Book Title: Aagam 02 SOOTRAKUT Moolam evam Vrutti
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004102/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sUtrakRtAGgasUtram namo namo nimmaladasaNassa 'pUjya zrIAnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurubhyo namaH / / "sUtrakRt" mUlaM evaM vRtti : / [mUlaM + bhadrabAhusvAmI kRt niyukti; + zilAMkAcArya racita vRttiH] [Adaya saMpAdakaH - pUjya AgamoddhAraka AcAryadeva zrI AnaMdasAgara sUrIzvarajI ma. sA. 1 / (kiJcit vaiziSThyaM samarpitena saha) ' puna: saMkalanakartA- muni dIparatnasAgara (w.com., M.Ed., Ph.D.) | 04/07/2014, zukravAra, 2070 aSAr3ha zukla 7 jain e library's Net Publications muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH / Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [ ], adhyayana [ ], uddezaka [ ], mUlaM [ ], niyukti: [] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata sutrAMka dIpa anukrama ahama bhImacchIlAGkAcAryavihitavivaraNayutaM zrImatsudharmasvAmigaNabhRTTancha / shriimtsuutrkRtaanggm| 1001 zeu nagInadAsa jIvaNajI navasArI 500 bAi pAravatI te zA dalachArAma bakhatacaMdanoM vidhavA 601 zeTha lallubhAi kevaladAsa kapaDavaMja amadAvAda 501 zeTha maganalAla dIpacaMda mANasA 500 bAi bhoMdhIvAha zeTha lallubhAi cunIlAlanI dhaNIyANI 501 zA nathubhAha lAlacaMdanI dIkarI bAi parasana kapaDavaMja surata 500 jhaverI kasturacaMda saveracaMda surata 500 zeTha sobhAgyacaMda mANekacaMda suratavaMdara prakAzayitrI-pUrvoktamahAzayAnAM saMpUrNadravyasahAyanAgamodayasamitiH zreSTiveNicandrasUracandradvArA / vIrasaMvat 2443. vikramasaMvat 1973. krAiSTasya san 1917. pratayaH / ...] vetanaM 2-12-0 [Rs.2-12-01 sUtrakRtAGgasUtrasya mUla "TAiTala peja" Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlAMka: **** 001 028 060 076 **** 089 111 143 mUlAGkA: 806 viSaya: zrutaskaMdha 1 adhyayanaM 1 samayaM uddezaka:- 1 paJca mahAbhUtaH, - AtmAdvaita, dehAtma, - AtmASaSTha evaM aphAlavAda: uddezaka:-2- niyati, ajJAna, -jJAna evaM kriyA vAda: uddezaka:- 3- jagatkartRtva, - trairAzika evaM anuSThAnavAdaH uddezaka:-4- lokavAdaH -asarvajJavAda:, ahiMsA, caryAdi adhyayanaM 2 vaitAliyaM - uddezaka :- 1- manuSya bhavasya | durlabhatvaM, mohAdi-nirvRtiH.. -prathamaM mahAvrataM Adi: uddezaka :- 2 parisaha kaSAya-jaya -parigraha-paricayAdI niSedha: -samitivarNanam uddezaka:- 3- muktihetu:, mahAvratamAhAtmyaM, karma phala-saMvara evaM nirjarAdi: pRSThAMka 005 022 028 062 084 098 109 111 124 144 sUtrakRtAGga sUtrasya viSayAnukrama viSaya: adhyayanaM 3 upasarga: uddeza :- 1- pratikula upasargaH | uddezaka:-2- anukUla upasarga: uddezaka:- 3- paravAdI vacanAt AtmikadukhaM uddezaka:- 4- yathAvasthita arthaprarUpaNaM mUlAMka: ** 165 182 204 225 *** 247 ** 300 327 ** 352 ** 381 ** 411 adhyayanaM 4 strIparijJA uddezaka:- 1.2 strI pariSahaH adhyayanaM 5 narakavibhaktiH uddezaka :- 1- narakavedanA uddeza:-2 vargatibhramaNa adhyayanaM 6 vIrastutiH - mahAvIraprabhoH guNavarNanaM adhyayanaM 7 kuzala paribhASA -hiMsA evaM tat karmaphalaM, -bodhi durlabhatvaM, - svasamaya parasamaya varNanaM, - AhAra vidhi-niSedha: adhyayanaM 8 vIrya - vIryasya bhedavarNanaM, bAla evaM pRSThAMka 158 161 170 180 ~2~ 191 207 213 246 256 273 287 289 310 334 niryukti gAthA: 205 viSaya: mUlAMka: ** 437 ** 473 ********* adhyayanaM 9 dharma -dharma svarUpaM, hiMsAdipaMcakasyatyAgasya upadezaH, anAcAratyAga:, pravrajyAvidhAnaM adhyayanaM 10 samAdhiH -prANAtipAta Adi viramaNam, -AdhAkarmAhAra-strI saMgatiH evaM nidAnAde: niSedha:, - ekatva Adi bhAvanAsvarUpaM adhyayanaM 19 mArga: -mokSamArga, viratiupadeza:, -bhAvasamAdhiH adhyayanaM 12 samavasaraNaM -ajJAnAdi-vAdaM bhavabhramaNa hetuH - anAsakti upadeza: adhyayanaM 13 yathAtathyaM -mokSa evaM baMdhasvarUpaM, -mada tyAga upadeza: adhyayanaM 14 granthaH - aparigraha-brahmacarya upadeza:, -praznottaravidhi:, bhASAviveka:, - sUtroccAraNaM va arthapratipAdanaM paMDita vIryam muni dIparatnasAgareNa saMkalita ..... AgamasUtra [02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH pRSThAMka 355 376 395 418 463 485 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSThAMka: pRSThAMka: 611 745 526 mUlAkA: 806 || mUlAMka: | viSaya: ** | adhyayanaM 15 AdAnaM 607 |-mokSasya upAyA:, -bhavabhramaNaniSedha hetu: ** | adhyayanaM 16 gAthA / 632 |-anagAra svarUpaM ____ zrutaskaMdha-2 ** | adhyayanaM 1 puNDarika 633 | -puNDarika-uddharaNaM dRSTAMta evaM tad bhAvasya kathanaM, dehAtmapaJcamahAbhUta-kAraNika Adi vAda kathanaM sUtrakRtAGga sUtrasya viSayAnukrama mUlAMka viSaya: pRSThAMka: | ** | adhyayanaM 2 kriyAsthAnaM / 648 -trayodaza kriyAsthAnAni ** | adhyayanaM 3 AhAraparijJA 688 675 -vividha vanaspatikAyasya utpati, tasya AhAravidhi: -jIvotpatti: tasya AhAra evaM zarIra varNanaM ** | adhyayanaM 4 pratyAkhyAnaM 700 |-aprtyaakhyaan svarUpa, -pratyAkhyAna heta:, SaD jIvanikAya hiMsA viramaNaM niyukti gAthA: 205 mUlAMka: viSaya: ** | adhyayanaM 5 AcArazrutaM 705 -anekAnta vacanaprayogakaraNaM -jIva ajIva Adi tattvasya astitva-svIkAra: | adhyayanaM 6 ArdrakIyaM 738 -gozAlaka evaM ArdrakumArasya paraspara vArtA, zAkya bhikSusArdhaM ArdrakumArasya saMvAdaH | adhyayanaM 7 nAlaMdIyaM 793 | -peDhAlaputra evaM gautamasya / paraspara vArtA 774 537 538 724 -859 muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: ~3~ Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sutrakRt - mUlaM evaM vRtti:] isa prakAzana kI vikAsa-gAthA yaha prata sabase pahale "sUtrakRtAGgasUtra" ke nAmase sana 1917 (vikrama saMvata 1973) meM Agamodaya samiti dvArA prakAzita huI, isa ke saMpAdaka-mahodaya the pUjyapAda AgamoddhAraka AcAryadeva zrI AnaMdasAgarasUrIzvarajI (sAgarAnaMdasUrijI) mahArAja sAheba | isI prata ko phira apane nAmase 'jinazAsana ArAdhanA TrasTa' kI tarapha se AcArya zrI hemacandrasUrijIne chapavAI, jisame unhoMne khudane to kucha nahIM kiyA, magara isI prata ko oNphaseTa karavA ke, Upara apanA nAma evaM apanI prakAzana saMsthA kA nAma chApa diyA. yaha spaSTa rUpase eka prakArase adattAdAna hI hai, aisI aneka prato ke agale do peja palaTakara yA nae DAlakara unhoMne apane nAmase chapavAi hai, isa taraha vo apane Apako bar3A Agama saMrakSaka sAbita karanekI anucita ceSTA kara cuke hai / isI sUtrakRtAMgasUtra kI prata ko oNphaseTa kI madada se AcArya zrI nayacaMdrasAgarasUrijIne bhI chapavAyA hai, samudAya kI vaphAdArI nibhAte hue isa pUjyazrIne pUjya sAgarAnaMdasUrIzvarajI mahArAjazrI kA nAma bar3I ijjata ke sAtha apanI jagaha pe hI rakhA hai, aura khudakA nAma puna: saMpAdaka rUpa se peza kiyA hai| apanI prastAvanAmeM nayacaMdrasAgarasUrijI ne bhI merI taraha ukta bAta kA ullekha kiyA hai| isI sUtrakRtAMgasUtra kI prata ko oNphaseTa kI madada se pUjya jambUvijayajI mahArAjajIne zrI motIlAla banArasIdAsa kI taraphase prakAzita karavAI hai, jo kI pustaka rUpase bAIMDeDa hai, aura pariziSTameM pUjya zrI panyavijayajI saMkalita zuddhi-vRddhi patraka diyA hai| * hamArA ye prayAsa kyoM? - Agama kI sevA karane ke hameM to bahota avasara mile, 45-Agama saTIka bhI hamane 30 bhAgome 12500 se jyAdA pRSThomeM prakAzita karavAe hai, kintu logo kI pUjya zrI sAgarAnaMdasUrIzvarajI ke prati zraddhA tathA prata svarupa prAcIna prathA kA Adara dekhakara hamane isI prata ko skena karavAI, usake bAda eka speziyala phorameTa banavAyA, jisame bIcame pUjyazrI saMpAdita prata jyoM kI tyoM rakha dI, Upara zIrSasthAname Agama kA nAma, phira zrutaskaMdha-adhyayana-uddezaka-mUlasUtra-niyukti Adi ke naMbara likha die, tAki par3hanevAle ko pratyeka peja para kaunasA adhyayana, uddezaka Adi cala rahe hai usakA saralatAse jJAna ho zake, bAyIM tarapha Agama kA krama aura isI prata kA sUtrakrama diyA hai, usake sAtha vahA~ 'dIpa anukrama' bhI diyA hai, jisase hamAre prAkRta, saMskRta, hiMdI gujarAtI, iMgliza Adi sabhI Agama prakAzanomeM praveza kara zake hamAre anukrama to pratyeka prakAzanomeM eka sAmAna aura kramazaH Age baDhate hue hI hai, isIlie sirpha krama naMbara die hai, magara prata meM gAthA aura sUtroM ke naMbara alaga-alaga hone se hamane jahAM sUtra hai vahA~ kauMsa die hai aura jahAM gAthA hai vahA~ ||-|| aisI do lAina khIMcI hai| aneka pRSTho ke nIce viziSTha phUTanoTa likhI hai | abhI to ye jain_e_library.org kA 'iMTaraneTa pablikezana' hai, kyoMki vizvabharameM aneka logo taka pahu~cane kA yahIM sarala, sastA aura Adhunika rAstA hai, Age jAkara Isiko mudraNa karavAne kI hamArI manISA hai| ......muni dIparatnasAgara. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [], uddezaka [], mUlaM [], niyukti: [] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[2] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sutrAka // aham // zrImadgaNadharavarasudharmakhAminirmitam / zrImacchIlAGkAcAryavihitavivaraNayutam / zrIsUtrakRtAGgam / dIpa toescesekseseseaeoeseroeneeeee anukrama khaparasamayArthasUcakamanantagarmaparyayArthaguNakalitam / sUtrakRtamaGgamatulaM vivRNomi jinAbamaskRtya // 1 // vyAkhyAtamaGgamiha | yadyapi mUrimukhyamakyA tathApi vivarItumahaM yatiSye / kiM pakSirAjagatamityevagamya samyak , tenaiva vAJchati pathA zalabho na | gaMtum // 2 // ye mayyavajJA vyadhuriddhabodhA, jAnanti te kizcana taanpaasy| matto'pi yo mandamatistathArthI, tasyopakArAya mamaiSa 1 sadazapAThAH 2 zabdaparyAyAH / abhidheyaguNAH 4 pakSirAjagatamapyavagamyeti pra. 5 bhI jo gau vasantatilakA (chando'nuzAsane a0 1 0 131) sUtraka.1 | upodghAt niyuktiH Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [-], uddezaka -], mUlaM [-], niyukti: [1] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH sUtrakRtAGgaM zIlAkAcAyAyattiyutaM Scene prata sutrAka -] // 1 // dIpa anukrama 08092008sasa yatnaH // 3 // ihApasadasaMsArAntargatenAsumatAjvApyAtidurlabhaM manujatvaM sukulotpattisamagrendriyasAmayyAdyupetenAIdarzanam aze- 1 samayApakamocchittaye yatitavyam , karmocchedazca samyagvivekasavyapekSaH, asAvapyAptopadezamantareNa na bhavati, AptazrAtyantikAddoSakSa-18 dhyayane yAt , sa cAhanneva, atastatpraNItAgamaparijJAne yatro vidheyaH, Agamazca dvAdazAGgAdirUpaH, so'pyAryarakSitamitrairairdayugInapuruSAnugrahabuyA caraNakaraNadravyadharmakathAgaNitAnuyogabhedAcaturdhA vyavasthApitaH, tatrAcArAGgaM caraNakaraNaprAdhAnyena vyAkhyAtam , adhunA'vasarAyAta dravyaprAdhAnyena sUtrakRtAkhyaM dvitIyamaGgaM vyAkhyAtumArabhyata iti / nanu cArthasya zAsanAcchAstramidaM, zAstrasya / |cAzeSapratyUhopazAntyarthamAdimaGgala tathA sthiraparicayArtha madhyamaGgalaM ziSyapraziSyAvicchedArtha cAntyamaGgalamupAdeyaM taceha | nopalabhyate, satyametat , maGgalaM hISTadevatAnamaskArAdirUpam , asya ca praNetA sarvajJaH, tasa cAparanamaskAryAbhAvAnmaGgalakaraNe prayojanAmAvAcca na maGgalAbhidhAnaM, gaNadharANAmapi tIrthakaduktAnuvAdikhAnmaGgalAkaraNaM, asadAyapekSayA tu sarvameva zAstraM maGgalam / athavA niyuktikAra evAtra bhAvamaGgalamabhidhAtukAma Ahatisthayare ya jiNavare sutsakare gaNahare yaNamiUNaM / sUyagaDassa bhagavao Niti kittaissAmi // 1 // gAthApUrvArddhaneha bhAvamaGgalamabhihitaM, pazcArDena tu prekSApUrvakAripravRttyartha prayojanAditrayamiti, taduktam- "uktArtha jJAtasaMvandhaM // 1 // zrotuM zrotA pravacate / zAkhAdau tena vaktavyaH, sambandhaH spryojnH||shaa tatra sUtrakRtayetyabhidheyapadaM, niyukti kIyidhye iti 1 tau jau gAvindavanA ( chando0 2-154 ) 2 ihApArasasAreti pra0 3 zrotAraH / 4 TakkaprayojanaM 5 cAndramatena gijantAkartaryAtmanepadabhAvAnna parasmaipadi-18 | bAdasAdhuH prayogo'yamiti zazyam / saparasamayasUcanArthatvAtsUtrakRtazabdakha nAbhiSeyatve'sya kSatiH, vakRtyapekSayA niyukti kIrtayiSya iti prayojanokiH / upodghAt niyuktiH, niyukti racanA pratijJA Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [-], uddezaka -], mUlaM [-], niyukti: [1] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH ed prata sutrAka dIpa anukrama prayojanapadaM, prayojanaprayojanaM tu mokSAvAptiH, sambandhastu prayojanapadAnumeya iti pRthaka noktaH, taduktam --"zAstra prayojana ceti, sambandhasyAzrayAvubhau / taduktyantargatastasmAdbhivo noktaH prayojanAt // 1 // " iti samudAyArthaH / adhunA'vayavArthaH kathyate-tatra tIrtha dravyabhAvabhedAvidhA, tatrApi dravyatIrtha nadyAdeH samuttaraNamArgaH, bhAvatIrthaM tu samyagdarzanazAnacAritrANi, saMsArANevAduttArakatvAt , tadAdhAro vA saGghaH prathamagaNadharo vA, tatkaraNazIlAstIrtharAstAnatveti kriyA / tatrAnyepA-T8 mapi tIrthakarakhasaMbhave tadvayavacchedArthamAha----'jinavarAni ti rAgadveSamohajito jinAH, evaMbhUtAca sAmAnyakevalino'pi bhavanti, tadvacavacchedArthamAha-varA:-pradhAnAH caturviMzadatizayasamanvitatvena, tAnnakheti, eteSAM ca namaskArakaraNamAgamArthopadeSTukhenopakArikhAt , viziSTavizeSaNopAdAnaM ca zAstrasya gauravAdhAnArtha, zAstuHprAdhAnyena hi zAstrasyApi prAdhAnyaM bhavatIti bhAvaH / arthasya / sUcanAtsUtraM, satkaraNazIlA: sUtrakarAH, te ca khayaMbuddhAdayo'pi bhavantItyata Aha-gaNagharAstAMzca nakhe ti, sAmAnyAcAryANAM gaNadharakhe'pi tIrthakaranamaskArAnantaropAdAnAdgItamAdaya eveha vivkssitaaH| prathamazcakAraH siddhAdhupalakSaNArtho dvitIyaH smucitii| kkhApratyayasya