahA gyaa| idhara udhara nahIM, sundara, paMktibaddha hokara 72 jinamandiroMkA nirmANa karo! phira meM pratiSThAkAyako svayaM sampanna karUMgA, yaha kahakara bhadrasukhakI niyukti usa kAma kI / I usI samaya tejorAzinAmaka adhyAtmayogI usa mArga kA rahe the ve AhAra ke lie bhUpradezameM gaye the / bhAte hue kailAsa parvatapara samrATkA aura unakA milApa huA / tejorAzimuni sAmAnya nahIM haiM / nAmake samAna hI pratibhAsampanna haiM / bhagavaMtake gaNadhara haiN| manaHparyaya jJAnadhArI haiM / aNimAdi siddhiyoMke dvArA yukta haiM / vipra samUhake sAtha samrATne una mahAtmA yogI ke caraNoMmeM namostu kiyaa| usa kAraNa yogIne bhI AzIrvAda diyA / yogone kahA ki rAjan ! tuma yahA~para nUtana jinamaMdiroMkA nirmANa karA rahe ho yaha sundara bAta hai / tumhAre lie eka aura parahitakA kArya kahU~gA / use bhI tuma pharo guruvara ! AjJA dIjie, jarUra kruuNgaa| isa prakAra vinayase bharatezvara ne kahA / bharata ! tumhAre rAniyoMko bhagavaMta ke darzanakI bar3I ho utkaTa icchA hai / parantu logoM kI bhIr3a agaNita rUpase honese unako anukUlatA hI nahIM milatI hai / isalie una logoMne bhagavaMtake darzana honetaka eka-eka
Page #532
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 bharateza vaibhava vratako manameM le rakkhA hai / jaba kabhI bhI ho arahatake darzana honeke bAda hama amuka rasakA grahaNa kareMgI | taba taka nahIM leMgo, yadi darzana nahIM haA to Ajanma ina rasoMkA tyAga rhegaa| isa prakAra jana rAniyoMne ekaeka rasakA tyAga kara rakkhA hai / bharata ! yaha tumako bhI mAlama nahIM, dUsaroMko bhI mAlUma nahIM hai, kevala ve svAnuvedhale gUDa pratako dhAraNa kara rahI haiN| Ajataka una vratokA pAlana karatI huI AI haiN| aba una vratoMkI middhi honI cAhiye / suno! ina mandiroMko pratiSThA tuma karavAoge ! nirvANa kalyANake roja samavasaraNameM sthita sarva sajjana anya bhUmipara jAyeMge kevala kucha vRddha saMyamo bhagavatake pAsa raheMge / usa samaya lAkara tumhArI rAniyoMko bhagavatakA darzana karAo | yaha acchA maukA hai| samajhe? itanA kahakara ve yogirAja Age cale gye| bharatezvarako apanI rAniyoMkI manakI bAtako samajhakara evaM unake ucca vicArako samajhakara manameM bar3I prasannatA huI aura nizcaya kiyA ki isa pratiSThAke samaya merI bahinoM ke sAtha sabhI rAniyoMko bhagavaMsakA darzana karavAU~gA / usI samaya bharatezvarane apanI putriyoMko tathA bahinoM ko patra likhakara saba samAcAra diyA / aura bahuta Anandake sAtha brAhmaNoM ke hAtha bheja diyaa| ___bharatezvarako vRttiko dekhakara ye viprajana bhI bahuta prasanna hue / aura usI Anandake bharameM prazaMsA karane lage ki svAmin ! Apa bApa hI bahinoM, ApakI puniyoM, putroM va rAniyoMke jIvanako pavitra karaneke lie hI utpanna hue haiN| itanA hI kyoM, lokameM samasta jIvoMke uddhArake lie hI ApakA janma huA hai / Apako bhogoMmeM Asakti nahIM hai / SarmayogameM Asakti hai / isalie Apako saMsArI kaise kaha sakate haiM ? ApakI gahatapo bhogI kahanA ucita hogA ! arthAt Apa gharapara rahanepara bhI tapasvo haiN| paramAtman ! he jina siddha ! bharatarAjendra lokameM kyA gRhastha hai ? nahIM nahIM ! vaha molamArgasya haiM / isa prakAra sundara dAr3hI kuMDala va mastakako hilAte hue una vinoMne bharatezvarako prazaMsA kii| bahata Ananda ke sAtha bAtacIta karate hue ve saba milakara ayodhyA nagarameM Aye / nagara praveza karaneke bAda una viproMne apane-apane sthAnameM bhejakara bharatezvara mahalakI ora gaye va vahA~ sukhase rahane lge| itanemeM cakravartIne jo duHsvapnoMko dekhA vaha samAcAra sarvatra vyApta ho gyaa| samasta dezake rAdhA samrATase milane ke lie Ane lge|
Page #533
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 79 Azcarya hai / eka garIba agara prANAMtika bImArIse bhI par3e to bhI loga usakI kucha paravAha nahIM kara upekSA karate haiN| parantu zrImaMtane yadi eka svapnako bhI dekhA to loka Akara upacAra karatA hai / yaha lokakI rIti hai| isalie kahaneko paripATI hai ki garIbakI bImArI gharabhara, aura zrImaMtakI bImArI gAMvabhara (lokabhara ) so bharatezvarako svapna par3ate hI bar3e-bar3e rAjA mahArAjA unase milane Aye haiN| I magadha, varatanu, himavaMta deva Adi lekara pramukha vyaMtara Aye / evaM khecara rAjA bhI Aye / aura roja koI na koI dezake rAjA A rahe haiN| aura bharatajIke caraNoMmeM aneka vastra ratnAdika bheMTa rakhakara unakA kuzala vRtta pUchA jAtA hai| isa prakAra vahA~para pratidina eka utsava hI cAlU hai / pratyeka deza ke rAjA AtA hai aura bheMTa samarpaNa karatA hai va bharatezvarake prati zubhakAmanA prakaTa karatA hai / koI kahate haiM ki hama loga jo brAhmaNoMko dAna dete haiM, bahuta vaibhavase jinapUjA karate haiM, yogiyoM kI bhakti se upAsanA karate haiM, ina sabakA phala samrATko rahe / aneka rAjA gaNa svapnadoSa parihArArthaM kahIM zAntika, ArAdhanA, homa havanAdika karA rahe haiM / isa prakAra aneka tarahase rAjA samrATke prati upacAra kara rahe haiM / parantu samrAT hA~, nA kucha bhI na kahakara sabake vyavahArako udAsIna bhAvase dekhate jA rahe hai| kAraNa ve ise bhI eka svapna hI samajha rahe haiM / bharatezvara socate haiM ki maiM bilakula kuzala hai / AtmAko koI asvasthatA hI nahIM hai| Atmayoga hI usake lie hara tarahase saMrakSaNa karanevAlA mantra hai / kevala ye rAjA vinaya karate haiM, usakA inkAra nahIM karanA cAhie | isa bhAva se maiM sAkSirUpameM use svIkAra karatA huuN| sabake dvArA kiye gaye Adarako grahaNa kara unako usase bhI dugunA satkAra kara bharatezvarane Adarake sAtha bhejA / saba loga apane-apane sthAnoMmeM gaye / eka dinakI bAta hai / buddhisAgara maMtrI apane sahodara bhAIko lekara bharatezvara ke pAsa Aye aura unhoMne eka mAhuluMgake phalako bheMTameM rakhakara namaskAra kiyA va samrATse kahA ki prabho ! Apase eka prArthanA hai / svAmin! devaloka, nAgaloka va nagaraloka meM Apa sarIkhe koI rAjA nahIM hai| yaha saba duniyAko mAlUma hai / aura kevala do ghaTikAke tapameM karmo ko Apa jalAyeMge yaha bhI bhagavaMtane kahA thA, loga ise jAnate haiM / Apa rAjAoM meM rAjA hai yogiyoMmeM yogI haiM, striyoMke lie ubala kAmadeva haiM, sUIke nauka jitanA bhI doSa ApameM nahIM hai| isalie Apa praur3ha rAjA hai /
Page #534
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava maiM prazaMsA kara rahA hU~ mujhe stutipAThaka na samajheM / parantu Apako dekhakara prasanna na honevAle lokameM kauna haiM ? vizeSa kyA kahU~ ! svAmin ! Apane hI tIna lokameM mastakako apane guNoMme AkRSTa kara ddulaayaa| suvivekI gajAko darabAra pahile janmameM jinhoMne bahuta puNyakA sampAdana kiyA hai unhoMko prApta ho sakatI hai| yaha bAta bilakula satya hai / kiMbahunA, ApakI sevAse maiMne pratyakSa svargasukhakA hI anubhava kiyA / Apako smaraNa karane mAtrase, dekhane mAtrase, sabako jJAnakA udaya hotA hai| phira Apako maMtrIkI kyA AvazyakatA hai, kevala upacArake lie mujhe mukhyamaMtrI banAkara Ajataka calAyA / svAmin ! Ajataka eka paramANumAtra. bhI merI ijjata jJAnako kama na kara lokameM vAha vAhavA ho usa rUpase mujhe calAyA / maiM tRpta ho gayA hU~! nAtha ! Aja eka vicArako lekara AyA hU~ use sunanekI kRpA kreN| ___nAtha ! maiM cirakAlase isa saMsAranAmeM paribhramaNa kara rahA hai, aba merI umara kAphI ho cukI haiM, makSitIta jApaH A gaI hai| aba merA deha bahuta samaya taka nahIM raha sakatA hai / kaisA bhI yaha deha nAza zIla hai| isalie antima samayameM usakA upayoga tapameM kara bAdameM muktisAdhana karUMgA / isalie mujhe AzA diijiye| yaha kahakara buddhisAgara bharatezvarake caraNoM meM sASTAMga leTe / bharatezvara kA hRdaya dhaka-dhak karane lgaa| unako mantrokA viyoga asAha huaa| unhone maMtrIse kahA ki buddhisAgara ! uTho, maiM kyA kahatA hU~ suno| ___ taba buddhisAgarane kahA ki Apa dIkSAke lie AnekI anumati pradAna kareM to maiM uThatA huuN| taba bhagtezvarane kahA ki leTe hue manuSya ko jAneke lie kaise kahA jA sakatA hai| uThe binA vaha jA kaise sakatA hai / taba buddhisAgara uTha khar3e hue| bharatezvarane kahA maMtrI ! antima samayameM tapazcaryA karanA yaha utrita hI hai / parantu kucha samayake bAda jAo / abhI nahIM jaanaa| taba buddhisAgarane kahA ki svAmin ! bola, cAla va indriyoMmeM zakti rahane taka hI meM karmoko nAza karanA cAhatA huuN| isalie abhI jAneko anumati milanI caahie| bharatezvarane punaH kahA ki maMtrI! vizeSa nahIM to kailAsameM nirmita jinamandiroMkI pratiSThA hone taka tuma tthhro| samAraMbhako dekhaneke bAda dIkSita ho jAo / maiM phira tumako nahIM rokuuNgaa|
Page #535
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava buddhisAgara mantrone kahA ki svAmin ! vyartha hI merI AzA kyoM karate haiM, kSamA kojiye / mAne jAnA hai, bheja diijiye| yaha kahakara bharatazvarake caraNoM meM punaH apanA mastaka rakkhA | bharatezvara samajha gaye ki aba yaha gaye vinA na rhegaa| maMtrI ! tumhAre taMtrako maiM samajha gyaa| aba uttho| Aja taka tuma mujhe namaskAra karate the| aba apane caraNoM meM mujhase namaskAra karAnA cAhate ho| maiM samajha gyaa| acchA tumhArI jaisI marjI hai vaisA hI hone do / isa prakAra kahakara bharatezvarane use uThAkara duHkhake sAtha AliMgana diyA va use jAnekI anumati dii| taba buddhisAgarane apane paTTamudrikAko hAthase nikAlakara samrATko sauMpate hue kahA ki mere sahodarako dayAI dRSTise saMrakSaNa dossiye| mudrikAko jaba unhoMne nikAla diyA usa samaya aisA mAlUma ho rahA thA ki zAyada buddhisAgara rAgAMkurako ho nikAla kara de rahA ho| samrATakI A~khoMse AMsU umar3ane lage / buddhisAgara mantroke mitra sahodara vagairaha cintAmagna ho gye| parantu buddhisAgarake hRdaya meM yathArtha verAgya honese unhoMne kisIkI tarapha nahIM dekhaa| phira eka bAra hAtha jor3akara usa sabhAse buddhisAgara cupacApake dIkSAke lie nikala gyaa| bharatezvara apane manako dhIraja bAMdhakara buddhisAgarake bhAIko samajhAne lage ki vipravara ! tuma duHkha mata kro| tumhAre bhAIko aba bur3hApemeM Atmasiddha kara lene do| vyartha cintA karanese kyA prayojana hai ? jaba tumhArA bhAI yogake lie calA gayA to aba hamAre lie buddhisAgara tuma hI ho| yaha kahakara anurAgake sAtha samrATne usa paTamudrikAko use dhAraNa karAyA / sAthameM aneka prakArake vastrAbhUSaNoMse usakA satkAra kiyA evaM kahA gayA ki aba samasta pRthyokA bhAra tumapara hI hai ityAdi kahakara bahuta saMtoSake sAtha use vahA~ se bhejaa| __ ameka prakArake maMgala dravya, hAthI, ghor3A, dhvajapatAkA va maMgala vAdyoMke sAtha mitragaNa navIna mantrIko jinamandirameM le gye| vahA~para darzana-pUjana honeke bAda punaH samrATke pAsa Akara unake caraNoMmeM bhaktise aneka bheMTa rakhakara namaskAra kiyaa| isI prakAra yuvarAjake gharaNoMmeM bhI bheTa rakhakara namaskAra kiyaa| sarva sabhAsadoMne jayajayakAra kiyA / buddhisAgara mantrI tadanantara mahAjanoMke sAtha milakara apane gharako ora calA gyaa| HHHTHHH
Page #536
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava saba logoMke jAneke bAda samrAT apane mahala meM sukhase apanA samaya vyatIta kara rahe haiN| pAThaka ! bharatezvarake jIvana ke vecizyako dekhate hoMme ! kabhI cintA va kabhI Ananda, isa prakAra vividha prasaMga unake jIvanameM dekhane meM Ate haiN| unhoMne brAhmaNoMkA nirmANa kiyA to usase bhaviSya meM honevAlo 'durdazAko sunakara ve kucha khinna huye the| tadanantara solaha svapnoMke phalako sunakara thor3A duHkha huaa| parantu usameM bhI unhoMne apane hRdayako zAnta kara liyA ! bhagavantake darzana milane ke bAda duHsvapna bhI susvapna ho jAte haiN| bharatezvarako duHsvapna darzana haA, so lokake samasta rAjA aneka zAntika, zArajanA, hoga-hananAdi karate haiN| bharatevara amako bhI udAsIna bhAvase hI dekhate haiN| unakI dhAraNA hai ki yaha duniyA ho svapnamaya hai| maiMne sote hue solaha svapna dekhe parantu jAgatA huA manuSya rojamarrA hajAroM svapnoMko dekhatA hai, una sabako satya samajhatA hai, isalie saMsArameM paribhramaNa karatA hai| yadi unako svapna ho samajheM to dIrghasaMsArI kabhI nahIM bana sakatA hai| isalie bharatezvara sadA isa prakArako bhAvanA karate haiM ki he paramAtman ! pratinitya samaya samayapara prApta honevAle sukha-duHkha, mitra-zatru, dhana va dAridraya yaha saba svapna hI hai isa bhAvanAko jAgRta kara mere hRdayameM sadA bane raho / he cidambarapuruSa ! tuma isI bhAvanAse sukhAsIna hue ho| he siddhAtman ! Apa svaccha cA~danIko mUtike samAna ujjvala ho / saccidAnanda ho / bhavyoMke ArAdhya deva ho / isalie mujhe sanmati pradAna kIjiye / isI bhAvanAkA phala hai ki bharatezvarako aise samaya meM koI bhI duHkha yA sukhase janya kSobha utpanna nahIM hotA hai| iti SoDaza-svapna-saMdhiH
Page #537
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharatema vega 83 jinavAsa-nirmita-saMdhiH kailAsa parvatapara samrATkI AjJAnusAra 72 jinamandiroM kA nirmANa huA / bhadramukhane apane kAgraMkI pUrti kara samrATkI sevAmeM prArthanA ko ki svAmin ! ApakI icchAnusAra tamAma kAma ho cukA hai| bharata jo ko bhI bar3I prasannatA huI / maMgalakArya sukharUpase pUrNa huA, yaha sunakara kise harSa nahIM hogA? _bharatezvarane bhadramukhako harSapUrvaka bulAkara usakA aneka prakArake ratnavastrAbhUSaNoMse matkAra kiyA / upasthita rAjA bhI prasanna hue / isI prakAra yuvarAjane bhI aneka uttama padArtha use upahArameM diye| isI prakAra yavarAjake sabhI sahodara va upasthita sabhI rAjAoMne usa surazilpIkA satkAra kiyaa| ahaMtake mandirakI pUrtike samAcArako sunakara jo dAna nahIM detA hai vaha jinabhakta jaina kaise ho sakatA hai ? jinake hRdaya meM aise avasaroM meM harSa nahIM hotA hai vaha jaina kaise kahalA sakatA hai ? usa muzilpako pahile hI sampattiko koI kamI nahIM hai, phira bhI unhoMne apanI jinabhaktike dyotanase jo upacAra kiyA usase bhI vaha prasanna hokara calA gyaa| aba bharatezvara paMcakalyANika pUjAko tayArImeM laga gye| yogya mahUrtako dekhakara pUjA prArambha karAnekA nizcaya kiyA gayA aura apane mantro mitroMke sAtha yuvarAjako bhejA aura yaha kahA ki Apa loga jAkara sarva vidhi vidhAnako prArambha karAe~ / meM mukhavastrakA jisa dina udghATana karAnA ho, usa dina AtA huuN| isa prakAra pUjA prArambha honeke bAda bharatezvara mahalameM isa bAtako pratIkSAmeM the ki kanyAyeM va bahineM abhI taka kyoM nahIM A rahI haiM ? itanemeM bahuta vaibhavake sAtha bharatezvarakI putriyAM apane apane patike sAtha vahA~para Akara dAkhila huii| __ kanakAbalI, ratnAvalI, muktAvalI, manudevI Adi sabhI kanyAyeM AI va pitAke caraNoMmeM natamastaka huii| mAtAoMke sAtha yukta hokara jaba ve putriyAM bharatezvarake caraNoMmeM namaskAra karane lagIM, taba unhoMne aneka rUpoMko dhAraNa putriyoMko AliMgana diyA / apanI godapara baiThAkara unake kuzala vRttako pUcha rahe the va kaha rahe the ki beTI | tuma loga A gaI so bahuta acchA huA | itanemeM una putriyoMkI dAsiyoM Akara unake patigRhake
Page #538
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava gaMbhIrapUrNa vyavahArakA varNana karane lgiiN| ise sunakara bharatezvarako aura bho harSa huaa| unhoMne apanI patniyoMko bulAkara kahA ki suno ! deviyoM ! suno, apanI beTiyoMke sanmArgapUrNa vyavahArako suno / taba una rAniyoMne kahA ki Apa ho sunakara prasanna ho jAiyegA / hama loga kyA sune ! beTI ! tuma bahuta thaka gaI ho ! jAo vizrAMti lo| isa prakAra kahakara una putriyoMko rAniyoM ke sAtha mahalake andara bhejaa| itanemeM bhAIke dIrgharAjyako dekhakara santuSTa hotI huI do bahineM vahA~ para AI / unhoMne harSa pUrvaka Akara bhAIko tilaka lagAyA ] bharatezvarane bhI sahodariyoMko dekhakara harSa vyakta karate hue Ao! siMdhudevI ! gaMgAdevI ! Ao ! baiTho ! isa prakAra kahakara yogya maMgalAsana dilAyA / donoM bahineM baiTha gii| bahina ! tuma logoMkA deza bahuta dUra hai| tuma loga AI, yaha bahuta acchA huaa| uttarameM una donoM deviyoMne kahA ki bhAI! kahAMkA dUra hai, tumhArA darzana milA, yaha sAra hai, dUra kahA~kA AyA? itane meM rAniyoMko donoM deviyoMke AnekA samAcAra mAlUma huaa| unhoMne andarase bulA bhejA / bharatajIne andara jAneke lie donoM bahinoMko khaa| donoM deviyaryA mahalameM gii| paTTarAnIko Age kara mabhI rAniyA~ unake svAgatake lie aaii| sAmane unako dekhanepara vinodase kucha kahane lgii| __ ve rAniyAM kahane lagoM ki kisa dezakI striyA~ hamAre mahalameM dhusakara A rahI hai ? taba uttarameM una donoM deviyoM kahane lagoM ki jisa mahalameM hamArA janma huA hai usameM ghusakara rahanevAlI ye striyA~ kauna haiM ? kaho to sahI ! paTTarAno aura una donoM deviyoM ne paraspara premase AliMgana dekara vahA~ baiTha gii| bAkIkI striyoMke sAtha isI khuzIse bAtacIta karatI huI vahAM kuzala praznAdika kara rahI haiN| unakA Aja eka navona tyauhAra hI hai| jaba striyA~ idhara Ananda vinodameM thIM, udhara bharatezvarake pAsa kanakarAja, kAMtirAja, zAMtarAja Adi jaMvAI (jAmAta) Aye; isI prakAra gaMgAdeva, siMdhudeva bhI bharatajoke pAsa aaye| una sabane bharatezvarake caraNoM meM aneka prakArake ratna-vastrAdika meMTameM rakhakara namaskAra kiyaa| gaMgAdeva aura siMdhudevako yogya Asana dilAkara jaMvAiyoMko sataraMjIpara baiThaneke lie kahA / saba loga Anandase baiTha gye|
Page #539
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava unakI icchAnusAra kucha dina bharatedharane unakA satkAra kiyaa| tadanantara una sabako sAthameM lekara bharalezvara kailAsa parvatakI ora jAneke lie nikle| jAte samaya na mAlUma kitanA moha ? unhoMne podanapurase bAhubalike putra va bahuoMko bhI bulAyA thA / unako lekara ve bahuta AnaMdake sAtha kailAsa parvatakI ora cale gaye / sAthameM apane sahodaroMke putra va unakI bahU vagairaha sarva parivArako lekara gye| samasta kuTumba parivArako lekara aneka karor3a vAdyoMke zabdake sAtha mukhavastra udghATana karaneke zubha divasapara vahAM phuNce| vahA~para sarva vidhAnako pahilese yuvarAjane karAyA thaa| bharatezvarane jAkara mukhavastrakA udghATana karAyA / sarva lokane usa samaya jaya-jayakAra kiyaa| kramase 72 jinamaMdiroMmeM sthita sundara ahapratimAoM ko bharatezvarane bheMTa rakhakara apane putra va mitroMke sAtha vaMdanA kii| isI prakAra rAniyoMne, bahinoMne, putriyoM ne una mANikya va suvarNakI pratimAoMkI maNiratnAdika bheMTakara vaMdanA kii| navaratnoMse nirmita jinamaMdira haiM / suvarNase nirmita jinapratimAyeM haiM / isa prakAra atyaMta suMdaratAse siddhAsanameM virAjamAna arhatpratimAyeM zobhita ho rahI haiM / vahA~kA varNana kyA kareM ? pUjAvidhAna hone ke bAda nityanaimittika pUjanake lie yogya zAsana likhakara vyavasthA kI gaI / bharatezvara tejorAzi munirAjane jisa samayakI sUcanA dI thI usIko pratIkSA kara rahe the| RSivAsyameM koI antara ho sakatA hai ? usa samaya bhagavaMtake samavazaraNase deva, nara-nArI, tapasvIjana vagairaha sarva samudAya gaMgA nadIke tIrako mora jAne lagA hai| bhagavaMta ke nirvANa kalyANako dekhaneko utkaTa bhAvanAse nimiSamAtrameM usa parvatase sarvajana anya bhUmipara cale gaye / ____ anna bhagavaMtake pAsa koI nahIM hai / kucha vRddha tapasvIjana mAtra maujUda haiM / bAkIke sabhI cale gaye haiN| isI avasarako yogya samajhakara bharatajI apanI bahinoMko, putriyoMko va rAniyoMko va itara jaMvAI Adi parivArako lekara samavazaraNameM ghusa gye| dvArapAla anumati dekara kucha dUra saraka gaye / bharatezvara samajha gaye ki yaha striyoMke una vrasakA pratApa hai| navavidha parakoTA, mAnastaMbha, khAtikA, vedikA, vividha vana inake saMbaMdha pahile una striyoMne zAkhoMse pravaNa kiyA thaa| aba A~khose dekhakara unake harSakA pArAvAra nahIM rhaa| bahuta Anandake sAtha unheM dekhatI huI bar3ha rahI haiN|
Page #540
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava samavazaraNameM bhare hue asaMkhya jana gaMgAtaTakI ora cale gaye the| isalie samavazaraNa khAlI ho gayA thA | aba bharatezvarake agaNita parivArake sAtha pahuMcanese vaha samavazaraNa phira bhara gayA / bharatezvarakA parivAra kyA thor3A hai ? unake parivAra meM devoMkA tiraskAra karanevAle sundara puruSa haiM / devAMganAoMko bho nIcA dikhAnevAlI striyAM unakI rAniyoM va putriyoM haiM / ina sabase jaba vaha samavazaraNa punazca bhara gayA to usane eka navIna zobhA aaii| svargake deva-devAMganAoM ke sAtha milakara deveMdra samavazaraNameM praveza kara rahA ho usa prakAra bharatezvara apane suMdara parivArake sAtha usa samavazaraNameM praveza kara rahe haiN| dAmAda, putra va gaMgAdeva, siMdhudeva inako bAhara hI khar3Akara kaha diyA ki Apa loga bAdameM darzana kro| pahile khiyoMko darzana karanA caahiye| isa vicArase saba nAriyoMko sAtha lekara suvivekI bharatezvara bhagavaMtake pAsa cale gye| magavaMtake darzana hote hI harSase sabane jayajayakAra kiyA va unake caraNoM meM uttama bheMTako arpaNa kara bharatazvarane sASTAMga namosta kiyaa| divyavANIza ! vRSabheza ! paramAtmana! Apa sadA jayavaMta raheM, isa prakAra prArthanA kii| ___ usI samaya una deviyoM ne bhI bhagavaMtake caraNoMmeM namaskAra kiyA / usa samaya bhUmipara par3I huI ve deviyA~ navIna latAoMke samAna mAlUma hoto thiiN| ekadama uThakara sara hAtha jor3akara bhagavaMtakI zobhA dekhane lgiiN| AnandavASpa umar3a rahA hai / zarIrameM sArA romAMca ho gayA hai| unake hatirekakA kyA varNana karanA, samajhameM nahIM aataa| kamalako sparza na kara cAra aMgula Upara nirAdhAra khar3e hue bhagavaMtako ye biyAM jhuka jhukakara dekha rahI haiM / Azcarya ke sAtha dekhatA haiN| pradakSiNA dekara striyoM samajha gaI ki cAroM tarapha ekasA mukha hai abbabba ! yaha kyA Azcarya hai ? kyA ise hI caturmukhabrahmA kahate haiN| dIrdhakezako sundaratA, sUryacandramAke samUhako bhI tiraskRta karanevAlo zarIrakAMtiko dekhakara ve triyA~ Ananda manA rahI haiN| bhagavaMtake bhadra AkArako eka daphe dekhatI haiM to para Asana mudrAko eka daphe dekhatI haiM, isa prakAra bhagavaMtake prati sabhaktise dekhakara ve siyAM Ananda samudrameM ho mubakI lagA rahI haiN|
Page #541
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava devagaNa jisa samaya vahA~se cale gaye the usa samaya unhoMne apanI vidyA se devatAoMko prerita kiyA thA ki ve bhagavaMtake Upara cAmara barAbara dulAte rheN| una vidyA devatAoMke vidyAbalase hI vahA~para koI na rahanepara bhI cAmara to Dula hI rahe the / isI prakAra puSpavRSTi ho rahI thii| dhavala chatra virAja rahA thA / bhAmaMDalako kAMtine saba dizAko vyApa liyA thA / ina saba bAtoMko dekhakara una deviyoMko bar3A hI harSa ho rahA hai| ___ ina deviyoMne pahile kabhI samavazaraNako nahIM dekhA thA, arhatpratimAoMkA hI darzana unako milA thaa| aba yahA~para sAkSAt bhagavaMtakA va samanazaraNakA darzana hone se unako apAra Ananda ho rahA hai| vizeSa kyA ? jaralokake eka manuSyako suralokameM le jAkara chor3e to usakI jaisI hAlata hogI, usI prakAra ina liyoMkI hAlata ho rahI hai| ___ bhagavaMtako unake prati koI mamakAra nahIM hai| parantu ve mAtra moho honese kahate haiM ki ye hamAre mAmA haiM, hamAre dAdA haiM hamAre pitA haiM, ityAdi prakaTa napAA-apanA saMbaMdha lagAkara vicAra karate haiM, jisa prakAra ki bacce caMdramAko dekhakara aneka prakArakI kalpanAyeM karate haiN| gaMgAdevI va siMdhudevIko bhI Aja parama saMtoSa huA hai| ve manameM socane lagIM ki sanATne hameM apanI bahina banAyA, Aja vaha sArthaka huaa.| Aja pitAzrIke caraNoMkA darzana milA / hama loga dhanya huii|| ___ bhagavaMtake pAsa 20 hajAra kevalI the| una sabakI vaMdanA una striyoMne kii| isI bIcameM kaccha kevalI mahAkaccha kevalokA darzana vizeSa bhakti ke sAtha paTTarAnIne kiyaa| ise dekhakara namirAja vinabhirAjako putriyoMne bhI una donoM kevaliyoMkI viziSTa bhaktise vaMdanA ko| kyoMki unake ve dAdA the| bhujabali yogI va anaMtavIrya yogoko bhI bahuta derataka ve khiyA~ DhUMr3hane lagI thiiN| parantu ve usa phailAsa parvatapara nahIM the, anya bhUmipara vihAra kara rahe the| isI prakAra rati ajikAbAI, brAhmo, icchA. mahAdevo, suMdarI ajikAko bhI dekhaneko icchA thii| parantu ye tapasvinI bhI ukta samavazaraNameM nahIM thiiN| anyatra vihAra kara gaI thiiN| bAphIke sarva taponidhiyoMkI vaMdanA kara bhagavaMtake pAsa aaii| prArthanA karane lagI ki bhagavan ! Apake caraNoM ke darzanataka hama logoMkA eka gUr3havata thA, usakI pUrti aajhuii|
Page #542
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava _ vistArake sAtha pUjA kara to kahIM devasamUha na A jAya, isa bhayase samasta khiyoMse saMkSepase hI bharatezvarane pUjA kraaii| tadanantara bhagavattase bharatezvagne prazna kiyA ki svAmin ! hamArI striyoM meM kitanI abhavya haiM aura kitanI mavya haiM, kahiyegA / uttarameM bhagavaMtane pharamAyA ki bhavya ! tumhArI striyoMmeM koI bhI abhavya nahIM hai sabhI deviyA~ bhavya hI haiN| ve kramazaH avyaya siddhiko prApta kareMgI / cidravyakA unheM parivapa hai. pahala gIvanma hai| bhArI unako aba strI. janma nahIM hai| Age pUliMgako pAkara ve sabhI mukti prApta kreNgii| tumhArI putriyAM, bahueM, putra va jaivAI sabho tumhAre sAtha saMbaMdhita honese puNyazAlI haiM, mavya haiM, abhavya nahIM haiN| bharatezvarako ise sunakara Ananda huaa| striyoMko bhI parama harSa huaa| aba isa sthAnameM adhika samaya ThaharanA ucita nahIM samajhakara una striyoko ravAnA kiyA aura bAhara khar3e hue gaMgAdeva, siMdhudeva, dAmAda, putra vagairahako bulvaayaa| sabane bhagavatakA darzana kiyA, stuti ko, bhakti kI, aura apaneko kRtakRtya maanaa| bharatezvarane unako kahA ki punaH kabhI Akara AnaMdase pUjA kro| Aja saba striyoM ko lekara ayodhyAnagarakI ora jaao| una sabane bhagacaMtake caraNoMmeM namaskAra kara vahA~se Age prasthAna kiyA aura sarva sthiyoM ke sAtha vimAnArUka hokara ayodhyAkI ora cale gye| bharatezvara abhI samavazaraNameM hI haiN| samavazaraNase gaMgAtaTapara gayA huA bhavya mahAgaNa vApisa aayaa| "kalyANa mahotsava bahuta acchA huaa|' yaha pratyekake mukhase zanda nikala rahA hai / marasezvarane pUchA ki kaunasA kalyANa huA ? uttarameM devagaNoMne kahA ki gaMgAke taTapara tona dehako dUrakara bhagavAn anaMtaboyaM kevalI mukti padhAra gaye / unakA nirvANa kalyANa ! ___ samavazaraNameM duHkha paidA nahIM ho sakatA hai isalie bharatezvarane sahana kiyA / nahIM to choTe bhAIkA sadAke lie abhAva ho gayA, vaha siddhavilAko ora calA gayA, yaha yadi anya bhUmipara sunate to bharatezvara ekadama macchita ho jAte / bharatezvarane punaH dhairyake sAtha prazna kiyA unakI gaMdhakudIme sthisa yazasvatI mAtA kahA~ calo gaI ? taba yogiyoMne uttara diyA ki vaha bAhubali kepalIko gaMdhakuTImeM calI gii| maratezvarane bhagavaMtase prazna kiyA ki prabho ! anaMtakoyaM yogI isanI
Page #543
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava zIghra kyoM mukti cale gaye ? bhagavaMtane uttara diyA ki bhavya ! isa kAlameM vahI alpAyuSI hai, jAne do / 89 bhagavaMta ke caraNoM meM namaskAra kara bharatezvara maMtrI mitroMke sAtha samavazaraNase bAhara nikle| isanemeM sAmanese parAkramo jayakumAra AyA va bahane lagA ki svAmin! eka prArthanA hai| bharatezvara ne kahA ki kaho kyA bAta hai ? jayakumAra ne kahA ki svAmin! devagaNoMne mujhapara ghora upasagaM kiyaa| maiMne pratijJA kI ki yadi yaha upasarga dUra huA to meM dIkSA le lUMgA / so upasarga dUra huaa| aba dokSAke lie anumati dIjiye / yaha kahakara bharatezvarake caraNoMmeM usane mastaka rakhA / bharatezvarane kahA ki uTho, jaba vrata ho tumane kiyA to aba tumheM kauna roka sakatA hai ? vijaya, jayaMta tumhAre do bhAI haiM / unako tumhAre padapara niyukta karU~gA / jayakumAra ne kahA ki svAmin ! unhoMne svIkAra nahIM kiyA to ? bharatezvarane kahA ki yadi unhoMne svokAra nahIM kiyA to phira jinako bhI niyukti karoge vahI merA senApati hogaa| jAo, maiM ise svIkAra karatA hU~ / jayakumArane punaH namratAse kahA ki svAmin ! bar3A to nahIM hai 5-6 varSakA putra hai / usako Apa rakSA kreN| bharatezvarane kahA ki megheza ! ciMtA mata karo / choTA huA to kyA huA ? vaha bar3A nahIM hogA ? jAlo, tumase bhI adhika cintAsa meM usakA saMrakSaNa karU~gA / jayakumArako santoSa huaa| meM bhagavaMsakA darzana karake eka daphe nagarako jAU~gA / punaH isI devagiripara Akara muni dIkSA se dIkSita ho jAUMgA, yaha kahakara jayakumAra udhara gayA va cakravartI idhara ravAnA hue ayodhyA nagara meM pahu~cakara maMtrI mitroMko apane-apane sthAnapara bhejA ! mahala meM rAniyoM meM eka navIna Ananda ho Ananda maca rahA hai / jahA~ dekho vahA~ samavazaraNakI hI carcA / ekAnta meM jinendrake darzanakA avasara, jinendrakA divya AkAra, viziSTa zAnti, kamalako sparza na karate hue sthita bhagavaMta vizeSatA, Adi bAtoMko smaraNa karatI huI ve deviyoM Anandita ho rahI haiN| gaMgAdevI aura sidhudevIko bhI pUchA ki bahina / pitAjIko Apa logoMne dekhA ! uttara meM una bahinoMne kahA ki bhAI !
Page #544
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava tumhArI kRpAse Aja hama logoMne muktikA hI darzana kiyaa| aura kyA honA cAhie ? hama logoMkA puNya prabala hai / Apake bahina banAneke kAraNa hamArA bhAgya udaya huA / bharatezvara ne kahA ki bahina ! eka garbhase kaSTa sahana kara Aneko kyA jarUrata hai ? kebala snehase bahina kahane se paryApta nahIM hai kyA ? usake bAda alaga mahala dekara unako tIna mahIne paryanta vahIpara sukhase rakkhA, punaH aura bhI ke lie rahe the| gaMgAdeva aura deva kahane lage ki hama jAyeMge phira bharatezvarane unakA ratna, vastrAdikase yatheSTa satkAra kiyaa| unakI AMkhoMkI tRpti ho usa prakAra uttamottama ratnoMse unakA Adara kiyaa| sAtha meM bahinoM ko bho basa ! basa ! kahane taka ratnAdika dekara unakI vidAI kii| ve apane nagarakI ora cale gaye / isI prakAra putriyoMko bhI yatheSTa satkAra kara unako ravAnA kiyaa| podanapura ke putra va bahuoM ko bhI aneka uttamottama vastrAbhUSaNoMse satkAra kiyaa| unakI bhI vidAI kI gii| bAkI ke sahodaroMke putroMko, bahuoMko yogya buddhivAda ke sAtha uttama upahAra dekara ravAnA kiyaa| dUrake sabhI ko ravAnA kara svataH rAniyoMko, putroMko va bahuoM ko sukha pahu~cAte hue apanA samaya vyatIta kara rahe the / Ageke prakaraNameM putroMke dIkSApUrvaka ekadama mokSaboja aMkurita hogA / pAThakagaNa usakI pratIkSA kreN| yahA~ yaha adhyAya pUrNa hotA hai| prajA Anandamaya jIvanako vyatIta kara rahI hai| parivAra sukhI haiN| rAjAgaNa Anandita ho rahe haiM / bhaglezvara apane bhoga va yoga donoM meM magna hai| yahAM para yogavijaya nAmaka tIsarA kalyANa samApta hotA hai| saMsAra meM bhogakA tyAga karane ke lie maharSiyoM meM Adeza diyA hai / parantu bharatezvara usa vizAla bhoga meM magna haiM / agaNita sukhakA anubhava karate haiN| phira bhI yogavijayo kahalAte haiM, isakA kyA kAraNa hai ? isakA eka mAtra kAraNa yahI hai ki yoga ho yA bhoga, parantu kisI bhI avasthA meM bharatezvara apane ko bhUlate nahIM haiM / vivekakA parityAga nahIM karate haiN| unakI satata bhAvanA rahatI haiM ki "he paramAtman ! yoga ho yA bhoga una donoMmeM yadi tumhArA saMyoga ho to bhukti ho sakatI hai, anyathA nahIM / he gurunAtha ! Apa mahAbhogI ho, mere hRdayameM sadara bane raho /
Page #545
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava he siddhAtman ! Apa bhaktoMke nAtha haiM, bhavyoMke svAmI haiM, viraktoMke adhipatti hai, vIroMke adhinAyaka haiM, zaktoMke netA haiM, zAMtoMke prabhu haiN| Apa mujhe sanmati pradAna kreN|" isI bhAvanAkA phala hai ki ve mahAbhogI hote hue bhI yogavijayI kahalAte haiM / arthAt bhogI honepara bhI yogo hai| iti jinavAsanimita saMdhiH iti yogavijaya nAma tRtIya kalyANaM samAptaM / -00
Page #546
--------------------------------------------------------------------------
________________ mokSavijaya sAdhanA saMdhiH paramaparaMjyoti ! koTicaMdrAdityAkiraNa ! sujJAnaprakAza ! / suramukuTamaNijitacaraNAja ! zaraNa zrIprathamajineza ! // he niraMjana siddha ! Apa sAkSAta molake kAraNa haiN| sarvaza haiN| mokSagAmiyoM ke bhArAdhya haiN| mokSavijaya hai| triloka pakSa haiN| isalie monavijayake prArambhameM mujhe sammati pradAna kiijiye| ____ kelAsameM jinendramandiroMkA nirmANa, bahuta vaibhavake sAtha unakI pUjA pratiSThA vageraha honeke bAda samrATa apane hajAroM putroM evaM zaniyoMke prema sammelanameM bahuta Anandake sAtha apane samayako vyatIta kara rahe haiN| prajAoMkA pAlana putravat ho rahA hai ! bharatezvarake pUtra ApasameM premase vinoda khela kara rahe haiN| eka-eka agaha sau-sau putra kahIM tAlAbake kinAre, kahIM nadIke kinAre retapara, kahIM udyAnameM khelate haiN| unakI zobhA apUrva hai / caudaha pandraha, solaha-satraha aThAraha varSake ve haiN| jyAdA umara hai nhiiN| abhI vivAha nahIM huA hai| unako dekhanemeM bar3A Ananda hotA thaa| ravikotirAja ratiyoryarAja, zatruvIyarAja, divicandrarAja, mahA. jayarAja, mAdhavacandrarAja, sujayarAja, rijayarAja, vijayarAja, kAnta. rAja, ajitaMjayarAja, vIraMjayarAja, gajasiMharAja Adi sau putra jo ki saundarya meM svargAke degeko bho tiraskRta karanevAle haiN| aneka zAstroMmeM pravINa haiM, apane sAdhana-sAmadhyaMko batalAne ke liye usa dina taiyAra huye / giDi, pustaka, khar3AvU, choTIsI kaThArI evaM aneka astra aura vINA vagairaha sAmagriyoMko naukara loga lekara sAthameM jA rahe haiN| choTe bhAiyoMne bar3e bhAiyose prArthanA kI ki svAmin ! yahA~para nadIke kinAre reta bahuta acchI hai| jamIna bhI sApha-sUpha hai| yahIpara apana sAdhana ( kasarata kavAyata ) kareM to bahuta acchA hogA / taba bar3e bhAiyoMne bhI kahA ki phTTA
Page #547
--------------------------------------------------------------------------
________________ mararoza vaibhava mAI ! tuma logoMkA utsAha Aja itanA bar3hA huA hai to hama loga kyoM rokeM ? tumhArI jaisI icchA ho vaisA hI hone do| hama loga bhI AyeMge / usake bAda laMgoTI, baniyana vagairaha Avazyaka poSAkako dhAraNa kara taiyAra hune ve kumAra naisargika rUpase hI sundara haiN| isa samaya aba ve kasaratakI pozAkako dhAraNa karane lage to aura bho sundara mAlUma hone lage | unake zarIrakI sugandhapara guMjAyamAna karate huye bhramara Ane lge| unake zabdase mAlUma ho rahA thA ki zAyada ve ina kumAroMkI stuti ho kara rahe haiN| siddha hI zaraNa hai / jinendra hI rakSaka hai / niraMjanasiddhaM namo ityAdi zabdoMko uccAraNa kara ye sAdhanAke liye sannaddha haye / ve jisa samaya ekaeka kUdakara usa retapara Aye to mAlUma ho rahA thA ki garur3a AkAzapara ur3akara nIce A rahA ho athavA suralokake bhamarakumAra AkAzapara ur3akara bhUmipara A rahe hoN| jaba ve eka dUsare kustIke liye khar3e huye to zaMkA A rahI thI ki do kAmadeva ho to nahIM khar3e haiM ? ApasameM vinodake liye do pArTI karake khela rahe haiN| khaDgase, lAThose, barSIse aneka prakArakI kalAloMkA pradarzana kara rahe haiN| bhAI ! dekho! yaha kahate huye eka bAlakane mastakakI tarapha dikhAkara pairake tarapha prahAra kiyaa| parantu jisake prati prahAra kiyA vaha bhI nipuNa thaa| usane yaha kahate hue ki mAI ! yaha galata hai, usa prahArako parase dhakkA dekara dUra kiyA / vaha galata nahIM ho sakatA hai, yaha kahakara punaH mastakapara prahAra kiyA to hamArI bAta galata nahIM hai, sahI hai, yaha kahakara usa bhAIne puna: usakA pratikAra kiyaa| prabho ! dekho yaha pAva nizcita hai yaha kahate hue punaH paira va chAtIpara prahAra kiyaa| yaha upara hI rahane do, idhara jarUrata nahIM, yaha kahakara bhAIne usakA pratikAra kiyaa| isa prakAra paraspara aneka prakArako kuzalatAse eka dUsareko cakita kara rahe the| aura eka mAIne apane choTe bhAIke prati eka daMDa prahAra kiyA, taba usane bhI eka daMDA lekara kahA ki bhAI mujhe bhI AjJA do, taba bar3e bhAIne kahA ki bhAI tuma parAkramo ho / mere prati tumhArI bhakti hai maiM jAnatA hU~ / isa samaya bhaktiko eka tarapha rakho / zaktiko btaao| choTe bhAIne kahA to phira tumhArI AjJAkA ullaMghana kyoM karU? kRpA kara dekhiye / yaha kahakara bhAIne eka prahAra kiyA to vaha use do jabAba detA thaa| isa prakAra yaha prahArasaMkhyA bar3hate-bar3hate kitanI huI yaha hama
Page #548
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava nahIM kaha sakate / brahmA hI jAne / parantu choTA bhAI bilakula ghabarAyA nhiiN| saba loga zAbAza ! zAbAza ! yaha kaha rahe haiN| isI prakAra aneka jor3iyoMmeM aneka prakArake khela cala rahe haiN| dekhanevAle vIra, vikrama, dhIra, sAhasI, abhyAmo, zUra, yAbAza ityAdi uttejanAtmaka zabda kaha rahe haiM / koI pRrunAtha zAbAga ! gurunAtha vAhavA ! bAbA ! haMsanAtha basa karo ! kamAla kiyA ityAdi prakAro kaha rahe haiN| isI prakAra jalakrIr3A. vanakrIr3A AdimeM bhI binoda ho rahA hai| koI dhanuvidyAmeM, koI astra-zastrameM, koI zarIra sAdhanemeM apanI-apanI pravINatAbo batalAte haiN| AkAzake tarapha ur3anekI adbhut kalAko dekhanepara yaha zaMkA hoto hai ki ve khecara haiM yA bhavara haiM ? unakA laMghanacAturya aMgalaghutAko dekhanepara ve devakumAra haiM yA g2ajakumAra haiM yaha mAlUma nahIM hotaa| choTe bhAiyoM ke kalAnapUNyako dekhakara bar3e va mAnandase na dete haiN| mAlI mAtI putra hai, isakA no unake hRdaya meM vicAra hI nahIM hai| unakA AramakA prema prasaMzanIya hai| koI mallavidyAmeM mAghana kara rahe haiM, koI kalAgekA prayoga kara rahe haiM. koI gadAvinoda kara rahe haiM, candrAyudhame koI baccAyudhase, koI ravihAsase, koI candrahAsa mAdhana kara rahe haiN| sUkhe pattoMke samAna bar3e-bar3e vRkSoMko ukhAr3a kara phekate haiN| inake balakA kyA varNana karanA? ardhacakravartI bar3e-bar3e parvatoMko uThAte haiN| parantu ye to pUrNa cakravartIke kumAra haiN| aura tadbhavamokSagAmI, vajramaya dehako dhAraNa karanevAle haiM phira vRkSAMko ukhAr3akara pheMkA to isameM Azcarya kI bAta kyA hai ? isa prakAra mAdhana karate huye madhyAhna kAla bhI bIta gyaa| sevakoMne ina rAjakumAroMse prArthanA kI ki svAmin ! Apa logoMkI vIratAse ghabarAkara sUrya bhAgakara AkAzapara car3ha gayA hai| taba saba logoMko mAlUma hamA bahata derI ho gaI hai| aba ghara jAnA cAhiye / zarIra saba dhala retase bhara gayA hai / pamonese tara ho gayA hai / Anandase eka dusareke samAcArako pUchane lage haiN| hAthI ke baccoM ke samAna una kumAroMne tAlAbameM praveza kara snAna kiyA / tadanantara zRGgAra kara jinendramagavaMtakI stuti kI / AtmadhyAna kiyaa| tadanantara bhojana kara usI nadoke pAsameM sthita jaMgalameM cale gye| isa prakAra nadIke kinArepara cakravartI ke putroMne apane vidyAsAdhanakA pradarzana kiyaa| ___ mahApuruSoM kI lIlA apAra hai| bharatezvarake ekeka putra eka-eka ratna hI haiN| ve aneka kalAoMmeM nipuNa haiN| aise satputroMko pAneke lie bhI saMsArameM bar3e bhAgyakI jarUrata hai / kyoMki sAtizayapuNya ke binA guNavAn
Page #549
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava suputra, suzIlabhAryA va iSTa parivAra prApta nahIM hote haiN| isake lie pUrvojita puNyako AvazyakatA par3atI hai / bharatezvara sadA isa bhAvanAmeM rata rahate haiM "he paramAtman ! Apa cintAmaNike samAna ipichata phalako venevAle haiM / ata evaM cintAratna haiM aura ratnAkara svAmI haiN| manohara haiM aura nizcinta haiM / isalie mere imoM malA bane raho !" isI pavitra bhAvanAkA phala hai ve hara tarahase sukhI haiN| iti sAdhanA-saMdhiH vidhAmoTi saMdhiH vanako zItala chAyA, zItala pavana meM thor3osI nidrA lekara sabhI kumAra jinasiddha, guru niraMjana siddha kahate huye utthe| tadanantara muMha dhokara gulAbajala, kapUra ityAdiko chir3akaneke bAda sevakoM ne tAMbUlake karaMDako Age kiyaa| tAMbUla sevana kara zItala pavanameM baiThe huye saMgIta kalAke pradarzanake lie ve sannaddha huye / yogya kAlako jAnakara bhinna-bhinna rAgoMke svaroko dhyAnameM lekara gaur3a rAga, zrIrAga, mAlavarAga ityAdi rAgase AlApa karane lage, unhoMne apane mastakapara jo puSpa dhAraNa kiyA hai usake sugandhake liye, zarIrapara lagAye hue zrIgaMdhalepanake liye zvAsochvAsa va mukhake sugandhake liye vahAM para bhramarakA samUha jo A par3A usane susvarase gAyanameM zruti milaaii| saptasvara, tIna grAma, causaTha sthAnoMmeM ekasau ATha rAgoMse gAyana karate huye ve bharatazAstrameM bhramaNa karane lge| bharata cakravartI ke putra yadi bharata zAstrameM pravINa na hoM to aura kauna ho sakate haiM ? eka kumArane megharaMjI rAgako lekara AlApa kiyA to nidAgha (garamI) kAla honepara bhI AkAzameM meghAcchAdana hokara pAnI barasane lgaa| taba usane usa rAgake AlApako baMda kara diyaa| eka kumArane pattharake Upara baiThakara guNDAko nAmake rAgakA AlApa kiyA to vaha patthara pighalakara pAno ho gayA to phira komala hRdayakA pighalanA kyA Azcarya kI bAta hai? eka kumArake hiMduvarAli nAmake rAgakA AlAe kiyA vaha jaMgala eka hI kSaNameM puSpa phala bagerahase bhara gayA / nAgabarAlo rAgake gAnepara unake sAmane apane phaNoMko kholakara aneka sarpa Akara gAyanako sunane lge|
Page #550
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava usI samaya eka kumArane garuDagAMdhArI nAmake rAgako lekara gAyana kiyA to ve sarpa idhara-udhara bhAga gye| aura AkAzase gaddha pakSo Akara usa gAyanako sunane lge| vizeSa kyA ? usa jaMgalameM sthita koyala, totA, mora va aneka prANo kAna dekara stabdha hokara unake sundara gAyanako suna rahe haiN| svaramaMDalameM kinnariyoMmeM evaM vividha vINAmeM aneka prakArake rAgAlApako ve karane lge| atyanta sundara unakA svara hai, sundara rAga hai, nAna bhI sundara hai, AlApa bhI sundara hai aura gAnevAle usase bhI bar3hakara sundara haiM, unakI barAbarI koI bhI nahIM kara sakatA hai| ketAragauLameM, evaM usaragara meM Adi kAtane mAsikA nAza jisa kramase kiyA usakA cAturyake sAtha varNana kiyA / bodhanidhAna bhagavAna AdinAtha svAmIke kevalajJAnake varNanako kAMbodhi rAgase gAyana kiyA / sundara divyadhvaniko madhumAdhavI rAgase varNana kiyaa| zuddha rAgoMse jinasiddhoMkI stuti kara unako nibaddha kara, zaddha saMkIrNa rAgake bhedako jAnanevAle una kumAroMne saMkIrNagase vRddha sampanna yogiyoMkA varNana kiyaa| chaha dravya, paMca zarIra, paMca astikAya, sAta tatva, no padArtha inako varNana kara, inameM ekamAtra Atmatatva hI upAdeya hai| isa prakAra citudravyakA bahuta khUbIke sAtha varNana kiyaa| pASANameM suvarNa hai, kASThameM agni hai, dUdha pI hai, isI prakAra isa zarIrameM AtmA hai| pASANameM kanaka he yaha bAta satya hai / parantu sarva pASANameM kanaka nahIM rahatA hai| suvarNapASANameM dikhanevAlI kAnti vaha suvarNakA guNa hai / kASThameM dikhanevAlA kAThinyaguNa agnikA svarUpa hai| dUdhameM dikhanevAlI malAI vaha ghokA cihna hai| isI prakAra isa zarIrameM jo cetana svabhAva aura jJAna hai vahI AtmAkA cihna hai| phira usI pattharako zoSana karanepara jisa prakAra suvarNako pAte haiM, dUdhako jamAkara maMthana karanepara jisa prakAra dhIko pAte haiM, evaM kASThako jorase paraspara gharSaNa karanepara agni jisa prakAra nikalatI hai usI prakAra yaha zarIra bhinna hai, maiM bhinna hU~, yaha samajha kara bhedavijJAnakA abhyAsa kareM to isa AtmAkA parijJAna hotA hai| kahanekA tAtparya yaha hai ki samyagdarzana, samyagjJAna aura samyazcAritrake kramase tadpa hI AtmAkA anubhava kare to isa cidrUpakA zIghra parijJAna ho sakatA hai| vaha AtmA pAnIse bhIga nahIM sakatA hai, agnise jala nahIM sakatA hai, kisI bhI khar3agakI tokSNadhArako bhI vaha mila nahIM sakatA hai / pAno,
Page #551
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. bharateza vaibhava agni, AyuSa, gega vagairahakI bAdhAyeM zArIrako hotI hai| AtmAko nhiiN| AtmA zarIrameM AkAzake rUpameM puruSAkAra hokara rahatA hai| yaha zArIra nAzazIla hai / AtmA avinazcara hai| zarIra jaja svarUpa hai| AtmA cesAsa svarUpa hai| zarIra bhUmike samAna hai 1 AtmA AkAzake samAna hai / isa prakAra AtmA aura gaira paraspara viruddha padArtha haiN| AkAza nirAkAra rUpa hai, AtmA bhI nirAkAra rUpa hai, AkAzA puruSAkAra rUpameM nahIM hai aura jJAna mI AkAzako nahIM hai, itanA ho AkAza aura AtmAmeM bheda hai| amba ke samAna isa AtmAko zarIra nahIM hai| cidrUpa isakA svarUpa hai aura sundara puruSAkAra hai / isa prakAra tIna ciDa honese isa AtmAkA nAma cidambarapuruSa aisA para gayA / yaha zarIra kArAgRhavAsa hai, yaha AyuSya hapavAr3I hai | bur3hApA janma-maraNa, Adi aneka bAdhAyeM bahA~ honevAle aneka kaSTa haiN| apane mahatvapUrNa svarUpako na samajhakara yaha AtmA vyartha hI isa zarIrameM kaSTa uThA rahA hai / yaha bar3e duHkhako bAta hai| yaha mAtmA tIna lokake samAna vizAla hai aura tIna lokako apane hAyase uThAneke lie samartha hai| parantu karmavaza hokara bIjameM chipe hue vRkSake samAna isa jar3a dehameM chipA huA hai| Azcarya hai / ___ tona lAkake andara va bAhara yaha jAnatA hai va dekhatA hai| aura karor3a sUrya va candramAke samAna ujjvala prakAzase yukta hai| parantu kheda hai ki bAdalase Dhake hue sUryake samAna karmake dvArA ukA huA hai| ___ yaha AtmA zarIrameM rahatA hai, parantu use koI zarIra nahIM hai / use koI zarIra hai to jJAnarUpI hI zarIra hai / zarIrameM rahate hue dhArArako vaha sparza nahIM karatA hai / parantu zarIrameM vaha sarvAga vyApta hai| __kamalanAlameM jisa prakAra usakA DorA nodhese kAra taka bagavara bharA rahatA hai usI prakAra yaha AtmA ima zarIrameM pAdAMguSThame lekara mastakataka sAgameM bharA huA hai / kamalanAlameM vaha Doga nIcese Upara taka rahatA hai / parantu mUla va patte meM vaha Doga nahIM rahatA hai / imo prakAra yaha AtmA isa pArI rameM pAdase lekara mastakataka sarvAMga vyApta rahatA hai| parantu nakha aura kezameM yaha nahIM hai| zarIrake kisI bhI pradezameM sparza kiyA yA cimaTo lI to maTa mAlama hotA va vedanA hotI hai arthAt yahA~ AsmA maujUda hai, parantu nakha kezake
Page #552
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava sparza karanepara yA cimaTI lenepara mAlama nahIM hotA hai va vedanA bhI nahIM hotI hai arthAt usa saMzameM AtmA nahIM hai| kamalanAla jaisA jaisA bar3hatA jAtA hai usI prakAra andarakA DorA bhI bar3hatA hI rahatA hai| isI prakAra bAlyakAlase jaba yaha zarIra banakara javAnI meM AtA hai to vaha AtmA bhI usI pramANa se bar3hatA hai| kamalanAla, gaMdalA kaMTakayukta, hokara, kaThora jarUra hai| parantu andarakA vaha DorA mRdu nirmala va sarala hai| isI prakAra atyanta apavitra rakta, carma, mAMsa haDDo Adise isa zarIra) AtmA rahanepara bhI vaha svayaM atyanta pavitra hai| bAharakA yaha zarIra saptadhAtumaya hai| isake andara aura do zarIra maujUda haiN| unheM taijasa va kArmANa kahate haiN| isa prakAra do parakoToMse veSThita kArAgRhameM yaha AtmA nivAsa karatA hai / saptadhAtumaya zarIrako audArikake nAmase kahate haiM / parantu andarakA zarIra kAlakUTa viSake samAna bhayaMkara hai| aura vaha aSTakarma svarUpa hai| manuSya, pakSi, pazu Adi aneka yoniyoMmeM bhramaNa karate hue isa AtmAko audArikazarIrakI prApti hotI hai / parantu tejasa kAmaNizarIra isa maraNa honepara bhI isake sAtha hI barAbara laga kara Ate haiN| ___ isa paryAyako chor3akara anya paryAyameM janma leneke pahile vigrahagatimeM jaba yaha AtmA gamana karatA hai usa samaya use tejasa phArmANa donoM zarIra rahate haiN| parantu vahA~para janma lenepara aura eka zarIrako prApti hotI hai| isa prakAra isa AtmAko isa saMsArameM tona zarIra hara samaya dhAraNa kiye hue isa zarIrarUpo thaileke andara jabataka AtmA rahatA hai tabataka usakA jIvana kahA jAtA hai / usa theleko chor3ane para maraNake nAmase kahate haiM aura pUnaH navIna theleko dhAraNa karane para janmake nAmase kahA jAtA hai| yaha janma-jIvana-maraNa samasyA hai / eka gharako chor3akara dUsare gharapara jisa prakAra yaha manuSya jAtA hai, usI prakAra eka zarIrako chor3akara dUsare zarIrameM yaha AtmA jAtA hai| jabataka yaha zarIrako dhAraNa karatA hai tabataka vaha saMsArI banA rahatA hai| zarIrake abhAva honepara use muktiko prApti hotA hai| zarIrake abhAvako abasyAko hI mokSa kahate haiN|
Page #553
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza cebhava kisI cIjake andara bhare hue havAko dabA sakate haiN| parantu Upara koI thelA vagairaha na ho to usa havAko dabA nahIM sakate haiM / usI prakAra zarIrake andara jabataka yaha AtmA rahatA hai jabataka rogAdika bAdhAyeM haiM, jaba yaha zarIrako chor3akara calA jAtA hai to use koI bhI bAdhA nahIM hai| agni, hathakar3I, patthara, astra, zastrAdikake AghAtase yaha audArika zarIra bigar3atA hai, aura naSTa bhI hotaa| parantu tejasakArmANazarora to inase naSTa nahIM hote haiM ye do zarIra dhyAnAgnise ho jalate haiM / tejasakArmANazarIrake naSTa honepara ho vAstavameM isa AtmAko mukti hotI hai| tejasalArga zArIrado nazA nege lie bhIjindra pani hI yathArtha yukti hai| bhakti do prakArako hai| eka bhedabhakti aura dUsarI abhedabhakti | isa prakAra bhedAbhedabhaktike svarUpako bahuta Adarake sAtha unhoMne varNana kiyaa| samavazaraNameM zrI jinendrabhagavaMta haiM, amRtaloka arthAt mokSamandirameM zrIsiddhabhagavaMta virAdhamAna haiM, isa prakAra kramase unako alanA rakhakara dhyAna karanA use bhedabhakti kahate haiN| una jinasikhoMko vahA~se nikAlakara apane AtmAmeM hI unakA saMyojana kareM aura apane AtmAmeM yA hunmandirameM jinasiddha virAjamAna haiM isa prakAra dhyAna kareM use abhedabhakti kahate haiM / yaha mukti ke lie kAraNa hai| jinendrabhagavaMtako apanese alaga rakhakara dhyAna karanA yaha bhedabhakti hai| apane meM rakhakara dhyAna karanA use abhedabhakti kahate haiM / yaha jinazAsana hai, isa prakAra bahuta bhaktike sAtha varNana kiyA / bhedabhaktiko dhyAnake abhyAsakAlameM Adara karanA cAhie / jabataka isa AtmAko dhyAnakI sAmarthya prApta nahIM hotI hai tabataka bhedabhaktikA avalaMbana jarUra karanA caahie| tadanantara abhedabhaktikA Azraya karanA caahie| abheda bhakti meM AtmAko sthira karanA amRtapada arthAt siddhasthAnake lie kAraNa hai| ___ AtmA jinendra aura siddhake samAna hI zuddha hai, isa prakAra pratidina apane AtmAkA dhyAna karanA yaha jinasiddhabhakti hai, tathA nizcaya ratnatraya hai aura muktike lie sAmAda kAraNa hai| /
Page #554
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava zilA, kAMsA, pItala Adike dvArA jinamudrako taiyAra karAkara unakA samAdara karanA va upAsanA karanA use bhedabhakta kahate haiM / acala hokara vyapane AtmAko hI jina samajhanA use abhedabhakta kahate haiM / 100 carma, rakta, mAMsase yukta apavitra gAya ke zarIra meM rahane para bhI dUdha jisa prakAra pavitra hai usI prakAra karma, kaSAya va aneka rogAdika bAbAoMyukta zarIra meM rahanepara bhI yaha AtmA nirmala hai, pavitra hai / agni] lakar3I meM hai, yadi vahI agni prajvalita huI to usI lakar3Iko jalA detI hai | arthAt hA~sa vinAsa sthAna hai use ho jalA detI hai / isI prakAra kaThorakarmake bIca yaha AtmA rahatA hai / parantu dhyAna karane para vaha AtmA una karmoMko hI jalA detA hai / dazavAyuoMko vazameM kara, prAbhRtazAstroMke rahasyako samajhakara A~khoM ko mocakara trizarIrako apanese bhinna samajhakara andara dekheM to AtmA sahaja hI dIkhane lagatA hai / vizeSa kyA kaheM ? prANavAyuko mastakapara car3hAkara vahA~para sthita kareM to andarakA andhakAra ekadama dUra hokara zubha cAMdanIkI putalI ke samAna AramA dIkhatA hai / , koI koI pavanAbhyAsa (prANAyAma) ke binA hI dhyAnako hastagata kara lete haiM / aura koI-koI usa vAyuko apane vaza meM kara AtmadhyAna karate haiN| aba isa dhyAnakI siddhi hotI hai to tejasakArmANazarIra jharane lagate haiM aura carmakA yaha zarIra bhI naSTa hone lagatA hai / tadanantara yaha nirmalAtmA muktiko prApta karatA hai| isa prakAra AtmadharmakA unhoMne maksike sAtha varNana kiyA / isa prakAra ke AdhyAtmika vivecanako sunakara vahA~ upasthita sabhI kumAra atyanta prasanna hue| vAha ! vAha ! bahuta acchA huA / aba isa gAyana meM bahuta samaya vyatIta huA / aba sAhityakalAkA AsvAdana lekheM isa prakAra kahate hue sAhityakalAkI ora vihAra karane kI icchA ko / vyAkaraNa meM, tarkazAstra meM, nyAyabhASA meM, prAkRta, gIrvANa aura dezIya bhASAmeM unhoMne aneka viSayako lekara saMbhASaNa kiyaa| rasazAstra, kAvyazAstra, nATaka, alaMkAra, chandaHzAstra, kAmazAstra, rasavAda, Adi aneka viSayoM meM vicAra vinimaya kiyA / kanyAvAda eka zabda ke aneka artha hote haiN| una aneka arthoko eka zabdakA
Page #555
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharate vaibhava 101 saMyojana kara eka bAra uccAraNa kie hue zabdako punaruccAraNa na kara navIna-navIna zabdoMkA prayoga kiyA gayA aura tatvacarcA kI gii| ___kAvyanirmANameM varNaka, vastuka niyamako dhyAnameM rakhakara karNarasAmRtake rUpameM sundara kavitAoMkA nirmANa kiyaa| vizeSa kyA ? gaNa, pada, sandhi, samAsa Adi viSayoMmeM nirdoSa lakSaNako dhyAnameM rakhakara eka kSaNameM sau zloka aura eka ghaTikAmeM eka sampUrNa kAvyako hI ve lIlAmAtrase taiyAra karate the / loga ise sunakara Azcarya kreNge| parantu antarmuhUrtameM dvAdazAMga Agamako smaraNa kara, likhakara par3hanevAle mahAyogiyoMke ziSyoMke lie kAcya nirmANakI yaha sAmathrya kyA Azcaryajanaka hai ? unake lie aSTAvadhAnakI kyA bar3I bAta hai ? lakSAvadhAnakI daSTi hI unakA zarIra hai, subuddhi hI unakA mukha hai| isa prakAra bahuta hI cAturyase unhoMne kAvyakA nirmANa kiyaa| ar3atAlIsa kosa pramANa vistRta maidAnameM vyApta senAmeM jo kucha bhI cale usako apanI mahala meM baiThakara jAnanevAle samrATke garbhameM AnevAle ina putroMko lakSAvadhAna zAna rahe isameM Azcaryako bAta kyA hai ? kaMThamAlAoM ke samAna navIna navIna kRttiyoMko likhane yogya rUpase de raca rahe haiN| jisa samaya kAvyapaThana karate haiM, usa samaya kaThakA saMkoca bilakula nahIM hotA hai| eka kumArane vinodake lie viSayANoke dvArA eka vRkSakA varNana kiyA to vaha vRkSa ekadama sUkha gayA / punaH amRtavANose varNana karanepara phala-puSpase aMkurita huaa| eka kumArane totekA varNana ugravANIse kiyA to tosA koMbar3eke samAna karkaza svarase bolane lagA / punaH zAMtavANIse varNana karanepara vaha punaH zAnta hokara madhura zabda karane lgaa| isa prakAra aneka prakArake vinodase bAMza vRkSako phalasahita vRkSa banAkara phalasahita vRkSako bA~jha banAkara apane rAjadharmake zikSA, rakSA Adi muNoMko kavitAoMke dvArA prakaTa kara rahe the| ____ kavitA to kalpavRkSake samAna hai / jo vidvAna usake rahasyako jAnate haiM ve sacamucameM kalpavRkSake samAna hI usakA upayoga karate haiN| usake rahasyako una rAjakumAroMne jAna liyA thaa| aba unako barAbarI kauna kara sakate haiM?