kriyAntarasatyapekSakhAtAmAha-khaparasamayabhUcanaM kRtamaneneti sUtrakRtastasya,mahArthavacAdbhagavAMstasya,anena ca sarvajJapraNI-8| | takhamAveditaM bhavati / 'niyukti kIrtayiSye' iti yojanaM yukti:-arthaghaTanA, nidhayenAdhikyena vA yuktiniyukti-sampagathepra-21 kaTana mitiyAvat ,niryuktAnAM vA-sUtreSveva parasparasambaddhavAnAmarthAnAmAvirbhAvanaM,yuktazabdalopAniyuktiriti, tAM 'kIrtayiSyAmi' abhidhAsya iti / / iha sUtrakRtasya niyukti kIrtayiSye ityanenopakramadvAramupakSita,taca 'ihApasadetyAdineSadabhihitamiti, tadanantaraM 1 rAmaH samuttaraNamArgaH pra. 1 jinekhanukatyA jinavarAniti varatvayuktajineyupAdAnaM Recedeseseseceveaeseneleveness upodghAt niyuktiH, niyukti racanA pratijJA ~7~ Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [-], uddezaka [-], mUlaM [-], niyukti: [2] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: samayA prata dhyayana sUtrakRtAGgaM cArSIya ttiyuta zIlAkA sutrAka mUtrakRtya yAyAH // 2 // dIpa anukrama 98929092029283 | nikSepaH, sa ca trividhaH, tadyathA-oghaniSpanno nAmaniSpannaH sUtrAlApakaniSpannaveti / tatrauSaniSpane nikSepeza, nAmaniSpanne tu nikSepe sUtrakRtamiti // 1 // tatra tatvabhedaparyAyAkhye'tyataH paryAyapradarzanArtha niyuktikRdAha sUyagaDaM aMgANaM vitiyaM tassa ya imANi nAmANi / sUtagaDaM suttakarDa sUryagaDaM ceva goNNAI // 2 // sUtrakRtamityetadaGgAnAM dvitIyaM, tasya cAmanyekAthikAni, tadyathA--mUtam utpannamartharUpatayA tIrthakRyaH tataH kRtaM grandharacanayA | gaNadharairiti, tathA 'sUtrakRta'miti sUtrAnusAreNa tatvAvarodhaH kriyate'smimiti, tathA 'munAkRta'miti khaparasamayArthasUcanaM sUcA sA'smikateti, etAni cAsya guNaniSpanAni nAmAnIti // 2 // sAmprataM sUtrakatapadayonikSepArthamAha-- vyaM tu poNDayAdI bhAve suttamiha sUyagaM nANaM / sapaNAsaMgahavitte jAtiNibaje ya katthAdI // 3 // nAmasthApane anAdRtya dravyasUtraM darzayati-'poNDayAi'tti poNDagaM ca vanIphalAdutpanna kAryAsikaM, AdigrahaNAdaNDajavAla| jAdegrahaNaM, bhAvamUtraM tu 'iha' asminnadhikAre sUcakaM jJAnaM-zrutajJAnamityarthaH, tasyaiva svaparArthasUcakalAditi / taca zrutajJAnasUtra | caturkI bhavati, tayathA-saMjJAsUtra saMgrahasUtraM vRttanivaLU jAtinibaddhaM ca, tatra saMjJAsUtraM yat khasaMketapUrvakaM nibaddha, tapathA| "je chae sAgAriyaM na seve, sambAmagaMdhaM pariNNAya NirAmagaMdho paricae" ityAdi, tathA loke'pi-pudgalAH saMskAraH kSetrajJA|%8 ityAdi / saMgrahasUtraM tu yatprabhUtArthasaMgrAhaka, tadyathA-dravyamityAkArite samastadharmAdharmAdidravyasaMgraha iti, yadivA 'utpAdavya- sUbAgaDamiti pAye dIrghahasAmiti andhAnulomyena hasatA, tathA cana paryAyakya / 2bhAvastreNa mahAnusAreNa nirmANapayo gamyate cU0 / 3 yacchekA sa S sAgArikaM (maithunaM) na seveta, sarvamAmagandhaM parihAya nirAmagandhaH parijajeta. (bhAmaM vizodhi gandhamavizodhi)4 ubhae jasasamae parasamae ya cU0 / Pagesraesoseseasee292906 2 // | upodghAt niyuktiH , 'sUyagar3a' zabdasya paryAyA: Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ - ], uddezaka [-], mUlaM [-], niryuktiH [3] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH yadhauvyayuktaM saditi, vRttanibaddhasUtraM punaryadanekaprakArayA vRttajAtyA nibaddhaM tadyathA-- dvijatti viuTTijetyAMdi, jAtinibaddhaM tu caturddhA tadyathA-kathanIyaM kathyamuttarAdhyayanajJAtAdharmakathAdi, pUrvarSicaritakathAnakaprAyatvAttasya, tathA gadyaM brahmacaryAdhyayanAdi, tathA padyaM- chandonibaddhaM tathA geyaM yat kharasaMcAreNa gItikAprAyanibaddhaM tadyathA kApilIyamadhyayanaM 'adhuve asAsayaMmi saMsAraMmi dukkhapaurAe' ityAdi // 3 // idAnIM kRtapadanikSepArthaM niyuktikagAthAmAhakaraNaM ca kArao ya kaDaM ca tipi chakkanikvevo / dRSye khitte kAle bhAveNa u kArao jIvo // 4 // iha kRtamityanena karmopAttaM na cAkartRkaM karma bhavatItyarthAtkarturAkSepo dhAtvarthasya ca karaNasya, amISAM trayANAmapi pratyekaM nAmAdiH SoDhA nikSepaH, tatra gAthApazcArddhenAlpavaktavyAttAvatkaraNamatikramya kArakasya nikSepamAha, tatra nAmasthApane prasiddhakhAdanAdRtya dravyAdikaM darzayati- 'dacce' iti dravyaviSaye kArakacintyaH, sa ca dravyasya dravyeNa dravyabhUto vA kArako dravyakArakaH, | tathA kSetre bharatAdau yaH kArako yasmin vA kSetre kArako vyAkhyAyate sa kSetrakArakaH, evaM kAle'pi yojyam, 'bhAvena tu' bhAvadvAreNa cintyamAno jIvo'tra kArako, yasAtsUtrasya gaNadharaH kArakaH, etacca niryuktikadevottaratra vakSyati 'Tii aNubhAve' tyAdau // 4 // sAmprataM karaNavyAcikhyAsayA nAmasthApane muklA dravyAdikaraNa nikSepArtha niryuktikadAha- davyaM paogavIsasa paogasA mUla uttare caiva / uttarakaraNaM vaMjaNa attho u uvakkharo sabbo // 5 // 12 vittabaddhaM sigAdivaddhaM vA cU0 3 anuzAzvate saMsArai duHkhapracuratAyAm ( duHkhaprakure ) 4 khannAkara gopakaraNaM ca kaTakaraNaM addhAkaraNaM paitukaraNAdi cU0 Education Intematon sUtra-kRt padayoH nikSepA:, 'karaNa' zabdasya nikSepAH For Penal Use On ~9~ Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [-], uddezaka [-], mUlaM [-], niyukti: [5] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: sUtrakRtAGgaM prata sutrAka zIlAkAcAyivRciyutaM dIpa anukrama 'dravye' dravyaviSaye karaNaM cintyate, tadyathA-dravyasya dravyeNa dravyanimittaM vA karaNam-anuSThAnaM dravyakaraNaM, tatpunadhiA -8 1samayAprayogakaraNaM visrasAkaraNaM ca, tatra prayogakaraNaM puruSAdivyApAraniSpArya, tadapi dvividhaM-mUlakaraNamuttarakaraNaM ca, tatrottarakaraNaM dhyayane kagAthApacArddhana darzayati-uttaratra karaNamuttarakaraNa-karNavedhAdi, yadivA tanmUlakaraNaM ghaTAdikaM yenopaskaraNa-daNDacakrAdinA raNanikSepaH abhivyajyate-kharUpataH prakAzyate taduttarakaraNaM, kartarupakAraka: sarvo'pyupaskArArtha ityarthaH // 5 // punarapi prapazcato mUlocarakaraNe pratipAdayitumAhamUlakaraNaM sarIrANi paMca tisu karaNakhaMdhamAdIyaM / dabidiyANi pariNAmiyANi visoshaadiihiN||6||4|| mUlakaraNamaudArikAdIni zarIrANi pazca, tatra caudArikavaikriyAhArakeSu vipattarakaraNaM karNaskandhAdikaM vidhate, tathAhi-11 'sIsamaroyara pihI do bAhU UruyA ya aDaMga'tti trayANAmapyetanniSpattimUlakaraNaM, karNaskandhAdyaGgopAGganiSpattistUtarakaraNaM, | kArmaNataijasayostu kharUpaniSpattireva mUlakaraNam , aGgopAGgAbhAvAnocarakaraNaM, yadivA audArikasya karNavedhAdikamuttarakaraNaM, vaikiyassa tUttarakaraNam - uttaravaikriya, dantakezAdiniSpAdanarUpaM vA, AhArakasya tu gamanAthuttarakaraNaM, yadivA audArikasya mUlottarakaraNe gAthApabArddhana prakArAntareNa darzayati-'dravyendriyANi kalambukApuSpAdhAkRtIni mUlakaraNaM, teSAmeva pariNAminA viSoMpadhAdibhiH pATavAghApAdanamuttarakaraNamiti // 6 // sAmpratamajIvAzritaM karaNamabhidhAtukAma Aha 1 upakArasamartha bhavati saMskaraNAdityarthaH cU / 2 kaNNavehamAIyamiti TIkAkadahArdam / 1 kAlena saMpAtanAdi cintA vistareNa cUNI na.yU. bat 4 zIrSamura udaraM pRSThiH dvau bADU urU cAzyai agAni / eesesesecestroesesetsercenenes AREauratonintimational 'karaNa' zabdasya nikSepA: evaM bhedA: ~104 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ - ], uddezaka [-], mUlaM [-], niryuktiH [7] dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [02] aMga sUtra - 02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH saMghAya ya parisADaNA ya mIse taheba pddiseho| paDasaMkhasagaDhadhUNA uDutiricchAdikaraNaM ca // 7 // saMghAtakaraNam - AtAnavitAnIbhUtatantusaMghAtena paTasya, parisATakaraNaM- karapatrAdinA zaGkhasya niSpAdanaM, saMghAtaparisATakaraNaM zakaTAdeH, tadubhayaniSedhakaraNaM-sthUNAderUrdhvatirazcInAdyApAdanamiti // 7 // prayogakaraNamabhidhAya citrIkaraNA|bhidhitsayA''ha- khaMdhe dupparasAdie anbhesu vijumAIsu / NiSkaNNagANi davvANi jANa taM bIsasAkaraNaM // 8 // visrasAkaraNaM sAdyanAdibhedAdvidhA, tatrAnAdikaM dharmAdharmA''kAzAnAmanyo'nyAnuvedhenAvasthAnam, anyo'nya samAdhAnAzrayaNAca satyapyanAditve karaNakhAvirodhaH, rUSidravyANAM ca dvayaNukAdiprakrameNa bhedasaMghAtAbhyAM skandhavApattiH sAdikaM karaNaM, pudgaladravyANAM ca dazavidhaH pariNAmaH, tadyathA-- baMdhanagati saMsthAna bhedavarNagandharasasparza agurulaghuzabdarUpa iti, tatra bandhaH strigvarUkSasvAta, gatipariNAmo--dezAntaraprAptilakSaNaH, saMsthAnapariNAmaH parimaNDalAdikaH paJcadhA, bhedapariNAmaH khaNDaprataracUrNakAnutaTikotkarikAbhedena paJcadhaiva, khaMDAdikharUpapratipAdakaM cedaM gAthAdvayam, tadyathA - ' khaMDehi khaMDabheyaM payarabheyaM jahammapaDalassa / cuSNaM cuNNiyabheyaM aNutaDiyaM vaMsavakaliyaM // 1 // duMdumi samArohe bhee ukkeriyA ya ukeraM / vIsasapaogamI sagasaMghAya vioga mUrNi 1] vidhiviparyaye'nyathAbhAvaH vividhA gatirvA bhU0 2 acitA kAcidvidyuditi lakSyate'nena 3 khaNDAnAM khaNDabhedaH pratarabhedo yathA tabhedo'nuThikA vaMzavaskalikA // 1 // zuSkataDAge samArohe bhede utkarikA cotkIrNaH / vidhasAprayogamidhasaMghAta viyogo vividha gamaH // 24desIti kASThaghaTano vunda iti vi0p0| 'karaNa' zabdasya nikSepAH evaM bhedA: For Park Use Only ~ 11~ yor Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [-], uddezaka [-], mUlaM [-], niyukti: [8] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH 1 samayAdhyayane karaNanikSepaH prata sUtrAka dIpa anukrama sUtrakRtAGgaM vivihagamo // 2 // varNapariNAmaH paJcAnAM zvetAdInAM varNAnAM pariNatistadvayAdisaMyogapariNatiya, etatsvarUpaM ca gAthAbhyo'vaseyaM, zIlAkSA-8 tAzcemAH-'jaI kAlagamegaguNaM sukilayaMpiya havija bahuyaguNaM / pariNAmijada kAlaM sukeNa guNAhiyaguNeNaM // 1 // jai suphilame- cAyIya- gaguNaM kAlagadavvaM tu bahuguNaM jai ya / pariNAmijai mukkaM kAleNa guNAhiyaguNeNaM / / 2 / / jai sukaM ekaguNaM kAlagadapi ekaguNa- ttiyutaM |meva / kAboyaM pariNAma tulaguNaceNa saMbhavai // 3 // evaM paMcavi vaNNA saMjoeNaM tu vaNNapariNAmo / ekattIsa bhaMgA sabveviya te munne||4|| yayA // 4 // emeva ya pariNAmo gaMdhANa rasANa tahaya phAsANaM / saMThANANa ya bhaNio saMjogeNaM bahuvigappo // 5 // ekatriMzadbhaGgA evaM pUryante-daza dvikasaMyogA daza trikasaMyogAH paJca catuSkasaMyogA ekaH paJcakasaMyogaH pratyeka varNAzca paJceti / agurulaghupariNAmastu paramANorArabhya yAvadanantAnantapradezikAH skandhAH sUkSmAH, zabdapariNAmastatavitatadhanazupirabhedAcaturdA, tathA tAlcoSTapuTavyApArAghabhinivaryaba, anye'pi ca pudgalapariNAmAzchAyAdayo bhavanti, te cAmI-'chAyA ya Ayavo vA ujoo tahaya aMdhakAro ya / eso u ghuggalANaM pariNAmo phaMdaNA ceva ||1||siiyaannaaipgaasaa chAyA NAiciyA bahubigappA / uNho puNapagAso NAyavyo Ayavo nAma ||2|| yadi kAlakamekagugaM zukamapi ca bhavet bakANam / pariNamyate kAlakaM dhanena guNAdhikaguNena // 1 // yadi dhamamekaguNa kAlakadravyaM tu bAhuguNaM yadi ca / pariNamyave za kAlakena guNAdhikaguNena // 3 // yadi chAmekaguNaM kAlakadravyamapyekaguNameva / kApotaH pariNAmaH tulyaguNatvena saMbhavati // 3 // evaM pazcApi varSAH saMyogena tu varNapariNAmaH / ekatriMzadvajAH sarve'pi ca te muNitamyAH // 4 // evameva ca pariNAmo gandhayo rasAnAM tathaiva sparzAnAm / saMsthAnAnAM ca bhaNitaH saMyogena bahuvikalpaH // 5 // 2 yA cAtapo vodyotastathaivAndha kArava c| eSa eva pugalAnAM pariNAmaH spandanaM caiva // 1 // zItA cAtiprakAzA chAyA | anAdimikA bahuvikalpA / uSNaH punaH prakAzo jJAtamma Atapo nAma // 2 // // 4 // 'karaNa' zabdasya nikSepA: evaM bhedA: ~12~ Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [-], uddezaka [-], mUlaM [-], niyukti: [8] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sutrAMka navi sIo navi uNho samo pagAsoya hoi ujaoo / kAlaM mahalaM tamapi ya viyANa taM aMdhayAraMti // 3 // dabbassa calaNa paphaMdaNA u sA puNa gaI u nidihA / vIsasapaogamIsA attapareNaM tu ubhaovi // 4 // tathA'nendradhanurvidyudAdiSu kAryeSu la yAni pugaladravyANi pariNatAni tadvirasAkaraNamiti // 8 // mataM dravyakaraNam , idAnI kSetrakaraNAnidhitsayA''ha Na viNA AgAseNaM kIrai jaM kiMci khettamAgAsaM / vaMjaNapariyAvaNaM ucchukaraNamAdiyaM bahuhA // 9 // 'kSi nivAsagatyoH' asAdadhikaraNe TranA kSetramiti, taccAvagAhadAnalakSaNamAkAzaM, tena cAvagAhadAnayogyena vinA na kiJcidapi kartuM zakyata ityataH kSetre karaNaM kSetrakaraNaM, nityale'pi copacArataH kSetrasyaiva karaNaM kSetrakaraNaM, yathA gRhAdAvapanIte kuta| mAkAzamutpAdite vinaSTamiti, yadivA 'vyaJjanaparyAyApana' zabdadvArA'dhyAtam 'kSukaraNAdika miti ikSukSetrasa karaNam lAGga-1 lAdinA saMskAra kSetrakaraNaM, tacca bahudhA-zAlikSetrAdibhedAditi // 9 // sAmprataM kAlakaraNAbhidhissayA''ha -- | kAlo jo jAvaio jaMkIrada jami jaMmi kaalNmi| oheNa NAmao puNa karaNA ekArasa havaMti // 10 // kAlasyApi mukhyaM karaNaM na saMbhavatItyaupacArika darzayati-'kAlo yo yAvAniti' yaH kazcid ghaTikAdiko nalikAdinA vyavacchidya vyavasthApyate, tadyathA--paSTayudakapalamAnA ghaTikA dvighaTiko muhartakhizanmamuhUrtamahorAtramityAdi, tatkAlakaraNamiti, 1 nApi zIto nApyuSNaH samaH sakAzo bhavati boyotH| kAlaM malinaM tamo'pi ca vijAnIhi tadanpakAra iti||3|| dravyasya calanaM prazpandanA tu sA punargatistu 18 niviSThA / vidhasAprayogamidhAcAtmaparAbhyAM tUbhayato'pi // 4 // 2 sAhahiM bharakamANahi gAmo setIko bhuu.| dIpa anukrama ceaestroescenesenterventserrestroes 'karaNa' zabdasya nikSepA: evaM bhedA: ~13~ Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [-], uddezaka -1, mUlaM [-], niyukti: [10] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrakRtAGgaM zIlAkA cArSIyattiyutaM dhyayane ka. raNanikSepaH sUtrAMka - // 5 // dIpa anukrama yadA-yat yasmin kAle kriyate yatra vA kAle karaNaM vyAkhyAyate tatkAlakaraNam , etadoghataH, nAmatastvekAdaza karaNAni // 10 // tAni cAmUni baMda ca bAlavaM ceca, kolavaM tettilaM tahA / garAdi vaNiyaM ceca, vihI havai sattamA / / 11 / / sauNi cauppayaM nAgaM kiMsugdhaM ca karaNaM bhave epaM / ete cattAri dhuvA anne karaNA calA satta // 12 // cAuddasi rattIe sauNI paDivajae sadA karaNaM / tatto ahakkama khalu cauppayaM NAga kiMsugdhaM // 13 // aitagAthAtrayaM sukhobheyamiti // 11 // 12 // 13 // idAnIM bhAvakaraNapratipAdanAyA''ha- bhAve paogavIsasa paogasA mUla uttare ceva / uttara kamasuyajovaNa vaNNAdI bhoannaadiisu||14|| bhAvakaraNamapi dvidhA--prayogavisrasAbhedAt , tatra jIvAzritaM prAyogika mUlakaraNaM paJcAnAM zarIrANAM paryAptiH, tAni hi paryAptinAmakarmodayAdaudayike bhAve vartamAno jIvaH khavIryajanitena prayogeNa niSpAdayati / uttarakaraNaM tu gAthApazcArddhanAha-uttarakaraNaM kramazrutayauvanavarNAdicatUrUpaM, tatra kramakaraNaM zarIraniSpatyuttarakAla bAlavasthavirAdikrameNottarottaro'vasthAvizeSaH, zrutakaraNaM tu vyAkaraNAdiparijJAnarUpo'vasthAvizeSo'parakalAparijJAnarUpazceti,yauvanakaraNaM kAlakRto vayo'vasthAvizeSo rasAyanAyApAdito veti, 1 zrIviloyaNa pra0 / 2 pakratihilo duguNiA durUnahINA va surUpakkhaMbhi / sattahie deva tithaM taM caiva rUvA hiyaM rati // 1 // iti gAvAnusAreNa karaNayojanA | xx2-8-2063 (vidhi) + (vaNika)-10-2, 2046+17 (pa. vi.)| // 5 // SantauranANJana T amtaram.orm 'karaNa' zabdasya nikSepA: evaM bhedAH, tad aMtargat ekAdazA: karaNA: ~144 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka dIpa anukrama [-] "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 ( mUlaM + niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [-], uddezaka [-], mUlaM [-], niryukti: [14] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH tathA varNagandharasasparzakaraNaM viziSTeSu bhojanAdiSu satsu yadviziSTavarNAdyAyAdanamiti etaca pudgalavipAkitvAdvarNAdInAmajIvA| zritamapi draSTavyamiti // 14 // idAnIM visrasAkaraNAbhidhitsayA''ha ghaNNAdiyA ya vaNNAdiesa je kei bIsasAmelA / te huMti thirA athirA chAyAtavaduddhamAdIsu || 15 || 'varNAdikA' iti rUparasagandhasparzAH te yadA'pareSvapareSAM vA svarUpAdInAM milanti te varNAdimelakA bisrasAkaraNaM, te ca melakAH sthirA -- asaMkhyeyakAlAvasthAyinaH, asthirAva-kSaNAvasthAyinaH, sandhyArAgAndradhanurAdayo bhavanti, tathA chaayaa| venAtapakhena ca pudgalAnAM visrasApariNAmata eva pariNAmo bhAvakaraNaM dugdhAdeva stanapracyavanAnantaraM pratikSaNaM kaThiNAmlAdibhAvena gamanamiti // 15 // sAmprataM zrutajJAnamadhikRtya mUlakaraNAbhidhitsayA''ha mUlakaraNaM puNa sute tivihe joge subhAsubhe jhANe / sasamayasuraNa pagayaM ajjhavasANeNa ya suheNaM // 16 // 'punaH granthe mUlakaraNamidaM 'trividhe yoge ' manovAkAyalakSaNe vyApAre zubhAzubhe ca dhyAne vartamAnairgrantharacanA kriyate, tatra lokocare zubhadhyAnAvasthitairbrantharacanA vidhIyate loke sazubhadhyAnAzritairgranthagrathanaM kriyata iti, laukikagranthasya | karmabandhahetulAt karturazubhadhyAyitvamavaseyam, iha tu sUtrakRtasya tAvatsvasameyalena zubhAdhyavasAyena ca prakRtaM yasmAdgaNadharaiH zubhadhyAnAvasthitairidamaGgIkRtamiti / / 16 / / teSAM ca grantharacanAM prati zubhadhyAyinAM karmadvAreNa yo'vasthAvizeSastaM darzayitu| kAmo nirmuktikRdAha 1 samayena pra0 / 2 samayatveneti pAThe yogasamucayAya anyathA sasamayasamucayaH, zubhadhyAnasamucayo'pyubhayatra 3 ridamaGgIkRta iti pra0 / 'karaNa' zabdasya bhedAH, zrutajJAne mUlakaraNaM For Paren ~15~ andrary org Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] sUtrakRtAGga zIlAGkAcAryayava ciyutaM // 6 // enesects "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ - ], uddezaka [ - ], mUlaM [-], niryukti: [17] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH forgery dhanikAyaNanihattadIhahassesu / saMkamaudIraNAe udae vede usame ca // 17 // tatra karmasthiti prati ajaghanyotkRSTakarmasthitibhirgaNadharaiH sUtramidaM kRtamiti, tathA'nubhAvo - vipAkastadapekSayA mandAnubhAvaiH, tathA bandhamaGgIkRtya jJAnAvaraNIyAdiprakRtIrmandAnubhAvA badbhiH tathA'nikAcayadbhirevaM nighattAvasthAmakurvadbhiH tathA dIrghasthitikAH karmaprakRtIIsIyasIrjanayadbhiH, tathottaraprakRtIrvadhyamAnAsu saMkrAmayadbhiH, tathodayavatAM karmaNAmudIraNAM vidadhAnairapramattaguNasyaistu sAtAsAtA''yUMSyanudIrayadbhiH, tathA manuSyagatipazcendriyajAtyaudArikazarIratadaGgopAGgAdikarmaNAmudaye vartamAnaiH, tathA vedamaGgIkRtya puMvede sati, tathA 'uvasameti sUcanAtsUtramiti kSAyopazamike bhAve vartamAnairgaNadhAribhiridaM sUtrakRtA indhamiti | // 17 // sAmprataM svamanISikAparidvAradvAreNa karaNaprakAramabhidhAtukAma Ahe --- soUNa jiNavaramataM gaNahArI kAu takakhaoSasamaM / ajjhabasANeNa kathaM sUttamiNaM teNa sUyagaDaM // 18 // 'zrukhA ' nizamya jinavarANAM tIrthakarANAM matam - abhiprAyaM mAtRkAdipadaM 'gaNagharaiH' gautamAdibhiH kRtA 'tatra' grantharacane kSayopazamaM tatpratibandhakakarmakSayopazamAddattAvadhAnairitibhAvaH, zubhAdhyavasAyena ca satA kRtamidaM sUtraM tena sUtrakRtamiti // 18 // idAnIM kasmin yoge vartamAnaistIrthakudbhirbhASitaM ? kutra vA gaNadharairhandhamityetadAha--- vaijogeNa pabhAsiyamaNegajogaMdharANa sAhUNaM / to vayajogeNa kayaM jIvassa sabhAviyaguNeNa // 19 // tatra 'tIrthakRdbhiH' kSAyikajJAnavartibhirvAgyogenArthaH prakarSeNa bhASitaH prabhASito gaNadharANAM, te ca na prAkRtapuruSa kalpAH 1 mAtRkApadAdikaM pra0 / Education International - karmasthiti Adi, 'karaNa' zabdasya bhedA:, For Park Use Only ~16~ 1 samayA dhyayane zrute mUlakaraNaM // 6 // Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka dIpa anukrama [-] sUtra. 2 "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ - ], uddezaka [ - ], mUlaM [ - ], niryuktiH [19] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - kiM khanekayogadharAH, tatra yogaH-kSIrAzravAdilabdhikalApasaMbandhastaM dhArayantItyaneka yogadharAsteSAM prabhASitamiti sUtrakRtAGgA|pekSayA napuMsakatA, sAdhavacAtra gaNadharA eva gRhyante, tadudezenaiva bhagavatAmarthaprabhASaNAditi, tato'rtha nizamya gaNadharairapi vAgyogenaiva kRtaM tacca jIvasya 'khAbhAvikena guNeneti' svasmin bhAve bhavaH svAbhAvikaH prAkRta ityarthaH, prAkRtabhASayetyuktaM bhavati, na punaH saMskRtayA laliza prakRtipratyayAdi vikAravikalpanAniSpannayeti // 19 // punaranyathA sUtrakRtaniruktamAhaakkharaguNamatisaMghAyaNAeN kammaparisADaNAe ya / tadubhayajogeNa kathaM suttamiNaM teNa sUtagaDaM // 20 // akSarANi - akArAdIni teSAM guNaH - anantagamaparyAyavattvamuccAraNaM vA, anyathA'rthasya pratipAdayitumazakyatvAt mateH-mati| jJAnasya saMghaTanA matisaMghaTanA, akSaraguNena matisaMghaTanA akSaraguNamatisaMghaTanA, bhAvazrutasya dravyazrutena prakAzanamityarthaH, akSaraguNasya vA matyA buddhyA saMghaTanA racanetiyAvat tayA'kSaraguNamatisaMghaTanayA, tathA karmaNAM jJAnAvaraNAdInAM parizATanA-jI| vapradezebhyaH pRthakaraNarUpA tathA ca hetubhUtayA, sUtrakRtAGgaM kRtamiti saMbandhaH, tathAhi yathA yathA gaNadharAH sUtrakaraNAyodyamaM kurvanti tathA tathA karmaparizATanA bhavati, yathA yathA ca karmaparizATanA tathA tathA grantharacanAyodyamaH saMpadyata iti etadeva gAthApazcAdhena darzayati- 'tadubhayayogeneti' akSaraguNamatisaMghaTanAyogena karmaparizATanAyogena ca, yadivA vAmyogena manoyogena ca kRtamidaM sUtraM tena sUtrakRtamiti // 20 // ihAnantaraM sutrakRtasya niruktamuktam, adhunA sUtrapadasya niruktAbhidhitsayA''hasuteNa suttiyA cipa atthA taha sahayAM ya juttAM y| to bahuvihappaiuttA eya pasiddhA aNAdIyA // 21 // 1 protAH 2 yujyamAnAH 3 caDhaNa jANa paMcAvayavavizeSeNa vAcU anyarUpeNa 'sUtrakRta' zabdasya niryuktiH For Park at Use Only ~17~ Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [-], uddezaka -1, mUlaM [-], niyukti: [21] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt' mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAka // 7 // satrakRtA arthasya sUcanAtsUtraM tena sUtreNa kecidarthAH sAkSAtsUtritA-mukhyatayopAttAH, tathA'pare sUcitA-arthApacyAkSiptAH sAkSAdanupA-18 1 samayAzIlAGkA-18dAne'pi dadhyAnayanacodanayA tadAdhArAnayanacodanAvaditi, evaM ca kRkhA caturdazapUrvavidaH parasparaM padasthAnapatitA mnti||2 dhyayane sUcAyi-1 tathA coktam-"akkharalabheNa samA UNahiyA huMti mativisesehiM / te'viya maIvisesA supaNANamaMtare jANa ||1||"ttr ye aniruktam ciyutaM sAkSAdapAsAstAn prati sarve'pi tulyAH, ye punaH sUcitAstadapekSayA kazcidanamtabhAgAdhikamartha veshypro'sNkhyeybhaagaadhikmmpH| saMkhyeyabhAgAdhika tathA'nyaH saMkhyeyAsaMkhyeyAnantaguNamiti, te ca sarve'pi 'yuktA' yuktyupapanAH sUtropAtA eva veditavyAH, tathA cAbhihitam-"teviya maIvisese" ityAdi, nanu kiM sUtropAttebhyo'nye'pi kecanArthAH santi ! yena tadapekSayA caturdazapU-18 vidA padasthAnapatitasamupuSyate, pAda vidyante, yato'bhihitam-"paNNaveNijA bhAvA aNaMtabhAgo u aNamilappANaM / paNNavaNiANaM puNa arNatabhAgo suyanibaddho // 1 // " yatazcaivaM tataste artho Agame bahuvidha prayuktA:-marupAttAH kecana sAkSAtkecida rthApacyA samupalabhyante, yadivA kaciddezagrahaNaM kacitsarvArthopAdAnamityAdi, yaizca padaiste arthAH pratipAdyante tAni padAni praka-18 zaNa siddhAni prasiddhAni na sAdhanIyAni, tathA'nAdIni ca tAni nedAnImutpAdyAni, tathA ceyaM dvAdazAGgI zabdArtharacanAdvAreNa videheSu nityA bharatairAvateSvapi zabdaracanAdvAreNaiva prati tIrthakaraM kriyate anyathA tu nityaiva / etena ca 'uccaritapradhvaMsino varNo // 7 // | ityetannirAkRtaM gheditavyamiti // 21 // sAmprataM sUtrakRtasya zrutaskandhAdhyayanAdinirUpaNArthamAha akSaralAbhena samA UnAdhikA bhavanti mativizeSaiH / tAnapi ca mativizeSAn zrutajhAnAbhyantare jAnIhi // 1 // 2 prajJApanIyA bhAvA anantabhAga evAnamilApyAnAm / prajJApanIyAnAM punaranantaMbhAgaH zrutanibaddhaH // 1 // dIpa anukrama Receae emestee 'sUtra'zabdasya niyukti: ~18~ Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [-], uddezaka -1, mUlaM [-], niyukti: [22] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sutrAMka do ceva suyakkhaMdhA ajjhayaNAIca huMti tevIsaM / tettisudesaNakAlA AyArAo duguNamaMga // 22 // dvAvatra zrutaskandhau, prayoviMzatiradhyayanAni, trayastriMzaduddezanakAlAH, te caivaM bhavanti-prathamAdhyayane calAro dvitIye trayastRtIye cakhAraH evaM caturthapaJcamayohrauM dvau tathaikAdazaskhekasarakeSvekAdazaiveti prathamazrutaskandhe, tathA dvitIyazrutaskandhe saptAdhyayanAni teSAM saptaivoddezanakAlAH, evamete sarve'pi trayastriMzaditi, etaccAcArAGgAdviguNamaUM, patriMzatpadasahasraparimANamityarthaH // 22 // sAmprataM, sUtrakRtAGganikSepAnantaraM prathamazrutaskandhasya nAmaniSpannanikSepAbhidhitsayA''hanikkhevo gAhAe caubdhiho chaviho ya solasasu / nikkhevo ya suyaMmi ya khaMdhe ya caubdhiho ho // 23 // ihAyazrutaskandhasya gAthASoDazaka iti nAma, gAthAkhyaM poDazamadhyayanaM yasmin zrutaskandhe sa tatheti, tatra gAthAyA nAmasthApanAdracyabhAvarUpazcaturvidho nikSepaH, nAmasthApane prasiddhe, dravyagAthA dvidhA-Agamato noAgamataca, tatra Agamato jJAtA tatra cAnupayuktaH 'anupayogo dravya'mitikRkhA, noAgamatastu tridhA-zazarIradravyagAthA bhavyazarIradravyagAthA tAbhyAM vinirmuktA ca"sattaratarU visame Na se hayA tANa chaha Naha jalayA / gAhAe pacchaddhe bheo chahoti ikakalo // 1 // " ityAdilakSaNalakSitA patrapustakAdinyasteti, bhAvagAthApi dvividhA-AgamanoAgamabhedAt , tatrA''gamato gAthApadArthajJastatra copayuktaH, noAgamatasvidameva gAthAkhyamadhyayanam , AgamaikadezavAdasa / poDazakasyApi nAmasthApanAdragyakSetrakAlabhAvabhedAt poDhA nikSepaH, tatra nAma 1 sapta taravaH (.caturmAtrA gaNAH ) adhmaH (guruH ) viSame na (jagaNaH,) tasyAghAtakAstAsAM SaSThe nahau ( caturlaSavaH) jo vA / gAthAyAH pazcArthe bhedaH SaSTha Oil ekala iti // 1 // dIpa Feeeeeees eeeeeeeeeeeeeeeesea ecene anukrama A asurary.com zrutaskandha evaM adhyayanasya nirupaNaM ~19~ Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [-], uddezaka -1, mUlaM [-], niyukti: [23] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAka dIpa anukrama sUtrakRtAGga sthApanA sthApane kSuNNe, dravyaSoDazakaM jJazarIrabhavyazarIravinirmuktaM sacittAdIni SoDaza dravyANi, kSetraSoDazakaM SoDazAkAzapradezAH, kAla-18|1samayAzIlAGkA poTazarka poDazaM samayAH etatkAlAvasthAthi vA dravyamiti, bhAvapoDazakamidamevAdhyayanapoDazaka, kSAyopazamikabhAvahAttakhA- dhyayane a. |diti / zrutaskandhayoH pratyekaM caturvidho nikSepaH, sa cAnyatra nyakSeNa pratipAdita iti neha pratanyate // 23 // sAmpratamadhyayanAnAM dhyayanArthAttiyuta pratyekamAdhikAra didarzayiSayA''ha |dhikArA sasamayaparasamayaparUvaNA ya NAUNa bujjhaNAM ceva / saMbuddhassuvasaggAM thIdosavivajaNoM ceva // 24 // // 8 // uvasaggabhIruNo dhIvasassa Naraesu hoja uvvaao| eva mahappA vIro jayamAha tahA jaejAI // 25 // paricattanisIlakusIlasusIlasaviggasIlavaM ceva / NAUNa vIriyadurga paMDiyavIrie payaTTeDa (payahijo) // 26 // dhammo samAhi maiggo samosadA usu savavAdIsu / sIsaguNadosakahaNA "gaMdhami sadA guru