Page #556
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 bharateza vaibhava eka kumAra bahAneke lie eka korI pustakako dekhate hue kavitAkA paThana kara rahA thA evaM apUrva artha kA varNana kara rahA thaa| use sunakara upasthita anya kumAra cakita ho rahe the| taba una logIne yaha pUchA ki vAha ! bahuta acchI hai, yaha kisakI racanA hai ? taba usa kumArane uttara diyA ki yaha maiM nahIM jAnatA huuN| taba anya kumAroMne pustakako chonakara dekho to vaha khAlI ho thI, taba usakI vidvattAko dekhakara ve prasanna hue| vizeSa kyA ? bharataputra jo kucha bhI bolate haiM vaha Agama hai, jarAse oThako hilAyA to bho usase vicitra artha nikalatA hai| jo kucha bhI ve ArakSaNa karate haiM vahI purANa bana jAtA hai| aisI avasthAmeM kAvyasAgarameM ve gotA lagAne lage usakA varNana kyA kiyA jA sakatA hai ? ___ muktaka, kulaka ityAdi kAvyamArgase bhagavAn ahaMntakA varNana kara muktigAmIjA putroMne sAtamakatAkA lAbheTa bhapitake mAgase varNana kiyaa| bAharake viSayako jAnanA vyavahAra hai, antaraMga viSayako arthAt apane andara jAnanA vaha nizcaya hai| bAharakI saba cintAoMko darakara apane AtmAke svarUpakA unhoMne bahuta bhaktise varNana kiyA / bhUmike andara AkAzako lAkara gAr3aneke samAna isa zarIrameM AtmA bharA huA hai / yaha atyanta Azcarya hai| yadi gharameM Aga lagI to ghara jala jAtA hai, parantu gharake andarakA bhAkAza nahIM jalatA hai| isI prakAra roga-zokAdika sabhI bAdhAyeM isa zarIrako haiM, AtmAke lie koI kaSTa nahIM hai| anekavarNake meghoMke rahanepara bhI unase na milakara jisa prakAra AkAza rahatA hai, usI prakAra rAgadveSakAmakrodhAdika vikAroM ke bIca AtmAke rahane para bhI vaha svayaM nirmala hai| ___ AtmAko paJcendriya nahIM hai, vaha sarvAGgase sukhakA anubhava karatA hai / paMcavarNa use nahIM hai kevala ujjvala prakAzamaya hai| yaha Azcarya hai| AtmAko koI rasa nahIM hai, gaMdha nahIM hai / zarIrameM rahanepara bhI vaha zarIrameM milA huA nahIM hai| phira yaha kaisA hai ? atyanta sukho hai, sujAna va ujjvala prakAzase yukta hokara AkAzane hI mAno puruSarUpako dhAraNa kiyA hai| usa prakAra hai / AsmAko mana nahIM hai, vacana nahIM, zarIra nahIM hai / koSa, moha, sneha, janma-maraNa, roga, bur3hApA Adi koI AtmAke lie nahIM hai| ye to zarIrake vikAra haiN|
Page #557
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnAvaraNAdi ATha varma rUpI do zatru (dravya-bhAva) aSTaguNa yukta isa AtmAke guNoMko AvRta kara kaSTa de rahe haiN| rAga-dveSa, moha, ye to bhAbakarga haiM, aSTakama drazyakama hai| carmakA yaha zarIra nokarma hai| isa prakAra ye tIna karmakANDa haiN| bhAvakoM ke dvArA yaha AtmA dravyakarmoMko bAMdha letA hai| aura una dravyakarmoMke dvArA nokarmako dhAraNa kara letA hai | usase janma , maraNa, goma zokAdikako pAkara yaha AtmA kaSTa uThAtA hai| bahurUpiyA jisa prakAra aneka veSoMko dhAraNa kara lokameM bahurUpoMkA pradarzana karatA hai, usI prakAra yaha AtmA lokameM bahutase prakArake zarIroMkA dhAraNa kara bhramaNa karatA hai| ___eka zarIrako chor3atA hai to dUsare zarIrako dhAraNa karatA hai / use bho chor3atA hai to tIsareko grahaNa karatA hai, isa prakAra zarIrako grahaNa va syAga kara isa saMsAra nATakazAlAmeM bhinna-bhinna rUpameM dekhane meM AtA hai / yaha AtmA kabhI rAjA hotA hai to kabhI raka hotA hai kabhI svAmI hotA hai to kabhI sevaka ca natA hai| bhikSuka aura kabhI vanika banatA hai| kabhI puruSa ke rUpameM to kabhI spIke rUpameM dekhane meM AtA hai| yaha pramacarita hai / vizeSa kyA ? isa saMsAra meM yaha AtmA nara, sura, khaga, mRga, vakSa, nAraka Adi aneka yoniyoMmeM bhramaNa karate hae paramAtmakalAko na jAnakara duHkha uThAtA hai| paMcendriyoMke sukhake AdhIna hokara vaha AtmA apane svarUpako bhUla jAtA hai.| zarIrako hI AtmA samajhane lagatA hai| jo zarIrako hI AtmA samajhatA hai use bahirAtmA kahate haiN| AtmA alaga hai aura zarIra alaga hai, isa prakArakA jJAna jise hai use antarAtmA kahate haiN| tInoM hI zarIroM kA sambandha jisako nahIM hai yaha paramAtmA hai| vaha sarvazreSTha nirmala paramAtmA hai| Atmatatvako jAnate hue AtmA antarAtmA rahatA hai| parantu usa AtmAkA dhyAna jisa samaya kiyA jAtA hai usa samaya vahI AtmAparamAtmA hai / yaha paramAtmA jinendra bhagavatakA divya Adeza hai| jisa prakAra sUrya bAdalake bIca meM rahane para bhI svayaM atyanta ujjvala rahatA hai, usI prakAra karmoke bIca meM rahane para bhI yaha bAtmA nirmala hai| isa prakAra AtmAke svarUpako samAptakara nitya usakA dhyAna kareM to kokA nAza hophara muktiko prApti hotI hai|
Page #558
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 bharaleza vaibhava AtmA zuddha hai, yaha kathana nizcayanayAtmaka hai| AtmA karmabaddha hai, yaha kathana dhyabahAranapAtmaka hai| AtmAke svarUpako kathana karate hue, sunate hue vaha baddha hai| parantu dhyAnake samaya vaha zuddha hai / ____ AtmAko zuddha svarUpame jAnakara dhAna karane para vaha AtmA karma dUra hokara zuddha hotA hai | AtmAko siddha svarUpa meM dekhanevAle svataH siddha hote haiM isameM AzcaryakI bAta kyA hai / siddhabimba, jinabimba Adiko zilA AdimeM sthApita kara pratiSThita karanA yaha bhedabhakti hai / apane zuddhAramA unako sthApita karanA vaha abhedabhakti hai, vaha siddha-padake lie yukti hai| bhedAbheda-bhaktikA hI artha bhedAbheda-ratnatraya hai / bhedAbheda-bhaktiyoMse ka ko dUra karanesa muni kA koI sAhila bAta nahIM hai| ____ Atmatatvako prApta karanekI yuktiko jAnakara dhyAnake abhyAsa kAlameM bhedabhaktikA avalambana kreN| phira dhyAnakA abhyAsa honepara vaha niSNAta yogI usa bhedabhaktikA tyAga kareM aura abhedabhaktikA avalaMbana kreN| usase muktiko prApti avazya hogI / ___ sphaTikakI pratimAko dekhakara "maiM bhI aisA hI hU~" aisA samajhate hue A~kha mIMcakara dhyAna kareM to yaha AtmA ujjvala cA~danIkI putalIke samAna sarvAgameM dIkhatA hai 1 Atmayogake samaya svaccha cA~danIke andara chipe hueke samAna anubhava hotA hai / athavA kSIrasAgarameM praveza karaneke samAna mAlUma hotA hai| vizeSa kyA ? siddha lokameM aikya ho gayA ho usa prakAra anubhava hotA hai / AtmayogakA sAmayaM vicitra hai| AtmAkA jisa samaya darzana hotA hai usa samaya karma jharane lagatA hai, sujAna aura sukhakA prakAza bar3hane lagatA hai| evaM AtmAmeM ananta guNoMkA vikAsa hone lagatA hai / AtmAnubhavokI mahimAkA kona varNana kare ! dhyAnarUpI agnike dvArA taijasa va kArmANa zarIrakI bhasmasAt kara Atmasiddhiko prApta karanA cAhiye / isalie bhavyoMko saMsArakAMtArako pAra karane ke lie dhyAna hI mukhya sAdhana haiM / vahA~ para kisIne prazna kiyA kyA yaha saca hai ki gRhastha aura yogijana donoM dharmadhyAnake alase ugnakarmoMkA nAza karate haiN| kRpayA khiye| taba uttara diyA gayA ki bilkula ThIka hai| AtmasvarUpakA parijJAna dharmadhyAnake balase gRhastha aura yogiyoM
Page #559
--------------------------------------------------------------------------
________________ marateza vaibhava ko ho sakatA hai| parantu zuddhAzma svarUpameM pahuMcAnevAlA zukladhyAna yogiyoMko ho ho sakatA hai / vaha zuklabhyAna gRhasthoMko nahIM ho sakatA hai| dharmadhyAna aura zukladhyAnameM antara kyA hai ? ghar3emeM bhare hue dUdhake samAna AtmA dharmadhyAnake dvArA dikhatA hai| sphaTikake pAtrameM bhare hue dUSake samAna zukladhyAnake lie gocara hotA hai| arthAt zukladhyAnameM AtmA atyanta nirmala va spaSTa hokara dikhatA hai| itanA hI dharma va zukla meM antara hai| dharmadhyAna yuvarAjake samAna hai| zukladhyAna adhirAjake samAna hai / yuvarAja adhirAja jisa prakAra banatA hai usI prakAra dharmadhyAna jaba zukladhyAnake rUpa meM pariNata hotA hai taba mukti hotI hai| ___yuvarAja jabataka rahatA hai tabataka vaha svataMtra nahIM hai| parantu jaba yaha adhirAja banatA hai taba pUrNasattAnAyaka svataMtra banatA hai| usI prakAra dharmadhyAna Atmayogake abhyAsakAlameM hotA hai| usa avasthAmeM AtmA mukta nahIM ho sakatA hai| zukladhyAnake prApta honepara vaha svataMtra hotA hai, muktisAmrAjyakA adhipati banatA hai| taba karmabaMdhanakA pArataMtrya use nahIM rahatA hai| yahI AdiprabhukA vAkya hai, isa prakAra una kUmArone bahupta Adarake sAtha AtmadharmakA varNana kiyaa| itane meM eka atyanta 'vicitra samAcAra vahA~para AyA jise sunakara ve saba kumAra Azcaryase stabdha hue| bharatezvarake kumAroMkI vidyAsAmarthyako dekhakara pAThaka Azcaryacakita hae hoNge| pratyeka zAstrameM unakI gati hai| astravidyAmeM, zastravidyAmeM, azvavidyAmeM, dhanurvidyA meM, jisameM dekho usImeM ve pravINa haiN| kAvyakalA saMgItakalA va nATakakalA meM bhI ve pravINa haiN| vyAkaraNa, chaMdaHzAstra va AgamameM ve niSNAta haiN| usameM bhI vizeSatA yaha hai ki isa bAlyakAlameM bhI ahaMdbhakti, bhedabhakti, abhedabhakti Adike rahasyako samajha kara AtmadharmakA abhyAsa kiyA hai| AtmatatvakA nirUpaNa bar3e-bar3e yogiyoM ke samAna karate haiM / aise satputroMko pAnevAle bharatezvara sadRza mahApuruSoMkA jIvana sacamacameM dhanya hai| unakA sAtizaya puNya hI aisA hai jisake phalase aise suviveko putroMko pAte haiM / ve sadA isa prakArako bhAvanA karate haiM ki "he paramAtman ! Apa vidyArUpa haiM, parAkramoM haiM, sadyojAta haiM, zAMtasvarUpa hai| jo puruSa haiM arthAt lokAtizAyI svarUpako dhAraNa karanevAle haiM, bhavaroga paMca hai, isalie vApako jaya ho|
Page #560
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 bharateza vebhava he siddhAtman ! Apa sAtizayasvarUpI haiM, rUpAtota haiM, deharahita haiM, cinmaya-dehako dhAraNa karanevAle haiM, matigamya haiM, apratima haiM, jagadaguru haiM, isalie mujhe sanmati pradAna kiijiye|" ___ isI vizuddha bhAvanAkA phala hai ki bharatezvara aise vivekI gatputroMko. pAte haiN| yaha saba aneka bhavAgAjita sAtizaya 'puNyakA phala hai / iti vidyAgoSThi saMdhiH virakti-saMdhiH bharatezvarake kumAra sAhityasAgarameM gote lagA rahe the itane meM eka navIna samAcAra AyA / hastinApurake adhipati meghezvarane' samavazaraNameM pahuMca kara jinadIkSA lI hai| isa samAcArake pahuMcate hI vahA~para sannATA chA gyaa| loga ekadama stabdha he| yaha kaisA ? vaha kaisA? ekadama aisA kyoM huA, ityAdi cAya hone lgii| jAte samaya rAjyako kisake hAtha meM sauMpA ? kyA apane sahodaroM ko rAjya pradAna kiyA yA apane putrako rAjyakA adhipati banAyA ? itanemeM mAlUma huA ki unhoMne jAte samaya apane se choTe bhAI vijayarAjako balAkara kahA ki bhAI ! aba tuma rAjyakA pAlana kro| taba vijayarAjane uttara diyA ki bhAI tumako chor3akara meM rAjyakA pAlana karU~ ? mere lie dhikkAra ho ! isalie maiM tumhAre sAtha hI AtA hai| tadanantara usake choTe bhAI jayaMtarAjako bulAkara kahA. gayA ki tuma rAjyakA pAlana kro| taba jayaMtarAjane kahA ki mAI ! jisa rAjyako saMsAravadhaka samajhakara tumane parityAga kiyA hai vaha rAjya mere lie kyA kalyANakArI hai ? tumhAre lie jo bIja kharAba hai, vaha mere lie acchI kaise ho sakatI hai ? isalie tumhArA jo mArga hai vahI merA mArga hai maiM bhI tumhAre sAtha hI AtA huuN| jaba jayakumAra apane bhAiyoMko rAjyapAlanake lie manA nahIM sakA to usane apane putra anaMtavIryako rAjya pradAna kara paTTAbhiSeka kiyA / aura apane donoM sahodaroM ke sAtha dIkSA lI 1 jayakumArakA putra anaMtavIrya 1. sapATkA senApati jayakumAra /
Page #561
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 107. nirAbAlaka hai chaha varSakA bAlaka hai | isalie niyamapUrti ke lie paTTAbhiSeka kara maMtriyoMke Adhona rAjyako banAyA va unako yogya mArgadarzana kara svataH nizcita hokara dIkSA ke lie calA gayA / anantavIrya bAlaka thA / isalie use saba vyavasthA kara jAnA par3A yadi vaha yogya vayaska hotA to yaha avilamba calA jAtA / astu, isa samAcArake sunate hI una sabako bahuta Azcarya huA / sabane nAka para u~galI dabAkara "jina ! jina ! ve sacamuca meM dhanya hai ! unakA jIvana saphala hai" kahane lage ! aura una sabane unako parokSa namaskAra kiyA / una sabameM jyeSTha kumAra ravikItirAja hai / unhoMne kahA ki bilakula ThIka hai / buddhimattA, viveka va jJAnakA phala to mokSakArya meM udyoga karanA hai / AtmakAryakA sAdhana karanA yahI samyagjJAnakA prayojana hai / Atmatatvako pAneke lie jJAnako jarUrata hai / paramAtmAkA jJAna honepara bhI usapara zraddhA kI AvazyakatA hai| zraddhA va jJAnake honepara bhI kAma nahIM calatA / zraddhA va jJAnake honepara bhI saMyama pAlaneke lie jo loga apane sarvasaMgakA parityAga karate haiM ve dhanya haiM / meghezvara ne khUba saMsArasukhakA anubhava kiyA / rAjyabhogako bhoga liyaa| aneka vaibhavoMko anubhava kiyaa| aisI paristhiti se ise heya samajha kara tyAga kiyA to yukta hI huA / parantu unake sahodara vijaya va jayaMta rAjane ( rAjyabhogako na bhogakara ) isa rAjyalakSmIko meghamAlA samajhakara parityAga kiyA yaha bar3I bAta hai / Azcarya hai | apano yauvanAvasthA va zaktiko zarIrasukhake lie na bigAr3akara bahuta santoSa ke sAtha Atmasukhake lie prayatna karanevAle evaM isa zarIra ko tapazcaryA meM upayoga karanevAle ve sacamuca meM mahArAja hai| dhanya haiM ! yadyapi hama saba cakravartIke putra haiM, tathApi hama cakravartI nahIM hai / parantu ve tonoM bhAI cakravartI ke lie bhI vaMdya bana gaye haiN| isalie ve sujJAnacakravartI dhanya haiM / Ajataka ve hamAre pitAjIke AdhIna hokara unake caraNoMmeM vinaya se namaskAra karate the aura rAjya pAlana karate the| parantu Aja hamAre pitAjI bhI unake caraNoMmeM namaskAra karate haiN| sacamuca meM jinadIkSAkA mahatva avarNanIya hai / parabrahma svarUpako dhAraNa karanevAle yogiyoMko hamAre pitAjI namaskAra kareM isameM bar3I bAta kyA hai ? jisa prakAra bhramara jAkara
Page #562
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 bharateza vaibhava sugandhita puSpoMko ora jhuka jAte haiM. usI prakAra unake caraNoMmeM tIna loka hI jhuka jAtA hai| sujayAsma ! suno / sukAMtAtmaka ! arivijayAtma ! Adi sabhI kumAra acchI taraha suno! dIkSAke barAbarI karanevAlA lAbha duniyAmeM dUsarA koI nahIM hai| zukladhyAnake lie vaha jinadokSA sahakArI hai, zukladhyAna muktike lie sahakArI hai / zukladhyAnake dvArA karmoko nAza kara muktiko na jAkara saMsAra meM paribhramaNa karanevAle sacamuca meM avivekI haiM isa prakAra bahuta khUbI ke sAtha jinadokSAkA varNana ravikItirAjane kiyaa| __isa kathanako sunakara vahAM upasthita sarva kumAroMne usakA samarthana kiyA / evaM bahuta harSa vyakta karate hue apane manameM dokSA lenekA vicAra karane lge| unhoMne vicAra kiyA ki javAno utaraneke pahile, zarIrako sAmarthya ghaTaneke pahile evaM strI-putra Adiko chAyA par3aneke pahile hI jAgRta honA caahie| aba hama loga vayaska hue haiM, yaha jAnakara pitAjI hamAre sAtha eka-eka kanyAoMkA sambandha kareMge / striyoMke pAzameM par3anekA jIvana makAlokA telake andara par3aneke samAna hai| stroke grahaNa karaneke bAda suvarNako grahaNa karanA cAhie, suvarNako grahaNa karane ke bAda jamIna jAyadAdako grahaNa karanA cAhie; strI, suvarNa va jamonako grahaNa karanevAle sajjana jaMga car3he hue loheke samAna hote haiN| vastutaH ina tInoM padArthoke kAraNase yaha manuSya saMsArameM nirupayogI banatA hai / aura isI kAraNase mohako vRddhi hokara use doghaM saMsArI bananA par3atA hai| sabase pahile apane indriyoMke tRptike lie use, kanyAke baMdhanameM par3anA par3atA hai, arthAt vivAha kara lenA par3atA hai, tadanantara kanyAgrahaNake bAda usake lie Avazyaka jevara vagairaha banavAne par3ate haiM, evaM arthasaMcaya karanA par3atA hai, evaM bAdameM yaha bhAvanA hoto hai ki kucha jamIna jAyadAda sthAvara sampatti nirmANa kreN| isa prakAra ina tonoM bAtoMse manuSya saMsAra bandhanameM acchI taraha baMdha jAtA hai / yadyapi hama logoMne kanyAkA grahaNa kiyA to hameM suvarNa, sampatti rAjya Adike lie ciMtA karaneko jarUrata nahIM hai / kyoMki pitAjIke (1) heNu (kanyA) (2) honnu (suvarNa) (3) mANu (jamIna) mUla granthakArane heNNu, honnu, mANu ina tIna zabdoM se anuprAsa milAneke sAtha-sAtha ina tInoMko ho saMsArake mUla honekA abhiprAya vyakta kiyA hai|
Page #563
--------------------------------------------------------------------------
________________ 109 marateza vaibhava dvArA Ajita vipula sampasi va agaNita rAjya maujUda hai| parantu una sabase mAtmahita to nahIM ho sakatA hai / yaha saba apane adhaHpatana karanevAle mavapAzake rUpameM hai| vipula sampattike honepara usakA parityAga karanA yaha bar3I bAta hai / javAnI meM dIkSA lenA isameM mahatva hai| evaM paramAtmatatvako jAnanA yaha jIvanakA sAra hai| ina sabakI prApti honepara hamase bar3hakara zreSTha aura kauna ho sakate haiM ? kula, bala, sampatti saundarya ityAdike hote hue, una sabase apane homako parityAga kara tapazcaryAke lie isa kAyako arpaNa kareM to rUpavato strIke patiyatA honeke samAna viziSTa phaladAyaka hai| kyoMki sampatti Adi ke honepara unase mohakA parityAga karanA isImeM vizeSatA hai| __ striyoM ke pAzameM jabataka yaha mana nahIM phasatA hai tabataka usameM eka viziSTa teja rahatA hai| usa pAzameM phaMsaneke bAda dhIre-dhIre dIpakakI zobhAko dekhakara phaMsanevAle kIr3eke samAna yaha manuSya jovanako kho detA hai| hathinIko dekhakara jisa prakAra hAthI phaisakara bar3e bhArI khaDDe meM par3atA hai evaM jIvanabhara apane svAtaMtryako kho detA hai, usI prakAra striyoMka moha meM par3akara bhavasAgarameM phaMsanevAle avivekI, A~khoMke hone para bhI andhe haiN| machalI jisa prakAra jarAse mA~sakhaMDake lobhameM phaMsakara apane galeko hI aTakA letI hai aura apane prANoMko khotI hai usI prakAra striyoM ke alpasukhake lobhase janmamaraNarUpI saMsArameM phaisanA kyA yaha buddhimattA hai ? pahile to striyoMkA saMga hI bhArarUpa hai| usameM bhI yadi santAnakI utpatti ho jAya to vaha dhorabhAra hai| isa prakAra ve kumAra vicAra kara saMsArake jaMjAlase bhayabhIta hue / strI to pAdakI zrRMkhalA rUpa hai aura usameM santAnotpatti ho jIya to galekI zrRMkhalA hai| isa prakAra yaha strIputroMkA baMdhana satramuca meM majabUta baMdhana hai| loga baccoMpara prema karate haiM godameM beThAla lete haiN| godameM ho bacce TaTTI karate haiM, mala chor3ate haiM, usa samaya yaha chI thU kahane lagatA hai, yaha prema eka bhrAMtirUpa hai| premake vazIbhUta hokara baccoMke sAtha baiThakara bhojana karate haiN| parantu
Page #564
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 bharateza vaibhava ve bacce bhojanake samaya hI pAkhAnA karate haiN| itanemeM isakA premameM bhaMga AtA hai| yaha eka vicitratA hai| striyoMko koI roga Ave to unakA zarIra durgandhase bharA rahatA hai| taba pati apane mukhako durgandhake mAre idhara-udhara phirA letA hai| parantu yaha vicAra nahIM karatA hai ki yaha moha hI mAyAjAla svarUpa hai| vyartha hI vaha aise durgandhamaya zarIrapara mugdha hotA hai| striyoM jaba gAbhaNI ho jAtI haiM, prasUta hotI hai evaM mAsika dharmase bAhara baiThatI hai, taba unake zarIrase zukla, zoNita va durmalakA nirgamana hotA hai / vaha atyanta ghRNAspada hai| parantu aise zarIrameM bhI bhaise jaise kIcar3ameM par3ate haiM, usI prakAra avivekI jana sukha mAnate haiM, kheda hai ! matrotpati ke lie sthAnabhata jaghanasthAnake prati mohita hokara muktiko bhUlakara yaha avivekI jananiMdya jIvanako dhAraNa karate haiM parantu hama saccaritra hokara isameM phaMse to kitanI lajjAspada bAta hogI / isa prakAra una kumAroMne vicAra kiyaa| __ sukhake lie strI aura puruSa donoM ekAntameM kor3A karate haiN| parantu garbha rahaneke bAda vaha bAta chipI nahIM raha sakatI hai| lokameM vaha praphaTa ho jAtI hai / bhiNo kA mukha mlAna ho jAtA hai, rotI hai, ka zI hai, vaha prasavavedanAse bar3hakara lokameM koI duHkha nahIM hai / sukhakA phala jaba duHkha hai to usa sukhake lie dhikkAra ho / eka bUMdake samAna sukhake lie parvata ke samAna duHkhako bhoganeke lie yaha manuSya taiyAra hotA hai, Azcarya hai / yadi duHkhake kAraNabhUta ina paMcendriya viSayoMkA parityAga kareM to sukha parvataprAya ho jAtA hai, aura saMsAra sAgara bUMdake samAna ho jAtA hai / parantu aviveko jana isa bAta ko vicAra nahIM karate haiN| ___ svarga ko devAMganAoke sundara zarIrake saMsargase bhI isa yAtmAko tRpti nahIM huii| phira isa durgandhamaya zarIrako dhAraNa karanevAlI mAnavI striyoMke bhogase kyA yaha tRpta ho sakatA hai ? asambhava hai| suraloka, naraloka, nAgaloka evaM tiyaca lokakI striyoMko aneka bAra bhogate hue yaha AtmA bhavameM paribhramaNa kara rahA hai| phira kyA usakI tRpti huI ? nahIM ! aura na ho sakatI hai| jinako pyAsa lagI hai ve yadi namakIna pAnIko pIveM to jisa prakAra unakI pyAsa bar3hatI hI mAtI
Page #565
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 111 hai, usI prakAra apane kAmavikArako tRpti ke lie yadi striyoMko bhoge to vaha vikAra aura bhI bar3hatA jAtA hai, tRpti hotI nahIM / aura striyoM kI AzA bhI bar3hatI jAtI hai / agni pAnIse bujhatI hai / parantu gho se bar3hatI hai| isI prakAra kAmAgnisaccidAnanda Atmarasase bujhatI hai aura striyoMke saMsargase bar3hatI haiM / bhoga bhoga se bhogakI icchA bar3hatI hai, yaha niyama hai / kevala kAmAgni nahIM, paMcendriya ke nAmase prasiddha paMcAgni unake lie iSTa padArthoM ke pradAna karane para bar3hatI hai / parantu unase upekSita hokara AtmArAmameM magna hone para vaha paMcAgni apane Apa bujhatI hai / snAna, bhojana, gaMdha, bhUSaNa, rAdhA, tAgyU, dukUla vastra hatyAdi AtmAko tRpta nahIM kara sakate haiN| AtmAkI tRpti AtmadhyAna se hI ho sakatI hai / isalie Aja alpasukha kI apekSA nahIM karanI caahie| yadi saMsAra ke mohako chor3akara dhyAnakA avalambana kareM to vaha dhyAna Age jAkara avazya muktiko pradAna kregaa| isalie Aja idhara-udhara ke vicArako chor3akara dIkSAko grahaNa karanA cAhie / isa bAtako sunate ho saba logoMne use harSapUrvaka samarthana kiyA / apana saba kailAsa parvatapara caleM, vahA~para meruparvata ke samAna unnata rUpa meM virAjamAna bhagavAn Adiprabhuke caraNoM meM pahu~ca kara dIkSA leveM / isa bacanako sunate hI saba kumAra Anandase uTha khar3e hue| unameM koI-koI kahane lage ki hama loga pitAjIke pAsa pahu~cakara unakI anumati lekara dIkSA leneke lie jaayeNge| uttarameM koI kahane lage ki yadi pitAjI ke pAsa pahu~ce to dIkSA ke lie anumati nahIM mila sakatI hai| phira yaha kArya nahIM bana sakatA hai / aura koI kahane lage ki pitAjIko eka bAra haiM. parantu hamArI mAtAoMkI anumati pAnA asambhava pAsa jAnA ucita nahIM hai| hama hamArI mAtAoMke pAsa jAkara kaheM ki dIkSA ke lie anumati dIjie, to kyA ve sIdhI tarahase yaha kaheMgI ki beTA ! jAo, tumane bahuta acchA vicAra kiyA hai / yaha kabhI nahIM ho sakatA hai| ulaTA de hamAre gale par3akara royeNgii| phira hamArA jAnA muzkila ho jAyagA / samajhAkara A sakate hai, isalie unake
Page #566
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava ___ koI kahane lage ki hameM citA kisa bAtaka hai ? kyA AbhUSaNoMko le jAkara unheM sauMpanA hai ? yA apane bAla baccoMko samhAlaneke lie unako kahakara AnA hai athavA apanI striyoMke saMrakSaNake lie kahakara AnA hai ? phira kyA hai ? nako hameM ciMtA hI kyoM hai ? hameM yadi unako cintA nahIM hai to unako bhI hamArI ciMtA hI kyA hai ? kyoMki unako hama sarIkhe hajAroM putra haiN| hamAro lihAja yA jarUrata unako nahIM hai| unakI jarUrata hameM nahIM hai| unake lie ve haiM hamAre lie hama / vicAra karanepara isa bhavamAlAmeM kauna kisake haiM ? yaha saba bhrAMti hai| putra pitA hotA hai / pitA usI janmameM apane putrakA hI putra banatA hai| putrI mAtA hotI hai| usI prakAra usI janmameM mAtA putrIko putrI bana jAtI hai / bar3A bhAI choTA bhAI bana jAtA hai| choTA bhI bar3A hotA hai| strI puruSa hoto hai, puruSa strIyonimeM utpanna hotA hai| yaha saba karmacarita haiN| zatra kabhI mitra banatA hai| mitra bhI zatra bana jAtA hai| parivartana zIla isa saMsArako sthitikA kyA varNana karanA / yahA~para sarva vyavasthA parivartanarUpa hai / anizcita hai / isalie kauna kisakA bharosA kreN| ___ kAntA ke garbhase Ate hue sAthameM lAyA huA yaha kAya bhI hamase bhinna hai, hamArA nahIM hai, phira mAtA-pitAoM kI bAta ho kyA hai ? isalie vizeSa vicAra karane kI jarUrata nahIM / "haMsanAthAya namaH svAhA" yaha dIkSA ke lie ucita mamaya hai / aba avilamba dIkSA lenI cAhie / apana saba loga cleN| ___ yadi naukara loga yahA~se gaye to pitAjIse jAkara kaheMge evaM hameM dIkSAke lie vighna Upasthita hogA, isa vidhArase unako aneka taMtra upAyoMse phaMsAkara apane sAtha hI ve kumAra le gaye / unako bIca meM aneka bAtoMmeM lagAkara idhara-udhara jAne nahIM dete the| vIra yoddhA yuddha ke lie anumati pAneke hetu jisa prakAra apane svAmI ke pAsa jAte haiM, usI prakAra "svAmin ! dIkSA do, hama loga yamako mAra bhagAyeMge" yaha kahane ke lie apane dAdAke pAsa ve jA rahe the| ___ svAmin ! arikarmoko hama jalAyeMge, mokSarUpo kileko apane vazameM kareMge, yaha hamArI pratijJA hai, ise Apa likha rakheM yaha kahaneke lie vAdiprabhuke pAsa ve jA rahe haiN|
Page #567
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharaseza vaibhava 113 ve jisa samaya jA rahe the mArga meM aneka nagaroM meM prajAjana pUcha rahe the ki svAmin kahA~ padhAra rahe haiM ? uttarameM ve kumAra kahate haiM ki kailAsa parvatapara yAdiprabhu ke darzanake lie jA rahe haiM / punaH ve pUchate haiM ki calate hue kyoM jA rahe haiM / vAhanAdiko grahaNa kojiye / uttarameM ve kahate haiM ki magavantakA darzana jabataka nahIM hotA hai tabataka mArga meM hamArA vaisA hI niyama hai / isalie vAhanAdika kI jarUrata nahIM hai| isa samAcAra ko jAnate hI prajAjana Age jAkara sarva nagaravAsiyoMko samAcAra dete the ki Aja hamAre svAmIke kumAra kelAsa vaMdanAke lie jAte haiN| isa nimitta unakA sarvatra svAgata ho, aura grAma nagarAdiphako zobhA kreN| isa prakAra sarvatra harSase utsava manAye jAne lge| __sthAna-sthAnapara una kumAroMkA svAgata ho rahA hai, nagara, naudara, mahala vagairaha sajAye gaye haiN| prajAjanoMko icchAnusAra aneka mukAmoMmeM viznAMti lekara ve kumAra kelAsa parvatake samIpa phuNce| ___ bharatezvarake sukumAroMko cittavRtti ko dekhakara pAThakoMko Azcarya hue binA na rahegA | itane alpavaya meM bhI itane uccavicAra, saMsArabhoktA, vairAgyasampanna viveka puNyapuruSoMko ho ho sakatA hai | kAma krodhAdika vikAroMse utpanna honeke lie jo sAdhakatama avasthA hai, usa samaya yAtmAnubhava karake yogya zAMtavicArakA utpanna honA bahuta hI kaThina hai| aise suputroMko pAnevAle bharatezvara dhanya haiN| yaha to unake aneka bhavo. pAjita sAtizaya puNya kA hI phala hai ki unhoMne aise vivekI jJAnaguNa sampanna suputroMko pAyA hai, jinhoMne bAlyakAlameM ho sasArake sArakA acchI taraha jJAna kara liyA hai| isakA ekamAtra kAraNa yaha hai ki bharatezvara sadA sadrUpa bhAvanA karate haiN| he paramAtman ! Apa sujhAnasvarUpI haiN| suzAna ho ApakA zarIra hai| subhAna hI ApakA zrRMgAra va bhUSaNa haiN| isalie he sujhAnasUrya ! mere aMtaraMga meM savA bane rho| he siddhAraman ! Apa muksilakSmIke adhipati haiM, jAnake samudra haiN| vikhyaguNoMke AdhArabhUta haiN| mamaneke lie agocara haiN| tIna lokake adhipati haiN| sUrya ke samAna ujjvala prakAzase yukta haiN| isalie he niraMjanasiddha ! mujhe sanmAta prazana kojiye| iti viraktisaMdhiH
Page #568
--------------------------------------------------------------------------
________________ - bharA vaibhava samavazaraNa saMdhiH bharatajoke so kumAra ApasameM premase bAtacIta karate hue bhagavAn Adi prabhake darzana ke lie kelAsaparvatakI ora jA rahe haiM / dUrase kailAsa parvatako dekhakara ve Anandita hue| sapheda AkAza bhUmike andara aMkurita hokara Upara phUlakara parvatake rUpase bana gayA ho, isa prakAra vaha kailAsa parvata atyanta sundara mAlUma ho rahA thaa| aura cA~danI rAta honese aura bhI adhika camaka rahA thaa| aneka candramaNDala milakara yaha eka parvata to nahIM hai ? athavA yaha candragirI hai yA rajatagirI hai / isa prakAra indravebhavayukta ve kumAra vicAra kara dekhane lge| kSIrasamudrahI parvatake rUpameM to nahIM banA hai? yaha to cittako bahuta jyAdA AkarSita kara rahA hai / kyA yaha kSoraparvata hai yA rajataparvata hai ? kyA hI acchA hai ? isa prakAra prazaMsA karane lge| bhagavAna Adiprabhuko dhavalakIti hI mUrtasvarUpako pAkara yaha parvata to nahIM banI hai ? athavA bhavyoMkA puNyaparvata bana gayA hai ? jina ! jina ! Azcarya hai| yaha kahate hue ve usa parvatake pAsa phuNce| usa parvatako dekhakara unake hRdaya meM usake prati Adara utpanna huaa| suvarNaparvata pAMca haiN| rajatAdri to eka sau sattara hai, parantu he parvatarAja ! tumhAre samAna samavazaraNako dhAraNa karanekA bhAgya una pardatoMko kahA~ hai| siddhalokako jAneke lie yaha eka sUcanA hai| isapara car3hanA siddhazilApara car3hane ke samAna hai| yaha vicAra karate hue evaM vacanase 'siddha namo' yaha uccAraNa kara unhoMne usa parvatapara car3haneke lie prArambha kiyaa| manameM atyanta sundara vicAra karate hue paMktibaddha hokara ve kumAra usa kailAsa parvatapara aba car3ha rahe haiN| usa samaya apane manameM kucha vicAra kara vIraMjaya rAjakumArane bar3e bhAI ravikotirAjase eka prazna kiyA bhAI ! apane eka bAra pitAjIke sAtha bhagavAn kA darzana kiyA hai, to bhagavaMta. kA darabAra kaisA hai usakA kRpAkara varNana to kojiye / ___ ravikItirAjane uttarameM kahA ki bhAI ! khUpa ! tumane aisA prazna kiyA, jaise koI kisI bar3e nagarako dekhaneke lie jAtA hai to bAharakI galI meM pahuMcaneke bAda nagarakA varNana sunanA cAhatA hai isI prakAra apana kailAsa para car3ha rahe haiM, aura zIghra samavazaraNameM phuNceNge| aba to bilakula
Page #569
--------------------------------------------------------------------------
________________ 115 bharateza vaibhava pAsameM hai| aisI avasthAmeM samavazaraNakA varNana sunanA cAhate hoM / Apa loga calo, vaha samavazaraNa kaimA I apanI A~khoMse hI dekheMge / ___ taba vIraMjayakumArane kahA ki bhAI ! Apa yadi samavazaraNakA varNana kareM to hama loga use sunate-sunate rAstA jaldI taya kreNge| aura lokekaguru zrIbhagavatakA puNyakathana hama logoMne zravaNa kiyA to Apakara kyA bigar3atA hai ? kahiye to shii| taba ravikotirAjane kahA ki bhAI ! to phira suno / maiM apane pitAke sAtha bhagavatakA darzana kara cukA huuN| ve prabhu jisa samavazaraNameM virAjamAna haiM, vaha to lokake lie vicitra vastu hai| jinasabhA, jinadAsa, samavazaraNa va jinapura yaha saba eka ho arthaka vAcaka zabda haiN| jinendra bhagavaMta jisa sthAnameM rahate haiM usI sthAnako isa nAmase kahate haiM / usakA maiM varNana karatA hU~, suno ! isa kailAsako sparza na kara arthAt parvatase pA~ca hajAra dhanuSa chor3akara AkAza pradezameM vaha samavazaraNa virAjamAna hai| usake atizayakA kyA varNana karUM? usa samavazaraNake lie koI AdhAra nahIM hai / parantu tIna lokake lie vaha AdhArabhUta rAjapahalake samAna hai| aisI avasthAmeM isa bhUlokako vaha atyanta AzcaryakAraka hai| duniyA~ meM hara tarahase koI nispRha hai to bhagavAn arhataprabhu haiM / isalie unako kisI bhI prakArako parAdhInatA nahIM hai / ve apanI sthiti ke lie bhI mahala, samavazaraNa, parvata Adike AdhArakI apekSA nahIM karate haiM / isalie lokottara mahApuruSa kahalAte haiN| devendrako AjJAse kubera indranIlamaNikI pharasIse yukta samavazaraNakA nirmANa karatA hai vaha candramaNDalake samAna vRttAkAra hai aura vaha divasendrayojanake vistArase yukta hai / dekhane va kahane ke lie to vaha bAraha kosa pramANa hai, tathApi kitane hI loga usameM AveM samA jAte haiM | karor3oM yojanakA vistArakA AkAza pradeza jisa prakAra avakAza detA hai, usI prakAra samAgata bhavyoMke lie sthAna deneko usameM sAmarthya hai| jisa prakAra hajAroM nadiyA~ Akara mila, aura pAnI kitanA hI barase to bhI samudra usa pAnIko apane meM samA letA hai va apanI maryAdAse bAhara nahIM jAtA hai, usI prakAra vaha samavazaraNa Aye hue samasta bhavyoMke lie sthAna detA hai|
Page #570
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava __ samavazaraNakI jamIna to indranIlamaNise nirmita hai, parantu vahA~kA gopura, dvAra, vedikA, parakoTA Adi to navaratna va suvarNase nirmita haiM, isalie aneka mizme mRgobhita hote haiN| indragopase nirmita yaha kSetra to nahIM hai ? athavA indracApase nirmita bhUmi hai ? isa prakAra logoMko AzcaryameM DAlate hue candrArkakoTi prakAzase yukta jinendra bhagavaMtakI nagarI suzobhita ho rahI hai / __ ambara (AkAza) rUpI samudra meM sthita kadaMba varNake kamalake samAna vaha samavazaraNa suzobhita ho rahA hai| usakA prakAza dazoM dizAoM meM phaila rahA hai / isalie prakAza maNDalako bIca vaha kadambavaNake sUrya ke samAna mAlUma hotA hai| bhAI ! vizeSa kyA kahU~ ? vaha samavazaraNa uSNatArahita sUryabimbake samAna hai| kalaMkarahita candrabimbake samAna hai| athavA parvatarAjake lie upayukta darpaNake samAna hai, isa prakAra AdiprabhukA pura atyanta sundara hai| apanI kAntise vizvabhara meM vyApta hokara samudra meM eka sthAnameM ThaharAye hae navaratna nirmita jahAjake samAna mAlUma hotA hai| jisa samaya unakA AkAzameM vihAra hotA hai usa samaya prakAzarUpI samudrameM jahAjake samAna mAlUma hotA hai, aura jahA~ ThaharanekA hotA hai vahA~ Thahara jAtA hai, jaisA ki nAvikakI icchAnusAra jahAjakI gatisthiti hotI hai| ___ puNyAtmAoMke puNyabalase tIrtha karakA vihAra unake prAntako ora ho jAve so puNyake samAna vaha bhI unake pIche hI A jAtA hai| jaba bhagavata kailAsapara virAjate haiM vaha bhI vahIMpara Akara Thahara jAtA hai| bhAI ! jisa prakAra koI vAhanako eka jagahase dUsarI jagahako calAte haiM usa prakAra bhagavAn to eka bar3e nagarako hI eka jagahase dUsarI jagahako le jAte haiM / kyA inakI mahimA sAmAnya hai ? __cAroM dizAoMse ralasopAna nirmita hai / aura ratnasopAnako lagakara vaha jinanagara virAjamAna hai| aisA mAlUma hotA hai isa kailAsaparvatake Upara navaralamaya eka parvata ho khar3A ho| bhAI ! usa samavasaraNake 9 prAkAra maujUda haiN| unameM eka to navaratnase nirmita hai| eka mANikyaratnase nirmita hai| aura pA~ca suvarNase nirmita haiN| aura do sphaTikaralase nirmita haiN| isa prakAra 9 parakoToMse
Page #571
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava vaha devanagarI veSThita hai| pahilA parakoTA navaratna nirmita hai, tadanantara do suvarNake dvArA nirmita haiN| lAgekA eka parasAmaNiH giti hai| tadanantara tIna suvarNase nirmita haiM / tadanantara do sphaTikase nirmita haiN| samavazaraNake varNanameM cAra sAla va pAMca vedikAoMkA varNana karate haiM | ina parakoToMse hI cAra sAla aura pAMca vedikAoMkA vibhAga hotA hai| cAroM dizAoM meM cAra dvAra haiN| aura cAroM hI dvAroMke bAhara atyanta unnata cAra mAnastaMbha virAjamAna haiN| 9 parakoToMmeM 8 parakoToMke dvArapara dvArapAlaka haiN| navameM parakoTake dvArapara dvArapAlaka nahIM hai / una parakoToMke bIcako bhUmikA varNana suno / pahile prAkArase suvarNase nirmita gopura, ratnase nirmita jinamandira suzobhita ho rahe haiM / usase Age uttama tIrthagaMdhodaka nadIke rUpameM dUsarI prAkAra bhUmimeM baha rahA hai| atyanta hRdya sugandhase yukta phUlakA bagIcA anavadha tIsare prAkArabhUtalapara maujUda hai / evaM cauthI prAkArabhUmimeM udyAna vana, caityavRkSa vagairaha maujUda haiM / pA~cavIM bhUmimeM hAthI, ghor3A bala Adi bhavya tiyeca prANI rahate haiN| chaThI vedikAmeM kalpavRkSa, siddhavRkSa Adi suzobhita ho rahe haiN| 7voM vedikA jinagIta vAdya nRtya Adike dvArA suzobhita ho rahI hai | AThavIM vedikAmeM munigaNa, devagaNa, manuSya Adi bhavya virAjamAna haiN| isa prakAra samavazaraNakI mATha vedikAoMkA varNana hai| aba navama daravAjeke andarako bAta suno ! usakA varNana karatA hU~, dvArapAlase virahita navama prAkArameM tIna pITha virAjamAna haiM | bhAI ! voraMjaya ! unakI zobhAko suno! eka pITha vaiDUryaratnake dvArA nirmita hai, usake Upara suvarNake dvArA nirmita dusarA pITha hai| usake Upara aneka ratnoMse nirmita pITha haiN| isa prakAra ratnatrayake samAna ekake Upara eka, pIThatraya virAjamAna haiN| __ sabase Uparake pIThapara aneka ratnoMke dvArA kolita cAra siMha haiM / unakI A~khe khulI va lAla, ugA huA puccha, evaM kezara, jaTAjAla vikharA huA hai / pUrva, pazcima, dakSiNa va uttara dizAkI aura unameM ekeka siMhakI dRSTi hai / unako dekhanepara mAlUma hotA hai ki ve kRtrima nahIM hai / sAkSAt jIva sahita siMha hI haiN| una siMhoM ke Upara eka suvarNakamala hajAra dalase yukta hai / kedAra va kaNikAse yukta honeke kAraNa dazoMhI dizAoMko apane sugandhase vyApta kara rahA hai /
Page #572
--------------------------------------------------------------------------
________________ -PANA 118 bharateza vaibhava usa pAkaNikAse 4 aMgula sthAnako chor3akara AkAzameM panarAgamaNikI kAntise yukta pAdakamalako dhAraNa karanevAle bhagavAna Adi prabhu padamAsanase virAjamAna haiN| do karor3a bAlasUryoke ekatra milanepara jisa prakAra kAnti hotI hai usI prakAra kI sundara dehakAntise yukta bhagavaMta kAntike samudrameM hI virAjamAna haiN| tIna lokake lie eka hI deva haiM, yaha lokako sUcita karate hue motiyoMse nirmita chatratraya suzobhita ho rahe haiN| devagaNa zubhra causaTha cAmara bhagavAnake Upara Dola rahe haiM 1 mAlUma hotA hai ki bhagavaMta kSIrasamudrake taraMgake Upara hI apane daravArako lagAye hue haiN| jinendrake rUpako dekhakara indracApane sthiratAko dhAraNa kara liyA ho jaisA bhAmaMDala zobhAko prApta ho rahA hai / bhagavatake darzana karane para zoka nahIM hai isa bAtako apane AkAsI lokako ghaMTAghoSase kahate hue navaratnamaya azokavRkSa virAjamAna hai| ____ AkAzameM khar3e hokara svargIya devagaNa vRSabhapatAka ! he bhagavan ! Apako jaya ho isa prakAra kahate hue svargalokake puSpoMko vRSTi lokanAthake mastaka para kara rahe haiN| dimi dimi, daMdhaNa, dhadimi, dimiku bhuM bhU bhuM bhU ityAdi rUpase usa samavazaraNameM zaMkha paTaha Adi sundara vAdyoMke zabda sunAI de rahe haiN| divyavANIza bhagavaMtake mukhakamalase navya, divya, mRdu, madhura, gabhIratAse yukta evaM bhavya lokake lie hitakara divyadhvaniko utpatti hotI hai| puSpavRSTi, azokavRkSa, chatratraya, cAmara, divyadhvani, bhAmaMDala, bherI, siMhAsana, ye hI bhagavaMtake sAtizaya aSTa cihna haiN| inhIMko aSTa mahAprAtihAryake nAmase bhI kahate haiN| bhAI ! aura eka AzcaryakI bAta suno! samavazaraNameM virAjamAna bhagavaMtako eka hI mukha hai, tathApi cAroM hI dizAoMse Akara bhavya khar3e hokara dekheM to cAroM hI taraphase mukha dikhate haiM / isalie ve prabhu caturmukhake samAna dikhate haiN| bhagavatake dasa atizaya to anana ubhayameM hI prApta hote haiN| aura dasa atizaya pAtiyA koMke nAza karanese prApta hote haiN| aura devoMke dvArA the.T Lan vAma
Page #573
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava bhaktise nirmita atizaya caudaha haiM / isa prakAra bhagavaMta cautIsa atizayoMse yukta haiN| ___ AThavIM bhUmi aura navavIM bhUmi, isa prakAra donoMko milAkara koI koI lakSmI maMDapake nAmase varNana karate haiM / ___ munigaNa Adi lekara dvAdazAMga sabhA ko saMpatti va trilokAdhinAthake honese usa pradezako lakSmImaMDapa yA zrImaMDapake nAmase kahA jAya, yaha ucita hI hai| atyanta suMdara suvarNa nirmitastaMbha ba navaratnase nirmita zikhara aura mANikyase nirmita kalaza honese use gaMdhakuTIke nAmase bhI kahate haiM / cAra sihoMke Upara jo sahaladala kamala virAjamAna hai, usakA sugaMdha, devoMka dvArA honevAlI puSpavRSTikA sugaMdha evaM trilokAdhipati tIrthakara prabhuke zarIrakA sugaMdha, inase vaha bharI huI hai, isalie use gaMdhakuTI kaha sakate haiN| ___ ADhoM mUviko gIra gAma bhI kahate haiN| kyoMki vahA~para gaNadharAdi yogI virAjamAna haiM / vahA~para bAraha koSTaka haiN| una bAraha koSTakoMmeM gaNadharAdi bAraha prakArake bhavya virAjamAna hokara tatvazravaNa karate haiN| munigaNa, devAMganAyeM, ajiMkAyeM jyotirlokakI devAMganAyeM, vyaMtara deviyA~, nAgakanyAyeM, bhavanavAsI deva, vyaMtaradeva,jyotiSka deva,vaimAnika deva, manuSya va atikoSTakameM siMha isa prakAra bAraha gaNa kramase virAjamAna haiN| bhagavAn pUrvAbhimukha hokara virAjamAna haiN| parantu dvAdazagaNa unako pradakSiNA dekara apane-apane sthAnapara baiThate haiN| jinendra bhagavaMtake sAmane ho saba virAjate haiM / sabase pahale RSi, aMtima koSTakameM siMha / isa prakAra vahA~kI vyavasthA hai / Asannabhavya ! vIraMjaya ! suno ! gaNabhedase bAraha vibhAga haiM ! guNabhedase teraha bheda haiN| usake rahasyako bhI kholakara kahatA hUM| acchI taraha suno| jisa prakAra rAjAko maMtrigaNa hote haiM, usI prakAra tIna lokake prabhuphI darabArameM bhI caurAso gaNadhara maMtristhAnameM rahate haiN| ve gaNadharake nAmase vikhyAta haiN| anuja suno ! zrutajJAnasAgara va caudaha pUrva zAstroMko dhAraNa karanevAle yogI usa darabArameM cAra hajAra sAta sau pacAsa (4750 } haiN| sapta tatvoMmeM cAra tattva arthAt jIva, saMvara, nirjarA mokSa ye upAdeya haiM, aura ajIva, Asrava, baMdha ye tIna tasva heya haiN| vahA~para aise
Page #574
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 bharateza vaibhava yogigaNa haiM, jo bhavyoMko sadA yaha upadeza dete haiM ki cAra taravoMko kaso (grahaNa karo) aura tIna tattvoMke jAlameM mata phaiso| isa prakAra upadeza denevAle zikSaka yogigaNa usa samavazaraNameM cAra hajAra eka sau pacAsa (4150) virAjamAna haiN| uttama dhyAna koI cIja nahIM hai| vaha prApta nahIM ho sakatA hai, isa prakAra taraviruddha bhASaNa karanevAloMke muMha bAdase baMdha karanevAle vAdi yogirAja vahA~para bAraha hajAra sAta sau pacAsa (12750) haiN| __ aNimA, mahimA Adi vikriyAoMmeM kSaNameM eka vikiyAko dikhAnemeM samartha vikriyARddhike dhAraka yogigaja bahA~para 26000 saMkhyA meM haiN| yavarAja ! suno ! pichale va agale janmake viSayako pratyakSa dekhe haeka samAna pratipAdana karanevAle avadhijJAnake dhAraka yogigaNa bahA~para 9000 saMkhyAmeM haiN| bhAI ! koI manameM kucha vicAra kareM use kahane ke pahile hI batalAnemeM samartha manaHparyayajJAnake dhArI munirAja usa samavazaraNameM 12750 ko saMkhyAmeM haiN| bhagavaMtakI cAroM ora bosa hajAra kevalo vidyamAna haiN| bhagavAnake samAna hI samako sukha hai, zakti hai evaM jJAna hai / pavitra saMgramako dhAraNa karanevAlI ajiMkAyeM vahA~para sAr3he tIna lAkha virAja rahI haiN| usa samavazaraNameM tadbhadha mokSagAmI va bhedAbheda bhaktike bhAvaka suvratake dhAraka zrAvaka tIna lAkhakI saMkhyAmeM haiN| bhAI suno ! bhagavAna ke darabAra meM suvratAko Adi lekara striyA~ pA~ca lAkha hai / sura, nAga, nakSatra, yakSa, kiMpuruSa, gaMdharva ye deva va devAMganAoMkI saMkhyAko gaNanA nahIM ho sakatI hai, isalie ve asaMkhyAtta haiN| bhAI ! lokake manuSyoMpara prabhAva DAlanA kauna-sI bar3I bAta hai ! AkhirakI koSThakameM pakSI, siMha, mRga Adi bhavya tiryana prANI agaNita pramANa meM haiN| isa prakAra bhagavaMtake darabArameM gaNadhara, zrutadhara, vAdi zikSaka, jina, aNimAdi RddhidhAraka, avadhijJAnI, manaHparyayajJAnI Adi upayukta vivecanake anusAra teraha gaNa vidyamAna haiN|
Page #575
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vebhava devagaNa va siMhagaNake lie koI saMkhyA nahIM hai| usake sAtha bAkIke 11 gaNakI saMkhyA mile to 5916 kama 12 lAkha 40 hajAra hotI hai| pahile bAraha gaNoMkA bheda kahA gayA, aura phira teraha guNoMke bhedase 13 gaNa bhedakA varNana kiyaa| aba dusare eka dRSTikoNase vicAra kiyA lo vahAMpara 100 indra aura eka AcAryagaNa isa prakAra 101 gaNake bhedase vibhAga hotA hai| yahA~taka jo kucha bhI varNana kiyA gayA vaha bhagavAnkI bAhyasaMpattikA hai / aba suno ! maiM bhagavaMtakI antaraMgasampatti kA varNana karatA huuN| bahapa mA ke di mAphama use parAparyanta sarvAMgameM vyApta hokara rahatA hai / ApAtamastaka ujvalaprakAza ranadIpakakI sundarakAMtike samAna vaha mAlUma hotA hai / prakAza dha raladIpa jisa prakAra alaga-alaga nahIM hai, usI prakAra AtmaprakAzake rUpameM ho vaha vidyamAna hai| usa prakAzakA hI to nAma sUjJAna hai| bolane meM do padArtha mAlUma hote haiN| parantu yathArthameM vicAra karanepara eka hI padArtha hai| agniko uSNa kahate haiM, prakAzayukta bho kahate haiN| vicAra karanepara agni eka hI padArtha hai / isI prakAra suprakAza va suvijJAnakA do padArthoM ke rUpameM ullekha honepara bhI vastutaH ve donoM padArtha eka hI haiM / kabhI-kabhI agni, prakAza va uSNatA ina tIna vibhAgoMse bhI AgakA kapana ho sakatA hai, parantu agnimeM to sabhI antarbhUta hote haiN| isI prakAra bIva, jAna va prakAza ye sIna padArtha dikhane para bhI AsmAke nAmase kahane para eka hI padArtha haiM, usI meM sabhI antarbhUta hote haiN| puruSAkArake rasnake sAMcemeM rakkhe hue sphaTiphase nirmita puruSake samAna vaha AsmA zarIrake andara rahatA hai| vaha sphaTikake sadRza puruSa honepara bhI isa carma cakSuke lie gocara nahIM ho sakatA hai / vaha tIrthaMkara AtmA AkAzake rUpameM prakAzamaya svarUpameM vidyamAna hai| ___kAMcake pAtrameM dIpaka rakhanepara jisa prakAra usako jyoti bAhara nikalatI hai va bAharase spaSTa dikhatI hai, usI prakAra bhagavaMtake paramaudArikadivyazarIrase vaha AsmakAMti bAhara A rahI hai| sUryakiraNa jisa prakAra zobhita hotA hai usI prakAra anaMtajJAna va anaMtadarzanakA kiraNa sarvatra vyApta ho rahA hai / kyoMki pAru bhagavaMtane
Page #576
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 bharateza vaibhava pUrvokta dhyAnake balase zAnAvaraNa va darzanAvaraNa karmakA nAza kiyA hai| ____ aMguSThase lekara mastakataka vaha bhagavaMta sujJAnase suzobhita ho rahA hai| aMguSThake aNumAtra pradeza meM jitanA jJAna hai, usase unako samasta lokakA / parijJAna hotA hai / usa sarvAMgaparipUrita jJAnakA kyA varNana karanA? anaMtazAna sarvAgaparipurita hai| anantadarzana guNa bhI atyanta zobhA ko prApta ho rahA hai / tona lokake andara va bAhara vaha bhagavaMta sadA jAnate va dekhate haiN| atyanta svaccha ratnadarpaNake sAmane rakhe hue padArtha jisa prakAra usameM pratika ho: haiAra kArase ( mastakatakake AtmapradezameM tIna loka hI pratibiMbita hotA hai / kAMsekA svaccha pATA ho to usameM eka hI taraphase padApaM dikha sakate haiM, parantu svaccha ratnadarpaNameM to donoM taraphase padArtha pratividita hote haiM / isI prakAra bhagavAnke bhI jJAna va darzanase cAroM orake padArtha dikhate haiM / ___ sarvAMga paripUrNa jJAna va darzanase cAroM taraphake vizvake samasta padArthoM ko jAnanA va dekhanA sarvajJakA svabhAva hai / isalie sanheM sarvatolocana, sarvatomukhake nAmase sarvajana kahate haiM, vaha satya hai / / pichale anAdikAlake, Ageke anantakAlake, evaM Ajake samasta gata anAgata vartamAnake viSayoMko eka hI kSaNameM jineMdra bhagavaMta jAnate haiM va dekhate haiM / bhAI ! vaha bhagavaMta tIna lokake andara samasta padArthoMko eka ho samayameM jAnate haiM, dekhate haiN| itanA hI nahIM, tIna lokake bAharake AkAzake bhI antataka jAnate haiM va dekhate haiN| bhagavAn aneka dravyoMko unake aneka paryAyoMko eka sAtha jAnate haiM va dekhate haiM / tathApi unako una padArthoMpara moha nahIM hai / eka padArthako jAnaneke bAda dUsare padArthako jAne, anaMtara tIsareko, isa prakArako kramavRtti vahA~para nahIM hai / sabako eka sAtha hI jAnate haiN| saMsArI jIvoMkA jJAna va darzana parimita hai| isalie padArthoko jAnane va dekhaneko kriyA kramase hotI hai| parantu jo karmarahita hai, aise bhagavatako krama-kramase jAnane kI jarUrata nahIM hai / eka hI samaya meM sarva padArthoMko jAna sakate haiM va dekha sakate haiN| bhAI ! dekho ! eka dIpakase yadi aneka gharameM prakAza pahu~cAnA ho to krama-kramase sabake gharameM pahuMca sakatA hai| parantu sUrya to udayAcala parvata
Page #577
--------------------------------------------------------------------------
________________ 123 bharateza vaibhava para gar3e hokara eka hI kSaNameM samasta vizvako prakAzita karatA hai| bhAI ! lokameM A~khoMse dekhate haiM va manase jAnate haiM parantu bhagavaMtake jJAnadarzana A~kha va manapara avalaMbita nahIM hai / ve AMkha va manako sahAyatA ke binA AtmajJAna va darzanase hI samasta lokakA jJAna karate haiM va dekhate hai / kyoMki AtmA svayaM jJAnadarzanase saMyukta hai| karmAgiyoMko hI parAdhIna hokara rahanA par3atA hai / isalie ye jAnane va dekhane ke lie AMkheM va manakI AdhInatAmeM pahuMcate haiM / parantu samasta karmako jinhoMne nAza kiyA hai aise bhagavatake jJAna va darzanake lie parAdhInatA kahA~ ? rAtrimeM idhara udhara jAneke lie sarvajana dIpakako apekSA rakhate haiN| kyA sUryako dIpakako AvazyakatA hai ? nahIM ! isI prakAra karmabaddha va zuddhoMke vyavahAra meM antara hai| sUryakA prakAza lokameM saba jagaha pahu~catA hai / tathApi guphAke andara nahIM pahuMcatA hai / parantu usa jinasUryakA prakAza to lokake andara va bAhara samasta pradezameM pahuMcatA hai| Adi bhagavaMta loka aura alokako jarA bhI na chor3akara jAnate haiM va dekhate haiN| isalie yaha sujJAnasUrya jagabharameM vyApta hai, aisA kahate haiM, yaha upacAra hai| guru va ziSyake tattvaparijJAnake vyavahArameM upacAra dRSTAMta denA par3atA hai / jabataka tattvakA jJAna nahIM hotA hai tabataka dRSTAMtakI jarUrata hai mUlatattvakA zAna honeke bAda dRSTAMtako AvazyakatA nahIM hai jisa prakAra bachar3eko dikhAkara, bachar3ekA zodhana kara AtmajJAna karAyA gayA, athavA loharasase arhatpratimA banAkara ahatako batalAyA jAtA hai, yaha saba dRSTAMta hai upacAra dRSTAMta to kucha samayataka rahatA hai / upamita nizcaya dRSTAMta hI yathArthameM grAhya haiM ! upadezakA aMga honese usa nizcaya dRSTAMtakA kathana karatA hU~, suno! darpaNameM sAmaneke padArtha pratibiMbita hote haiM, parantu kyA ve padArtha darpaNake andara haiM yA ve padArthase vaha spRSTa haiM ? nahIM / isI prakAra sampUrNa padArtha kevaloke zAnameM jhalakate haiM / parantu bhagavaMta una padArthAko sparza na kara virAjate haiM / paramaudArika divyazarIrameM bhagavAn rahate haiM parantu usakA bhI unheM koI sambandha nahIM hai| unakA zarIra so anantazAna ho hai.
Page #578
--------------------------------------------------------------------------
________________ .124 bharateza vaMbhava bhanyoMkI iSTasiddhike lie unake puNyase ve Aja yahAM virAjate haiM kala avyayasiddhiko ve prApta karate haiN| ___bhAI ! dUsare padArthoM kI apekSA na kara jisa prakAra bhagavaMta anantazAnI va anantadarzanase suzobhita hote haiM usI prakAra paravastuoMko apekSA se rahita hokara anantasukhase bhI ve saMyukta haiM 1 usakA bhI varNana karatA huuN| suno ! ATha karmoke jAla meM jo phaMse hue haiM, ve 18 doSoMka dvArA saMyukta haiM / 18 doSa jahA~ haiM yahA~ duHkha bhI hai / jinako duHkha hai, unako sukha kahA~se mila sakatA hai ? pahile bhagavaMtane 8 karmoM meM rahakara unhImeMse 4 koko jalAyA taba 18 doSoMkA bhI anta huA / isIse unako anantasukhakI prApti huii| ve aThAraha doSa kaunase haiM, kahatA hU~, suno| kSudhA, tRSA, nidrA, bhaya, pasInA, kAmodreka, roga, bur3hApA, raudra, mamatA, mada, janana, maraNa, bhrAMti, vismaya, zoka, ciMtA, kAMkSA ye aThAraha doSa / haiM / ina aThAraha doSoMse bhagavaMta virahita haiM ataeva ve sadA sukhI haiM aura apane AtmasvarUpameM virAjate haiN| jinako kSudhA nahIM hai unako bhojanakI kyA jarUrata hai ? pyAsa jahA~ nahIM hai vahA~ pAnIkI kyA AvazyakatA hai ? kSudhAtRSArUpI roga jinako hai unake lie bhojana pAna auSadhike samAna hai isalie aise roga jahAM nahIM haiM vahA~ auSadhiko bhI kyA AvazyakatA nahIM hai| kSudhAtRSA Adi rogoMkA udreka honepara bhojanapAnarUpI auSadhikA prayoga kiyA jAtA hai / parantu ina auSadhiyoMse yaha roga sadAke lie dUra nahIM ho sakate haiM, kucha samayake lie upazAmako pAkara tadanantara punaH udrikta hote haiM / isalie una rogoMko sadAke lie dUra karanA ho to apanI AtmabhAvanA hI divya auSadha hai| bhAI ! apane Upara AkramaNa karaneke lie Aye hue zatruko pratyeka samaya kucha lAMca vagairaha de dilAkara vApisa bheje to usakA pariNAma kitane dinataka ho sakatA hai ? vaha kabhI na kabhI dhokhA khAye binA nahIM raha sakatA hai / isI prakAra kSuSAtRSAdi rogoMko kucha samayake lie dabAkara calanA kyA ucita hai ?