nivAso // 27 // AdANiya saMkaliyA AdANIyaMmi AdayacaritaM / appaggaMdhe piMDiyavayaNeNaM hoI SP ahigAro // 28 // kA tatra prathamAdhyayane khasamayaparasamayaprarUpaNA, dvitIye svasamayaguNAn parasamayadoSAMza zAkhA khasamaya eva bodho vidheya iti, | tRtIyAdhyayane tu saMbuddhaH san yathopasargasahiSNurbhavati tadabhidhIyate, caturthe strIdoSavivarjanA, paJcame khayamAdhikAraH, tUyathA| upasargAsahiSNoH strIvaMzavartino'vazyaM narakepUpapAta iti, SaSThe punaH 'evamiti anukUlapratikUlopasargasahanena khIdoSavajenena ca // 8 // | bhagavAn mahAvIro jetanyasya karmaNaH saMsArakha vA parAbhavena jayamAha tatastathaiva yataM vidhatta yUyamiti ziSyANAmupadezo diiyte| 1strIvazAssa pra. 10 SARELatunintamatkarma adhyayanasya arthAdhikAraH ~ 20~ Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [-], uddezaka -1, mUlaM [-], niyukti: [28] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata cenesesesesese sutrAMka 18 saptame khidamabhihitaM, tadyathA-niHzIlA-gRhasthAH kuzIlAstu-anyatIrthikAH pArthasthAdayo vA te parityaktA yena sAdhunA sa parityaktaniHzIlakuzIla iti, tathA suzIlA-udyuktavihAriNaH saMvinA:-saMvegamanAstatsevAzIlaH zIlavAn bhavatIti, aSTame khetatpratipAdyate, tadyathA-jJAkhA vIryadvayaM paNDitavIrye prayatnoM vidhIyata iti, navame arthAdhikArastvayaM, tabadhA-yathA'vasthito dharmaH kathyate, dazame tu samAdhiH pratipAdyate, ekAdaze tu samyagdarzanajJAnacAritrAtmako mokSamArgaH kathyate, dvAdaze khayamAdhikAraH,19 tadyathA-'samavastA' avatIrNA gyavasitAcaturpa mateSu kriyAkriyA'jJAnavainayikAkhyeSvabhiprAyeSu tripshyuttrshttrysNkhyaaH| | pApaNDinaH svIyaM khIyamartha prasAdhayantaH samutthitAstadupanyastasAdhanadoSodbhAvanato nirAkriyante, trayodaze khidamabhihitaM, tadyathA-18 sarvavAdiSu kapilakaNAdAkSapAdazauddhodanijaiminiprabhRtimatAnusAriSu kumArgapraNetRtaM sAdhyate, caturdaze tu granthAkhye'dhyayane'yamarthA[dhikAraH, tadyathA-ziSyANAM guNadopakathanA, tathA ziSyaguNasampadupetena ca vineyena nityaM gurukulavAso vidheya iti, paJcadaze | tvAdAnIyAkhye'dhyayane'rthAdhikAro'yaM, tadyathA-AdIyante-gRhyante upAdIyante ityAdAnIyAni-padAnyarthA vA te ca prAgupanyastapadairathaiva prAyazotra saMkalitAH, tathA AyataM caritraM-samyakcaritraM mokSamArgaprasAdhakaM taccAtra vyAvarNyata iti, poDaze tu gAthA khye'lpagranthe'dhyayane'yamoM vyAvayete, tadyathA-paJcadazabhiradhyayanaryojyo'bhihitaH sotra 'piNDitavacanena' saMkSiptAbhidhAnena 4 pratipAdyata iti // 28 // 'gAhAsolasagANaM piMDattho vaNio samAseNaM / itto ikikaM puNa ajjhayaNaM kittayissAmi' // 1 // 1 guNAnurUpagu0 pra02 gAvApoDazakAnAM piNDAoM varNitaH ( samudAyArthaH) samAsena / hata ekaikaM punaradhyayana kIsevicyAmi // 1 // 3 cUrNigAthA dIpa anukrama SAREairatna adhyayanasya arthAdhikAraH ~21~ Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka dIpa anukrama [-] sUtrakRtAGgaM zIlAGkA cAryayatiyurta // 9 // "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 1 ], uddezaka [-] mUlaM [-], niryuktiH [28] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - tu tatrAdyamadhyayanaM samayArUyaM tasya copakramAdIni catvAryanuyogadvArANi bhavanti, tatropakramaNamupakramyate vA'nena zAstraM nyAsadezaM - nikSepAvasaramAnIyata ityupakramaH, sa ca laukiko nAmasthApanAdravyakSetrakAla bhAvabhedena paDUpa AvazyakAdiSveva prapazcitaH, zAstrIyo'pyAnupUrvInAmapramANavaktavyatA'rthAdhikArasamavatArarUpaH SoDhaiva, tatrAnupUrvyAdInyanuyogadvArAnusAreNa jJeyAni tAvadyAvatsamavatAraH tatraitadadhyayanamAnupUrvyAdiSu yatra yatra samavatarati tatra tatra samavatArayitavyaM, tatra dazavidhAyAmAnupUrvyA gaNanAnupUrvyaM samavatarati, | sApi tridhA - pUrvAnupUrvI paJcAnupUrvI anAnupUrvI ceti, tatredamadhyayanaM pUrvAnupUrvyA prathamaM pacAnupUrvyA poDazam anAnupUrvyAM tu cintyamAnamasyAmevaikAdikAyAmeko tarikAyAM SoDazagacchagatAyAM zreNyAmanyo'nyAbhyAsadvirUponasaMkhyA bhedaM bhavati / anAnupUrvyA bhedasaMkhyAparijJAnopAyo'yaM tadyathA- 'ekAdyA gacchaparyantAH parasparasamAhatAH / rAzayastaddhi vijJeyaM, vikalpagaNite phalam // 1 // ' prastArAnayanopAyastrayam - "pucANupuvi heDA samayAbheeNa kuNa jahAjehaM / uvarimatuddhaM puraja naseja putrakamo sese ||1|| " tatra - 'gaNite 'ntyavibhakte tu labdhaM zeSairvibhAjayet / AdAvante ca tat sthApyaM, vikalpagaNite kramAt ||1||' ayaM lokaH ziSyahitArthaM vitriyate tatra sukhAvagamArthaM SaT padAni samAzritya tAvada zlokArthI yojyate, tatraivaM 123456 SaT padAni syApyAni eteSAM | parasparatADanena sapta zatAni viMzatyuttarANi gaNitamucyate, tasmin gaNite'ntyo'tra paTkaH tena bhAge hate viMzatyuttaraM zataM labhyate taca | SaNNAM paGkInAmantyapaGkau SaTkAnAM nyasyate, tadadhaH paJcakAnAM viMzatyuttarameva zatam, evamadho'bhavatuSkatrikAdvikaikakAnAM pratyekaM viMzatyuttarazataM nyasyam, evamantyapakkau sapta zatAni viMzatyuttarANi bhavanti, eSA ca gaNitaprakriyAyA Adirucyate, tathA yasi zatyutaraM zataM labdhaM tasya ca punaH zeSeNa paJcakena bhAge'pahRte labdhA caturviMzatiH, sAvantastAvantazca paJcakacatuSkatrikadvikaikakAH adhyayanasya arthAdhikAraH, prathama adhyayana- 'samaya' sya ArambhaH For Pernal Use On ~ 22~ stat statio 1 samayAdhyayane anuyogadvArANi // 9 // wancarary.org Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [-], niyukti: [28] (02) muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sutrAMka eseesercecemeseseseserverceesesect pratyeka pazcamapalau nyasyAH yAvadvizatyuttaraM zatamiti, sadadhoyato nyastamaI mukkhA ye'nye teSAM yo yo mahatsaMkhyaH sa so'dhastAccatu-1 |viMzatisaMkhya eva tAvat nyakho yAvatsapta zatAni viMzatyuttarANi pazcamapakAvapi pUrNAni bhavanti, eSA ca gaNitaprakriyayaivAntyo-18 'bhidhIyate, evamanayA prakriyayA caturvizateH zeSacatuSkakena bhAge hRte SaT labhyante, tAvantazcaturthapako catuSkakAH sthApyAH, tadadhaH SaT trikAH, punardikA bhUya ekakAH, punaH pUrvanyAyena patiH pUraNIyA, punaH SaTkasya zeSatrikeNa bhAge hate do labhyete, tAvanmAtrI triko tRtIyapako, zeSaM pUrvavat, zeSapaviddhaye zeSamaGkadvayaM kramotkramAbhyAM vyavasthApyamiti 1234, 2134,1324, 3124 2314, 3214, 1243, 2143, 1423, 4123, 2413, 4213, 1342, 3142, 1432, 4132, 3412, 4312, | 2341,3241, 2431, 4231, 3421,4321 / tathA nAmni SaDvidhanAmyavatarati, yatastatra paDU bhAvAH prarUpyante, zrutasya ca |kSAyopazamikabhAvavartikhAt / pramANamadhunA-pramIyate'neneti pramANaM, tat dravyakSetrakAlabhAvabhedAccaturdA, tatrAsthAdhyayanasya kSAyopaza-18 | mikabhAvavyavasthitalAdbhAvapramANe'vatAraH, bhAvapramANaM ca guNanayasaMkhyAbhedAtridhA, tatrApi guNapramANe samavatAraH, tadapi jIvAjIvamedAd dvidhA, samayAdhyayanasya ca kSAyopazamikabhAvarUpatvAt tasya ca jIvAnanyakhAjIvaguNapramANe samavatAraH, jIvaguNapramANamapi jJAnadarzanacAritrabhedAtrividhaM, tatrAsa bodharUpalAt jJAnaguNapramANe samavatAraH, tadapi pratyakSAnumAnoSamAnAgamabhedAccatuddho, tatrAsthAgamapramANe samavatAraH, so'pi laukikalokottarabhedAd dvidhA, tadasa lokottare samavatAraH, tasya ca sUtrAthetadubhayarUpatvAtraividhyaM, 18|| (asa triparUtvAt ) triSyapi samavatAraH, yadivA-AtmAnantaraparamparabhedAdAgamakhividhaH, tatra tIrthakRtAmarthApekSayA''smAgamo gaNadharANAmanantarAgamastacchiSyANAM paramparAgamaH, sUtrApekSayA tu gaNadharANAmAtmAgamastacchiSyANAmanantarAgamatadanyeSAM paramparAgamaH, dIpa anukrama Munauranorm adhyayanasya arthAdhikAraH, prathama adhyayanasya Arambha: ~23~ Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [-], niyukti: [28] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata samayAdhyayane arANi sUtrAka sUtrakRtAGgaM NI guNapramANAnantaraM nayapramANAvasaraH, tasya cedAnI pRthakvAnuyoge nAsti samavatAro, bhavedvA puruSApekSayA, tathA coktam "mUDhanaiyaM suyaM zIlAGkA- kAliyaM tu Na NayA samorayaMti ihaM / aSuhutte samoyAro Natthi puhutte samoyAro // 1 // " tathA "AsaJja u soyAraM nae nayavisA- cAya-ya rau cUyA," saMkhyApramANe khaSTadhA-nAmasthApanAdravyakSetrakAlaparimANaparyavabhAvabhedAt , tatrApi parimANasaMkhyAyAM samavatAraH, sApi ttiyuta | kAlikadRSTivAdabhedAt dvidhA, tatrAsa kAlikaparimANasaMkhyAyAM samavatAraH, tatrApyaGgAnaGgayoraGgapraviSTe samavatAraH, paryavasa-1 // 10 // khyAyAM tvanantAH paryavAH, tathA saMkhyeyAnyakSarANi saMkhyeyAH saMghAtAH saMkhyeyAni padAni saMkhyeyAH pAdAH saMkhyeyAH zlokAH saMkhyeyA gAdhAH saMkhyeyA veDhAH saMkhyeyAnyanuyogadvArANi / sAmprataM vaktavyatAyAH samavatArazcintyate-sA ca svaparasamayatadubhayabhedAtridhA, tatredamadhyayanaM trividhAyAmapi samavatarati / arthAdhikAro dvedhA-adhyayanArthAdhikAra uddezArthAdhikArazca, tatrAdhyayanArthAdhikArobhihitaH, uddezArthAdhikAraM tu gAthAntaritaM niyuktikUdvakSyati / sAmprataM nikSepAvasaraH, sa ca tridhA --opaniSpanno nAmaniSpanA sUtrAlApakaniSpamadha, tatraughaniSpanne'dhyayanaM, tasya ca nikSepa AvazyakAdI prabandhenAbhihita eva, nAmaniSpane 18 tu samaya iti nAma, tanikSepArtha niyuktikAra AhanAma ThavaNoM davieM khette kAle kutitthasaMgAre / kulaMgaNasaMkaragaMDI" yoddhabbo bhAvasamae ya // 29 // nAmasthApanAdravyakSetrakAlakutIrthasaMgArakulagaNasaMkaragaNDIbhAvabhedAt dvAdazadhA samayanikSepaH, tatra nAmasthApane kSuSNe, dravyasa1 bastunaH paryAyAnAM saMbhavatAM nigamanaM / 2 mUDhanayikaM (nayazUnya) zrutaM kAlikaM tu na nayAH samavataramtIha / apRthaktve samavatAro nAli pRthaktve samavatAraH ||1||3aasaady tu zrotAraM nayAn nayavizArado brUyAt // dIpa anukrama 10 // 10 SAREauratonintenational adhyayanasya arthAdhikAraH, 'samaya' zabdasya nikSepA: ~24~ Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka dIpa anukrama [-] "sUtrakRt" - aMgasUtra -2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 1 ], uddezaka [-] mUlaM [-], niryukti: [29] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [02 ], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH mayo dravyasya samyagayanaM - pariNativizeSaH svabhAva ityarthaH, tadyathA-- jIvadravyasyopayogaH pudgaladravyasya mUrtalaM dharmAdharmAkAzAnAM gatisthityavagAhadAnalakSaNaH, athavA yo yasya dravyasyAvasaro dravyasyopayogakAla iti, tadyathA- 'varSAsu lavaNamamRtaM zaradi jalaM | gopayaca hemante / zizire cAmalakaraso ghRtaM vasante guDavAnte // 1 // kSetrasamayaH - kSetram - AkAzaM tasya samaya:- svabhAvaH, yathA 'aiMgeNavi se puNNe dohivi puSNe sarvapi mAejA / lakkhasaeNaci puSNe koTisahassaMpi mAejA ||1|| yadivA devakuruprabhRtInAM kSetrANAmIdRzo'nubhAvo yaduta tatra prANinaH surUpA nityasukhino nirvairA bhavantIti, kSetrasya vA parikarmaNAvasaraH kSetrasamaya iti, kAlasamayastu suSamAderanubhAvavizeSaH, utpalapatrazatabhedAbhivyajyo vA kAlavizeSaH kAlasamaya iti, atra ca dravyakSetrakAlaprAdhAnyavivakSayA dravyakSetra kAlasamayatA draSTavyeti, kutIrthasamayaH pAkhaNDikAnAmAtmIyAtmIya AgamavizeSaH taduktaM vA'nuSThAnamiti, saMgAra:- saMketastadrUpaH samayaH saMgArasamayaH, yathA siddhArthasArathidevena pUrvakRtagArAnusAreNa gRhItaharizavo valadevaH pratibodhita iti, kulasamayaH kulAcAro yathA zakAnAM pitRzuddhiH AbhIrakANAM manthanikAzuddhiH, gaNasamayo yathA mallAnAmayamAcAro - yathA yo dhanAtho mallo mriyate sa taiH saMskriyate patitacodriyata iti, saMkarasamayastu saMkaro - bhinnajAtIyAnAM | mIlakastatra ca samaya:- ekavAkyatA, yathA vAmamArgAdAvanA cArapravRttAvapi guptikaraNamiti, gaNDIsamayo yathA zAkyAnAM bhoja1 kAlao bhamaro sugaMdha baMdaNAdi tito niMbo kakkhaDI pAhANI 02 ekenApi sa pUrNo dvAbhyAmapi pUrNaH zatamapi maayaad| sakSazatenApi pUrNaH koTIsahasramapi mAyAt // 1 samaya' zabdasya nikSepA: For Park Use Only ~ 25~ stoteese de tses Janurary org Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [-], niyukti: [30] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka dIpa anukrama sUtrakRtAGga18|nAvasare gaNDItADanamiti, bhAvasamayastu noAgamata idamevAdhyayanam , anenaivAtrAdhikAraH, zeSANAM tu ziSyamativikAsArthamu-18| 1 samayAzIlAkA panyAsa iti // 29 // sAmprataM prAgupanyastodezArthAdhikArAbhidhitsayA'ha--- dhyayane ucAyavRmahapaMcabhUya ekappae ya tajjIvatassarIre ya / tahaya agAragavAtI attacchaho aphalavAdI // 30||biie dezArthASittiyuta niryavAo aNNANiya taya naannvaaiio| kammaM cayaM na gacchai caubvihaM bhikkhusamayaMmi // 31 // kArAH taie AhAkammaM kaDavAIjaha ya te ya vaaiio| kinuvamA ya cautthe parappavAI aviraesu // 32 // / asyAdhyayanasya cakhAra uddezakAH, tatrAyasya SaDAdhikArA AdhagAthayAbhihitAH, tadyathA paJca bhuutaani-pRthivyptejovaayvaa-13|| | kAzAkhyAni mahAnti ca tAni sarvalokavyApikhAt bhUtAni ca mahAbhUtAni ityayameko'rthAdhikAraH / tathA cetanAcetanaM sarvame-1|| | vAtmavivate ityAtmA'dvaitavAdaH pratipAdyata ityarthAdhikAro dvitIyaH / sa cAsau jIvadha tajIvA-kAyAkAro bhUtapariNAmaH, tadeva || ca zarIraM jIvazarIrayoraikya mitiyAvaditi tRtiiyo'rthaadhikaarH| tathA'kArako jIvaH sarvasyAH puNyapApakriyAyA ityevaMvAdIti | | cturtho'dhikaarH| tathA''tmA paSTha iti paJcAnA bhUtAnAmAtmA SaSThaH pratipAdyata ityayaM paJcamo'rthAdhikAraH / tathA'phalavAdIti-10 na vidyate kasyAcit kriyAyAH phalamityevaMvAdI ca pratipAdyata iti SaSThoAdhikAra iti / dvitIyodezake catAro'thodhikArAH, 18 // 11 tadyathA-niyativAdastathAjJAnikamataM