Page #579
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 125 kSudhAtRSAdikoMkI bAta kyA ? kAma krodhAdika yamana jA sanaH pIr3A dete haiM taba yaha jIvana duHkhamaya ho rahatA hai / mukhakI kalpanA karanA vyartha hai / bhojana, snAna, sugandhadravyelapana, striyoMko saMgati ityAdise yaha zarIra sukha bilakula parAdhIna hai| parantu AtmIya sukhake lie koI parAdhInatA nahIM hai / zarIrasukha, indriyasukha athavA saMsArasukha ina zabdoMkA artha eka hai / vaha duHkhake dvArA yukta hai, kyoMki bhAI ! para padArthoke saMsarga se duHkhakA honA sAhajika hai| nirvANasukha, nijasukha, Atmasukha ina zabdoMkA eka artha hai| AtmA AtmAmeM lIna hokara sukhakA anubhava karatA hai, use bAkIke logoMkI AdhInatA nahIM hai / vaha lokameM apUrva mukha hai| apane AtmAke lie AtmA hI apano dastu hai / svayaM dhAraNa kiyA huA zarIra, mana, indriya, vacana, strI, putra Adi lekara sarva padArtha paravastu hai / zarIrasukhake lie ina saba padArthokI apekSA hai| paravastuoMkI apekSAse rahita Atmajanya sukhako AtmAnubhavI hI jAna sakate haiM / athavA karmazUnya jineMdra bhagavaMta hI use jAna sakate haiM, dUsare nahIM jAna sakate haiN| dopapAtra, tela batto vagairahakI apekSA agnidIpake lie rahatI hai / ratnadIpakako kisa bAtakI apekSA hai ? isI prakAra kamasahita saMsAriyoMko hI sukha prAptike lie parapadArthokI apekSA hai / karmarahita jineMdrako ina bAtoM kI jarUrata nahIM hai| __ jisa prakAra agnidIpaka dIpapAtrameM sthita telako battIke dvArA grahaNakara prakAzako pradAna karatA hai, uso prakAra saMsArI jIva dAla bhAta ATA Adi AhAradravyake dvArA zarIra iMdriya Adiko poSaNa kara svayaM phalate haiN| dopakameM tela ho to prakAza teja rahatA hai| yadi tela na ho to maMdaprakAza hotA hai / usI prakAra lokameM bhI manuSya khAve to massa, na khAve to susta rahate haiM / yaha lokakI roti hai| parantu bhAI ! jisa prakAra ratnadIpa telabatto vagairahake binA hI prakAzita hotA hai| usI prakAra ratnAkarasiddhake paramapitA AdiprabhukA sukha paravastuoMko apekSAse virahita hai / vyaMtara, sura, nAga jyotiSka Adi devoMke aneka janmake sukhauMko ekatrita kara bhagavAn bAdiprabhuke sukhake sAmane rakkhe to vaha usa sukha samudrake. sAmane bUMdake samAna mAlUma hote haiN|
Page #580
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 bharateza vaibhava tIna lokako uThAkara hathelomeM rakha leneko zakti bhagavaMtako hai, tathApi ve vaisA karate nhiiN| prabhu hokara gambhIrahIna kRti karanA ucita nahIM, isalie usa jinasabhAmeM gAMbhIryase ve rahate haiN| he vIrajaya ! anantajJAna, anantadarzana, anantavIrya va anantasukha isa prakArake cAra viziSTa guNa prabhumeM haiN| unako vidvAn loga anaMta catuSTayake nAmase kahate haiN| bhAI ! Upara vaNita binedrabhagavatako cAra aMtaraMga sampatti haiM / isake alAvA munigaNa navakevalalabdhiyoM kA varNana karate haiM unakA bho varNana karatA hU~, suno ! bhAI ! paramAtmatattvako na jAnanevAle bhavyoMko vaha paramAtmA apanI divyadhvanike dvArA usa tattvajJAnakA dAna karate haiM / use akSayadAna kahate haiN| bhagavaMtake divyavAkyase saMsArabhayako tyAgakara bhavyajana AtmAmRtakA pAna karate haiM / evaM aneka sukhoMko pAkara AtmarAjyako pAte haiM isalie AhAra, abhaya, auSadha va zAstradAnakA vidhAna lokameM kiyA gyaa| yaha AtmA mukta honetaka zarIrameM rahatA hai| zarIrake poSaNake lie AhArako jarUrata hai / parantu kevalo bhagavaMta AhAra grahaNa nahIM karate haiM / lAbhAMtarAya karmake atyanta kSaya honese pratisamaya sUkSma, zubha, anaMta, padagala paramANurUpI amRta unako sukha prApta karAkara jAte haiM / vaha jineMdrake lie divyalAbha hai| sugaMdhapuSpoMko vRSTi AdibhagavaMtake lie divyabhoga hai / aura chatra, cAmara, vAgha, siMhAsana Adi sabhI divya upabhoga haiM jo padArtha eka bAra bhogakara chor3e use bhoga kahate haiM 1 aura punaH-punaH bhoganeko upabhoga kahate haiM / yaha bhoga aura upabhogakA lakSaNa hai| yathArtha rUpase vizvatattvakA nidamaya honA use kSAyika samyaktva kahate haiN| aura zarIrakI taraphase mohako haTAkara AtmAmeM magna rahanA vaha kSAyikacAritra hai| isa prakAra kSAyikabhoga va upabhoga, kSAyika lAbha, kSAyika dAna, sAyikadhAritra va samyamatva, evaM pUrvokta ananta catuSTaya ina nau guNoMko navakevalalabdhike nAmase kahate haiM / ___ sukha hI bhoga upabhoga va lAbha guNakI apekSAse trimukha bhedase vibhakta huA / arthAt kSAyika bhoga, kSAyika upabhoga va divyalAbha ye AtmAke HTTA
Page #581
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 127 anantasukha nAmake guNameM ho antarbhUta hote haiN| evaM anantajJAna guNa, dAna, jJAna, samyaktva va cAritra ke rUpase 4 bhedoMse vibhakta huA / arthAt dAna va samyaktvacAritra ye anantajJAnaguNa meM antarbhUta hote haiM / isalie bhAI ! mUlabhUta guNa do honepara bhI bhedavivakSAse kabhI 4 bheda karate haiM / aura kabhI to bheda karate haiM / yaha kathana karane kI zailI hai / isa prakAra sarvAMga sundara antaraMga bahiraMga sampatti se yukta bhagavaMtako maiMne A~kha bharakara dekhA / bhAI ! bAhara to zarIra atyanta dedIpyamAna hokara dikha rahA hai / aura andara AtmA ujjvala hokara dikha rahA hai| andara va bAhara donoM jagaha sujJAnase yukta hokara zobhita honevAlI vaha anAdivastu hai| bhavatakA zarIra divya hai / AtmA divya hai| isalie deha aura AtmAkA astitva maNikya ratna se nirmita pAtra ke andara sthita jyotike samAna mAlUma hotA hai | kaMThake Uparake bhAgako uttamAMga kahate haiN| aura kaTipradezataka madhyamAMga kahate haiN| kaTipradeza se nIce ke bhAgako kaniSThAMga kahate haiM / yaha kAna hai| parantu navarI baisA nahIM hai| unakA zarIra to mastakase lekara pAdataka bhI sarvatra paramottamAMga hai| mazveke puSpameM notre Upara madhyakA bheda hai / parantu sugandha meM vaha bheda nahIM hai / aura nyUnAdhikya bhI nahIM hai| usa paramodArika divyadehameM sthita AtmA mastaka se lekara pAdataka Adi madhya anta meM kahIM bho supavitra svarUpa meM zobhita ho rahA hai / kyA ratnadarpaNa meM Upara nIce Adi anta, isa prakAra - kA bheda hai ? nahIM / vaha AtmA divyajJAna va darzanase yukta hai, usake svarUpa meM kahIM bhI nyUnatA nahIM / antaraMga sampatti bahiraMga sampattise yukta jinendra bhagavantakA varNana meM kyA karU~ / bhAI ! kevala use ubhayazrIsahita kaha sakatA hUM / ve kAMtike khAna haiM, sujJAnake tIrtha haiN| tIna loka meM zAMtike sAgara haiM isa prakAra bhavyoMke sandehako dUra karate hue kAmavijayI bhagavAn virAjamAna haiM / nidrA eka taraha se mUrcchA hai / aura nidrita manuSya murde ke samAna par3A rahatA hai| bhagavaMta ko nidrA va jADya (Alasya) nahIM haiM / ve cidUpa bhagavaMta kabhI sote nahIM haiN| hamezA bhadrAsana meM virAjamAna hai / duniyAmeM jinako zatru hai unake nAzake lie loga astra zastrAdikako dhAraNa karate haiM, aura apanA saMrakSaNa karate haiM / parantu bhagavatake koI
Page #582
--------------------------------------------------------------------------
________________ ': MARA " 128 bharateza vaibhava zatru nahIM haiM / aura dasaroMse unako apAya nahIM ho sakatA hai, aura ve bho kisIke prati prahAra nahIM karate haiN| isalie unako astra zastrAdikako AvazyaktA nhiiN| isa bhava meM jo maMmArI jIva haiM ve apane Azirale lie sapo devake nAmako jAte haiN| isalie unakI japamAlAko AvazyakatA hotI hai / parantu bhagavaMtako bhava nahIM hai, aura na unako koI deva ho hai / aiso hAlatameM parazivake hAthameM japamAlA nahIM hai| japa karate samaya citta-- cAMcalya honese bhUla ho sakatI hai| isalie 108 maNise nirmita japamAlAko hAtha meM lekara japa karate haiN| ve lokake andara va bAhara kaise jAna sakate haiM? __paramAtmasukhase jo virahita hai, ve kAmasukhake AdhIna hokara striyoM ke jAlameM phaMsate haiN| parantu jinendra bhagavaMtako paramAtmasukhako prApti huI hai / bhAI ! isIlie unako rAniyoMkI AvazyakatA nahIM hai| lokameM apane dehako sajAneke lie zRMgAra karate haiN| parantu nisarga sundara jinendra ke sundara zagerake lie zrRMgArakI kyA jarUrata hai ? vastra, AbharaNa adikI apekSA to saundayarahita zarIrake lie hai| bhAI ! vicAra kro| karor3oM candrasUryoke prakAzase yukta zarIrako yadi vastrase Dhake to kyA vaha zobhita ho sakatA hai? kabhI nahIM / vaha to uttama divyaratnako vastrake andara bAMdhakara rakhaneke samAna hai| usameM koI zobhA nahIM hai| bhagavaMtaka divyaprakAzayukta zarIrake sAmane ratnAdikakI zobhA hI kyA hai ? sAmAnya dopakako mANikaratnakA saMyoga kyoM ? jinendra bhagavaMtako ralAbharaNako AvazyakatA ho kyA ? ___ bhagavaMtako kAMti hI deha hai, kAMti hI vastra hai aura kAMti ho AbhUSaNa hai| isalie bhagavaMtako kAtinAtha, mANikyanAtha Adi divya nAmoMse uccAraNa karate haiN| devagaNa bhagavaMtakA darzana kara Anandita hote haiM evaM pAdakamalameM paMktibaddha hokara namaskAra karate haiM, usa samaya bhagavaMtake pAdanakhoMmeM ve devagaNa pratibiMbita hote haiM, imalie unako ruNDamAlAdharake nAmase bho kahate haiN| bhagavaMtane bhavyoMke bhavabaMdhanako DhIlA kara pAparUpI andhakArako dUra kiyA / isalie unako puNyabaMdha karanekI icchA karanevAle bhavya bhaktise andhakAsurako mardana karanevAlA kahate haiN|
Page #583
--------------------------------------------------------------------------
________________ marateza vebhava 129 aSTamadarUpI madagajoMko naSTa karanevAle Adibhagavatase ziSTajana hai ! gajAsuramardana ! hamAre iSTakI pUrti karo, isa prakAra prArthanA karate haiM / bhagavaMta koparUpo vyAghrako zIghra hI naSTa kara dete haiM, isalie unako vyAghrasuravairo ke nAmase kahakara jaya-jayakAra karate haiM / caMdramaMDalake samAna chatratraya bhagavaMtake mastakake Upara ruMdravaibhavase suzobhita hote haiM ! isalie unako gaMdrazekhara pA iMdramaulika nAmase kahakara stuti karate haiN| bhagavatake zarIrameM dAhine ora bAyeM ora do netra to vidyamAna haiM bIca meM sujJAnanAmaka tIsarA netra hai| isalie unako trinetrake nAmase bhI kahate haiN| ___ lalATameM apane manako sthira karake AtmAko dekhate hue kSaNabharameM jinhoMne kamaMjAlako jalAyA aise bhagavatako lalATanetra bhI kahate haiM, uSaNanetra bhI kahate haiM / yaha saba guNakRta nAma haiN| kanaka kamalake Upara bhagavAn virAjamAna haiM isalie unako kamalAsana kahate haiN| cAroM taraphake padArthoko ve dekhate haiM, jAnate haiM, isalie unako caturmukhake nAmase kahakara devagaNa stuti karate haiN| ___ jo naSTamArgI haiM arthAt dharmakarmako na mAnakara mokSamArgako mUla jAte haiM, unako kaivalyamArgako spaSTa rUpase bhagavaMta nirmANa kara dete haiM, isalie unako bhaktise bhavyagaNa sRSTikartAke nAmase kahate haiM / brahmako kamaMDalu hai, aisA kahate haiM, isase mAlUma hotA hai ki vaha pavitra dehase yukta nahIM hai / parantu AdibrahmAkA zarIra atyanta pavitra hai, unako pyAsa bhI nahIM hai, ataeva unake pAsa kamaMhalu nahIM rahatA hai| ___ bhagavaMtake nirmalajJAnarUpI kamaremeM tIna lokake samasta padArtha eka sAtha pratibiMbita hote haiN| isalie usa AdimAdhava bhagavaMtako loga tIna lokako apane udarameM dhAraNa karanevAle puruSottama nAmase kahate haiN| bhAI ! jaya zabdakA artha jotanA hai / lokako va zatruoMko jItanese jina nahIM bana sakatA hai parantu aSTAdaza doSoMko jotanevAlA ho jina kahalAtA hai| bhagavaMtake pAsa bIsa hajAra kevalI jina rahate haiM una sabameM bhagavaMta mukhya haiN| isalie unako jinanAyakake nAmase kahate haiN| paramAtmA, ziva, paraziva, jina, parabrahma, puruSottama, sadAziva, aha, devottama, vRSabhanAyaka, Adiparameza Adi aneka nAmoMse unakI 2-2
Page #584
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 bharateza vaibhava stuti karate haiN| aura kabhI Adijineza, AdibrahmA, AdIzvara Adi vastu Adi madhyAntako pAkara bhI use sparza na karanevAlA, mahAdevake nAmase kahate haiN| __ isI prakAra bhAI ! devagaNa aneka nAmoMse bhagavaMtakA ullekha kara bhaktise unakI stuti karate hai| ina saba bAtokA Apa lAMga apano A~khoMse dekheNge| maiM kyA varNana karUM, isa prakAra ravirAjane kahA / isa prakAra ravikItikumAra jisa samaya samavazaraNakA varNana kara rahA thA usa samaya bAko kumAroMmeM koI hU~, koI jI, koI vAha ! ityAdi kahate hue Anandase usa parvatapara car3ha rahe the| koI kahane lage ki bhAI ! Apane bahuta acchA kahA ! pahile eka daphe Apane bhagavaMtakA divya darzana kiyA hai, isalie Apa acchI taraha varNana kara sake / parantu hama logoMko Apake varNana kauzalase sAkSAt darzanake samAna Ananda milaa| __ Apane jA varNana kiyA usase hameM eka bArake darzanakA pUrNa anubhava huA 1 isalie hamArA aba jo darzana hogA vaha punadaMzana hai| bhAI ! hama loga Aja dhanya haiN| bIraMjayakumArane Apase prazna kiyaa| Apane premake sAya varNana kiyA, sastA bahuta saralatAke sAtha taya huaa| vizeSa kyA? samavazaraNako AMkhoM dekhane ke samAna Ananda huaa| hA ! nUtana darzanake lie hama Aye the| parantu hamAre lie purAtana darzana hI huA / ravikItikumArake cAkcAturyakA varNana kyA kareM / kamAla hai| vacanako gambhIratA, komalatA, jinasabhAko vaNana karanekI zailo ityAdi isake sivAya dUsaroMko nahIM mila sakatI hai, isa prakAra ve vicAra karane lge| ziSyagaNa guruoMkA Adara karate hae jisa prakAra jAte haiM, usI prakAra bhagavaMtake divyacAritrako varNana karanevAle ravikoti kumArake prati Adara vyakta karate hue ve kumAra usa parvatapara car3ha rahe haiN| "bhAI dekho ! Age ratnazilAko rAzi hai, pairakI lagegA / sAvakAza ! yahA~ phUla hai| hoziyAra !" ityAdi Adarake sAtha kahate hue ve kumAra Upara bar3ha rahe haiM! __ kyA hI AzcaryakI bAta hai| kathA kahane va sUnanemeM khaNDa nahoM par3A aura dRSTi mo mArgameM barAbara thii| isa prakAra ve zithilakarmI apane cittako sthira kara karmamathana bhagavaMtake darzana ke lie utkaThita hokara usa parvatapara par3ha rahe haiN| nnnnnnt t`tql@
Page #585
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava koI kaha rahe haiM ki bhAI ! isa kathAke lie yaha sukSetra hai| yaha mArga saMmArako dUrakara mukti pahu~cAnekA mArga hai| isalie aba basa kIjiye ! Apa bahuta thaka gye| yaha kahate hue Anandake sAtha usa kelAga parvatapara car3ha rahe haiN| jaba isa prakAra kI yAtrAA tattvavakei madhya prasAra kA parvatapara car3ha rahe the, taba samavasaraNase surabherIkA zabda daMSaNa dimmabho. bhorke rUpase dUrase sunane meM AyA / kumAgeko aura bhI Ananda haa| pAThaka ! bharatakumAgekI vidvattAse cakita hue binA nahIM rheNge| atyanta alpavayameM viraktikA prAdurbhAva honA, sAthameM viziSTa jJAnakA bhI udaya honA mAmAnya bAta nahIM hai| khAsakara jisa tAruNyase yaha caMcalamana vikRta hAkara striyoMke jAla meM phaimatA hai, aise vikaTa samayameM vivekajAgati honA macamuca meM pUrva janmake sAtizaya puNyakA hI phala samajhanA cAhiye / sAmAnyajoM ko yaha mAnya hI nahIM hai| aise indriyavijayI, viveko, vijJAna putroM ko pAnevAla. bharalezvara bhI asadRza puNyazAlI haiN| ve sadA apane Agadhyadevako isa prakAra smaraNa karate haiM ki "he paramAtman ! Apa kAvirodhI haiM, kAmita phaladAyaka haiM, yomasannibha haiM, cinmaya hai, kSemakara haiN| isalie he cidaMbarapuruSa ! svAmin ! mere antaraMgameM savA bane rho| he siddhAtman ! Apa pAparUpI geheko pIsaneke lie cakkoke samAna haiN| kiTakAlimAvi doSoMse rahita suvarNake samAna zukhasvarUpa haiN| he ratnAkarasiddhake guru niraMjanasiddha ! mujhe sanmati pradAna kIjiye / isI bhAvanAkA vaha phala hai| iti samavasaraNa saMdhiH divyadhvani sandhiH mamavasaraNase bherI zabdako sunate hI kumAra Anandase nAcane lge| jaise ki meghake zabdase mayUra nRtya karatA hai / vizeSa kyA ? una rAjaputroMne samavasaraNako pratyakSa dekhaa| samavasaraNake dikhanepara hApa jor3akara bhaksise mastakapara car3hAyA, va
Page #586
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 12. bharateza vaibhava 'dRSTaM jinendrabhavana ityAdi sancAraNa karate hue evaM pANibhyatIrthanAyaka jaya jaya Adi bhagavaMtakI stuti karate hue Age bddh'e| samavazaraNako dekhanepara mAlUma ho rahA thA ki ghA~dIke parvatake Upara indradhanuSakA parvata khar3A ho / tathApi vaha usa cAMdI ke parvatako sparza na kara rahA hai / Azcarya hai| ___ rUpyagirIke Upara navaratna girIko sthApanA kimane kI hogI? sacamucameM jinamahimA gopya hai ! ityAdi prakArase vicAra karate hue ve kumAra avilamba jA rahe haiN| tIna lokako samasta kAnti ekatrita hokara tIna lAkase prabhu AdibhagavaMtake purameM hI A gaI ho, isa prakAra usa samavazaraNako dekhanepara mAlUma hotA thA, Anandase usakA varNana karate hue ye jA rahe haiN| andara ATha parakoToMse veSTita dhalIsAla nAmaka majabata parakoTA dikha rahA thaa| vaha navaratnakI kAntise indracApaphe samAna mAlama ho rahA thaa| vahA~para cAroM daravAjoMke andara atyanta unnata gaganaspI suvarNase nirmita cAra mAnastaMbha haiM, usameMse eka mAnastaMbhako una kumAroMne dekhaa| usa dhUlIsAla parakoTeke mUlapArzvameM eka hastapramANa chor3akara rajatAdri hai, arthAt parvatako samavazaraNa sparza karake virAjamAna nahIM hai, eka hasta pramANa antara chor3akara hai| vahA~se punazca pA~ca hajAra dhanuSa unnata hai jise car3haneke lie sopAnapaMktikI racanA hai| parvatake apara dhulIsAlataka AdhA kosa dUra hai, jorase mAvAja denepara sunanemeM A sakatA hai, tathApi itane meM bIsa hajAra sopAnako vyavasthA hai| parantu vahA~para bIsa hajAra sIr3hiyoMko kramase car3hanekI jarUrata nahIM hai| pahilI sIr3hI para paira rakhate hI vahA~ke pAdalepana ke prabhAva kSaNamAtrameM ekadama antima sIr3hIpara jAkara khar3e ho jAte haiM, samavazaraNa va jinendrakA darzana karate haiN| yaha vahA~kA atizaya hai| ___bharatakumAra jo abhItaka kucha dUra the usa sopAnapaMktike pAsa Aye, . aura sIr3hIpara paira rakhate hI Upara dhUlosAlameM pahuMca gye| sabake mukhase jinazaraNa, jinazAraNa zabdakA uccAraNa sunanemeM A rahA hai| ___ daravAjemeM raladaMDako hAthameM lekara dvArapAlaka khar3e haiM / dvArapAlakoMke pAdase mastakataka unakA zarIra AbharaNoMse bharA huA hai| aise uddaSTa dvArapAlakoMkI anumatiko pAkara sabhI kumAra andara praviSTa hue| vahA~ 4PIL'.'--.mp.-' ''now ''AA N " "
Page #587
--------------------------------------------------------------------------
________________ marateza vaibhava para unnata mAnastaMbhake eka pArzvameM hI suvarNakuNDameM jala bharA huA thaa| vahAM paira dhokara Age bddh'e| __ Age jAte hue una parakoToMke daravAjemeM sthita dvArapAlakoMkI anumati lete hue evaM idhara udharakI zobhAko dekha rahe haiN| kAntike samudra meM hI cala rahe haiM athavA zItala nadImeM DubakI lagA rahe haiM, isakA anubhava karate huye kAMtimaya va sugaMdha samavazaraNa bhUmipara ve Age bar3ha rahe the| ATha parakoToMke madhyameM sthita sAta vedikAoMko pArakara sphaTika maNise nirmita AThaveM parakoTemeM ve praviSTa hue| lAvaNyarasa, yogyazRMgAra yogya vebhavase yukta suMdara ina kumAroMko bhagavaMtakI ora Ate hue devendrane dekhaa| socemeM utAra diyA ho isa prakArakA sAdRzyarUpa, suvarNake samAna dehakAMti, bharI huI javAnI Adiko dekhakara unake saundaryase devendra ekadama Azcaryacakita huaa| gamanakA gamaka, bolane va dekhanekI ThIvI, Alasyarahita paTutva, vinaya va gAmbhIryako dekhakara devendra AkRSTa humA / AMkhoMko kAMti, data paktikI kAMti, suvarNAbharaNoMkI kAMti, zarIra. kI kAMti, ratnAbharaNoMko kAMti, zarIrakI kAMtike milanepara ve jyotiraMga puruSa mAlUma ho rahe the / devendra Azcaryase avAk ho gayA va manameM vicAra karane lgaa| "ye kona haiM, svargalokameM to kabhI inako dekhA nahIM, martyalokameM aise suMdara kumAra paidA ho nahIM skte| yadi hae to bhI eka do ko hI aisA rUpa mila sakatA hai, phira ye kauna haiM ? Azcarya hai ! isase vaha sundara hai, usase yaha suMdara hai| ina donoMse vaha suMdara hai| vaha yaha kyoM kaheM ye to sabhI sundara hI sundara haiN| phira lokameM ye kauna haiN|" ityAdi prakArase manameM vicAra karanepara avadhijJAnake balase devendra samajha gayA ki ye to bharatezvarake kumAra hai / usa rAjaratnako chor3akara ye kumAraratna aura jagaha utpanna nahIM ho sakate haiN| trilokInAthakA putra bharateza hai| usa ratnazalAkAkI khAnameM ye kumAraratna utpanna nahIM hue to aura kahA~ hoMge ? bharateza ! tuma dhanya ho / isa prakAra devendrane mastaka hilaayaa| idhara devendra vicAra kara rahA thaa| udhara ve kumAra Age bar3hakara nau parakoTeke andara praviSTa hue| vahA~para kyA dekhate haiN| tIna pITha ke Upara siMhake mastakapara sthira kamala hai| use sparza na karake sujAnakarahaka bhagavAna virAjamAna haiN|
Page #588
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 bharatadA vaibhava lokAlokake samasta padArthoMko ekANumAtrameM sujJAna rUpI kamaremeM rakha liyA hai jinhoMne aise ekodeva eSo'ddhatarUpo brahmAkIrNakakA unhoMne darzana kiyA / ajJAnarUpI andhakArako bhagAkara vijJAna sUryako dhAraNa karanevAle sujJAna va darzanarUpo zarIrako dhAraNa karanevAle sarvajJako unhoMne dekhA / sAtizaya bhogameM rahanepara bhI apano AtmAko dekhanese va ghyA. nAgnike balase janmajarAmaraNarUpI tripurako jalAnevAle devakA unhoMne darzana kiyaa| veda, siddhAnta, tarka, Agama ityAdikA jJAna honepara bhI usake jhagar3oMse rahita Adi anAdi kalpanAoMse pare Adivastuko unhoMne dekhaa| __vastrAbhUSaNoMse rahita hokara sundara, snAna bhojana na karake sukho, striyoMke binA hI Ananda prApta, dekhane, bolane va manake vicArameM Anepara bhI varNana karane ke lie asamartha aise jagatpatikA undroMne darzana kiyA / koTi candrasUryoko ekatrita kara sAmane rakhanepara usase bhI bar3hakara dehakAMtiko dhAraNa karanevAle kAlakarmaka vairI bhagavaMtako una kumAroMne dekhA / nirmala nirbhedabhakti hI mAtA hai zrImaMdarasvAmI hI pitA hai isa prakArake vicArako rakhanevAle ratnAkara siddha ke bar3e bApako una kumAgeMne dekhaa| mArgameM ve kumAra vicAra kara Aye the ki hama jAneke bAda sASTAMga namaskAra kareMge, stuti kareMge bAdi / parantu yahA~para bhagavaMtake trilokAtizAyo rUpako dekhakara ve saba bAtoMko bhUla gye| Azcarya se khar3e hokara bhagavaMtakI ora dekhane lage / bhamavaMtake zrImukhame, kaMThameM, dIrgha bhujAoM meM, hRdayameM, nAbhikUpameM caraNoM meM sundara pAdakamaloMmeM inakI dRSTi gaI / vahA~se vApasa mAnA nahIM cAhatI thI / vastrAbhUSaNoMkI bAta hI nahIM hai| ratna darpaNa hI jinendra huA hai, isa prakAra sundararUpako dhAraNa karanevAle bhagavaMta ke dehameM hI unakI AMkheM phirane lgii| ___ mastakase pAdataka pAdase mastakataka barAbara unakI AMkheM car3hatI haiN| kevala AMkheM hI kAma kara rahI haiM / ye kumAra to Azcaryase avAk hokara putaliyoM ke samAna khar3e haiM / vahA~ko nistabdhatA va kumAroMke maunako bhaMga karate hue svargAdhipati devendrane prazna kiyA ki kumAra! Apa loga bhagavaMtako dekhakara unake caraNoM meM namaskAra na kara yoM hI maunase khar3e kyoM hai ? isanemeM ve kumAra jAgRta hue ma Anandase kahane lage ki hA~ ! bhUla gaye, hama logoMko bAlyalIlA abhItaka gaI nhiiN| tIna chatrake svAmI hai NA bchh h b yn bybm - FIN
Page #589
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 135 bhagavAn ! baccoMkI bhUlako na dekhakara hamArI rakSA kIjiye / isa prakAra prArthanA kii| hAtha bharakara suvarNaratlake puSpoMse puSpAMjali arpaNa karake, deha bharakara sASTAMga namaskAra kara, muMha bharakara bhaktise unhoMne bhagavaMtakI stuti kii| nitya nirAza niraMjana nirupama satya sadAnaMda siNgho| atyaMtazAMta sukAMta vimukti sAhityAya te namaH svAhA // kAyAkAra kAyAtIta sujAnakAya zuddhAtmasudRSTi / zreyonAthAya lokanAthAya nirmAyAya te namaH svAhA // vItarAgAya vidhAsaMpurje paraMjyotiSe zrImate mahate / bhUtahitAya niSpItAya bhavakulodbhUtAya te namaH svAhA / / ityAdi prakAzase bhaktise stutikara bhagavaMtako tIna pradakSiNA dI va vahA~para virAjamAna anya kevaliyoMko bhI vaMdanA kii| gaNadharoMko bhI namana kara, sabhAmeM sthita sarva samudAyake prati eka sAtha ziSTAcArako pradarzana kara gyArahaveM nirmala koSTameM ve baiTha gaye / sabhAkI atula sampatti va bhagavaMtake dehakI divyakAntiko dekhate hue, jinendra ke sAmane hI baiThakara ve kumAra bhAnandase pulakita ho rahe haiN| zAyada tIna lokake agrabhAgako hI ve car3ha gaye hoM, itanA Ananda unako ho rahA hai / ravikItirAjane hAtha jor3akara prabhase prArthanA kI svAmin ! hameM AtmAsiddhike upAyakA nirUpaNa kiijiye| taba mudu madhura gambhIra ninAdase yukta sAta sau aThAraha bhASAose saMyukta divyadhvani bhagavaMtake mukha kamalase niklii| usa rAjarUpI rAjabimba (candrabimba) ko dekhakara kailAzanAtha Adi prabhurUpI samudra ekadama umar3a par3A aura divyadhyanirUpo samudraghoSa prArambha huaa| garmIke saMtApase sUkhe hue vRkSoMko yadi barasAtakA pAnI par3e to jisa prakAra aMkurita hote haiM usI prakAra saMsAratApase saMtapta bhavyoMkI usa divyadhvanine zAMti pradAna kiyA / vaha divyadhvani eka bolI hI hai / parantu sabakI bolIke samAna vaha sAmAnya bolI nahIM hai ahatako bolIke bAremeM maiM kyA bolU ? galA, jIbha oMTha Adiko na hilAte hue bolanekI vaha apUrva bolI hai / meSake zabdako, samudra ke ghoSako oTha jIbha mAdikI AvazyakatA hI kyA hai ? trijagatpati
Page #590
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 bharateza vaibhava kI divyadhvanike lie itara padArthokI apekSA ho kyA hai ? dUrase sunane vAloMko samudghoSake samAna sunane meM AtA hai| pAsase sunanevAloMko spaSTa sunAI detA hai / koI bhI bhavya kucha bhI prazna kareM sabakA uttara usa divyadhvanise milatA hai| vivAha samArambhake gharake bAharase ekadama ghora zabda sunane meM AtA hai / parantu andara jAkara sunane para striyoMkA gIta, vAdya va itara zabda sunanemeM Ate haiN| eka hI dhvaniko sAmane aneka vyakti suna rahe haiM / tathApi usa dhvaniko eka hI rUpa nahIM kaha sakate haiN| sunanevAle vibhinna pariNAmake bhavyoMke cittameM vibhinna rUpase pariNita hotA hai| isalie aneka rUpase pariNita hotA hai| jisa prakAra nadIkA pAnI eka honepara bhI use bagIce meM lekara Ama, imalI, kaTahara, nAriyala Adi aneka vRkSoMkI ora chor3anepara vaha pAnI eka hI rUpakA hone para bhI pAtroM kI apekSAse vibhinna pariNatiko prApta karatA hai, usI prakAra divyadhvani bho aneka rUpameM pariNata ho jAtI hai| ___ nara sura nAgendra Adi bhASAoMse yukta hokara vaha divyabhASA eka hI hai, jisa prakAra ki rasAyanameM sugaMdha, mAdhurya Adi anekake sammizraNa honepara bhI vaha eka hI hai| sarva prANiyoM ke lie vaha hitakAraka haiM / sarva satvoMkA mUla hai / usako prakaTa karanevAle jinendra akele haiM, saba sunanevAle haiN| lAkhoM bhavyoMke honepara bhI vahA~ alaukika nistabdhatA hai| eka Azcarya aura hai / Adi devottamakA nirUpaNa koI pAsameM rahe thA dUra rahe kosoM dUra taka eka samAna sunanemeM AtA hai| bhavyoMko dekhakara vaha nikalatI haiN| abhavyoMko dekhakara vaha nikala nahIM sakatI hai / yaha svAbhAvika hai | AdicakravartI bharatezake putra bhavya haiN| isalie vaha divyadhvani prasRta huii| yaha divyadhvani nitya prAtaHkAla, madhyAhna, sAyaMkAla aura madhyarAtri isa prakAra cAra saMdhikAlameM chaha ghaTikA nikalatI hai / bAko samayameM maunase rahatA hai| vAko samayameM koI Asannabhavya Akara prazna kareM to nikalatI hai| ina kumAroMke puNyAtizayakA kyA varNana karanA / unake puNyAtizayase hI divyadhvanikA udaya huaa| divyadhvanimeM bhagavaMtane pharmAyA ki he ravikIrtirAjA Atmasisiko
Page #591
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava pAnA kyA koI kaThina hai ? bhavyoMke lie yaha atisulabha hai / saMsArameM aneka padArthoMko jAnakara manako apane AtmAmeM sthira karanese usakI siddhi hotI hai| ___kAla anAdi hai, karma anAdi hai| jIva anAdi hai yaha jIva kAla va karmake saMbaMdhako apanese haTA le to Atmasiddhi sahajameM hotI hai, athavA vahI Atmasiddhi hai / isa prakAra trilokInAtha bhagavaMtane nirUpaNa kiyaa| ___ ravikotirAjane punaH vinayase prazna kiyA ki svAman ! kAla kise kahate haiM, kama kise kahate haiM, AtmA kise kahate haiM, jarA vistArase nirUpaNa kIjiye, hama bacce kyA jAne / dayAnidhe ! jarA phhiyegaa| bhagavaMtane uttarameM kahA ki taba he bhavya ! suno ! sabase pahile chaha dravyoMke lakSaNako nirUpaNa kareMge Akhirako divyAtmasiddhikA varNana kareMge / lokameM jIva, pudgala, dharma, adharma, AkAza, kAla, isa prakAra chaha dravya tIna vAyumara Thita hokara vidyamAna hai| vizAla ananta AkAzake bIcoMbIca eka theleke samAna tIna vAta vidyamAna hai| usa thelemeM ye chaha padArtha bhare hue haiN| ve tInoM vAta milakara eka yojanako kiMcit kama pramANameM haiM / aura eka eka vAyu talameM 20 hajAra kosa pramANa moTAImeM haiM / una chaha dravyoMkA AdhAra loka haiM, una tIna vAyuoMke bAhara sthita AkAza AlokakAza kahalAtA hai, itanA tuma dhyAnameM rakhanA, aba kramase Atmasiddhiko khuuNgaa| loka eka honepara bhI usakA tIna vibhAga hai / adholoka, madhya loka aura Urcalokake bhedase tIna hai| parantu loka to eka hI hai, kevala AkAra ca nAmase bheda hai| eka thelemeM jisa prakAra tIna khampekA karaMDaka rakkheM to mAlUma hotA hai usI prakAra tIna vAtoMse veSTita vaha tIna lokakA vibhAga hai| ___nIce sAta naraka bhUmiyA~ haiM / vahA~para atyadhika duHkha hai / una bhUmiyoM ke Upara kucha sukhakA sthAna nAgaloka hai / nAgalokase Upara madhyalokakI bhUmitaka apolokakA vibhAga hai| he bharatakumAra ! meruparvatako valayAkRtise pradakSiNA dekara aneka dvopasamudra haiN| vaha madhyaloka hai / merugirIke Upara aneka svarga vimAna maujUda haiN| una svarga sAmrAjyoMke Upara mukti hai / meruparvatase kAra bAtavalaya paryatakA pradeza adhyaloka kahalAtA hai /
Page #592
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 poza nebhA adholoka ardhamRdaMgake samAna, madhyaloka jhallarIke bhAkArameM hai| aura avaloka pUrNa khar3e hue mRdaMgake samAna hai| aba samajha gaye na ? tIna lokake vistArako rajjunAmaka pramANase hama aba kheNge| eka samayameM asaMkhyAta yojana pramANa jAnevAlA deva vimAna satata asaMkhyAta varSataka rAtridina jAve to jitanA dUra jA sakatA hai, usa pramANakA nAma eka rajja hai| lokake nIcese Akhirataka caudaha rajju pramANa dakSiNotara bhAgameM nIce 7 rajju hai bIcameM eka rajju, kalpavAsI vimAnoMmeM pAMca rajju, aura Akhirako eka rajju pramANa hai| isa prakArake pramANase yukta lokameM SaDdavya khacAkhaca bhare hue haiM / he bhavya ! aba unake svarUpako hama kaheMge / dhyAna dekara suno| bIca meM hI ravikotirAjane prazna kiyA ki svAmin ! Apane jo nirUpaNa kiyA vaha sabhIke samajha meM AyA / parantu eka nivedana hai / vAyu to cacala hai / vaha eka jagaha Thahara nahIM sakatI hai, phira usake sAtha yaha loka kapita kyoM nahIM hotA hai, yaha samajha meM nahIM AyA / kRpayA yaha nirUpaNa honA caahiye| bhavya ! bAyumeM eka calavAyu, eka nizcalavAyu isa prakAra do bheda haiN| cala vAyu to lokameM idhara udhara vyApta hai, parantu ye tonoM vAyu calavAyu nahIM haiM, sthira vAyu haiN| zItalatA, nissaMgatva, sUkSmatva Adi guNoM meM to koI antara nahIM, calavAyumeM kaMpana hai, sthiravAyumeM kaMpana nahIM hai / itanA hI bheda hai| svargalokameM sthira vimAna calabimAna, isa prakAra do prakArake vimAna vidyamAna haiN| unake nAma AdimeM koI bheda nahIM hai| sabake nAma samAna hai isI prakAra sthira vAyu aura calavAyukA nAma sAdRzya honepara bhI calAcala kA bheda hai| tArAoMmeM bhI eka sthira tArA, aura eka cala tArA isa prakArake bheda haiM / sthira tArA calatI nahIM, cala tArA to idhara udhara jAtI hai / iso prakAra bAtameM bhI bheda hai| svAmin ! merI zaMkA dUra huI / aba chaha dravyoMke Age varNana kiijiye| isa prakAra vinayase maMdasmita hokara ravikItirAjane prArthanA kii| uttarameM bhagavaMtane kahA ki he bhavyajIva ! sabase pahile jIva padArthakA varNana kreNge| pahile jo dasa prANoMke sAtha jo jItA rahA hai, jItA ArahA hai, jo rahA hai aura Age jIyegA use jIva kahate haiN| ve 10 prANa kaunase haiN| mana,
Page #593
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhararoza vaibhava 139. vacana, kAya, zvAsocchvAsa, AyuSya evaM paMca iMdriya arthAt sparzana, rasanA, ghrANa, cakSu, zrotra, isa prakAra ye dasa prANa haiM / yaha AtmA kabhI pAMca iMdriyoMse yukta rahatA hai, kabhI eka, do, tIna yA cAra indriyoMse yukta rahatA hai / isalie una prANoM meM bhI cAra chaha, sAta, ATha, nau, isa prakArake vibhAga hote haiN| eka eka indriyako Adi lekara ena insiga jo jI karatA hai usameM prANoMkA vibhAga bhI 4-6-7-8-9 ke rUpameM kaisA hotA hai isakA varNana suno / vRkSa latA Adi ekeMdriya jIba haiN| ve sparzana indriya mAtra se yukta hai / isalie sparzaneMdriya, kAya, zvAsocchvAsa, AyuSya, isa prakAra una jIvoMko cAra prANa haiN| vAyu, agni, jala, bhUmi ye cAra jinake zarIra haiN| ve bhI ekeMdriya jIva haiN| ve isa saMsAra meM vizeSa duHkhako prApta hote hai / koI kITaka vagairaha do indriya athAt sparzana ramanAse yukta haiM / ve svaramAtra vacanase mo yukta haiN| isalie pUrvokta 4 prANoMke sAtha rasaneMdriya va vacanako milAne para chaha prANa hote haiM / cIMTI Adi prANI tIna indriyake dhArI haiN| sparzanase, rasanA se evaM vAsake dvArA padArthoM ko ve jAnate haiN| isalie tIna indriyadhArI prANiyoM meM prANa hote haiN| makkhI, bhramara Adi sparzana, rasanA, ghrANa va cakSu isa prakAra cAra indriyako dhAraNa karanevAle jIva haiN| ve 8 prANoMko dhAraNa karate haiM / koI tiryaMca prANiyoM meM sunane kA sAmarthya hai isalie pA~ca indriya to hue| paraMtu mana na honese ve no prANoMko dhAraNa karate haiM / mana nAmakA prANa hRdaya meM aSTadalAkAra kamalake samAna rahatA hai / usameM yaha jIva vicAra kiyA karatA hai| banagaja, pazu, ghor3A, AdiyoM meM bhI kucha prANiyoMko mana hai / kuchako nahIM / isalie una paMceMdriya prANiyoMko jahA~ mana hai arthAt jo samanaska haiM unako dasa prANa hote haiM, manuSyoM ko bhI dasa prANa hote haiN| tithaMcoM meM koI samanaska, koI amanaska isa prakAra do bheda haiN| parantu nArakI, deva, manuSya ye dasa prANoMke dhArI hote haiM / he bhavya ! ekendriyase paMceMdriyataka lokameM joba jIte haiM, unakI rIti yaha hai / ise tuma acchI taraha dhyAna meM rakho / bAharase odArika nAmaka zarIra hai| aura andara tejasa, kAryANa
Page #594
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 bharateza vaibhava nAmaka do zarIra haiN| isa prakAra tIna zarIrarUpI kaidalAne meM yaha jIva pha~sA huA hai| ise bhI dhyAna meM rakhanA / karmoM ke mUlase ATha bheda haiN| tIna dehameM ve ATha karma uttara bhedase ekasI ar3atAlIsa bhedase yukta hai / aura bhI uttarottara bhedase ve karma asaMkhyAta vikalpoM se vibhakta haiN| parantu mUla meM AThahI bheda jAnanA / jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, duHkha denevAlA vedanIya, AyuSya, nAma, gotra, aMtarAya isa prakAra ke ATha karma una tejasa phArmANazarIra meM chipe hue haiM / unake Upara yaha audArika zarIra hai / isa prakAra tIna zarIrarUpI meM yaha AtmA hai / P ATha karmoMmeM cAra karma ghAtiyAkarma kahalAte haiM / aura cAra aghAtiyA karma kahalAte haiM, mohanIya, jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya aura aMtarAya ye cAra karma ghatiyA haiM | hamane pahale kahA thA ki ATha karma hI saba karmoMke mUla hai| ina karmoM ke mUlameM tIna padArtha haiN| vaha kyA hai suno ! rAga, dveSa, moha ye tIna karmoM ke mUla haiN| inako bhAvakarmake nAmase bhI kahate haiM 1 uparyukta ATha karma dravyakarma haiN| aura tIna bhAvakarma hai aura jo zarIra dikha rahA hai vaha nokarma hai / isalie karmakANDa tIna prakArakA hai, dravyakarma, bhAvakarma aura naukaryaM / nokarma yaMtra ke samAna hai, dravyakarma to khalake samAna hai| aura bhAvakarma telake samAna hai evaM AtmA AkAzake samAna hai / jisa prakAra telIke yahA~ yaMtra, khala, tela va AkAza ye cAra padArtha rahate haiM isI prakAra dravyakarma, bhAvakarma, nokarma aura AtmAkA ekatra saMyoga hai / arthAt AtmA ina tInoMke bIca sthAna pAkara rahatA hai| tInoM karmakAMDoM meM varNa, rasa, gaMdha, rUpa, guNa maujUda hai / parantu AtmA ko varNAdika nahIM haiM, vaha to kevala sujJAnajyotise yukta hai / usa tailayaMtra ke bIca meM sthita AkAzake samAna yaha AtmA isa zarIra meM pAdase lekara mastakataka sarvAGgameM sampUrNa bharA huA hai| cAhe lakar3I moTI ho yA choTI ho usake pramANase agni rahatI hai, usI prakAra yaha zarIra moTA ho yA choTA ho usake prasANase AtmA gurudeha laghudeha meM rahatA hai / lakar3I ke bhAgako ullaMghana kara agni nahIM raha sakatI hai / jitane pramANa meM lakar3I hai utane hI pramANa meM agni hai / isI prakAra yaha AtmA
Page #595
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava bhI jitane aMzameM deha hai, utane aMzameM sarvatra bharA huA hai / dehapramANa AtmA hai| ___ vRkSake andarake bhAgameM arthAt kASThabhAgameM agni hai, parantu bAharake pattoMme agni nahIM hai| isI prakAra AtmA isa zarIrameM andara bharA huA hai, parantu bAharake romasamUha, keza aura nakhoM meM yaha AtmA nahIM hai / zArIrake bhAgameM nAkhUnase dabAnepara jahA~taka darda hotA hai vahAMtaka AsmA hai| yaha samajhanA cAhie / jahA~ darda nahIM hai vahA~ AtmA nahIM hai| nakha, keza va rogoMmeM darda hoto nahIM, isalie vahA~para AtmA bhI nahIM hai / isa bAtako he bhavya ! acchI taraha dhyAnameM rkkho| chaha dravyoMmeM dravya, guNa aura paryAyake bhedase tIna vikalpa hote haiN| unako bhI dRSTAMtake sAtha aba varNana kreNge| ____ kanaka arthAt suvarNanAmaka dravya hai, usakA guNa pItavarNa hai| hAra, kaMkaNa, kuNDala Adi usake paryAya haiM / isI prakArake tIna vikalpoMko sabhI dravyoMmeM lagA lenA caahie| dUdha nAmaka padArtha rasadravya hai / madhura, zveta, Adi usake guNa hai| dahI, lAla, mabhavana Adi usake paag| nirAkArarUpI padArtha jIva dravya hai usake guNa jJAna darzana hai / karmake vazIbhUta hokara manuSya, deva Adi matiyoM meM bhramaNa karanA yaha paryAya hai| dravyadRSTise padArtha eka honepara bhI paryAya bhedase aneka vikalpoMse vibhakta hote haiM / dravyaparyAya va guNake samudAya hI yaha padArtha hai| yaha sabhI drabyoMkA svabhAva hai| jisa prakAra kaMkaNako kuNDala banA sakate haiN| kuNDalako bigAr3akara hAra banA sakate haiN| hArako bhI tor3akara soneko pAlI banA sakate haiN| isa prakAra soneke aneka paryAya hue parantu suvarNa nAmakA dravya eka ho hai| usameM koI antara nahIM hai| yaha manuSya eka daphe mRga hotA hai / mRga hI deva banatA hai| deva vRkSa hotA hai| manuSya, mRga, deva, va vRkSake bhedase jIvake cAra paryAya hue| parantu sabameM bhramaNa karanevAlA jIva eka hI hai| puruSa strI bana jAtA hai, strI puruSa bana jAtI hai| aura vahI kabhI napuMsaka paryAyameM jAtI hai, isa prakAra ye tola paryAya haiM / parantu una tInoMmeM jIva eka hI hai| aNumAtra dehako dhAraNa karanevAlA jIva hajAra yojana pramANake
Page #596
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava zarIrako dhAraNa karanepara utanA hI bar3A hotA hai / bIcake aneka pramANake zarIrako dhAraNa karanepara usI pramANase rahatA hai / he bhavya ! yaha saba varNana kisI eka jIvake lie nahIM hai| sabhI saMsAro jIvoMko yaho rIti hai| samasta kamIko dUra karake jo AtmAko dekhate haiM, vahAM koI jhaMjhaTa nahIM haiM / dekho ! sphaTikarala to bilakula zubhra hai 1 jisa prakAra usake pIche anya raMgake padArthoM ko rakhanepara usakA bhI varNa badalatA rahatA hai, usI prakAra tIna zarIrarUpI ghaTake sambandhase yaha AzmA atikalmaSa hokara saMkaToMkA anubhava karatA hai| yaha AtmA pArIrameM rahatA hai| parantu use koI zarIra nahIM hai| sujJAna hI usakA zarIra hai / AtmA zarIrako sparza karanepara bhI usase aspRSTa hai, parantu zarIrake sarvAMgameM bharA huA hai | yaha AtmAkA aMga hai| vaha AtmA Agase jala nahIM sakatA hai| paka nahIM sakatA / pAnIse bhIMga nahIM sakatA hai| astra, zastra kulhAr3I Adise chedA bhedA nahIM jA sakatA hai| pAmo, agni, astra, zastrAdikakI bAdhA zarIrake lie hai, AtmAke lie nhiiN| mAMsa-rakta, carmamaya pradeza meM rahanepara bhI dUdha mAMsacarmamaya nahIM hai| apitu saMsevya hai| usI prakAra mAMsAsthicarma karmaspo zarIrameM rahanepara bhI AramA zuddha hai, parama nirmala hai| vaha AtmA lokake andara va bAhara jAnatA hai va dekhatA hai / koTisUrya vacandra ke prakAzase yukta hai| jisa prakAra meghase AcchAdita hokara pratApI sUrya rahatA hai, usI prakAra yaha AtmA karmameghase AcchAdita hokara rahatA hai| tIna lokako hAtha se uThAkara hathelI meM rakhanekI zakti isa AtmAko hai| tIna lokakA jitanA pramANa hai utanA hI isakA bhI pramANa hai / arthAt tIna lophameM sarvatra vaha vyApta ho sakatA hai parantu jisa prakAra bojameM vRkSa rahatA hai, usI prakAra sarva zaktimAn yaha AtmA isa choTese zarIrameM rahatA hai| ravikIti ! karmake nAza karanepara to sabhI hamAre samAna hI banate haiN| una karmoMkA nAza kisa prakAra kiyA jA sakatA hai usakA varNana Age kiyA jAyagA / yaha jIvake svarUpakA kathana hai| aba pudgalake sambandhameM kaheMge / use bhI acchI taraha suno|
Page #597
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 143 ravikItirAjane bIca meM hI kahA ki prabho ! yahAM eka zaMkA hai| ApazrIne pharamAyA ki ATha pharma to taijasa phArmANa zarIrake andara rahate haiM to phira bAharakA zarIra (audArika) to una karmoMse bAhara hai, aisA artha haA / arthAta audArika zarIrake lie naukA koI sambandha nahIM hai bhagavaMtane uttarameM pharamAyA ki aisA nahIM hai| sAta kama to andarake tejasa kArmANa zarIrase sambandha rakhate haiN| parantu nAmakarma to bAhara va andarake donoM zarIroMse sambandha rakhatA hai arthAt sAtakarma to tejasa kArmANameM rahate haiM / parantu nAmakarma to audArika una antaraMga zarIroMmeM bhI rahatA hai, aba samajha gaye? ravikIti rAjane kahA ki 'samajha gayA, lokanAya !' Age pudgala dradhyakA varNana hone lgaa| pUraNa va galanase yukta mAnastukA nAma pahAla hai| purakara va galakara vaha padArtha tIna lokameM sarvatra bharA huA hai| pAMcavarNa, ATha sparza, do gandha aura pAMca rasa ina bIsa guNoMse vaha pudgala yukta hai / pA~ca iMdriyoMke viSayabhUta padArtha, pA~ca indriya, ATha karma, pAMca zarIra, mana Adi mUrta padArtha sabhI pudgala haiN| vaha pudgala sthUla sUkSmake bhedase punaH chaha bhedase vibhakta hotA hai| una sthUla, sUkSmoMke bhedako bhI suno| sthUlasthala, sthUla, sthUlasUkSma, sUkSmasthUla, sUkSma, sUkSmasUkSma, isa prakAra chaha bheda haiN| patthara, jamIna, Adi padArtha sthUlasthUla hai / jala tela Adi sthUla hai| chAyA, dhUpa, iMdriyoMko gocara honevAle zItala pavana, dhvani, sugandha Adika sUkSmasthUla haiM / karmarUpI pudgala sUkSma hai| isase bhI adhika sUkSmasUkSma guNase yukta aura eka pudgalakA bheda hai / isa prakAra pudgalake chaha aMga haiM! saralatAsa nikAlanA, jarA sAvakAzase nikAlanA, nikAlanepara bhI nahIM AnA mRdu cAra indriyoMse gamya, karmagamya ye pA~ca bheda haiM / parantu chaThe sUkSmasukSma nAmake bhedameM ye nahIM pAye jA sakate haiN| isa pudgalakA tIna bheda hai| aNu, paramANu va skaMdhake bhedase tIna prakAra hai / paramANu pAMcoM hI indriyoMse gocara nahIM ho sakatA hai| usase sUkSma padArtha lokameM nahIM hai / use hI sUkSmasUkSma kahate haiN| ananta paramANuoMke milanepara eka aNu banatA hai| do tIna cAra Adi aNuoMke milanepara piMDarUpa skaMdha banatA hai| isa prakArake paryAya pudgalake haiN|
Page #598
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 bharateza vaibhava ___ aNuke nimna zreNI meM sthita paramANu eka do tIna Adi saMkhyAmeM milakara aNutaka pahuMca jAte haiN| vaha bhI eka tarahase skaMdha hai, kyoMki aNu bhI kAraNaskaMdha kahalAtA hai| aNu, paramANu, skaMdhake rUpame kabhI pudgalake tIna bheda hote haiM to kabhI aNu zuddhako chor3akara paramANu va skandhake nAmase do hI bhedako paramANuko sparzana, rasanA, gandha varNa maujUda hai| parantu zabda nahIM hai / paramANu milakara jaba skandha banate haiN| taba zabda kI utpatti hotI hai ! vaha paryAya hai| pudgalake paryAya meM sthira paryAya aura asthira paryAya nAmaka do bheda haiM / pRthvI, meruparvata Adi sthira paryAya haiN| bAko pRthak-pRthak saMcaraNa karanevAle asthira paryAya haiN| abhI taka pudgalakA varNana kiyA aba Ageke dravyakA varNana kreNge| "prabho / Thahara jAiye ! merI yahA~para eka zaMkA hai, he cidguNAbharaNa ! kUpAkara khiyegaa| Apane pharamAyA ki pAMca zarIra pudgala haiN| parantu karmake varNanameM tIna ho zarIroMkA varNana kiyaa| ye do zarIra aura kahA~se Aye ? kRpayA kahiye / " ravikItirAjane prazna kiyA / uttarameM bhagavatane kahA suno ! nArakiyoMko, devoMko audArika zarIra nahIM hai, unako thetriyaka zarIra hai aura vaikiyake sAtha unako ra tejasa va kArmANa zarIra rahate haiN| isa prakAra unako tIna zarIra hai| manuSya va tiyacoMkA zarIra prApta AkArameM hI rahatA hai| use bodArika kahate haiN| parantu deva nArakI icchita rUpameM apane zarIrako parivartana kara sakate haiM, vaha vaikriyaka hai| __uttama saMyamako dhAraNa karanevAle muniyoMko tasvameM saMzaya utpanna honepara mastakameM eka hastapramANa zubha sUkSma zarIrakA udaya hokara hamAre samIpa A jAtA hai / aura saMzayanivRtta hokara jAtA hai| use AhAraka' zarIra kahate haiM / tattvaviSayakA saMdeha dUra hote ho svataH antarmuhUrta ke andara naSTa hotA hai| phira vaha munirAja sadAko bhauti rahate haiM / use AhAraka 1. Aharadi aNeNa muNI suhame atye sayassa saMdeho / gatA kevali pAsaM tamhA Aharago logo // -nemicaMdrasiddhAMtacakravartI
Page #599
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava zarIra kahate haiN| isa prakAra AhAraka, audArika, vaikiyaka, taijasa va kArmANake bhedase zarIrake pA~ca bheda haiM / isa prakAra loka meM dharma va adharma nAmaka do dravya sarvatra bhare hue haiN| nirmala AkAza ke samAna amUrta hai, akhaNDa hai / dharmadravya jIva pudgaloMko gamana karaneke lie sahakArI hai, aura adharmadravya Thaharaneke lie sahakArI hai| jisa prakAra ki pAnI machalIko calane ke lie sahakArI va vRkSa kI chAyA dhUpameM calanevAloMko Thaharaneke lie sahakArI hai| jo nahIM calatA hai use dharmadravya jabardastI calAtA nahIM, calanevAloMko rokatA nahIM hai, pAnI jisI hai i yaha Thahara jAya to pAnI use jabardastI calA nahIM sakatA hai / aura calanevAlI machalIko roka bhI nahIM sakatA hai / parantu vahAMpara calaneke lie pAnI hI sahakArI hai / kyoMki pAnI ke binA kevala jamonapara vaha machalI cala hI nahIM sakatI hai| isI prakAra jIva pudgala idhara-udhara calanevAle padArtha haiM / unako calAne ke lie bAhya sahakArI dharmadravya hai / vRkSakI chAyA calanevAloM ko hAtha pakar3akara baiThaneke lie nahIM kahatI hai| baiThanevAloMko rokatI bhI nahIM hai / parantu thake hue pathika vRkSako chAyA meM ho baiThate haiM, kaThina dhUpa meM baiThate nahIM haiM isalie baiThanevAle jIva pudgaloMke baiThane ke lie athavA Thaharaneke lie bAhya sahakArI jo dravya hai vaha adharma dravya hai / AkAza nAmaka aura eka dravya hai jo ki loka aloka meM akhaMDa rUpase bharA huA hai| aura sabhI dravyoMko jitanA cAhe utanA avakAza dekara mahAkItizAlI ke samAna vizAla haiM / kAla nAmakA dravya paramANuke rUpameM tIna loka meM sarvatra bharA huA hai / vaha paramANu anaMta saMkhyAmeM honepara bhI eka dUsare se milate nahIM / ratnarAzike samAna bhinna-bhinna haiM / sparza, rasa, gaMdha varNAdi una kAlANuoM ko nahIM hai / AkAza ke rUpameM hI hai / kadAcit AkAzako hI paramANu rUpameM khaMDakara DAla diyA hai / aisA mAlUma ho rahA hai| lokameM vaha sarvatra bharA huA hai| usameM vyavahArakAla va nizcayakAlake bhedase do vibhAga haiM / lokameM vyavahAra ke lie upayukta dina, mAsa, ghaTikA nimiSa, varSa, vAma, prahara Adi sabhI vyavahAra kAla haiN| isa amita lokameM sarvatra bharA huA nizcaya kAla hai / padArthoM meM navIna, purAnA Adi parivartana ke lie baha 10
Page #600
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 bharateza vaibhava kAladravya kAraNa hai / anya dravyoMkI vatanAke lie vaha kAraNa hai / jisa prakAra ki vidUSaka apane mukhako Ter3hA-mer3hA kara haMsakara dUsaroMko ha~sAtA hai| he bhavya ! jIva pudgalako Adi lekara chaha dravyoMkA varNana kiyA gayA / una chaha dravyoMke mUlameM kucha taratamabhAva hai, unako aba acchI taraha suno! AkAza dharma va adharma dravya eka eka svataMtra hokara akhaMDakhya haiN| parantu jIva pudgala va kAla ye tIna dravya asaMkhyAta kahalAte haiN| aneka jIvoMkI apekSA jova khaNDarUpa hai / parantu eka jIvako apekSA akhaMDarUpa hai / kAlANu bhI anekakI apekSA khaMDarUpa hai, parantu eka aNuko apekSA to akhaMDa hI hai| pudgalaye skaMdhako bhinna karane para khaMDa hote haiM. evaM mile hue aNuoMko bhinna karane para khaNDa hote haiN| paramANu mAtra akheDarUpa hI hai| vaha khaNDita nahIM ho sakatA hai| chaha dravyoMmeM padagala hI mUrta hai, bAkIke pAMca dravya mUrta nahIM hai| sAthameM he ravikIrti ! una dravyoMmeM jJAnase yukta dravya to jIva eka hI hai / anya dravyoMmeM jJAna nahIM hai| gatike lie sahakArI dharmadravya ho hai| sthitike lie sahakArI adharma hI hai| sthAna dAnake lie AkAza hI samartha hai| vartanA pariNatike lie kAla hI kAraNa hai| arthAt ve dravya apane-apane svabhAvake anusAra hI kArya karate haiN| apane kAryako chor3akara dUsaroMkA kArya ve kara nahIM sakate haiN| jIva gudgala do padArtha saMcaraNazIla haiM arthAt ve AkAza pradezameM idhara-udhara calate haiM / parantu bAkIke 4 dravya idhara-udhara calate nahIM haiN| paraspara baMdha bhI jIva pudgaloM meM haiM, bAkIke dravyoMmeM vaha nahIM hai| jIvake saMcalaneke lie pudagala kAraNa hai pudgalake calaneke lie kAla kAraNa hai / isa prakAra kAla, kama va jovakA trikUTa milakara calana hotA hai| jIvadravya jabataka karmake sAtha yukta rahatA hai taba taka yaha caturgati bhramaNa rUpa saMsArameM calatA hai| paranta karmoko naSTakara makti sAmrAjyameM jaba jA virAjamAna hotA hai taba vaha calatA nahIM hai / lokameM chaha drazya ekameka milakara sarvatra bhare hue haiN| parantu ekakA guNa dusarekA nahIM ho sakatA hai / apane-apane svarUpa meM svataMtra hai|
Page #601
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 147 paMktibaddha hokara yadi lokake mamasta jIva khar3e ho jAyeM lokakA sthAna paryApta nahIM hai| pudgaladravya to usase bhI adhika sthUla hai / isI prakAra kAla dravya, dharma adharma AkAzameM sarvatra bhare hue haiN| jisa prakAra dUdhake eDemeM madhuko bhara diyA jAya to vaha usameM mamA jAtA hai / usI prakAra AkAza vyake socameM bAkIke dravya samA jAte haiN| gUr3ha nAgarAjake boca chipe hue gar3hanidhike samAna tIna gAr3ha vAtake yo ca ye chaha dravya chipe hue haiN| eka paramANu jitane sthAnameM Thahara sakatA hai use eka pradeza kahate haiM / pudgala saMkhyAta, asaMkhyAta, anaMta va anaMtAnaMta pradezI hai / AkAza anaMta pradezI hai / jIva, dharma va adharma dravya asaMkhyAta pradezI haiN| he bhavya ! kAla dravya ke lie eka hI pradeza hai| kAla dravyakA pradeza atyaMta alpa hai, kyoMki yaha eka hI pradezako gherakara rahatA hai ataeva vaha kAya nahIM hai| bAkI pA~ca dravya astikAyake nAmase kahalAte haiN| ____ guNa, paryAya, vastutva ina tIna lakSaNoMse kAla dravyako chaha dravyoM meM zAmila kiyA hai parantu kAla dravya eka pradezI hai, aneka pradezI nahIM hai| isalie astikAya pAMca hI haiN| he ravikoti ! dravya chaha haiN| unameM pAMca astikAya haiM aba tatva sAta haiN| unakA bhI vivecana acchI taraha suno| isa prakAra bhagavAn mAdi prabhune Sadravya, paMcAstikAyoMkA nirUpaNa divyadhvanike dvArA kara sapta tattvoMkA nirUpaNa prAraMbha kiyaa| ___ Adicakreza bharateza putra sacamuca meM dhanya haiM, jinhoMne samavazaraNameM pahuMcakara sAkSAt tIrthaMkarakA darzana kiyA, divyadhvani sunanekA bhAgya pAyA / aneka janma se jinhoMne jJAnArjana karanekA abhyAsa kiyA hai| 'viziSTa tapazcaraNa kiyA hai ve hI aise sAtizaya jJAnadhArI kevalajJAno tIrthaMkaroMke pAdamUla meM pahu~cate haiN| aise putroMko pAnevAle bharatezvara bhI dhanya haiN| ve madA isa prakArakI bhAvanA karate haiM ki he paramAtman ! Apa akSarAbharaNa haiM, nirakSara jJAnako dhAraNa karanevAle haiM, pApako kSaya karanevAle haiM, parama pavitra haiN| vimalAkSa haiM / isalie he civaMbarapuruSa ! mere aMtaraMga sadA bane raho aura merI rakSA kro|
Page #602
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 bharateza vaibhava he sivAtman ! Apa AkAzarUpI puruSa ho, AkAzake AkAra meM ho, AkAzarUpI ho, AkAzarUpI zarIrase yukta ho, AkAzAdhAra ho| isalie he niraMjanasiddha ! mujhe sanmati pradAna kiijiye| iti divyadhvanisaMdhiH tatvArtha saMdhiH devAdhideva bhagavAn Adiprabhune sasa ravikrItigajako AtmakalyANake : lie jIvAdi saptatattvoMkA nirUpaNa kiyA 1 kyoMki lokameM tIrthaMkaroMse adhika upakAraka aura koI nahIM hai| he bhavya ravikIrti ! suno, aba saptatattvake mUla, rahasya Adi sabakA varNana kareMge, bAdameM kauMko nAzakara kaivalyako pAneke vidhAnako bho kheNge| acchI taraha suno / tattva sAta haiM, jIva, ajIva, Asaka, baMdha, saMvara, nirjarA va mokSa / isa prakAra sAta tattvoMke svarUpako suno / jova baDhAtmA kahalAte haiM / tIna zarIrase rahita jIva zavAtmA kahalAte haiN| siTa paramAtmA mukta haiM, unako koI zarIra bhI nahIM hai| siddha, mukta, nirdehI ina saba zabdoMkA eka hI artha he saMsArI, vRddha, saMdeho ina zabdoMkA artha eka ho hai| sparzana, rasanA prANa, cakSa, zrotra, isa prakAra pAMca indriya va daza prANoMkA dhAraNa karanevAle zarIra va karmase yukta saMsArI jIva kahalAte haiN| indriya, zarIra, karma, prANa, inakA nAza hokara jaba yaha AtmA jJAnendriya vajJAna zarIrako pAkara mukti sukhako pAtA hai, usa samaya zuddha jIva athavA mukta jIva kahalAtA hai| he bhavya ! jitane bhI jIva mukta hue haiM ve saba pUrvameM saMsAra yukta the anantara yuktise karmako nAzakara zarIrake abhAva. meM mukta hue haiM, muktajIva sadAse muktimeM hI rahate Aye nahIM, apitu vicAra karane para ve saMsAra meM hI rahate the| parantu karmako dUrakara muktiko gaye haiN| ve saMsArameM aba vApasa nahIM Ate haiN| unako nitya ho mukti hai / he ravikIrti ! Apa logoMke bhI karmakA nAza ho jAya to Apa loga bhI
Page #603
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava unake samAna hI mukta hoNge| yaha saMsAra nisya nahIM hai| bhavyoMke lie vaha avinazvara mukti hI nisya hai| __ he bhavya ! una jIvoMmeM bhavya va abhavyoMkA bheda hai| bhavya to muktiko pAte haiN| abhavya maktiko prApta nahIM kara sakate haiN| bhavyoMmeM bhI sArabhavya aura dUrabhagya isa prakArakSe medha hai| sAsaraca to musiko prApta karate haiM / dUrabhavya to bilambase muktiko jAte haiN| kucha bhavoMmeM mukti pAnevAle sArabhavya haiN| aneka bhavoMmeM mukti pAnevAle dUrabhavya haiN| itanA hI antara hai| sArabhavya ho yA dUrabhavya ho jo mokSakalAko pAnevAle haiM ve sukho haiN| abhavya jIva isa janma-maraNarUpI saMsAra meM paribhramaNa karate haiN| ve 'duHkha denevAle pharmako naSTa kara muktiko prApta nahIM karate haiN| ve abhavya jIva zarIrako kaSTa dekara una tapa karate haiN| ahaMkArase zAstra paThana karate haiM va apanI vidvattAkA pradarzana karate hai, svargameM jAte haiM isa prakAra saMsArameM ho paribhramaNa karate haiN| muktiko nahIM jAte haiN| Atmasiddhako nahIM pAte haiM / svarga meM va greveyaka vimAnaparyaMta jAte haiN| phira bhI durgatiyoMmeM hI par3ate haiM / ve ajJAnI apavarga meM car3hate nahIM haiN| naraka, tibaMdha, nigodarAzi Adi nIca yoniyoM meM va manuSya deva bAdhi gatiyoMmeM bAra-bAra janma lete haiN| parantu muktiko prApta nahIM kara sakate haiN| bIca meM hI ravikItine prazna kiyA ki svAmin ! tapazcaryA kara va aneka zAstroMko adhyayana kara bhI ve muktiko kyoM nahIM pAte haiM ? uttarameM magavaMsane kahA ki sapazcaryA va zAstrapaThana bAhAcaraNa hai| vaha asmivicAra nahIM hai / Atmahitake lie to AtmadhyAnako hI Ava. zyakatA hai| usakA nirUpaNa Age kareMge / astu vaha bhava abhavyoke lie dhruva hai bhajyoM ke lie dhruva nahIM hai| unako to mukti hI dhruva hai / jIvoMmeM muktajIya, saMsArIjIvakA nAmabheda honepara bhI zaktiko apekSAse koI antara nahIM hai| AtmAko zaktiko jo vyaktameM lAte haiM ve muktaSIya haiN| vyaktameM na laganevAle saMsAro jIva hai| kyoMki AtmAko zakti to eka hai| siddhoMko nirmala AtmAkA guNa cidguNa hai, buddhAtmAoMkA guNa bhI vahIM hai| sikhAtmA jJAnI hai buvAtmA bhI zAnI hai zuddha va buddhakA hI bheda
Page #604
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 bharateza vaibhava hai, anya bheda nahIM hai / eka uttama sonA ba dUsarA halkA sonA, donoM sone hI kahalAte haiM / pItala kAMsA vagairaha nhiiN| kiTTakAlimAdi doSoMse yukta sonA halkA sonA kahalAtA hai| sarvathA doSa rAhata sonA uttama kahalAtA hai / uttama va halkekA bheda hai, anyathA suvarNa to donoM hI haiN| puTapara car3hAne para chaha sAta TaMcakA sonA bhI zuddha hokara sau TaMcakA sonA bana jAtA hai| usI prakAra karmamalako jalAne para yaha AtmA bhI parizuddha hokara mukta hotA hai| ___ doSase yukta avasthAmeM sonekA raMga chipA huA thA, parantu puTapara car3hAneke bAda doSa jala gaye, vaha usakA raMga bAhara AyA, taba use vizuddha sonA kahate haiN| isI prakAra chipe hue guNa doSoMke nAza hone para aba bAhara Ate haiM taba use muktAtmA kahate haiN| zaktikI apekSA sarva jovoMmeM jJAna, darzana, zakti va sukha maujUda hai, parantu sAmarthyase karmako dUra kara jo bAhara una guNoMko prakaTa karate haiM dhe hI mukta hote haiM, usa vyaktikA hI nAma mukti hai / / bIjake andara sthita vRkSa zaktigata hai| use bokara aMkurita kara pallavita kara jaba vRkSa kiyA jAtA hai use vyakta kahate haiM, isI prakAra bIvoMmeM bhI zakti vyaktikA bheda haiN| ___ovatatvakI kalAko dhyAnameM rakhanA, aba nirjIva tatvakA nirUpaNa kreNge| jIvatattvako chor3akara bAkI pA~ca dravya nirjIva haiN| AkAza, dharma, adharma, kAla, pudgala ina pAMca dravyoMko sukha duHkhakA anubhava nahIM hotA hai ! unako dekhane va jAnanekI zakti nahIM hai| isalie unako nirjIva athavA ajova kahate haiN| unameM cAra dravya to dRSTigocara hote nahIM haiM / parantu pudgala to dRSTigocara hotA hai| pAtagarbha meM vaha pudgaladravya sarvatra bharA hai / pudgalake chaha bhedoMkA varNana pahale kara hI cuke haiM / / __sthUlasthUla, sthUla, sthUlasUkSma, ye pudgalake tIna bheda to sabako dRSTigocara hote haiM / parantu bAkI ke tIna bheda so kisIko dRSTigocara nahIM hote haiM / karma bagaMNA nAmaka sUkSmapudgala snigdha va rUkSa rUpameM hai / snigdha pUgala to rAgarUpa hai aura rUkSadgala dveSarUpa hai yaha pudgala AtmA pradeza meM baMdhako prApta hotA hai| bhojana karanA, snAna karanA, sonA ityAdi viSayoMko manuSya pratyakSa dekhatA hai| yaha saba pudgalakI hI kiyA hai| bAko pA~ca dravyoMko to kauma dekhatA hai ? nadI, pAnI, barasAta, kheta, ghara, sambU, havA, zota,
Page #605
--------------------------------------------------------------------------
________________ - bharateza vaibhava garmI, parvata, megha, zarIra, AmalA madhura, kar3avA, caraparA, lAla, pIlA, kAlA, sapheda vageraha sabhI pudgala hai / ratnahAra, kaMkaNa, natha, hAra, vagairaha bhAbharaNa, dhana, kanaka, potala, tAmra, cA~dI vagairaha sarva pudgala hai| baDe ghar3e meM jisa prakAra pAnI bharA rahatA hai usI prakAra lokameM yaha pudgala bharA huA hai / samudra meM jisa prakAra machaliyAM rahatI haiM usa prakAra vahA~ jIvagaNa vidyamAna haiN| pUrvameM kaha cuke haiM ki tIna pudgala dRSTigocara hAte haiM / aura tIna nahIM hote haiM / jo dRSTigocara nahIM hote haiM ve sarvatra bhare hue haiN| unake bIca jIva chipe hue hai| parvata, vRkSa, bhitti Adi jo pudgala haiM ve calanevAle jIvAdikoMko rokate haiM / parantu paramANu aNu to atyanta sUkSmapudgala haiN| ve kisIko bhI AghAta nahIM karate haiN| ghabhAdi cAra dravya to kucha ho na nahA kahate hue maunase rahate haiM parantu jIyapudgala to ApasameM lar3anevAle pahalavAnoMke samAna haiN| unakA bilakula sambandha nahIM hai, yaha nahIM kaha sakate, parantu kAla dravya jidhara karma jAtA hai udhara calA jAtA hai / pudgalakI pariNatike lie yaha kAraNa hai| isalie mAlama hotA hai ki usake hI nimittase jova pug2aloMkA vyavahAra cala rahA hai| ___ isalie jIpa pudgala va kAla ina tIna dravyoMko anAdi kahate haiN| nahIM to jabaki chaha hI dravya anAdi haiM to tIna ho dravyoMmeM yaha bhinnatA kyoM AI ? isalie lokameM isa bAtakI prasiddhi huI ki karma AramA va kAla ye tIna padArtha anAdi haiN| aura unake ho nimittase dharma, adharma va AkAza kAryakArI hue| isalie ve Adi vastu haiM, aisA bhI koI kahate haiN| ina sarva dravyoMke yathArtha svarUpako kaivalyadhAmameM sthita siddha parameSThI vastusvabhAva samajha kara pratyakSa nirIkSaNa karate haiN| mokSa jIvadravyake lie ho prApta ho sakatA hai / pudgalake lie mukti nahIM hai / kyoMki vaha ajIva tatva hai| isa bAtako tuma nizcayase jaano| mana vacana, kAyake parispaMda honepara vaha atyanta sUkSma kArmANaraja aMdara Atma pradezameM Akara praviSTa hote haiM use Asrava baMdha kahate haiN| jisa prakAra jahAjameM chinna honepara andara pAnI jAtA hai, usI prakAra
Page #606
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 bharateza vaibhava mana, vacana kAyakI ceSTArUpI chidrake honepara kArmANaraja Atma pradeza meM praveza kara jAte haiM / sase Asrava kahate haiN| mUlataH pAMca bhedake dvArA vaha Asrava vibhakta hotA hai aura uttara bhedoMse 57 bhedoMse vibhakta hotA hai| parantu yaha saba ina mana, vacana, kAya ke dvArA hI hote haiM / unako yoga kahate haiN| pahile andara jAte samaya pUdagalarajake rUpameM rahate haiN| bAdameM bhAvakarmakA sambandha jaya ho jAtA hai taya karmarUpameM pariNata hote haiN| yaha Asrava tatva hai| Age baMdhatatvakA nirUpaNa kreNge| mana vacana kAyake sambandhase andara praviSTa baha raja krodha, rAga, moha ke sambandhase karmarUpa pariNata hokara usI samaya AtmapradezameM baddha hote haiN| use 'Sa kahate haiM / AramapradezameM praviSTa karate hue Asrava kahalAtA hai| parantu vahA~para jIvAtmAke pradeza meM baddha hone ke bAda baMdha kahalAtA hai| Annaba va baMdha itanA hI aMtara hai / basa sakSama raja meM do gaNa vidyamAna haiN| eka snigdha va eka rUkSa / snigdha guNa ho mamakAra hai aura rUkSa hI krodha hai| ina donoM guNoMke nimittase Atmapradeza meM ve bada hote haiN| agnise acchI taraha tapta lohekA golA jisa prakAra cAroM taraphase pAnIko khIMca letA hai usI prakAra bhAvakarmarUpI agnise santapta yaha jIva sarvAMgase karmajalako grahaNa karatA hai / kSudhAkI nivRtti va tRptike lie grahaNa kiyA huA AhAra zarIrameM pahuMcakara udarAgnike sambandhase saptadhAtuoMke rUpameM pariNata hotA hai, usI prakAra pudgala paramANu AtmapradezameM pahuMcakara bhAvakamake sambandhase aSTakarmaka rUpameM pariNata hote haiM / ___ jisa samaya karmabaddha hote haiM usI samaya ve phala nahIM dete haiN| AtmapradezameM baddha hone ke bAda kucha samaya rahakara, sthitike pUrNa honepara jisa samaya chUTa kara jAte haiM, usa samaya jIvako sukha yA duHkhake anubhava karA kara jAte haiN| bIjako bonepara cAhe vaha kaTuboja ho yA madhurabIja ho, bote hI phala prApta hote nahIM, apitu kAlAMtarameM hI prApta hote haiM / isI prakAra puNyapApa karmake phalasvarUpa sukha-duHkha saMgRhIta hokara kAlAMtarameM hI anubhavameM Ate haiM / sukhake samaya phUlakara duHkhake samaya khinna honese punazca
Page #607
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava karmoMkA baMdha hotA hai| sukha-duHkha ke samaya samatAbhAyase AtmavicAra karanepara bandha nahIM hotA hai| pahileke karma jarjarita hokara cale jAte haiM aura navIna karma Akara baMdhako prApta hote haiM isI karmake nimittase zarIra kA sambandha hotA hai| usI karmake kAraNase purAne zarIrako chor3akara navIna zarIrako grahaNa karatA hai aura isI prakAra karmake nimittase zarIra kA parivartana karate hue AtmA kamase magna rahatA hai| jisa prakAra eka tAlAbameM eka orase pAnI Ave aura eka orase jAve to jisa prakAra hamezA vaha pAnI se bharA ho rahatA hai usI prakAra kamaraja jIvapradezameM Ate haiM, jAte haiM aura bane rahate haiN| navona kama pahile dravyakarmake sAtha saMbaMdhita hote haiM / aura vaha dravyakarmake sAtha mila jAtA hai aura bhAvakarmakA Atmapradeza meM baMdha hotA hai| isa prakAra baMdhaparamparA hai| navInakarmakA pUrvakarmake sAtha baMdha haiM. pUrva karmakA bhAvakarmake sAtha baMdha hai| bhAvakamakA jIvake sAtha baMdha hai / isa prakAra baMdhake tIna bheda haiN| vaise to baMdhakA prakRti, sthiti, pradeza va annubhAgake bhedase cAra bheda haiM / parantu vizeSa varNanase kyA upayoga? baMdhatatva ke isa kathanako saMkSepase itanA ho samajho / Aga saMvaratatvakA nirUpaNa kreNge| AnevAle karmoM ke tIna vArako tona guptiyoMke dvArA baMda karake apanI AtmAko svayaM dekhanA yaha saMvara hai|| monako dhAraNa kara, bacana va kAyakI ceSTAko baMdakara, A~kha bhIMcakara, manako AtmAmeM lagAnA vahI saMvara hai / use hI trigupti kahate haiM / jahAja ke chidrako jisa prakAra baMda karanepara usameM pAnI andara nahIM AtA hai usI prakAra tIprayogase jAnevAle yogoMko mudrita karanepara kamaM andara praviSTa nahIM hotA hai| arthAt guptike honepara saMvara hotA hai| tIna guptiyoM meM cittaguptiko prApti honA bahuta hI kaSTasAdhya hai / jo saMsAra ko samasta vyAptiyoMko chor3akara zAtmAmeM mana lagAte haiM unhoMko isa guptikI siddhi hotI hai| baMdha va nirjarA to isa AtmAko pratisamaya prApta hote rahate haiN| parantu baMdharvarI saMvarakI prApti honA bahuta hI kaThina hai| nijAtmasampatti ko prApti ke lie vaha ananyabaMdhu haiM / pahile baddhakarma to nirjarAke dvArA nikala jAte haiN| navona AnevAle kamoM ko rokanepara AtmAko siddhi apane Apa hoto hai / he ravikIti ! isameM AzcaryakI kyA bAta hai?
Page #608
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 bharateza vaMbhava zrImaMtakA khajAnA kitanA hI bar3A kyoM na ho, Ayako rokanepara vyayake cAlU rahanepara eka dina yaha khAlI hue binA nahIM raha sakatA hai| isI prakAra AnevAle karmoko rokanepara pUrvasaMcita karma nikala jAe to yaha eka dina avazya karmarahita hotA hai / isa paha karatayA kathana hai, pUrvasaMcita karmo ko thor3e-thor3e aMzameM bAhara nikAlanA use nirjarA kahate haiN| navona AnevAle karmoM ko rokanA saMvara hai, purAne karmoko Atmapradeza se nikAlanA use nirjasa kahate haiM, saMbara aura nirjarAmeM itanA ho aMtara hai| paramANumAtra bhI sneha aura kopakA dhAraNa na kara ekAkI hokara paramahaMsa paramAtmAko dekhanepara yaha karma nirjarita ho jAtA hai, isameM Azcaryako kyA bAta hai| upavAsa Adi saMyamako dhAraNa kara manameM upazAMti ko prApta karate hue zuddhAtmAkA nirIkSaNa kareM to yaha karma zapita hotA hai| nirjarAke do bheda haiM, eka savipAka nirjarA aura dUsarI mavipAka nirjarA / savipAkanirjarA to sarva prANiyoM meM hotI hai| parantu avipAka nirjarA muniyoMmeM ho hotI hai, sabako nahIM hai| ____ apane Apa udayameM Akara jo pratinitya karma nikala jAte haiM use savipAkanirjarA kahate haiN| aneka prakArake tapazcaryAka dvArA zarIrako kaSTa dekara karma udayameM lAyA jAtA hai, evaM vaha karma nirjarita hotA hai use kRtapAka yA mavipAkanirjarA kahata haiN| eka phala to aisA hai jo apane Apa pakakara vRkSase gira par3atA hai aura eka aisA hai jise aneka upAyoMse pakAkara girAte haiN| donoM phala paka jAte haiM, isI prakAra karmoM ke bhI phala dekara khiraneke do prakAra haiN| saMvarako satat sAtha lekara jo nirjarA hotI hai, vaha usa AtmAko mokSameM le jAtI hai| aura usa saMbarako chor3akara jo nirjarA hotI hai vaha isa AtmAko saMsArabaMdhana meM DAlatI hai aura bhavarUpo samudra meM bhramaNa karAtI hai| isa AtmAko dhyAna meM magna hokara pratinitya dekhanA caahie| dhyAna jisa samaya karanA na bane arthAt cittacaMcala ho jAya usa samaya pahale jo dhyAnake samaya jisa AtmAkA darzana kiyA hai usIkA smaraNa karate hue. maunase rahanA caahie|
Page #609
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaimana dhyAnake samaya nirjarA hotI hai / dhyAna jisa samaya na lage usa samaya dhyAna zAstrako chor3akara anya vicArameM samaya bitAye to hAthoke snAnake samAna hai| vacana va kAyameM caMcalatA Anepara bhI manako to AtmA meM hI lagAnA caahie| AtmAmeM usa manako lagAve to rAga dveSako utpatti nahIM hoto hai / rAgadveSake abhAvase saMvarako siddhi hotI hai| isa AtmAko eka taraphase kama AtA hai aura eka taraphase jAtA hai| AyA haA karma baddha hotA hai| isa prakAra AtmA sadA kamase baddha rahatA hai / isalie Ate hue kamoMke dvArako banda karake, pahaleke Aye hue karmoMko Atmapradezase nikAla bAhara kareM to yaha AtmA mokSamaMdira meM jA virAjatA hai| usake mArgako na samajhakara yaha AtmA vyartha ho saMsArameM paribhramaNa kara rahA hai| sarovarako AnevAle pAnoko rokakara pahale saMcita jalako nikAla deva to jisa prakAra vaha rikta hotA hai, usI prakAra saMvara va nirjarAke milane para Atmasiddhi hotI hai| dhUlase dhuMdhale hue darpaNako sApha karane para jisa prakAra usameM mukha dikhatA hai, uso prakAra karmadhulase malina lepako sudhyAnake balase dUra kareM to yaha AtmA parizuddha hotA hai| he bhavya ! yaha nirjarA tatva hai| ise prApta kara yaha AtmA AThoM koMko nirjarA karate hue samasta karmoko jaba dUra karatA hai evaM apane AramAmeM sthira hotA hai use mokSa kahate haiM / ekadeza aMzameM karmokA nikalanA use nirjarA kahate haiN| samasta karmokA kSaya honA use mokSa kahate haiN| mokSa aura nirjarAmeM itanA hI antara hai| koI-koI AtmA pahale dhAtiyA karmoMko nAza karate haiM aura bAdameM aghAtiyA koko nAza karate haiN| aura koI ghAtiyA aura aghAtiyA karmoko eka hI sAtha nAza kara muktiko jAte haiM / ___ koI daMDa, kapATa, pratara, lokapUraNako karake muktiko jAte haiM, aura koI ina cAra samudghAtako avasthAko prApta na karake hI mukti cale jAte haiN| vizarIrarUpI kArAgRhako jalAkara aSTaguNoMko yaha AtmA jaba vazameM kara letA hai taba vaha azarIra AtmA eka hI samaya meM amRtalokameM pahuMca jAtA hai| ____ vaha siMhaloka isa bhUlokase sAta rajju jannata sthAna para haiN| parantu sAta rajjuoke sthAnako yaha AtmA lIlAmAtrase eka hI samayameM taya kara jAtA hai|
Page #610
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 bharateza vaibhava tIna zarIra jaba alaga ho jAte haiM taba yaha AtmA lokAnabhAgako 'nirAyAsa pahuMca jAtA hai jisa prakAra ki eraMDa phalake sUkhanepara usakA boja Upara ur3a jAtA hai| Uparake bAtavalayameM kyoM Thahara jAte haiM ? usase Upara kyoM nahIM jAte haiN| isakA uttara itanA hI hai ki usa vAtabalayase Upara dharmAstikAya nahIM haiM jo ki una jIvoMko gamana karane meM sahakArI haiM / isalie vahIM para siddhAtmA virAjamAna hote haiM / vaha sampatti avinazvara hai, bAdhArahita Ananda hai / ananta vaibhavakA vaha sAmrAjya hai, vizeSa kyA? bacanase usakA varNana nahIM ho sakatA hai / yaha lokAtizAyI sampatti hai, nizreyasa hai / yaha sapta tatvoM meM antima tasva hai| isa prakAra he bhavya ! sapta tatvoMke svarUpako jAnakara unameM puNya pAzeMko milAne para naya padArtha hote haiM / unakA bhI vibhAga suno| mAnava va baMSatatva meM to ve puNyapApa antarbhUta haiN| kyoMki Asrava meM paNyAstrava, pApAsaTa hA prakAra ko bheda haiM / aura dhameM bhI puNyabaMdha aura pApabandha isa taraha do bheda haiN| guru, deva, zAstracitA, pUjA Adike lie jo mana vacana kAyakA upayoga lagAyA jAtA hai vaha saba puNyayoga hai| madyapAna, juA, zikAra Adike lie upayukta yoga pApayoga hai| tIvaMdana, vratArAdhanA, japa, devatAyaMdana Adike lie upayukta yoga puNya hai| anarthaka kAryameM evaM jAra codika kathAmeM upayukta yoga pApa * yoga hai / puNyAcaraNake lie upayukta yoga puNyAvarUpa hai, pApa mArgameM pravRtta yoga pApAsava kahalAtA hai| ___ rAgadveSa aura mohake saMyogase baMdha hotA hai| rAga aura mohakA puSya aura pApake prati upayoga hotA hai, paraMtu krodha athavA deSa to pApabaMdhake lie hI kAraNa haiM / devabhakti, gurubhakti, zAstrabhakti, sadguNa, vinaya. sampannatA Adi puNyabaMdhake lie kAraNa haiM / strI, putra, dhana, kamaka Adi ke prati jo mamatA hai vaha pApa baMdhake lie kAraNa hai| vrata, dAna, japa, tapa, saMgha Adike prati jo mamatva pariNati hai vaha puNya baMdhake lie kAraNa hai, aura hiMsA, jhUTha, corI, vyabhicAra va parigraha Adike prati jo sneha hai yaha pApabaMdhake lie kAraNa hai| AtmA svayaM hI AtmAkA hai| ise chor3akara anya padArthoke prati Atmabuddhi karanA vahI moha hai| deva zAstra guruoMke prati mamatvabuddhi karanA puNya hai | zarIrake prati mamatvabuddhi karanA pApa hai|
Page #611
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 157. jinabiMba, pustaka, japasara Adike prati mamatva buddhi karanA puNya hai / kSiti hema, nArI Adike prati jo atimoha hai vaha pApa hai| mohako mithyAtva bhI kahate haiM / mohako ajJAna bho kahate haiN| yaha saba mAgama ba adhyAtmabhASAke bhedase kthana hai| he ravikoti ! isa prakAra sneha aura moha puNya aura pApake lie janmagehake rUpameM haiN| parantu vaha kopa isa AtmAko jalAtA hai| isalie yaha pApalAya hai| ora rAhake samAna hai| dharmake lie athavA bhogake lie, kisI bhI kAraNake lie kyoM na ho krodha kareM to ve dharma aura bhoga bhasma hote haiM / aura pApakarmakA ho baMdha hotA hai| pApa isa AtmAko naraka aura tiryacagati meM le jAtA hai, puNya svargalokameM le jAtA hai / donoMko samAnatA honepara isa AtmAko manuSya gati meM le jAte haiN| hai bhavya ! ye donoM pApa aura puNya karmalepa haiM, AtmAke nija bhAva nahIM haiM / ve pApa puNya ATha karmoM ke rUpameM pariNata hokara AtmAko isa saMsArameM paribhramaNa karAte haiN| ___ ve karma kabhI isa AtmAko sundara banAte haiM to kabhI kurUpI banAte haiM / kabhI yaha AtmajJAnI hai to kabhI murkha kahalAtA hai| kabhI deva , kabhI nArakI aura kabho manuSya aura kabhI tiyaM cake rUpameM yaha AtmA dokhatA hai / yaha saba una pApapuNyoMkA taMtra hai / kabhI yaha AtmA krUra kahalAtA hai to kabhI zAMta kahalAtA hai / kabhI vIra kahalAtA hai aura kabhI Darapoka kahalAtA hai, kabhI strI banatA hai aura kabhI puruSa / yaha saba vicitratAyeM mAtmAko karmajanita haiN| zubha va azubha karmake vazIbhUta hokara saMsArake samasta prANI isa bhavabandhanameM par3akara duHkha uThAte haiN| jaba isa azubha va zubha karma ko apane Atmapradezase dUra karate haiN| taba ve muktiprApta karate haiN| sukRta va duSkRta donoM padArtha AlmAke lie upayogI nahIM haiN| una donoMko samAna rUpameM dekhakara jo parityAga karate haiM ve vikRtiko dUra kara muktiko prApta karate haiN| - eka suvarNakI zrRMkhalA hai, aura dUsarI lohe kI zrRMkhalA hai| parantu donoM baMdhanake lie hI kAraNa haiN| aise puNya-pApa AtmAke lie kAraNa hai| isa prakAra jIva pudgalake saMsargase saptatattvoMkA vibhAga huA / aura unameM puNya-pApoMko milAnepara nava padArtha hue| isa prakAra saptatatva aura nava padArthoM kA vivecana huaa| aba unameM
Page #612
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 bharateza vaibhava heya aura upAya isa prakAra do vibhAga haiM / ajova, puNyAtraba, pApAsava paNyabaMdha, pApabaMdha, inako heya samajhakara chor3anA cAhie / nirjarA, saMvara, jIva aura mokSa ina tatvoMko upAdeya samajhakara grahaNa karanA caahie| jovAstikAya, jIvatatva, jovapadArtha ina sabakA ekArtha hai| ise AtmakalyANake lie mahaNa karanA cAhie / bAko sarvapadArtha heya haiN| Agamako jAnanekA yahI phala hai / jIvadravyako upAdeya samajhakara anya dravyoMkA parityAga karanA ho lokameM sAra hai / jisa prakAra sonekI suniko khodakara, miTTIko rAzi kara evaM zodhana kara bAdameM usameMse soneko livA jAtA hai, bAkI sarvapadArthoMko chor3a diyA jAtA hai, usI prakAra satatatvoM ko jAnakara unameMse chaha tatvoMko chor3akara jovatasvakA grahaNa karanA hI buddhimAnoMkA kartavya hai| ___ Asrava va baMdhase isa AsmAko saMsArako vRddhi hotI hai, Asrava va baMdha ko chor3akara saMvara va nirjarAke AzrayameM jAnese makti hotI hai| kSamA ho krodhakA zatru hai nissaMgabhAvanA ho mohakA bairI hai, paramavairAgya ho mamakArakA zaMbhu hai ina tInoMko sayamo ahaNa kareM to use baMdha kyoM kara ho sakatA hai ? pahile pApakarmako chor3akara puNyameM ThaharanA cAhie arthAt azubhako chor3akara zubhameM ThaharanA cAhie / tadanantara use bhI parityAga kara sudhyAnameM magna honA caahie| kyoMki dhyAnase ho mukti hotI hai / __ he ravikIrti ! isa prakAra ghaDdavya, pacAstikAya, saptatatva, navapadArthokA nirUpaNa kiyaa| aba Atmasiddhi kisa prakAra hotI hai, usakA kathana kiyA jAyagA / isa prakAra bhagavAn Adiprabhune apane mRdu-madhuragambhIra divyaninAdake dvArA tatvoMkA nirUpaNa kiyA evaM Age Atmasiddhike nirUpaNake lie prArambha kiyaa| upasthita bhavyagaNa bahuta AturatA ke sAtha use suna rahe haiN| bharatanadana sacamuca meM dhanya haiM, jinhoMne tIrthaMkara kevalIke pAdamUlameM pahuMcakara aise puNyamaya, lokakalyANakArI upadezako sunaneke bhAgyako pAyA hai| tatvazrayaNameM tanmayatA, bIca meM tarkaNA pUrNa saralazaMkAyeM Adi karanekI kuzalatA evaM sabase adhika AtmakalyANa kara lenekI utkaTa saMlagnatAko dekhanepara unake sAtizaya mahatvapara Azcarya hotA hai / aise satputroMko pAnevAle bharatezvara bhI asadaza puNyazAlI haiN| jinhoMne pUrva janma meM ucca bhAvanAoMke dvArA puNyopArjana kiyA hai jisase unheM aise lokavijayI putraratta prApta hue|
Page #613
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava bharatezvara sadA isa prakAra bhAvanA karate the ki he paramAtman ! Apa vimalalocana haiM, vimalAkAra haiM / vimalAMga haiN| vimalapuruSa haiN| vimalAtmA haiN| isalie lokavimala haiN| ataH nirmala mere aMtaHkaraNameM sadA bane raho / 159 he siddhAtman ! Apa tribhuvanasAra haiN| divyadhvanisAra aura abhinava tatvArthasAra haiN| vibhavakasAra haiM, vidyAsAra haiM, isalie he niraMjanasiddha ! mujhe sanmati pradAna kIjiye ! iti divyadhvanidhiH 10011 mokSamArga sandhiH bhagavAn AdiprabhUne una kumAroMko pahile vizva ke samasta tatvoMko samajhAkara bAdameM AtmasiddhikA parijJAna kraayaa| kyoM ki AtmajJAna hI lokameM sAra hai / he bhavya ! paramAtmasiddhikI kalAko suno ! hamane jo abhItaka tatvoM kA vivecana kiyA hai, una tatvoMke prati yathArthazraddhAna karate hue jo unako jAnate haiM va yathArthasaMyama ko dhAraNa karate haiM, unako Atmasiddhi hotI hai / zraddhAna, jJAna va cAritrako ratnatraya ke nAmase bhI kahate haiM / ina ratrayoMko dhAraNa karanese avazya AtmakalyANa hotA hai una ratnatrayoM meM bheda aura abheda isa prakAra do bheda haiM / kAraNa kArya meM vibhinnatA honese ye do bheda ho gaye haiM / unhIMko vyavahAraratnatraya aura nizcaya - ratnatrayake nAmase bhI kahate haiM / navapadArtha, saptattva, paMcAstikAya, SaDdravya, inako bhinna-bhinna rUpa se jAnakara acchI taraha zraddhAna karanA evaM vratoMko vikalparUpase AcaraNa karanA ise bhedaratnatraya athavA vyavahAra ratnatraya kahate haiM / parapadArthoM kI cintAko chor3akara apane AtmAkA hI zraddhAna evaM usI ke svarUpakA jJAna va manako usImeM magna karanA yaha abhedaratnatraya hai evaM ise nizcayaratnatraya bhI kahate haiN| AtmAse bhinna padArthoke avalambanase
Page #614
--------------------------------------------------------------------------
________________ = 160 bharateza vaibhava jo ratnatraya hotA hai use bheda ratnatraya kahate haiM, abhedarUpase apane hI zraddhAna, zAna va dhyAnakA avalambana paha abhinna ratnatraya arthAt abhedaratnatraya hai / pahile vyavahAraratnatrayake avalambanakI AvazyakatA hai / vyavahAra ratnatrayako dhAraNakara vyavahAramArgake AcaraNa meM niSNAta honepara nizcayArthako sAdhana karanA cAhiye, jisase nizcalasiddhi hotI hai| he ravikIrti ! vyavahAramArga se nizcaya mArgako siddhi kara lenI cAhiye aura usa vizuddha nizcayamArga se Atmasiddhiko sAtha lenI cAhiye, yahI AtmakalyANakA rAjamArga hai / yaha citta havAke samAna atyanta caMcala hai, duniyA meM sarvatra bahu vihAra karatA hai| aise vittako nirodha kara tatvavicAra meM lagA lenA cAhiye, phira una tatvoMse phirAkara apane AtmAkI ora lagAnA cAhiye / manako yatheccha saMcAra karane diyA jAya to vaha cAhe jidhara calA jAtA hai| yadi rokeM to ruka bhI jAtA hai| isalie aise caMcala manako satyavicArameM lagAnA evaM apane meM sthira karanA yaha vivekiyoMkA kartavya hai / ravikIrti ! loka meM ghoratapazcaryA karanese kyA prayojana ? aneka zAstroM ke paThanase kyA matalaba ? isa capalacittako jabataka sthira nahIM karate haiM tabataka usa tapazcaryA va zAstrapaThanakA koI prayojana nahIM hai| jo vyakti usa caMcala cittako rokakara apane AtmavicAra meM lagAtA hai vahI vAstava meM tapasvI hai evaM zAstra ke jJAtA haiM / manake vikalpa, iMdriyoMke viSaya kaSAyoMko utpanna karate haiM evaM svayaM alaga hone haiM, isase yogoMke nimittase AtmapradezakA parispaMda hotA hai evaM ava baMdha hote haiM, isalie mana hI karmo ke lie ghara hai / isa manako AtmAmeM na lagAkara parapadArthoM meM lagAveM to usase karmabaMdha hotA hai, vaha jisa prakAra eka eka padArthakA vicAra karatA hai usI prakAra navIna navIna karmoMkA baMdha hotA hai / use rokakara AtmAmeM lagAne para karmakI ekadama nirjarA hotI hai / isa duSTamanake svecchavihAra se karmabaMdha hotA hai yaha AtmA ATha karmoM ke jAla meM pha~satA hai| usase saMsArakI vRddhi hotI hai| isalie usa duSTa manako hI jItanA cAhie / caturaMgake khela meM rAjAko hI bAMdhane para jisa prakAra khela khatama ho
Page #615
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava jAtA hai usI prakAra isa saMcaraNazIla manano hI bAtopara mAnanI , baMdha nahIM, phira apane Apa saMvara aura nirjarA hotI hai| prANAvAdapUrva nAmake mahAzAstrako paThanakara koI dazavAyuoMko vazameM kara lete haiM, evaM usase hariNake samAna caMcalavegale yukta cittako rokakara AtmAmeM lagA dete haiM / aura koI isa prANAyAmake abhyAsake binA hI isa caMcalamanako sthira kara AtmAmeM lagAte haiM evaM AsmAnubhava karate haiN| isa prakAra manakA anubhava do prakArase hai| prANiyoMke cittakA do vikalpa hai, eka mRducitta aura dUsarA kaThina citta | macittake lie prANAyAmayogakI AvazyakatA nahIM hai| aura kaThinacittako vAyuyogase mRdu banAkara AsmAmeM lagAnA caahie| he ravikIti ! yaha brahmayoga hai / evaM brahmayogakA mUla hai| nAbhise lekara usa vAyuko jihvAke Upara sthita brahmaraMdhrako car3hAve to usa parabrahmakA darzana hotA hai| usa prANAyAmameM kalA, nAda, bid ityAdi aneka vidhAna haiM / unako ukta viSayaka zAstroMse jAna lenaa| yahA~para hama itanA ho kahate haiM ki aneka upAyoMse manako rokakara AtmAma lagAnepara yAtmasiddhi hotI hai| dhyAnake binA karmako nirjarA nahIM ho sakatI hai, sahapa hI pravana uThatA hai ki vaha dhyAna kyA hai ? cittake aneka vikalpoMko chor3akara isa manakA AtmAmeM saMdhAna honA use dhyAna kahate haiN| bola, cAla dRSTi zarIrakI ceSTA Adiko rokate hue lepakI putalI ke samAna nizcala baiThakara isa caMcala manako AtmavicArameM lagAnA use sarvajana dhyAna kahate haiN| aneka prakArase tatvacitavana karanA vaha svAdhyAya hai| eka hI vicAra meM use manako lagAnA yaha dhyAna hai / usa dhyAna meM bhI dharma va zuklake bhedase do vikalpa haiN| __ A~khamIMcakara manakI ekAgratAse dhyAna kiyA jAtA hai jaba AtmAkI kAMti dIkhatI hai aura adRzya hotI hai evaM alpasukhakA anubhava karAtA hai use dhanyadhyAna kahate haiN| kabhI ekadama dehabharakara prakAza dIkhatA hai evaM tadanaMtara hRdaya va mukha. meM dikhatA hai, isa prakAra kucha adhika prakAzako lie hue yaha parakhAko prApta karane ke lie bIjaspa yaha marmayoga hai|
Page #616
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 bharateza vaibhava jaise jaise dhyAnakA abhyAsa bar3hatA hai vaha prakAza dina pratidina bar3hatA hI rahatA hai evaM karmaraja Atmapradezase nikala jAte haiM / manameM sujJAnako mAtrA bar3hatI hai / evaM sukhake anubhava meM bhI vRddhi hotI hai / usa sukhako vaha lokake sAmane bolakara batalA nahIM sakatA / kevala usako svataH anubhava kara khUba tRpta ho jAtA hai| bolacAlako isa jagako sarvaceSTAyeM use jar3a mAlUma hotI haiN| use sarvaloka pAgalake samAna mAlUma hotA hai vaha logoM ko dRSTimeM pAgala ke samAna mAlUma detA hai / vaha Atmayogo kabhI monase rahatA hai, phira kabhI bolakara mUkake samAna ho jAtA hai, usakI vRttivicitra hai / ekAMta kI apekSA karanevAlI vRttiyoMkI vaha apekSA nahIM karatA hai. parantu vaha ekAMgI rahatA hai| eka bAra lokake agrabhAga meM pahu~catA hai arthAt siddhaloka va siddhAtmAoMkA vicAra karatA hai, phira apane AtmalokameM saMcaraNa karatA hai / apanI AtmAko svataH Apa dekhakara apane sukhakA anubhava karatA hai evaM usase utpanna harSase phUlatA hai, ha~satA hai, dUsaroMko nahIM kahatA hai / yaha dharmayogako sAdhana karanevAle ke lakSaNa haiM / vaha dharmayoga yadi sAdhya huA to bhavyoMke hitake lie kucha upadeza detA hai, yadi bhavyoMne upadezako Anandase sunA to use koI Ananda nahIM hai, aura nahIM sunA to koI duHkha bhI use nahIM hai| svataH jo kucha bhI anubhava karatA hai kabhI usa miSTasukhako kRtike rUpameM lokake sAmane rakhatA hai / evaM pratyakSa jo kucha bhI dekhA use kabhI upadeza meM bolakara batA detA hai| isa prakAra koI-koI Atma kalyANake sAtha lokopakAra bhI karate haiM, parantu koI isa jhagar3e meM nahIM par3ate haiM / usa dharmayogake balase apane karmake saMdara aura nirjarA karate hue Age bar3hate haiM, he bhavya ! yaha dharma dhyAna hai / dazavidha dharmake bhedoMse evaM cAra prakArake (AjJAvicapa, arAya-vicaya vipAkavicaya saMsthAnavicaya) dhyAnake bhedoMse usa dhyAnakA varNana kiyA jAtA hai, vaha saba vyavahAra dharma hai| isa cittako AtmAmeM lagA denA vaha nizcaya - uttama dharma yoga hai | isa carmadRSTiko bandakara AtmasUrya ko dekhane para sUrya megha maMDalake andara ujjvala rUpase jisa prakAra dIkhatA hai usa prakAra dIkhatA hai evaM sAtha meM sujJAna va sukhakA vizeSa anubhava karatA hai vaha zuklayoga hai 1
Page #617
--------------------------------------------------------------------------
________________ 163 bharateza vaibhava jJAna, prakAza, sukha, kucha alpapramANameM dIkhate hue adRzya hote hue jo AtmAnubhava hotA hai vaha dharmayoga hai| aura vahI sujJAna, prakAza va sukhakA vizAlarUpase dIkhate hue sthiratAkI jisameM prApta hote haiM vaha zuklayoga hai| - isa zarIra meM koI-koI vizeSa sthAnako pAphara prakAzakA parijJAna honA vaha dharmayoga hai / cA~danIkI putalIke samAna yaha mAsmA sarvAMgameM jaba dIkhatA hai vaha zuklayoga hai| havAmeM sthita dIpakake mamAna hilate hue caMcalarUpase jisameM prAtmAkA darzana hotA hai vaha dharmayoga hai| aura havAse rahita nizcala dIpakake samAna niSkamparUpase AtmAkA darzana honA vaha zuklayoga hai| ekabAra puruSAkArake rUpameM, phira vahI adRzya hokara, isa prakAra jo prakAza dIkhatA hai vaha dharmayoga hai, parantu vahI puruSAkara adRzya na hokara zarIrameM, sarvAGgameM prakAzarUpameM Thahara jAya use zuksayoga kahate haiN| candrako kalA jisa prakAra kramase dhIre-dhIre bar3hatI jAtI hai usI prakAra dharmadhyAnameM dhIre-dhIre AtmAnubhava bar3hatA hai| prAtaHkAlakA sUrya tejaH pula hote hae madhyAhnameM jisa prakAra apane pratApako lokameM vyakta karatA hai, usa prakAra zukladhyAna isa AtmAko prabhAvita karatA hai / barasAtakA pAnI jisa prakAra isa jamInako koratA hai usa prakAra yaha dharmayoga karmako jarjarita karatA hai| nadIkA jala jisa prakAra isa jamInako koratA hai usa prakAra yaha zuklayoga karmasaMkulako nirjarita karatA hai| maTTa arthAt tokSaNadhArase yukta nahIM hai aisA pharasA jisa prakAra lakar3o. ko kATatA hai usa prakAra karmoko dharmayoga kATatA hai / tIkSNadhArase yukta pharase ke samAna zuklayoga karmoko kATatA hai| vizeSa kyA ? eka alpakAMti hai dUsarI mahAkAMti hai itanA hI antara hai 1 vicAra karane para vaha donoM eka hI haiM / kyoMki una donoMko AtmAke sivAya dUsarA koI AdhAra nahIM hai|| siMhake bacceko bAlasiMha kahate haiM bar3A honepara use ho (sahake nAmase kahate haiM, parantu bAlasiMha hI siMha bana gayA na ? isI prakAra dhyAnake bAlyakAlameM vaha dhyAna dharmadhyAna kahalAtA hai aura pUrNatAko prApta honepara use hI zukladhyAna kahate haiN| vaha bhavagaSaka samUhako nAza karaneke lie samaya hai|
Page #618
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava vyaMjanArthako lekara jaba usa dhyAnakA cAra bhedase vibhaMjana hotA hai vaha vyavahAra hai / una vikalpoMko haTAkara AtmAmeM hI magna ho jAnA niraMjana, nizcaya zukladhyAna hai| dharmadhyAna bahuzAstro (vizeSa vidvAn) alpazAstrI muni, zrAvaka satrako hotA hai parantu zakladhyAna to viziSTa jJAnI yA alpajJAnI yogIko hI ho sakatA hai gRhasthoMko nahIM ho sakatA hai / Ajase lekara kalikAlake ansataka bhI dharmayoga to rahatA hI hai / parantu zukladhyAna Ajase kaI phAlataka rahegA / parantu kalikAlameM isa (bharata bhUmimeM) zukladhyAnako prApti nahIM ho sakatI hai| dharmadhyAnase vikalanirjarA hotI hai aura zukladhyAnase sakala nirjarA hotI hai| vikalanirjarAse devalokako saMpatti milatI hai aura sakalanirjarAse mokSasAmrAjyakA vaibhava milatA hai| ____ eka hI janmameM dhamaMyogako pAvara punazca zuklayogameM pahuMcakara koI bhavya mukta hote haiN| aura koI dharmayogase Age na bar3hakara svargameM pahuMcate haiM va su use jIvana vyatIta karate haiN| dharmayogake lie vaha kAla yaha kAla vagairahako AvazyakatA nahIM hai| vaha kabhI bhI anubhava kiyA jA sakatA hai, jo nirmala cittase usa dharmayogakA anubhava karate haiM ve lokAMtika, saudharmendra Adi padavIko pAkara dUsare bhavase nizcayase muktiko prApta karate haiM / vyavahAradharmakA jo anubhava karate haiM unako svargasaMpatti to niyamase milegii| isameM koI zaka nahIM hai| bhavanAza arthAt mokSaprApti koI niyama nahIM hai| AtmAnubhava hI usake lie niyama hai| AtmAnubhava honeke bAda niyamase mokSakI prApti hogii| Aja nizcayadharmayogako prApti nahIM huI to kyA huaa| apane citta meM usakI zraddhAke sAtha duzcaritakA tyAga karate hue zubhAcaraNa kare to kala nizcayadharmayogako avazya prApta kregaa| saMsArameM avivekI mUr3hAtmAko vaha nizcayavarmayoga prApta nahIM ho sakatA hai, joki svataH usa nizcayadharmayogase zUnya rahatA hai / evaM nizcaya dharmako dhAraNa karanevAle sajjanoMko vaha vRzcikake samAna rahatA hai evaM unako nindA karatA hai| aise duzcitta ko vaha dharmayoga kyoMkara prApta ho sakatA hai ? bhavyoMmeM do bheda haiN| eka sArabhavya dUsarA dUrabhavya / sArabhavya ( Asanmabhavya ) usa AtmAko dhyAnameM dekhate haiM / parantu dUramadhyoMko usa
Page #619
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 165 AtmAkA darzana nahIM hotA hai| tathApi ve sArabhavyoMkI vRttike prati anurAgako vyakta karate haiN| isalie ve kala Atmasiddhiko prApta karate haiN| sArabhavya AtmAkA darzana karate haiM, taba dUrabhavya prasanna hote haiN| usa samaya abhavya unakI nindA karate haiM, unase dveSa karate haiN| phalataH ve narakagatimeM pahu~ca jAte haiM / kamI vyavahArakA viSaya unake sAmane Aye to bar3A utsAha dikhAte haiM / parantu suvizuddha nizcayanayakA viSaya unake sAmane Ave to cupacApake nikala jAte haiM, usakA tiraskAra karate haiN| svataH una abhanyoMko Atmayoga prApta nahIM ho sakatA hai| jo syAsmAnubhava karate haiM unako dekhanepara unake hRdayameM krodhodreka hotA hai| una bhavyoMkI niMdA karate haiM, yadi unakI niMdA na kare to unako dhruva va avinAzI saMsAra kaise prApta ho sakatA hai| ve abhavya dvAdazAMga zAstroM meM ekAdazAMgataka paThana karate haiN| parigrahako chor3akara nigraMtha tapasvI bhI hote haiM / parantu bAhyAcaraNameM hI rahate haiN| zarIrako nagna karatA yaha dehanirvANa hai| zarIrake andara sthita AtmAko zarIrarUpI thailese alaga kara dekhanA AtmanirvANa hai| kevala bAhya nagnatAse kyA prayojana ? dehanagnatAke sAtha mAzmanagnatAkI parama AvazyakatA hai| mUrtinirvANa arthAt dehanirvANake sAtha haMsanirvANa arthAt AtmanirvANa ko grahaNa kareM to muktikI prApti hotI hai / ve dhUrta abhavya mUrti-nirvANa ko svIkAra karate haiM, haMsanirvANako mAnate nahIM haiN| andarake kaSAyoMkA tyAga na kara bAhara saba kucha chor3e to kyA prayojana hai ? sarpa apanI kAcalokA parityAga kareM to kyA vaha viSarihata ho jAtA hai ? Atmasiddhi ke lie andara tilamAtra bhI rAgadveSa mohakA aMza nahIM honA cAhiye evaM svayaM AtmA AtmAmeM lIna ho jAve / isa prakArake upadezako abhavya nahIM mAnate haiM / ve dhyAnakI aneka prakArase niMdA karate haiM / usako khillI ur3Ate haiM jo dhyAna karate haiM, unakI ha~so karate haiM, "ye dhyAna kyA karate haiM, kaise karate haiM, AtmA AtmA kahA~ hai ?' ityAdi prakArase vivAda karate haiN| ve abhavya 'dhyAnasiddhi svataHko nahIM hai' ise mAtsaryase "ise AtmadhyAna nahIM ho sakatA hai, use AtmadhyAna nahIM hotA hai yaha kAla ucita nahIM hai, vaha kAla cAhie, usake lie amuka sAmantrI cAhiye, tamuka
Page #620
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava cAhiye, ApakA dhyAna, hamArA dhyAna alaga hai' ityAdi aneka prakArase bahAnebAjI karate haiN| ve abhavya zarIrako kaSTa dete haiM, par3hAte haiM, par3hate haiN| aneka kaSTa sahana karate haiN| ina saba bAtoMke phalase saMsArameM kucha sukhakA anubhava karate haiM / paraMtu muktisukhako ve kabhI prApta nahIM kara sakate haiM / bIca meM hI ravikotirAjane prazna kiyA ki bhagavat ! eka prArthanA hai / AtmAko AtmAkA darzana nahIM huA to mukti nahIM hotI hai, aisA Apane kahA / yaha samajha meM nahIM aayaa| sadA kAla ApakI bhakti meM jo apanA samaya vyatIta karate haiM unako Atmasiddhi hone meM Apatti kyA hai ? bhavya ! suno ! bhagavaMtane phirase nirUpaNa kiyaa| hamAre prati jo bhakti hai vaha muktikA kAraNa jarUra hai / parantu usa bhakti ke lie yukti kI AvazyakatA hai| hamAre nirUpaNako sunakara usake anusAra calanA vahI hamArI bhakti hai| apanI dunakAnusAra bhakti karanA lAI anti / / 'svAmin vaha svecchAcArapUrNa bhakti kaisI hai ? apanI AtmAke vicAra se yukta bhakti svecchApUrNa kahI jA sakatI hai| parantu muktiko jinendra hI zaraNa haiM / isa prakAra ApakI bhakti kareM to svecchApUrNa bhakti kaise ho sakatI hai ?" isa prakAra punazca ravikIrtine vinaya se pUchA / ___"he ravikIti ! tumhArA Atmayoga hI hamArI bhakti hai" yaha tuma jAnate hue bhI prazna kara rahe ho, saba viSaya spaSTa rUpase kahatA hai| suno ! yuktiko jAnakara jo jo bhakti karate haiM ve muktiko niyamase prApta karate haiN| yuktirahita bhaksi bhavako vRddhi karatI hai| isalie bhaktike rahasyako jAnakara bhakti karanI cAhie" isa prakAra Adi prabhune nirUpaNa kiyaa| punazca ravikotirAjane hAtha jor3akara vinaya se prArthanA kI ki prabho ! hama maMdamati ajJAnI kyA jAne ki vaha yuktisahita bhaSita kyA hai ? aura yuktirahita bhakti kyA hai ? he sarvajJa ! usake svarUpakA nirUpaNa kiijiyegaa| __ "taba he bhavya | suno !'' isa prakAra bhagavaMtane apane gaMbhIra divyaninAdase nirUpaNa kiyaa| he bhavya ! vaha bhakti meda aura abhedake bhedase do bhedoMmeM vibhakta hai| unake rahasyako jAnakara bhakti kareM to mukti hotI hai|
Page #621
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 167 yahA~ samavasaraNameM hama rahate haiM, siddha parameSThI lokAgrabhAgameM rahate haiM, ityAdi prakArase apanI AtmAse hameM va siddha parameSThiyoMko alaga rakhakara vicAra karanA, pUjA karanA yaha bhedabhakti hai / hameM va siddha parameSThiyoMko idhara-udhara na rakhakara apanI AtmAmeM ho rakhakara bhAvapUjA karanA vaha parabrahmAkI abhedabhakti hai| hameM alaga rakhakara dekhanA vaha bhedabhakti hai / bhaktike sAtha apanI AtmAmeM ho abhinna rUpase hameM dekhanA vaha kauko dhvaMsa karane meM samarthe abhedabhakti hai / lepa, kAMsA, pItala Adike dvArA hamArI mRti banAkara upAsanA karanA baha bhedabhakti hai / AtmAmeM virAjamAna kara hameM dekhanA yaha hamAre pasaMda kI abhedabhakti hai| siddha va arihaMtake samAna hI merI AtmA bhI parizuddha hai, isa prakAra apanI AsmAko dekhanA vahI sidabhakti hai / vahI hamArI bhakti hai / tabho siddha vahama vahAM nivAsa karate haiN| bhedabhaktiko aneka sajjana karate haiN| parantu abhedamaktiko nahIM kara sakate haiM / bhedabhaktiko pahile abhyAsa kara bAdameM abhedabhaktikA avalaMbana karanA caahi| bhedabhaktiko sabhI abhavya bhI kara sakate haiM, parantu abhedabhakti to unake lie asAdhya hai| mokSasAmrAjya ko milA denevAlI vaha bhakti abhAgiyoM ko kyoMkara prApta ho sakatI hai| svayaM bhakti na kara sake to kyA huA? jo bhakti karate haiM unake prati manase prasanna hove evaM anumodanA dekheM to kala vaha bhakti prApta ho sakatI hai| parantu unako bhakti siddha hotI nahIM / aura dUsaroMkI bhaktiko dekhakara prasanna bhI nahIM hote haiM / isalie ve muktise dUra rahate haiM / bhinnatAse yukta ho bhedabhakti hai, vaha AtmAko usa bhaktise bhinna karatA hai / aura bhedarahita bhakti hai vaha abhedabhakti hai, vaha AtmAse abhinna hI hai| isake lie eka dRSTAMta kaheMge suno ! guruke gharameM jAkara unakI pUjA karanA yaha gurubhakti hai / parantu guruko apane gharameM bulAkara pUjA karanA vaha viziSTa gurubhakti hai| bhaktimeM zreSTha abhedabhakti hai / sarva sampattiyoM meM zreSTha mukti sampatti hai| mukti ke yogya bhakti karanA Avazyaka hai, yahI yuktisahita bhakti hai| ise acchI taraha jAnanA / bhinnakti arthAt bhedabhaktikA phala svarga
Page #622
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 bharateza vaibhava sampadAkI prApti honA hai, parantu abhedabhaktikA phala to muktisAmrAjya ko prApta karanA hai / kabhI bhinna bhaktise svargameM bhI pahuMce to punaH svarga sukhako anubhava kara vaha dUsare janmase muktiko jaaygaa| yaha merI AjJA hai, ise zravAna kro| bhedaralatraya, vyavahAra, ratnatraya, zubhayoga, bhedabhakti ina sabakA artha eka hI hai | abheda ratnatraya, nizcaya zuddhopayoga, abhedabhakti ina sabakA eka artha hai| dhyAnake abhyAsa kAlameM cittake cAMcalyako dUra karaneke lie zubha yogakA AcaraNa karanA Avazyaka hai, bAdameM jaba cittakSobha dUra honeke bAda mAtmAmeM sthira ho jAnA use zuddhopayoga kahate haiN| __ caitanyarahita zilA AdimeM merA udyota kareM to sAmAnya bhakti hai, caitanyasahita AtmAmeM rakhakara mero jo pratiSThA kI jAtI hai vaha vizeSa bhakti hai| - ravikIrtikumArane bIcameM hI eka prazna kiyaa| bhagavAn ! pASANa acetana svarUpa hai / yaha satya hai / tathApi usameM malAdika dUSaNa nahIM hai / parantu jo aneka maladUSaNoMse yukta hai. aise dehameM Apako sthApana karanA vaha bhUSaNa kaise ho sakatA hai ? uttarameM bhagavaMtane pharamAyA ki bhavya ! yaha deha apavitra jarUra hai| parantu usa dehameM hamAro kalpanA karane kI jarUrata nahIM hai / dehameM jo zuddha AtmA hai usameM hamAre rUpa kI kalpanA karo ! samajhe ? punazca ravikotine kahA ki svAmin ! yaha samajha gayA / andara vaha AtmA parizaddha hai, yaha satya hai / tathApi mAMsAsthi, carmarakta va malase pUrNa apavitra dehake saMsagaMdoSake binA ApakI sthApanA usameM hama kaise kara sakate haiM ? kRpayA samajhA kara kahiye / , prabhune kahA ki bhavya ! italo jaldI bhUla gaye ? isase pahile ho kahA thA ki gAyake stanabhAgameM sthita dUdhake samAna zarIrameM sthita AtmA parizuddha hai / zarIrake andara rahanepara bho yaha AtmA zarIrako sparza na karake rahatA hai| isalie vaha pavitra hai| usI sthAnameM hamArI sthApanA karo / goke garbha meM sthita gorocana lokameM pAvana hai na? jIva zarIra meM rahA to kyA huA ? vaha nimalasvarUpI hai, use pratinitya dekhanekA yasna kro| magakI nAbhimeM rahane mAtrase kyA? kasturo to loka meM mahAsevya padArtha mAnA jAtA hai / isI prakAra isa carmAsthimaya zarIrameM rahanepara mo bAtmA svayaM pavitra hai / sIpameM rahanepara bhI moto jisa prakAra pavitra hai,
Page #623
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 169 usI prakAra rakta mAMsake zarIra meM rahane para bhI virakta jIvAtmA pavitra hai / ise zraddhAn karo | isalie jisa prakAra dUdha, motI kasturI Adi pavitra haiM usI prakAra yaha mana hI jisakA zarIra hai vaha AtmA bhI pavitra hai / isa viSaya meM vicAra karanekI AvazyakatA hai ? ajJAnIkI dRSTi meM yaha AtmA apavitra hai / satya hai ! parantu AtmajJAno sujJAnIkI dRSTimeM vaha pavitra hai / ajJAna bhAvanAse ajJAna hotA hai, sujJAnase sujJAna hotA hai / jabataka isa AtmAko baddha ke bhavabaddha hI hai / jabase vaha ise zuddha ke mokSamArgakA pathika hai ? rUpameM dekhatA hai tabataka vaha AtmA rUpameM dekhane lagatA hai, tabase vaha 'zarIra hI meM hU~' aisA athavA zarIrako hI AtmA samajhanevAlA bahirAtmA hai | AtmA aura zarIra ko bhinna samajhanevAlA antarAtmA hai | zarIrarahita AtmA paramAtmA hai| AtmAkA darzana jisa samaya hotA usa samaya sabhI paramAtmA haiM | bahirAtmA baddha hai, paramAtmA zuddha hai, aMtarAtmA apane hita meM lagA huA hai| vaha bAhyacitAmeM jaba rahatA hai taba baddha hai| apane Atmacitavana meM jaba magna hotA hai taba zuddha hai / apane AtmAko alpa samajhanevAlA svayaM ana hai / apane AtmAko zreSTha samajhakara Adara karanevAlA alpa nahIM hai, vaha mere samAna lokapUjita haiM / ise merI AjJA samajhakara zraddhAn karo / darzana, jJAna, cAritra aura tapake bhedase cAra vikalpa AcArakA vyavahArase honepara bhI nizcayase paramAtmayoga meM ho ve saba aMtarbhUta hote haiM / yaha nizcaya mokSamArga hai| mUla guNa, uttaraguNa AdikA vikalpa sabhI vyavahAra haiN| mUlAraNa to anaMtajJAnAdika ATha haiM aura mere svarUpa meM hai / isa prakAra samajhakara AtmAmeM ArAna karanA yaha nizcaya hai / he bhavya ! jo vyakti sabai vikalpoM ko chor3akara dhyAna meM magna hote hue mujhe dekhatA hai vahI devavaMdanA hai, aneka vratabhAvanA hai| vAyuvegase jAnevAle isa citta ko AtmamArga meM sthira karanA yahI tapazcaryA hai / ugra sapacaryA hai / zreSTha tapazcaryAA hai / ise vizvAsa karo / adhyAtmako jAnakara cittasAdhyako karate hue jo apane AtmAmeM Thahara jAtA hai, vahI svAdhyAya hai, vahI paMcAcAra hai / vaho mahAdhyAna hai / Apa hai, tapa hai /
Page #624
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 bharateza vaibhava pAreke samAna idhara-udhara jAnevAle cittako lAkara AtmAmeM saMdhAna vahIM dvAdazAMga zAstrAdhyayana hai / vahI caturdazapUrvAbhyAsa hai / sAmAnyabhAvanAse cittako rokakara Atmagamya karanA vahIM samyaktva hai, samyagjJAna hai, samyakcAritra hai aura mAmyatapa hai / __ bhinna-bhinna sthAnameM palAyana karanevAle cittako AtmAmeM abhinna rUpase lagA denA vahI merI mudrA hai, vahI tIrthavaMdanA hai, aura vahI merI upAsanA hai, ise zradAna kro| durjayanittako jotakara, sAI nilamoM ko liA .rate hue jo svayaMko dekhatA hai vahIM nirjarA hai, saMvara hai, vahI paramAtmAkI ujita mukti hai| dAkSiNya (lihAja ) chor3akara cittako dabAte hue AtmasAkSIse aMdara dekhanA vaha mokSapaddhati hai, vahI mokSasampatti hai / vizeSa kyA? vahIM mokSa hai, ise vizvAsa karo, vizvAsa kro| he ravikoti ! yaha Atmacitavana paramarahasyapUrNa hai, evaM mujhe prApta karane ke lie sannikaTa mArga hai / jo isa duSTamAnako jItate haiM una ziSToM ko isakA anubhava ho sakatA hai| 'prabho ! eka zaMkA hai', bocameM hI ravikIrtikumArane khaa| jaba isa paramAtmAko itano alaukika sAmarthya hai phira vaha isa saMku. cita zarIrameM phaMsakara kyoM rahatA hai ? janma aura maraNake saMkaToko kyoM anubhava karatA hai, zreSTha mukti meM kyoM nahIM rahatA hai ? ___ bhagavaMtane uttara diyA ki bhavya ! vaha atulasAmarthyase yukta haiM, yaha satya hai, tathApi apanI sAmarthyako na jAnakara bigar3a gayA rAgadveSako chor3akara apane Apako dekhe to yaha bahuta sukhakA anubhava karatA hai / . vRkSako jalAnekI sAmarthya agnimeM hai, parantu vaha bhAga vRkSameM hI chipI rahasI hai / jaba do vRkSoMkA paraspara saMgharSaNa hotA hai taba vahI agni usI vRkSako jalA detI hai| ThIka isI prakAra karmako jalAnekI sAmarthya AtmA meM hai parantu vaha karmake andara ho chipA huA hai / karmako jAnakara svataH apaneko dekheM to usI karmako vaha jalA detA hai| AtmAmeM anantazakti hai, parantu vaha zaktirUpameM hI vidyamAna hai| use vyaktike rUpameM lAnekI AvazyakatA hai | zaktiko vyaktike rUpa meM lAneke lie viraktise yukta dhyAna hI samartha hai / aMkura to bIjake andara maujUda hai / bhUmikA sparza na honepara vaha vRkSa
Page #625
--------------------------------------------------------------------------
________________ 171 bharateza vaibhava kaise bana sakatA hai ? paMkayukta bhUmi ( kocar3ase yukta jamIna ) ke saMsargase vahI bIja aMkurita hokara vRkSa bana jAtA hai| __ jJAnasAmarthya isa zarIrameM sthita AtmAmeM vidyamAna hai, tathApi dhyAna ke binA vaha prakaTa nahIM ho sakatI hai / use Ananda rasake sudhyAnameM rakhane para tIna lokameM hI vaha vyApta ho jAtA hai| canamUlikAsArako (navasAdara ) suvarNa zodhaka sA~cemeM ( mUsameM ) DAlakara agnise usa azuddha suvarNako tapAnepara kiTakAlimAdi doSase rahita zuddha suvarNa bana jAtA hai usI prakAra mAtmazodhana karanA caahiye| zarIra suvarNazodhaka sopA ( mUsa! haiN| ratnatraya par3hApara navasAdara (suhAgA) hai, aura sudhyAna hI agni hai| ina sabake milanepara pharmakA vidhvaMsa hotA hai, aura vaha mAtmA zukhasuvarNake samAna ujjvala hotA hai| - halake soneko zuddha nahIM kiyA jAtA hai vahA~ vaha navasAdara, bhUsa agni, kiTTa, kAlimA Adi saba alaga alaga hI haiM / aura vaha sikha (zuddha) karanevAlA alaga hI hai| parantu yaha AtmazodhanakArya usase vicitra hai, yaha usa suvarNapuTake samAna nahIM hai| ___ "siddho'ham ! so'ham" ityAdi rUpase jo usa AtmazodhameM tatpara haiM unako samajhAne ke lie nirUpaNa karate haiM 1 acchI taraha suno ! aura samajho / ___ AtmapuTakAryameM vaha mUla, kiTTa, kAlimA, yaha AtmAse bhinna hai / bAkI suvarNa, auSadhi aura zodhakasiddha sabho AtmA svayaM haiM / isa viSaya para vizeSa vicAra karaneko AvazyakatA nahIM hai bhavya ! yaha vastusvabhAva haiM / samasta tatvoMmeM yaha Atmatatva pradhAnatatva hai, usakA darzana honepara anyavikalpa hRdaya meM utpanna nahIM hote haiN| nikSepa, naya, pramANa yaha saba AtmanirIkSaNake kAla meM rahate haiM, sarva pakSako chor3akara AtmanirIkSaNapara jaba yaha magna ho jAtA hai taba unakI AvazyakatA nahIM hai| __ madagaja yadi kho jAya to usake pAdake cihnoMko dekhate hue use DhUMDhate haiM / parantu sAmane hI vaha madagaja dikhe to phira una cihnoMko AvazyakatA nahIM rahatI hai / aneka zAstroMkA adhyayana, manana Adi AtmAnveSaNake lie mArga haiM, dhyAnake balase AtmAko dekhaneke bAda aneka vikalpa va bhrAMtikI kyA AvazyakatA hai ? ___ Atmasamparka meM jo rahate haiM unako tarkapurANAdika Agama rucate nahIM haiM / arkake samIpa jo rahate haiM ve dIpakako kyoM pasanda karate haiN| kyA rAja. zarkarAse bhI balako kabhI kImata adhika ho sakatI hai ?
Page #626
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava he bhavya ! yaha merI pasandako cIja hai / siddha bhI ise pasanda karate haiM, maiM hU~ so yaha hai, yaha hai so maiM huuN| isalie tuma ise vizvAsa karo / pasanda karo / nirIkSaNa kro| yahI merI AjJA hai| pahile jitane bhI siddha mukta hue haiM ve saba isI AcaraNase mukta hue haiM / aura hameM va Age honevAle siddhoMko bhI yahI muktikA rAjamArga hai| yahI paddhati hai isa AjJAko tuma dRr3hatAke sAtha pAlana kro| he bhavya ! Atmasiddhi ke lie aura eka kalAke zAnakI AvazyakatA hai / use bhI jAna lenA cAhie / isa lokameM kArmANavANAyeM (karmarUpa banane yogya pudgala paramANu ) sarvatra bharI huI haiN| una pudgalaparamANurUpI samudra ke bIca meM machaliyoMke samAna yaha asaMkhyAta jIva Dubako lagA rahe haiN| rAga, dveSa, moha AdiyoMke dvArA una paramANuokA AtmAka sAtha sambandha hotA hai| paraspara sambandha hokara ve hI kArmANaraja ATha karmoke rUpako dhAraNa karate haiM / una karmoke baMdhanako tor3anA sarala bAta nahIM hai| sasa bandhanako DhIlA karaneke lie yaha AtmA svayaM hI samartha hai| eka kI gAMTha dUsarA kholakara chur3AnA cAhe to vaha. asambhava hai / svayaM svayaM ke AtmApara magna hokara yadi usa gA~Thako kholanA cAhe to AtmA khola sakatA hai / maiM tumhArI gAMThako kholatA hU~ yaha jo kahA jAtA hai yahI to moha hai, usase to baMdhana DhIlA na hokara pUnaH majabUta ho jAtA hai / isalie kisIke baMdhanako kholane ke liye, koI jAve to vaha mohake kAraNase ulaTA baMdhanase baddha hotA hai| eka gAMThako kholane ke lie jAkara yaha tIna gA~Thase baddha hotA hai / isalie vivekiyoMko ucita hai ki ve kabhI aisA prayatna na kreN| isalie AtmakalyANecchu bhanyako ucita hai ki vaha aneka viSayoMko jAnakara AtmayogameM sthira ho jAye, tabhI use sukha mila sakatA hai / aNumAtra bhI bhAva karmoko apanAnA ucita nahIM hai, dhyAnameM magna honA hI AtmAkA dharma hai / tuma bhI dhyAnI bno| he ravikoti ! tumheM, tumhAre sahodaroMko, evaM tumhAre pitAko aba saMsAra dUra nahIM hai / isI bhavameM muktiko prApti hogii| isa prakAra Adi prabhune apane amRtavANIse pharamAyA / ___isa bAtako sunase hI ravikIrtike mukha meM hasIkI rekhA utpanna huI, Anandase vaha phUlA na samAyA / svAmin ! mere hRdayako zaMkA dUra huI bhaktikA bheda aba ThIka samajhameM aagyaa| Apake caraNoMke darzanase merA jIvana saphala huA, isa prakAra kahate hue bar3I bhaksise bhagavaMtake caraNoM meM
Page #627
--------------------------------------------------------------------------
________________ maraseza vaibhava 172 sASTAMga namaskAra kiyA va punaH harSAtire kase kahane lagA ki bhagavan ! maiM jota gayA ! maiM jIta gayA ! cidrUpako jina samajhakara upAsanA karanA yaha bhakti hai / usa cidrUpako na dekhakara isa kSudrazarIrako hI jina samajhanA yaha kaunasI bhakti hai| kadAcit zilAmayamUrtiko kisI apekSAse jina kaha sakate haiN| suddhAtmakalAko to jina kahanA hI cAhiye, malapUrNa zarIrako vastrAbhUSaNoM. se alaMkRta kara use jina kahanA va pUjanA vaha to murkha bhakti hai| haMsamudrAko pasanda karanese yaha dehamudrA AtmasilimeM sahakArI hotI hai| haMsamudrAko chor3akara dehamudrAko ho grahaNa kareM to usakA upayoga kyA ho sakatA hai ? prabho ! yukti rahita bhaktikI hameM AvazyakatA nahIM hai| hameM to yuktiyukta bhaktiko AvazyakatA hai / yaha yuktiyuktabhakti arthAt muktipatha Apake dvArA vyakta huA / isalie Apako bhakti to alaukika phalako pradAna karanevAlI hai| hama dhanya haiM !! __ svAmin ! Aphne pitAjIko ( cakravartI ) eka daphe iso prakAra tatvopadeza diyA thaa| usa samaya unake sAtha meM bhI AyA thA / yaha upadeza abhItaka mere hRdaya meM aMkita hai / Aja vaha dviguNita huA / Aja hama saba buddhivikrama bana gaye / prabho! karmakardamameM jo phaisi hue haiM, unako Upara uThAkara dharmajalase dhone meM evaM unheM nirmala karanemeM samartha Apake sivAya dayAnidhi dUsare kauna haiM / viSaya ( paMceMdriya) ke madarUpI viSakA vega jinako car3ha jAtA hai, unako tuSamaSamASa boSamaMtrase jAgRta kara viSako dUra karanevAle evaM zAMta karanevAle Apa paramaniviSarUpa hai| ___ bAukarmarUpI ATha sauke gale meM phaMse hue jIvoMko bacAkara unako muktipathameM pahuMcAnevAle lokabandhu Apake sivAya dUsare kauna ho sakate haiN| ___ bhavarUpI samudra meM yamarUpI magarake mukha meM jo hama phaMse hue the unako uThAkara mAkSapathameM lagAnemeM dakSa Apa ho haiM / aura koI nahIM hai| svAmina ! hama baca gaye / Apake pAdakamaloMke dAMnase AtmasiddhikA mAge bhI sarala huA hai| isase adhika lAbhakI hameM AvazyakatA nahIM hai| aba hamAre mArgako hama hI soca lete haiN| tadanantara ravikItine apane bhAiyoMse kahA ki zajhuMjaya ! mahAjava ! ariMjaya ! Apa sabane bhagavatake divyavAkyako suna liyA? rativIrya Adi sabhI bhAIyoMne sunA? taba una bhAiyoMne vinayase kahA ki bhAI ! sunanemeM samartha Apa haiM, Atmasiddhiko kahane meM samartha mahAprabhu haiM / hama loga sunanA
Page #628
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 bharateza vaibhava kyA jAneM Apa jo kaheMge use Dama sanalA jAnate haiM / usase adhika hama kucha bhI nahIM jAnate haiM / bhAI ! kyA hI acchA nirUpaNa huA / bhagavaMta kA yaha digdha tatvopadeza kyA, karmarUpa bhUmike andara chipI huI paramAtmanidhiko dikhAnevAlA yaha divyAMjana hai / vaha paramAtmakA divyavAkya kyA ? dehakUpapApAMdhakArameM magna paramAtmAke svarUpako dikhAnevAlA ratnadIpa hai| kalihara bhagavatakA tatvopadeza kyA? bhavarUpo saMtApase saMtapta prANiyoMko mulAbajalakI nadIke samAna hai| hamAre zarIrameM ho hameM paramAtmA kA darzana haa| agAdhabhavasamudra hameM cullUbhara pAnIke samAna mAlama ho rahA hai| bhagavan ! hama saba isa phaMdameM par3e nahIM raha sakate haiN| bar3A bhAI jisa prakAra calatA hai usI prakAra dharabharakI cAla hotI hai| isalie bhAI ! Apa jo kaheMge vahI hamArA nizcaya hai| hamArA uddhAra kro| ravikItirAjane kahA ki ThIka hai / aba apana saba kailAsanAtha prabhuke hAyase dIkSA leveM / yahI AgekA mArga hai / taba sabane eka svarase sammati dii| bhagavasakI pUjA kara anaMtara dIkSA leMge, isa vicArase ve sabase pahile bhagavaMtakI pUjAmeM lavalIna hue / isa prakAra vyavahAra va nizcayamArgako jAnakara ve bharatakumAra AgekI taiyArI karane lge| ve sukumAra dhanya haiM jinake hRdayameM aise bAlyakAlameM bhI viraktikA udaya huaa| aise suputroMko pAnevAle bharatezvara bhI dhanya haiM jinakI sadA isa prakArako bhAvanA rahatI hai ki "he paramAtman ! Apa saphalavikalpavajita ho ! vizvatatva dIpaka ho, isalie divyAsujAna svarUpo ho, akalaMka ho, tribhuvana ke lie darpaNake samAna ho, isalie mere hatyameM sadA nivAsa phro| he siddhAtman / Apa mokSamArga haiM, mokSakAraNa hai, sAkSAt mokSarUpa haiM, mokSasukha haiM, mokSasaMpatsvarUpa haiN| he niraMjanasiddha ! mujhe sanmati pradAna kiijiye|" isI bhAvanA kA phala hai ki unheM aise lokavijayI putra prApta hote haiN| iti mokSamArga saMviH
Page #629
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 175 dIkSAdhiH bhagavan ! bharatacakravartIke putroMke bhavyavinayakA kyA varNana karUM? bhagavetake mukhase pratyakSa upadezako sunane para bhI dIkSAko yAcanA nahIM kii| apitu bhagavaMtakI pUjAke lie ve taiyAra hue / yadyapi ve vivekI isa bAtako acchI taraha jAnate the ki bhagavAn Adiprabhu pUjAke bhUkhe nahIM haiM / tathApi maMgalArtha unhoMne pUjA kii| acche kAryake prArambhameM pahile maMgalAcaraNa karanA Avazyaka hai| isa vyavahArako ekadama nahIM chor3anA cAhie / imo vicArase unhoMne pUjA ko / ___ kucha minaToMmeM ho ve snAnakara pUjAke yogya zRMgArase yukta bhaye evaM pUjAsAmagro lekara devendrako anumatise pUjA karane lage / koI unameM svayaM pUjA kara rahe to koI pUjAmeM paricArakavRttikA kArya kara rahe haiM / arthAt sAmagrI vagairaha taiyAra kara de rahe haiN| koI umI meM anumodanA dekara AnaMdita ho rahe haiM / unako bhaktikA kyA varNana kareM ? ___oMkArapUrvaka maMtroccAraNa karate huye hokAra, ahaMkArake sAtha hU~kAra ko sucanAse jalapAtrake jalako jhaMkArake zabdase arpaNa karane lge| donoM hAthoMse suvarNakalazako uThAkara mantrasAmose bhagavaMtake caraNoM meM jaladhArA de rahe haiM / usa samaya vahA~ upasthita devagaNa jayajayakAra zabda kara rahe the| surabherI, zaMkha, vAdya Adi lekara sAr3hebAraha karor3a tarahake bAje usa samaya bajane lage the| vividha prakArase unake jaba zabda ho rahe the, mAlUma ho rahA thA ki samudrakA ho dhoSa ho / gandhagajAri arthAt siMhake Upara jo kamalAsana thA usake sugandhase saMyukta bhagavaMtake caraNoMmeM una bharatakumArIne divyagandhakA samarpaNa kiyA jisa samaya gandharva jAtike deva jayajayakAra zabda kara rahe the| akSayamahimAse yukta, vimalAkSa, vijitAkSa zrI bhagavaMtake caraNoMmeM jaba unhoMne bhaktise akSatAkA samarpaNa kiyA taba siddhayakSajAtike deva jaya jayakAra zabda kara rahe the| puSpabANa kAmadevake samAna sundara rUpako dhAraNa karanevAle ve kumAra koTisUryacandroM ke prakAzako dhAraNa karane vAle bhagavaMtako puSpakA jaba samarpaNa kara rahe the taba unakA vapuSpulakita (zarIraromAMca) ho rahA thA arthAt atyadhika mAnandita hote the | parasaMgase hokara AtmAnaMdameM lona honevAle bhagavaMtako ve anurAgase paramAnna nogako navIna suvarNapAtrase samarpaNa kara rahe haiN| sUryako dIpaka dikhAneke
Page #630
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra bharateza vaibhava samAna tInalokake sUryakI karpUradIpakase AratI ve kumAra kara rahe haiM, usa samaya AyaMjana jayajayakAra kara rahe haiM / bhagavaMtako ve dhUpakA arpaNa kara rahe haiN| usa dhUpakA ghUma kRSNavaNaM virahita kAMtise yukta hokara AkAzapradeza meM jisa samaya jA rahA thA, usa samaya sugandhase yukta indradhanuSake samAna mAlUma ho rahA thaa| svAmin! viphala honevAlA yaha janma Apake darzanase saphala bhayA / isalie karmanATaka aphala ho, evaM mukti saphala ho| isa prakAra kahate hue uttama phalako samarpaNa karane lage / uttama ratnadIpa, suvarNa va ratnanirmita uttama phaloMse yukta merUpatake samAna unnata ase bhagavaMtakI pUjA kI / saMtApako pAnevAle samasta prANiyoM ke duHkhakI zAMti ho isa vicArase bhagavaMta ke caraNoMmeM zAMtidhArA kI vaha zAMtidhArA nahIM thI, apitu muktikAMtA ke sAtha pANigrahaNa hote samaya kI jAnevAlI jaladhArA thI / evaM cAMdI sonA Adise nirmita uttamapuSpoMse bhagavaMtakI puSpAMjali kI / sAtha hI motI, mANika, tola, gomeMka, hIrA, beDa, puSyarAga Adi uttamottama ratnoM ke vAra kiyaa| aba vAdyaghoSa (bAjekA zabda) baMda ho gayA / vidyAnaMda ve kumAra prabhuke sAmane khar3e hokara stuti karaneke lie uccukta hue / bhagavan ! adya vayaM sukhino bhUma jayajaya jAtijarAtaMka mRtyusaMcaya duraduHkhasaMhAra ! jayajaya nizcita zAMta nirlepa ! bhavadoya pAvana caraNa vara zaraNa pApAMdhakAravidrAvaNa madanadarpAharaNa bhavamathana ! kopAgni zItala jaladhara ! saMsAra saMtApa nivAraka karma mahAraNyadAvAgni ! darzavidhadharmoddhAra susAra ! dharmAdharmasvarUpaM darzaya ! karma nirmUlase nirmala padasArakara he mahAdeva / yaha jagat atyanta vizAla hai| usa jagatse bhI vizAla AkAza hai| usase bhI bar3hakara vizAla ApakA jJAna hai| ApakI stuti hama kyA kara sakate haiM ? kalpavRkSa se prApta divyAnnake: sukhase bhI bar3hakara nirUpama nijasukhako anubhava karanevAle Apako sAmAnya vRkSa ke phala va bhakSyoMko hama arpaNa kara prasanna hote haiM yahI hama bAlakoM kI baMcalabhakti hai / svAmin / dhyAna meM bAlyA ke andara bApako sAkara bAvazike zrAga
Page #631
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava too jJAnapUjA jabataka hama nahIM kara sakate haiM, tabataka ApakI ina phaloMse pUjA kareMge : punaH punaH sASTAMga namaskAra karate hue hAtha jor3akara stuti karate haiN| bhakti se harSita hote hue bhagavaMtakI pradakSiNA de rahe haiM / hema girIko pradakSiNA dete hue AnevAlI somasUryakI senAke samAna ve hemavarNa ke kumAra bhagavaMtako pradakSiNA de rahe haiM, unakI bhaktikA varNana kyA karanA hai ? bhagavaMtako zarIrakAMti vahAM para sarvatra vyApta ho gaI hai / usa bIcameM ye kumAra jA rahe the| mAlUma ho rahA thA ki ye kAMtike tIrtha meM ho jA rahe haiN| atyanta ThaNDe vUpake mArga meM calane ke samAna tathA ThaNDe prakAzako dhAraNa karanevAle dIpaka prakAza meM calane ke samAna ke kumAra vahA~ para pradakSiNA de rahe haiM / ratnasuvarNake dvArA nirmita gaMdhakuTimeM ratnagarbha ve kumAra jinaratnoM ke bIca ratnadIpake samAna jA rahe haiM, usa zobhAkA kyA varNana kareM ? jinendra bhagavaMta ke sihAsana ke cAroM ora virAjamAna hajAroM ke valiyoMkI vaMdanA karate hue ve vinaya ratnakumAra ravikIrtirAjako Age rakhakara jA rahe haiM, unako bhaktikA kyA varNana kareM ? unake valiyoM meM aneka kevalI ravikItirAjake pUrva paricaya ke the / isaliye apane bhAiyoMko bhI paricaya deneke uddezyase ravikIrtikumArane unako isa kramase namostu kiyA / una mahAyogiyoMke bIca sabase pahile eka yogirAjako ravikIti rAjane dekhA, jo ki apanI kAMtise sUryacandrako bhI tiraskRta kara rahe haiM / unako dekhakara kumAra ne kahA ki 'maiM svAmI akaMpavalIko namaskAra karatA hU~, sabhI bhAI usI samaya samajha gaye ki yaha vArANasI rAjyake adhipati rAjA akaMpa hai| unhoMne rAjyavaibhavako tyAgakara tapazcaryA kI va kevalajJAnako prApta kiyaa| sAthameM sabane akaMpakevalIko vaMdanA kI / yubarAja akIrtiko apanI kanyA dI va rAjyako apane putrako diyA evaM svayaM taporAjyake Azraya meM Akara kevalI hue / dhanya hai ! isase bar3hakara hameM dRSTAntakI kyA AvazyakatA hai ? isa prakAra vicAra karate hue ve kumAra Age bar3ha rahe the ki itane meM bahA~para usa jina samUha meM do yogirAja dekhane meM mAye / mAlUma hotA thA ki svayaM candra aura sUrya ho jinarUpako lekara vahA~para upasthita hai| 2-12
Page #632
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 bharateza vaibhava ravikotikumArane kahA ki somaprabha jina jayavanta rhe| zreyAMsasvAmIko namostu ! isa vacanase ve satra kumAra ina kevaliyoMse paricita hue / hastinApurake rAjA somaprabha va zreyAMsa sahodara haiN| unhoMne apanI sarva rAjyasaMpattiko meghezvarake (jayakumAra) havAlAkara dIkSA lI evaM Aja isa vaibhavako prApta kiyaa| jina ! jina ! dhanya hai jinadIkSA koI sAmAnya cIja nahIM hai / vaha to lokapAvana hai| isa prakAra kahate hue una donoM keliyoMko bhaktise praNAma kiyA va Age bar3heM! bAge bar3hanepara atyanta kAMtiyukta do kevaliyoMkA darzana huA / ravikIrti kumArane kahA ki kaccha va mahAkaccha jindako maiM bhaktise vandanA karatA huuN| ye to donoM cakravartI bharatake khAsa mAmA haiN| aura apane rAjyase mohako tyAgakara yahA~ kevalI hue haiM, dhanya haiM isa prakAra vicAra karate hue ve Age bddh'e| vahA~para unhoMne jisa kAlokA darzana kiyA yaha yahA~ upasthita sarva kevaliyoMse zarIrase hRSTapuSTa dIrghakAya yA, aura sundara thA, vizeSa kyA, usa samayakA kAmadeva ho thA / ratnaparvata hI Akara jina rUpameM khar3A ho isa prakAra logoMko Azcarya meM DAla rahA paa| ravikItirAjane bhaktise kahA ki bhagavAn bAhubalI svAmoke caraNoMmeM namaskAra ho / sarva kumAroMne Azcarya va bhakti ke sAtha unakI vandanA kii| ____ Age bar3hanepara aura bhI aneka kevalI mile, jinameM ina kumAroMke kaI kAkA bhI the jo bharatezake sahodara haiN| parantu hama bharatacakravartIko namaskAra nahIM kareMge, isa vicArase apane-apane rAjyako chor3akara dIkSita hue / aise sau rAjA haiN| unameM se kaiyoMko kevalazAnakI prApti huI thii| una kevaliyoMkI unhoMne bhaktise vaMdanA kii| aura manameM vicAra karate hue Age bar3he ki jaba hamAre isa pitRsamudAyane dIkSA lekara karmanAza kiyA to kyA hamArA kartavya nahIM hai ki hama bhI unake samAna hI hoveM ? andarake lakSmImaDapameM Ananda ke sAtha tIna pradakSiNA dekara bAharake lakSmI maMDapameM aaye| vahA~para 12 sabhAoMko vyavasthA hai vahA~para sabase pahilI sabhA AcAryasabhA kahalAtI haiN| ve kumAra bahuta Anandake sAtha usa sabhAmeM praviSTa hue | usa RSikoSThakameM hajAroM munijana haiM / tathApi unameM 8Y mukhya haiM, ve gaNanAyaka kahalAte haiM unameM bhI mukhya vRSabhasena nAmaka gaNadhara the, unako kumAnei bahuta bhaktike sAtha namaskAra kiyA | sArvabhauma cakravartI bharatake to ve choTe bhAI haiM, parantu zeSa so anuoMke lie to bar3e bhAI haiN| aura sarvajJa bhagavAna Adi prabhuke ve pradhAna maMtro haiM, aise apUrvayogI vRSabhasena gaNaraSarakI unhoMne bhaktipUrvaka namaskAra
Page #633
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaisa 179 kiyA | vahA~vara upasthita gaNadharoMko kramase namaskAra karate hue ve kumAra Age bddh'e| itane meM vahA~para unhoMne aneka taravacarcA meM citta vizuddhi karanevAle 21veM gaNadharako dekhaa| unake sAmane de kumAra khar3e hokara kahane lage ki he meghezvarayogi ! Apa vicitra mahApuruSa haiM, Apa jayavaMta raheM ! isI prakAra vijaya, jayaMtayogI jo meghezvara ( jayakumAra) ke sahodara haiM, ko bhI bhakti se vaMdanA ko, aura kahane lage ki dokSAkAryakA digbijaya hameM ho gayA / aba hamArA nizcaya ho gayA hai| usa samaya ve kumAra AnaMda se phUle na samA rahe the / muni samudAyakI vaMdanA kara ve kumAra animiSarAja devendra ke pAsa Aye va bahuta vinayake sAtha unhoMne apane anubhavako deveMdrase vyakta kiyA | devarAja ! hamAre nivedanako suno, una kumAroMne prArthanA kI " Apa apane svAmIse nivedana kara hameM dIkSA dilAveM, isase tumheM sAtizaya puNya milegA | vaha puNya Age tumheM mukti dilA degA, hama logoMne bhagavantakA kabhI darzana nahIM kiyA, unase dIkSA ke lie vinatI karanekA krama bhI hameM mAlUma nahIM hai| isalie he Urdhvalokake adhipati ! maunase hama dekhate hue kyoM khar3e ho ! calo, prabhuko kaho" / taba devendrane uttara diyA ki kumAra ! Apa logoMkA anubhava, vicAra, paramAtmAke jJAnako bharapUra vyakta kara rahA hai isalie mujhe Apa loga kyoM pUcha rahe hai Apa loga jo bhI kareMge usameM merI sanmati hai / jAIyegA / tadanantara ve kumAra bahA~se Age bar3he, aura gaNadharoMke adhipati vRSabhasenAcAryako punazca vaMdanAkara kahane lage ki muninAtha ! kRpayA jinanAthase hameM dIkSA dilAiye taba vRSabhasena svAmI ne kahA ki kumAra ! Apa logoMkA puNya hI Apa logoMke sAtha meM Akara dIkSA dilA rahA hai, phira Apa loga idhara-udhara kI apekSA kyoM karate haiM ? jAo, Apa loga svayaM trilokapatile dIkSAko yAcanA karanA ve barAbara dokSA deMge / sAtha meM yaha bhI kahA ki hamArI anumati hai, vahI yahA~ dvAdazagaNako bhI sanmata hai, lokake lie puNyakAraNa hai, Apa loga jAo, apanA kAma kro| isa prakAra kahakara gaNanAyaka vRSabhasenAcAryane unako mAge ravAnA kiyaa| gaNakI anumati se Age bar3hakara ve bhagavAn Adiprabhu ke sAmane khar3e hue va karabaddha hokara vinayase prArthanA karane lage, he phaNisuranaralokagati evaM vizvake samastajIvoMko rakSaNa karanevAle, he prabho ! hamAre nivedanakI ora anugraha kIjiye / bhagavan ! anAdikAla se isa bhayaMkara bhavasAgarameM phirate-phirate caka gaye haiN| hairAna ho gye| aba hamAre kaSToM ko arja karaneke lie bApa
Page #634
--------------------------------------------------------------------------
________________ .................. kthaa keeNdr dayAnidhike pAsa Aye haiM / svAmin! Apake darzana ke pahile hama bahuta duHkhI the | parantu Apake darzana hone ke bAda hameM koI duHkha nahIM rahA isa bAta ko hama acchI taraha jAnate haiM / isalie hamArI prArthanAko avazya sunane kI kRpA kreN| 'bhagavan ! ko bhagAkara, kAmako lAta mArakara, duSkamaM jAlako naSTa kara hama muktirAjya kI ora jAnA cAhate haiM / isalie hameM jinadIkSAko pradAna kareM / dIkSA denepara manako daMDita kara AtmAmeM rakkheMge evaM dhyAna daNDase karmoM ko khaMDa-khaMDakara dikhAyeMge Apa dekhiye to sahI ahaMtu ! hama garIba va choTe jarUra haiM, parantu ApakI dokSAko hastagata karaneke bAda hamAre barAbarI karanevAle lokameM kauna haiM ? use bAtoMse kyoM batAnA caahie| Apa dIkSA dIjiye, tadanantara dekhiye hama kyA karate haiM ? prabho ! isa Atmapradeza meM vyApta karmoMko jalAkara koTisUrya candroM ke prakAzako pAkara yadi Apake samAna lokameM hama lokapUjita na bane to Apake putra putra hama kaise kahalA sakate hai ? jarA dekhiye to sahI 1 hamAre pitA chaha khaMDake vijayI hue| hamAre dAdA (Adiprabhu ) premaTha kamauke vijayI hue| phira hameM tIna lokake karmako kyA paravAha hai | Apa dIkSA dIjiye, phira dekhiye / bhagavan mokSa ke lie dhyAnakI parama Akaya katA hai | dhyAnake lie jinadIkSA ho bAhyasAdhana hai| isalie "svAmin ! dIkSAM dehi ! dIkSAM dehi !" isa prakAra kahate hue sabane sASTAMga namaskAra kiyA / bhakti se baddha dIrghabAhu, vistArita pAda, bhUmiko sparza karate hue kalATa pradeza, ekAgratA se jagadoza ke sAmane par3e hue ve kumAra usa samaya sonekI putalI ke samAna mAlUma hote the| "astu bhavyAH samutiSThata" Adiprabhune nirUpaNa kiyaa| taba ve kumAra uThakara khar3e hue| vahA~ upasthita asaMkhya devagaNa jayajayakAra karane lge| devadudubhi bajane lagI / devAMganAyeM maMgalagAna karane lagIM / samayako jAnakara vRSabhasenayogI va devendra vahA~ para upasthita hue nIlaratnako pharaso ke Upara motIkI akSatAoMse nirmita svastika ke kAra unI kumAroMko pUrva va uttaramukhase baiThAla diyA, ve bahuta AturatAke sAtha vahA~ baMTa gaye / unake hAtha meM ratnatrayayaMtrako svastika ke Upara rakhakara usake kAra puNyaphaLAzatAdi maMgaladravyoMko vinyasta kiyA, itane meM hallA-gurulA banda ho gayA, aba dIkSAvidhi honevAlI hai| ve sukumAra bhagavAnke prati ho bahuta
Page #635
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava bhaktise dekha rahe the| itanemeM meghapalaTase jisa prakAra jala barasatA hai usI prakAra bhagavaMta ke mukhakamalase divyadhvanikA udaya huA / ve kumAra bhavake mUla, bhavanAzake mUla kAraNa evaM mokSasiddhike sAdhyasAdhanako kAna dekara suna rahe the, bhagavAn vistArase nirUpaNa kara rahe the he bhavya ! mokSAmArgasaMdhimeM vistArase jisakA kathana kiyA jA cukA hai, vahI mokSakA upAya hai / parigrahakA sarvathA tyAga karanA ho jinadIkSA hai bAhyaparigraha dasa prakArake haiM / aMtaraMga parigraha caudaha prakArake haiM ye caubIsa parigraha AtmAke sAtha lage hae haiN| ina caubIsa parigrahoMkA parityAma karanA hI jinadIkA hai kSetra, dAstu, dhAnya, hiraNya, suvarNa, dAso-dAsa, pazu, vastra, baratana, ina bAhya parigrahoMse mohakA tyAga karanA cAhie / isI prakAra rAgadveSa moha hAsyAdika caudaha antaraMga parigrahoMkA bhI tyAya karanA cAhie jo atyanta daridra haiM unake pAsa bAmaparigraha kucha bhI nahIM rahate haiM, tathApi aMtaraMga parigrahoMko tyAga kiye binA koI upayoga nahIM hai| mAga pariyoM sAra karegana kI pArAyalA tyAga karatA hai isalie bAhya parigrahakA tyAga hI tyAga hai, aisA na samajhanA cAhie / 'bAhmaparigraha ke tyAgase jo Atmavizaddhi hotI hai, usake balase aMtarrama moha rAgAdikakA parityAga kareM jisase dhyAnakI va sukhako siddhi hotI hai| __isa bAsmAse zarIrakI bhinnatA hai, isa vAtako duda karane ke lie muniko kezaloca va indriyoMke damanake lie ekabhuktiko AvazyakatA hai| zarIrazaddhi ke lie kamalu va jIvarakSAke lie pichakI AvazyakatA hai evaM apane zAnakI vRddhi ke lie AcArasUtrakI AvazyakatA hai| bogiyoMka upakaraNa haiN| zAstroM meM varNita mUlaguNa, uttaraguNAdi dhyAnake lie bAhya sahakArI hai ! yaha saba dhyAnakI sidike lie Avazyaka haiN| isa prakAra gaMbhIraninAdase nirUpaNa karate hue bhagavantane yaha bhI kahA ki aba adhika upadezakI jarUrata nahIM hai / aba apane zarIrake alaMkAroM kA parityAga kIjiye / rAjaveSako chor3akara tApasI veSako grahaNa kojie| sarva putroMne 'icchAmi, icchAmi, kahate hue hAthake phalAkSasako bhagavaMta ke pAdamUlameM arpaNa karaneke lie pAsameM khar3e hue devoMke hAthameM de diyaa| apane zarIrake vastrako unhoMne utArakara pheMkA / isI prakAra ThahAra, karNAbharaNa, suvarNasudrikA katiputra, rasnamudrikA bAdi sarvAbharaNoMko bhAra diyaa| tilaka, yajJopavIta, AdikA bhI tyAga kriyA / kaha vicAra ko
Page #636