jJAnavAdI ca pratipAdyate, karma cayam-upacayaM caturvidhamapi na gacchati 'bhikSusamaye zAkyA-8 game iti cturtho'aadhikaarH| cAturvidhyaM tu karmaNo'vijJopacitam-avijJAnamavijJA tayopacitam , anAbhogakRtamityarthaH, yathA | mAtuH stanAcAkramaNena putravyApattAyappanAbhogAna karmopacIyate, tathA parijJAnaM parikSA kevalena manasA paryAlocanaM, tenApi uddeza-arthAdhikAra: ~26~ Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [-], niyukti: [32] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sutrAMka meatpecesesesesesed | kasyacitprANino vyApAdanAbhAvAt karmopacayAbhAva iti, tathA IraNamIryA-gamanaM tena janitamIryApratyayaM tadapi karmopacayaM na / gacchati, prANinyApAdanAbhisandherabhAvAditi, tathA khapnAntika-khamapratyayaM karma nopacIyate, yathA svapnabhojane tRptyabhAva iti / | tRtIyodezake khayamarthAdhikAraH, tadyathA-AdhAkarmagatavicArastadbhojinAM ca doSopadarzana miti, tathA kRtavAdI ca maNyate, tadya| thA-IzvareNa kRto'yaM lokA, pradhAnAdikRto vA, yathA ca te pravAdina AtmIyamAtmIyaM kRtavAdaM gRhIlotthitAstathA bhaNyanta iti / | dvitIyo'dhikAraH, caturthoddezakAdhikArastvayaM, tadyathA-aviratepu-gRhastheSu yAni kRtyAni-anuSThAnAni sthitAni tairasaMyamapradhAnaiH | kartavyaiH 'parapravAdI' paratIrthika upamIyata iti / idAnImanugamaH, sa ca dvedhA-sUtrAnugamo niyuktyanugamaJca, tatra niyuktyanugamatrividhaH, tadyathA-nikSepaniyuktyanugama upodghAtaniryuktyanugamaH sUtrasparzikaniyuktyanugamaya / tatra nikSepaniyuktyanugamo'nugataH, opanAmaniSpanna nikSepayorantargatasAt, tathA ca vakSyamANasya sUtrasya nikSepyamAnalAt / upodghAtaniryuktyanugamastu pavizatidvArapratipAdakAgAthAdvayAdavaseyaH, taccedam-'uddese nidese ya' ityAdi / sUtrasparzikaniyuktyanugamastu sUtre sati saMbhavati, sUtraM ca sUtrAnugame, sa cAvasaraprApta eva, tatrAskhalitAdiguNopetaM mUtramucAraNIya, taccedam 1-pasthitAH pra. 2 use nise ya niggame sitta kAla purise ya / kAraNa pazcaya lakSaNa nae samoyAraNAzumae 1 // kiM kaiviI kassa pharhi kema kaha kicira havA kAla kaisaMtaramaviralibha bhavAyarisa phAsaNa niruttI // 2 // udezo nirdezaka nirgama kSetra kAlA puruSazca / kAraNa pratyayo lakSaNa nayaH samavatAro'numatam // 1 // kiM katividha kaskha pha keSu kathaM kiyAciraM bhavati kAlam / kati sAntaramavirahitaM bhavA AkarSAH sparzanA niktiH // 2 // 3 prasUnirnirgamanamillI, meghane yathA candro, na rAjati nabhata / upodhAtaM vinA zAlaM, tathA gAjate vidhI // 1 // 4 saMhitA lakSitA 'saMhiyA ya parva ceca payatyo payavigyaho / cAlaNA ya pasiddhI ya easeekersescence dIpa anukrama eceiotee SAREairatam a nd uddeza-arthAdhikAra: ~27~ Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [1], mUlaM [gAthA-1], niyukti: [32] (02) muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: eceio prata sUtrAMka ||1|| dIpa anukrama sUtrakRtAGga bujjhijatti tiudvijA, baMdhaNaM prijaanniyaa| kimAha baMdhaNaM vIro, kiMvA jANaM tiuddaI ? // 1 // zIlAkA- asya saMhitAdikrameNa vyAkhyA-budhyetetyAdi, mUtramidaM sUtrakRtAGgAdau vartate, assa cAcArAGgena sahAya saMbandhaH, tadyathA dhyayanebacAryAya | AcArAGge'bhihitam-'jIvo chakAyaparUvaNA va tesiM vaheNa baMdhoti' ityAdi tatsarvaM budhyetetyAdi, yadiveha keSAzcidvAdinAM ndhapraznottare ciyutaM zabAnAdeva mukyavAptiranyeSAM kriyAmAtrAt , jainAnA tUbhAbhyAM niHzreyasAdhigama ityetadanena zlokena pratipAdyate / tatrApi jJAnapUrvikA // 12 // | kriyA phalavatI bhavatItyAdI yudhyatetyanena jJAnamuktaM troTayedityenena ca kriyoktA, tatrAyamoM-'budhyeta' avagacchet bodha vida-13 dhyAdityupadezaH, kiM punastadrudhyetAta Aha-'bandhana' badhyate jIvapradezairanyojyAnuvedharUpatayA vyavasthApyata iti bandhana-zAnAvara-5 ANAdhaSTaprakAraM karma taddhetavo vA mithyAtvAviratyAdayaH parigrahArambhAdayo vA, na ca bodhamAtrAdabhilaSitArthAvAptirbhavatItyataH kriyAM darzayati-taca baMdhanaM parijJAya viziSTayA kriyayA-saMyamAnuSThAnarUpayA troTayed' apanayedAtmanaH pRthakuryAtparityajedvA, evaM cAbhihite jambUkhAmyAdiko vineyo bandhAdikharUpaM viziSTaM jijJAsuH papraccha-'kimAha' kimuktavAn bandhanaM 'vIra' tIrthaka ?, kiMvA 'jAnan' avagacchastadvandhanaM troTayati tato vA trubati', iti zlokArthaH // 1 // bandhanapraznakharUpapraznanirvacanAyAha cittamaMtamacittaM vA, parigijjha kisAmavi / annaM vA aNujANAi, evaM dukkhA Na mucaha // 2 // ___ iha bandhanaM karma taddhetavo vA'bhidhIyante, tatra na nidAnamantareNa nidAnino janmeti nidAnameva darzayati, tatrApi sarvArambhAH chavi viddhi lapavaNe // 1 // " iti vyAkhyAlakSaNe tasyA enAdI pravipAdanAt // 1 ekAntaparokSa pU. 1 pharmako bandhanatvapale / / 55AS Immatina FarParenaswamucom | prathama adhyayane prathama uddezasya prathama sUtrasya (gAthAyAH) Arambha: ~28~ Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [1], mUlaM [gAthA-2], niyukti: [32] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sutrAMka ||2|| darzayati, tatrApi sarvArambhAH karmopAdAnarUpAH prAyaza AtmAtmIyagrahotthAnA itikRtAdau parigrahameva darzitavAn , cittamupayogo zAnaM tadvidhate yasa tazcittavana-dvipadacatuSpadAdi, tato'nyadacittavat-kanakarajatAdi, tadubhayarUpamapi parigrahaM parigRhya 'kRzamapi'stokamapi tuNatuSAdikamapItyarthaH, yadivA kasanaM kasaH-parigrahagrahaNabujhyA jIvasya gamanapariNAma itiyApat , tadevaM 1 khataH parigrahaM parigRhyAnyAnvA grAhayikhA gRNhato vA'nyAnanujJAya duHkhayatIti duHkham-aSTaprakAraM karma tatphalaM yA asAtodayAdirUpaM tasAca mucyata iti, parigrahAgraha eva paramArthato'narthamUlaM bhavati, tathA coktam-"mamAhamiti caipa yAvadabhimA-16 nadAhajvaraH, kRtAntamukhameva tAvaditi na prazAntyunnayaH / yazaHsukhapipAsitairayamasAvanoMttaraiH, parairapasadaH kuto'pi kathamapya-18 pAkRSyate // 1 // " tathA ca "dveSasyAyatanaM dhRterapacayaH kSAnteH pratIpo vidhiyAkSepasa muhanmadasya bhavanaM dhyAnasya kaSTo ripuH| duHkhasa prabhavaH sukhakha nidhanaM pApasya vAso nijaH, prAjJasyApi parigraho graha iva klezAya nAzAya ca // 2 // " tathA ca parigrahe|catrAtanaSTeSu kAlAzoko prApteSu ca rakSaNamupabhoge cAtRptirityevaM parigrahe sati duHkhAtmakAvandhanAnna mucyata iti // 2 // parigrahavatadhAvazyaMbhAvyArambhastasiMdha prANAtipAta iti darzayitumAha sayaM tivAyae pANe, aduvA'nnehiM ghAyae / haNaMtaM vA'NujANAi, vara vaDAi appaNI // 3 // jassi kule samuppanne, jehiM vA saMvase nare / mamAi luppaI bAle, aNNe aNNehi mucchie ||4||ydissaa-prkaaraantrenn bandhanamevAha-satItyAdi', sa parigrahavAnasaMtuSTo bhUyastadarjanaparaH samarjitopadravakAriNi ca dIpa anukrama sUcaka. 3 ~29~ Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [1], mUlaM [gAthA-4], niyukti: [32] (02) muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAka ||4|| sUtrakRtA %aa dveSamupagatastata: 'svayam' AramanA tribhyo' manovAkAyebhya AyurvalazarIrebhyo vA 'pAtayet' cyAvayet 'prANAna' prANinaH,181 |1samayAzIlAGkA akAralopAdvA atipAtayet prANAniti, prANAvAmI-'paJcendriyANi trividhaM balaM ca, ucchAsanizvAsamathAnyadAyuH / prANA daute 8 dhyayane khacAya bhagavadbhiruktAsteSAM viyojIkaraNaM tu hiMsA ||11tthaa sa parigrahAgrahIna kevalaM khato vyApAdayati aparairapi ghAtayati pratazcAnyAn ? samaya: ttiyutaM samanujAnIte, tadevaM kRtakAritAnumatibhiH prANyupamardanena janmAntarazatAnuvandhyAtmano baire' vardhayati, tatazca duHkhaparamparArUpAda / // 13 // | bandhanAnna mucyata iti / prANAtipAtasya copalakSaNArthatvAt mRpAvAdAdayo'pi bandhahetavo draSTavyA iti||3|| punarbandhanamevAzrityAha 'jassi' mityAdi, yasmina' rASTrakUTAdau kule jAto 'yA' sahapAMsukrIDitaiyasvairbhAryAdibhirvA saha saMvasennaraH, teSu mAtRpitR| zrAtabhaginI bhAryAvayasyAdiSu mamAyamiti mamakhavAn nidhana 'lupyate vilupyate, mamakhajanitena karmaNA naarktiryanussyaamrl-|| kSaNe saMsAre pramyamANo bAdhyate-pIDyate / ko'sau ?-'vAla' ajJaH, sadasadvivekarahitasAda, anyeSvanyeSu ca 'mUrchito Pal gRddho'dhyupapano, mamasabahula ityarthaH, pUrva tAvanmAtApitrostadanu bhAryAyAM punaH putrAdau snehavAniti // 4 // sAmprataM yaduktaM prAk"kiM vA jAnana bandhanaM troTayatIti,' asya nirvacanamAhavittaM soyariyA ceva, sabameyaM na tANai / saMkhAe jIviaMcevaM, kammuNA u tiudRi // 5 // O // 13 // 'vittaM' dravyaM, taba sacittamacittaM vA, tathA 'sodaryA' bhrAtabhaginyAdayaH, sarvamapi ca 'etad' vittAdika saMsArAntarga-101 | tasyAsumato'tikaTukAH zArIramAnasIvedanAssamanubhavato na 'trANAya rakSaNAya bhavatItyetat 'saMkhyAya' jJAkhA tathA 'jIvi-18 1 aprakAra karma cU0 / 2 dvAbhyAmAkalitaH cU0 / 3 nasavedanAH pr0| dIpa anukrama [4] ~30~ Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||5|| dIpa anukrama [5] Eatin "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 1 ], uddezaka [1], mUlaM [ gAthA- 5 ], niryuktiH [32] muni dIparatnasAgareNa saMkalita ....AgamasUtra [02], aMga sUtra- [ 02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - taM ca prANinAM khalpamiti saMkhyAya-- jJaparijJayA, pratyAkhyAnaparijJayA tu sacittAcittaparigrahaprANyupaghAtasvajana snehAdIni bandhanasthAnAni pratyAkhyAya 'karmaNaH sakAzAt 'vyati' apagacchatyasau, turavadhAraNe, truyyedeveti yadivA - 'karmaNA' kriyayA saMyamAnuSThAnarUpayA bandhanAnuvyati, karmaNaH pRthagbhavatItyarthaH // 5 // adhyayanArthAdhikArAbhihitatvAtsvasamayapratipAdanAnantaraM parasamayapratipAdanAbhidhitsayA''h- ee gaMthe viukkamma, ege samaNamAhaNA / ayANaMtA viussittA, sattA kAmehi mANavA // 6 // 'etAn ' anantaroktAn granthAn 'vyutkramya ' parityajya svaruciviracitArtheSu grantheSu saktAH 'sitAH ' baddhAH, eke, na sarve iti saMbandhaH / granthAtikramacaiteSAM taduktArthAnabhyupagamAt anantaragrantheSu cAyamartho'bhihitaH tadyathA-- jIvAstikhe sati jJAnAvaraNIyAdikarmabandhanaM, tasya hetavo midhyAttAviratipramAdAdUyaH parigrahArambhAdayatha, tatroTanaM ca samyagdRrzanAdyupAyena, mokSasadbhAvayetyevamAdikaH, tadevameke 'zramaNAH' zAkyAdayo bArhaspatyamatAnusAriNazca brAhmaNAH 'etAn' arha duktAn granthAnatikramya paramArthamajAnAnA vividham- anekaprakAram ut-prAbalyena sitA- baddhAH svasamayeSvabhiniviSTAH / tathA ca zAkyA evaM pratipAdayanti yathA-- sukhaduHkhecchAdveSajJAnAdhArabhUto nAstyAtmA kazcit, kiMtu vijJAnamevaikaM vivartata iti, kSaNikAH sarvasaMskArA ityAdi, tathA sAMkhyA evaM vyavasthitAH - sasvarajastamasAM sAmyAvasthA prakRtiH, prakRtermahAn, mahato'ha 1 parimANakAdayaH athavA samaNaliMgatyA mAiNA samaNopAsanA samayA eva mAhaNA For Park Use Only ~31~ rary or Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [1], mUlaM [gAthA-6], niyukti: [32] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sutrAka sUtrakRtAGgaM zIlAkAcAIyavR. niyutaM // 14 // ||6|| jhAraH tasmAdgava poDazakA, tasmAtyoDazakAdapi paca bhUtAni, caitanyaM puruSasya kharUpamityAdi, vaizeSikAH punarAhura-drampagu- samayA|NakarmasAmAnyavizeSasamavAyAH pada padArthA iti, tathA naiyAyikA:-pramANaprameyAdInAM padArthAnAmanvayavyatirekaparijJAnAnni:-zrI dhyayane pa|zreyasAdhigama iti vyavasthitAH, tathA mImAMsakAH--codanAlakSaNo dharmo, na ca sarvajJaH kazcidvidyate, muktyabhAvavetyevamAzritAH, rasamayeSu | cArvAkArasevamabhihitavanto, yathA--nAsti kazcitparalokayAyI bhUtapaJcakAvyatirikto jIvAkhyaH padArtho, nApi puNyapApe ta || cAvokA ityAdi / evaM cAGgIkRtyaite lokAyatikAH 'mAnavA' puruSAH 'saktA' gRddhA adhyupapannAH 'kAmeSu' icchAmadanarUpeSu, tathA ||SM | cocu:--'etAvAneva puruSo, yAvAnindriyagocaraH / bhadre ! vRkapadaM pazya, yadvadantyabahuzrutAH // 1 // pira khAda ca sAdhu zo-31 | bhane , yadatItaM varagAtri ! tanna te / nahi bhIru ! gata nivartate, samudayamAtramidaM kalevaram // 2 // " evaM te tatrAntarIyAH khasa mayArthavAsitAntaHkaraNAH santo bhagavadaIduktaM granthArthamajJAtaparamArthAH samatikramya skhakIyeSu grantheSu sitAH-saMbaddhAH kAmeSu ca | | sakkA iti // 6 // sAmprataM vizeSeNa sUtrakAra eva cArvAkamatamAzrityA''ha saMti paMca mahabbhUyA, ihamegesimAhiyA / puDhavI Au teU vA, vAu AgAsapaMcamA // 7 // ee paMca mahabbhUyA, tebbho egotti AhiyA / aha tesiM viNAseNaM, viNAso hoi dehiNo // 8 // 'santi' vidyante mahAnti ca tAni bhUtAni ca mahAbhUtAni, sarvalokavyApitvAnmahattvavizeSaNam , anena ca bhUtA // 14 // dIpa anukrama 1loko'| ~32~ Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||8|| dIpa anukrama [8] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 1 ], uddezaka [1], mUlaM [gAthA - 8 ], niryuktiH [32] muni dIparatnasAgareNa saMkalita ....AgamasUtra [02], aMga sUtra- [ 02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - | bhAvavAdinirAkaraNaM draSTavyam, 'iha' asmin loke 'ekeSAM' bhUtavAdinAm 'AkhyAtAni ' pratipAditAni tattIrthakRtA tairvA bhUtavAdibhirvArhaspatyamatAnusAribhirAkhyAtAni - khayamaGgIkRtAnyanyeSAM ca pratipAditAni / tAni cAmUni tadyathA-| pRthivI kaThinarUpA, Apo dravalakSaNAH, teja uSNarUpaM, vAyuzcalanalakSaNaH, AkAzaM zuSiralakSaNamiti, tacca paJcamaM yeSAM tAni tathA, etAni sAGgopAGgAni prasiddhalAt pratyakSapramANAvaseyatvAca na kaizcidapotuM zakyAni / nanu ca sAGkhyAdibhirapi bhUtAnyabhyupagAtAnyeva tathAhi sAMkhyAstAvadevamUcuH - sanvarajastamorUpAtpradhAnAnmahAn, buddhirityarthaH, mahatoahaGkAraH - ahamitipratyayaH, tasAdapyahaGkArAtpozako gaNa utpadyate sa cAyam - pazca sparzanAdIni buddhIndriyANi, vApANipAdapAyUpastharUpANi paJca karmendriyANi, ekAdazaM manaH, paJca tanmAtrANi, tadyathA - gandharasarUpasparzazabda tanmAtrAkhyAni tatra mandhatanmAtrAtpRthivI gandharasarUpasparzavatI rasatanmAtrAdApo rasarUpasparzavatyaH, rUpatanmAtrAcejo rUpasparzavat, sparzatanmAtrAdvAyuH sparzavAn, zabdatanmAtrAdAkAzaM gandharasarUpasparza varjitamutpadyata iti / tathA vaizeSikA api bhUtAnyamihitavantaH, tadyathA- pRthivItvayogAtpRthivI, sA ca paramANulakSaNA nityA, vyaNukAdiprakramaniSpana kAryarUpatayA khanityA, | caturdazabhirguNai rUparasagandhasparzasaMkhyAparimANapRthaktvasaMyogavibhAgaparatvAparakha gurukhadravatvavegAkhyairupetA, tathA'pyayogAdApaH, tAca rUparasasparzasaMkhyAparimANapRthaktvasaMyogavibhAgaparatvAparatvagurutvasvAbhAvikadravatra sneha vegavatyaH, tAsu ca rUpaM zukrameva raso madhura | eva sparzaH zIta eveti, tejasvAbhisaMbandhAttejaH tacca rUpasparzasaMkhyAparimANapRthaktvasaMyogavibhAgaparatvAparattanaimicikadravatvave 1 AgopAlAzanA pra0 Ja Eucation Inmation For Parts Only ~33~ yor Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [1], mUlaM [gAthA-8], niyukti: [32] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt' mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka In sUtrakRtAGgaMgAkhyairekAdazabhirguNairguNavat , tatra rUpaM zuklaM bhAsvaraM ca, sparza uSNa eveti, vAyutvayogAdvAyuH, sa cAnuSNazItasparzasaMkhyA-18/1 samayAzIlAkA parimANapRthaktvasaMyogavibhAgaparatvAparatvavegAkhyairnavabhirguNairguNavAn hukampazabdAnuSNazItasparzaliGgaH, AkAzamiti pAribhA- dhyayane pacAIya vikI saMjJA ekatvAttasya, tacca saMkhyAparimANapRthaktvasaMyogavibhAgazabdAkhyaiH dhaibhirguNairguNavat zabdaliGgaM ceti, evamanyairapi / rasamayeSu ttiyuta cAvAMkA vAdibhirbhUtasadbhAvAzrayaNe kimiti lokAyatikamatApekSayA bhUtapazcakopanyAsa iti ?, ucyate, sAMkhyAdibhirhi pradhAnAtsAhaGkArika IS tathA kAladigAtmAdika cAnyadapi vastujAtamabhyupeyate, lokAyatikaistu bhUtapaJcakanyatiriktaM nAtmAdikaM kizcidabhyupaga myate ityatastanmatAzrayaNenaiva sUtrArtho vyAkhyAyata iti // 7 // yathA caitat tathA darzayitumAha-'ee paMca mahanbhUyA' ityAdi, 'etAni' anantaroktAni pRthivyAdIni paJca mahAbhUtAni yAni 'tebhyaH' kAyAkArapariNatebhyaH 'eka' kavicidrUpo bhUtAvya|tirikta AtmA bhavati, na bhUtebhyo vyatirikto'paraH kazcitparaparikalpitaH paralokAnuyAyI sukhaduHkhabhoktA jIvAkhyaH padArtho|'stItyevamAkhyAtavantaste, tathA(te)hi evaM pramANayanti-na pRthivyAdivyatirikta AtmA'sti, tadgrAhakapramANAbhAvAt , pramANaM cAtra pratyakSameva,nAnumAnAdika,tanendriyeNa sAkSAdarthasya saMbandhAbhAvAyabhicArasaMbhavaH, sati ca vyabhicArasaMbhave sadRze ca cAdhAsaM-18 PI bhave tallakSaNameva dRSitaM syAditi sarvatrAnAzvAsaH, tathA coktam - "hastasparzAdivAndhena, viSame pathi dhAvatA / anumAnapradhAnena, // 15 // | vinipAto na dulebhaH // 1 // " anumAna cAtropalakSaNamAgamAdInAmapi, sAkSAdarthasaMvandhAbhAvAddhastasparzaneneva pravRttiriti / / tasmAtpratyakSamevaikaM pramANa, tena ca bhUtavyatiriktasvAtmano na grahaNaM, yattu caitanyaM teSUpalabhyate, teva kaayaakaarprinntepvbhi| iti pra. haraNamityarthaH / dIpa anukrama eceaeesesesesesesese ~34~ Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [1], mUlaM [gAthA-8...], niyukti: [33] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata anipiNciNdi sUtrAka // vyajyate, madyAGgeSu samuditeSu madazaktivaditi, tathA-na bhUtavyatiriktaM caitanyaM, tatkAryatvAt , ghaTAdivaditi / tadevaM bhUtavyati-19 | riktasyA''tmano'bhAvAbhUtAnAmeva caitanyAbhivyaktiH, jalasa budabudAbhivyaktivaditi / keSAzcillokAyatikAnAmAkAzasthApi bhUtatvenAbhyupagamAdbhUtapaJcakopanyAso na doSAyeti / nanu ca yadi bhUtavyatirikto'paraH kazcidAtmAkhyA padArthoM na vidyate, kathaM tahiM mRta iti vyapadeza ityAzajavAha-athaiSAM kAyAkArapariNatau caitanyAbhivyaktI satyAM tadUrdhva teSAmanyatamasya 'vinAze' | apagame vAyostejasathobhayo 'dehino' devadattAkhyasya 'vinAza' apagamo bhavati, tatazca mRta iti vyapadezaH pravartate, na punarjIvApagama iti bhUtAvyatiriktacaitanyavAdipUrvapakSa iti / / atra pratisamAdhAnArtha niyuktikadAha paMcaNhaM saMjoe aNNa guNANaM ca ceyaNAiguNo / paMciMdiyaThANANaM Na aNNamuNiyaM muNai aNNo // 33 // // 'pazcAnAM pRthivyAdInAM bhUtAnAM 'saMyoge' kAyAkArapariNAme caitanyAdika: AdizabdAt bhASAcamaNAdikA guNo na | bhavatIti pratijJA, anyAdayastvatra hetusvenopAcAra, dRSTAntasvabhyUhyaH, sulabhakhAttasya nopAdAnaM / tatredaM cAboMkaH praSTavyaH---yade-18 tadbhatAnAM saMyoge caitanyamabhinyajyate taka teSAM saMyogepi khAtathya evA''hovitparasparApekSayA pAratadhye iti , kiMcAtaH 1,1% na tAvatsvAtavye, yata Aha--'aNNaguNANaM ceti caitanyAdanye guNA yeSAM tAnyanyaguNAni, tathAhi-AdhArakAThinyaguNA | pRthivI dravaguNA ApaH paktRguNaM tejaH calanaguNo vAyuH avagAhadAnaguNamAkAzamiti, yadivA prAgabhihitA gandhAdayaH pRthi|| nyAdInAmekaikaparihAnyA'nye guNAzcaitanyAditi, tadevaM pRthivyAdInyanyaguNAni, cazabdo dvitIyavikalpavaktavyatAsUcanArthaH, caitanyaguNe sAdhye pRthivyAdInAmanyaguNAnAM satAM caitanyaguNasya pRthivyAdInAmekaikasyApyabhAvAnna tatsamudAyAcaitanyAkhyo guNaH ||8|| dIpa anukrama yacasraerasacassaceae89939292eradi Eaar ~35~ Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [1], mUlaM [gAthA-8...],niyukti: [33] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sutrAka ||8|| dIpa anukrama sUtrakRtAla | siyatIti, prayogastvatra-bhUtasamudAyaH khAtamye sati dharmilenopAdIyate, na tasya caitanyAkhyo guNo'stIti sAdhyo dharmaH, 1samayAzIlAGkA- | pRthivyAdInAmanyaguNakhAt, yo yo'nyaguNAnAM samudAyastatra tatrApUrvaguNotpacina bhavatIti, yathA sikatAsamudAye snigdhaguNasya | dhyayane pacAryAya-12 tailasya notpattiriti, ghaTapaTasamudAye vA na stambhAdhAvirbhAca iti, dRzyate ca kAye caitanyaM, tadAtmaguNo bhaviSyati na bhUtAnA- rasamaya ciyutaM miti / asinneva sAdhye hekhantaramAha-'pazcindiyaThANANaM'ti pazca ca tAni sparzanarasanaghrANacakSuHzrotrAkhyAnIndriyANi teSAM cAbokaH // 16 // sthAnAni abakAzAsteSAM caitanyaguNAbhAvAnna bhUtasamudAye caitanyam , idamatra hRdayaM lokAyatikAnAM hi aparasya draeranabhyupagamAdindriyANyeva draSTaNi, teSAM ca yAni sthAnAni:- upAdAnakAraNAni teSAmacidrUpasAca bhUtasamudAye caitanyamiti, indriyANAM | cAmUni sthAnAni, tapathA-zrotrendriyasthAkAzaM supirAtmakalAta, ghrANendriyasya pRthicI tadAtmakakhAt, cakSurindriyasa tejasta-18 dUpakhAt , evaM rasanendriyasthApaH sparzanendriyasya vAyuriti / prayogavAtra-nendriyANyupalabdhimanti, tepAmacetanaguNArabdhavAna yadyadacetanaguNArabdhaM tatcadacetanaM, yathA ghaTapaTAdIni, evamapi ca bhUtasamudAye caitanyAbhAva eva sAdhito bhavati / punakhantaramAha-18 'Na aNNamuNiyaM muNai aNNo'tti ihendriyANi pratyekabhUtAtmakAni, tAnyevAparasya draSTurabhAvAd draSTuNi, teSAM ca pratyekaM khaviSaya-18 grahaNAdanyaviSaye cApravRtternAnyadindriyajJAtamanyadindriyaM jAnAtIti, ato mayA pazcApi viSayAM jJAtA ityevamAtmaka: saMkalanA-MIRE pratyayo na prAmoti, anubhUyate cAyaM, tasAdekenaiva draSTrA bhavitavyam , tasmaica ca caitanyaM na bhUtasamudAyasyeti, prayogaH punarevaM-na bhUtasamudAye caitanyaM, tadArudhendriyANAM pratyekaviSayagrAhile sati saMkalanApratyayAbhAvAt , yadi punaranyagRhItamapyanyo gRhIyAd || devadattagRhItaM yajJadattenApi gRhyeta, na caitad dRSTamiSTaM veti / nanu ca khAtathyapakSe'yaM doSaH, yadA punaH parasparasApekSANAM sNyo-19|| ~36~ Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [1], mUlaM [gAthA-8...], niyukti: [33] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||8|| dIpa anukrama [8] gapAratacyAbhyupagamena bhUtAnAmeva samuditAnAM caitanyAkhyo dharmaH saMyogavazAdAvirbhavati, yathA kiNvodakAdiSu madyAGgeSu samuditeSu pratyekamavidyamAnApi madazaktiriti, tadA kuto'sya doSasthAvakAza iti?, atrottaraM gAthopAttacazabdAkSiptamabhidhIyate--yattAvaduktaM yathA 'bhUtebhyaH parasparasavyapekSasaMyogabhAgbhyazcaitanyamutpadyate, tatra vikalpayAmaH-kimasau saMyogaH saMyogibhyo.bhinno'bhinno vA, bhinnazceSaSThabhUtaprasaMgo, na cAnyat paJcabhUtavyatiriktasaMyogAkhyabhUtagrAhakaM bhavatAM pramANamasti, pratyakSasyaivaikasyAbhyupagamAt, | tena ca tasyAgrahaNAt , pramANAntarAbhyupagame ca tenaiva jIvasyApi grahaNamastu, atha abhino bhUtebhyo saMyogaH, tatrApyetazcintanIyaM-kiM bhUtAni pratyekaM cetanAvantyacetanAvanti cA?, yadi cetanAvanti tadA ekendriyasiddhiH, tathA (ca) samudAyasya paJcaprakAracaitanyApattiH, athAcetanAni, tatra cokto doSo, na hi yadyatra pratyekamavidyamAnaM tattatsamudAye bhavadupalabhyate, sikatAsu tailavadityAdinA / yadappatroktaM yathA madyAneSvavidyamAnA'pi pratyekaM madazaktiH samudAye prAdurbhavatIti, tadappayuktaM, yatastatra kiNvAdiSu yA ca yAvatI ca zaktirupalabhyate, tathAhi-kiNve bubhukSApanayanasAmarthya amijananasAmarthya ca udakassa tRDapanayanasAmarthyamityAdineti, bhUtAnAM ca pratyekaM caitanyAnabhyupagame dRSTAntadASTAntikayorasAmyaM / kiMca-bhUtacaitanyAbhyupagame || | maraNAbhAvo, mRtakAye'pi pRthvyAdInAM bhUtAnAM sadbhAvAt , naitadasti, tatra mRtakAye vAyostejaso vA'bhAvAnmaraNasadbhAvaH ityazikSitasyollApaH, tathAhi-mRtakAye zophopalabdhene vAyorabhAvaH, koSasya ca paktikhabhAvasya darzanAnAneriti, atha sUkSmaH kazcidvAyuvizeSo'gnirvA tato'pagata iti matiriti, evaM ca jIva eva nAmAntareNAbhyupagato bhavati, yatkiJcidetat / tathA na bhUtasamudAyamAtreNa caitanyAvirbhAvaH, pRthivyAdiSyekatra vyavasthApiteSvapi caitanyAnupalabdheH, atha kAyAkArapariNatI satyAM tadabhivyaktiri 1 REsamana P unmurary.org ~37~ Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka |||| dIpa anukrama [<] sUtrakRtAGga zrIlaGkA cAya niyutaM // 17 // "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 1 ], uddezaka [1], mUlaM [gAthA - 8...], niryuktiH [33] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - Syate, tadapi na, yato lepyamayapratimAyAM samastabhUtasadbhAve'pi jaDatvamevopalabhyate / tadevamanvayavyatirekAbhyAmAlocyamAno nAyaM caitanyAkhyo guNo bhUtAnAM bhavitumarhati samupalabhyate cAyaM zarIreSu, tasmAt pArizeSyAda jIvasyaivAyamiti khadarzanapakSapAta cihAyAGgIkriyatAmiti / yathoktaM prazaka- 'na pRthivyAdivyatirikta AtmA'sti tadgrAhakapramANAbhAvAt, pramANaM cAtra pratyakSamevaika' mityAdi, tatra pratividhIyate yattAvaduktaM 'pratyakSamevaikaM pramANaM nAnumAnAdikamityetadanupAsitagurorvacaH, tathAhi arthAvisaMvAdakaM pramANamityucyate, pratyakSasya ca prAmANyamevaM vyavasthApyate - kAthitpratyakSavyaktIrdharmiyenopAdAya pramANayati -pramA NametAH, arthAvisaMvAdakavAd, anubhUtapratyakSavyaktivat, na ca tAbhireva pratyakSavyaktibhiH svasaMviditAbhiH paraM vyavahArayitumayamIzaH, tAsAM svasaMvibhiSThatvAt muktAcca pratyakSasya, tathA nAnumAnaM pramANamityanumAnenaivAnumAnanirAsaM kurvazcArvAkaH kathaM nonmattaH syAd ?, evaM hAsau tadaprAmANyaM pratipAdayet yathA - nAnumAnaM pramANaM, visaMvAdakatvAd, anubhUtAnumAnavyaktivaditi, evacAnumAnam, atha paraprasiddhyaitaducyate, tadapyayuktaM yatastatpara prasiddhamanumAnaM bhavataH pramANamapramANaM vA 1, pramANaM cetkathamanumAna| mapramANamityucyate, athApramArNa kathamapramANena satA tena paraH pratyAyyate ?, pareNa tasya prAmANyenAbhyupagatatvAditi ced, tadapya sAmprataM, yadi nAma paro mauDhyAdapramANameva pramANamityadhyavasyati, kiM bhavatA'tinipuNenApi tenaivAsau pratipAdyate 1 yo jhajJo | guDameva viSamiti manyate kiM tasya mArayitukAmenApi buddhimatA guDa eva dIyate ?, tadevaM pratyakSAnumAnayoH prAmANyAprAmANye vyavasthApayato bhavato'nicchato'pi balAdAyAtamanumAnasya prAmANyaM / tathA svargApavargadevatAdeH pratiSedhaM kurvan bhavAn kena pramA 1 pyeta pra0 / For Parts Only ~38~ 1 samayA dhyayane parasamayeSucArvAkaH // 17 // Tianary or Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [1], mUlaM [gAthA-8...], niyukti: [33] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH 2000 prata sUtrAka ||8|| na karoti ?, na tAvatpratyakSeNa pratiSedhaH kartuM pAryate, yatastatpratyakSaM pravartamAnaM vA taniSedhaM vidadhyAnnivartamAnaM vA!, na tAva-12 pravartamAnaM, tasyAbhAvaviSayakhavirodhAt , nApi nivartamAna, yatastacca nAsti tena ca pratipattirityasaMgataM, tathAhi-vyApakavini| vRttau vyApyasyApi (vi)nivRttiriSyate, na cArvAndarzipratyakSeNa samastavastuvyAptiH saMbhAvyate, tatkathaM pratyakSavinivRttau padArthavyAva-18 tiriti ?, tadevaM vargAdeH pratiSedhaM kurvatA cArvAkeNAvazyaM pramANAntaramabhyupagataM / tathA'nyAbhiprAyavijJAnAbhyupagamAdatra spaSTameva pramANAntaramabhyupagatam, anyathA kathaM parAvadhodhAya zAstrapraNayanamakAri cArvAkeNetyalamatiprasaGgena / tadevaM pratyakSAdanyadapi pramA-I Namasti, tenAtmA setsyati, kiM punastaditi ced , ucyate, astyAtmA, asAdhAraNatadguNopalabdheH, cakSurindriyavata , cakSurindriyaM | | hina sAkSAdupalabhyate, sparzanAdIndriyAsAdhAraNarUpavijJAnotpAdanazaktyA khanubhIyate, tathA''tmA'pi pRthivyAyasAdhAraNacaitanya || guNopalabdheratItyanumIyate, caitanyaM ca tasyAsAdhAraNaguNa ityetatpRthivyAdibhUtasamudAye caitanyasa nirAkRtasAdavaseyaM / tathA astyAtmA, samastendriyopalabdhArthasaMkalanApratyayasadbhAvAt , paJcagavAkSAnyAnyopalabdhArthasaMkalanAvidhAyyekadevadattavat , tathA''tmA 4 arthadraSTA nendriyANi, tadvigame'pi tadupalabdhArthasmaraNAt, gavAkSoparame'pi tadvAropalabdhArthasatadevadattavat , tathA arthApacyA' pyAtmA'stItyavasIyate, tathAhi-satyapi pRthivyAdibhUtasamudAye lepyakarmAdau na sukhaduHkhecchAdveSaprayatnAdikriyANAM sadbhAva iti, zaataH sAmarthyAdavasIyate-asti bhUtAtiriktaH kazcitsukhaduHkhecchAdInAM kriyANAM samavAyikAraNaM padArthaH, sa cAtmeti, tadevaM |pratyakSAnumAnAdipUrvikA'nyA'pyarthApacirabhyUhyA, tassAsvidaM lakSaNam-pramANaSakavijJAto, yatrArthoM nAnyathAbhavan / adRSTa kalpa-II 1 cArvAkdarzita / 2 saMsAdhyate / dIpa anukrama mNdi Santaratanimals ~39~ Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [1], mUlaM [gAthA-8...], niyukti: [33] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata aksee sutrAka ||8|| 18| yedanya. sArthApattirudAhatA // 1 // " tathA'gamAdapyastisamavaseyaM, sa cAyamAgamaH .....asthi me AyA uvavAie"ityAdi / / zIlA yadivA kimatrAparapramANacintayA ?, sakalapramANajyeSTena pratyakSeNaivAtmA'stItyavasIyate, tadguNaMsya jJAnasya pratyakSakhAt , jJAna- dhyayane pacAIyavR-18 guNakha ca guNino'nanyakhAt pratyakSa evAtmA, rUpAdiguNapratyakSalena paTAdipratyakSavat , tathAhi-ahaM sukhyahaM duHkhyevamAdya- rasamayeSu ciyutaM | haMpratyayagrAbadhAtmA pratyakSaH, ahaMpratyayasya svasaMvidrUpatvAditi, mamedaM zarIraM purANaM karmeti ca zarIrAnedena nirdizyamAnakhAd, ityA- cAvoMka: // 18 // | dInyanyAnyapi pramANAni jIvasiddhAvabhyUhyAnIti / tathA yaduktaM-'na bhUtavyatiriktaM caitanyaM tatkAryavAt ghaTAdivaditi, etadapyasamIcInaM, hetorasiddhavAt , tathAhi-na bhUtAnAM kArya caitanyaM, teSAmatadguNavAt bhUtakAryacaitanye saMkalanApratyayAsaMbhavAcca, ityAdinoktaprAyam, ato'styAtmA bhUtathyatirikto jJAnAdhAra iti sthitam / / nanu ca kiM jJAnAdhArabhUtenAtmanA jJAnAdbhinnAbhi| tena / , yAvatA jJAnAdeva sarvasaMkalanApratyayAdika setsyati, kimAtmanA'ntargadukalpeneti, tathAhi-jJAnasyaiva cidrUpatvAd bhUtairacetanaiH kAyAkArapariNataH saha saMbandhe sati sukhaduHkhecchAdveSaprayatnakriyAH prAduSpyanti tathA saMkalanApratyayo bhavAntaragamanaM ceti, tadevaM vyavasthite kimAtmanA kalpiteneti , atrocyate, na hyAtmAnamekamAdhArabhUtamantareNa saMkalanApratyayo ghaTate, tathAhi-pratye| kamindriyaiH khaviSayagrahaNe sati paraviSaye cApravRtteH ekasya ca paricchetturabhAvAt mayA paJcApi viSayAH paricchinnA ityAtmakasya 10 // 18 // | saMkalanApratyayasAbhAva iti, AlayavijJAnamekamastIti ced , evaM satyAtmana eva nAmAntaraM bhavatA kRtaM syAt, na ca jJAnAkhyo 2 guNo guNinamantareNa bhavatItyavazyamAtmanA guNinA bhAvyamiti // sa ca na sarvavyApI, tadguNasya sarvatrAnupalabhyamAnakhAt, ghaTa 1 asti meM AtmaupapAtikaH / eeseperseroeseseaeseseperseces dIpa anukrama Rececerseaesese SAREatinOloma ~404 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||$|| dIpa anukrama [s] sUtraka. 4 "sUtrakRt" - aMgasUtra- 2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 1 ], uddezaka [1], mUlaM [gAthA - 8...], niryuktiH [33] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH vat / nApi zyAmAkatandulamAtro'GguSThaparvamAtro vA, tAvanmAtrasyopAttazarIrAvyApitvAt, samparyantazarIravyApikhena copalabhyamAnaguNalAt, tasAtsthitamidam-upAttazarIra savaparyantavyApyAtmeti / tasya cAnAdikarmasaMbaddhasya kadAcidapi sAMsArikasyAtmanaH svarUpe'navasthAnAt satyabhya mUrtale mUrtena karmaNA saMbandho na virudhyate karmasaMbandhAcca sUkSmavAdaraikendriyadvitricatuSpaJcendriya paryAptAparyAptAyavasthA bahuvidhAH prAdurbhavanti / tasya caikAntena kSaNikatve dhyAnAdhyayana zramapratyabhijJAnAdyabhAvaH ekAntanityase ca nArakatiryamanuSyAmaragati pariNAmAbhAvaH syAt tasmAtsyAdanityaH syAnitya AtmetyalamatiprasaGgena // 8 // sAmpratamekAtmAdvaitavAdamuddezArthAdhikArapradarzitaM pUrvapakSayitumAha jahA ya puDhavIdhUbhe, ege nANAhi dIsai / evaM bho ! kasiNe loe, vinnU nANAhi dIsai // 9 // banavArthasvarUpAvagateH pUrvaM dRSTAntopanyAsaH yathetyupadarzane, cazabdo'pizabdArthe, sa ca bhinnakrama eke ityasyAnantaraM draSTavyaH, pRthivyeva stUpaH pRthivyA vA stUpaH pRthivIsaMghAtAkhyo'vayavI, sa caiko'pi yathA nAnArUpaH - saritsamudraparvatanagarasannivezAdyAdhAratayA vicitro dRzyate ninonnatamRdukaThinaraktapItAdibhedena vA dRzyate, na ca tasya pRthivItattvasyaitAvatA bhedena bhedo bhavati, 'evam' uktarItyA 'bho' iti parAmantraNe, kRtstro'pi loka:- cetanAcetanarUpa eko vidvAn vartate, idamatra hRdayaM eka eva jhAtmA vidvAn jJAnapiNDaH pRthivyAdibhUtAdyAkAratayA nAnA dRzyate, na ca tasyAtmana etAvatA''tmatattvabhedo bhavati, tathA cokam- "eka eva hi bhUtAtmA, bhUte bhUte vyavasthitaH / ekadhA bahudhA caiva dRzyate jalacandravat // 1 // " tathA 'puruSa evedaM priM For Parts Only ~41~ yor Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [1], mUlaM [gAthA-9], niyukti: [33] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: dhyayane prata sUtrAMka ttiyutaM ||10|| dIpa sUtrakRtAGga sarva yadbhUtaM yacca bhAvyaM utAmRtasaspezAno yadannenAtirohati, yadejati yannejati yahre yadu antike yadantarasya sarvasa yatsarvasvAsa 91 samayAzIlAGkA- bAhyataH' ityAtmAdvaitavAdaH // 9 // asyottaradAnAyAhacAyi advaitanievamegetti jappaMti, maMdA aarNbhnnissiaa| ege kiccA sayaM pAvaM, titvaM dukkhaM niyacchai // 10 // rAkaraNa // 19 // 'evamiti anantaroktAtmAdvaitavAdopapradarzanam 'eke' kecana puruSakAraNavAdinI 'jalpanti' pratipAdayanti, kiMbhUtAste / ityAha-'mandA' jaDAH samyakparijJAnavikalAH, mandalaM ca teSAM yuktivikalAtmA'dvaitapakSasamAzrayaNAt , tathAhi-yayeka evAtmA sthAnAtmabahusaM tato ye saccA:-prANinaH kRSIvalAdayaH 'eke' kecana Arambhe-prANyupamardanakAriNi vyApAre ni:-|| 18 bitA-AsaktAH saMbaddhA adhyupapannAH te ca saMrambhasamArambhArambhaiH kRtvA' upAdAya 'vayam' AtmanA 'pApam' ashubhprkRtiruu-13| 8 pamasAtodayaphalaM tIvraduHkhaM tadanubhavasthAnaM vAnarakAdikaM niyacchatIti, ArSakhAbahuvacanArthe ekavacanamakAri, tatazrAyamartho-ni zrayena yacchantyavazyaMtayA gacchanti-prApnuvanti ta evArambhAsaktA nAnya iti, etanna svAd, api sekenApi azubhe kameNi kRte sarveSAM zubhAnuSThAyinAmapi tIvraduHkhAbhisaMbandhaH syAd , ekakhAdAtmana iti, na caitadevaM dRzyate, tathAhi-ya eva kazcidasamaJjasa // 19 // kArI sa eva loke tadanurUpA viDambanAH samanubhava palabhyate nAnya iti, tathA sarvagatale Atmano bandhamokSAghabhAvaH tathA pratipAdyapratipAdakavivekAbhAvAcchAkhapraNayanAbhAvazca svAditi / etadarthasaMvAdikhAtprAktanyeva niyuktikagAthA vyAkhyAyate, tadyathA-pazcAnAM pRthivyAdInAM bhUtAnAmekatra kAyAkArapariNatAnAM caitanyamupalabhyate, yadi punareka evAtmA byApI sAcadA anukrama [10] REaratinaa I nsuranmaru ~424 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||??|| dIpa anukrama [11] "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [1], mUlaM [gAthA-10], niryuktiH [33] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [02 ], aMga sUtra - [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH ghaTAdiSvapi caitanyopalabdhiH syAt na caivaM, tasAnnaika AtmA, bhUtAnAM cAnyA'nyaguNalaM na syAd ekasmAdAtmano'bhibhavAt, tathA paJcendriyasthAnAnAM paJcendriyAzritAnAM jJAnAnAM pravRttau satyAmanyena jJAlA viditamanyo na jAnAtItyetadapi na khAdyadyeka evAtmA syAditi // 10 // sAmprataM taJjIvataccharIravAdimataM pUrvapakSayitumAha patte kasi AyA, je bAlA je a paMDiA / saMti piccA na te saMti, natthi sattovavAiyA // 11 // tajIvataccharIravAdinAmayamabhyupagamaH -- yathA paJcabhyo bhUtebhyaH kAyAkArapariNatebhyacaitanyamutpadyate abhivyajyate vA tenaikaikaM zarIraM prati pratyekamAtmAnaH 'kRtsnAH sarve'pyAtmAna evamavasthitAH, ye 'bAlA' ajJA ye ca 'paNDitAH sadasadvivekajJAste sarve pRthag vyavasthitAH, najheka evAtmA sarvavyApilenAbhyupagantavyo bAlapaNDitAdyavibhAgaprasaGgAt, nanu pratyekazarIrAzrayatvenAtmabahu| khamArhatAnAmapISTamevetyAzaGkayAha- 'santi' vidyante yAvaccharIraM vidyante tadabhAve tu na vidyante, tathAhi -- kAyAkArapariNateSu bhUteSu caitanyAvirbhAvo bhavati, bhUtasamudAya vighaTane ca caitanyApagamo, na punaranyatra gaccha caitanyamupalabhyate, ityetadeva darzayati'piccA na te saMtI'ti 'pretya' paraloke na 'te' AtmAnaH 'santi' vidyante, paralokAnuyAyI zarIrAdbhinnaH svakarmaphalabhoktA na kavidAramAkhyaH padArtho'stIti bhAvaH / kimityevamata Aha-- 'natthi sattovavAiyA' astizabdastiGantapratirUpako nipAto bahuvacane draSTavyaH, tadayamarthaH - 'na santi' na vidyante 'sattvAH' prANina upapAtena nirvRcA aupapAtikA-bhavAdbhavAntaragAmino na 1 bicaTane pra0 / 20 palakSyate pra0 / For Parts Only ~43~ Janurary org Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||12|| dIpa anukrama [12] sUtrakRtAGga zIlAGkA cAya tiyutaM // 20 // "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 1 ], uddezaka [1], mUlaM [gAthA - 11], niryuktiH [33] muni dIparatnasAgareNa saMkalita ....AgamasUtra [02], aMga sUtra- [ 02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH | bhavantIti tAtparyArthaH tathAhi tadAgama:- "vijJAnadhana evaitebhyo bhUtebhyaH samutthAya tAnyevAnu vinazyati na pretya saMjJA'stIti, | nanu prAgupanyastabhUtavAdino'sya ca taJjIvataccharIravAdinaH ko vizeSa iti ?, atrocyate, bhUtavAdino bhUtAnyeva kAyAkArapariNatAni dhAvanavalganAdikAM kriyAM kurvanti, asya tu kAyAkArapariNatebhyo bhUtebhyacaitanyArUya Atmotpadyate'bhivyajyate vA, tebhyazcAbhina | ityayaM vizeSaH // 11 // evaM ca dharmiNo'bhAvAddharbhasyApyabhAva iti darzayitumAha natthi puNNe va pAve vA natthi loe ito vare / sarIrassa viNAseNaM, viNAso hoi dehiNo // 12 // 'puNyam' abhyudayaprAptilakSaNaM tadviparItaM pApametadubhayamapi na vidyate, Atmano dharmiNo'bhAvAt, tadabhAvAcca nAsti 'ataH ' asmAllokAt 'para' anyo loko yatra puNyapApAnubhava iti, atra cArthe sUtrakAraH kAraNamAha-'zarIrasya' kAyastha 'binAzena' bhUtavighaTanena 'vinAza:' abhAvo 'dehina' Atmano'pyabhAvo bhavati yataH, na punaH zarIre vinaSTe tasmAdAtmA paralokaM galA puNyaM | pApaM vA'nubhavatIti, ato dharmiNa Atmano'bhAvAttaddharmayoH puNyapApayorapyabhAva iti, asicArthe bahavo dRSTAntAH santi, tadyathA-yathA jalabududo jalAtirekeNa nAparaH kazvidvidyate tathA bhUtavyatirekeNa nAparaH kazcidAtmeti tathA yathA kadalIstambhasya bahisvagapanayane kriyamANe layAtrameva sarvaM nAntaH kazvitsAro'sti evaM bhUtasamudAye vighaTati sati tAvanmAtraM vihAya nAntaH sArabhUtaH kacidAtmAkhyaH padArtha upalabhyate, yathA vAglAnaM bhrAmyamANamatadrUpamapi cakrabuddhimutpAdayati evaM bhUtasamudAyo'pi 1 bhinna pra0 / Education intention For Park Use Only ~ 44~ mnsaa vcsaa lbhiNck pddhti 1 samayAdhyayane ta jIvataccha rIvA. // 20 // Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [1], mUlaM [gAthA-12], niyukti: [33] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||12|| eeperseisesesesesesercenecerses dIpa anukrama viziSTakriyopeto jIvabhrAntimutpAdayatIti, yathA ca svapne bahirmukhAkAratayA vijJAnamanubhUyate antareNaiva bAhyamartham , evamA-1 tmAnamantareNa tadvijJAnaM bhUtasamudAye prAdurbhavatIti, tathA yathA''darze svacchatvAtpratibimbito bahiHsthito'pyartho'ntargato lakSyate, naI cAsau tathA, yathA ca grISme bhaumenoSmaNA parispandamAnA marIcayo jalAkAraM vijJAnamutpAdayanti, evamanye'pi gandharvanagarAdayaH khasvarUpeNAtathAbhUtA api tathA pratibhAsante, tathA''tmApi bhUtasamudAyasya kAyAkArapariNatau satyAM pRthagasanneva tathA bhrAnti 4 samutpAdayatIti / amISAM ca dRSTAntAnAM pratipAdakAni kecitsUtrANi vyAcakSate, asAbhistu sUtrA''dartheSu cirantanaTI kAyAM cAdRSTayAnolliGgitAnIti / nanu ca yadi bhUtavyatiriktaH kazcidAtmA na vidyate, tatkRte ca puNyApuNye na staH, tatkathameta| agaciyaM ghaTate, tadyathA-kavidIzvaro'paro daridro'nyaH subhago'paro durbhagaH sukhI duskhI surUpo mandarUpo vyAdhito nIro-1%81 gIti, evaMprakArA ca vicitratA kiMnibandhaneti, atrocyate, svabhAvAt , tathAhi-kutracipichalAzakale pratimArUpaM nippAdhate, taca kuDamAgarucandanAdivilepanAnubhogamanubhavati dhUpAyAmodaM ca, anyasiMstu pASANakhaNDe pAdakSAlanAdi kriyate, na ca tayoH | pASANakhaNDayoH zubhAzubhe staH, yadudayAtsa tAvidhAvasthAvizeSa ityevaM svabhAvAagadvaicitryaM, tathA coktam-'kaNTakasya ca tIkSNalaM, mayUrastha vicitratA / vaNoMzca tAmracUDAnA, khabhAvena bhavanti hi // 1 // " iti tajIvatapacharIvAdimataM gatam // 12 // idAnImakArakavAdimatAbhidhitsayA''ha kuvaM ca kArayaM ceva, savaM kuvaM na vijaI / evaM akArao appA, evaM te u pagambhiA // 13 // [12] Santauraton A nd Almondimranorm ~45~ Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||13|| dIpa anukrama [13] sUtrakRtAGgaM zIlAGkA cAya ciyuta // 21 // Educati "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 1 ], uddezaka [1], mUlaM [gAthA - 13], niryuktiH [33] muni dIparatnasAgareNa saMkalita ....AgamasUtra [02], aMga sUtra- [ 02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - kurvanniti svatantraH kartA'bhidhIyate, AtmanazrAmUrtakhAnnityatvAt sarvavyApitvAcca kartRlAnupapattiH, ata eva hetoH