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 bharateza vaibhava hae ki hama kauna haiM, yaha zarIra kauna hai, apane kezapAzako apane hAyase laMghana karate hue vahA~ rakhane lage / ve kezapAzako saMklezapAza, durmohapAza, AzApAzava mAyApAzake samAna phAr3ane lge| vizeSa kyA? janmake ke samayake samAna ve jAtarUpadhara bane zarIrakA AvaraNa dUra hote ho zarIrameM navIna kAMti utpanna ho gaI jisa prakAra ki mANikako jalAne. para usameM raMga car3hatA hai| __kAMti va zAMti dAnoM meM ve kumAra jAtarUpadhara bane kAMti aba to pahile se bahuta bar3ha gaI hai / ve bahuta hI bhAgyazAlI haiN| bhagavAn Adiprabhu dIkSAguru hai / kailAsa parvata dIkSAkSetra hai devendra ve gaNadhara dIkSAkAryameM sahAyaka haiN| aisA vaibhava lokameM kise prApta ho sakatA hai| svassikake Uparase uThakara sabhI kumAra Adiprabhuke caraNoM meM pahuMce va bhaktise namaskAra karane lage, taba vItarAgane AzIrvAda diyA ki 'aarmsidirevaastu| isa samaya devagaNa AkAza pradezameM khar3e hokara puSpavRSTi karane lage evaM ayajayakAra karane lge| isI samaya karor3oM bAje bajane lage evaM maMgalagAna karane lage / vRSabhasena gaNadharane upakaraNoMko vRSabhanApa svAmike sAmane rakhA to nUtana RSiyoMne vRSabhanAthAya namaH svAhA kahate hue mahaNa kiyA / unake hAtha meM picha to bijalIke gucchake samAna mAlUma ho rahe the| isI prakAra sphaTikake dvArA nirmita kamaMDaluko bhI unhoMne grahaNa kiyA evaM bAlavayake ve sau muni vahA~se Age bddh'e| vRSabhasenAcAryake sAtha ve jaba Age bar3ha rahe the, taba vahA~ sabhI jayajayakAra karane lge| mAlUma ho rahA thA ki samudra umar3akara ghoSita kara rahA ho / _ 'ravikoti yogI Avo, gajasiMhayogo Avo, divijeMdrayogI Ao' isa prakAra kahate hue yogijana unako apano sabhAmeM bulA rahe the| unhoMne bhI unake bIca meM Asana grahaNa kiyaa| devendra zacI mahAdevIke sAtha Aye va unhoMne una nUtanayogiyoMko bahuta bhaktike sAtha namaskAra kiyaa| una yogiyoMne bhI "dharmaddhirastu" kahA / devendra bhI manameM yaha kahate hue gayA ki svAmin ! Apa logoMke AzorvAdase vRddhi meM koI antara nahIM hogaa| avazya isakI siddhi hogii| isI prakAra yA, sura, garur3a, gaMdharva, nakSatra, deva, manuSya Adi sabane Akara una yogiyoMko namaskAra kiyaa| munikumAroMne jinavastrAbharaNa keza AdikA parityAga kiyA thA usako devagamoMne bahuta vaibhavake sAtha samudrameM pahuMcAyA jAte samaya unake bairAgyako bhUri-bhUri prazaMsA ho raho thii|
Page #637
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 183 Sarcasion sondaryayukta zarIrako pAkara ekadama mohakA parityAga karanevAle kauna haiM ? prakAra japaNA kara rahe the / hajAra suvarNamudrA milI to basa kharcakara khAkara marate haiM, parantu saMsAra nahIM chor3ate haiM / bhUvalayako eka chatrAdhipatyase pAlanevAle samrATke putra isa prakAra parigrahoM kA parityAga kareM, yaha kyA kama bAta hai ? mUcheM sapheda ho jAya to use kalapa vagairaha lagAkara punaH kAle dikhAnekA logoMko zauka rahatA hai / parantu acchI taraha mUcha Aneke pahile hI saMsArako chor3anevAle atithi ina kumAroMke samAna dUsare kauna ho sakate haiM / dA~ta na hoM to tAMbUlako khalabaTTemeM kUTakara to jarUra khAte haiM / paraMtu chor3ate nahIM haiM / ina kumAroMne isa bAlya avasthAmeM saMsArakA parityAga kiyA / Azcarya hai ! apane vikRta zarIrako tela, sAbuna, aMtara vagairaha se malakara sundara banAne ke lie prayatna karanevAle lokameM bahuta haiM / parantu sAtizaya saundarya ko dhAraNa karanevAle zarIroMko tapako pradAna karanevAle ina kumAroMke samAna lokameM kitane haiM ? kAle zarIrako pAvaDara malakara sapheda karaneke lie prayatna karanevAle lokameM bahuta haiM / parantu puruSa bhI mohita hoM aise zarIrako dhAraNa karane vAle ina kumAroM ke samAna dIkSA lenevAle kauna haiM ? bharatacakravartIkI sevA karanekA bhAgya mile to usase bar3hakara dUsarA puNya nahIM hai aisA samajhanevAle lokameM bahuta haiM / parantu khAsa bharatacakravartI ke putra hokara sampattise tiraskAra kareM yaha Azcarya kI bAta hai / ina kumAroMkI mokSaprApti meM kyA kaThinatA hai ? yaha jarUra jaldI ho mokSadhAma meM padhAreMge ityAdi prakArase vahapira devagaNa una kumAroMkI prazaMsA kara rahe the, ye dIkSitakumAra AtmayogameM magna the / bharata cakravartI mahAn bhAgyazAlI haiN| akhaMDa sAmrAjya ke atula vaibhava ko bhogate hue samrATko tilamAtra bhI citA yA duHkha nahIM hai / kAraNa ve sadA vastusvarUpako vicAra karate rahate haiM / unake kumAra bhI pitA ke samAna hI paramabhAgyazAlI haiN| nahIM to, udyAnavanameM krIr3Ake lie pahu~cate kyA ? vahIse samavasaraNa meM jAte kyA ! vahA~ tIrthaMkarayogIke hastase dIkSA lete kyA ! yaha saba ajaba bAteM haiN| isa prakArakA yoga bar3e
Page #638
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 bharateza vaibhava puNyazAliyoMko hI prApta hotA hai / bharatezvarane aneka bhavoMse sAtizaya puNyako andana kiyA hai| me sadA cilamana karate haiM ki, "he civambarapuruSa! Apa Age pIche, dAhine bAeM, bAhara andara, Upara nIce Adi bheda virahita hokara amRtasvarUpa hai| isalie he saccidAnanda ! mere cittameM sadA nivAsa kiijie| he siddhAtman ! Apa svaccha prakAzaka tIrthasvarUpa haiM, cA~danIse nirmita bibake samAna ho, isalie mujhe sadA sanmati pradAna kiijie| iti dokSAsaMghiH kamAraviyoga sandhiH bharatake sau kumAra dodhita hue| tadanantara unake sevaka bahuta duHkha ke sAtha vahasi lauTe / usa samaya unako itanA duHkha ho rahA thA ki jaise kisI vyApArIko samudrameM apanI mAlabharI jahAjake DUbanese duHkha hotA ho / vaha jisa prakAra jahAjake DUbanepara duHkhase apane grAmako loTatA hai, usI prakAra ve sevaka atyanta duHkhase ayodhyAkI ora jA rahe haiM / kailAsaparvatase nIce utarate hI unakA duHkha udrikta ho utthaa| rAste meM milane vAle aneka grAmavAsI unako pUcha rahe haiM, ye sevaka duHkhabharI AvAjase rote-rote apane svAmiyoMke vRttAMtako kaha rahe haiN| kisI prakAra svayaM rote hue sabako salAte hue cakravartIke nagarakI ora ve sevaka aaye| ___ ravikIti rAjakumArakA sevaka araviMda hai| use hI sabane Age kiyaa| bAko saba usake pIche-pIche cala rahe haiM / ve duHkhase calate samaya patiyoMko khoye hue brAhmaNastriyoMke samAna mAlUma ho rahe the / kalArahita ceharA, paTutvarahita cAla, pravAhita azru, maunamudrAse yukta mukha va sattarIya vastrase saMke hue mastakase yukta hokara ye bahuta duHkhake sAtha nagarameM praveza kara rahe haiN| unake bagalameM una kumAroMke pustaka, Ayudha, bINA vagairaha haiM / nagaramAsI. bana mAge bakkara pUcha rahe haiM ki rAjakumAra kahA~ haiM to ye sevaka
Page #639
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava mUka banakara jA rahe haiN| buddhimAn loga samajha gaye ki rAjakumAra sabake saba dIkSA lekara cale gaye / vaha kaise ? inake hAtha meM jo khaDga, kaThArI, vINA, vagairaha haiM, ye hI to isa bAta ke lie sAkSI haiN| nahIM to ye sevaka to apane svAmiyoMko chor3akara kabhI vApasa nahIM A sakate haiN| hamAre samrATke suputroMko parabAdhA nahIM hai arthAt zatruoMko asvazastrAdikase unakA apamaraNa nahIM ho sakatA hai / kyoMki ve mokSagAmI haiN| inakI mukhamudrA hI kaha rahI hai ki kumAroMne dIkSA lI hai saba logoMne isI bAtakA nizcaya kiyA / koI isa bAtameM sammata haiN| koI asammata haiM 1 tathApi sabane yaha nizcaya kiyA, jaba ki ye sevaka hamase nahIM kahate haiM to rAjA bharatase to jarUra kaheMge / calo, hama vahIM para suneNge| isa prakAra kahate hue sarva nagaravAsI unake pIche lage / usa samaya cakravartI bharata ekadama bAharake dIvAnastAnameM baiThe hue the| usa samaya sevakoMne pahu~cakara apane hAthake kaThArI, khaDga, vINAdikako cakravartI ke sAmane rakhA va sASTAMga namaskAra kiyA / ghahA~ upasthita sabhA Azcaryacakita huI / samrAT bharata bhI Azcarya dRSTise dekhane lge| AMsuoMse bharI haI A~khoMko lekara ve sevaka utthe| upasthita sarvajana stabdha hue| hAtha jor3akara sevakoMne prArthanA kI ki svAmin ! zrIsampanna sau kumAra dIkSA lekara cale gye| __ isa bAtako sunate hI cakravartIke hRdayameM ekadama AghAtasA ho gayA / ve avAk hue, hAthakA tAMbUla nIce gira pdd'aa| usa daravAra meM upasthita sada jora jorase rone lge| taba samrATne hAthase izArA kara sabako roka diyA va dharavida pUnaH pUchane lge| "kyA sacamaca meM gaye? araviMda ! bolo to sahI !" araviMdane uttarameM nivedana kiyA ki svAmin ! hama loga apanI A~khoMse kailAsaparvatameM dIkSA lete hue dekhakara mAye / unhoMne dokSA lI, itanAhI nahIM, devendra ke namaskAra karanepara 'dharmavRddhirastu' yaha AzIvarvAda bhI diyaa| dekhate-dekhate baccoMke dIkSA leneke samAcArako sunakara samrATkA mukha ekadama malina huA, bolI banda ho gaI / hRdaya ekadama ur3ane lagA duHkha kA udreka ho utthaa| nAkake Upara u~galo rakhakara, mukuTako hilAkara eka dorSa nizvAsako cholA / usI samaya A~khose AMsU bhI umar3a par3A, duHkhakA vega bar3hane lagA, use fira bharatezvarane zAMta karanekA yatna kiyA / turanta mUrchA A rahI
Page #640
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 maradeza vaibhava thii| use bhI rokanekA yatna kiyaa| putroMkA moha jarUra duHkha utpanna karatA hai / parantu hAthase nikalaneke bAda aba kyA kara sakate haiM ? adhika duHkha karanA yaha vivekAnyatA hai / isa prakAra vicAra karate hue usa duHkha ko zAMta karanekA yala kiyA / pahile eka daphe A~khoMmeM A~sU jarUra bAyA, phira cittake sthairyase use roka diyaa| hRdayameM zokAgni prajvalita ho rahI thI, parantu zAMtijalase use bujhAne lage / bharatezvara usa samaya vicAra karane lage ki Apattike samaya dhairya, zokAnalake udrekake samaya biveka va zAMti, tyakta padArthoM meM heyatA, gRhIta viSayoMmeM dRr3hatA rahanI cAhie, yahI zreSTha manuSyakA kartavya hai / zarIra bhinna hai, AtmA bhinna hai, isa prakAra bhAvanA karanevAle bhAvukoMko svapna meM bhI bhrAMtikA udaya nahIM ho sakatA, yadi kadAcit Ave to usI samaya dUra ho jAtI hai| AtmavedIke pAsa duHkha jAte hI nahIM haiM. 1 yadi unake pAsa duHkha pahu~cA to AtmAke darzana mAtrase vaha duHkha dUra bhAga jAtA hai / AtmabhAvanAke sAmane azAna kyA Tika sakatA hai ? kyA garur3ake sAmane sapaM Tika sakatA hai ? hRdaya meM vyApta mohAMdhakArako sujhAnasUryako sAmayaMse samrATne dUra kiyA evaM eka do ghar3I ke bAda hRdayako sAMtvanA dekara phira bolane lge| jina ! jina ! jina siddha ! unake sAhasako guru haMsanAtha hI jAnate haiM / kyA unakI yaha dIkSA leneko avasthA hai ? yaha kyA dokSocita dina hai ? Azcarya hai / komala mUche abhI bar3hI bhI nahIM haiN| aMgake sarva avayava abhI pUrNa bhI nahIM hue haiN| abhI javAna hone ho lage haiM / itanemeM aisA huA ? ina logoM ne mAtAke hAthakA bhojana kiyA hai / abhItaka apanI striyoMke hAyakA bhojana nahIM kiyA hai / umarameM Agaye haiM 1 aba zAdI karane ke vicArameM hI thA / itane meM aisA haa| Azcarya hai apane bhAiyoMka sAtha hI khela kUdameM inhoMne dina bitAthA, apanI bAIyoMke sAtha eka rAta bhI nahIM bitAyA / inakA vivAha kara apanI A~khoMko tRpta karaneke vicAra meM thA, itanemeM aisA huaa| Azcarya hai / sujayako chor3akara sukAMta nahIM rahatA thaa| ripuvijayake sAtha hamezA mahAjayakumAra rahatA thA, isa prakAra aneka prakArase apane putroMkA smaraNa karane lage vIraMjaya va zatruvIyaM, rativIrya va ravikIti parAkramameM ekase eka bar3hakara the| unake sadRza kauna hai ? isa prakAra apane putroMkA guNasmaraNa karane lage / hAyIke savArImeM rAjamArtaDa, aura ghor3ekI sabArImeM vikramAMka, aura rAjamaMdara hAthI ghor3e donoMkI savArImeM zreSTha thaa| rathameM ranarapa aura paparaSakI barAbarI karanevAle kauna haiM ? pRthvImeM mere putra sarvazreSTha hai aisA meM samA rahA thaa| parantu ke
Page #641
--------------------------------------------------------------------------
________________ 187 bharateza vaibhava eka kathA banAkara cale gye| aneka vratavidhAnoMkA AcaraNakara baccoMkI apekSAse paMcanamaskAramaMtrako japate hae Anandake sAtha jina mAtAoMne unako janma diyA, unake dilakA zAsakara cale gye| Azcarya hai / rAtridina ahaMtadevakI ArAdhanA kara, yogiyoMkI, pAdapUjAkara jina striyoMne putra hone ko hArdika kAmanA kI, unake hRdayako zAMta kiyA ! hA~ ! ina striyoM ke upavAsa, vata, dhAdike prabhAvako sUcita karane ke lie ho mAno ye putra bhI zIghra ho cale gaye / Azcarya ! ati Azcarya !! unakA vrata acchA huA ! vratoMke phalase yogya putra utpanna hue / parantu una atoMkA phala mAtAoMko nahIM milA, apitu santAnako milA, Azcarya hai striyoM ke sAtha saMsArakara jAdameM dIkSA lenA ucita thA, parantu jaba ina logoMne aisA na kara bAlyakAlameM ho dIkSA lI to kahanA par3atA hai ki kahIM mAtAoMne dUdha pilAte samaya aisA AzIrvAda so nahIM diyA ki tuma bAlyakAla meM ho samavasaraNameM praveza kro| __ yaha mere putroM kA doSa nahIM hai| maiMne pUrvabhavameM jo karmopArjana kiyA hai usIkA yaha phala hai / isalie vyartha duHkha kyoM karanA cAhiye ? isa prakAra vicAra karate hue araviMdase sannATne kahA ! he araviMda! tuma abho Akara mujhe kaha rahe ho / pahilese Akara kahanA cAhiye thA / aisA kyoM nahIM kiyA? uttarameM araviMdane nivedana kiyA ki svAmin ! hama loga pahile yahA~para kaise A sakate the? hama logoMko ve kisa cAturyase kailAsapara le gaye ? use bhI jarA sunaneko kRpA kiijiyegaa| "hamaloga poche rahe to kahIM jAkara pitAjIko kaheMge isavicArame hamalogoMko bulAkara Age rakkhA, ve hamAre pochese A rahe the" araviMdane rote rote kahA ! 'kahIM pArzvabhAgase nikala gaye to, pitAjoko jAkara kaheMge isa vicAra se hameM una sabake bIca meM rakhakara calA rahe the / hamArI cAroM orase hameM unhoMne ghera liyA thA" araviMdane ausU bahAte hue kahA ! "svAmina hama logoMne nizcaya kiyA ki Aja tapazcaryA karanevAloMke sAtha hama kyoM jAyeM ? hama vApisa phirane lage to hameM hAtha pakar3akara khIMca le gaye / bar3e premase hamAre sAtha bolane lge| apane hAthake AbharaNako nikAlakara hamAre hAtha meM pahanAte haiM, aura kahate haiM ki tumheM de diyA isa prakAra jaisA bane taisA hameM prasanna karanekA yatna karate haiN| hamAre sAtha bahuta naramAIse bolate haiN| kopa nahIM karate haiN| hamAro hAlatako dekhakara haMsate haiM / apano pAtako kahakara Age bar3hate haiM / rAjan ! hama saba sevakoMke mukha duHkhase kAle hogaye the / parantu Azcarya hai ki una sabake mukha harSayukta hokara kAMtimAna ho rahe the / 'svAmin ! isa
Page #642
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 bharateza vaibhava bacapanameM ho Apa loga kyoM dIkSA lete haiM ? kucha dina Thahara bhAiye ! isa prakAra prArthanA karanepara usa bAtako bhulAkara dUsare hI prasaMgako cher3a dete haiM va hameM dhIre-dhIre Age le jAte haiN| he surasena ! varasena ! puSpaka, karavida ! Ao ityAdi prakArase hameM bulAkara, eka kahAnI kaheMge, use suno ityAdi rUpase bolate hue jAte haiM / rAjan ! unake taMtrako to dekho ! he rAma ! raMjaka ! rana ! soma ! hozala ! hona! bhIma ! bhImAMka! ityAdi nAma lekara hameM bulAte the evaM koI prasaMga bolate hue hameM Age le jA rahe the / aura eka dUsareko kahate the ki bhAI ! tumhArA sevaka sumukha bahuta acchA hai| use sunakara dUsarA bhAI kahatA thA ki sabhI sevaka acche haiM isa prakAra hamArI prazaMsA karane lage the| svAmim ! Apake sUkumAra hamase kabhI eka do bAtose adhika bolate hI nahIM the| parantu Aja na mAlUma kyoM agaNita vAkya bola rahe the| hama loga unake taMtrako nahIM samajhate the, yaha bAta nahIM ! jAnakara bhI hama kyA kara sakate the? mAlikoMke kAryameM hama loga kaise vighna kara sakate the? sAmane jo prajAyeM mila rahI thIM unase kahIM hama inake manakI bAta kaheMge isa vicArase unhoMne hamako kallA ki tuma logoM ko pitAjIkI zapatha hai, kisIse nahIM kahanA / so hama loga muMha bandakara kaidiyoMke samAna jA rahe the svAmin / sacamucameM hama loga yaha soca rahe the ki calo hameM kyA ? bhagavAn ! Adiprabhu ina baccoMko dokSA kyoM deMge / samajhA bujhAkara inako vApisa bheja deNge| isI bhAyanAse hama loga gaye / rAjan ! Azcarya hai ki bhagavAnne una kumAroMke iSTakI hI pUrti kara dii| hama loga paramapApI haiM / svAmin ! hama paramapApI haiN| isa prakAra kahate hue ravikotise viyukta aravida ravise viyukta maraviMdake samAna rone lgaa| rote-rote apane sAthiyoMko ora dekhatA hai, ve saba hI ro rahe the| samrATne kahA ki Apa loga itanA duHkha kyoM karate haiM ? zAMta ho jaao| uttarameM unhoMne kahA ki svAmin ! janmadAtAgoko bhulAte hue hamArA unhoMne pAlana kiyA / hamAre manako icchAko pUrti karate hue sadA poSaNa kiyaa| lokameM sarvazreSTha hamAre svAmI aba isa prakAra hameM chor3akara cale gaye to duHkha kaise eka sakatA hai| bharatezvarane puna: prazna kiyA ki araviMda ! kaho to sahI unako vairAgya kyoM utpanna huA? taba araviMdane kahA ki svAmin / hastinApurake rAjA dIkSita hue samAcArase ye sanyasta hue arthAha dIkSA keneke lie vApasa hue / 'taba kyA ravikotikumArane bhI yaha nahIM kahA ki kucha dina ke bAda
Page #643
--------------------------------------------------------------------------
________________ 189 bharateza vaibhava dIkSA leMge' / samrATne prazna kiyA uttarameM bharaviMdane kahA ki svAmin taba to suniye ! hamArI sabase adhika bigAr3a karanevAlA to vahI kumAra hai| usa ravikIrtikumArane hI dhyAnako khUba prazaMsA kI / dIkSAkI stuti kii| manuSyajanmako niMdA kii| usakI bAtase saba kumAra prasanna hue, usIse to hama logoMkI va isa dezakI Aja yaha dazA huii| bharatezvarane kahA ki acchA ! hama samajha gaye 1 dIkSA lenekA jaba vicAra haA taba pitAko kAra dIkSA leNge| isamAlAramA snameM pAne bhI merA smaraNa nahIM kiyA ? uttarameM araviMdane kahA ki svAmin ! kucha kumAroMne jarUra kahA ki pitAjose pUchakara dIkSA leMge, taba kucha kahane lage ki pitAjIko puchanese hamArA kAma bigar3a jAyagA / ve kabhI sammati nahIM deNge| isa prakAra unameM hI vicAra calane lagA / unameM koI-koI kumAra kahane lage ki pitAjI to kadAcit sammati de deNge| parantu mAtAyeM kabhI nahIM deMgI / jaba apana dIkSA leneke lie jA rahe haiM taba unako pUchane kI jarUrata hI kyA hai ? ve kauna haiM? hama kauna haiM ? hamArA unakA saMbaMdha hI kyA hai / isa prakAra bolate hue Age bddh'e| usa bAtako sunakara bharatezvara haMsate hue kahane lage ki are ! ve to hamAre aMtaraMgako bhI jAnate haiM ! bolo ! phirase bolo ! unhoMne kyA kahA ! araviMdane kahA ki svAmin ! ve kahate the ki kadAcit pitAjI eka daphe inakAra kareMge to phira samajhakara jAne deMge, parantu hamArI mAtAyeM kabhI nahIM jAne deMgI 1 ve to mokSAMtarAyameM sahAyaka ho jaayNgii| cakravartI mI mAzcaryAnvita hue / vayameM ye choTe honepara bhI AtmAbhiprAyameM ye choTe nahIM haiM / inameM itanA viveka hai, yaha meM pahile nahIM jAnatA thA / isa prakAra bharatezvarane Azcarya vyakta kiyaa| ___ yahA~ upasthita cakavartIka mitroMne kahA ki svAmin ! ratnakI khAnameM utpanna raloko kAMtikA milanA kyA koI kAThina hai ? Apake putroMko viveka na ho to Azcarya hai / taba bharatezvarane kahA ki nAgara ! dakSiNa / dekho to sahI ! unako jAne do, jAnekI bAta nahIM kahatA hai| parantu jAte samaya akhila prapaMcako jAnanekA cAturya jo unameM AyA, isake lie meM prasanna haa| sevakoMko na DAMTate hae le jAnekA prakAra, mujhe va unakI mAtAoMko na pUchakara jAnekA vicAra dekhanepara ciptameM Azcarya hotA hai| svAmin ! yuktimeM ve sAmAnya hote to isa umarameM dIkSA lekara mokSa ke lie prayatna kyoM karate ? unakI kIrti sacamucameM dirgata vyApI hogaI hai / isa prakAra cakavartIka mitroMne unakI prazaMsA kii|
Page #644
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19. bharateza vaibhava usa samaya maMtrIne kahA ki apane pitA pratiSThAke sAtha SaTkhaNDa rAjya kA pAlana karate haiM to hama amRtasAmrAjyakA adhipati baneMge, isa vicAra se prAjya ( utkRSTa ) sapako unhoMne grahaNa kiyA hogaa| ___ arkakoti duHkhake sAtha kahane lagA ki pitAjI ke sau bhAI usa dina dIkSA lekara cale gye| Aja mere mo bhAiyoM ne dIkSA le na dAsa phuNcaayaa| hama loga bar3e haiM, hama logoMke dIkSita honeke bAda unako dIkSA lenI cAhie, yaha rIta hai| ve duSTa haiN| hamase Age cale gaye, yaha na kahakara Azcarya hai ki Apa loga unakI prazaMsA kara rahe haiN| arkakItike zokAdezako dekhakara bharatezvarane sAMtvanA dI ki beTA ! zAnta rho| mere bhAiyoMke samAna ye kyA ahaMkArase cale gaye? uttama berAgyako dhAraNa kara ye cale gaye haiM, isalie duHkha karanekI AvazyakatA nahIM hai| yadi maiM aura tuma donoM duHkha kareM to hamArI senA va prajAyeM bho duHkhita hoMgI / aura antaHpurameM bhI saba dukhI hoNge| isalie sahana kro| isI prakAra bharatezvarane aravinda Adiko bulAkara aneka ratnAbharaNAdi upahArameM diye va kahA ki Apa loga duHkha mata kro| yuvarAjake pAsa aba tuma loga raho / yuvarAja arkakIrtiko bhI kahA ki pahileke mAlikoMne jisa prakAra inako premase pAlA posA usI prakAra tuma bhI inake prativyavahAra krnaa| tadanantara saba loga vahA~se cale gye| aba sArvabhauma mahalameM andara cale gaye / taba unake sAmane zokAcegase saMtapta rAniyoMkA samudAya upasthita huaa| nisteja zarIra, bikhare hue kezapAza, mlAnamukha va azrupAtase yukta huI ve aMganAyeM bharatezvarake caraNoM meM par3akara rone lgii| patideva ! hamAre putra hamase dUra cale gaye ! A~kha aura manake Ananda cale gaye ! hama unhIMko apanA sarvasva samAna rahI thiiN| hAya ! unhoMne hamArA ghAta kiyA / hama apane mANikyarUpI pUtroMko nahIM dekhatI haiM ! rAjan ! hamArI AgekI dazA kyA hai? hamArI kAmanA thI ki ve rAjyakA pAlana kareMge parantu ve jaMgalake rAjyako pAlana karaneke lie cale gaye antima baya meM dIkSA na lekara abhI dIkSAke lie cale gaye evaM hameM isa prakAra kaSTameM DAla gaye ! hama loga unake vivAhake vaibhavako dekhanA cAhatI thiiN| parantu hamArI icchA pUrNa nahIM huii| jisa prakAra palakI abhilASAse kisI vRkSako siMcanakara pAle-pose to phala Aneke samaya ho vaha vRkSa calA jAya, isa prakAra yaha dazA huI / svAmin ! Apako bhI na kahakara, hamako bhI na kahakara cupacApake tapazcaryAko jAneke lie,
Page #645
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 191 hamane unako aisA kaSTa kyA diyA hai dekhiye to saho ! hamAre vrata, niyama AdikA phala vyathaM haA unase hameM alpaphala milA, sampatti kevala dokhakara calI gii| hAya ! hama kitanI pApinI hai| isa prakAra samrATke sAmane atyanta dInatAke sAtha ve duHkha karane lgo| ___ bharatezvara unako sAMtvanA dete hue kahane lage ki deviyoM ! zAnta raho, ve apaneko kaSTa dekara jAne ke lie ho Aye hue the, aba duHkha karanese kyA prayojana hai? una kumAroMke vivAha maMgalakA hama vicAra kara rahe 'the| unhoMne ho dUsarA vicAra kiyA, manuSya svayaM eka vicAra karatA hai to vidhi aura ho socatI hai, yaha vacana pratyakSa anubhavameM aayaa| meM ina putroMke yogya kanyAoMke sambandhameM vicAra kara rahA thA, parantu ve kahate haiM ki hameM kanyA nahIM cAhie, pitAjo kanyA kisake lie dekha rahe haiM? . pUrvajanmake karmako kauna ullaMghana kara sakatA hai ? nahIM to kyA isa umarameM yaha vicAra? hAthase jo bAta nikala gaI upake lie ko prayojana hai ? aba Apa loga duHkha kare to kyA ve A sakate haiM ? kabhI nahIM phira vyartha hI ronese kyA prayojana ? isalie unako aba bhUlanekA yatna karo, nahIM to tumhArA viveka kisa kAmakA ? putroMke rahate hue ratnoMke samAna samajhakara prema karanA caahie| unake cale jAnepara kAMcake samAna samajhakara unako bhUlanA cAhiye / ve tapake lie gaye haiM, nA ? phira to acchA haA kahanA caahie| kupayake lie to nahIM gaye ? apakIti karanepara ronA cAhiye, nirmala mArgapara jAnepara duHkha kyoM? eka bAta aura hai / tapako dhAraNa kara bhI marIcikumArake samAna unhoMne mithyAmArgakA avalambana nahIM kiyA / apane dAdA (Adiprabhu) ke pAsa hI gaye / isake lie duHkha kyoM karanA cAhie? aura eka bAta suno ! rAjA hote to unako mere rAjyako prajAyeM namaskAra karato thiiN| parantu aba to pannagAmarataralokako samasta janatA unake caraNoM meM mastaka rakhatI hai / aneka striyoMke putra rAjyako pAlana kara rahe haiN| parantu Apake putra samasta' vizvako apane caraNoM meM jhukAte haiM, isase bar3hakara Apa logoMkA bhAgya aura kyA ho sakatA hai ? duHkhase zarIra mlAna hotA hai, AyuSyakA hrAsa hotA hai / bhayaMkara pApakA bandhana hotA hai| Apa loga vibekI hokara isa prakAra duHkha kyoM karato haiN| basa ! zAnta rho| vINAjI! vidmavatI! sumanAjI! priye vINAdevI ! bhAvo ! ityAdi prakArase bulAte hue unako A~khoMko apane hAyase poMchate hue bharatezvarane kahA ki aba
Page #646
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 marateza vaibhava dukha mata karo, tumheM hamArA zapatha hai / he mANikyadevI ! mandrANi ! candrANi ! kalyANajI ! madhumAdhavAjI! jANAjI ! kA~cana mAlA ! Ao ! dukha chor3o ! isa prakAra kahate hue unako bharatezvarane AliMgana diyA / mangalavati ! madanAjI ! ralAvatI ! zrRMgAravatI ! puSpamAlA ! bhaMgalocanA ! nIlalocanA ! Apa loga pUtroM ke zokako bhUla jAo ! unako sAMtvanA dete hue bharatezvara unake kezapAzako bA~dha rahe haiM, zarIrapara hAtha phirAte hue A~suoMko poMcha rahe haiM 1 moThe-mIThe bola rahe haiN| evaM phira usI samaya AliMgana dete haiN| isa prakAra una striyoMko saMtuSTa karaneke lie ravarI i na phira unhoMne punaH kahA ki deviyoM ! Apa loga du kha kyoM karatI haiM ? yadi Apa logoMne merI sevA acchI tarahase kI to maiM punaH ApalogoMko baccA de duuNgaa| Apa loga cintAna kreN| ise sunakara ve striyA~ ha~sane lgiiN| taba ve striyA~ samrATo yaha kahakara dUra khar3I huI ki deva ! rone. vAloMko haMsAnekA guNa ApameM hI hamane dekhA ! jAne diijiye| Apako hara samaya ha~sI hI sUjhatI hai ! bAhara jaba Apa jAte haiM taba bar3e gambhIra bane rahate haiN| parantu andara Anepara yahA~para khela-kUda sUjhato hai| choTe baccoMke jAnepara bhI Apako duHkha nahIM hotA hai| ApakA vacana hI isa bAtako sUcita kara rahA hai| ___ bharatezvara taba kahane lage ki Apaloga duHkha kara rahI thI isalie hasAne ke lie vinodase eka bAta kaha dI duHkha to mujhe bhI hotA hai| parantu aba ronese hotA kyA hai ? ApalogoMko eka ekako eka-eka putra viyogakA duHkha hai / parantu mujhe to ekadama sau putroMke viyogakA duHkha hai / merA duHkha adhika hai yA Apa logoMkA ? tathApi maiMne sahana kara liyA hai| dUsarI bAta merI rAniyoMko eka-eka putrake sivAya dusarA putra ho hI nahIM sakatA hai, yaha duniyA jAnatI hai| phira bhI upakAra va vinodase maiMne yaha bAta kaha do, duHkha mata kro| isa prakAra rAniyoMko saMtuSTa kara apanI-apanI mahalameM mejA va maratezvara svayaM Anandase apane samayako vyatIta karane lge| satramucameM bharatezvara mahAna puNyazAlI haiN| ve duHkhameM bhI sukhakA anubhava karate haiN| jaMgalameM bhI maMgala mAnate haiN| yahI to vivekIkA kartavya hai| sarvaguNasampanna sau putroM ke viyogakA vaha duHha sAmAnya nahIM thaa| tathApi vastusvarUpako vicAra kara use bhUlanA, bhulAnA yaha
Page #647
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava atula sAmathrya kA hI prabhAva hai| isalie ve sadA isa prakArako bhAvanA karate haiM ki: he cidaMbarapuruSa ! Apa saMsArake duHkhako dUra karanevAle haiN| sadguNako vRddhi karanevAle haiN| he nirmalajJAnAMzu ! mere hRdaya meM aMzarUpameM to Apa virAjamAna rheN| he siddhAtman ! aNimAdi mahaddhiyoMko tRNake samAna samajhakara ATha sadguNoMko prApta karanevAle lokadarpaNa ! Apa mujhe sanmati pradAna kiijie| iti kumAraviyoga saMdhiH paMcazvarya saMdhiH rAniyoMke duHkhako zAntakara bharasajI dIkSita-putroMko dekhane ke lie dasare hI dina kailAsa parvata para pahu~ce / eka pitAkA hRdaya kaise ruka sakatA hai ? yuvarAjako Adi lekara bahutase putroMko sAthameM liyA evaM pacana (AkAza) mArgase calakara samavazaraNameM pahu~ce / vahA~para dvArapAlaka devoMkI anumati lekara andara praviSTa hue | bhagavaMtakA darzana kara sASTAMga namaskAra kiyA evaM duritari, duHkhasaMhAri, purunAtha, ApakI jayajayakAra ho, ityAdi zabdoMse apane putroMke sAtha stotra kiyaa| munirAjoMkI vandanA karate hue nUtana dIkSipta yatiyoMkI bhI vaMdanA kii| una munirAjoMne AzIrvAda diyA / yahA~para duHkhakA udreka kisIko bhI nahIM huA, Azcarya hai| mahala meM duHkha huA, parantu samavazaraNameM duHkhakI utpatti nahIM huii| yaha jinamahimA hai| isI prakAra buddhisAgaramuni, meghezvaramunikI bhI vahA~ unhoMne bandanA kI / unako dekhakara harSase samrATne kahA ki saMsArako Apane jIta liyA, dhanya haiM ! taba una logoMne uttarameM kucha bhI na kahakara kevala AzIrvAda diyaa| isI prakAra bhaktise sabakI vandanA kara bharatezvara apane putroMke sAtha Adideyake pAsameM mAkara baiTha gye|
Page #648
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194 bharateza vaibhava bhagavaMtase bharatezvarane hAtha jor3akara prArthanA kI ki svAmin ! mokSa kise kahate haiM va usakI prApti kaise ho sakatI hai| kRpayA nirUpaNa kiijiye| taba bhagavaMtane apane divyaninAdase nimna prakAra nirUpaNa kiyaa| mokSakA artha chuTakArA hai| kamase chuTakArA hokara jaba yaha kevala AtmA hI raha jAtA hai use mokSa kahate haiM, karma kaise alaga ho sakatA hai? use bhI jarA suno| tIna zarIroke andara sthita AtmA saMsAro hai| jaba tIna dehoMkA anta ho jAtA hai taba yaha AtmA mukta ho jAtA hai| isalie zarIra bhinna hai, maiM bhinna huuN| isa prakArake dhyAnakA abhyAsa karanepara zarIra nAza hokara muktiko prApti hotI hai| lakar3oM meM Aga hai, use gharSaNa karanepara uso lakar3Iko jalA detI hai isI prakAra AtmA dhyAnAgnike dvArA AtmAkA nirIkSaNa kare to tIna zarIra jala jAte haiN| karma aura tIna deha ina donoMkA eka artha hai, dharmakA artha nirmala AtmA hai / dharmako grahaNa karo, karmakA parityAga kro| dharmake grahaNa karanepara karma apane Apa dUra ho jAtA hai evaM mokSapadakI prApti hotI hai / bAhmavarma sabhI vyavahAra yA upacAra dharma hai| parantu AtmA ho utkRSTa dharma hai / bAyadharmoMse dehabhogAdikrakI prApti hotI hai| aMtaraMgadharmase deha bara hokara muktiko prAli hotI hai| tIH rA arthAt ratnatrayoMke dhyAna karanA hI merI abhinna bhakti hai| taba he bhavya ! merA vaibhava tumheM bhI prApta hotA hai, dekho ! tuma apanese hI apaneko dekho| AkAzake samAna AtmA hai / bhUmike samAna yaha zarIra hai / AkAza bhUmike andara chipa gayA hai| kyA hI Azcarya hai| isa prakAra vicAra karanepara Atmadarzana hotA hai| caMcala cittako rokakara, donoM A~khoMko mauMcakara, nirmala bhAva dRSTike dvArA bAra-bAra dekhanepara dehake andara vaha paramAtmA svaccha prakAzake samAna dIkhatA hai / baiThe hue dhyAna karanepara zarIrameM baiThe hue svaccha pratimAke samAna AlmA dIkhatA hai / sokara dhyAna karanepara soI huI pratimAke samAna evaM khar3e hokara dhyAna karanepara khar3I huI prasimAke samAna dIkhatA hai pahile pahile beThakara yA khar3e hokara dhyAnakA abhyAsa karanA cAhie / abhyAsa hone ke bAda baiTho, khar3e ho jAo, cAhe soo vaha Atmadarzana ho jAyegA | zarIra kaisA bhI kyoM na rahe parantu AtmAmeM lona honA cAhiye taba vaha daidIpyamAna AtmA nikaTa bhavyoMko dekhane ko milatA hai| he mavya ! yahI jJAnasAra hai / yahI cAritrasAra hai / yaho samyaktvasAra hai| yahI uttama tapasAra hai, dhyAnase bar3hakara koI cIja nahIM / ise vizvAsa
Page #649
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava karo / matijJAna Adi kevalajJAna payaMtake jJAna bhI yahI dhyAnarUpa hai| siddhoMke aSTaguNa bhI isI rUpa hai / vizeSa kyA ? siddha svayaM isa svarUpameM haiN| yaha merI AjJA hai| vizvAsa kro| jaise sUrya-biMbake Uparase meghAcchAdana haTatA jAtA hai taise taise sUryakA prakAza bar3hatA jAtA hai isI prakAra mAtmasUryase pharmAvaraNa jaise-jaise haTatA jAtA hai vaise hI matijJAnAdi jJAnoM meM nirmalatA bar3hatI jAtI hai| taba jJAnake pA~ca bheda banate haiN| jaise meghapaTala pUrNataH dUra honepara sUrya pUrNa ujjvala prakaTa hotA hai vaise ho jaba ki vaha karmamegha azeSarUpase haTa jAtA hai | saba samasta vizvako jAnanemeM samartha phevalyabodhakI ( kevalajJAna ) prApti hotI hai / dhUla bagairahake haTanepara darpaNa jaisA nirmala hotA hai, usI prakAra dhyAnake balase yaha AlmayogI jaba nokamAko dUra karatA hai taba kevaladarzanakI prApti hotI hai / mujhe apane AramAse bar3hakara koI padArtha nahIM hai, aisA jaba dRDhIbhUta hokara yaha bhavya AtmAmeM magna hotA hai taba sapta prakRtiyoMkA abhAva hotA hai| usa samaya kSAyika samyaktvakI prApti hotI hai| jaise pAnI meM namaka ghula jAtA hai vaise AtmAmeM isa manako tallIna karanepara jaba mohanIya karmakI 21 prakRtiyoMkA abhAva hotA hai taba yathAkhyAtaghAritra hotA hai| rogake dUra honepara rogI sAmarthya saMpanna hotA hai| isI prakAra yAtmayogI jaba pA~ca aMtarAya koMko dUra karatA hai to tIna loka ko uThAnekA sAmarthya prApta karatA hai, vahI anantavIrya hai| do gotra karmoM ke abhAva honepara vaha AtmA siddha kSetrapara pahu~ca jAtA hai, usake bAda vaha isa bhUpradezapara giratA par3atA nahIM hai| agurulaghunAmaka mahAn guNako prApta karatA hai| do vedanIya kamauko jaba yaha dhyAnake balase chedanIya banA letA hai to adhyAbAdha nAmaka guNako prApta karatA hai jisase ki use kisIse bhI bAdhA nahIM ho sakatI hai| jaba yaha AtmA dhyAnake balase cAra prakArake Ayu kamako dUra karatA hai taba anaMtasiddhiko bhI apane pradezameM sthAna dene yogya avagAhana guNako prApta karatA hai isI prakAra nAmakamaMkI 93 prakRtiyoMko dhyAnake balase jaba yaha naSTa karatA hai taba paMcendriyoMke lie agodara atisUkSma nAmaka guNa ko prApta karatA hai isa prakAra 148 karmaprakRttiyoM ko dUra karanepara AlmA sampUrNa Atmayogako prApta karatA hai. evaM lokAyavAsI banatA hai / vahI to mokSa hai isake sivAya mokSaprAptikA anya mArga nahIM hai| he bharata ! maiM bhI vahIM vihAra karatA hai| ananta siddha vahIM rahate haiN| yaha brahmAnanda hai| ise vizvAsa kro| aneka arkoko chor3akara mujhe hI
Page #650
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava dekhanekA yatla karo! vahI tumheM muktikI ora le jaaygaa| aneka zAstroMkA adhyayana kara, tapazcaryA kara bho yadi dhyAnakI siddhi nahIM hotI hai to mukti nahIM hai yaha sAra bhavyoMkA kRtya hai| dUra bhavyoMko isakI prApti nahIM hotI hai| isalie he bhavya ! dhyAnAlaMkArako dhAraNa kro| Age tumheM muktistrIkI prApti hogI ! Aja paMcaizvaryako prApti hogii| aba usase derI nahIM hai, bilakula samaya nikaTa A gayA hai abhI una paMcasaMpattiyoMke nAmako meM kyoM khuuN| Atmayogako dhAraNa kro| abhI hAla hI tumheM una paMcasaMpattiyoMkA darzana hogA 1 vicArakara A~kha mItrakara dhyAnameM baittho| isa prakAra kahakara bhagavantane apanI divyavANIko roka diyA / samrATne bhI 'izchAmi' kahakara dhyAna karanA Arambha kiyaa| uttarIya vastrako nikAlakara kaTipradeza meM bAMdha liyA evaM svayaM .siddhAsanameM virAjamAna hophara suvarNakI putaloka samAna ekAgratA se baiTha gye| vAyuoMko brahmaraMdhrapara car3hAyA, A~khoMko mIMcakara manako AtmAmeM lIna kriyA / andara prakAza kA udaya huA / vastra, AbharaNa Adi zarIra meM the, parantu AtmA nagna thaa| haMsa jisa prakAra pAnIko chor3akara dUdhako ho grahaNa karatA hai, usI prakAra paramahaMsa samrATne zarIrako chor3akara haMsa ( AtmA ) ko hI prahaNa kiyaa| atyantagupta tahakhAne meM eka bijalIko battI jalanepara jo hAlata hotI hai vahI Aja samrATkI dazA hai / use koI nahIM jAnatA hai andara AtmaprakAza dedIpyamAna horahA hai| zAyada bharatezvara usa samaya ujjvala cAMdanIke paridhAna meM haiM, bijalIko zarIrabhara dhAraNa kie hue haiN| itanA hI kyoM, uttama motI yA muktikAMtAko mAliMgana de rahe haiM / AkAzameM vihAra karaneke samAna siddhalokameM vihAra kara rahe haiN| itanA ho kyoM ? cAhe jisa siddhase ekAntameM bAtacIta kara rahe haiN| vahA~para bolI nahIM, mana nahIM, tana nahIM, iMdriya samUha nahIM, karmakA leza bhI nahIM, kevala jyotisvarUpa jJAna hI AtmasvarUpameM usa samaya dikha rahA hai| eka bAra to svaccha cAMdanIke samAna AtmA dIkhatA hai, jaba karmakA aMza AtA hai to phira Dhaka jAtA hai, phira prakAzita hotA hai| isa prakAra ghAsakI Agake samAna vaha AtmA camakatA rahA hai / teja prakAza honepara zukladhyAna hai usameM phira kama jyAdA nahIM hotA hai manda prakAza dharmadhyAna hai| usameM kabhI-kabhI kama jyAdA hotA hai| jaba Atmavarzana hotA hai taba Ananda hotA hai| karmakA piMDa ekadama sarane lagatA
Page #651
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 197 hai / bAhara ke loga use nahIM samajha sakate haiN| yA to bhagavanta jAnate hai yA vaha svayaM dhyAtA jAnatA hai / jJAnakA aMza bar3hatA jAtA hai / lAlake gharameM Aga lagane para jaise vaha pighala jAtA hai, usI prakAra dhyAnAgnike balase saijasa kArmANa zarIra pighalane lage / kSaNa-kSaNa meM citprabhA bar3hane lagI / dhyAnAgnine turanta matijJAnAvaraNIyako jalAyA / taba bharatezvarako matijJAnasaMpatti kI prApti huI arthAt sAtizaya matijJAnakI prApti huI / paropadeza va zAstrakI sahAyatA ke binA hI AtmAmeM hI padArthoMke nirNaya kI sAmarthyaM prApta hotI hai use sAtizaya matijJAna kahate haiM / vaha sujJAna unheM prApta huA / matijJAnake AvaraNako jalAneke bAda vaha dhyAnarUpI bhAga zrutAvaraNa meM laga gii| tatkAla hI zrutAvaraNa jala gyaa| sAtizaya zrutajJAnakI prApti huI | matijJAnapUrvaka zAstroMke adhyayanase padArthoM ko vizeSatathA jAnanA yaha zrutajJAna hai, vaha caturdaza pUrvake rUpameM hai / vahI jJAna Atmayoga balase samrATa ko ho gyaa| usake bAda vaha dhyAnAgni avadhidarzanAvaraNa, avadhijJAnAvaraNapara laga gaI turanta donoM jalakara khAka hue| samrAT avadhijJAna va avadhidarzana kI prApti huI / avadhijJAnakA artha sImita jJAna hai| usase samasta lokako jAna nahIM sakate haiN| isalie unako usa samaya sImita jJAna darzana prApta huii| pichale kucha bhayako da AgAmI kucha bhavoMko ve usake balase jAna sakate haiM to dhyAnase bar3hakara koI tapa hai ? aba mana:paryayajJAna hai, parantu vaha gRhasthoMko prApta nahIM hotA hai / tayApi matijJAnAdi cAra jJAna kSAyika nahIM hai| Ayopazamika haiM / mArga meM par3e hue purAne ghAsoM ko jaisA jalAte haiM usa prakAra ina cAra jJAnoMke AvaraNako jalAnepara cAra jJAnoMkI prApti hotI hai / parantu jaba pAMcavAM jJAna prApta hotA hai tabhI yathArtha Atmasiddhi hotI hai| AvaraNake kSayake nimittase ye cAra jJAna kSAyika kahalA sakate haiM / parantu vastutaH kSAyika nahIM hai / parantu kevalajJAna svayaM kSAyikajJAna hai| aba inakA varNana rahane do| vaha ghyAnAgni aba mohanIya karmako lagI ! bahA~para AtmAkaM dhaumyaguNako dUra karanevAlI sAta prakRtiyoM ko usane jalAnA prArambha kiyaa| una sapta prakRtiyoMkI aisA jalAyA ki phira Upara uTha hI na sake ! anantAnubaMdhikaSAya cAra, midhyAtva, samyaktva va samyavimathyAtva isa prakAra saptaprakRtiyoM ko usane jalAyA / siddha va arahaMtake samyaktva se vaha kucha bhI kama nahIM hai| unakI vRddhiko barAbarI karanevAlA vaha samyaktva hai | use kSAyika samyaktva kahate haiM / usakI prApti maratezvarako huI / AtmAse bar3hakara koI padArtha nahIM hai / bAtmAse hI AtmA kI mukti
Page #652
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 bharateza vaibhava hotI hai / isa prakAra Atmasampatti meM vaha bharatayogI magna hue| aba avyayasiddhikA mAgaM unako sarala bana gayA / isa prakAra matijJAna, zrutajJAna, avadhidarzana avadhijJAna va kSAyikasamyaktva ke rUpameM bharatezvarako paMcaizvayaM kI prApti huii| kyA jagatpati bhagavAn kA kathana anyathA ho sakatA hai ? gyAraha karmoMko jalAkara paMcaizvarya prApta kiyaa| aba zeSa karmoMko itane hI samaya meM maiM dUra karUMgA, yaha bhI samrATne usI samaya jAna liyaa| Ajake lie itanA hI lAbha hai, Age phira kabhI dekheMge, isa vicArale hRdamaMdira ke amala saccidAnandako vandanA kara maratezvarane Anandase akhi khola dIM va uThakara khar3e hogaye / jaya ! jaya ! tribhuvananAtha ! mere svAmI! bhApa jayavaMta rheN| ApakI kRpAse kamako jItakara paMcezvaryako prApta kiyA ! isa prakAra kahate hue bharatezvarane bhagavantake caraNoMmeM mastaka rakkhA / usI samaya karor3oM devavAdya bajane lge| devagaNa puSpavRSTi karane lage evaM samavazaraNa meM sarvatra jayajayakAra hone lagA / ataraMga AtmakalAke bar3hamepara, zarIrameM bhI navIna kAMti bar3ha gaI / use dekhakara kulaputra Anandase nRtya karane lage evaM Adiprabhuke caraNoM meM namaskAra kiyA / he bharatarAjeMdra ! bhavyAMbujabhAskara ! paramezAgra kumAra ! paramAtma rasika karmAri! tuma jayavaMta rho| isa prakAra vetravara deva bharatezvarakI prazaMsA karane lage / 1 bhagavAn arahaMtako punaH sASTAMga namaskAra kara muniyoMkI vandanA kara evaM zeSa sabako yathAyogya bolate hue bharatezvara apane putroM ke sAtha magarakI ora ravAnA hue| taba saba loga kaha rahe the ki zAbAsa, rAjan ! jIta liyA / tanako daMDita na kara manako daMDita karanevAle evaM apane AtmAmeM magna hokara karmoMko jotanevAle bharatezvara aba apane nagarakI ora jA rahe haiN| varSo raTakara granthoMke pATha karate hue muMha sukhAnebAle zAstriyoMkI vRttipara ha~sate hue va kSaNabharameM Agamasamudrake pAra pahu~canevAle samrAT jA rahe haiN| bahuta dinataka ghora tapazcaryA na kara evaM dIrghakAla taka citarodha na karate hue hI avavijJAnako prApta karane vAle bharatezvara jA rahe haiM / mAyAko dUrakara, zarIrameM sthita AtmAmeM zraddhA karate hue kSAyika samyaktvako pAlanevAle bharatezvara apane nagarako ora thA rahe haiN| zarIra va mastaka meM vastra va AbhUSaNake honepara bhI AtmAko mana kara pakvayaMko prApta karanevAle evaM kAMlakarmake vijayI rAjA jA rahe haiN| bhUma dIkSita apane putroMko dekhaneke lie maye hue apitu sAkSAt kI zakara Aye, aise atidakSa samrAT T |
Page #653
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava jA rahe haiM / dhyAna hI bar3I bhAro tapazcaryA hai, vaha yogIko bhI ho sakatA hai, gRhasthako bhI ho sakatA hai isake lie maiM mnaanaa| isa prakAra lokake sAmane DhiMDhorA pITate hue bharalezvara jA rahe haiN| apane mAtmAko jAnanevAlA lokako jAna sakatA hai| apaneko jAnanevAle ho yathArtha tapasvI hai| isa bAtako saba loga mujhe dekhakara vizvAsa kareM, yaha spaSTa karate hue vaha naranAtha jA rahe haiN| aneka vimAnoM meM car3hakara putra va gaNabaddhadeva bhI unake sAtha jA rahe haiN| ____Anandake sAtha dhIre-dhIre jaba samrATkA vimAna cala rahA thA, taba yuvagajane kucha socakara bharatezvarase na kahate hue kucha logoMke sAtha Age prasthAna kiyA evaM bijalIke samAna ayodhyAnagarI meM pahuMce va vahA~para maMtrI mitroM ko paMcezvaryakI prAptikA samAcAra diyaa| sabako mAnandase romAMca huA | nagara meM AnandabherI bajAI gii| sarvatra zrRMgAra kiyA gayA, dhvaja patAkAdi sarvatra phar3akane lge| evaM aneka hAthI, ghor3A, ratha vagairahako lekara samrATake svAgatake lie yuvarAja aayaa| bharatezvarake sAmane pahuMcakara yuvarAjane bheMTa car3hAyA va namaskAra kiyA / use dekhakara sarva kumAroMne bhI vaisA hI kiyaa| isI prakAra rAjaputra, maMtro, mitroMne bhI aneka bheMTa car3hAkara cakravartIkA abhinandana kiyA / samrATne bahuta vaibhavake sAtha nagarameM praveza kiyA / stuti pAThakoMkI stuti, kaviyoMkI kRti, vidvAnoMkI zruti aura brAhmaNoMkA AzIrvAda Adiko sunate hue Anandase bharatezvara ayodhyA meM A rahe haiN| isI prakAra pAThaka, malla, vezyAyeM, vetradhara AdikI kIr3A ko dekhate hue ve jA rahe haiN| nagarameM aTTAlikAoMpara car3hakara striyAM bharateza ke vaibhavako dekha rahI haiM / parantu cakravartIko dRSTi unakI ora nahIM hai| mahalameM pahuMcanepara bAharake dIvAnakhAnese hI saba putra, mitra, maMtrI Adiko apane sthAnako ravAnA kiyA evaM svayaM mahalakI ora cale gaye / vahA~para rAniyoMne bahuta Anandase svAgata kiyA / evaM bhaktise ralakI AratI utArI / apane-apane kaMThAbharaNako nikAlakara bharatezvarake caraNoM meM rkhaa| paTTarAnIne bhI patikA yogya satkAra kiyA / bharatezvarane bhI paMcezvaryako prAptikA sarva vRttAMta kahate hue Anandase vaha vina bitaayaa| ___ bharatezake bhAgyakA kyA varNana kareM ? eke gRhastha hote hue bar3e-bar3e yatiyoM ke lie bhI kaSTasAdhya sampadAko prApta kareM yaha koI sAmAnya viSaya nahIM hai| bhUtana dIkSita putroMko dekhaneke lie samavazaraNa meM pahanate haiM, mahaphira dhyAnake balase viziSTa karmanirA karate haiM / evaM sAtizaya paMcasampatikI prApta karate haiN| yaha saba bAteM unake mahApuskhatvako vyakta
Page #654
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 bharateza vaibhava karatI haiM / unakA vizvAsa hai ki Atmayogake rahanepara kisI bhI vaibhavako kamI nahIM hai / isIlie ve sadA isa prakArakI bhAvanA karate haiM ki he cidaMbarapuruSa ! mere pAsa Apake rahanepara sampatti, sukha, sauMdarya, zRMgAra Adi kisa bAta ko kamI ho sakatI hai, isalie Apa mere aMtaraMga sadA bane rho| he siddhAtman ! acyutAnanda ! sadguNavRMda, caMDamarIcyamutAMzu prakAza ! sucyutakarma ! gurudeva, he nirvAcya! mujhe sanmati pradAna kiijiye| isI bhAvanA kA phala hai ki unheM nitya naye vaibhavako prApti hotI hai| iti paMcezvarya saMdhiH tIrthasthapUjA sandhiH bharatezvarane paMcasampattiko prApta karaneke bAda senAdhipati meghezake putra ko bulvaayaa| apane maMtro, mitra va rAjAoMke sAmane usakA sanmAna kiyA / evaM Anandake sAtha kahane lage ki isa bAlakake pitAko jayakumAra, ayodhyAMka isa prakArake nAma the / parantu usako nIratAse prasanna hokara maiMne use vIrAgraNi upAdhike sAtha meghezvara nAmAbhidhAna kiyA thaa| aba vaha jaba dIkSA lekara calA gayA hai to yahI bAlaka apane lie usake sthAna meM hai| isake pitAko bAdameM diye hue nutana nAmakI jarUrata nahIM / ise purAtana nAma hI rahane do| ise Ajase ayodhyAMka khege| usa putrase yaha mo kahA ki 'bAlaka ! tumhArI sevAko dekhakara pitAse bhI bar3hakara tumhArA vebhava banA deMge / isa samaya tuma pitAke bhAgyameM raho' / sAthameM yaha bhI kahA ki jabataka yaha umarameM na Ave tabataka meghezvara dvArA niyata vora hI senApatikA kArya kareM / parantu maiM vidhipUrvaka senApatikA paTTa isa bAlaka ko bASatA hU~ / isa prakAra kahate hue usa bAlakakA sanmAna kiyaa| pahile ke banantavIrya nAma A calA gayA / aba use loga ayodhyAMka kahate haiN| usa dinase vaha bAlaka Anandase bar3hakara yovanavedopara paira rakhane lgaa|
Page #655
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava rAjAke hAtha laganepara tRNa bhI parvata bana jAtA hai| yaha lokokti asasya kaise ho sakatI hai ? vaha bAlaka samrATako senAkA adhipati banA, puNyavaMtoM ke sparzase miTTI bhI sonA bana jAtI hai| ___ Anandake sAtha kucha kAla dhyatIta hae / eka dina rAtrike antima praharakI bAta hai / bharatezvarane eka svapna dekhA jisameM unhoMne merU parvata ko lokAgra pradezapara ur3ate jAnekA dRzya dekhA / 'zrI haMsanAtha' kahate hue bharatezvara palaMgase utthe| pAsameM soI huI paTTarAnI bhI ghabarAkara uThI va kapita ho rahI thI / kAraNa usane usI samaya svapnameM bharatezvarako rote hue dekhA thA / vaha suMdaro bhayabhIta hokara kahane lago ki svAmin ! maiMne bar3e bhArI kaSTadAyaka (azubha ) svapnako dekhA / taba bharatezvarane kahA ki devI ! ghabarAo mata ! maiMne bhI Aja eka vicitra svapna dekhA hai| yaha kahate hue tatkSaNa unhoMne avadhijJAnase vicAra kiyA va kahane lage ki devI ! vRSabhezvara aba zona ho mukti jAnevAle haiM / isakI yaha sUcanA hai| taba rAnIne kahA ki hameM aba kauna zaraNa hai| uttarameM bharatezvara kahate haiM ki hameM apanA hasanAtha ( paramAtmA ) ho zaraNa hai / unake samAna hI apaneko bhI mukti pahuMcanA caahiye| yaha saMsAra ho eka svapna hai| isalie usameM aise svapna par3e to ghabarAnekI kyA jarUrata hai ? isa prakAra paTTarAno ko sAMtvanA dete hue kailAsaparvatake prati avadhidarzanakA prayoga kiyaa| vahIM para naranAtha bharatezvarane pratyakSa purunAyakA darzana kiyA aba Adiprabhu samavazaraNakA tyAga kara cuke haiN| uso parvata para nirmala zilAtalapara virAjamAna haiM / pUrvadizAkI ora mukha banAkara siddhAsanameM virAjamAna haiM / bharatezvarane samajha liyA ki aba caudaha dinameM ye mukti sidhAreMge / uso samaya sabhAmeM pahuMcakara sabako vaha samAcAra phuNcaayaa| yuvarAja, maMtrI, senApati va gRhapatine bhI rAtriko eka-eka svapna dekhA thA, unhoMne bhI sabhAmeM nivedana kiyaa| samrATne kahA ki ina saba svapnoMmeM Adiprabhu ke mokSa jAneko sUcanA hai| isa prakAra bharatezvara bola ho rahe the, itane meM vimAnamArgase Ananda' nAmaka eka vidyAdhara AyA / unhoMne vahI samAcAra diyA, taba bharatezvarake jJAnake prati logoMne Azcarya kiyaa| samrATne sarva dezoMmeM turanta khalotA bhejA ki aba bhagavaMtako pUjA mahAvaibhavase cakravartI kreNge| isalie saba loga apane rAjyase uttamottama yUjAdoM ko lekara AveM / mero bahineM apane nagarameM ho rheN| gaMgAdeva, siMdhudeva Arve / namirAja, vinimirAja, bhAnurAja Adi sabhI bAve mere dAmAda sabhI kailAsa parvatapara phuNce| merI putriyo yahA~para mahalameM Akara
Page #656
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 bharateza bamava . raheM isa prakAra sabako patra bhejakara svayaM mahala meM praveza kara gye| vahAMpara rAniyoMse kahA ki maiM vahA~para pUjA karUMgA, Apaloga yahA~se sAmagrI va AratI ityAdiko banAkara bhejatI rheN| isIse Apa logoMko viziSTa puNyakI prApti hogii| isa prakAra striyoMko niyata kiyA Ananda va prasthAnako bherI bajAI gaI / kailAsaparvatake kucha dUrapara apanI sArI senA kA mukAma kraayaa| svayaM apane putra, mitra, rAjA va brAhmaNa Adi AptabaMdhuoMko lekara vimAna mArgase kailAsako ora cale gaye / kailAsa parvatake taTameM kucha Thaharakara samrATne kucha vicAra kiyaa| nizcaya kiyA ki dinameM vaibhavase pUjA kareMge evaM rAtrike samaya rathotsava kraayge| isa vicArase vizvakarmako AjJA dI ki rayoMkI taiyArI kro| isI prakAra ucita sAmagrI Adi magAnA, rathoMkA zrRMgAra karanA, sabako samAcAra denA, AdikArya vahA~ upasthita rAjAoMko sauMpa diyaa| vidyAdharoMko vimAna bhejanekA kArya senApati ko sauMpa diyaa| gaMgAke taTameM apane lie ekabhukti rahegI yaha sUcanA rasoiyAko dI gaI / evaM AI huI sarva janatA ko bhojanAdiro tRpta karane kA kArya gRhapatiko sauMpA gayA / muniyoMkA AhAradAnakA prabandha evaM Agata rAjAoMkA vinaya samAdara satkAra "he yuvarAja ! tumhAre lie sauMpatA haiM mujhe pUjAkI ciMtA hai| tuma ina kAryoM meM sAvadhAna rahanA" | isa prakAra akItiko niyata kiyA vIrAnaNo dAmAda va rAjapUtroMke sAtha paMkti bhojana va unakA Adara-satkAra karane kA kArya mahAbalakumArako de diyA gayA / brAhmaNa bhojana va zrIbAla naivedyakI ciMtA buddhisAgarako sauMpI gaI / AI huI sarvajanatAoMke yogakSemakA vicAra mAkAla vyantarako diyA gayA / ayodhyAnagarImeM vimAnase pahu~cakara roja AratI lAnekA kArya zUra vIra vizvastajanoMko diyA gayA itara mahAjanoM ko yaha Adeza diyA ki maiM bhagavaMtako pUjAmeM laga jAU~gA / Apa loga vyaMtara, vidyAdhara rAjAoMke sAtha mujhe pUjana sAmagrI dete jaaveN| citita padArthako denevAle citAmaNi ratnako saMtASase AdirAjakumArake hAthameM sauMpa diyaa| vividha icchita padArthako pradAna karanevAle navanidhiyoMko vRSabharAja va haMsarAjake vazameM de diyA / zeSa putra va dAmAdoMko cAmara lekara khar3e honekA Adeza diyA / isaprakAra pUjAsamAraMbhako bAhya sarvavyavasthA kara samrAT Upara parvatapara cale ge| samavazaraNa AkAza pradezameM thaa| kisI madirase devake cale jAnepara maMdirakI jo hAlata hotI hai vahI dazA usa samaya usakI thI / jagavINa mAdiprabhu paryatapara vipanAma the, jaise koI mitmahakamIta
Page #657
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 203 jaMjAlako chor3akara ekAntavAsa karatA ho / isI prakAra anya keliyoMkI gaMdhakuTI bhI AkAzameM idhara udhara dikha rahI thii| dvAdazagaNa Azcaryake sAtha bhagavaMtakI ora lesa tethe ! rimAgitA sAnAzige Upara bhagavaMta baddhapalya'kAsanase. virAjamAna hai / siddha ke samAna yogameM magna bhagavaMtako dekhakara 'jinasiddha' kahate hue bharatezvarane namaskAra kiyaa| bhagavaMtake sAmane duHkha utpanna nahIM hotA hai, isalie cakravartIko koI duHkha nahIM huA | bhagavaMtako sASTAMga namaskAra kara sArvabhaumane pUjAsabhAraMbha ko prArambha kiyaa| eka do dina pUjA samAraMbha calA to AsapAsake vyaMtara vidyAdhara deva vagairaha sabhI anaryasAmagrIko sAtha lekara Aye / bar3I bhArI yAtrA bhara gii| vizeSa kyA ? pUrvasamudrAdhipati mAgadhAmarako lekara himavaMta takake vyaMtaradeva va anya vidyAdhara Akara bharatezvarakI pUjAmeM zAmila hue| bharatezvarako ve pUjA sAmagrI taiyAra kara de rahe the| samrAT bhI prasanna hue| nami, vinami, gaMgAdeva, siMdhudeva, bhAnurAja va vimalarAjane yaha apekSA kI ki hama bhI pUjA kareMge / taba bharatezvarane sammati dekara apane sAtha hI unako bhI pUjAmeM zAmila kara liyA / zucike sAtha cakravartIne apane koTAkoTirUpa banA lie / parvatabhara sarvatra bharatezvara dRSTigocara ho rahe haiN| phira vyaMtara, vidyAdhara Adi jo sarva padArtha de rahe haiM unase vaibhavase pUjA kara rahe haiM usakA kyA varNana kareM? gharA, girI va AkAzameM sarvadeva khar3e hokara jayajayakAra kara rahe haiN| sAr3hetIna karor3a vAdya to cakravartIke, bhagavaMtako sevAmeM devendrake dvArA niyojita sAr3hebAraha karor3a vAdya isa samaya ekadama bajane lge| usa saMbhrama kA kyA varNana kiyA jA sakatA hai ? aMbaracari gaMdharvakanyAyeM, nAgakanyAyeM, AkAzameM nRtya kara rahI thIM / usa samaya jambUdvIpameM sabako Azcarya ho rahA thA / usa pUjA samAraMbhakA kyA varNana kiyA jA sakatA hai ? sabase pahile maMtroccAraNapUrvaka samrATne jaladhArAkA samarpaNa kiyaa| tadanantara sugaMdhayukta candanako samarpaNa kiyaa| caMdana koI choTI moTo kaTorImeM nahIM thA / vaha parvata (caMdanaparvata ) bana gayA agaNita rUpako dhAraNa kiye hue bharatezvara apane vizAla donoM hAthoMse caMdanako lekara jaba arcana kara rahe the vaha parvatase jamInameM bhI utara kara gayA, vahA~ dekho vahA~ sugandha ho sugandha hai| jaba ki amaNita devagaNa jayajayakAra kara rahe the taba bharatarakhara apane vizAla hAsei uttama akSatAoMko arpaNa kara rahe
Page #658
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 bharateza vebhava ye| usa samaya vahA~para taMDula parvatakA nirmANa huA / surasiddha yakSa jayajayakAra kara rahe haiM / bharatezvara sugandhayukta puSpoMko lekara jaba arpaNa kara rahe the taba vahA~para puSpaparvata bana gyaa| atyanta sugandha va saundarya se yukta naivedya, bhakSyako jisa samaya bharatezvarane arpaNa kiyA to vaha kelAsaparvata paMcavarNakA bana gayA, Azcarya hai| dIpAcenameM rAniyoMke dvArA preSita AratiyoMko samarpaNa kiyA, isI prakAra yaha ullekha karate hue ki yaha bahuoMke dvArA preSita AratiyA~ haiM, yaha putriyoMke dvArA preSita AratiyA~ haiN| isa prakAra apane avadhijJAnase jAnate hue haMsate hae santoSase agaNita AratiyoM ko samarpaNa kiyA / samrATakI putriyA~ 32 hajAra haiM / 96 hajAra rAniyAM haiN| isI prakAra hajAroM bahueM haiN| sabakI orase AratiyAM AI thiiN| bahuta' bhaktise jaba dhUpakA arpaNa kiyA, vaha dhUpakA ghUma jisa samaya jineMdrakI kAMtise yukta hokara AkAzameM jA rahA thA to loga yaha samajha rahe the ki svargakA yaha suvarNa sopAna hai| samrAdke karatalameM utpanna eka ratnalatA indrapurImeM pahuMca rahI ho usa prakAra vaha dhUmarAja mAlUma ho rahI thii| phaloMko jisa samaya unhoMne arpaNa kiyA, usa samaya aneka parvata ho teyAra hue| bar3e-bar3e guccha va phaloMse yukta uttama phaloMko samrATne arpaNa kiyA, devagaNa usa samaya jayajayakAra kara rahe the| vahIM jaise-jaise phala bar3hate gaye vyantara use gaMgAmeM nikAla nikAlakara DAla rahe the| pUnaH arcana karaneke lie unake hAtha meM navIna phala mila rahe the / bahuta Anandake sAtha pUjA ho rahI hai| bharatezvarake 64 hajAra putra haiN| unameM dIkSA lekara jo gaye haiM unako chor3akara bAkIke kumAra cAmara lekara bhayabhakti va Anandake sAtha Dola rahe haiN| isI prakAra bharatezvarake dAmAda 32 hajAra haiM / ve bhI unake sAtha bhaktise cAmara DulA rahe haiN| isa prakAra kucha kama eka lAkha cAmarako usa samaya samrATne bhagavaMtake pUjA samArambhameM ddulaayaa| isI prakAra bharatezvarake mitra bhI aneka vidhise pUjA samArambhameM yoga phala pUjAke bAda ratnasuvarNAdikake dvArA nirmita phalaparvatake samAna karor3oM ayokA avataraNa kiyA / devagaNa jayajayakAra kara rahe the| bhagavatako unhoMne kitanA adhyaM car3hAyA, isako samajhaneke lie yahI paryApta hai ki una aoke Upara jo kapara jala rahe the unako dekhanepara kapUraparvatakI hI paMktiyoM ko ho Aga laga gaI ho aisA mAlUma ho rahA thA / sundara mantrapAThako uccAraNa karate hue ratnakalazoMse samasta vizva
Page #659
--------------------------------------------------------------------------
________________ 205. bharateza vaibhava ko zAMti ho isa uddezyase bharatezvarane zAMtidhArA kii| isI prakAra ratna, suvarNa, caudI Adike dvArA bane hue evaM sugandhita puSpoMse puSpavRSTi kI, usa samaya devagaNa jayajayakAra kara rahe the| isI prakAra ralavRSTi kI gii| bAdameM dvAdazagaNa apane putra mitroMke sAtha bahuta Anandase AdinAtha svAmIkI tIna pradakSiNA dii| cakravartIke bhaktipramodako dekhakara devagaNa prasanna ho rahe the| jinendrakI vandanA kara, yogigaNa, brAhmaNa, narendravarga Adi sabakA yathAyogya satkAra ra sajATa kArgandui / hAmo yojanA kara 'hameM pUjAkI cintA hai, Apako ApakA bhAnajA yogya satkAra kara rahA hai / isa bAtako maiM jAnatA hU~ isa prakAra namirAja Adi bAMdhavoMke sAtha samrATne kahA / yuvarAja, bAhubalIke putra mahAbala, gRhapati Adine sabakI icchAko jAnate hue sabakA satkAra kiyaa| isI prakAra mAnava, sura, vyantarAdikoMke sAtha yogya vinaya vyavahAra kara svayaM sArvabhauma gaMgA saTameM pahuMce, vahA~para apane putroMke sAtha ekabhukti kI / dina to isa prakAra Anandase vyatIta huaa| rAtri bhI bhagavatakI dehakAMtise dina ke samAna hI gho / pahilese nizcita samaya saba loga ekatrita hue| avadhijJAnadhArI to saba jAnate hI the, bAkI logoMko sUcanA dI gii| saba loga rathotsabake lie upasthita hue| vApara kelAsako lagAkara atyanta sundara ATha rapa khar3e haiN| mAlUma hote haiM ki ATha parvata hI hoM, dedIpyamAna paMcaratnake kalaza, prakAzamAna navaratnakI mAlAoMse yakta suvarNaka ratha, prakAzake pUjake samAna the| unako dekhanepara kalpavakSa, yA suragirIke samAna mAlUma hote the| meruparvatake cAroM orase ATha parvata haiM, unako tiraskRta karate hue kelAsako lagakara ye ATha parvata zobhita ho rahe haiM bahuta hI saundayaMse yukta haiN| agaNita vAdyoMkI ghoSaNA huI / bharatezvarake izAreko pAkara ve ratha ATha dizAmoMmeM cale gye| indra, agni, yama, naiRtya, varuNa, vAyavya, kora, IzAna, isa prakAra ATha dizAboMkI ora ATha ratha calAye gye| ve isa bAtako kaha rahe the ki bhagavata ATha karmoko naSTa kara AThagaNoMko prApta karanevAle haiN| isakI sUcanA bharatezvarane ATha dizAoMko bheja dI hai / AkAzase devagaNa puSpavRSTi kara rahe haiN| isake sAtha hI rathoM ke cakrakA zabda ho rahA hai| isa bIcameM vyantara va vidyAbaroMne bhI aNita sundararayoMkA nirmANa
Page #660
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 bharateza vaibhava kiyA thaa| ve bharatezvarakI anumatiko pratIkSAmeM the| use jAnakara bharatezvarane unheM nizcita banAyA / devagaNa ! mere ratha jamInapara caleM, Apa loga apane rathoMko AkAzapara calAiye ! utsavameM prabhAvanA jitane adhika pramANase ho utanA hI uttama hai| Apa loga kauna haiM ? mere hI to haiM / SaTkhaMDake bhItara rahanevAle haiM isalie Anandase claaiye| mujhe isameM harSa hai| isa prakAra kahanepara sabako Ananda huaa| devadundubhike sAtha devanRtya hone lagA, taba gaMgAdeva aura siMdhudevake ratha cale gye| isI prakAra vidyAdhAriyoMke nRtyavebhavake sAtha namirAja va vinamirAjake ratha cale gaye, saba loga jayajayakAra kara rahe haiM / maNabaddha devoMke ratnaratha jAne lge| isI prakAra mahAvaibhavase varatanu, prabhAseMdra, vijayAdevake ratha jAne lage, himavaMta devakA ratha pratyakSA himavAna parvatake samAna hI mAlUma ho rahA thaa| tadanantara kRtamAla nATyamAla devake ratha cale gaye / isa prakAra bAhara mitroMke rathotsava honepara samrATne unako bulAyA va harSase AliMgana diyA evaM unako aneka ratnAdika pradAnakara santuSTa kiyaa| taba una mAgadhAdi vyantaramukhyAne samrATke caraNameM namaskAra kiyA evaM kahane lage ki rAjan ! Apake ho prasAdase hI mahattA hai| bar3e jhArthI prApapara usake pIche bAkIke choTe choTe hAthI jAte haiM, usI prakAra Apake sAtha hama bhI AtmasukhakA anubhava karate haiM / isa prakAra pratinitya navIna ratha, navIna pUjA, navIna nRtya evaM navIna rasa rasAyanakA bhojana, isa prakAra usa yAtrAsAgarako navIna navIna mAnanda ! isa prakAra caudaha dina vyatIta hue| antima dinake tIsare praharameM upasthita sarvaprajAoMke satkArake lie sArvabhaumane saMghapUjA ko vyavasthA ko| usakA kyA varNana kareM! caurAsI gaNadharoMko bhaktise namaskAra kara unako anumati se catussaMghako bharatezvarane sanmAnita kiyaa| apasara, pustaka, piMcha Adi upakaraNa muniyoMko, vastrAdi ajikAoMko evaM vratiyoMko pradAna kara sanmAna kiyaa| isI prakAra brAhmaNoMko suvarNa rala va divyavastrako pradAna karate hue karoDauM brAhmaNadampatiyoMkA sanmAna kiyA / Anandako prApta brAhmaNa bharatezvarako zubhakAMkSA karate hue AzIrvAda de rahe haiM / paradArasahodara hamAre rAjA apane putrakalatroMke sAtha hajAroM varSa jIveM isa prakAra brAhmaNastriyA~ AzIrvAda de rahI haiN| isI prakAra mAgadhAdi vyantaroMkA bhI pUnaH sanmAna kiyaa| vitAmaNi ratnake honepara kisa bAtakI kamI hai| isI prakAra gaMgAdeva, siMdhudeva,nami, vinami mAdikA bhI ratnAbharakose sanmAna kiyaa| zeSa bace hue
Page #661
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 207 dAmAda, rAjaputrAdike sammAna ke lie apane putroMko niyata kiyaa| bharatezvara ne unase kahA ki dAna, pUjA svahastase honI cAhie, isalie Apa loga mere pratinidhi hoN| sabakA yathAyogya sanmAna kro| putroMne bhI Anandale isa kAryako svIkAra kiyA / AkAzameM kaI vimAna lekara khar3e hue evaM Uparase sabako vastra - ratnAdi pradAna karane lage / dAtAke hAtha Upara pAtra ke hAtha nIce, yaha lokokti usa samaya caritArtha huI / bhUmipara khar3e hue jo hAtha pasAra rahe the, sabako inhoMne icchita padArtha pradAna kiyA / samudra ke jahAjake samAna unakA vimAna AkAza meM sarvatra jA rahA hai evaM logoMko kimicchaka dAnase tRpta kara rahA hai / aneka prakArake divya vastroMkI barasAta ho rahI hai / kalpavRkSa svayaM Uparase utara rahA ho usa prakAra ve icchita padArthoMkI vRSTi kara rahe haiN| AdirAjake hAthameM jo citAmaNi ratna yA vaha citita padArthako pradAna karanevAlA hai| phira kisa bAta kI ciMtA hai| usa vizAla prajA samUhako ve vinodamAtrase santuSTa kara rahe the| do putroMke vaza navanidhiyoMko sArvabhaumane kiyA thaa| ve to icchita padArthako tatkSaNa dete haiN| ataH nimiSamAtra se sabako saMtuSTa kiyA / fafe AbharaNako frelanidhi, vastrako padmanidhi, suvarNa rAziko zaMkhaniSi, ratnarAziko ratnanidhi, bhinnarasase yukta dhAnyako pAMDukaniSi jaba pradAna karatI hai to una putroM ko agaNita prajAoMko tRpta karanemeM dikkata hI kyA hai ? isake bAda samrATne gaMgAdeva, siMdhudeva, nami, vinami AdikA sanmAna karate hue kahA ki Apa aura hama pUjaka the / isalie pahile ApalogoM kA sanmAna nahIM kiyA, aba ApakA meM sanmAna karatA hU~ | lIjiye, yaha ratnAdika / taba una logoMne una AbhUSaNoM ko nahIM liye to samrATne kahA ki taba Apa loga hI diijiye| maiM letA hU~ | taba unhoMne bharatezvarako bheMTa meM aneka anadhyaM vastrAbharaNAdi diye to bharatezvarane Anandake sAtha liye va phira bharatezvarake denepara unhoMne bho lie| isa prakAra nami, vinami, bhAnurAja, vimalarAja Adine paraspara vinodake sAtha sanmAna prApta kiyA / vizeSa kyA ? lokameM aba dAridraya nahIM rahA, dina mahAvaibhava se pUjA huI / kimicchaka dAna huaa| samrATke pUjAvratakA yaha udyApana hI hai| usa caudahaveM rAtriko bhI rathotsava huA / caudaha dinataka rAtridina dharmakA atula udyota huA / karor3oM vAdyoMko dhvani se sarvatra Ananda khAyA thA / samudrake samAna hI gaMgAtaTako hAlata ho gaI thI / eka dina nahIM, do dina nahIM, caudaha dinataka jo mahAdebhavase
Page #662
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 bharateza vaibhava parvataprAya sAmagriyoM se pUjA ho rahI tho / apita padArthako devoMne samudra meM hAla diyA thA / vahA~para una phalAkSatAdikoMko magaramaccha timigila Adi bhI pUrNataH khA nahIM sake / bace hue parvataprAya padArtha pAnoke Upara taira rahe haiN| gulAbajala, candana Adike kAraNase sarva dizA sugaMdhita ho rahI thii| isI kAraNase vAyu bhI sugaMdha ho calA thA, tabhI vAyukA gaMdhavAhaka nAma par3a gayA hai| svargake deva bharatezake vaibhavakI prazaMsA karane lage, rathotsava honeke bAda usa antima rAtriko devendra airAvatapara car3hakara svargase nIce utraa| anadhya ratnAbharaNako dhAraNa kara ratnamaya mukUTakI prabhAko dazoM dizAoM meM phailAte hue evaM raMbhAmenakAke nRtyako dekhate hue devendra A rahA hai / deveMdra ke sAtha svargako ve deviyAM A rahI haiM, evaM gA rahI haiM, nRtya kara rahI haiN| pUrvasamudra meM par3e hue pUjA dravya, parvatoMke samAna upasthita ratha va vizvameM vyApta janatAko dekhakara devendra Azcaryacakita ho rahA hai| cakravartIka dvArA kiye hue pUjanake cihna sarvatra dRSTigocara ho rahe haiM, bhUmi aura pavaMta sarva sugandhamaya ho gaye haiN| cakravartIko atUlabhaktike prati devendra prasanna ho rahA hai, zira Dola rahA hai sAthameM Azcarya kara rahA hai / kailAsake pAsameM Anepara devendra hAthIse nIce utarA va unhoMne bhagavAn Adiprabhu va muniyoM ko zadhI mahAdevI ke sAtha namaskAra kiyA / bAdameM zacI devIko alaga rakha kara svayaM bharatezvarake pAsa gayA va pUjA vaibhava se prasanna hokara sArvabhaumako AliMgana diyA / evaM prazaMsA kI ki sacamuca meM Adipramune lokameM anadhyatA ko prApta kiyaa| sAthameM unhoMne tIna lokako cakita karanevAle putraratna ko prApta kiyA dhanya hai| isa prakAra bhagavAn Adideva yAtmayogameM magna haiN| upasthita sarva bhaktagaNa Anandase puNyasaMcaya kara rahe haiN| bharatezake vaibhavako isa prakaraNameM pAThaka dekha cuke haiN| ve suvizuddha AtmajJAnI haiM, tathApi unhoMne vyavahAradharmakI upekSA nahIM kI / vyavahAra dharmameM bhI ve itane catura haiM ki unake pUjAvaibhavako dekhakara vizvakI prajAyeM cakita ho jAyaM evaM devendra bhI Azcarya kreN| isalie ve sadA vyavahArako na bhalate hae hI nizcayakI ArAdhanA karate the| unakI sadA yaha bhAvanA rahatI thI ki he cidaMbarapuruSa ! vyavahAra dharmakA udyApana kara suvizuddha nizcayakI prAptike lie he amRtamAdhava ! mere hRdayameM sadA avicalarUpase bane raho!
Page #663
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'bharateza vaibhava 209 he siddhAtman ! Apa vizva vidyAdhara haiM, vizvato locana haiM, vizvato mukha haiM, vizvarto'zu haiM, vizveza haiM / isalie he duSkarmatRNalohilAiva ! prabhu niraMjanasiddha ! mujhe sanmati pradAna kIjiye / iti tIrtheza pUjAsaMdhi: 101 jinamuktibhamana saMdhiH bhagavaMta pUjA mahotsava meM rAta bIta gaI, prAtaHkAlameM sUryodaya honepara upasthita kanatA kAra karate hue vandanA lie sannaddha huI / sUryakA udaya honepara bhI koTi sUryacandrake prakAzako dhAraNa karanevAle bhagavaMta ke sAmane sUrya kA teja phokA hI dikha rahA hai. eka mAmUlI dIpaka ke samAna mAlUma ho rahA hai| eka suvarNako thAlI ke samAna dikhala rahA hai / ghAtika catuSTayako nAzakara bhagavaMta pahile paraMjyoti bana gaye haiM / aba cAra aghAtiyA karmoMko naSTa karaneke lie bhagavaMta taiyAra hue| ghAtiyA karmokI 63 prakRti to pahilese khAlI hogaI haiN| aba ghAtiyA kamako 85 prakRtiyoMko naSTa karaneke lie bhagavaMtane taiyArI kI / ina 85 prakRtiyoMkA samUha aba do bhedase vibhakta hokara nAzako pAte haiM / bhagavaMta unako apane Atmapradezase dUra karate haiM / asAtAvedanIya, devagati, audArika, vaikiyika, AhAraka, tejasa, kArmaNa zarIra, paMca bandhana, paMca saMghAta, saMsthAna chaha, aMgopAMga tIna, SadsaMhanana, paMca prazasta varNa, ( paMca aprastavarNa ), gaMdhadvaya, paMtra prazasta rasa, (paMca prazasta rasa ), aSTa sparza, devagatyAnupUrvI, agurulaghu, upaghAta, paraghAta, ucchvAsa, prazasta vidvAyogati, aprazasta vihAyogati, aparyAptaka, pratyeka zarIra, sthira, asthira, zubha, azubha, dubhaMga, susvara, dusvara, anAdeva, ayazaHkIrti, nirmANa va nIca gotra isa prakAra 72 prakRtiyAM ayoga kevalo guNasthAnake dvicarama samaya meM AtmAse alaga hotI haiM / isI prakAra sAtAvedanIya, manuSyAyu, manuSyagati, paMceMdriya jAti, manuSya gati prAyogyAnupUrvI, trasa, bAdara, paryAptaka, subhaga, Adeya, yazaH koti, tIrthaMkara va upagotra 2-14
Page #664
--------------------------------------------------------------------------
________________ Wil -In bharateza vaibhava ina prakRttiyoM kA ayogakevalI guNasthAnake carama samayameM anta hotA hai| isa prakAra aghAtiyA karmokI avaziSTa 85 prakRtiyoMko tIrthakarayogI AtmAse alaga karate haiM | AtmAko chor3akara zeSa sarva padArtha mere nahIM hai, unase merA koI sambandha nahIM hai, isa bAtakA nizcaya pahilese tIrthakara yogIko hai / jagatke aprabhAgameM sthita siddha bhI jaba kanase bhinna ge jagatkI bAta hI kyA hai ? aba tIna zarIroMko dUrakara mukti prApta karanA hI zeSa hai / isalie usa kAryameM bhagavAn udyukta hue / aba to unakI dazA to aisI hai ki sphaTikake pAtra meM dUdha bharA ho to jo nirmalatA hai, usase bhI bar3hakara nirmalatAko prApta zarIrameM bAtmA vizuddha bhAvoMmeM DubakI lagA rahe haiN| atyanta vizAla kSIrasamudrako eka ghar3e meM bharaneke samAna vizAla AtmAko isa dehameM bhara diyA hai, usakA sAkSAtkAra bhagavaMta kara rahe haiN| AkAzako eka gajase mApaneke samAna, trilokako bhI na kucha samajhaneke samAna evaM karor3oM samudroMko saralatAse pAra karanevAleke samAna atyanta nirAkulatA vahAM chAI huI hai| zarIrarUpo kumbhameM sthita AtmarUpo kSIrasamudrameM samyaktva pavaMtarUpI mayanako ghidbhAvako rassI lagAkara mathita kara rahe hoM usa prakAra usa dhyAnako dazA thI / vahA~para ghar3A, dUdha, mathA, rassI Adi sabhI bhinna-bhinna haiM / yahA~para kevala ghar3A bhinna hai, bAko sarva eka rUpa hokara maMthana kiyA horahI hai| ATha kSAyika guNoM meM cAra guNoMkI prApti to pahilese ho bhagavatako ho cukI hai / aba rahe cAra guNoMko prAptike lie guNaguNI bhedako bhulAkara bhagavAn apane AsmasvarUpako ora dekha rahe haiM evaM durguNa karmoMko dUra kara rahe haiM / karake svarUpameM hI sthita taijasakAmaMNoMko paramAramAne aba nisteja banA diyA hai / aba to ve prakAza meM ho DubakI lagA rahe haiM, prakAzameM ho snAna kara rahe haiM, prakAzameM ho alakIr3A kara rahe haiM / isa prakAra prakAzamaya paramAtmAmeM ve magna haiN| eka daphe prakAza teja va phira maMda, isa prakArake parivartanase yukta dharmadhyAna vahA~para nahIM haiN| vahA~para paramazukladhyAna hai, isalie zarIrameM sarvatra nirmalAsmAkA ho darzana horahA hai / zarIrarUpI ghaTA phUTakara AtmArUpI dUdha lokameM sarvatra vyApta horahA ho, isa prakAra vahA~para AtmadarzanameM nirmalatA bar3hI huI hai / usa dhyAnakI mahimAko bhagavaMta ho jaane| ____ Ayu karma to vRddha ho cukA hai ! vedanIya, nAma va gotra kama abhItaka javAnImeM haiM / unako aba prayatnase dRDha karanA cAhiye / isalie mana bhagavaMtane vedanIya nAma va gotrako vRddha banAnekA udyoga kiyA / vizeSa, dhyA, paNDa ke balase tIna zatruvoMkA damana kara unako cauthe zatruke vazameM dete
Page #665
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vebhava 211 hue cAroMko ekadama naSTa karaneke udyogameM aba vItarAga lage haiM / AtmAko aba daNDAkAra ke rUpameM vicAra kiyA to vaha nirmala AtmA zarIrase bAhara daNDake AkAra meM upasthita huA / pAtAla lokase lekara siddhalokataka vaha AtmA apanA rUpase nau rajaka rAga hADAsArage upasthita hai| svataHke zarIrase sigane Ayana pramANameM paramAtmA usa samaya tIna lokake lie eka sphaTika khambheke samAna khar3A hai| use aba hastapAdAdika nahIM hai punaH kapATa AkRtike lie vicAra kiyA to ekadama dakSiNottara phailakara tIna lokake lie eka kivAr3ake samAna bana gaye aba sAtarajju cauhAImeM, caudaha rajju UMcAIse evaM svazarIrake tigune ghanapramANa meM aba vaha paramAtmA vidyamAna hai| usake bAdara prasarakA prayoga humA to trilokarUpo vizAla kumbhameM AtmAmRta tatkSaNa bhara gyaa| jisa prakAra osa trilokameM bhara jAtI hai usI prakAra AtmA trilokameM bhara gayA hai aba lokapuraNakI ora bar3ha gayA, pahile vAtabalayake pradeza chUTa gaye the / aba una vAtavalayoMke pradezako bhI lekara AtmA sarvatra bhara gayA / tona lokameM aba yatkiMcit sthAna bhI zeSa nahIM hai| kalAsakI zilApara audArika paa| parantu taijasa kArmaNa to tIna lokameM vyApta ho gaye the aura unake sAtha hI paramAtmakalA bho yo / tadanantara lokapUraNake bAda punaH pratara, kapATa va daNDAkArameM Akara apane zarIrameM vaha paramAtmA praviSTa huaa| jisa prakAra eka gole vastrako nicor3akara phailAnepara havAse vaha sUkha jAtA hai, usI prakAra vAlmAko phailAnepara paramAtmAke karmarUpI drava paramANu sUkha gye| - aba tInoM karmokI dazA AyuSyako barAbarImeM hai| aba tIna zarIroM ko chor3akara bhagavaMta siddha lokameM car3haneke lie taiyAra he| terahaveM guNasthAnavartI paramAtmA jaba caudahaveM guNasthAnameM pahuMcate haiM, yahA~ atyanta sUkSma kAla hai| a, i, u, R, la, isa prakAra pAMca hrasvAkSaroMke uccAramake alpakAlameM ho ve saba khela khatama kara siddhalokameM siMdhArate haiN| prathama samayameM vahA~para bahattara karma prakRtiyoMkA anta huA to aMtyasamayameM teraha prakRtiyoMkA abhAva hayA / sAthamaiM tona zarIra bho adRzya hae / vaha sakala paramAtmA lokAgra bhAgapara pahuMce / usameM eka tIsarA zukladhyAna aura eka cauthA zukladhyAna hai aisA kahate haiM, parantu yaha saba kathana karanekI kuzalatA hai / usakA sIdhA artha to yahI hai ki AtmAmeM magna huaa| Adiprabhuke tIna zarIra aba bijalIkI taraha adRzma hue taba prabhu tIna lokake agrabhAgako eka samayameM pahu~ce / sAta rampuke sthAnako laMghana karane
Page #666
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 bharateza vaibhava ke lie unako eka samaya bhI adhika nahIM lagA / kailAsa parvatapara palyaMkAsana meM virAjamAna the, isalie muktisthAnameM bhI Atmapradeza usI rUpameM puruSAkArase siddhoM ke bIca praviSTa hue| tanuvAtavalaya nAmaka antima vAtavalaya meM bhagavaMta siddhoM ke bIca meM virAjamAna hue| aba unheM jina yA arahaMta nahIM kahate haiM / unako yahA~se siddha nAmAbhidhAna huaa| ATha karmoke nAza honese ATha guNoM kA udaya yahA~ huA hai / aba ve paramAtmA saMsAra samudrako pArakara AThavI pRthvImeM pahuMce haiN| kSAyika samyaktva, anaMtajJAna, anaMtadarzana, anaMtavorya sUkSma, avagAha agurulaghu aura abhyAbASa isa prakAra uttama aSTa guNoM ko aba paramAtmAne pA liyA hai| aba vahA~se isa saMsArameM lauTanA nahIM hotA hai / ananta sukha hai / sAmAnya nara sura va uragoMko vaha aprApya hai| aise muktisAmrAjya meM ve rahate haiM / bhagavaMta mukti jAnepara jaba unakA deha adRzya huA to samavazaraNa bhI adRzya ho gayA / jaise ki meghapaTala vyApta hokara adRzya hotA hai samavazaraNake adRzya honepara kevaliyoMkI gaMdhakuTiyAM bhI idhara udhara gaI / Adiprabhuke na rahanepara vahA~ aba kauna raheMge ? pitAke yAgako TakaTakI lagAye bharatezvara dekha rahe the, jaba Adiprabhu lokAgratrAso bane va idhara unakA zarIra adRzya huA to samrATkA mukha malina huaa| aMtaraMga meM duHkhakA udreka huA / mUrcchA AnA hI cAhatI thI, dhairyase samrATne rokane kA yatna kiyA / pitRmohakI parakASThA huI, sahana nahIM kara sake, mUcchita hue| khar3e honese mUrcchA AtI hai, jAnakara vahA~ maunase baiTha gaye / tathApi duHkhakA udreka ho hI rahA thA / pitR-viyogakA duHkha koI sAmAnya nahIM huA karatA hai| mitroMne zotopacArase bharatezvarako uThAyA | punaH AMsU bahAte hue usa zilAko ora dekhane lage hA ! hA ! svAmin mere pitA ! mohosuradarpamaMthana ! mujhe bAhya saMsAra meM DAlakara Apa mukti gye| kyA yaha ucita hai ? mujhe paTTarUpo pAzameM bA~dhakara Uparase rAjyarUpI bojhA aura de diyA | phira bhI Akherako muktiko na le jAkara yahIM chor3a cala base / mahAdeva ! kyA yaha ucita hai| mujhe icchita padArthoMko dekara bahutakAla saMrakSaNa kiyA, phira antameM isa prakAra chor3a jAneke lie maiMne kyA aparAdha kiyA hai ? Apako sabhA kidhara gaI ? ApakA zarIra kahA~ hai ? Apake sAthI kI gaMdhakuTiyA kahA~ haiM ? kailAsaparvatako zobhA bhI aba calI gaI / bAkI ke jIvanakI bAta ho kyA hai ? Apako dekhakara meM bhI Aja hI sarva saMga
Page #667
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 213 parityAgo banUM va dIkSA laM, yaha merA kartavya hai / parantu yaha puNyakarma jo mujhe ghega huA hai, mujhe nahIM chor3atA hai| kyA karUM ? aba duHkha karanese kyA prayojana hai ? Apake dvArA pradarzita yogamArga meM hI maiM bhI aauuNgaa| 'zrIguruhaMsanAthAya namostu' isa prakAra kahate hue hRdayako samajhAyA / duHkha meM zAMtiko dhAraNa kiyaa| vRSamasena gaNadharane cakravartIko samajhAyA ki bhavya ! vRSabheza gaye to kyA huA ? ve carmacakSuke lie agocara bana gaye, Atmalocanase unakA darzana ho sakatA hai| phira tuma duHkha kyoM karate ho ? samajhameM nahIM AtA | tumhAre pitAne tumako kahA thA ki, bharata ! tumako muktiko Aneke lie mere jitane kaSTa sahana nahIM karane par3eMge / tuma bahuta vinodake sAtha mukti pahu~coge / isalie jaldI tumhAre pittAko dekhoge| middha lokameM jaba tumhAre pitAjI virAje haiM to hA AtacoM * vRddhi ho cAhie aisA kA baddhoMke samAna duHkha karanA kyA tumhArA dharma hai ? isa prakAra yogIndrane bharatezvarako vizapathakA pradarzana kiyA / uttara meM samrATane nivedana kiyA ki yogirAja ! ApakA kahanA bilakUla sastha hai, parantu mohanIya karma Akara duHkha detA hai, usI mohake balase thor3AsA duHkha huA hai / kyA kareM, mAtAne dIkSA lI, mere bhAIko mokSa huA parantu usa samayake duHkhako samavazaraNane rokaa| kyoMki jinendrake sAmane duHkhakI utpatti nahIM hotI hai parantu aba yahA~ jineMdrake na rahanepara zokodreka huaa| parantu samajhAnepara calA gyaa| devendra bhI Azcaryacakita huA / trilokapati pitAke viyogako aisA putra kaise sahana kara sakatA hai ? duHkhodreka honepara bhI isane hRdayako samajhAyA yaha koI mAmUlI bAta nahIM hai / dhanya hai ! devendra cakravartIke kRtya para adhika prasanna hokara kahane lagA ki sArvabhauma ! lokameM loga bAteM bahuta kara sakate haiM / parantu jaisA bole vaisA calanA mAtra kaThina hai, parantu tumhArI bola aura cAla donoM samAna hai| unameM koI antara nahIM hai| isI prakAra dharaNeMdra bolA ki sukha meM, AnandameM rahate hue saba loga bar3Ibar3I lambI-lambI gappe hAMka sakate haiN| parantu asahya duHkhakA prasaMga jaba A jAtA hai to use mukhase kahanA bhI azakya ho jAtA hai| isa samayako jAnakara namirAja bola ki bhagavAn amRtalokameM haiM, hameM bhI yahA~ moha kyoM ? vahoMpara hameM bhI jAnA cAhie | samrATne zokako sahana kiyA, mahadAzcarya hai| isI prakAra bAkIke sAle va mitra, rAjAgA Adine miSTa
Page #668
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 bharateza vaibhava bhASaNa karate hue samrATko gulAbajalase ThaNDA kiyA / uttarameM bharatezvarane bhI sabako santuSTa kiyaa| Apa saba mitroMne kailAsanAthake pUjAmahotsava meM yoga dekara bahuta acchA kiyA / bahata Ananda huaa| bhagavatakA samavazaraNa jaba adRzya ho gayA to merI sampattiko bAta hI kyA hai ? parantu Apa loga mere paramabandhu haiN| Apane mere isa kArya meM yoga diyA hai / Apa aura hama bhagavaMtakI pUjAse pAvana bana gaye haiN| aba Apa loga apane nagarakI ora prasthAna kreN| isa prakAra saba iSTa mitra, nami, vinami, mAgadhAmarAdi vyaMsaroMko vahA~se vidA kiyaa| kailAsa parvatase sarva vyatara, vidyAdhara Adi cale gaye / devendra dharaNeMdra ke sAtha yinayase bolakara yogiyoMko dandanA kara bharatezvara bhI ayodhyAko ora nikale / yAtrAnimitta upasthita sarva prajAyeM calI gii| bharatezvara putra mitra va pradhAnamaMtrI Adike sAtha guru haMsanAthakI bhAvanA karate hue jA rahe haiM, vyavahAra dharmakA udyApana kara nizcaya dharmako grahaNa kara, sadyojAta citkAlako bhAvanA karate hue anavadya saurvabhauma apane nagarakI ora A rahe haiM, sukha duHkhoMmeM apaneko na bhulAnevAlA, paramAtmasukhako ho sabase bar3hakara sukha samajhanevAlA aura kala sukhapUrvaka mukti brAnebAlA baha sUkhI sArvabhauma apane nagarakI ora jA rahA hai| darpaNameM dekhanevAloMkI aneka prakAra kI AkRti vikRtiyA~ dikhatI haiN| tathApi darpaNa apane svabhAvameM hI hai isI prakAra apane karmoMke rahanepara bhI prasanna rahanevAlA yaha suprasanna samrATa jA rahA hai / jagatko dRSTimeM rAjyako pAlana karanepara bhI sujJAnarAjyake pAlana karanevAlA vaha vicitra rAjA jA rahA hai isa prakAra mahA. vaibhavake sAtha AkAza mArgase Akara cakravartIne sAketapurameM praveza kiyA evaM sabako hitamita vacanase vidA kiyA evaM svayaM apane mahalakI ora cale gye| mahalameM vyAkulatAke sAtha namaskAra karatI huI rAniyoMko aneka viSase samrATne sAMtvanA dii| idhara kelAzameM devendrako eka lIlA karane kI sUjhI / bhagavaMtane karmako kaise jalAyA isa viSayako maiM duniyAko batalAU~, isa vicArase tIna homakuNDakI racanA kii| aura zrIgaMdhakI lakar3I bhI ekatrita ho gaI / analakumAradevake mukuTase utpanna Agase devendrane agnisarakSaNa kara bahuta vaibhavase homa kiyaa| tIna kuNDa to tIna dehakI sUcanA hai / vaha prajvalita agni dhyAnakI sUcanA hai / bhagavaMtane tona zarIra meM sthita karmoko dhyAnake balase jisa prakAra nAza kiyA, usI prakArako
Page #669
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava sAmarthya hameM prApta ho, isa bhAvanAse saba devatAoMne usa homa bhasmako kaMTha, lalATa, hRdaya, bAhu Adi pradezoMmeM dhAraNa kiyA / isa prakAra devendra ne bhaktise antima kalyANakA mahotsava kiyA / devagaNa haSase phUle na samA rahe the| hama logoMne paMcakalyANameM yoga diyA hai / aba hameM muktikI prApti hI ho gaI, isameM koI sandeha nahIM hai, isa prakAra kahate hue devagaNa Anandake samudrameM DubakI lagA rahe the| - devendrane to nRtya karanA hI prArambha kiyA, Ayo ! Ao rambhara ! Ao tilottamA ityAdi apsarAoMko bulAkara suragAna, layake sAtha devendra aba nRtya karane lagA hai| eka daphe una devAMganAoMke sAtha, eka daphe svayaM akelA, bahurUpoMko dhAraNa kara rahA hai / parvatapara AkAzapara, eka daphe zira nIcA kara, perako Uparakara nRtya kara rahA hai, loga Azcaryacakita ho rahe haiM / nRtyakalAkA ajIba pradarzana hI vahAM ho rahA hai / "mere svAmI muktiko gaye haiM, isalie mujhe nRtya karaneko anuraksi huI evaM unake caraNoMko bhakti hI mujhe nRtya karA rahI hai|" isa bAtako vyakta karate hue bahuta Asakti se nRtya kara rahA hai / nRtyakriyAse nivRtta hokara devendra ne gaNadharoMko vandanA kara dharaNedra, jyotiSka Adi devoMko vidA kiyA evaM svayaM zapI mahAdevoke sAtha svargalokake prati calA gyaa| mAgha kRSNa caturdazoke roja bhagavAn Adiprabhune mokSadhAma prApta kiyA / usa dina rAtridinake bhedako na karate hue lokameM sarvatra Ananda hI Ananda chA gayA / bhagavAn Adiprabhuko jina bhI kahate haiM, ziva bhI kahate haiM / isalie usa rAtrikA nAma jinarAtri yA zivarAtri par3a gayA / aura lokameM mAgha kRSNa caturdazIko zivarAtrike nAmase logoMne pracalita kiyaa| __ bharatezvara sAtizaya puNyazAlI haiM / jinhoMne tIrthakara prabhuke mokSa sAdhanake samaya apUrva vaibhavase pUjA ko, jisa pUjAvaibhavako dekhakara devendra bhI vismita huA to sArvabhaumake puNyakA kyA varNana ho sakatA hai ? Adiprabhuke mukti sidhAraneke bAda thor3AsA duHkha jarUra hA / parantu vivekake balase use punaH zatikara samhAla liyA / aise hI samaya viveka kAmameM bhAtA hai / evaM mahApuruSoMkA yahI vaiziSTya hai / bharatezvara paramAtmAko isalie nimna prakAra ArAdhanA karate haiN| he cidambarapuruSa ! guNAkara ! Apa kramase dhIre dhIre Akara mere aMtaraMga sadA bane rho|
Page #670
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 bharateza vaibhava he siddhAraman ! aSTakamarUpI araNyake lie Apa agnike samAna ho, nirmala aSTaguNoMko dhAraNa karanevAle ho, ziSTArAdhya ho nityasaMtuSTa ho, isalie he niraMjanasiddha mujhe sanmati pradAna kiijie| iti jinamuktigamanasaMdhiH -09 rAjyapAlana saMdhiH bhagavAna Adiprabhake mukti padhAraneke bAda samrATa bharatezvarane mahala meM pahu~cakara apanI putriyoMko sarakArake sAtha vidA kiyA / aura ratnAbharaNAdi pradAna kara saMtuSTa kiyaa| kucha dina Anandase vyatIta hue eka dina sukhAsIna hokara bharatezvara apane mahalameM the, itane meM samAcAra milA ki namirAja va binamirAja dokSA lekara cale gye| usI samaya mukhameM sthita tAmbUlako thUka diyaa| galA bhara aayaa| duHkhake Avegase A~sU bhI umar3a Aye / kyoMki nAma-vinamikA viyoga unake lie asahya thA, ve protipAtra sAle the / tathApi vivekake upayogase sahana kara liyaa| tadanaMtara avadhikA prayoga kiyA to mAlUma huA ki apano mAmiyoMne bhI bharatako bahinoMke sAtha dIkSA lI hai| mami vinamise kanakarAja aura zAMtarAjako rAjya dekara dIkSA lI, yaha jAnakara bharatezako duHkha bhI huA aura sAthameM unake gherthako dekhakara prasannatA bhI huii| usake mAmAke putra ho to haiM / vicAra karane lage ki ve mujhase Age bar3ha gye| mujhase pahile jo vandanIya bana gaye unako namostu, isa prakAra kahate hue namaskAra kiyA / nami vinamine kaccha kevalose dIkSA lI aura mAtAoM evaM striyoM ko dIkSA bhagavAn bAhubalI ke pAsa huI, dhanya hai, ityAdi vicAra karate hue andara gaye to mahalameM paTTarAno subhadrAdevI atyadhika duHkhameM par3I huI haiN| uttama va saMtoSadAyaka vacanoMse bharatezvarane use sAMtvanA dI / bharatazake lie yaha koI naI bAta nahIM hai / nami vinamike baccoMke saMrakSaNake lie maiM hU~, koI ghabarAneko jarUrata nahIM hai, ityAdi prakArase paTTa rAnIko sAMtvanA dekara 1. nami vinamikI mAtAyeM va mahAkacchakI striyA~ /
Page #671
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 217 vijayAko uso AzayakA para manA, aura sabako saMtuSTa kiyaa| isa prakAra kucha samaya bahuta Anandase vyatIta hue / eka dina baiThe-baiThe bharatezvarane vicAra kiyA ki aba Age AnevAlA kAla bahuta kaThinatara hai / kailAza parvata ke ratna, suvarNAdikase mandiroMkA nirmANa kiyA gyaa| vahA~para Ageke kAla meM manuSyoMkA jAnA ucita nahIM hai / una mandiroMpara koI AghAta na ho isakA prabandha honA caahie| boca parvatase idharake bhAgake parvatako daNDa ratnase korakara manuSya use pArakara na jAve aisA kre| isa vicArase uso samaya mAgadhAmarako bulAyA va bhadramukha ko bhI bulAkara yuvarAja arkakotike netRtva meM isa kAryako unheM sauMpa diyaa| daNDaratnake dvArA vizvakarmane parvatako uparyukta prakArase kora diyaa| aba parvata eka giDo (kalaza) ke samAna bana gayA / itane meM yuvarAja ne bhadramukhako yaha kahA ki parvatake ATha bhAgoM meM ATha pAdoMke samAna racanA karo ! bhadramukhane tatkAla ATha pAdoMke racanA ATha dizAoMmeM kii| ve ATha khambhoMke samAna mAlUma hote the| yuvarAjako buddhicaturatApara sabako prasannatA huii| aba manuSya to vandanAke lie yahA~ nahIM lA sakate haiM / parantu aba rajatAdi aSTapAdakA parvata bana gayA / isalie isakA nAma aSTApada par3a gayA hai / usI samaya usa kore hue bhAgake bAharakI ora cA~dokA eka parakoTA nirmANa kiyA gayA saba kAryako samApta kara cakravartIko nivedana kiyaa| ve bhI prasanna hue / mAgadhAmara, bhadramukha va yuvarAjako vastraratnAmaraNAdi pradAna kara sammAna kiyA evaM kahA ki Apa logoMne bar3o zaratAkA kArya kiyA hai| hamAre samayameM manuSya vimAnoM meM baiThakara AeM evaM pUjana kreN| phira Age vidyAdhara va deva jAkara pUjA kareM / jinAlayoMkI rakSA yuvarAja ke dvArA huii| parantu Age paskoTeko cA~dIke lie loga ApasameM kalaha kareMge, isa vicArase sagaraputra vahA~ khAIkA nirmANa kreNge| vyaMtarAmaNi mAgadhAmarako vidAkara AtmAMtarAgnaNi bharatezvara atyanta Anandake sAtha rAjyavaMbhavako bhogate hue saukhyavizrAMtise samayako vyatIta kara rahe haiN| usakA kyA varNana kreN| bhUbhArako ciMtA maMtrIratna vahana kara rahA hai / parivAra arthAt senAkI dekharekha ayodhyAkakI jimmevArIpara hai, nagarakI rakSA mAkAla kara rahA hai| bharatezvara AtmayogameM haiM | rAjaputroMkA Atithya vagairaha yuvarAja kara rahA hai / aura vyetaroMkA yogakSema mAgadhAmara calA rahA hai, bharateza AtmayogameM haiM / hAthI, ghor3A, AdikI dekharekha, ghara va mahalakI dekharekha
Page #672
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 bharateza vaibhava vizvakarmA kara rahA hai| snAnagRha, bhojanagRhakI vyavasthA gRhapatike hAthameM hai / bharateza AtmayogameM haiM / bharatezake sevaka bAhira daravAjepara paharA dete haiM, to samrAT apanI rAniyoMke sAtha Anandase suvarNake mahala meM nivAsa karate haiM / saunaMdaka, khaDga va sudarzana, zatruke abhAvako sUcita karate haiM to daNDarala parvatako bhI cUNita karaneko taiyAra haiM / isa prakAra bharatezvara nirAtaka hokara rAjyavaibhavako bhoga rahe haiN| ___ senAko AnevAlI Upara va nIcekI Apattiko chatra va carmaratna dUra karate haiM / samrAT apane nagarameM akhaNDa lolAmeM magna haiN| ciMtAmaNi rala citita padArthako pradAna karanevAlA hai isI prakAra mahattvapUrNa navanidhi hai| guphAmeM bhI prakAza karanevAlA kAkiNI ratna hai / phira mahalameM bharatezvara sukhI hoM, isameM Azcarya kyA hai| bAraha kosataka kUdanevAlA chor3A hai, uttama hastiratna hai, paripUrNa indriyasukhako pradAna karanevAlA strIratna hai| phira bharatezvarake AnandakA kyA varNana karanA hai? asi, daNDa, cakra, kAkiNi, chatra, carma va citAmaNi ye sAta ajIva ratna haiM, vizvakarmA, maMtrI, senApati, gRhapatti, strIratna, azvaratna va gajaratna ye sAta jIvaratna haiN| samrATke bhAgyakA kyA varNana kareM ? caudaha rala, nanihita haiM, apAra senA hai| unakA sAmanA kona kara sakatA hai| atyaMta AnaMdameM haiN| tIna samudra, aura himavAn parvatatakake pradezameM sthita prajAyeM bAra-bAra unakI sevAmeM upasthita hotI haiM / zUra vIragaNa bharatezvarakI sevA karate haiM, svayaM bharateza vilAsameM magna haiN| roja jalakror3A, vivAha, maMgala AdikA tAMtA lagA huA hai| kSAma, duSkAla, Aga, utpAta, pUra vagairahako koI bAta hI bharatezake dezoMmeM nahIM hai| coTo pakar3anekA kArya vahA~ kAmakoMmeM hai, sajjanoM meM nahIM hai| kisIko mAranekI kriyA zataraMjake khelameM hai manuSyoM meM nahIM hai| bola va ghAlameM cyuta honekI kiyA vahA~para virahI janoM meM pAI jAtI thI, parantu loga apanI vRtti meM kabhI vacanabhaMga nahIM karate the| jaisA bolate vesA calate the| daNDakA grahaNa vahA~para vRddha loga karate the, kisIko mAranepITaneke lie daNDakA upayoga vahAM koI nahIM karate the| jar3atA (Alasya) vahIMpara kAmasevanake anta meM va nidrAmeM thI, parantu logoMmeM AlasyakA leza bhI nahIM thA / pratyeka nagarameM prajAyeM sukhame apane samayako vyatIta karato haiN| jagaha-jagaha zAstrAbhyAsake maTha, brAhmaNoMke agrahAra bane hue haiM, jahA~ maMtra pATha vagairaha cala rahe haiM / gaMdhakuTIkA vihAra vahA~ bAra-bAra AtA hai aura cAraNamuniyoMkA bhI Agamana vahA~para bArambAra hotA hai / evaM usa sukhamaya rAjyameM uttama jAtike ghor3e va hAthI utpanna hote rahate the / jahA~
Page #673
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 219 tahI rasnoMkI prApti manuSyoMko hoto hai / aura bhUmimeM gar3I huI sampatti milatI hai / jaMgala meM sarvatra zrIgaMdha va karpUralatAyeM haiM | nagara meM sarvatra tyAgI va bhogiyoMkI sampadAe~ bharI huI haiM ! bar3e jate ghar3e meM bharakara dama denevAlI gAyeM, vizva ko mohita karanevAlI deviyoM, nIla kamala, kamalase mukta tAlAba, gaMdhazAlIse yukta kheta, sundara va sugandhita pavanoMse yukta upavana Adise bahA~ viziSTa zobhA hai| nagarameM annachatra, dharmazAlA va mArgameM kaccha nAriyalakA pAno, zakkara va pyAkako vyavasthA hai| bhinnabhinna vAra, tithi Adi ke samaya vrata ArAdhanA vagairahake sAtha munimukti, brAhmaNa bhojana, sanmAna Adi ho rahe haiM / Aja kaliyuga honese deva va vyaMtara manuSyoMko dRSTigocara nahIM ho rahe haiM, parantu bharasezakA yuga kRtayuga thA / usa samaya devagaNa, manuSyoMke sAtha hila-milakara rahate the, kor3A karate the / zAnakalyANa ke lie, nirvANa kalyANake lie jaba ve devagaNa isa dhayatalapara utarate haiM, to manuSya unako dekhate haiM evaM unake sAtha milakara bhagavaMtako pUjA karate haiM, usa samayake utsavakA kyA varNana kiyA Aya ? bhUmi va svargakA vyavahAra cala rahA thA, sarvatra sampattikA sAmrAjya thaa| bharateza ko rAjyapAlanakI citA bilakula nahIM hai / jisa prakAra mandirake bhArako bhIta, khambhe vagairahake Upara sauMpakara bhagavAn alaga rahate haiM, usI prakAra bharateza SaTkhaMDabhArako apane Apta maMtrimitrAdikoMko sauMpakara svayaM sukha meM haiM / bAhira senA va prajAoMko jaisA dekhate haiM to aMtaraMgameM apanI deviyoM ke sAtha Ananda bhI mAnate haiM parantu kisIke yahA~ nimaMtraNase bhojana ko jAnevAle ke samAna / prajAoMko ve dekhate haiM, jaise koI muni tapovanako dekhatA ho / apane putroM kI ora unakA utanA hI moha hai jitanA ki eka manikA apane ziSyoMpara hotA hai| khajAne, bhaMDAra Adiko ve usI dRSTise dekhate haiM jaise koI vetanabhogI bhaMDArI dekhatA ho / loga to usa nidhi ko samrATakI kahate haiM / parantu svayaM samrAT use apano nahIM samajhate haiM / parkhaddha padako ve eka puNyasambandhase prApta eka melAke samAna dekha rahe haiM / use apanese bhinna samajhakara bhoga rahe haiN| bharateza svayaM dhAraNa kie hue zarIrako bhI jaba apanese bhinna samajhate haiM to itara vaibhavake jAlameM ve kase phaMsa sakate haiM? paramAtmArasikake rahasyako kauna jAne ? pUNyaphalako anubhava karake kama kara rahe haiN| evaM AtmalAvaNyakA sAkSAtkAra kara rahe haiM / phira unako mukti prApta karanA koI gaNya hai ? apitu sarala hai / isa prakArakI vRttimeM ve apanA samaya vyatIta kara rahe haiN|
Page #674
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 bharateza vaibhava kabhI-kabhI samayako jAnakara bharatezvara 96 hajAra striyoMko kor3AmeM rata hokara unako napta karate haiM evaM gupna hote haiM ! bharata marma rAnovAsameM 32070 vidyAdhara striyA~ haiM, 32000 bhUmigocarI striyA~ haiM, evaM 32000 mlecchabhUmiko striyA~ haiM / isa prakAra 96000 deviyA~ haiM / saba striyoMko eka-eka santAna hai| parantu paTTarAnIko koI santAna nahIM hai / isalie usake zarIrameM prasakriyAjanya hAni nahIM hotI hai| usakA saundarya jyoMkA tyoM banA rahatA hai / ataeva bharatezvarako paTTaganImeM hI madhika sukha mAlUma hotA hai | yoniyoMke bheda jo kahe gaye haiM una sabameM -santAna kI utpatti hotI hai, parantu zaMkhayonimeM santAnako utpatti nahIM hotI hai / vaha paTTarAnI zaMkhayonoko hai / use prasavavedanAkA duHkha nahIM hai, yaha mahAna sukhI hai| sabhI striyoMke sAtha kor3A karanepara bhI paTTa rAnIke sAtha krIr3A na karanepara usa saurvabhaumako tRpti nahIM hotI hai / lokakI sarva sampatti eka tarapha, vaha sandarI eka tarapha / itanI adbhuta sAmarthya usa subhadrAdevImeM hai | SaTakhaMDake samasta puruSoM meM jaise cakravartI agraNI haiM, usI prakAra SaTkhaMDako samasta striyoMmeM vaha paTTarAnI agraNI hai / jaise devendrako zacI, dharaNedrako padmAvatI prApta haI, usI prakAra paTTA rAnI bharatezvarako prApta hai / paTTarAnI Adiko lekara 96000 rA.nayoM ke sAtha sukhako anubhava karate hue bahuta samaya vyatIta kiyA / striyoM ke zarIrameM kucha zithilatA AtI hai, parantu bharatezake zarIra meM to javAnI hI bar3hatI jAtI hai / pavanAbhyAsa, yogAbhyAsa va dhyAnamArgako jAnakara jo sadAcaraNase rahate haiM unake zarIra kA teja kabhI kama nahIM hotA hai| roga bhI unako nahIM chtA hai, evaM navayauvana hI bar3hatA jAtA hai, prANavAyu va apAnavAyuko ve vazameM karate haiN| evaM vINAnAdake samAna nitya haMsanAthakA darzana karate haiM, unako yaha kyA azakya hai ? isa prakAra dhyAna, yoga va vAyudhAraNakI sAmarthyase kAlI machose zobhita hote hae 27.28 varSake javAnake samAna ve sadA mAlUma hote haiN| jina striyoMpara jarA bur3hApekA asara haA unako maMdirameM le jAkara AyikAoMse vRtta dilAte the evaM unake pAsa hI unako chor3ate the evaM bharateza navIna va javAna striyoMke sAtha Ananda karate the| bUr3he ghor3eko haTAkara navona-navIna dhor3ekA upayoga jisa prakAra kiyA jAtA hai, usI prakAra bUr3hI liyoMko maMdira meM bhejakara jabAna striyoMse vivAha kara lete the| ve striyAM svayaM samrATko javAnI va apane bur3hApeko dekhakara lajjita
Page #675
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 221 1 hotI thIM / evaM svayaM maMdira calI jAto thiiN| usI samaya rAjA loga samrATke yogya javAna kanyAoM ko lAkara dete the / jo striyA~ vrata lene ke lie jAneko anumati mA~gatI thIM unako ha~sakara sanmati dete the / evaM unake yogya javAna kanyAoMko lA denepara haMsakara pANigrahaNa kara lete the / bUr3hI striyA~ kabhI - kabhI na kahakara ekadama maMdira jAtI thIM aura usI samaya akasmAt navIna kanyAyeM vivAha ke lie AtI thIM to guru haMsanAtha kI mahimA samajhakara unako svIkAra karate the| acchI-acchI kanyAoMko dekhakara AsapAsa rAjA sArvabhauma ke yogya vastu samajhakara lA dete the taba bharateza unake sAtha vivAha kara lete the / deza-dezase pratinitya kanyAyeM AtI rahatI haiN| roja bharatezvarakA vivAha cala rahA hai| isa prakAra ve nitya dUlhA hI bane rahate haiM / unake vaibhavakA kyA varNana kiyA jAya ? purAnI striyA~ jAtI haiM, navIna khiyAM AtI haiN| sArAMza yaha hai ki hara samaya 96000 striyo unako banI rahatI haiN| kama nahIM hotI hai| puruSoMke sAtha dIkSA lenevAlI kanyAyeM evaM dIkSA lenevAle kumAroMko chor3akara pakhaMDa digvijayako karaneke bAda samrATko eka kama 96000 saMtAna honI hI caahie| paTTarAno vidyAdhara lokakI hai, vaMdhyA hai, khIrasna hai / kabhI kama jyAdA zithila vageraha nahIM hotI hai / aisI madonmatta javAna striyoMke sAtha bharateza yatheccha krIr3A karate rhe| jaise pAnI meM praveza kara madonmatta hAthI karatA ho / zRMgAra aura saundaryase yukta striyoM meM ve rAjamohI aise lIna ho gaye the jaise ki puSpa vATikA meM bhramara Anandita hotA hai / unake sparza karane mAtrase striyoMko romAMca hotA hai / unako paravaza kara dete haiM, mUcchita karate haiM evaM punaH Anandase jAgRta karate haiM / bhinna-bhinna striyoMkI icchAnusAra ramaNa kara tadanantara apanI icchAnusAra unako mohita karate haiN| bharatarAjendrakA kyA guNa varNana kareM ? hajAroM striyoMko hajAroM rUpoMko dhAraNa kara ve eka sAtha bhogate hue indrajAliyA ke samAna mAlUma hote the / una anupama saundaryayukta striyoM ke zarIra samparkase utpanna sukhako anubhava karate hue maratezvara sAtizaya puNyaphalako bhoga rahe haiM evaM usako Atmapradezase nikAla rahe hai / jisa prakAra aneka dezake loga Akara kisI maMdirakI pUjA karate hoM, usI prakAra hajAroM striyAM bharatezakI sevA karatI haiM to use ve Anandase grahaNa karate the / vahA~ eka melA-sA laga jAtA thA / jisa prakAra pake hue eka phor3eko dAbakara eka dhIra usakA popa nikAlakara bAhara kara detA hai usI prakAra ina striyoMke sAtha krIr3A kara puMvedakarmarUpI phor3ekA ve pIpa
Page #676
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 bharateza vaibhava nikAla rahe the / arthAt puMvedakamako pighalA rahe the / kasaratake dvArA apane zarIra ke Alasya ko dUra kara prasannatAse jaise manuSya rahatA hai, usI prakAra mAdhuryavacanase yukta striyoMke sAtha krIr3A kara ha~sasamAdhi meM ve bane rahate the / bhedavijJAnakA sukha sabhI karmanirjarAke kAraNa hai / vaha dUsaroM ko dIkhanevAlI kalA nahIM hai / kevala svasaMvedanAgamya hai| striyoMke stanapara par3A huA, yogI raha sakatA hai| parvatakI zilAke Upara sthita mohI ho sakatA hai| yaha saba pariNAmakA vaicitrya hai| lalita Atmayogake rahasyako kauna jAne ? apanI striyoMke sAtha Ananda karate hue, apane sAr3he tIna karor3a baMdhuoM ko saMtuSTa karate hue, SaTkhaMDase satkosiko pAte hue sArvabhauma bharata ayodhyA meM Anandase samaya vyatIta kara rahe haiM / carmacakSuke dvArA apane rAjyako dekhate hue evaM jJAnacakSuse nirmala mAtmAko dekhate hue rAjA marata apAra Ananda ke sAtha rAjya pAlana kara rahe haiN| yaha unako rAjyapAlana vyavasthA hai| bharatezvarakA puNya asadRza hai / apratima khAnanda, atula bhoga, advitIya ave hote hue bhI bharateza use heyabuddhise anubhoga karate haiN| kevala karkokA niyoga hai, use kahI pUrNa karanA caahie| usake binA una makA anta bhI kaise hogA / zarIra bhoga, vaibhavAdika sabhI karmajanita sukha sAdhana haiN| inakI hAni gRhasthAzramameM to dAnase yA bhogase hotI hai / sarvathA anta to tapase hI hotA hai| usake lie yogya samayakI AvazyakatA hotI hai | ataH bharateza sAMsArika jIvanameM vaibhavako dAna va mogake dvArA kSINa kara rahe haiN| parantu vizAla bhogoke bodha meM rahate hue bhI yaha bhAvanA karate haiM ki he cidambarapuruSa ! anupama sujJAna rAjyako vaMzoM dizAoM meM vyApta karate hue evaM navIna kAMti va rUpako dhAraNa kara mere hRdaya meM savA bane raho / he siddhAtman ! Apa garIboMke AdhAra hai / vidvAnoMke manohara haiN| vivekiyoMke mAnya hai / isalie he pArasake samAna icchita phala denevAle niraMjana siddha ! mujhe sanmati pradAna kIjiye / iti rAjyapAlana saMdhiH 101 1
Page #677
--------------------------------------------------------------------------
________________ 223 bharateza vaibhava maratezanivegasaMdhiH bharatezvarako kIti tribhuvanameM vyApta ho gaI hai / bharatezake tejake sAmane sUrya bhI phIkA par3atA hai| isa prakArako vRttise samrAT rAjyakA pAlana kara rahe haiM / caturaMgake khela ke sivAya lokameM yuddhakSetrameM usako pratimaTa karanevAle vIra nahIM haiM / samudra svayaM apane taTako dabAkara jAtA hai, apitu madase lophameM koI use dabAnevAle nahIM haiM / usakI vIratAse bhinnabhinna dezake rAjA pahile unake vazameM A gaye haiM / aba ve bharatake zRMgAra va udAra guNa ke lie bhI mohita ho gaye haiN| evaM sadA unakI sevA karate haiM / bharatezake sauMdarya, zRMgAra, buddhimattA evaM gAMbhIrya ke lie pAtAla loka, naraloka, suraloka) prasanna na honevAla koI nahIM haiM / ataraMgameM paMcasaMpatti aura bAhara atula bhAgyake sAtha sAmrAjya vaibhava bhogako bhogate hue unhoMne bahuta Anandake sAtha bahuta kAla vyatIta kiyA | bharatezvarakA AyuSya caurAsI lAla pUrva varSIkA thaa| 70 kharaba va chappana arbuda varSoMkA eka pUrva hotA hai| aise 84 lAkha pUrva varSoMkI sthiti bharatacakravartI kI thii| itane dIpaM samaya taka ve sukhakA anubhava kara rahe the / yogako sAmayaMse zarIrakA teja bilakula kama nahIM huaa| javAnIko ho komala muche, bAla sapheda nahIM hote / sArAMza yaha hai ki bharateza sadA bharajavAnIse hI bhogako bhoga rahe haiN| dhanya hai| yaha kyA prANAyAmako sAmathrya hai ? athavA brAhmaNoMke AzIrvAdakA phala hai yA jananIke AzIrvAdakA phala hai, athavA jinasiddha yA haMsanAya paramAtmAko mahimA hai. na mAlUma kyA, parantu unakI jamAnImeM koI kamI nahIM hotI hai| "citA hI baDhApA hai, saMtoSa ho yauvana hai" isa prakAra baneko paripATI hai| sacamucameM bharasezako kabhI kisIkI ciMtA nahIM hai, sadA Ananda hI Ananda hai / phira buDhApA kahA~se A sakatA hai ! buDhI striyoMke sAtha bhoga karanese buDhApA jaldI A sakatA hai / sundarI javAna striyoMke sAtha sadA bhoga karane vAle bharatezako buDhApA kyoMkara A sakatA hai ? hamezA javAnI hI dikhatI thii| rAjagaNa choTa choTakara uttamottama kanyAoMko lAkara bharatezvarake sAtha vivAha karate the / unako bharateza mogate the | jaba ve striyAM vRddhatvako prApta hotI to unako chor3akara navIna javAna striyoMke sAtha bhoga karate the| una taNiyoMke sAtha saMbhoga karate hue evaM Ananda manAte hue zarIrake
Page #678
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 bharateza vaibhava madako buddhimAna bharateza kama karate the| evaM isI prakAra usa paramAtmAke darzanase karmakI nirjarA karate the| aMta purakI deviyAM yadi ApasameM AnaMdase khelanA cAheM to unako bhagteza khelakUdameM lagAkara svayaM rAma. darabAra meM pahuMcakara vahA~para rAjAoMko prasanna karate the| eka dinakI bAta hai| bharateza battIsa hajAra mukuTabaddha rAjAoMke darabArameM siMhAsana para virAje hue haiN| usa samaya eka ghaTanA huii| vahA~para jo mukhacitraka thA, usane bharatezako darpaNa dikhAyA / zAyada isalie ki samrAT dekheM ki apanA mukha barAbara hai yA nahIM ? bharatezane darpaNameM acchI taraha dekhaa| mukha thor3A-sA jhukA huA-sA mAlUma huA / zAyada bharatezane vicAra kiyA ki isa rAjyapAlanako aba jarUrata nahIM hai / bArIkIse dekhate haiM to bharatezake kapAlameM eka jhurako dekhane aaii| zAyada vaha muktikAMtAko dUtI ho to nahIM / use muktilakSmone bharatezako zIna bulAne ke lie bhejI ho, isa prakAra vaha mAlUma ho rahI thii| bharatezane usI samaya vicAra kiyA ki dhyAnayogake karanevAleke zarIrameM isa prakAra antara ho nahIM sakatA hai| phira isameM kyA kAraNa hai ? Azcaryake sAtha jaba unhoMne adhijJAnakA upayoga kiyA to mAlUma huA ki AyuSya karma bahuta kama raha gayA hai / aba mujhe mukti AtasamIpa hai, kala. hI mujhe mokSasAmrAjyakA adhipati bananA hai| isa prakArakA yoga hai / ghAtiyA karmokA to Aja hI nAza honA hai / isa prakAra unako nizcita rUpase mAlUma huaa| ___ bharateza andarase haMsate hue ho vicAra karane lage ki oho ! maiM bhUla hI gayA huA thA, aba isa jhurakIne Akara mujhe smaraNa dilAyA / acchA huaa| calo, AgekA kartavya karanA cAhiye / ___ saMsAra sukhakI AzA vilIna huI / aba samrATke hRdayameM vairAgyakA udaya huaa| yaha vicAra karane lagA ki mukti aba atyaMta nikaTa hai| saMsAra aura bhogameM koI sAra nahIM hai / jaba zarIrameM jaritadazA dekhane meM AI to aba kanyAoMke sAtha krIDA karanA kyA ucita hai ? basa rahane do, mere lie dhikkAra ho| tapazcaryArUpI dugdhako sevana na kara kevala mugdhoMke samAna viSayaviSako sevana karate hue maiM Aja paryaMta dAdha huA / hAya ! kitane duHkhako bAta hai ? "mere AcArake lie dhikkAra ho ! tapazcaryArUpI kSIrasamudrameM DubakI
Page #679
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 225 na lagAkara baDadehasukharUpI lavaNasamadrako pIte hae phira bhI pyAsA hI pyAsA rahA / hAya ! kitane duHkhakI bAta hai| dhyAnarUpI amRtako pAna na kara AtmAnandakA anubhava nahIM kiyaa| kevala zarIrake hI sukha meM maiM magna huA / dekho ! mere sahodara to maMcha Aneke pahale hI dIkSA lekara cale gaye evaM amRtapadako pA gaye / parantu maiMne hI derI ko / sahodaroMkI bAta kyoM? mere zarIrase paidA hue mere pune dozAka mugintasthAnako prApta kiyA / isase adhika merI mUrkhatA aura kyA ho sakatI hai ? mere pitAjI, zvasura, mAmA, sAle Adi sabhI Apta Age bar3ha gaye / maiM akelA hI pIche rahA / hAya ! atyanta khedakI bAta hai| acchA ! ye Age gaye / mujhe bhI mArga hai, maiM mI jaauuNgaa| mujhe tapazcaryAkA yoga hai| tapazcaryAka yogya svaparatatvakA jJAna hai| evaM vipula Atmayoga hai| usake dvArA karmako naSTa karake maiM muktiko jAU~gA", isa prakAra samrATne dRr3ha nizcaya kiyaa| buddhisAgara mantrIne hAtha jor3akara prArthanA kI ki svAmin ! Apa yaha kyA vicAra karane lage haiM / isa SaTkhaMDAdhipatyase bar3hakara sampatti kahA~ hai ? isalie Apa isa sukhako anubhava kro| tapake tApakI abhI jarUrata hI kyA hai ! Apako yahA~para kisa bAtakI kamI hai| dharaNItalapara sthita samasta zAsaka rAjA Apake caraNoMmeM mastaka rakhate haiN| manuSya lokake sarva zreSTha zrImantoMko chor3akara anya vicAra Apa kyoM kara rahe haiM rAjan ! chor3o isa vicaarko| samrATne kahA ki maMtrI! kyA usa dina pitAjI dIkSA lekara cale gaye, kyA unake pAsa kucha bhI sampatti nahIM thI ? isalie buddhimAnake lie yaha zarIra sthira nahIM haiN| isalie apanA hita soca lenA cAhie / yaha to bilakula ThIka bAta hai ki jinake hRdayameM vairAgya nahIM hai, kevala tapazcaryAka lie jAte haiM to vaha tapa bhArabhUta hai| parantu jJAnI viraktike lie vaha tapazcaryA gulake andara praviSTa honevAleke samAna madhura hai| jJAnarahita AtmAke kama pattharake samAna kaThina haiN| parantu jJAna prApta hone ke bAta vaha kaThina nahIM haiM, atyanta madu haiN| SaTkhaNDako jItanese kyA hotA hai / jabataka karmake tIna kANDoMko yaha jIta nahIM letA hai tabataka tIna ratnoM (ratnatraya-samyagdarzanazAnacAritra) ko ho grahaNa karanA cAhie / ina caudaha maNiyoMse kyA prayojana hai ? samrAT jaba bola rahA thA to usa darabArameM aisA mAlUma ho rahA thA ki amRtakI varSA ho rahI ho / mantrIne kahA ki svAmin ! hama to Apake vivekake prati mugdha hue haiN| amRtake 2-15
Page #680
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 bharateza vaibhava sAmane gur3akI komata ho kyA hai ? buddhimattA, voratA AdimeM Apako barAbarI karanevAle lokrameM kauna hai ? ApakI vRddhiko dekhakara buddha loga jJAnI loga vIrapuruSa sabhI prasanna hote haiM rAjendra ! ApakA zakya haiM, mujha sarIkhA mUrkha use kyA jAna sakatA hai| maiMne ajJAnase eka bAta kahI ! Apa kSamA kreN| Apane jo vicAra kiyA hai aparAdhako Apa bhUla jaayeN| isa prakAra prArthanA kara sthAnapara baiTha gayA / vahI yukta hai / mere buddhisAgara apane samrATne apane putroM ko bulaayaa| bar3e bhaiyA ! "idhara Ao isa rAjya - ko tuma le lo, mujhe dIkSAke lie bhejo" isa prakAra kahate hue arkakIrti kumArako AliMgana dete hue bharatezane kahA ! usI samaya A~sU bahAte hue arkakIrti mUDita ho gayA / zItalopacArase punaH jAgRtakara samrATne kahA ki beTA ! ghabarAte kyoM ho, kyA kSatriya loga Darate haiM ? duHkha kisa bAsake lie karate ho ? mujhe ke sAtha bhejo / akIrti kumArane hAtha jor3akara kahA ki pitAjo, kyA hAyokA bhAra kalama ( hAthIkA baccA ) dhAraNa kara sakatA hai ? ApakI sAmarthyase prApta isa rAjyabhArako maiM kaise uThA sakatA hai| isalie aisA vicAra kyoM kara rahe haiM ? uttarameM samrATne kahA ki beTA ! tuma isa rAjyabhArako dhAraNa karaneke lie sarvayA samartha ho isa bAtako jAnakara hI maiMne saba kucha kahA hai / beTA ! kyA tuma bhUla gaye ! jaba meM usa dina vRSabharAjako apanI godapara lekara baiThA thA, usa samaya use bhAra samajhakara tumane apanI godapara liyA, phira bAja isa rAjya mArake lie kyoM taiyAra nahIM hote ? akIti kahane lagA ki pitAjI ! bar3I-bar3I bAteM karake mujhe Apa phusalA rahe haiM evaM acalita zivapadake prati ApakA dhyAna hai aura mujhe isa malina rAjya padameM DAla rahe haiM, kyA yaha nyAya hai ? Aja paryanta Apako jo iSTa the unhIM anna, vastra, AbhUSaNoMse Apane merA pAlana kiyA, parantu Aja Apako jisa rAjyase tiraskAra hai aise rAjyako mujhe kyoM pradAna kara rahe haiM ? Aja paryanta hamAre iSTa padArthoMko bAra-bAra dekara hama logoMkA pAlana-poSaNa kiyaa| parantu Aja to Apa hameM va Apako jo iSTa nahIM hai, aise rAjyako pradAna kara rahe haiM to hamane Apako kyA kaSTa diyA thA ? beTA ! tuma kholane meM catura ho| isa bAtako maiM jAnatA hU~ / yaha
Page #681
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava rAjya mUrkhake lie kaSTadAyaka hai, buddhimAna vivekIke lie kaSTa nahIM hai iSTa hI haiN| isalie isa paTTa ke lie sammati do derI mata kro| isa prakAra samrATne khaa| uttarameM kumArane nirbhIka hokara kahA ki svAmin ! Apa to mokSa rAjyako cAhate haiM ? aura hameM to isa bhautika rAjyameM rahaneko anumati de rahe haiM, ise hama kaise mAna sakate haiN| isalie mujhe bhI dIkSA ho zaraNa hai, meM bhI Apake sAtha hI AtA huuN| punaH samrATne kahA ki beTA ! mere pitAjIne mujhe rAjya dekara dokSA lo| aura maiM tumako rAjya dekara dIkSita hoU yaho ucita mArga hai, ise svIkAra kro| kucha samaya rahakara bAdameM hamAre samAna tuma bhI tapazcaryAke lie AnA / beTA ! saMsArameM rAjya sukhako Anandase bhogakara bAdameM apane putrako rAjya dekara dokSA leno mAligA va mulidAsyatro prApta cAhie / yahI hamAraH nuvaMzika kulAcAra hai | kyA ise tuma ullaMghana karate ho? isalie mujhe Age bhejo, bAdameM tuma aanaa| yahI tumhArA kartavya hai| arkakotikumAra nirupAya hokara kahane lagA ki pitAjI ! ThIka hai, kapAlameM eka jhurakIke dikhanese kyA hotA hai| itanI gar3abar3I kyA hai ? kucha dina tthhriye| bAdameM dIkSA le sakate haiN| isalie abhI jaldI nahIM kareM / uttarameM samrATne kahA ki ThIka hai ! raha sakatA hai| parantu AyuSya karma to bilakula samIpa A paha~cA hai| Apa ho ghAtiyAkarmoko nAza karUMgA / aura kala sUryodaya hote hI mukti prApta karanekA yoga hai| isa bAtako sunate hI akaMkItike hRdayameM bar3A bhArI dhakkA lgaa| ekadama stabdhasA raha gayA / parantu samrATne yaha kahakara use bolane nahIM diyA ki yadi tumane phirase kucha kahA to merI saugandha hai tumheM ! yaha rAjya tumhAre lie hai, yuvarAjapada AdirAjake lie hai aura bAkIke kumAroMko choTe-choTe rAjyoMko detA huuN| isa prakAra kahate hue apane dUsare putroMke tarapha rAjAne dekhaa| vRSabharAja ! tumheM kisa rAjya kI icchA hai ? bolo / uttarameM usa kumArane nizcayapUrvaka kahA ki mujhe mokSa nAmaka rAjyakI icchA hai / maiM to pitAoke sAtha hI AUMgA | isa rAjyameM to haragija nahIM rhuuNgaa| ___ haMsarAjAko bulAkara pUchA gayA to usane saMzayarahita hokara kahA ki maiM sikhalokake sivAya aura kisI rAjyase prasanna nahIM ho sakatA hai|
Page #682
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 bharateza vaibhava yaha bAta maiM haMsanAthake sAkSIpUrvaka kahatA huuN| bAkI kumAroMne bhI sAmane Akara nizcala cittase kahA ki svAmin ! hama to Apake pAsa hI raheMge ! yahA~ nahIM raha sakate haiN| samrAT bharatane socA ki sabako samajhAkara sAMtvanA dene ke lie mere pAsa samaya nahIM hai, aba jo hogA so hogA / isa prakAra siMhAsanase uThakara khar3e hue| akIrtikumArako hAtha pakar3akara siMhAsanapara baiThA diyA ! apane korITako utArakara usake mastaka para rakhA 1 upasthita sarva janatAne jayajayakAra kiyA / kaMThahArako dhAraNa karAkara navIna paTTako bAMdha diyA evaM ghoSita kiyA ki tuma hI aba isa rAjyake adhipati ho / tilaka lagAkara usake paTTAbhiSekakA kArya pUrNa kiyaa| pAsa hI sthita choTese siMhAsanapara AdirAjako baiThA diyaa| evaM ratnahAra pahanAkara tilaka lagAyA, ghoSita kiyA ki yaha yuvarAja haiN| antameM kahA ki beTA! prajA hai, parivAra hai, deza hai, rAjya hai| sabake manako jAnakara unako prasanna karake rAjyakA pAlana karanA yaha tamhArA kartavya hai| aba mujhe bolaneke lie samaya nahIM hai / isa prakAra sarva putroMko saMketa kiyaa| ve kumAra AMsU bahA rahe the| idhara samrATne rAjasamUhako dekhakara kahA ki Apa loga anna merI cintA na kreN| aba ina kumAroMke prati dhyAna dekara unake anukUla hokara rheN| isa prakAra sabake prati ekadama izArA kiyaa| duniyAkA jhaMjhaTa dUra ho gayA / aba bharatezako kisI bAtakI cintA nahIM rahI / apanI striyAM, maMtrI, mitra vagairaha kisIkA dhyAna nahIM rahA paramAtmAkA smaraNa karate hue yaha usI kSaNa Age bar3ha gyaa| arkakIrti AdirAja Adi kumAra Age bar3hakara unake caraNoM meM par3e aura A~sU bahAte hue unako Age bar3hanese rokane lage / pitRviyogako kauna sahana kara sakate haiM ? kyA bharatarAjendrane una rote hue putroMkI ora dekhA? nahIM ! aba to unake hRdayameM mohakA aMza bilakula nahIM hai| una putroMko rote hue hI. chor3akara madonmatta hAthIke samAna Anandake sAtha tapodhanakI ora bddh'e| darabArameM sthita rAjA prajA aura parivAra to unhoMke sAtha Age bar3hakara Aye evaM samrATake sAmane pAlako lAkara rakha dI / bharateza AtmalIlAke sAtha usapara ArUr3ha hue| samrAT dIkSAvanako ora cale gaye, yaha mAlUma hote ho aMtaHpurameM ekadama hAhAkAra maca gayA / dhUpameM par3e komala pattoM ke samAna ranivAsameM
Page #683
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhararoza vaibhava 229 sthita deviyA~ mUchita hokara gira pdd'iiN| usI samaya unakA prANa ho nikala mAtA / parantu jamAtaka samrA mAgya zarIrako dhAraNa kie hue haiN| unheM hama loga dekha sakatI haiM, isa abhilASAse ve Akulita ho rahI thIM / hAya! SoDAdhipati samrATkA bhAgya dekhate-dekhate adRzya ho gayA? isa saMsAra ke lie dhikkAra ho / isa prakAra ve striyAM duHkha kara rahI thiiN| loga kahate the ki SaTakhaMDAdhipatikI barAbarI karanevAle lokameM koI nahIM haiM, isakI sampatti atula hai / tathApi eka kSaNameM vaha sampatti adRzya ho gaI, AzcaryakI bAta hai isa prakAra ve duHkha karane lgiiN| hamezA patideva hamase kahate the ki AyuSkarmakA kSaya honeke bAda kauna raha sakatA hai, usI bAta ko Aja unhoMne pratyakSa karake batAyA / jIvanako bigAr3akara ve nahIM cale gaye, apitu kala prAtaHkAla hI mukti jAnevAle haiM yaha sUcita kara cale gaye haiN| isalie hameM bhI dIkSA hI gati hai / aba saba loga uTho, yaha kahatI huI sabhI deviyA~ calaneke lie taiyAra huii| yadi samrAT mahalameM hote to hama loga bhI mahalameM rahakara sUkhakA anubhava karatI thiiN| parantu aba ve tapovamameM cale gaye taba yahA~para rahanA ucita nahIM hai| ve jisa aMgala meM praviSTa hue vahI hamAre lie parama sukhakA sthAna hai| hamArI A~kheM va manakI tRpti jisa taraha ho usa taraha hamane sukhakA anubhava kiyA / aba tapazcaryA kara isa strI paryAyako naSTa karanA cAhie, evaM svargalokako prApta karanA cAhie / isa prakArake nizcayase udAsIna vRddha striyAM aMtaHpurakI rAniyAM vagairaha duHkhameM dhairya dhAraNa kara dIkSA lene kA nizcaya kiyA / jAte samaya apane putroMko AzIrvAda diyA ki beTA! Apa loga apane pitAke samAna hI sukhase rAjya pAlana kara bAdameM mokSa sukhako prApta karanA / hama loga Aja sukhake lie dIkSA vanameM jAtI haiN| isa prakAra kahatI huI Age bddh'oN| kusumAjI aura kuntalAvatI rAnI bhI apane rote hue putroMko AzIrvAda dekara dhairya ke sAtha Age bddh'iiN| putroMne bhI vicAra kiyA ki aise samayameM inako rokanA ucita nahIM hai / apane pati ke hAthase hI inako dIkSA lene dii| isa vicArase una mAtAoMko pAlakIpara car3hAkara ravAnA kiyaa| jo bhAI dIkSA lene ke lie gaye the unako striyAM bhI dIkSAke lie udyata huii| unako bho mAtAoMke sAtha hI pAlakiyoM meM mejaa| nagarameM sarvatra striyA apane gharoMmeM Uparako mADIpara car3hakara ro rahI haiM, prajA parivArameM zokasamudra ho umar3a par3A hai| striyA pIchese A rahI
Page #684
--------------------------------------------------------------------------
________________ garmI savidhisAgara jI 230 bharateza vaibhava hai, samrATa Agese jA rahe haiN| loga Azcaryacakita hokara isa dRzyako dekha rahe haiN| hAya ! hamAre svAmIko sampatti to indradhanuSa ke samAna dikhakara adRzya ho gii| saMsArI prANiyoMke sukhake lie dhikkAra ho, isa prakAra nagarameM sarvatra carcA ho rahI thii| bur3hApA na pAkara tumane Ajataka jIvana vyatIta kiyA, apano triyoM ko jarA bhI duHkha kabhI nahIM diyA / parantu Aja to cupacApa jaMgalako jA rahe ho, kitane AzcaryakI bAta hai nagaramArgase jAte hue kabhI Apako hama dekhatI haiM to hameM svargasukhakA hI Ananda milatA hai| hAya ! parantu aba to hamArI sampatti calI jA raho hai| striyA, putra va putravadhU Adiko tumane SarkhaDako vaza kara prApta kiyA thA, aba to una sabako lekara Apa tapake lie jA rahe haiM / hAya ! isa prakAra vahA~ striyA~ duHkha kara rahI thiiN| zoka karanevAle nagaravAsiyoMko na dekhakara samrATa apane nizcayase parivAra ke sAtha bhayaMkara jaMgala meM pahu~ce / vahA~para eka candanakA vRkSa thaa| usake mUlameM eka zilAtala thA vahA~para bharateza pAlakose utare, vahA~ upasthita logoMne jaya-jayakAra kiyA / usa zilAtalapara khar3e hokara eka bAra sabako ora duSTi pasAra kara dekhA / mlAnamukhase una logoMne namaskAra kiyaa| pAsameM akIti aura Adi rAjA bhI the | unakA bhI mukha phokA par3a gayA thaa| parantu bAkoke putra to haMsa rahe the| arthAta prasannacitta the| unako dekhakara samrATko bhI haMsI aaii| mitragaNa prasanna the | aneka rAjA bhI prasanna the / bharateza samajha gaye ki ye saba dIkSA lenevAle haiN| striyoM kI pAlakiyAM bhI Akara ekatrita huI / aba zRMgArayogI bharateza ne dIkSA leneke lie aMtaraMgameM taiyArI kii| samasta parivArako dUra khar3e honeke lie izArA karake apane putra, mitra, maMtrI Adi jo samIpa the unase eka paradA dharaneke lie kahA evaM svayaM dIkSAvidhike lie sannada hue| bharatezakA Atmabala acitya hai| unakA puNya atula hai / vaha laghukarmI hai / jovanake aMta samayataka sAtizaya bhogako bhogakara samayapara apane pAyuSyako pahicAnanA evaM apane AtmahitakI ora pravRtta honA yaha alaukika mahApuruSoMkA hI kArya hai| hara eka manuSyake lie yaha sAdhya nahIM hai| dhAna prAtaHkAla darabArameM pahu~canetaka samrATko mAlUma nahIM thA ki
Page #685
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 231 mere AyuSyakA anta ho cukA hai / mere ghAtiyA karma jarjarita ho cuke haiM / Aja mujhe ghAtiyA karmoko naSTa karanA hai| kala prAtaHkAla sUryodaya hote hI zeSa sarva karmAko naSTa karake siddha lokameM pahu~canA hai| antaHpurase darabArameM Anetaka unako yaha mAlUma nahIM thaa| parantu akasmAt darabAra meM Anepara unako yaha saba dRSTigocara haa| unhoMne apane Atmahitako pahicAna liyA / dekhA ki aba derI karanese lAbha nahIM / usa samaya rAjya kA lobha nahIM / rAniyoMkI citA nahIM, putroMkA moha nahIM / hajAra varSa ke abhyasta yogike samAna nikalakara calA jAnA sacamuca meM AzcaryakI bAta hai / bharateza sadA isa bAtako bhAvanA karate haiM he paramAtman ! tuma to adRzya padArthoko bhI dRzya kara venevAle parajyoti ho| isalie sadA prajvalita hote hue mere hRdayarUpI koTharImeM bane raho / yadi cale jAoge to tumheM merA zapatha hai| he siddhAtman ! Apa dAniyoMke deva haiM / rakSakoMke deva haiN| bhavyoMke deva haiM, mere lie sabase bar3hakara deva haiM, vizeSa kyA ? he niraMjanasiddha ! Apa devoMke bhI deva haiN| isalie mujhe sanmati pradAna kiijie| isI bhAvanAse ve lokavijayI hote haiM / iti bharatezanivegasaMdhiH dhyAna sAmayAsaMdhi paradeke andara usa sundara zilAtalapara bharateza siddhAsanase baiThakara aba dIkSAke lie sannaddha hue haiM / unakA nizcaya hai ki mere lie koI guru nahIM hai| mere lie maiM hI guru hU~, isa prakArake vicArase ve svayaM dokSita hue / vastrAbhUSaNoMse sarvathA mohako unhoMne parityAga kara alaga kiyaa| vastrAbhUSaNoMkI zobhA isa zarIrake lie hai, AtmAke lie to zarIrabhI
Page #686
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 bharateza vaMbhava nahIM hai phira ina AbharaNoMse kyA tAtparya hai ? isa prakAra una vastrAbharaNose moha haTAkara zarIrase unako alaga kiyA / korinandAtAkA phAza mara AtmAme hai / phira isa jarAse prakAzase yukta zarIrazobhAse kyA prayojana? yaha samajhate hue sarva parigrahoMkA parityAga kiyaa| bAda meM kezaloMca kiyaa| bhagavAna AdinAthako kezoke hote hue karmakSaya huA, tathApi upacArake lie kezaloMcako AvazyakatA hai| isa vicArase unhoMne kezaloMca kiyaa| use kezaloMca kyoM kahanA cAhie / manake saMklezakA hI unhoMne loMca kiyA / vaha zUra bharatayogI A~kha mIMcakara apanI AtmAkI ora dekhane lage, itanemeM atyanta prakAza. yukta manaHparyayazAnakI prApti huii| ___ aba munirAja bharata mahAsiddha bidhake samAna nizcala Asanase virAja kara Atma nirIkSaNa kara rahe haiM | bAhyamAmagrI, parikara vagairaha atyanta sundara haiN| dhyAnameM jarA bhI caMcalatA nahIM hai, ve AtmAmeM sthira ho gaye haiN| jisa prakAra bAhyasAdhana zuddha hai usI prakAra aMga bhinna hai, AtmA bhinna hai, isa prakAra bheda karake anubhava karanevAlA antaraMgasAdhana bhI parizuddha rUpase unako prApta hai| ataeva bhaMgurakarmoMko aSTAMgayogameM rata hokara bhaMga kara rahe haiM! yogI apane Apako dekha rahA thaa| parantu usase ghabarAkara karma to idhara-udhara bhAge jA rahe haiM / jaise-jaise karma bhAge jA rahe haiM AtmAmeM sujJAnaprakAzakA udaya hotA jA rahA thaa| kamareNu alaga hokara jaba Atmadarzana hotA to aisA mAlUma ho rahA thA ki jamInameM gar3I huI ratnako pratimA miTTIko khodanepara mila rahI ho| kalpanA kIjiye, musaladhAra dRSTike barasanepara miTTIkA parvata jisa prakAra gala-gala kara par3atA hai, usI prakAra paramAtmAke dhyAnase kamapiMDa galatA huA dikhAI de rahA thaa| jalatI huI agnimeM yadi lakar3I DAle to jaise vaha agni bar3hatI hI jAtI hai, usI prakAra karmoM ke samUhake kAraNa vaha dhyAnarUpI agni bhI seja ho gaI hai| ghorakarbha ho kASTha hai, zarIrahI homakuNDa hai, dhyAna hI agni hai| isa dIkSita dhIrayogIne usa homake dvArA saMsArarUpI zatruko nAza karane kA ThAna liyA hai| donoM A~khoMko bhIMcanepara bhI unhoMne suzAnarUpI bar3e
Page #687
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava netrako khola diyA hai vaha netra agnisvarUpa hai| usake dvArA kamabairoke nivAsasthAnabhUta tIna zarIrarUpI tIna nagaroMko jalAnekA kArya ho rahA hai| pralayakAratI saunaH li. kA leke samasta padArtha jalakara khAka ho jAte haiM, usI prakAra usa tapodhanake dhyAnAgnike dvArA karma jalakara khAka ho rahA hai evaM apane sthAnako chor3a rahA hai| vaha pratApI digvijayake samaya vijayAdha meM vanakapATa ko tor3akara andarase nikalI huI bhISaNa agniko ghoDepara car3hakara jisa prakAra dekha rahA thA usI prakAra karmakapATako tor3akara apane bhAvoMmeM khar3e hokara usa karmako jalAnevAle agniko dekha rahA hai| digvijayake samaya kAkiNI ratnake dvArA guphAke andhakArako nirAkaraNa kiyA thA, usa bAtako mAlUma hotA hai ki yaha bharatayogI abhI bhUla nahIM gayA hai| ataeva usakA prayoga yahA~ bhI kara rahA hai, yahA~ para dhyAnarUpI kAkiNIralase deharUpI guphA meM mahAn prakAza vyApta ho rahA hai| bharatezane saMsArase virakta hokara cakaratnakA parityAga kiyA to yahAM dhyAnacakrakA udaya haa| aba Age zaka ( deveMdra ) Akara isakI sevA kregaa| evaM mukti sAmrAjyakA adhipati bnegaa| so hamezA vaibhava ho vebhava hai / Azcarya hai, munikulottama bharata dhyAna parAkamase hasanAtha (paramAtmA ) ko de rahA hai| usI samaya karmakA vidhvaMsa ho rahA hai evaM AtmAMzu (kAMti ) bar3hatA hI jA rahA hai / jisa prakAra bAMdhako tor3anepara rukA huA pAno ekadama utarakara calA jAtA hai, uso prakAra baMdhako tor3anepara kA huA kamaMjala nikalakara cAroM ora jAne lagA / mastakapara rakhe hue dhAnyakI poTarose kucha dhAnya nikAlanepara vaha thor3I-sI halakI ho jAtI hai usI prakAra kamaukA saMza kucha kama honepara yogIko apanA bhAra kama huA-sA mAlUma hone lgaa| kaI paradoMke andara rakhe hue dopaka, jisa prakAra eka-eka paradeke haTanepara adhika prakAzayukta hotA hai usI prakAra karmoMke yAvaraNake haTanepara yAtmajyoti bar3hatI gaI evaM bAhara bhI usakI kAMti pratibiMbita hone lagI / pahile akSarAtmaka dhyAnase ratnamAlAke samAna AtmAkA anubhava kara rahA thA, aba vaha naSTa ho gayA hai| kevala AtmanirokSaNakA hI kArya ho rahA hai / pahile SamyaMjyAna thA, isalie usameM atyadhika prakAza nahIM thA, aura padastha piMDasthAdi akSarAtmaka rUpase usakA vicAra ho rahA thA / parantu aba usa yogIke hRdayameM parama zukladhyAna hai, usameM
Page #688
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 bharateza vaibhava akSaroMkA vikalpa nahIM hai| kevala AtmakalAkA hI darzana ho rahA hai| sUryake samAna zukladhyAna hai, candramAke samAna dhambadhyAna hai / candramAke sAmane nakSatra dikhate haiM, parantu sUrya ke sAmane nakSatroM kA darzana nahIM ho sakate hai / usI prakAra zuklaghyAnake sAmane akSArAtmaka vicAra nahIM raha sakate haiM, kevala AtmaprakAzako vRddhi hokara sujJAnakA anubhava ho rahA hai / vividha zabdabrahma usa brahmAmeM antarlIna ho gayA ho isa prakAra sUcita karate hue vaha paramAtmayogI isa samaya vyavahArako chor3akara nizcayapara ArUr3ha huA hai evaM AtmAnubhava meM magna hai| dhyAnake samaya dhyAna, dhyeya, dhyAtA va dhyAnakA phala isa prakAra dhAra vikalpa hote haiN| parantu vahA~para vaha divyayogI akelA svayaM svayaMmeM magna hote hue paramAtmayogakA anubhava kara rahA hai| bhedadRSTikA vicAra baMdhakA kAraNa hai| abhedAtmaka adhyavasAya hI mokSa hai| yaha mokSa samyagjJAna siddhAMtake dvArA hI sAdhya hai, ataH vaha yogI usa samaya svasaMvedanameM magna thA! usa Atmayogako vacanake dvArA kaise varNana kara sakate haiM ? kyoMki vacana to jar3a hai, aura vaha AtmA nAmItira sAmAohI AtmAko jAnatA hai, anubhava karatA hai usa AtmAko Atmasiddhi hotI hai| evaM ujjvala kAntiko bar3hA rahA hai, usa dhyAnakI mahattAko bharatayogIndra hI jAna sakatA hai| mukhakI chAyA prasannatAse yukta hai, zarIra atyanta sthira hai| unnata yogIke zarIrameM navIna kAnti bar3ha rahI hai| kamareNu to jharate jA rahe haiM, AtmakAnti to bar3hatI jA rahI hai / bAlasUryake prakAzameM aikya honevAleke samAna yaha yogirala paramAtmakalAmeM magna hai| ___ bAhma sarva jhaMjhaToMko chor3akara apane gharameM jAkara vizvAnti lenevAle vyakti ke samAna vaha rAjA usa samaya duniyAko cintAko chor3akara apanI bAtmAmeM vizrAMti le rahA hai| saMsArake asthira bhavoMmeM bhramaNa karate hue aneka parasthAnoMko prApta kiyA evaM unako dusthAnake rUpameM anubhava kiyA / ataeva unako chor3akara aba svasthAnameM nivAsa kiyA hai| tona lokameM sthAnalAbha to aneka samaya taka aneka bAra huaa| parantu AlmasthAnalAbha to bAra-bAra nahIM huA karatA hai, yaha to kacit hI hotA hai, aba usako prApti huI hai isase bar3hakara aura kyA bhAgya hogA? aneka rAjyoMpara zAsana kiyA, parantu ve saba rAjyavaibhava nazvara hI pratIta
Page #689
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vebhava 235 hue| isalie una rAjyavaibhavoMmeM koI mahattva nahIM hai| ataeva isa anupama AtmarAjya vaibhavapara vaha samrAT ArUr3ha ho gayA hai / ___ Aja vaha AtmA apane zarIrake pramANate hai / parantu kala vaha tIna lokameM vyApta hotA hai | paramAtmasAmrAjyakI mahattA anupama hai| usI sAmrAjyakA aba yaha rAjA hai| pahale maMtrI, senApati Adike dvArA paratantratAse rAjyapAlana ho rahA thaa| usase bharatezakI tapti hii| aba AsmarAjyako pAkara svatatrasAse usakA pAlana kara rahA hai| pahaleke rAjyako narezane asthira samajhA thA, aura AtmarAjyako sthira samajhA thaa| asthira to asthira ho ThaharA, sthira to sthira hI tthhraa| bharatezakA jJAna anyathA kyoMkara ho sakatA hai ? bharateza gRhasthAzramameM rahate hue bhI mAtRprema, putramAha va striyoMki mohako mAyAhI samajhate the| evaM hamezA apane AtmAmeM rata rahate the| yaha vicAra satya siddha huaa| bAhyameM lokaprasanna ho isa prakArakA vyavahAra aura antaraMgameM Atmasukhake anubhavako svIkAra karate hue unhoMne vivekase kAma liyA / yaha viveka Aja kAmameM aayaa| aba to bharatezake zarIrameM aNumAtra bho parasaMga arthAt parigraha nahIM hai / aba zarIra bhinna hai, AtmA bhinna hai, karmavargaNA bhI AtmAse bhinna haiN| isa prakArake anubhavase svayaM apano AtmAmeM sthira ho gaye haiM, karmavargaNAyeM izvara-udhara nikala bhAga rahI haiN| indriya, zarIra, mana, vacana aura karmasamUha Adi AtmAse bhinna haiM, AtmA unase bhinna hai, maiM to dravyamAvoMse parizuddha huuN| isa prakArake vicArase vaha yogondra svayaMko hI dekha rahA hai| AtmAko zuvikalpase dekhA jAya to vaha zuddha hai| bada vikalpase dekhA jAya to vaha bara hai| siddhAnta ke dvArA vaha dekhane meM nahIM A sakatA hai / AtmAke dvArA AtmAko niSaddha karanepara Atmadarzana hotA hai| zAstroMmeM AtmaguNoMkA varNana hai, evaM AtmAmeM AtmAko sthira karaneke upAya bhI batAye gaye haiN| parantu vaha AtmA bacana godharAtIta hai| ata:. vacanase usakA sAkSAtkAra kaise ho sakatA hai ? apitu nahIM ho sakatA hai.. anubhavase hI usakA darzana honA cAhiye / dhyAnake prArambhameM unhoMne vicAra kiyA ki karma bhinna hai, aura AtmA bhinna hai / AtmadhyAnameM magna honeke bAda yaha vikalpa bhI dUra huaa| kevala khAtmAmeM tallIna hubhaa| usake bAda guru haMsanAe hI maiM hU~ isa
Page #690
--------------------------------------------------------------------------
________________ 236 bharateza vaibhava prakArakA vikalpa thaa| parantu dhyAnakI vizuddhimeM vaha vikalpa bhI dUra ho gayA hai / aba to vaha yogo nirvikalpaka samAdhimeM magna hai / 1 karma to krama - kramase DhIle hokara girate jA rahe haiM / AtmavijJAna bar3hatA jA rahA hai / vaha tapodhana jaba ekAgracitta se dhyAnameM avicala hokara rahA to tIna loka kaMpita hone lagA / caMcala manako atyanta nizcala banAkara AtmAmeM use antalana kiyA / vaha vora AtmadhyAnameM magna huA to tIna loka kA~pe isameM Azcarya kyA hai ? usa samaya svarga meM devendrako zacImahAdevI puSpa de rahI thii| usa samaya baiThe hue maMcake sAtha vaha puSpa bhI ekadama kaMpita huA to devendrane kAraNakA vicAra kiyA aura apanI devIse Azcarya ke sAtha kahane lagA ki bharateza muni ho gayA hai| dhanya hai ! adholoka meM dharaNendrakA Asana kampAyamAna huA to usakI devI ghabarAkara patiko AliMgana dekara khar3I huI, taba dharaNendrane avadhike balase vicAra kiyA aura bharateza ke muni honekA samAcAra apanI devoko sunAyA / eka sthAnameM eka pattharake Upara siMha thA, vaha patthara ekadama kampita huA to pattharake sAtha siMha ulTA sira karake par3a gayA evaM ghabarAkara eka jagaha khar3A rhaa| jisa prakAra AMdhI calanepara vRkSalatAdika hila jAte haiM usI prakAra yaha bhUloka hI ekadama kaMpita hone lagA bharatezakI dhyAna sAmarthyakA kahA~taka varNana kara sakate haiM ? bhogameM rahakara jisa vIra samrATne vyaMtara, vidyAdhara AdiyoMke mastakako apane caraNoM meM jhukavAyA vaha yogameM rata hokara tIna loka meM sarvatra apanA prabhAva DAle isameM Azcarya kyA hai ? Atmajyoti barAbara bar3ha rahI thI, idhara karmareNu Dhole hokara nikala rahe the| use Agama meM zreNyA rohaNa ke nAmase kahate hai| usakA bho vahA~para varNana karanA prAsaMgika hogaa| siddhAMta meM caudaha guNasthAnoM kA kathana hai | parantu adhyAtma dRSTise una caudaha guNasthAnoMke tIna hI vibhAga ho sakate haiM / bahirAtmA aura antarAtmA aura paramAtmA ke bhedase tIna hI vibhAga karanepara caudaha guNasthAnoM meM vibhakta sabhI jIva antarbhUta ho sakate haiM / pahile tIna guNasthAnavAle bahirAtmA ke nAmase pahicAne jAte haiM / Ageke to guNasthAnavAle arthAt 12veM guNasthAna takake jIva antarAtmA kahalAte haiM / aura antake do sayogakevalI va ayogakecalI paramAtmA kahalAte haiM / isa prakAra ve caudaha guNasthAna ina tIna bhedoMmeM antarbhata hote haiN|
Page #691
--------------------------------------------------------------------------
________________ 227. bharateza vaibhava bharatezako AtmA bahirAtmA nahIM hai, antarAtmA thA / paraMtu zIghra hI vaha paramAtmA bana gayA / adhyAtmako mahimA vicitra hai| rAjavebhavako chor3akara yogI bananepara bhI rAjavaibhavane kSAtradharmane bharatezakA sAtha nahIM chodd'aa| vaha tejasvI hai, vahA~para usane kaukI senA ke sAtha vIratAse yuddha karanA prAraMbha kiyaa| azvaratna vahA~para nahIM hai, parantu manarUpI azvapara ArUr3ha hokara dhyAna khaDgako apane hAtha meM liyA evaM karmarUpI prabala zatrupara usa vIrane car3hAI ko yuddha prArambha hote hI tIna AyuSyarUpI yoddhA to ruka gye| aba usa vIrane apane ghor3eko Age bar3hAyA to agnike pratApase pighalanevAle loheke samAna kuti Adi 15 duSTa karma galakara cale gaye / ____ Age bar3hanepara 8 kaSAyayoddhA par3e / napuMsakaveda aura strIveda to jarA se dhamakAnepara idhara-udhara bhAge / vIrakA khakSma sAmane mAnepara strI. napuMsaka kaise Tika sakate hai ? itane meM vaha bIra aura bhI Age bar3hA to arati zokAdika chaha nokaSAya nikala bhAge / aura bhI Age bar3hanepara puMdheda bhI nahIM Thahara sakA, usa parAkramIkA kauna sAmanA kara sakatA hai ? usake bAda saMjvalana-krodha, mAna, mAyAne muMha chipAkara palAyana kiyA to kevala saMjvalana-lobha zeSa raha gayA hai| vahA~se Age bar3hakara usa laghulobhakA bhI anta kiyA / usI samaya moharAkSasako lAta dekara usa vIrayogIne vijayako prApta kii| jJAnAvaraNIyake cAra prakRtiyoMkA anta pahilese ho cukA hai, avadhijJAnAvaraNIyakA bhI pahilese aMta ho cukA hai| aba bace hue dhUrtakauko bhI meM mAra bhagAU~gA, ima saMkalpase Age bddh'aa| dhyAnakhaDgake balase pracalA va nidrAkA nAza kiyaa| sAtha meM paMcAMtarAya va darzanAvaraNake zeSa prakRtiyoMko bhI naSTa kiyA / isanemeM 63 karmaprakRtirUpa pratibhaTa karanevAle yoddhA haTa gye| aba vaha vIra antarAtmA nahIM rahA, paramAtmAkA vaibhavaM yahAM dikhane lagA hai ! aba yaha dhIra muni nahIM hai, jina bana gayA hai| citta vAhana thA, dhyAna khaDga pA, aura usa munine mArA bhagAyA ityAdi jo varNana kiyA gayA hai vaha kalpanAjAla hai, vastutaH usa muni rAjake svayaM apanI AtmAko dekhanepara karmakI nirjaga huI, yahI usakA sAra hai / varNana karane meM hI vilamba lagA, parantu usa karmanirjarAke lie antarmuhUta hI samaya lagA hai / usa paramAtmayogIkI sAmarthyakA kyA varNana kreN|
Page #692
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 bharateza vaibhava cAra dhAtiyA koMke naSTa honese ananta catuSTayako prApti huii| ananta catuSTayoMke sAtha pAMca bAtoMko milAkara navakevalalabdhike nAmase ullekha karate haiM, vaha vibhUti usa niraMjanako prApta ho gaI hai / kevalajJAna, kevaladarzana, kevalasukha va kevalavIryako anantavaturukake nAmase kahate haiN| vaha anupama sampatti usake vaza meM ho gaI hai / mada, nidrA, kSudhA. maraNa, tuSA Adi aThAraha doSa to aba dUra ho gaye haiM / devendra, cakravartI, dharaNendrase bhI bar3hakara agaNita sukhakA vaha adhipati bana gayA hai| vizeSa kyA, use nija sukhakI prApti ho gaI hai| usa samaya yaha paramAramA jJAnake dvArA samasta loka ba alokako eka sAtha jAnatA hai, aura darzanake dvArA eka sAtha dekhatA hai / miTToko thAlIko uThAneke samAna isa samasta pRthvIko namAnekI atAla yA use aba prApta ho gayA hai karmakA AvaraNa aba dUra ho gayA hai| ataeva zuddhAtmaka vastuko citprabhA bAhara umar3akara A gaI hai| koTisUrya-candroMkA prakAza usa samaya paramAtmAke zarIrase bAhara nikalakara lokameM bhara gayA hai| karmakA bhAra jaise-jaise haTatA gayA zarIra bhI halkA hotA gyaa| isalie paramajyotirmaya paramAtmA usa zilAtalake ekadama Upara AkAzapradezameM lA~dhakara calA gayA / zAyada sundara siddhalokake prati gamana karanekA yaha upakrama hai, isalie vaha zuddhAtmA usa samaya bhUtalase pA~ca hajAra dhanuSa pramANa Upara Akara AkAzapradezameM Thahara gyaa| jinhoMne paradA para liyA thA aba dUra haTe | Azcaryacakita hote hue jaya-jayakAra karate dekhate haiM to bharatajinendra AkAza pradezameM Upara virAjamAna haiN| sabane bhakti ke sAtha vaMdanA ko| svarga meM devendrane bharatezakI unnatipara Azcarya vyakta kiyA evaM apanI devIke sAtha airAvata hastipara ArUr3ha hokara bhUtalapara utarane lgaa| devendra Uparase nIce A rahA hai to pAtAla lokase dharaNendra va padamAvatI va parivArake sAtha aneka gAjebAjeke sAtha Upara A rahA hai isI prakAra aneka dizAoMse kinnara va kiMpuruSadeva bharata jinendrakI stuti karate hue Ananda se A rahe haiM / ve kaha rahe the ki he bharata jinezvara ! bhavarogavaidya ! suMdaroMke suMdara ! Apa jayavanta rheN| ___ kuberane usI samaya gandhakuTIkI racanA ko | aura usake bIca meM suMdara suvarNa kamalakA nirmANa kiyA / usako sparza na karate hue kucha antarapara usake Upara kamalAsanameM bharata jinendra zobhAko prApta ho rahe haiN|
Page #693
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 239 bhagavAn Adi prabhuke mukti jAnepara unake sAtha jo kevalI cAraNamuni vagairaha the ve saba idhara-udhara cale gaye the / bharata jinendrako gaMdhakuTIkA nirmANa honepara saba loga vahA~para Akara ekatrita hue mAlUma hotA hai ki pitAko sampatti putrako milaneko paddhati hI yahApara bhI caritArtha huii| pitAkA matrI putrako bhI prApta ho vaha sAhajika evaM zobhAspada hai| isalie tejorAzi muninAtha bho vahA~para Aye va bharatajinendrakI vandanA kara yahA~ baiTha gye| __deveMdra dharaNeMdrane bhI apanI devayioMke sAtha pAdAnata hokara usa durita. nidhUmadhAna-bharatakevalIko anekavidha bhaktise stuti kI, vandanA ko, pUjA kI / devagaNa bhI vahA~para bhaktise Aye, bhUtalapara jo bhavya the ve bhI sopAnamAnase gaMdhakuTImeM mAye / evaM minezvarako saMtoSa va bhaktike sAtha saba logoMne namaskAra kiyaa| arkako ti va AdirAja kumArakA mukha arka (sUrya) ke darzanase khilanevAle kamalake samAna harSase yukta hue| bAkoke maMtro, mitroMko bho mita darzana jhAlAlima sajA duza deveMdrane hAtha jor3akara prArthanA kI ki svAmin ! paramAtmasiddhi kaise hotI hai ? kRpayA pharamAveM / itanemeM bharata sarvazanne divyadhyanike dvArA 'vistArase varNana kiyA / usakA kyA varNana kareM ? 'he deveMdra ! suno ! Atmasiddhiko prApta karanA koI kaThina nahIM hai? AtmA bhinna hai, zarIra bhinna hai| isa prakArake vivekase apanese hI apaneko dekhane para Atmasiddhi hotI hai| isa prakAra AtmArthI devendrako pratipAdana kiyaa| paMcAstikAya, SaDdravya, saptatatva aura nava padArthoM meM AtmA hI upAdeya hai, bAkoke sarva padArtha heya haiN| cetana ho yA acetana ho, cetanake sAtha acetana mizrita hokara jaba rahatA hai taba vaha parapadArtha hai| kevala pavitra AtmA hI svapadArtha hai| paravastuoMmeM jo rata hai ve parasamayo hai aura AtmAmeM nirata hai ve svasanayI hai / paravastuoMke avalaMbanase baMdha hai, apane AtmAke avalaMbanase mokSa hai / yahI isakA rahasya hai| Apta, Agama aura gurukI upAsanA karanese zarIra-sukhakI prApti hotI hai| kaivalya sukhake lie apane Apako dekhanA caahie| anya
Page #694
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240 bharateza vaibhava bhAvoMke dvArA mokSako siddhi nahIM ho sakatI hai / dhyAnake abhyAsake samaya paravastuoMke avalambanase kAma lenA cAhiye, AtmA AtmAmeM sthira honeke bAda anya saMgakA parityAga karanA cAhiye / khAne pIne va pahananese kyA hotA hai ? striyoMke sAtha bhoga karanese bhI kyA bigar3atA hai ? parantu unako apane samajhakara bhoganese bigAr3a hotI hai, yadi unako paravastu samajhakara bhogeM to koI ciMtAkI bAta nahIM hai / pariNAmameM AtmAko dekhate hue AtmasukhakA jo anubhava karatA hai use svayaMkA sukha samajheM evaM usa Atmavastuko chor3akara anya sabhI parapadArtha haiM, isa prakArako bhAvanAse usa AtmAkI hAni nahIM ho sakatI hai / bhavyoMmeM do bheda haiM, eka tIvakarmI va dusarA laghukarmI / jinakA karma tIvra hai, kaThina hai ve pahile bAhya padArthoM ko chor3akara anantara Atma sulakI sAdhanA karate haiM / aura jo laghukarmI arthAt jinakA karma mRdu hai, ve bAhyasaMpatti vaibhavoMke rahate hue bAtmanirIkSaNa kara saralatAse muktiko jAte haiN| isake lie dUra jAneko kyA AvazyakatA hai ? dekho ! Adi parameza, bAhubali Adine kaThina tapazcaryAke dvArA isa bhavakA nAza kiyA, parantu hamane to bahata saralatAse isa bhavabandhanako alaga kiyA, yahI to isake lie sAkSI hai| dhyAnasAmarthyako kauna jAne ? svayaM svayaMko dekheM to vaha mAlUma ho sakatA hai / he bhavya ! aneka vicAroMkA yaha sAra hai, vividha vicAroMko tyAgakara AtmAmeM manako lagAnA yahI muktike lie sAdhana hai / jaise jaise AsmAnubhava bar3hatA jAtA hai vaise hI zarIra-sukha apane Apa ghaTatA hai, AtmA AtmAmeM magna ho jAtA hai, bAhya padArthoMke parityAgase AtmasukhakI vRddhi hotI hai| AtmAmeM AtmAke Thaharanepara kamakI nirjarA hotI hai / zarIra AtmAse bhinna ho jAtA hai | Atmasiddhiko koI dUsare nahIM dete haiN| apane Apa hI yaha bhavya prApta kara letA hai| paramANumAtra bhI paravastu yA pudgalakA saMsarga na rahe evaM svayaM zuddhAtmA rahe, isIko Atmasiddha kahate haiM / " isa prakAra bharatajinendrane devendrako pratipAdana kiyaa| itane bIca meM hI Akara putra, mitra va maMtriyoM se kuchane kahA ki devendra ! jarA Thaharo, hameM bhI eka kAma hai| Age bar3hakara bharatakevalose una logoMne prArthanA kI ki svAmin ! hama logoMko dIkSA dekara hamArA
Page #695
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava uddhAra kIjiye / isa prakAra vRSamarAjakumArako Age karake sabane prArthanA kii| kevalIne bhI 'bhavaH ca uttiSThata' isa prakArake Adezake sAtha divyadhyAnikI varSA ko| vizeSa kyA ? devendra dharaNeMdra va tejorAzi Adi muniyoMkI upasthitimeM unakA dIkSA-vidhAna huaa| saba loga usa samaya jayajayakAra kara rahe the| usa dina ravikoti kumArako Adi lekara 100 kumAroMko Adi. zivane jisa prakAra dokSA do uso prakAra Aja ina puoMko isa svAmIne dIkSA dii| itanA hI kahanA paryApta hai adhika varNanako kyA AvazyatA hai ? ati va AdirAjane yaha kahate hue sASTAMga namaskAra kiyA ki arhana hamArI mAtAoM evaM mAmiyoMko dIkSA pradhAna kIjiye | taba use bhagavaMtane sammati dI / zacidevI, padmAvato mAdiyoMne Age bar3hakara paradA hAthameM liyA evaM muniyoMko bho vahA~para Aneke lie izArA kiyA gayA / tadanantara una puNyakAMtAoMko usa paradeke andara praviSTa karAyA / puruSa to samavazaraNameM anekabAra dIkSA lete the| parantu Aja striyoMko dokSA hai| usameM bhI samrATkI striyoM to puruSa samAjake boca kabhI nahIM AyA karatI thiiN| Aja hI ye puruSoMkI sabhAmeM AI huI haiN| devavAyake bajanepara evaM tejorAzi Adi muniyoMkI upasthiti meM una satiyoMkA dIkSAvidhAna humA / usa dina mAtA yazasvato va sunaMdAko jisa prakAra dIkSA-vidhAna huA isI prakAra Aja bho una striyoMko vaibhavase dIkSA dI gaI, itanA hI kahanA paryApta hai| usa samaya una deviyoMne samasta AbharaNoMkA parityAga kiyaa| hAra, padaka, bilavara, kocodhAma, vIramudrikAdi AbharaNoMko dUra pheMka rahI haiM jaise ki kAmavikArako hI pheMka rahI hoM / kaMThameM dhAraNa kiye hue ekasara, paMcasara, trisara Adiko tor3akara alaga-alaga rakha rahI haiM, zAyada ve kAmadeva apanI ora na Ave isake lie digbaMdhana kara rahI haiM jaba sarvasaMgako parityAga hI karane baiThI haiM to ina bhArabhUta AbharaNoMko kyA AvazyakatA hai? isI prakAra karNAbharaNa, nAsikAbharaNa Adiko bhI nikAlakara pheMka rahI haiN| aba punaH strIjanmakI abhilASA una deviyoM ko nahIM hai| mastakapara dhAraNa kiye hue ralAbharaNAdiko nikAla kara idhara-udhara pheMka rahI haiN| zAyada virahAgnikI cinagAriyAM hI nikala bhAga rahI haiM aisA mAlUma ho rahA thaa| vizeSa kyA, sarva AbharaNoMko taNake samAna
Page #696
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 bharateza vaibhava sAjha kara chor3a diyaa| jina AbharaNoMkI zobhA zarIrake lie thI, unako patike jAnepara ve kyoM dhAraNa kreNgii| isalie bahuta dhairya ke sAtha unase bhohakA tyAga kiyaa| unake hRdaya meM atula virakti hai| cittameM anupama dhairya hai, kyoMki ve kSatriya striyA~ haiM / sAsuoMko dekhakara bahU deviyoM evaM bahanoMke dhairyako dekhakara sAsUrAnare manameM hI prasanna ho rahI haiM / AbharaNoMko dUra kara jaba kezapAzakA bhI muNDana kiyA to pAsameM rahanevAloMko koI duHkha nahIM huaa| kyoMki vaha jinasamA hai| vahA~para zokakA udreka nahIM ho sakatA hai / mANikya rala to aba alaga ho gayA hai| aba unake pANitalameM kamaNDalu va japasara A gaye haiN| aba unako rAniyoMke nAmase koI ullekha nahIM kara sakatA hai| aba to unako akkA yA ammA kahate haiN| akhikA yA kAMtike nAmase abhidhAna karane ke lie kezaloMca svataH karanekI AvazyakatA hai| vaha kaThina hai| ataH isa avasthAmeM rahakara usakA abhyAsa kro| isa prakArakA Adeza diyA gayA / paradA haTa gayA, bAjekA zabda bhI banda huaa| aba andara sapheda sAr3Iko pahano huI sAdhdhiyA~ virAjI huI haiN| mAlUma hotA hai ki komala puSpAcchiAdi latAoMne hI dIkSA lI hai| dharaNedrako deviyAM, devendrakI deviyA~ Adi Age bar3hI va unake caraNoM meM mastaka rkkhaa| isI prakAra samasta sabhAne hI unako vaMdanA ko / vizeSa kyA ? devoMne harSabharase nRtya kara AkAza pradezase puSpavRSTi kii| usa dRzyakA varNana kyA ho sakatA hai ? navIna munigaNa muniyoMke samUhameM evaM navIna sAdhvIgaNa ajiMkAoMke samUhameM beTha gii| yaha samAcAra bAtahI bAtameM dazoM dizAoMmeM phaila gyaa| cakravartIkA stroratna arthAt paTTarAnI narakagAminI hotI hai, isa prakAra kucha loga majJAnase kahate haiM / parantu vaha ThIka nahIM hai / isake lie eka siddhAntakA niyama hai| durgatiko jAnevAle cakravartIko paTTarAno durgatiko ho jAtI hai yaha satya hai, parantu svarga va mokSako jAnevAle cakravatike svoralako svargako hI prApti hotI hai, yaha siddhAntakA niyama hai ! puruSoMke pariNAmake anusAra ho striyoMkA pariNAma hotA hai / isalie puruSako gatike anusAra hI vaha strIratna usa mArga meM kucha dUra bar3hakara rahatI hai| putra mokSagAmI, bhAI mokSagAmI, svataHke pati bharateza mokSagAmI phira
Page #697
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 243 vaha subhadrAdevo durgati kaise jA sakatI hai ? avazya baha svargako hI AyegI / isalie subhadrAdevI ne bhI bahuta vaibhabake sAtha dIkSA lii| bharata cakravartIko pAlakIko honevAle jo sevaka haiM ve bhI svarga jAnevAle haiM to paTTarAnIko durgati kyoMkara ho sakatI hai ? baha nirmala zarIravAlI hai, use AhAra hai, nIhAra nahIM hai| isalie use kamaNDalu nahIM haiN| aba vaha ajikAjAka bodha zobhita ho rahI hai / devendra, arkakIrti, AdirAja Adi gaMdhakuTImeM bhagavadbhakti meM lIna haiM, aura bhagavAn bharatakevalI apane kamalAsanameM virAjamAna haiN| bharatezako sAmarthya acitya hai| SaTkhaNDavaibhavakA lIlAmAtrase parityAga karanA, dIkSita honA, dokSita hokara antarmuhUrtameM manaHparyayazAnakI prApti, punazca kevalajJAnakI prApti, yaha saba usa AtmAkI mahattAko sAkSAt sUcanAyeM haiM / karmaparvatako kSaNArdha meM cUra kara denA sAmAnya manuSyoMko sAdhya nahIM hai| bharatezake kucha samayake dhyAnase hI ve karma verI nikalakara bhAga rahe haiN| vahIM digvijayakara SaTsaDako vazameM kiyA to karmadigvijaya kara navakhaNDa ( navakevalalabdhi ) ko prApta kiyaa| yaha sAmarthya unako aneka bhavoM ke abhyAsase prApta hai| bharateza sadA bhAvanA karate haiM ki he paramAtman ! cidambarapuruSa tRNako jalAnevAle agnike samAna aSTakarmako kSaNabharameM bhasma karanekI sAmarthya tumhAre anvara vidyamAna hai| tuma gaNanAtIta ho, amRtako nidhi ho, isalie mere hRdayameM bane rho| he siddhAsman ! Apa cintAmaNi ho! guNaratna ho, deva ziroratna ho, tribhuvanaratna ho, evaM ratnatrayarUpa ho, ataeva he sahamazrRMgAra niraMjanasiddha ! mujhe sammati pradAna kro| isI mAvanAkA phala hai ki maratezane karmaparvatako kSaNArdhameM naSTa karane kI dhyAna-sAmathrya prApta kara lI thii| iti dhyAnasAmarthya saMdhiH
Page #698
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 bharateza vaibhava cakezakaivajya saMdhiH paramAtman ! mahAdeva ! usa bharatezakI mahimAko kyA kaheM ? haMsArAdhya vaha samrAT yogIne jaba isa prakAra uttama padako prApta kiyA to uso samaya dIkSAprApta putra mitrAdikoMne bhI uttama padako prApta kiyA / dupaharake samaya bharatezane dhAtiyA koko dUrakara sAthake logoMko dIkSA dii| Azcarya hai ki unameM se daSabharAja yogIne sAyakAlake samaya ghAtiyA karmoko naSTa kiyA / pitAne bahuta jaldI ghAtiyA koko dUra kiyA ! phira maiM AlasI banA rahai yaha ucita nahIM hai / isa vicArase zAyada spardhAke sAtha usane ghAtiyA karmAko dUra kiyA ho| isa prakAra vaha dhIrayogI vaSabharAja paramAtmA bana gayA hai| bacapanameM jaba apane pitA bharatezane usakA hAtha dekhA to usane bhI bharatezakA hAtha dekhA thaa| taba pitAne kahA thA ki beTA ! tuma aura maiM eka sarokhe haiN| vaha bAta Aja cAritArtha ho gaI hai| candrikAdevI Adi ajiMkAyeM usa samaya Ananda samadra meM magna huii| evaM indrAcita anya ajikArya bhI Anandase phalI na samAtI thiiN| vizeSa kyA, gaMdhakuTImeM sthita sAre bhavya prazaMsA karane lage / arkakoni va AdirAja pitA va sahodaroMke dIkSita honepara cintita the| parantu jaba vRSabharAja kevalo bana gayA to unakA bhI AnandakA pAra nahIM rahA / harSase tatya karane lge| pitAjIne isakA nAmakaraNa vRSabharAja kiyA hai| arthAt dAdAke nAmase ise bulAyA hai, vaha Aja sArthaka ho gayA hai vAha ! vaSabharAja ! saMsArakA tumane nAza kiyA hai| zAbAsa ! tuma sAhaso ho| isa prakAra kahakara vRSabharAjayogIke caraNoM meM mastaka rakkhA / uso samaya nAgaramani, anukUla yogI buddhisAgara yati aura dakSiNAMka svAmIko bhI avadhizAma aura manaHparyayajJAnakI prApti huii| cakravartIke baMdhuoMko kisa bAtako kamI hai ? usa samaya aura bhI kucha putroMko, rAjAoM ko avadhijJAna Adi uttama siddhiyA~ prApta huii| AtmArAmameM vihAra karanevAloM ko kyA bar3I bAta hai ? usI samaya devoMke dvArA gaMdhakuTIkI racanA kI gaI, evaM narasura uragalokake vAsiyoMne bhaktise pUjA kii| vizeSa kyA, bharata jinendrake samIpa hI vRSabhajinezakA mahala taiyAra ho gayA hai| __ vaha rAtri bIta gii| sUryodayake honepara vaha ArAdhya bharatasarvajJa aghAtiyA~ karmoko dUra karane ke lie sannaddha hue, usakA kyA varNana kareM ? gaMdhakuTIkA parityAga kiyaa| pahileke zrIgaMdhavRkSake mUla meM hI phira phuNce| vahA~para sundara zilAtalapara palyaMka yogAsanase virAjamAna hue|
Page #699
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 245 paramodArika divya zarIrameM bhare hue kSIrasamudrako isa bhUmi se suralokake agrabhAga taka uThAnekI bhAvanA usa samaya usa mahAtmA ke hRdaya meM thI / 1 AyuSya karmakI sthiti kama thii| parantu zeSa nAma gotra va vedanIyako sthiti adhika thI / isalie kA~TachA~Takara unakI skoa barAbara karUMgA, isa hetuse usa samaya cAra samudghAtakI ora dRSTi gaI / uttama soneko jisa prakAra kovese alaga karanepara vaha alaga ho jAtA hai, usI prakAra isa AtmAkI sthiti usa samaya thii| vaha paramAtmA jisa prakAra Adeza de rahA thA usI prakAra usako hAlata huii| suvarNa bhinna hai, use nikAlanevAlA bhinna hai / yaha udAharaNa kevala upacAra rUpa hai | yahA~para AtmA hI nikAlanevAlA aura AtmA ho nikalanevAlA hai / sabase pahale AtmAko daNDAkAra ke rUpameM parivartana kiyaa| yaha AtmA zarIrase nikalakara trilokarUpI jahAjake sthira stambhake samAna sona loka meM daNDake samAna vyApta huaa| usa zilAtalapara tejasakArmaNase yukta hokara bAhya zarIra jarUra thA, parantu nirmala AtmA tIna loka meM daNDasvarUpa meM vyApta hokara thaa| odArika triguNadhana hokara vaha usa samaya AdyaMta thA, tathApi spaSTa kaheM to 14 rajju parimita lokAkAzameM nIcese Uparataka vaha AtmA vyApta ho gayA hai / usIko kapATarUpameM pariNata kiyaa| vaha usa samaya lokake lie eka daravAjeke samAna mAlUma ho rahA thaa| usa samaya dakSiNottara sAta rajju cor3AIse aura mokSase pAtAla loka taka caudaha rajju lambAIse vaha AtmA vyApta ho gayA / usake bAda pratara kriyAko ora vaha AtmA bar3hA to tIna vAtavalayoMke bhItara vaha AtmA tIna loka meM kumbhameM bhare hue dUdhake samAna sarvatra bhara gayA / usakA kyA varNana kareM ? subahako dhUpa zubhra vyAkAza prAtaHkAlameM vyApta himapuMja, athavA rAtrikI caudanI Adi jisa prakAra sarvatra vyApta hote haiM, usI prakAra yaha AtmA usa samaya tIna loka meM vyApta ho gyaa| Age loka pUraNake lie vaha AtmA bar3hA to tIna bAtavalayoM meM vyApta huA / loka sarvatra usa samaya zuddhAtmapradeza se vyApRta huA hai / loga kahate haiM ki bhagavAnake peTameM triloka thA, zAyada yaha kathana tabhose pracalita huA hai / lokAkAzako usa samaya anantazAna va anantadarzana se vyApta kiyA
Page #700
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246 bharateza vaibhava aura lokake bAla vivAtavalayako bhI usa advaita paramAtmAne vyApaH liyA thaa| guru haMsanAthako mahimA bhagavAn bhAdiprabhu aura bharateza hI jAnate haiM, anya manuSyoM ko usakA parijJAna kyA ho sakatA hai ? jisa prakAra SakhaMDa digvajaya ke lie samrAT nikale the evaM SaTkhaMDa vijayake bAda apane nagarako ora nikale usI prakAra yahA~para triloka vijayI hokara aba apane zarIrakI ora hI lauTe / bhuvana-pUraNase pratarapratara se kapATa aura kapATase deDaprakriyAkI ora bar3hakara apane mUla zarIra meM ho AtmapradezameM praviSTa huA / sthUla vAGmanodehakI caMcalatAko kramazaH dura kara usa paramAtmayogIne laga, gotra meM navanItako moragarI lAphara rkkhaa| pAsiyA koko naSTa karanepara jina nAmAbhidhAna huA, use hI tIrthakara padake nAmase bhI kahate haiN| bAda meM zeSa kamoMko bhI naSTa karanekA usa vIrANine udyoga kiyA / terahaveM guNasthAnake antameM 72 prakRtiyoMkA nAza huA aura bAda meM 13 prakRtiyA~ bhI ekadama naSTa huii| usa samaya bijalI ke samAna zarIra adRzya huA aura vaha paramAtmA lokAgra bhAgapara jAkara virAjamAna huaa| isa bAtake varNanameM hI vilamba huaa| parantu yogamalase una koko maSTa karanemeM to pAca hasvAkSaroM ke uccAraNakA hI samaya lagA, adhika na lagA / itane ho alpa samayameM karmadAnavakA madana usa borane kiyaa| samaya atyanta sUkSmakAla hai, eka ho samayameM sAta rajju parimita kokAkAzake usa mArgako taya kara vaha paramAtmA lokApabhAga meM pahuMca , gayA / usake sAmathryakA kyA varNana kiyA jAya / bada aSTakarma to naSTa hae / aba vizuddha aSTa guNa vahA~para puSTa hokara utpanna hue| usa samaya uddhata (uttama ) muni, jina Adi saMjJA bhI vilIna huI / aba to usa paramAtmAko siddha kahate haiM ! divya samyamatva, zAna, darzana, vIya, sUkSma, avagAha, aguruladhutva avyAvASa isa prakAra ATha guNa va siddha yogoko prApta hue| ise ho navakevalalandhi kahate haiM / isa prakAra ATha guNoMse vaha paramAtmA suzobhita humA / yathApi darakapATAdi avasthAmeM vaha AtmA vizAla AkRtimeM thA
Page #701
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 247 tathApi aba to antima zarIrase kucha kama AkArameM vaha mokSameM virAjamAna hai| bharatezvara nAmAbhidhAna to zarIrake sAtha hI calA gayA hai| aba to vaha paramAtmA siddhoMke samUhameM paramAnandameM magna hokara virAjamAna hai, vahA~se aba vaha kisI bhI hAlatameM lauTa nahIM sakatA hai / vaha parama sukhakA mArga hai| paramAtmA bharatayogIko jisa samaya kaivalyadhAmakI prApti huI usa samaya Azcarya kI bAta hai ki bharatezvarake pAMca putroMne bhI ghAtiyA koko naSTa kara kevalajJAnako prApta kiyaa| haMsayogI, niraMjanasiddhamuni, mahAzuyati, rasnamuni aura saMsukhi muniko kevalazAna eka hI sAtha prApta huaa| una pAMcoMkA janma bhI eka sAtha huA thA / aura aba kevalajJAna bhI unako eka sAtha huA / isalie bharasezvarake mukti jAnekA duHkha unako nahoM ho skaa| bharatezvarane paMcamagatiko prApta kiyA to pAMca putroMne ghAtiyA karmoM kA paMcatva (maraNa) ko prApta karAyA / lokameM samrATkI mahimA apAra hai| zrImAlA, vanamAlA, maNidevI, hemAjo aura guNamAlA sAdhviyoMne parama Anandako prApta kiyA / ye to una putroMkI mAtAyeM haiM, unako harSa honA sAhajika hai| parantu zeSa sAdhviyoMko bhI Ananda huaa| saboMne una putroM kI prazaMsA ko, kIrti dasa dizAoMmeM phaila gii| pitAzrI bharatezvara mukti gaye isa bAtakA duHkha akoti va yAdirAja ko nahIM huA, kyoMki pAMca sahodaroMne eka sAtha kevalajJAna prApta kiyA isa mAnandameM ve magna the| usI samaya kucha rAjAoMko, kucha kumAroMko, kucha samrATke mitroMko avadhijJAna Adi sampattiyoMkI prApti huii| isameM Azcarya kyA hai ? bharata cakravartIkI saMgatimeM rahanevAloMkI yaha koI bar3I bAta nahIM hai| ___ bhAgadhAmarako parama santoSa huaa| santoSake bharameM vaha kahane lagA ki mere svAmIne isa lokameM rahate hue sabako santuSTa kiyA aura yahA~se jAte hue bhI sabako Anandita kiyA / dhanya hai ! isI prakAra baratanadeva, vijayAI, himavata Adi deva bhI samrATkI prazaMsA kara rahe the| gaMgAdeva aura siMdhudeva bhI bAra-bAra Anandase bharatezvarakA smaraNa kara rahe the| usI samaya jina pAca putroMko kevalajJAnako satpatti huI unako gaMdha
Page #702
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 bharateza baijana kuTIkA racanA kI gaI / manuja, nAga AmaroMne unakI pUjA kI / yahA~para bar3I bhArI prabhAvanA ho rahI hai| idhara bharata sarvajJa jisa zilAtalase muktiko prApta hue usake pAsa devendrane homavidhAna kiyA evaM Anandase nartana kara rahA thA aura use arkekoti aura AdirAja bhI dekhakara Anandita ho rahe haiN| dharaNeMdra prazaMsA kara rahA thA ki kahIM to SaTkhaMDakA bhAra aura kahA~ 96 hajAra rAniyoMkA AnandapUrNa khela, kahA~ to kSaNamAtrameM kevalya prApta karanekA sAmarthya ! dhanya hai ? apane Apako svayaM hI guru banakara dIkSA lii| aura apanI AtmAko svayaM hI dekhakara zarIrakA nAza kiyA / evaM 1 amRta padako prApta kiyA / zAbAza ! kyA zarIrako koI kaSTa diyA ? nahIM, bhikSA ke lie kisIke sAmane hAtha pasArA ? nahIM ? cakravartIke vaibhavameM hI mokSAsAmrAjyako prApta kiyA / vizeSa kyA ? jhUlA jhUlane ke samAna mukti sthAnameM jA virAje / dhanya hai ! siMhAsana se utarakara Aye to idhara kamalAsanapara virAjamAna hue / ratnamaya gandhakuTI thI to usakA bhI parityAga kara amRtalokameM pahuMce / lokavijayI bharatezvarako namostu bhramaNa kara AhAra nahIM liyaa| tapomudrAko prApta kara kucha samaya deza meM bihAra bhI nahIM kiyaa| vaibhavameM ye aura vaibhavameM hI pahu~cakara muktisAmrAjya ke adhipati bane, Azcarya hai ! isa prakAra dharaNeMdra Anandale prazaMsA kara rahA thA ki devendrane, vinodase kahA ki aba basa karo ! kaliyuga ke ratnAkara siddha ke lie bhI kucha rahane do| vaha bhI bharatezvarako prazaMsA karegA | dharaNeMdrane kahA ki devendra! cakravartIkI mahattAko varNana karanekI sAmarthya na mujhameM hai aura na ratnAkara siddhameM hai aura na tumameM hai / vaha to eka alaukika vibhUti hai / devendrane kahA ki tuma saca kahate ho / guNameM matsarakI kyA jarUrata hai| samrAT ke samAna vaibhavake bahumArako dhAraNa kara kSaNa meM mukti jAnevAle kauna haiM ? unake samAna hI hameM bhI mokSasAmrAjya zIghra prApta hove / isa bhAvanAse devendra ne homa bhasmako mastakapara lagAyA evaM usI prakAra dharaNeMdrane bho AnaMdase usa homa bhasmako dhAraNa kiyA / vahA~para upasthita arkakoti Adi sabhIne bhaktise homa-bhasmakI dhAraNa kiyA / yahA~para bharatezvarakA mokSA kalyANa huA / sabako Ananda huA / zarIrake adRzya hote ho gandhakuTI bho azva ho gii| munigaNa va
Page #703
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava ajiMkAya Adi saMyamIjana vahA~se anya sthAnameM cale gaye evaM sukhase vihAra karane lge| isI prakAra devendra, dharaNedra gaMgAdeva, siMdhudeva Adi vyaMtaroMne bhI kevalI, jina, munigaNa Adike caraNoMkI vandanA kara evaM arkakoti, AdirAjase miSTavyavahArase bolakara apane-apane sthAnameM cale gye| usI prakAra arkakIti AdirAja bhI una kevaliyoMkI vandanA kara apane nagarameM cale gaye / aura gandhakaTiyoMkA bho idhara vihAra ho gyaa| mAgadhAmara jaba apane mahala meM pahanA to use bAra-bAra apane svAmIkA smaraNa ho rahA thA, duHkhakA udvega hone lgaa| jina sabhA meM zoka utpanna nahIM hotA hai| parantu yahA~para sahana nahIM kara sakA / zokAnekase vaha pralApa karane lagA ki he bharatezvara ! mere svAmI ! devendrako bhI tiraskRta karanevAle gaMbhIra ! vizeSa kyA, puruSarUpI kalpavRkSa ! Ae isa prakAra cale gaye ! hama bar3e abhAge haiN| Apa vIratA, vinaya, vidyA, parIkSA, udAratA, zRMgAra, dhoratA Adike lie lokameM apratima the / hama kamanasIba haiM ki Apake sAtha nahIM raha sake ! . rAjasabhAmeM Akara jaba maiM tumhArA darzana karatA thA to svargalokakA hI Ananda' mujhe AtA thaa| apane sevakako isa prakAra chor3akara mokSA sthAna meM cale jAnA kyA ucita hai ? svAmina ! kabhI merI prArthanAkI ora Apane upekSA nahIM kii| mujhe anya bhAvanAse kabhI nahIM dekhii| thAjaparyata merA satkAra bahata kucha kiyaa| aisI avasthA meM mukti jAkara mujhe Apane mArA ho hai isa prakAra mAgadhAmara udhara dukhita ho rahA thA to idhara gaMgAdeva aura siMdhudeva ( gaMgAsiMdhutaTake adhipati ) bho apane duHkhako sahana nahIM kara sake / ve bhI zokodrikta hue / hAya ! bhAvAjI Apa hameM chor3acale gaye to aba hamArA jInA kyA sArthaka hai ? hameM yamadeva Akara kyoM nahIM le jAtA ? Apake sAloke rUpameM jaba hameM loga pahicAnate the, usa samaya apane vaibhavakA kyA varNana kareM koI taka nahIM kara sakate the| aba hameM kinakA Apraya hai, kisake jorase hama loga apane vaibhavako batAyeM" isa prakAra ro rahe the jaise koI kaMjUsa apane suvarNako khoyA ho / svAmin ! hama to Apake sevaka banakara dUra hI rahanA cAhate the / parantu hamArI sevAse prasanna hokara Apane hI hameM apane bahanoI bnaaye| parantu Azcarya hai ki aba apane bahanoiyoMko isa prakAra kaSTa diyA / Apake premako hama kaise bhUla sakate haiM / isa prakAra bahuta duHkhake sAtha sarva vRttAnta ko apanI patnI gaMgAdevo va siMdhudevoke sAthameM kahA { taba una deviyoMkA mI puHkhakA pAra nahIM rahA /
Page #704
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250 bharateza vaibhava bhAI ! hama to bahuta du:khI huI, hamAre udara meM to tuma agniko hI prajvalita kara cale ge| isa prakAra jamIna para loTa-loTa kara ro rahI thI / sahodariyoMkA duHkha kyA kama hotA hai ! bharatezvarakI the donoM mAnI huI bahineM thiiN| bhAI ! tuma to apUrvaM the, vidvAnoMke lie mAnya the, akhi yamanako prasanna karanevAle rAjA the| aisI hAlata meM tumane hamako isa prakAra duHkhI kara eka taraha se hamArI hatyA hI kI hai| bhAI ! hamAre sAtha tumhArA prema kyA kama thA ? hama rAstemeM rokatI to tuma rukate the, premase tumhAre dupaTTeko khIMcatI, hamArI bAtako tumane kabhI TAlI hI nahIM, aisI hAlata meM Akhirataka hamAre sAtha na rahakara jAnA kyA tumhAre lie ucita hai ? paTTarAnIke premako tuma bhUla gae, sahodariyoM kI bhaktiko bhI tuma bhUla ge| isa prakAra hameM mArga meM DAlakara jAnA kyA yogya hai ? bhUlokakI saMpatti Aja naSTa ho giiN| pohara jAnekI abhilASA bhI adRzya ho gii| hama loga to pApI haiM, hamAre sAmane tuma kaise raha sakate ho| tumhArI saba bAteM darpaNake samAna haiN| isa prakAra gaMgAdevI siMdhudevIkA ronA udhara cala rahA thA, idhara bharatezvara kI putriyA~ bhI duHkhase mUrcchita ho rahI haiM / pitAjI ! kyA hama logoMko yahA~para chor3akara tuma lokAgrabhAga meM cale gae ? hAya ! isa prakAra duHkhase vilApa kara rahI thIM, jaise koI bAlaka garamAgarama ghI bhUlase pI gayA ho| putra, putravadhueM evaM apanI striyoMko lekara tuma cale ge| eka tarahase hamAre poharako tumane bigAr3a diyA / SaTukhaMDAdhipati ! kyA yaha tumhAre lie ucita hai ? svAmin! kisI bhI kArya meM tumane Ajataka hameM bhUlA nahIM to Aja isa kArya meM kyoM bhUla gae ? hAya ! durdeva hai / isa prakAra battIsa hajAra putriyoMne vilApa kiyaa| isI prakAra bharatezvara ke 32000 jAmAtA aura hajAroM zvasura bhI jahA~ tahA~ duHkhI ho rahe the| itanA hI kyoM ? bAhubalike tIna putra bhI duHkha se mUrcchita hue| phira uThakara bArambAra cintita hone lge| calo ! dIkSAvanameM svAmIko dekheMge, isa vicArase calane lage to samAcAra milA ki ye mokSa cale gaye haiM, phira vahIMpara pakSabhagna pakSoke samAna gira par3e / phira vilApa karane lage ki hAya ! pitAjI ! hama to durdaivI hai| Apa hamArI cintAko chor3akara isa prakAra cale gaye / kucha samaya bAda jAte to ApakA kyA bigar3a jAtA thA ? itanI jaldIkI kyA AvazyakatA
Page #705
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 251 thI? hamAre khAsa mAtA-pitAoMke premako hama nahIM jAnate haiN| use bhulAkara Apane hI hamArA pAlana-poSaNa kiyA / bar3e bhArI vaibhavapada meM hameM pratiSThita kiyA, saMtoSake sAtha hamAre jIvanakramako claayaa| pitAjI ! antameM isa prakAra kyoM kiyA? isa saMpatti ke lie SikkAra ho| Apake ho hAthase dIkSA lenekA bhAgya bhI hame nahIM milA / hameM tiraskAra kara Apa cale gaye, hameM dhikkAra ho" isa prakAra tInoM kumAra duHsvI ho rahe the| idhara arkakIrti AdirAja gaMdhakuTIse lauTakara apanI senAko chor3akara nagarameM praviSTa hue| nagarameM sarvatra sannATA chAyA huA thaa| prajAoMko AMkhoMse A~sU baha rahA thaa| ina saba bAtoMko dekhakara doghaM nizvAsa chor3ate hue mahalako aura Age bar3he, vahA~para samrATake siMhAsanako dekhakara to unakA zoka dabA nahIM rahA, ekadama ve zokodrikta hue| A~sU bahane lagA / jora jorase rone lge| svAmin ! hama durdaivI haiN| isa prakArakA vacana ekadama unake mukhase niklaa| pitAke sundara rUpako unhoMne vahA~ nahIM dekhA to unakA dhayaM DhIlA huA ! teja palayita huA, vacanakA cAturya naSTa huA / sUrya ke rahanepara bhI rAtrike samAna mAlUma hone lgaa| pitAjI ! Apa kahA~ ho, SaTkhaMDake samasta rAjA lekara khar3e haiN| use Apa svIkAra kiijiye| tumameM kabhI Alasyako hamane dekhA hI nhiiN| tumhAre darabArameM riktatA kabhI nahIM thI, logoMkA AnA hara samaya banA rahatA thaa| aba to yaha bilakula sUnAsA mAlUma ho rahA hai| ise hama kaise dekha sakate haiM ? Apako hama yahA~ nahIM dekhate haiM, sAthameM hamAre bahutase. sahodara bhI yahAM nahIM hai| ranake mahalameM bhI aba kAnti nahIM raho, aba hama kisake zaraNameM jAyeM !" isa prakAra banekavidhase duHkha kara punazca vastusthitiko samajhakara apane AtmAko sAMskana kiyA / marataputroMko yaha sahajasAdhya hai| sevakoMko evaM AptajanoMko apane-apane sthAnoMmeM bheSakara donoM kumAra mahalameM praviSTa hue| vahA~para rAniyoM duHkhasamudrameM magna ho rahI thii| 'svAmin ! striyoMke apArasamUha yahA~se calA gayA, aba to hama loga yahA~ rahe haiN| hameM to yaha mahala nahIM rAkSasabhuvanake samAna mAlUma ho rahA hai, isameM hama loga kaise raha sakatI haiM ? unake sAtha hI hama loga bhI palI jAtIM to hameM paramasukha prApta hotA / hamArA yahA~ rahanA ucita nahIM
Page #706
--------------------------------------------------------------------------
________________ 252 bharateza vaibhava huA, hamArA anubhava to yaha hai| parantu Apake manakA vicAra kyA hai kauna jAne ? yahA~para hamArI sAsudeviyAM nahIM haiM, hamArI bahineM bhI adRzya ho gaI haiM, mAmAjIkA patA hI nahIM, aisI hAlatameM yaha sampatti kSaNa nazvara haiM, isapara moha karanA ucita nahIM, cho ! dhikkAra ho" isa prakAra bharatezvara putra-vadhue~ vilApa kara rahI thiiN| bharatezvarakI putravadhuoMko duHkha ho isameM Azcarya kI bAta hI kyA hai ? lokakI samasta striyoM hI usa samaya duHkhameM magna thiiN| kyoMki bharatezvara paradArasahodara kahalAte the| lokake samasta brAhmaNagaNa bhI bharatezvarake viyogase duHkhasaMtapta ho rahe haiM / he gaNya ! bharatezvara ! ApakA isa taraha calA jAnA kyA ucita hai ! vastraratnahiraNyabhUmike dAtAkA isa prakAra viyoga ! kyA kreN| hamArA puNya kSINa huA hai| vizeSa kyA, mAgaM calanevAle pathika, pattanameM rahanevAle nAgarika, parivArajana, vidvAn, kavijana, rAjA, mahArAjA, mANDalika Adi sabhIne kAmadebake agraja bharatezvarake mukti jAnepara rAtridina duHkha kiyA / manuSyoMko duHkha huA isameM Azcarya ho kyA hai| hAthI, ghor3A, gAya Adi pazuoMne bhI ghAsa Adi khAnA chor3akara A~sU bahAte hue duHkha vyakta kiyaa| vijayaparvata nAmaka paTTake hAthI aura pavanaMjaya nAmaka paTTake ghor3eko bhI bahuta duHkha huaa| una donoMne AhArakA tyAga kiyA evaM zarIrako tyAgakara svargameM janma liyA / bharatezvarakA saMsarga sabakA bhalA hI karatA hai| gRhapatine dIkSA lo, vizvakarma gharameM hI rahakara vratasaMyamase yukta huA / Age ayodhyAMka bhI apane hitako vicAra kara dIkSA legaa| cakraratna Adi 7 rala jo ajIva ratna haiM, zukrake astamAnake samAna adRzya hue / cakravartIke abhAvameM ve kyoM rahane lage ? jana ratnoMko kisane lA diyA ? unako utpanna kisane kiyA ? samrATke puNyase unakA udaya huaa| samrATke jAnepara unakA asta huaa| jaise Aye vaise cale gaye, isameM Azcarya kyA hai ? cakravartIke puNyodayase vijayAdhameM jisa vajakapATakA udghATana huA thA, usakA bhI daravAjA apane Apa banda huaa| cakravartIkA vaMbhava lokameM eka nATakake samAna huaa|
Page #707
--------------------------------------------------------------------------
________________ marateza vaibhava 253H isa prakAra mohake kAraNase loka bharatezvarake mukti jAnepara duHkha samudra meM gote lagA rahe the| udhara mokSa sAmrAjyameM amRtakAntAke bIca bharatezvara jo Ananda bhogameM magna hue, usakA bhI varNana karanA isa prasaMgameM anucita nahIM hogaa| pratidina zRMgAra pAkara apanI AtmAko dekhate hue usa bharatezvarane karmIkA nAza kiyA, isalie usakA nAma zRMgArasiddha aisA prasiddha huaa| __ zRMgArasiddha bharatezvara jaba mokSasthAnameM pahuMca rahe the usa samaya muktilakSmIko dUtiyoMne Akara use khabara diyaa| vaha muktilakSmI ekadama apane palaMgase uThakara khar3I huii| use Anandase romAMca huaa| muktilakSmIko khabara denevAlI dUtiyAM kSamA va virakti nAmakI thiiN| apane patike AnekA sundara samAcAra ina dutiyoMne diyA, isalie muktakAMtIne unako Anandase AliMgana diyA evaM vizeSarUpase sarakAra kiyaa| bAda apane vIra patike svAgatake lie vaha apanI sakhiyoMke sAtha Age bar3ho / bharatezvara sadRzya zRGgArasiddhako varaneke lie evaM usa zikArako apane vaza karane ke lie vaha bahuta dinoMse pratIkSA kara rahI thii| aba jaba vaha pIra svayaM isake sAtha sAmanA karane ke lie A rahA hai to use Ananda kyoM nahIM hogA? vaha haMsatI huI Age bar3hI, usa samaya Anandase phUlI nahIM samA rahI thii| sahiSNutA, zAMti, kAMti, sanmati, RSi, buddhi nAmaka pavitra deviyoMne chatra, cAmara, darpaNa, kalaza Adi maMgala dravyoMko hAthameM liyA hai, unake sAya yaha muktilakSmI bharatezvarake svAgata ke lie A rahI hai| __ zRGgAra prApta vidyAdeviyoM Agese zRGgArapadoMko gA rahI hai| sAtha ho zRGgArarasakI varSA karatI huI vaha muktidevI A rahI hai / kalyANadeviyoM veNuvINAko lekara svaramaMDalake sAtha maMgala padoMko gA rahI haiN| unake aneka sammAnapUrNa vacanoMko sunato huI vaha Age bar3ha rahI hai| usa muktilakSmIke sAtha aNimAdi siddhiko prApta deviyAM bhI haiN| unameMse koI mukti devIkI vandanA kara rahI hai to koI caraNasparza kara rahI hai, koI AbhUSaNoMko vyavasthita kara rahI hai, isa prakAra bahuta Anandake sAtha vaha A rahI hai / usako bola, usakI cAla Adi mAnandamaya hai, parivAradeviyAM kAnameM kaha rahI haiM ki tumhAre pati bahuta buddhimAna haiM, kuzala haiM / ina saba bAtoMko sunakara vaha prasanna ho rahI hai| usake caraNakamaloMkI kAMti to tIna lokameM vyApta hotI hai, aura
Page #708
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254 bharateza vaibhava divyazarIrakI kAMtise zRGgArasiddhako bhI phIkA kara degI, isa Thaubise vaha sundarI Age bar3ha rahI hai| candrasUryokI kAMti to usakI dAsiyoMke pArIrameM bhI hai, parantu yaha to koTicandrasUryokI kAMtise yukta hai / ___kAminiyoMko vazameM karanevAle kAmadeva to usa devIke nivAsa pradezameM praveza karaneke lie ayogya hai / usa muktikAMtAko dAsiyAM apanI dRSTi se hajAroM kAmadevoMko vaza meM kara sakatI hai| divyapAdase lekara mastakataka saMjIvana amRta hI bharA par3A hai / use janma, jarA, maraNa nahIM hai / ataeva amRtakAminIke nAmase usakA ullekha karate haiN| nara, sura, nAga lokako uttama striyo usako caraNadAsiyA~ haiN| pAdAMguSThako vizAmeM haiN| bAra paramAtmA hI jAne usa amRtakAMtAke sauMdaryako kona varNana kara sakatA hai ? vaha amRtakAminI vilAsake sAtha vIrabharatezvarake svAgatake lie A rahI hai, idhara yaha zRGgArasiddha bahutavaibhavake sAtha A rahA hai ? tIna lokakI uttamottamastriyoMko bhogakara unase tiraskAra utpanna honepara tIna zarIroMkA jisane nAza kiyA, kevala citprakAzako hI zarIra banA liyA hai, vaha zRGgArasiddha pA rahA hai / idhara udhara phirakara dekhanekI dRSTi vahA~para nahIM hai cAroM orako bAtoMko spaSTa dekhane va jAnaneko sAmarthya usa paramAtmAmeM vidyamAna hai / punaH nyUnatAko na prApta honevAlA yauvana hai| tIna lokako vyApta honevAlA prakAza hai / karor3oM indra, karor3oM nAgendra, karor3oM narendra evaM karor3oM kAmadevoMkI saMpatti va lAvaNya mere rAdAMguSThameM nihita hai, isa bAtako vyakta karate hue vaha A rahA hai / yaha vIra buddhimAn hai, sundara hai, tIna lokako uThAnekI sAmarthya rakhatA hai| mahAsukho hai, muktisatIko ise dekhate hI hAra khAnI par3egI, isa prakArake vaibhavase vaha vahA~ A rahA hai| usake sAtha koI nahIM hai, vaha zrRMgArasiddha akelA hai| boratApUrNa ThovimeM Age bar3hakara usane muktikAMtAko dekhA to muktikAMtAne bho zRGgAra sivako dekha liyaa| donoMko ekadama romAMca huaa| AnaMdaparavaza hokara donoM mUrchita honA cAhate the, itanemeM parabrahma zaktine usa mU ko dUra kiyA / tatkAla sarasvatIdevIne use jAgRta kiyA evaM kahane lagI ki apane patikI AratI utAro taba usa devone zRMgArasiddhikA caraNasparza kiyA / evaM patike sAmane khar3I ho gii| parivAradeviyAM kalaza
Page #709
--------------------------------------------------------------------------
________________ maraseza vaibhava 255 va darpaNako hAthameM lie huI thIM, parantu zRGgArasiddhakI dRSTi usa ora nahIM thii| usakI daSTi maktikAMtAke ratnakucakalaza va makhadarpaNamaNikI ora thI 1 vaha usIko Anandase dekha rahA thaa| tarakSaNa devIne patikI Arato utArakara kaMThameM puSpamAlA dhAraNa karAI / evaM siyoMke prayala gIta ke sAtha zRGgArasiddhake caraNakamaloMko namaskAra kiyA / jaba muktyAMganAjhuMjArasisake caraNoMmeM par3I to use hAthase pakar3akara uThAnekI icchA to ekadaphe huii| parantu punaH socakara vaha siddha vaisA ho khar3A rhaa| na mAlUma usake hRdaya meM kyA bAta thii| vivAha to kanyAdAnapUrvaka huA karatA hai / aba yahA~para isa kanyAko dAna denevAle mAtA pitA nahIM hai| aisI avasthAmeM svayaM prasanna hokara AI huI kanyAke sAtha maiM pANigrahaNa kaise kara sakatA huuN| isa vicArase vaha zRGgArayogI usakI ora dekhate hI khar3A rhaa| __muktikAMtAkI sakhiyoMne siddhake hRdayako pahicAna liyA / kahane lagI ki svAmin ! tumhAre prati mohita hokara AI huI kanyAke hAthako grahaNa karo, suvikhyAta muktikAMtAko denevAle kauna hai / usake pitA kauna ? mAtA kauna ? vaha svasiddha vinItA hai| kitane hI samayase Apake AgamanakI pratIkSA kara rahI hai| aba Apake Anepara Anandase caraNoM meM par3anevAlo preyasIke pANigrahaNa na karate hue Apa khaNDa-khaNDa dekha rahe haiN| he niSkaruNi ! Apake hRdayase kyA hai ? kAmakI zikArameM Apako sunato huI, praukhako zikArase dekhatI huI evaM pratyakSa saMsargake lie hRdayase kAmanA karanevAlI yuvatI kAminIko jaba Apa uThAkara AliMgana nahIM dete haiM to Apa AtmAnubhavI kaise ho sakate haiM ? hAya ! duHkhakI bAta hai| __vaha muktikAminI prasanna hokara Apake caraNoM meM par3I hai| hamArI svAminI mahApatibhaktA hai, Apa nAyakottama hai| isalie ise apano khI bnaaye| ina bAtoMko sunakara bhI vaha zRGgArasiddha haMsate hue khar3e ho rahe / itane meM usake hRdayase virAjamAna guruhaMsanAthane kahA ki he catura ! isa kanyAko meM pradAna karatA hai| usakA pANigrahaNa kro| tatkSaNa usane hAtha pakar3a liyaa| mastakapara hAtha lagAkara uThAyA, vizAla bAhuoMse gAr3ha AliMgana diyaa| parivAradeSiyoMne Anandase jaya jayakAra kiyaa| aba yaha kuzalasiddha aSika vilamba na karake usake hAtha pakar3akara zayyAgRhakI ora le gyaa|
Page #710
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256 bharateza vaibhava aba saba dAsiyA~ bAhara raha gii| usa zayyAgRhameM donoM hI praviSTa ho gaye / vahA~para ve donoM yogo yA paramabhogI nirvANaratike AnandameM manake abhilASAko tRpti honetaka magna ho gye| parama samyaktvakA zayyAgRha hai| agurulaghu hI vahA~para caMdobA hai| adhyAnAdharUpo paradA vahA~para maujUda hai / usake andara ve cale gaye / anantadarzanarUpI dIpaka haiM, anantavIryasanI palaMga hai| sUkSmaguNarUpI sundara takiyA hai| abagAhnaguNarUpI mRdutalpa ( gAdI) hai| vahA~para sujJAna saMyukta donoM sundara bhogI bhogameM magna ho gye| zarIrake andara praviSTa ho jAya isa prakAra ekamekako AliMgana dekara zakkarase moThe oThoMse jumbana le gahe haiM ' RIT guru Apake sAtha una donoMne saMbhoga kiyA / Anandase cumbanake samaya paraspara oThako sparza kara rahe the, to karor3oM kSIrasamudroMko pInekA Ananda A rahA hai| jaba muktidevIke stanoMko hAthase pakar3a rahA hai to tIna lokakA vaibhava hAtha AyA ho itanA Ananda uma zRGgArasiddhako ho rahA hai| usake mukhako dekhate hue tIna lokake mohanasvarUpako dekhane ke samAna Ananda ho rahA hai| usakI smitanetroMko dekhanepara to araboM kharaboM kAmadevoMke darabAra meM baiThe hueke samAna Ananda A rahA hai| sundara, zakaTI, prauDhabhuja, mRdu jaMghAoMko sparza karate hue jaba vaha bhoga rahA hai to tIna lokameM mohamarasa labAlaba bharaneke samAna Ananda A rahA hai 1 lAvaNya bhare hue usake rUpako dekhaneke lie aura usake manobhAvako jAnane ke lie kevalajJAna aura kevaladarzana hI samartha hai| indriyoMkI zakti vahA~taka pahuMca nahIM sakatI hai| sarasasallApa, cumbana, yogya hAsya, netraphaTAkSakSepa, prema va AliMgana Adike dvArA vaha muktyAMganA usa siddhake sAtha ekIbhAvako prApta ho rahI hai| indrakI zaco, nAgendrako devo, cakravartIkI paTTarAnImeM jo indriya sukha hotA hai use vaha tiraskRta kara rahI hai| usakI barAbarI kauna kara sakate haiM ? aba vaha zRMgArasiddha anaMtajanmoMmeM tIna lokameM sarvatra anubhUta sukhako bhUla gayA / muktikAntAke sukhameM vaha paravaza huaa| vizeSa kyA? vaha usake sAtha advaitarUpa bana gyaa| mohake vazIbhUta hokara aneka janmoMmeM aneka striyoMke sAtha bhogakara bhI vahA~para tRpti nahIM huii| parantu sasa alakAntAke bhoganepara vaha tRpta
Page #711
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava ra17 hudhA evaM ArAmake sAtha usake sAtha rahA / vaha paramAnandasukha Aja use milA isalie Aja usakI Adi hai, parantu vaha kabhI naSTa honevAlA nahIM hai ataeva ananta hai| isa prakAra ke avinazvara amRtakAntAke sukhako usa zRMgArasiddhine prApta kiyaa| aba unake rUpa do vibhAgameM nahIM hai / donoM eka rUpa hokara rahate haiN| inake advaita premako dekhakara aora par3opo hogA va muktikAntAyeM prasanna hone lagI hai| usa zrRMgArasiddhane tIna prakArake ratna jo kahe gaye haiM unako eka hI rUpa meM anubhava kiyA / use bho vahA~para amatastrIratnake rUpameM dekhaa| isa prakArakA vaha ralakArasiddha haMsanAyake manoratnagehameM paramAnandamaya sukhase nivAsa karane lgaa| ___ idhara ayodhyAke mahala meM striyoM ke bIca duHkha samudra umar3A par3A thA use arkakIti aura AdirAjane zAnta kiyA / unako aneka prakArase sAMtvanapara upadeza kiyA / saMsArasukha kisake lie sthira hai ? kaivalyasiddhikA nAza kabhI nahIM ho sakatA hai| haMsanAthakI bhakti kyA nahIM de sakatA hai ? isalie haMsanAtha hI hamAre lie zaraNa hai / isa prakAra unhoMne una striyoko smjhaayaa| ___ aba kucha samaya meM hI abilamba aphrIti va AdirAja bhI parama dIkSAko grahaNa kreNge| use kalAvaMta sajjana akaMkIti-vijayake nAmase varNana kreNge| idhara parAkramiyoMke svAmI bharatezvarakI nirvANa pUjA zakra Adi pramukhoMne sukrama ke sAtha kI evaM apane-apane sthAnapara cale ge| jovana bhara zarIrameM jarA bho nyUnatAkA anubhava na karate hue dordha. phAlataka sukhoMko anubhava kara ekadama bharatezvara mokSa sAmrAjyake adhipati bane / yahA~para mokSavijaya nAmaka cauthA kalyANa pUrNa hotA hai| bharatezvarakI mahimA apAra hai vaha alaukika vibhUti hai / saMsArameM rame rahe tabataka samrATke vaibhavase hI rahe, tapovanameM gaye to dhyAna sAmrAjyake adhipati bane / vahA~se bho karmoMpara vijaya pAkara mokSasAmrAjyake adhipati bane / unakA jIvana sAtizaya puNyamaya hai / ataeva mokSasAmrAjya meM unako adhiSThita honeke lie derI na lagI, unakI sadA bhAvanA rahatI pI ki he paramAtman ! aneka cintAoMko chor3akara maiM eka hI pAcanA karatA hU~, vaha yaha ki tuma hara samaya merI rakSA kro|
Page #712
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava he siddhAtman ! Apa vismayasvarUpa haiM, vicitrasAmayaMse yukta haiM / Akasmika mahimA sampanna haiM / maheza ! asmArAdhya ! dazadizArazmi ! he niraMjanasiddha ! mujhe sammati pradAna karo / isI bhAvanAkA phala hai ki unhoMne alaukika paramAnaMdamaya padako prApta kiyA / .258 siMdhi mokSavijayanAma caturtha kalyANaM sampUrNam 11801
Page #713
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarvanivega saMdhiH parama paraMjyoti koTicaMdrAviSyakiraNa sujJAnaprakAza / surasumakuTamaNi raMjitacaraNAmma zaraNa zrIprathamajineza // paramAtman ! kyA kahU~, usa bharatezvarakI mahimAko, unhoMne jaba muktiko prApta kiyA to loka meM sarva jIva vairarAjya sampanna hue| lokameM agragaNya bharatezvarakA bhAgya jaba isa prakArakA hai to hamArI saMpattikA kyA ThikAnA ? yaha kabhI sthira raha sakatI hai ? dhikkAra ho, isa vicArase loga apanI sampati Adiko chor3akara dIkSita ho rahe haiM / pakhaMDAdhipati Arale jaba mogala sAga kiyA to hama loga isa alpasukhameM pha~se raheM yaha gvAloMkI hI vRtti hai, buddhimAna ise pasanda nahIM kara sakate haiM, isa vicAra se buddhimAn loga apane parigrahoMko tyajakara koI tapasvI bana rahe haiM / bharatezvara to mahAvivekI buddhimAna thA, jaba usane isa vizAla bhogako parityAga kiyA, use jAnate dekhate hue bhI hama loga mohameM pha~se raheM * to taba yaha bher3iyoMkI vRtti hai| isakA parisyAga karanA hI cAhie, isa vicArase koI tapazcaryAkI ora bar3ha rahe haiM / bharatezvara ke rahate hue to saMsArameM rahanA ucita hai, parantu usake cale jAnepara bhikSAse bhojana karanA hI ucita hai, isameM uttama sukha hai| isa 'vicArase koI tapasvI bana rahe haiM / strIpuruSa sabhI vairAgyase yukta ho rahe haiN| kucha loga ekatrita hokara cintAse vicAra karane lage ki isa prakAra sabhI strIpuruSa dIkSita ho jAya to inako AhAra denevAle kauna raheMge ? isa prakArako cintAkA avasara prApta huaa| jinakA karma DhIlA ho gayA hai ve to dIkSita hokara cale gaye jinakA karma dRr3ha thA, kaThina thA ve to apane gharameM hI rahakara nirmala muniyoMkI sevA suzrUSA karane lage / dharmake lie dAridrya kahA~ ? podanapurake adhipati mahAbala rAjA virakta hokara dIkSA ke lie sannaddha huA / usane apane donoM bhAiyoMko rAjyapAlana karaneke lie mAha
Page #714
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260 bharateza vaibhava kiyA / una donoM bhAiyoMne spaSTa niSedha kiyA / aba tInoMne vicAra kiyA ki akIti aura jAdirA sI paristhiti samajhAkara apane tonoM dIkSita hoNge| tInoM hI ayodhyAkI ora ravAnA hue ! unake sAtha agaNita senA nahIM, gAjA-bAjA bhI nahIM, sundara alaMkAra bhI nahIM haiN| sarvazRMgAroMse rahita hokara ve ayodhyAnagarI meM praviSTa hue / pitAke rahanepara to usa nagarakI zobhA hI aura thii| aba to vaha nagara bilakula zUnya mAlUma ho rahA hai| ina putroMko bahuta duHkha haa| ve kahane lage ki isa nagarameM rahaneko apekSA araNyameM rahanA adhika sukhakara hai| hAya ! pitAjI apane sAtha hI nagarakI sampattiko bhI lUTa le gaye ! nahIM to unake abhAvameM isa nagarako yaha hAlata kyoM huI ? ayodhyA nagara. kI yaha hAlata huI, isameM Azcaryako kyA bAta hai| sAre deza hI kalAhIna ho gayA hai | isa duHkhake sAthameM bharateza kI rAjyazAsana mahattApara bhI garva karane lge| Age bar3hate hue sAmane kAMtivihIna ratnagopura unako dRSTigocara huA / use dekhakara aura bhI Azcaryacakita hue ki pitAjIke sAtha hI isakA mI zRMgAra calA gyaa| isa tejavihIna rAjabhavana meM evaM prajAoMke A~sUse dravita ayodhyA meM hamAre bhAI akaMkoti AdirAja abhItaka Thahare rahe, yaha Azcaryako bAta hai / darase hI jaba tInoM kumAra akautikI ora A rahe the taba pAsa meM baiThe hue logoMse arkako tine pUchA ki yaha kauna hai ? phira jaba pAsa Aye to mAlama huA ki ye mere bhAI haiN| pitAjIke cale jAnepara rAjaThIviko unhoMke sAtha inhoMne ravAnA kiyA mAlUma hotA hai| pitAjo jaba the taba jaba kabhI ye kUmAra Ate to bahuta vaibhava va zRMgArake sAtha Ate the| inake zRMgArako dekhanekA bhAgya pitAjoko thA / parantu merA bhAgya to dAridraya. rasase yukta bhAiyoMko dekhanekA hai / hAya ! duHkhakI bAta hai| samIpa Akara bhAIke caraNoMmeM tInoMne mastaka rakhA evaM tInoM kumAra milakara duHkhase rone lge| bhAI ! pitAjIko kahA~ bhejA ? hameM agara pahalese kahate to kyA kucha bigar3atA thA? hamane tumhArA aisA konasA aparAdha kiyA thA ? isa prakAra pAdasparza kara rone lge| akItike A~khoMmeM bhI pAnI bhara aayaa| tInoM kumAroMko uThAte hue kahane lagA ki bhAI merI galatI huI, kSamA kro| una kumAroMne mAdirAjako namaskAra kiyaa| duHkhodayake sAtha usane AliMgana diyaa|
Page #715
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava evaM tInoM kUmAroM ko baiThane ke lie kahA / ve tInoM pAsameM hI Asanapara baiTha gae / arkakIrti rAjAne kahA ki bhAI mahAbala ! pitAjIko mokSa jAnemeM kucha derI nahIM lgii| nahIM to kyA tumheM meM khabara nahIM detA, yaha kaise ho sakatA hai | bhAI ! AyuSya ekadama kSINa ho gayA isalie pitAjIne isa bhUbhArako jabardasto mujhapara DAlakara vAyuvegase karmoko jalAyA evaM kaMvalyadhAmameM pdhaare| uttara meM buddhimAn mahAbala rAjAne kahA ki bhaiyA! ApakA isameM kyA doSa hai, hameM kucha duHkha huA, isase bole / parantu hama puNyahIna haiN| ataeva hameM pitAjIkA antima darzana nahIM ho skaa| bhaiyA ! pitAjI gae to kyA huA? aba to hamAre lie pitAjIke sthAnameM Apa hI haiM ! isalie hameM Aja Apase eka nivedana karanA hai| yaha kahate hue tInoM kumAra ekadama uThe va mahAbala rAjAne bar3e bhAIko hAtha jor3akara kahA ki bhaiyyA ! kRpAkara hamArI prArthanAko svIkAra karanA caahie| bhaiyyA ! pitAjI jaba gae tabhI hamAre manakA saMtoSa bhI unhoMke sAtha calA gayA, manameM bhArI vyathA ho rahI hai| zarIra hameM bhAvasvarUpa mAlUma ho rahA hai / aba to yaha jIvana hameM svapnasA mAlUma ho rahA hai| himavAna parvata aura sAgarAMta pRthvIko pAlana karanevAle pitAjIkA akhaMda SaTkhaMDavaibhava jaba adRzya hunA to jovanopayogake lie pradatta hamArI choTIsI sampatti sthira kaise mAnI jA sakatI hai ? bhaiyA ! pitAjone avadhijJAnake balase apane AyuSyake aMtako pahacAna liyA / evaM yogya upAya kara muktiko cale gaye / hameM to hamAre AyuSyako jAnanekI sAmarthya hI kahA hai ? jyeSTha sahodara ! zarIra nAzazIla haiM, AtmA avinazvara haiM, yaha bAta bAra-bAra pitAjI hameM kahate the aisI hAlatameM nAzazIla zarIrako hI vizvAsa kara naSTa honA kyA baddhimAnoMkA kartavya hai ? Apa hI kahiye / bhaiyA ! isalie hama dIkSAvanameM jAte haiN| hameM santoSake sAtha bhejo|" isa prakAra kahate hue tInoM kumAra arkaphIti ke caraNoM meM sASTAMga namaskAra karane lge| rAjA akItike hRdayameM bar3A bhArI dhakkA pahuMcA / unhoMne bhAiyoMse kahA ki bhAI ! uTho, apana vicAra kareMge / taba tInoM kumAroMne kahA ki hama uTha nahIM sakate haiM, hamAro prArthanAko svIkAra karoge to uTheMge / nahIM to nahIM uttheNge|
Page #716
--------------------------------------------------------------------------
________________ 262 bharateza vaibhava punaH arkakotine kahA ki bhAI ! isameM vAdako kyA jarUrata hai| AdirAja tuma hama milakara yogya vicAra kreNge| uTho, taba ve kumAra uThakara khar3e hue| punaH arkakItine kahA ki Apa logoMne vicAra jo kiyA hai vaha uttama hai| use karanemeM koI harja nahIM hai| pitAjIke cale jAnepara rAjyavaibhavako bhoganA ucita nahIM hai| dIkSA lenA hI ucita hai / tathApi eka vicAra suna lo| pitAjIke viyogase sabhI prajA parivAra duHkhasAgarameM magna haiN| isalie kamase kama eka varSa apana rahakara sabakA duHkha zAMta kreN| phira tuma hama sabhI mirakara dIkSA lene na tapazcaryA, mAha me nA hai| tabataka ThaharanA cAhiye / sAthameM akItine AdirAjakI ora saMketa karate hue kahA ki AdirAja! isa sambandhameM tuma kyA kahate ho| taba mAdirAjane bhI una bhAiyoMse kahA ki bhaiyA ThIka to kaha rahe haiM / kevala varSakI bAta hai / adhika nahIM isalie tumako mAna lenA cAhiye / jyeSTha sahodaroMke vacanako sunakara mahAbala rAjAne kahA ki bhaiyA ! manuSyako kSaNameM eka pariNAma utpanna hotA hai / citta caMcala hai / jIvako jo virakti Aja jAgRta huI hai vaha yadi vilIna ho gaI to phira bulAnepara bhI nahIM A sakatI hai sabako santuSTa kara Apaloga sAvakAza dokSAke lie AveM | hamAre nivedanako svIkRtakara Aja hI hameM bhejanA cAhie / isa prakAra kahate hue punaH caraNoMmeM mastaka rkhaa| Apako pitAjIko zapatha hai| Apa donoMke caraNoMkA zapatha hai| hamaloga to aba yahA~ nahIM rheNge| hameM santoSaphe sAtha bhejiye / ___ akIti rAjAne agatyA sammati de dii| bhAI ! Apaloga Age jaao| hama loga pIchese aayeNge| tonoM bhAiyoMko isa vacanako sunakara parama harSa huaa| kahane lo ki bhaiyA ! hama jAte haiM podanapurameM hamAre kumAra haiM / unako apane putroM ke samAna saMrakSaNa karanA hai| aba unake mana meM koI saMkalpa-vikalpa nahIM rhaa| ____ akotine kahA ki Aja hamArI paMktimeM baiThakara bhojana karo / kala cale jAnA / uttarameM mahAbala rAjAne kahA ki bhAI ! pitAjIke mahalako dekhanepara zokodreka hotA hai / isalie hama yahAM bhojanake lie nahIM tthhreNge| punazca donoM bhAiyoMke caraNoMko namaskAra kara ve tInoM vahA~se ravAnA hue / arkoti AdirAjake netroM meM azrudhArA baha rahI hai / parantu ve tInoM sahodara haMsate hue Anandase phUlakara jA rahe haiM / saMsAra vicitra hai| unake
Page #717
--------------------------------------------------------------------------
________________ * bharateza sA cale jAnepara bharatezvarake zeSa sahodaroMke putra vApara zrRMgArazUnya hokara Aye | aura unhoMke samAna zokAkulita hue| vRSabhasenake putra anaMtaseneMdra Adiko lekara sabhI bhAI vahA~ para Aye aura apane duHkhako vyakta karane lage, unako unake pitAboMne kevala janma diyA hai / parantu ve bAlyakAla meM hI unako chor3akara cale gaye haiN| pIchese bharatezvarane hI unakA pAlana prema ke sAtha kiyA thA / unako duHkha kyoM nahIM hogA ? bharatezvarane apane putroMmeM va inameM koI bheda nahIM dekhA yA / apane putroMke samAna ho inakA bhI poSaNa kiyaa| phira inako pitAke mukti jAnepara zoka kyoM nahIM hogA ? ve duHkhake sAtha striyoMke samAna vilApa karane lage ki hama logoMne pitAjIkA darzana nahIM kiyaa| unako dekhate to unhoMse dIkSA liye binA nahIM chor3ate / ve to hameM nAgameM hI chor3akara cale gaye / pUrvameM hama logoMne kisake vratAcaraNakA tiraskAra kiyA hogA ? kina sukhoMkI nindAko hogI ? isalie hama logoMko usa dhIrayogIke hAtha se dIkSA lenekA bhAgya nahIM milaa| tuSamASa jJAna prApta kara pitAjI ke hAthase manobhilaSita dIkSA lene ke lie hama logoMne kyA vRSabharAja, haMsarAja Adi putroMkA atula bhAgya pAyA hai ! nahIM / astu / aba honapuNya hamaloga yadi apekSA kareM to vaha guru hameM kyoMkara prApta ho sakatA hai| hameM aba bhogakI jarUrata nahIM hai| dokSA ke lie hama jaayeNge| isa prakAra kahate hue unhoMne bar3e bhAIse prArthanA kii| akIrtine kucha dina rukane ke lie kahA parantu unhoMne maMjUra nahIM kithA / taba arkakI tine kahA ki acchA ! jAo / hameM bhI aba vizeSa AzA nahIM rahI hai, hama bhI tumhAre poche-pIche aayeNge| jAte hue una bhAiyoMne apane putroMko yogyarUpase pAlana karaneke lie hAtha jor3akara kahA evaM saba alaga-alaga dizA meM dIkSA ke lie cale gaye, jaise pakherU alagaalaga dizAoM meM ur3a jAte hoM / ina sahodaroMke cale jAnepara arkakotikI bahinoM ke sAtha arkakI tike 32 hajAra bahanoI isa duHkhake samaya sAMtvanA dene ke lie aaye| kanakarAja, kAMtirAja Adi bahanoI zRGgArazUnya hokara arkakortike pAsa Aye, dhara bahineM andara mahalameM calI gaI / akaMkIti unako dekhakara uThA to usI samaya una logoMne bhI duHkhake sAtha anupAta karate hue AliMgana diyaa| evaM sabhI baiTha gaye / arkakIti AdirAjako belakara sAMtvanA dete
Page #718
--------------------------------------------------------------------------
________________ 264 bharateza vebhava hue kahane lage ki mAmAjIkI vRtti AzcaryakAraka hai| kitanI zona dIkSA lI / karmako jalAyA kitanA zoghra ! aura sAtha meM mokSako bhI kaise jaldI cale gye| unake samAna akSuNNa mahimAko dhAraNa karanevAle aura kauna haiM ? dhanya haiN| SaTkhaMDako vaza karate samaya mAmAjIko kUcha samaya lgaa| parantu mokSako vaza karaneke lie to paune cAra TikA hI lagI Azcarya hai ! / usa dina lIlAke sAtha rAjyako jIta liyA to Aja lolAse hI mukti sAmrAjyake adhipati bane / mAmAjI sacamucameM kAlakamake bhI svAmI haiN| __ loka sabhI jayajayakAra kare, isa prakArako atula kItiko pAkara mukti cale gaye / isa kArya se sabako saMtoSa honA cAhiye / Apaloga vyartha duHkha kyoM karate haiN| saMsAra meM sthira hokara kauna rahane lage haiN| mAmAjI jahA~ rahate haiM vahI sthira sthAna hai| kucha samaya vizrAMti lekara apana sabhI mukti ke lie prasthAna kreNge| mAmAjI gaye to kyA huA hameM AtmasaMvedana jJAnako dekara cale gaye haiN| isalie jamale nAhI anukaraNa kara apana bhI jAveM vyarthaM duHkha kyoM karanA caahiye| isa prakAra una logoMne arkakIti va AdirAjako sAMtvanA dii| arkakIrtine bhI uttarameM kahA ki hameM duHkha nahIM hai| thor3A-sA duHkha thA, vaha ApalogoMke Anepara calA gyaa| Apaloga bahuta dUrase Akara thaka gaye ho / isokA mujhe duHkha hai / Apaloga apane mAmAke mahala meM vaibhavase Ate the aura vaibhavase jAte ye| parantu Aja kSobhake sAtha Akara kaSTa uThA rahe ho / merA bhAgya aisA hI hai| uttarameM una bahanoiyoMne kahA ki Apa donoMke rahanepara hameM to mAmAke samAna hI Ananda rhegaa| isalie Apa loga koI ciMtA mata kro| isa prakAra kahakara 32 hajAra baMdhuoMne unake duHkha zAnta karanekA prayatna kiyA / AdirAjako vahI unake pAsa chor3akara svayaM akIrti apanI bahanoMko dekhaneke lie mahalake andara cale gaye / vahA~para zokasamudra umar3a par3A / kanakAyalI rasnAvalI Adi bahinoMne anupAta karatI huI arphakotike caraNoMmeM loTakara pUchA ki bhaiyA ! pitAjI kahA~ hai ? hamArI mAtAyeM kahA~ hai ? yaha mahala isa prakAra kAMtivihIna kyoM bana gayA ? bhaiyA ! tuma sagekhe manumAgiyoMke hote hue aisA honA kyA ucita hai ? tumhAre lie jAte samaya unhoMne kyA kahA ? hameM bhUlakara ve kyoM cale gaye? hAya ! hamArA durdaiva hai / SikkAra ho| arkakIrtikA hRdaya
Page #719
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza debhava 265 bhI zokasaMtapta huA / tathApi dhairya ke sAtha unako utthaayaa| evaM aneka 'vidhise sAMtvanA deneke lie prayatna kiyA / bahano! aba duHkha karane se kyA hogA ! muktiko jo gaye haiM ve lauTakara hamAre sAtha pahileke samAna kyA prema kara sakate haiM ? zokase vyartha duHkha karanese kyA prayojana hai ? unhoMne zivasukhake lie prayatna kiyA hai ! bhacasukhake lie nahIM / aisI hAlata meM hamako Ananda honA cAhiye / avivekase duHkha karanekA koI kAraNa nahIM | bahino ! saMpattiko chor3akara rAjya karanevAleke samAna dehako chor3akara ve mokSa sAmrAjya meM Anandamagna haiM to hameM duHkha kyoM honA cAhiye ? buddhimatI bahino ! nAzazIla rAjyako pitAne pAlana kiyA to usa dina tumaloga bahuta prasanna ho gaI thiiN| aba avinazvara mukti sAmrAjyako pitA pAlana karane lage to kyoM nahIM santuSTa hotI ? duHkha kyoM karatI hai ? apane pitAko zaktiko to dekho| tapazcaryA meM bhI zakti kI nyUnatA nahIM huI / ardhaghaTikA meM hI kamako nadakara mukti ba gye| tIna loka meM sarvatra unakI prazaMsA huI / hamAre pitAjI sukhase rahe, sukhase mukti gaye, hamAre sarva baMdhu mukti jAyeMge | isalie apane ko aba duHkha karanekI AvazyakatA nahIM hai / sahana kareM, apana mI kala jAkara unase mila sakeMge / bahino ! zoka karane me zarIra kuza hotA hai, AyuSya kSINa hotA hai / tuma logoM ko merA zapatha hai, duHkha mata kro| maMgala vicAra karo / maMgala kArya kro| isa prakAra samajhAkara apanI bahinoM kA duHkha dUra kiyA / uttara meM bahinoMne bhI kahA ki bhAI ! pahile kucha duHkha jarUra thA, aba tumhAre vacanoM ko sunakara tumhArA zapatha hai, vaha duHkha dUra huA / AAdirAja aura tuma sukhase jIvo yahI hama cAhatI haiN| isa prakAra kahato huI bhAIko sarva bahinoM ne namaskAra kiyA / tadanantara sarva bahinoM ko snAna devAcaMnAdi karAneke lie apanI striyoMse kahakara rAjA akIrti apano rAjasabhA meM aaye| vahIM para apane 32 hajAra bahutoiyoMko upacAra vacanase saMtuSTa kara sevakoM ke sAtha snAnagRhameM snAna ke lie bhejA / AdirAja aura svayaM bhI snAnakara devapUjA ko / bAdameM sabhI baMdhuoMke sAtha baiThakara bhojana kiyaa| isa prakAra pitRviyoga ke duHkhako sabako sulAyA !
Page #720
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266 bharateza vaibhava tadanantara una bahanoiyoMse akoti ne kahA ki hamAre mAtA-pitAoMne hamako chor3akara dIkSA vanakI ora prasthAna kiyA, aba mahala sUnAsA mAlUma hotA hai| isA: e kucha dina Apa loga yahAM raheM evaM hameM AnaMdita kreN| una logoMne bhI use sammati dekara kucha samaya vahIMpara nivAsa kiyaa| guNottama arkotine bhI unako va apanI bahinIko bAra-bAra aneka bhoga vastuoMko dete hue unakA sanmAnakara Anandase apanA samaya vyatIta kiyaa| dUsare dina bhAnurAja vimalarAja aura kamalarAja bhI apane putra kalatra parivArake sAtha vahA~para aaye| akIti mAdirAjake mAmA haiM, isalie akIrti AdirAjane bhI unakA sAmane jAkara svAgata kiyaa| vizeSa kyA ? nanakA bhI yathApUrva yatheSTha satkAra kiyA gayA, striyoMko bhI striyoMke dvArA satkAra karAyA gayA, isa prakAra kucha samaya vahA~para Anandase rhe| isI prakAra akaMkItise milaneke lie AnevAle bAkI sAr3he tIna karor3a bandhuvA~kA bhI unhoMne apane pitAke samAna hI AdarAtithyase yathAyogya satkAra kiyaa| __sabako samAdarapUrNa vyavahArase saMtuSTa kara, bahinoM va unake patiyoMkA bhI satkAra kara rAjendra armakItine kucha samayake bAda unakI vidAI kii| bharatezvaraka mukti jAnepara lokameM eka bAra duHkhamaya vAtAvaraNa nirmANa huaa| parantu bharatezvara ke vivekI pUtra arkAkotine apane vivekase use dUra kiyaa| samrAT bharata aise samayameM hamezA usa guru haMsanAthake zaraNameM pahu~cate the / vahA~para sadA sukha hI sukhakA unako anubhava hotA thaa| unako hamezA yaha bhAvanA rahatI thI ki_he paramAtman ! duHkha, mamakAra aura vismRti saba bhinnabhinna bhAva hai, isa vivekako jAgRta karate hue mere hRdayameM sadA bane rho| he siddhAtman ! candrako jItaneko dhavalakotise candra aura sUryake samAna viziSTa tejako dhAraNa karanevAle candrAkoti vijaya ! he mokSendra ! niraMjanasiddha ! merA uddhAra karo! iti sarvanivega saMdhiH
Page #721
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava 267 sarvamokSa saMdhiH pratinitya Ate hue apane bandhuoMkA yogya satkAra kara rAjendra akaMkIti bhajate rhe| eka dina rAjasabhAmeM siMhAsanAsIna the, usa samaya eka navIna samAcAra AyA / vimalarAja, bhAnurAja aura kamalarAjane apane putra kala ke sAtha dIkSA lI hai, yaha samAcAra milA / apane bhAnajoMko sAMtvanA dene ke lie jaba dhe ayodhyAmeM Aye the, usI samaya mahalameM cakravartIkI sampattiko dekhakara unheM vairAgya utpanna huA thA isI prakAra arkakItike bAMdhavoMmeM bahutase logoMke dIkSita honekA samAcAra usI samaya milaa| akaMkoti aura AdirAjake hRdaya meM bhI virakti jAgata hii| bhAIke mukhako dekhakara arphakoti haMsA aura AdirAja bhI usake mukhako dekhakara haisA / evaM kahane lagA ki hamAre sarva bAMSaya Age cale gye| aba hameM vilamba kyoM karanA cAhiye / hameM dhikkAra ho| ___arkakotine bhAIse kahA ki tuma Thoka kahate ho / tuma koI sAmAnya nhiiN| kailAsanAthake vaMzaja ho| maiM ho abhI taka phaMsA huA hai / aba maiM bhI nikala jAU~gA, dekho ! pitAjIkI navanidhi, caudaha ratna evaM aparimita sampatti jaba ekadama adulya huI to isa sAmAnya rAjyapadapara vizvAsa rakhanA adharmapanA hai mere prabhune rahate hue yuvarAja padameM jo gaurava thA, vaha mujhe Aja adhiparAjapadameM bhI nahIM haiN| isalie mere isa gauravahIna adhirAjapadako jalAo / isako dhikkAra ho| pahale pakhaMDake samasta rAjendra Akara hamArI sevA karate the / aba to kevala ayodhyAke AsapAsa ke rAjA hI mere adhIna haiM kyA ise mahatvakA aizvarya kahate haiM ? dhikkAra ho! jisa pitAne mujhe janma diyA hai| usakI AzAkA ullaMghana na ho isa vicArase maiMne bhUbhArako dhAraNa kiyA hai| yaha rAjyapada uttama hai, isameM sukha hai, isa bhAvanAse maiMne grahaNa nahIM kiyA, aba ise kisIko pradAna kara detA huuN| ghAsakI bar3e bhArI rAzike samAna soneko rAzi maujUda hai| ghAsake bar3e parvatake samAna ho vastrAbhUSaNoMkA samUha hai / parantu una sabako arkaphItine ghAsake hI samAna smjhaa| supArIke parvatake samAna AbharaNoMkA samUha hai / samudrataTakI retIke samAna dhAnyarAzi hai| parantu ina sabakI kImata aba arkakI tike hRdaya meM eka sUkhI supArIke ardhabhAgake barAvara bhI nahIM hai / _ - S A MPILA---
Page #722
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268 bharateza vaibhava suvarNanirmita mahala, ratnanirmita gopura, nATakazAlA Adi to aba use zmazAnabhUmi aura kArAvAsake samAna mAlUma ho rahe haiN| saundayaMyukta aneka striyA~ aba to use kurUpI strIveSako dhAraNa karanevAle pAtroM ke samAna mAlUma hone lge| rAjapaTTa to aba use eka baMdIkhAneke pahareke samAna mAlUma ho rahA hai| bharatezvarake samaya saba kucha mahAbhAgyase yukta thA, parantu usake mukti jAnepara vikriyAse nirmita sabhI vaibhava adRzya ie| hAthI, ghor3A, ratha Adi sabhI usa samaya use indrajAlake samAna mAlUma hue / vairAgyakA tIna udaya haA / arkakIrtike pUtroMmeM bahatase vayaska the; unako rAjya pradAna karanekA vicAra kiyA to unhoMne sApha niSedha karate hue pratimA kI ki hama to isa rAjyameM nahIM raheMge AdirAjake proTaputroMko paTTa bAMdhanekA vicAra kiyA to unhoMne bhI maMjUra nahIM kiyA evaM sabhI dIkSAke lie sannaddha hue / jaba paur3ha putroMne rAjyapadako svIkAra nahIM kiyA to chaha varSa ke do bAlakoMko adhirAja aura yuvarAja padameM adhiSThita kiyaa| manurAja nAmaka apane kumArako AdharAjakA paTTa aura bhogarAja nAmaka AdirAjake putrako yuvarAja paTTa bAMdhakara unake pAlana-poSaNake lie anya AptajanoMko niyukta kiyaa| ina donoM kumAroMke mAmA zubharAja, matirAja nAmaka saradAroMko ativinayase samajhAkara unake hAtha meM donoM putroMko sauMpa diyaa| bAkI sabhI bAMdhava mitra dIkSAke lie sannada hue / parantu sanmatinAmaka maMtroko Agrahase ThaharAyA ki tuma ye pUtra bar3e hoM tabataka vahA~ ThaharanA, bAdameM dIkSA lenA / sAthameM usakA yatheSTa satkAra bhI kiyA gayA / deza mahala, hAtho, ghor3A, prajA, parivAra, khajAnA, nidhi yAdi jo kucha bhI hai use Apa loga dekhate rahanA, aura sukhase jInA isa prakAra nirAzAse usane unako kaha diyaa| ___ AdirAjase tapovanako calaneke lie kahanese pahile ho vaha uTha khar3A huaa| aura donoM dokSAke lie nikle| sevakoMne camara Dholate hue do sundara vimAnako lAkara sAmane rakha diyA to eka vimAnapara arkakoti car3ha gyaa| dUsare vimAnapara AdirAjako car3haneke lie kahA / AdirAja ne usako niSedha kiyA ki sAmAnya rUpase ho aauuNgaa| vahA~para usane kahA ki vaha rAjanItiko chor3anA nahIM cAhatA hai / camara, vimAna Adi to
Page #723
--------------------------------------------------------------------------
________________ marateza vaibhava 269 paTTAbhiSikta rAjAke lie cAhie, yuvarAjake lie kyA jarUrata hai ? avivekake AcaraNako kauna kara sakate haiM / ise meM nahIM cAhatA huuN| ___ arkakIsine Agraha kiyA ki bhAI ! aba to apane mokSapathika haiM, ise mokSayAna samajhakara baiThane meM harja nahIM, tathApi vaha taiyAra nahIM hamA kahane lagA ki dIkSA lenetaka rAjyAMgake saMrakSaNako AvazyakatA hai| bar3e bhAIke usa vimAna aura camarake sAtha calanepara AdirAjane bhI eka pAlakIpara car3hakara yahA~se prayANa kiyaa| mahala meM una choTe baccoMko pAlanevAlI do dAsiyoM raha gaI haiM / bAkI sabhI striyAM unake yogya suvarNa pAlakiyoMpara car3hakara inake pIchese A rahI haiN| sArA deza hI nigarasameM magna huA hai, isalie vahA~para ronevAle rokanevAle vagairaha koI nahIM hai / ataeva vizeSa derI na karake hI rAjendra arkakIrti Age bddh'e| nagarase bAhara pahuMcakara bharatezvarane jisa jaMgala meM dIkSA lo thI usI jaMgalameM praviSTa hue / aura vahA~para eka candanavRkSake samIpa apane vimAnase utre| saba loga jayajayakAra kara rahe the! pAlakose utare hA! mAdirAjako bhI balAkara apane pAsa hI khar3A kara liyaa| bAkI sabhI jarA dUra sarakakara khar3e hue aura striyA~ bhI kucha dUra alaga khar3I ho gii| guru haMsanAthako hI apanA guru samajhakara dUsaroMkI apekSA na karate hue apane Apa hI dIkSita honeke lie sannaddha hue| ve bharatezvarake ho to putra haiN| pitAko dIlAke samaya jisa prakAra paradA gharA yA usI prakAra inako bhI paradA dharA gayA / pitAne jisa prakAra dIkSA lI usI prakAra inhoMne bhI dIkSA lI, itanA hI kahanA paryApta hai / bharatezake samAna hI dIkSA lI / parantu bharatezake samAna antarmuhUrta samayameM karmoMkA nAza unhoMne nahIM kiyA / kucha samaya adhika lagA ! nirmala zilAtalapara donoM bhAI kamalAsanameM baiTha gaye / aura samaRjudehase virAjamAna hokara A~kha mIMca lI evaM caMcalamanako sthira kiyaa| ___ A~kha mIMcane mAtrase bhAIkA sambandha bhUla gye| aba vahA~para koI mAtRmoha nahIM hai| manakI sthiratA AtmAmeM hote hI unheM zarIra bhinna rUpase anubhavameM Ane lgaa| hara padArthakA moha to pahalese naSTa huA thaa| sahodara sneha bhI aba dUra ho gayA hai| isalie aba una yogiyoMko paramAtmakalAkI vRddhike sAya karmakI nirjarA ho rahI hai|
Page #724
--------------------------------------------------------------------------
________________ 270 bharateza vaibhava __ lokameM sneha (tela) kA sparza honepara agni adhika prajvalita hotI hai| parantu dhyAnAgni to sneha mohake saMsargase bujha jAtI hai| sneha jitanA dUra ho jAya utanA hI yaha dhyAna bar3hatA hai, sacamuca meM yaha vicitra hai| bAharake loga samajhate the ki yaha bar3A bhAI hai, bar3A tapasvI hai. yaha choTA bhAI hai, choTA tapasvI hai / parantu andara ma choTA hai aura na bar3A hai| donoMke hRdayameM nidAnandamaya prakAza barAbarIse bar3ha rahA hai / lokameM vaya, zarIra, vaMza Adike dvArA manuSyoMmeM bheda dekhanemeM AtA hai, parantu paramArthase AtmAko dekhanepara vahA~ kucha bhI bheda nahIM hai| hAya unake dhyAnaniSThuratAkA kyA varNana karanA / kapAsakI rAzipara dar3I huI cinagArIke samAna karmakI rAziko vaha dhyAnAmni laga gaI / varNana karate vilamba kyoM karanA caahiye| una donoM tapodhanoMne apane vizuddha dhyAnabalake dvArA pAsiyA karmako eka sAtha naSTa kiyA / Azcarya hai, DhAI ghaTikAmeM koko naSTa karanekA mahatva pitAjoke lie rahane do zAyada isIlie kucha adhika samaya lekara arthAt sAr3he pAMca ghaTikAmeM unhoMne zAti nau namaH riyA : pitAne dIkSA lete hI gheNyArohaNa kiyaa| parantu putroMne dIkSA lekara cAra ghaTikA taka AtmArAmameM vizrAMti lekara anaMtara zreNyArohaNa kiyA / zreNimeM to antamUharta ho lgaa| koMko unhoMne kisa kramase naSTa kiyA yaha bhujabaliyogike zreNyArohaNake samaya ginAyA hai, usI prakAra samAna lenA cAhie / koke nAza honepara bharata bAhunalIke samAna hI guNoMko prApta kiyaa| karkaza karmoke dura honepara akIti aura AdirAja koTicandrArka prakArako pAkara isa bhUtalase 5000 dhanuSa pramANa AkAza pradezameM jA viraajeN| cAroM orase sura naroragadeva jayajayakAra karate hue Aye vizeSa syA ? donoM kevaliyoMko alaga-alaga gaMdhakuTokA nirmANa kiyA gayA / kamalako sparza na karate hue kamalAsanapara donoM paramAtmA virAjamAna haiM sarva bhavya janoMne Akara pUjA kI, stotra kiyaa| vahA~ mahotsava huA / devendrake prazna pUchanepara bharata sarvajane jisa prakAra upadeza diyA usI prakAra ina kevaliyoMne bhI ghamavarSA kI bharatajinane jisa prakAra striyoMko dIkSA dI thI, usI prakAra inhoMne bhI striyoMko dIkSA dii| uddahamati, aSTacandrarAja, ayodhyAMka evaM kucha anya rAjAoMne bhI
Page #725
--------------------------------------------------------------------------
________________ * : 7 bharateza vaibhava 271 dIkSA lI / jJAnakalyANakI pUjA kara devendra svargalokako calA gayA / parantu pratinitya aneka bhavyagaNa, tapodhana Anandase vahA~para Ate the evaM kevaliyoM kA darzana lete the| zrI kuntalAvatI va kusumAjI sAdhvIko bahuta hI harSa ho rhaa| abhI unake hRdaya meM putrabhAvanAkA aMza vidyamAna hai / ina donoMke hRdayameM mAtRmoha nahIM hai| parantu mAtAoMke hRdayameM abhI taka putra bhAvanA vidyamAna hai yaha to karmako vicitratA hai| vaha zarIra ke astitvameM barAbara rahatA hI hai| pAThakoM ko pahalese jJAta hai ki bAhulake tIna putra aura anaMta senendra Adi rAjA pahilese hI dIkSA lekara cale gaye haiN| akIti aura AdirAjane svayaM hI dIkSA lii| parantu una sabane gaMdhakuTI pahu~cakara jinaguru sAkSIpUrvaka dIkSA lI hai| parantu ye to pitAke tattvopadezako bAra-bAra sunakara pitA ke samAna ho AtmAko dekhate hue svayaM dIkSita hue| anya logoM ko yaha zAmadhye kzo hotA hai| apane aMtaraMgako dekhakara jo AtmAnubhava karate haiM, unako AtmA hI guru hai / parantu jinako AtmAnubhava karate haiM, unako dIkSita honeke lie anya gurukI AvazyakatA hai / yahI nizcaya vyavahArakalA hai / syAdvAdakA rahasya hai / kisI vastu ke khonepara yadi svayaMko nahIM mile to dUsare apane snehI andhuoMko sAtha lekara DhU~r3hanA ucita hai / yadi vaha padArtha svayaMko ho mila gayA to dUsaroMkI sahAyatA kI kyA jarUrata hai / ina sahodaroMke dIkSita honeke bAda kanakarAja, kAntarAja Adi sAloMne bhI dIkSA lI, isI prakAra unake mAtA-pitA, bhAI Adi sabhI dIkSita hue| evaM savaM bahinoMne bhI dIkSA lI / bhAvAjI ratnAjI, kanakAvalI Adi bahinoM ne bhI apane patiyoMke sAtha hI vairAgyabharase dIkSA lI / bharatezvara ke rahanepara to yaha bharatabhUmi sampatti vaibhavase bharita thii| parantu usake cale Anepara vairAgya samudra umar3a pdd'aa| evaM sarvatra vyApta ho gyaa| mohanIya karmakA jaba sarvathA abhAva huA tabhI mamakArakA abhAva huaa| aba to ye kevalI paramanispRha hai isalie donoM kevaliyoMkI gaMdhakuTI bhinna-bhinna pradezake prANiyoMke puSyAnusAra bhinna-bhinna dizAmeM calI gaI / saba loga jayajayakAra kara rahe the /
Page #726
--------------------------------------------------------------------------
________________ 272 bharateza vaibhava pitAne ghAtiyAkarmoko naSTa kara dUsare hI dina mokSako prApta kiyaa| parantu inako ghAtiyA karmoko naSTa karaneke bAda kucha samaya vihAra karanA pdd'aa| pitAke samAna ghAtithA karmoko to zIghra naSTa kiyaa| parantu aghAtiyA karmoko dUra karaneke lie kucha samaya adhika lgaa| pitAne apane AyuSyake avasAnako jAnakara dIkSA lI thii| parantu inhoMne AyuSyako bahuta sA bhAga zeSa rahanepara bhI dIkSA lI hai / isalie AyuSyako vyatIta karaneke lie gaMdhakuTImeM rahakara kucha samaya vihAra karanA par3A, jisase jagatko paramAnanda prApta huaa| arkakIti aura AdirAja kebalIkA vihAra kaliMga, kAzmIra, lATa, karNATa, pAMcAla, saurASTra, nepAla, mAlava, huramuMji, kAzi, hammIra, baMgAla, barbara, sindhu, pallava, magadha, aura turkasthAna Adi sabhI dezoMmeM huA evaM sarvatra upadezAmRtako pAna karAkara sabako saMtuSTa kiyaa| jahA~ tahA~ bhavyoMne upasthita hokara kevaliyoMkI arcAkI pUjA kI, yaMdanA kI, aura Atmahitako pUchamepara divyadhvanise Atmasiddhike mArgako nirUpaNakara unakA uddhAra kiyaa| vizeSa kyA varNana kiyA jAya ? bahuta samaya taka dharmavarSA karate hue donoM ke valiyoMne vihAra kiyA evaM loko dharmapaddhatikA prakAza kiyA / aba AyuSyakA anta samIpa AyA to unhoMne samAdhiyogako dhAraNa kiyaa| arkakI ti kevalIne raupyapavaMtase adhAtiyA karmoko naSTa kara mukti prApta kiyaa| devendra AyA ya nirvANapUjA kara calA gyaa| isI prakAra kucha dinake bAda AdikevalIne bhI aghAtiyA karmoko naSTa kara usI parvatase muktiko prApta kiyaa| antima maMgalavidhi to prokta prakArase ho kI gii| vRSabhanAtha haMsanAtha Adi bharataputroM evaM bAhubalike putroMne bhI jahAM tahAM girivananadItaToMmeM tapazcaryA kara muktiko prApta kiyA / ajikAoMne ghora tapazcaryAkara strIparyAyako naSTa karate hue puruSa hokara svarga meM janma liyaa| __Adiprabhuke nirvANake bAda cakravartIkI mAtAoMko svargalokI prApti huI / bharatezake mokSa Aneke bAda unako rAniyoMko bhI svargalokameM puruSatvakI prApti huI / AdinAthake anaMtara hI kaccha mahAkaccha yogiyoMko mokSa kI prApti huI aura bharatezake bAda bAhubali nami cinami ne vRSabhasena
Page #727
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza vaibhava ko bhUktikI prApti huii| praNayacandra, guNavasataka mantrIne AdiyakezakI anumatise AdinASase dIkSA lI evaM tapazcaryAkara mokSako cale gye| dakSiNa nAgara Adi bharatezake ATha mitra, maMtrI va senApati bhI dIkSita hokara mukti cale gye| ve bharatezako chor3akara anya sthAnameM kaise raha sakate haiM ? aba phisa kisakA nAma le ? marodhIkumArako chor3akara bAkI sarva bharatezvarake putra va bhAI sabake saba mokSadhAmamaiM phuNce| __ samrATake jamAtAoMmeM kucha to svarga meM aura kucha to modAmeM cale gaye, aura putriyoMne viziSTa sapazcaryAkara svargaloko puruSatvako prApta kiyaa| vimalarAja, kamalarAja aura bhAnusajane muktiko prApta kiyaa| zeSa gAMdhamoMmeM kisIne svarga aura kisIne mokSako kramase prApta kiyaa| devakulako dIkSA nahIM hai, isalie gaMgAdeva aura siMdhudeva apano vejiyoMke sApa gharameM hI rhe| nahIM to ve bhI gharameM nahIM raha sakate the| isI prakAra mAmarAdi dhyaMtarenara bhI zivA kara mahala meM ho rahe / ve dIkSita nahIM ho sakate the, nahIM to usa guNottama Avicakozake viyoga sahana karate hue isa bhUbhAgameM kauna raha sakate haiM ? yaha bharatekara guruhaMsanAthapara mugdha hokara cetoraMgameM use dekhate the to sAgarAMta pRthvIke prajAnana unako vRttipara prasanna the| AtmArAmapara kauna mugdha nahIM hoMge ? use jAne do / vAyukI sAmarthyase vRddhatvako prApta na karate hue sadA javAnI meM rahanA kyA AzcaryakI bAta nahIM hai ? 96 hajAra rAniyoMmeM yaskiSita bhI massara utpanna na hone dete hue rahanevAle vivekIpara kauna mugdha nahIM hoMge ? parigrahoMko tyAga kara sabhI manaHzuddhiko prApta karate haiM / parantu parigrahoMko grahaNa karate hue Atmazuddhi karanevAle kauna haiM ? sampatike honepara nocavRttise calanevAle lokameM bahuta haiM, bharatezvarake samAna sakalezvayaMse sampanna hokara gambhIratAse calanevAle kauna haiM ? dUradarzitAle viSayako jAmanekA prakAra buddhimattAse bolanekA krama, prajA parivArake pAlanakA prabandha, Ajake sukha aura kalakI AtmasiddhikI ora duSTi, yaha saba guNa bharatezvarameM bhare hue the| mitroMkA vinaya, maMtriyoMkA parAmarza, senApati, mAgadhAmarAdikA sneha, satkavi aura vidvAnoMkA samAdara lokameM bolake samAna aura kise prApta ho sakate haiM ?
Page #728
--------------------------------------------------------------------------
________________ 274 bharateza vaibhava mAtA-pitAoMko bhakti, bahinoMko prIti, sAloMkI sarasatA, putra. putriyoMkA prema aura sabase adhika striyoMkA saMtoSa bharatezvarake samAna kise prApta ho sakate haiM / rAjyapAlanake samaya koI ciMtA nahIM, tapazcaryA ke samaya koI kaSTa nahIM / santoSameM hI the, aura santoSake sAtha hI mukti gaye / dhanya hai| muktAtmA sabhI sadRzya hai / parantu saMsArameM atula bhogake bIca rahane para bhI Atmazaktiko jAnakara kSaNamAtrameM muktiko prApta karanevAlI gustike prati merA hRdaya nAkArA ! pitAko do rAniyoMke rahanepara bhI hajAra varSa tapazcaryA kara mukti jAnA par3A, kucha kama lAkha rAniyoMke hote hue bhI bharatezvarane kSaNamAtrameM mokSa prApta kiyaa| yaha Azcarya hai| isameM chipAnekI bAta kyA hai ? prathamAnuyogameM prasiddha vesaThazalAkA puruSoM meM isa puruSottama-bharatezvarako sarvazreSTha samajhakara usakI prazaMsA saMtoSake sAtha maiMne kii| bhogoMke bIca rahate hue bhI haMsanAthake yogameM magna hokara kSaNamAtra muksiko prApta honevAle bharatabhAskarakA yadi varNana na kareM to rasnAkara siddha AramasukhI kaise ho sakatA hai, vaha gaMvAra kahalAne yogya hai| ___ zrRMgArake vazIbhUta hokara bhogakathAoMko sunate hue bhavyagaNa na bigar3e isa hetuse aMgasukhI aura mokSasukhI bharatezvarakA kathana zrRMgArake sApa varNana kiyaa| maiMne kAvyameM duSTa, durAcArI va nIca satiyoMkA varNana nahIM kiyA hai / sAtizaya puSpazIla bharatezvara va unakI striyoMkA varNana kiyA hai jo ise smaraNa kareMge unako puNyakA baMdha hogaa| isa kathAnakako maiMne jaba varNana kiyA taba lokameM bahutase logoMko harSa huA / parantu 8-4 guNDoMko bahuta duHkha bhI huA / maiMne koI lAma va kIrtikI lolupatAse isa kRtikA nirmANa nahIM kiyA / kIrti to apane mAma A jAtI hai| parantu kucha dhUrta kItikI apekSA karate hue usakI pratikSA karate haiM / kIrtiko kAmanA se ve kavitA karane laga jAte parantu vaha Age nahIM bar3hatI hai, aura na hI kAnako hI zobhatI hai / phira kucha bhI na bane to "jAne do, isa navIna kavitAko" kahakara prAcIna zAstroMmeM gAyata karate haiM / ve loga eka mahIne meM jo zAstrakA adhyayana karate haiM ve mujhe eka dinameM avagata hote haiM / tathApi una bAhyaviSayoM ke pratipAdanase kyA prayojana hai, yaha samajhakara maiM antaraMgameM magna rahA / bAhya vAkyaprapaMca
Page #729
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharateza pemava ko chor3akara maiM rahatA thaa| parantu svA-pIkara masta bhaTTArakoMke samAna ve aneka bhArose yukta honepara bhI bhavasena guruke samAna bolate the| __ zarIrameM sthita bhAramAko nagnakara usakA maiM nirIkSaNa karatA thA / parantu ve zarIrako nagnakara AtmAko aMdhakArameM rakhate hue duniyA meM phira rahe the| kisI bhI prayatnase bhI ve merA kucha nahIM bigAr3a sake aura ulTA inako hI nidA lokameM hone lagI to usa duHkhase ve ajJAnI mere kAvyakI niMdA karane lage / sUryako tiraskRta karanevAle ullUke samAna tarka purANa Adike bahAne mero kRtiko nidA karane lge| maiM to unakI paravAha na kara maunase ho rahA, parantu vidvAna va rAjAoMne ho unako dabAyA ! dhyAnameM jaba gila nahIM lagA here AnanIyatI nuddhi ke lie maiMne kAvyako scanA ko; kisoke sAtha IrSA va spardhAke vazIbhUta hokara granthakA nirmANa nahIM kiyA / isalie maunase hI rahA / hasanAthakI zaktise viracita kAvyako lokAdara milanemeM saMkSaya kyA hai ! mero sUcanAke pahile hI vidvAn, munigaNa va rAjAdhirAja ise cAhakara uThA le gye| kavi-paricaya mujhe lokameM kSatriya vaMzaja, karnATaka kSetrakA aNNa kahate haiM, parantu yaha saba mere vizeSaNa nahIM haiM, inako maiM apane zarIrakA vizeSaNa samajhatA huuN| meM siddhapadake prati mugdha hU~ isalie ratnAkarasiddha kahane meM kabhI kabhI mujhe prasannatA hotI hai| zuddhanizcayaH vicArameM niraMjanasiddha hI maiM kahalAtA huuN| janma maraNa roga zokAdikase yukta mAtA-pitAke paricayase apanA paricaya loga karAte haiN| parantu maiM to zrImaMdarasvAmIko apane pitA kahane meM Ananda mAnatA hU~ / mere jIvana meM eka rahasya hai, siddhAntake tatvako samAnakara, lokameM vizeSa galabalA na karate hue usakA maiM AcaraNa karatA hU~ caritrameM pratipAdita rahasya koI vizeSa nahIM hai| Atmarahasya aura bhI adhika haiN| use koI sImA nahIM hai| mere dIkSA guru cArukIrti yogI haiM, mokSAyaguru haMsanAtha haiN| yaha akSuNNabhavya ralAkarasiddha vyavahAra nizcayameM atidakSa haiN| deziMgaNAgraNi cArukoAcArya ne jaba dokSA dI to zrI guru haMsanAthane usameM prakAza dekara mero rkssaakii| guru hasanAthako kRpAle sivAntake sArako samajhakara Atma
Page #730
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharatekA mana lIlAke lie bharasezabhava kAvyako racanAkI, AtmasukhakI apekSA karanevAle use adhyayana kreN| jinako cAhiye ve suneM, jinheM nahIM cAhiye ve na suneM, upekSA kreN| mujhe na usameM vyAkula hai aura na saMtoSa hai| maiM to nirAkAMkSI hai| bhaMgAMcajako Adi lekara digvijaya, yogavijaya, mokSavijayakA varNana kiyA hai aura yaha pAMcavAM akItivijaya hai / yahA~para paMcakalyANakI samApti hotI hai| paMcavijayoMkA bhaktise adhyayanakara jo prabhAvanA karate haiM ve niyamase paMcakalyANako pAkara mukti jAte hai| yaha nizcita siddhAnta hai| bharateza vaibhava anupama hai, bharatezake samAna hI bharatezake putra mI rAjya vaibhavako bhogakara mokSasAmrAjyake adhipati bane / yaha bharatezaka sAtizaya puSyakA phala hai| isa jinakathAko jo koI bhI sunate haiM, unake pApabIjakA nAza hotA hai / lokameM unakA teja bar3hatA hai puNyakI vRddhi hotI hai| isanA hI nahIM, Age jAkara ve niyamase aparAjitezvarakA darzana kreNge| premase isa granthakA jo svAdhyAya karate haiM, gAte haiM, sunate haiM evaM sunakara AnaMdita hote haiM ve niyamase devalokameM janma lekara kala zrImaMdara svAmIkA darzana kreNge| vRSabhamAsameM prArambha hokara kumbhamAsameM isa kRtikI pUrti huii| isalie he vRSabhAMka, haMsanAtha ! cidambara puruSa ! paramAtmana ! tumhArI jaya ho| he siddhAtman ! Ananda-lokanATayAvalokameM vakSA ho| brAhmAnanda siddha ho ! samRddha ho ! dhyAnakagamya ho ! he mokAsaMdhAna ! niraMjanasiddha ! mujhe sanmati pradAna kIjiye, yahI merI prArthanA hai| iti sarvamokSa saMSi arkakotivijaya nAmaka paMcakalyANa samAptam ( iti bhadraM bhUyAt )