kArayitRlamapyAtmano'nupapannamiti, pUrvathazabdo'tItAnAgatakartRtvaniSedhako dvitIyaH samuccayArthaH, tatazrAtmA na svayaM kriyAyAM pravartate, nApyanyaM pravartayati, yadyapi ca sthitikriyAM mudrAprativimvodayanyAyena [ japAsphaTikanyAyenaca ] ajikriyAM karoti tathA'pi samasta kriyA| kartRtvaM tasya nAstItyetadarzayati-- 'savaM kRcvaM na vijaiti 'sarvo' parispandAdikAM dezAdezAntaraprAptilakSaNAM kriyAM kurvannAtmA na vidyate, sarvavyApitvenAmUrtatvena cAkAzasyaivAtmano niSkriyatvamiti, tathA coktam- "akartA nirguNo bhoktA, AtmA sAGkhyanidarzane" iti / 'evam' anena prakAreNAtmA'kAraka iti, 'te' sAMkhyAH, tuzabdaH pUrvebhyo vyatirekamAha, te punaH sAGkhyA evaM 'pragalbhatAH' pragalbhavanto dhArzvavantaH santo bhUyo bhUyastatra tatra pratipAdayanti yathA - "prakRtiH karoti, puruSa upacakre, tathA buddhyadhyavasitamarthaM puruSazvetayate" ityAdyakArakavAdimatamiti ||13|| sAmprataM taJjIvataccharIrAkArakavAdinormataM nirAcikIrSurAha je te u vAiNo evaM loe tesiM kao siyA ? / tamAo te tamaM jaMti, maMdA AraMbhanissiyA // 14 // tatra ye tAvaccharIrAvyatiriktAtmavAdinaH 'eva' miti pUrvoktayA nItyA bhUtAvyatiriktamAtmAnamabhyupagatavantaste nirAkriyantetatra yataistAvaduktam- 'yathA na zarIrAddhino'styAtmeti, tadasaGgataM yatastatprasAdhakaM pramANamasti taccedam-- vidyamAnakartRkamidaM zarIram, AdimatpratiniyatAkAratvAt, iha yadyadAdimatpratiniyatAkAraM tattadvidyamAnakartRkaM dRSTaM yathA ghaTaH yathAvidyamAna kartRkaM For Parts Only ~46~ 1 samayAdhyayane akAraka vAdikha. // 21 // narr Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka |14|| dIpa anukrama [14] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 1 ], uddezaka [1], mUlaM [gAthA - 14], niryuktiH [33] muni dIparatnasAgareNa saMkalita ....AgamasUtra [02], aMga sUtra- [ 02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - tadAdimaMtpratiniyatAkAramapi na bhavati, yathA''kAzam, AdimatpratiniyatAkArasya ca sakartutvena vyApteH, vyApakaniSvRttau vyApyasya vinivRttiriti sarvatra yojanIyam / tathA vidyamAnAdhiSThAtRkAnIndriyANi, karaNatvAt, yadyadiha karaNaM tattadvidyamAnAdhiSThATakaM dRSTaM, yathA daNDAdikamiti, adhiSThAtAramantareNa karaNatvAnupapattiH yathA''kAzasya, hRSIkANAM cAdhiSThAtA''tmA, sa ca tebhyo'nya iti, tathA vidyamAnA''dAtkamidamindriyaviSayakadambakam, AdAnAdeyasadbhAvAt, iha yatra yatrA''dAnAdeyasadbhAvastatra tatra vidya mAna AdAtA - grAhako dRSTaH, yathA saMdaMzakAyaspiNDayostadbhinno'yaskAra iti yazcAtrendriyaiH karaNairviSayANAmAdAtA grAhakaH sa tadbhinna Atmeti, tathA vidyamAnabhoktRkamidaM zarIraM, bhogyatvAdodanAdivat, atra ca kulAlAdInAM mUrtatvAnityatva saMhatatvadarzanAdAtmApi tathaiva syAditi dharmivizeSaviparItasAdhanatvena viruddhAzaGkA na vidheyA, saMsAriNa AtmanaH karmaNA sahAnyo'nyAnubandhataH kathaJcinmUrtatvAdyabhyupagamAditi, tathA yaduktam 'nAsti saccA aupapAtikA' iti, tadapyayuktaM, yatastadaharjAtabAlakasya yaH stanAbhilASaH so'nyAbhilASapUrvakaH, abhilApatyAt, kumArAbhilASavat, tathA bAlavijJAnamanyavijJAnapUrvakaM vijJAnatvAt, kumAravijJAnavat, tathAhi tadaharjAtabAlako'pi yAvatsa evAyaM stana ityevaM nAvadhArayati tAvatroparatarudito mukhamarpayati stane iti, ato'sti | bAlake vijJAnalezaH, sa cAnyavijJAnapUrvakaH, tacAnyadvijJAnaM bhavAntaravijJAnaM, tasmAdasti sacca aupapAtika iti / tathA yadabhihitaM, 'vijJAnaghana evaitebhyo bhUtebhyaH samutthAya tAnyevAnu vinazyatI' ti, tatrApyayamartho - 'vijJAnaghano 'vijJAnapiNDa AtmA 'bhUtebhya utthA ye 'ti mAktanakarmavazAttathAvidhakAyAkArapariNate bhUtasamudAye tadvAreNa svakarmaphalamanubhUya punastadvinAze AtmApi tadanu tenAkAreNa 1 nAbhrANAM pratiniyata AkAra, jambUdvIpAdilokasthiti niSedhArthamAdimattvam / Ja Eucation International For Park Use Only ~47~ Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [1], mUlaM [gAthA-14], niyukti: [33] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAIya sUtrAMka ttiyuta ||14|| // 22 // dIpa vinazyAparaparyAyAntareNotpadyate, na punastareva saha vinazyatIti / tathA yaduktaM-dharmiNo'bhAvAttaddharmayoH puNyapApayorabhAva iti, 18|1samayAtadapyasamIcInaM, yato dharmI tAvadanantaroktikadambakena sAdhitaH, tatsiddhau ca taddharmayoH puNyapApayorapi siddhivaseyA jagadvaicitrya- dhyayane tadarzanAcca / yattu khabhAvamAzrityopalazakalaM dRSTAntasenopanyastaM tadapi tadoktRkarmavazAdeva tathA tathA saMvRttamiti durnivAraH puNyA jIvatapuNyasadbhAva iti / ye'pi vahavaH kadalIstambhAdayo dRSTAntA AtmanobhAvasAdhanAyopanyastAH te'pyabhihitanItyA''tmano bhUtanyati ccharIra0 riktasya paralokayAyinaH sArabhUtasya sAdhitakhAtkevalaM bhavato cAcAlatAMprakhyApayanti ityalamatiprasaGgena / zeSa sUtraM vitriyate'dhuneti / tadevaM 'teSAM bhUtavyatiriktAtmanivavAdinAM yo'yaM 'loka' caturgatikasaMsAro bhavAdbhavAntaragatilakSaNaH prAk prasAdhitaH subhaga| dubhaMgamurUpamandarUpezvaradAriyAdigatyA jagaDhacitryalakSaNazca sa evaMbhUto lokasteSAM 'kuto bhavet / kayopapatyA ghaTeta / AtmanIjanabhyupagamAt, na kathaJcidityarthaH, 'te ca nAstikAH paralokayAyijIvA'nabhyupagamena puNyapApayozvAbhAvamAzritya yatkiJcanakA-1 riNo'jJAnarUpAcamasaH sakAzAdanyattamo yAnti, bhUyo'pi jJAnAvaraNAdirUpaM mahattaraM tamaH saMcinvantItyuktaM bhavati, yadivA-tama 81 iva tamo- duHkhasamudghAtena sadasadvivekapradhvaMsikhAdyAtanAsthAnaM tasmAd evaMbhUtAttamasaH parataraM tamo yAnti, saptamanarakapRthivyAM | roravamahAroravakAlamahAkAlApratiSThAnAkhyaM narakAbAsa yaantiityrthH| kimiti !, yataste 'mandA' jaDA mUkhoMH, satyapi yutyupapane // 22 // AtmanyasadabhinivezAcadabhAvamAzritya prANyupamardakAriNi vivekijananindite Arambhe-vyApAre nizcayena nitarAM vA zritAHsaMbaddhAH, puNyapApayorabhAva ityAzritya paralokanirapekSatayA''rambhanizritA iti / tathA tajIvataccharIrabAdimataM niyuktikAropi| | nirAcikIrSurAha--'paMcaNha'mityAdigAthA prAgvadatrApi 33 / / sAmpratamakArakavAdimatamAzrityAyamanantara(rokta)zloko bhUyo'pi anukrama [14] ~48~ Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [1], mUlaM [gAthA-14], niyukti: [34] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||14|| Sapa90920000 vyAkhyAyate-ye ete akArakavAdina Atmano'mUrtabanityakhasarvavyApilebhyo hetubhyo niSkriyakhamevAbhyupapannAH teSAM ya eSa 'loko' jarAmaraNazokAkrandanaharSAdilakSaNo narakatiryazmanuSyAmaragatirUpaH so'yamevaMbhUto niSkriye satyAtmanyapracyutAnutpannasthi| raikakhabhAce 'kuta:' kasADhetoH sAt !, na kathazcitkuttazcitsyAdityarthaH, tatazca dRSTeSTavAdhArUpAttamasojJAnarUpAte tamo'ntaraM-nikRSTaM yAtanAsthAnaM yAnti, kimiti ?, yato 'mandA' jaDAH prANyapakArakA''rambhanizritAzca te iti / adhunA niyuktikAro'kArakavAdimatanirAkaraNArthamAha ko veeI akayaM ? kayanAso paMcahA gaI masthi / devamaNussagayAgai jAIsaraNAiyANaM ca // 34 // Atmano'kartRvAtkRtaM nAsti, tatazcAkRtaM ko cedayate ?, tathA niSkriyate vedanakriyA'pi na ghaTA prAzcati, athAkRtamapyanubhU| yeta tathA satyakRtAgamakRtanAzApattiH syAt , tatazca ekakRtapAtakena sarveH prANigaNo duHkhitaH syAt puNyena ca sukhI syAditi,81 | na caitad dRSTamiSTaM vA, tathA cyApikhAnityakhAzcAtmanaH 'paJcadhA' paJcaprakArA nArakatiyeM anuSyAmaramokSalakSaNA gatine bhavet // tatazca bhavatAM sAMkhyAnAM kApAyacIvaradhAraNazirastuNDamuNDanadaNDadhAraNabhikSAbhojisapaJcarAtropadezAnusArayamaniyamAdyanuSTAna, tathA ||6 "paJcaviMzatitatvajJo, yatra tatrAzrame rataH / jaTI muNDI zikhI vApi, mucyate nAtra sNshyH||1||" ityAdi sarvamapArthakamApnoti tathA / | devamanuSyAdiSu gatyAgatI na syAtA, sarvavyApikhAdAtmanaH, tathA nityakhAca vismaraNAbhAvAjAtisaraNAdikA ca kriyA nopp-18|| dyate, tathA AdigrahaNAt 'prakRtiH karoti puruSa upamujhe iti ajikriyA yA samAzritA sA'pi na prApnoti, tassA api kriyA-1 khAditi, atha 'mudrApratibimbodayanyAyena bhoga'iti cet, etattu nirantarAH suhRdaH pratyeSyanti, vAcAvalAt , pratibimbodayasyA dIpa anukrama [14] eseseneestol SaintaintunM unal marary.org ~49~ Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [1], mUlaM [gAthA-14], niyukti: [35] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: dhyayane a prata sUtrAMka ||14|| dIpa sUtrakRtAGgaM pica kriyAvizeSatvAdeva, tathA nitye cAvikAriNyAtmani prativimbodayasthAbhAvAdyatkizcidetaditi // 34 // nanu ca bhUjiki-18 1 samayA zIlAkarayAmAtreNa prativimbodayamAtreNa ca yadyapyAtmA sakriyaH tathApi na tAvanmAtreNAsAbhiH sakriyatvamiSyate, kiM tarhi , samastakri-18 cAya- yAvakhe satItyetadAzava niyuktikRdAha kArakavAciyutaM dinirA. | Nahu aphaladhovaNicchitakAlaphalattaNamihaM adumaheU / NAduddhathocabuddhasaNe NagAvittaNe heU // 35 // . 18 // 23 // 181 mahu' naivAphalatvaM drumAbhAve sAdhye heturbhavati, nahi yadaiva phalavAMstadaiva drumaH anyadA tvadruma iti bhAvaH, evamAtmano'pi 4|| suptAdyavasthAyAM yadyapi kathazciniSkriyatvaM tathApi naitAvatA tvasau niSkriya iti vyapadezamaheti, tathA stokaphalatvamapi na vRkSA-1 8 bhAvasAdhanAyAlaM, svalpaphalo'pi hi panasAdivRkSavyapadezabhAgbhavati, evamAtmA'pi khalpakriyo'pi kriyAvAneva, kadAcideSA matirbhavato bhavet-stokakriyo niSkriya eva, yathaikakArSApaNadhano na dhanitva(vyapadeza)mAskandati, evamAtmA'pi khalpakriyatvAda-16 kriya iti, etadapyacAru, yato'yaM dRSTAntaH pratiniyatapuruSApekSayA co(tro pagamyate samastapuruSApekSayA vA?, tatra yadyAyaH pakSaH tadA | siddhasAdhyatA, yataH--sahasrAdidhanavadapekSayA nirdhana evAsau, atha samastapuruSApekSayA tadasAdhu, yato'nyAn jaracIvaradhAriNo'pekSya || 18| kApopaNadhano'pi dhanavAneva, tathA''smApi yadi viziSTasAmayopetapuruSakriyApekSayA niSkriyo'bhyupagamyate na kAcitkSatiH sAmA-18 nyApekSayA tu kriyAvAneva, ityalamatiprasaGgena, evamanizcitAkAlaphalatvAkhyahetudvayamapi na pakSAbhAvasAdhakam ityAdi yojya, 1 | cocyate pra. anukrama [14] 23 // RERucatunnilme Taurasurary.com ~50~ Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [1], mUlaM [gAthA-14], niyukti: [35] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt' mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||15|| Reseaeeeeeeeeeeeee evamadugdhatvastokadugdhatvarUpAvapi hetU na gotvAbhAvaM sAdhayataH, uktanyAyenaiva dArzantikayojanA kAryeti 35 // 14 // sAmpratamAtmaSaSThavAdimataM pUrvapakSayitumAha saMti paMca mahabbhUyA, ihamegesi AhiyA / AyachaTo puNo Ahu, AyA loge ya sAsae // 15 // 'santi' vidyante 'paJca mahAbhUtAni pRthivyAdIni 'iha' asminsaMsAre 'ekeSAM vedavAdinA sAMkhyAnAM zaivAMdhikAriNAM ca, // etad AkhyAtam AkhyAtAni vA bhUtAni, te ca vAdina evamAhuH-evamAkhyAtabantaH, yathA 'AtmaSaSThAni' AtmA SaSTho yeSAM tAni AtmaSaSThAni bhUtAni vidyanta iti, etAni cAtmaSaSThAni bhUtAni yathA'nyeSAM vAdinAmanityAni tathA nAmISAmiti darzayatiAtmA 'lokazca pRthivyAdirUpaH 'zAzvata: avinAzI, tatrAtmanaH sarvavyApitvAdamUrtatvAcAkAzasyeva zAzvatatvaM, pRthicyAdInAM | ca tadrUpApracyuteravinazvaratvamiti // 15 // zAzvatatvameva bhUyaH pratipAdayitumAha-- duhao Na viNassaMti, no ya uppajae asaM / so'vi sabahA bhAvA, niyattIbhAvamAgayA // 16 // 'te' AtmaSaSThAH pRthivyAdayaH padArthA 'ubhayata iti nitukasahetukavinAzadvayena na vinazyanti, yathA bauddhAnAM svata eva IS| nirhetuko vinAzaH, tathA ca te UcuH 'jAtireca hi bhAvAnAM, vinAze heturiSyate / yo jAtazca na ca dhvastI, nazyetpavAtsa | kena ca // 1 // " yathA ca vaizeSikANAM lakuTAdikAraNasAnidhye vinAzaH sahetukA, tenobhayarUpeNApi vinAzena lokAtmanone -1 vaizeSikANAM pra. 18390920a8a92059200000 dIpa anukrama [15] SAREairaniKUnd ONanduranorm ~51~ Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [1], mUlaM [gAthA-16], niyukti: [35] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||16|| dini. sUtrakRtA vinAza iti tAtparyArthaH, yadivA-'duhao'tti dvirUpAdAtmanaH svabhAvAcetanAcetanarUpAnna vinazyantIti, tathAhi-pRthivya- samayA jobAyavAkAzAni kharUpAparityAgatayA nityAni, 'na kadAcidanIdarza jagadi tikRtvA, AtmA'pi nitya eva, akRtakatvAdibhyodhyayane AcAya- hetubhyaH, tathA coktam- "nainaM chindanti zastrANi, nainaM dahati pAvakaH / na cainaM kledayantyApo, na zoSayati mArutaH // 1 // tmaSaSThavAttiyutaM acchedyo'yamabhedyo'yamavikAryojyamucyate / nityaH satatagaH sthANuracalo'yaM snaatnH||2||" evaM ca kRtvA nAsadutpadyate, sarvasva // 24 // sarvatra sadbhAvAd asati ca kArakavyApArAbhAvAt satkAryavAdaH, yadi ca asadutpadyeta kharaviSANAderapyutpattiH syAditi, tathA coktam- "asadakaraNAdupAdAnagrahaNAtsarvasaMbhavAbhAvAt / zaktasa zakyakaraNAtkAraNabhAvAcca satkAryam // 1 // " evaM ca kRtvA mRtpiNDe'pi ghaTo'sti, tadarthinAM mRtpiNDopAdAnAt , yadi cAsadutpadyeta tato yataH kutazcideva svAt, nAvazyametadarthinA mRtpi&NDopAdAnameva kriyeta iti, ataH sadeva kAraNe kAryamutpadyata iti / evaM ca kRtvA sarve'pi bhAvA:-pRthivyAdaya AtmaSaSThAH 'niya-181 tibhAvaM' nityatvamAgatA nAbhAvarUpatAmabhUtvA ca bhAvarUpatA pratipadyante, AvirbhAvatirobhAvamAtratvAdutpativinAzayoriti, tathA 8 cAbhihitam -"nAsato jAyate bhAvo, nAbhAvo jAyate sataH" ityAdi, asyottaraM niyuktikRdAha-'ko veeItyAdiprAktanyeva / | gAthA, sarvapadArthanityatvAbhyupagame kartRtvapariNAmo na syAt , tatazcAtmano'kartRtve karmabandhAbhAvastadabhAvAcca ko vedayati, na kazcitsukhaduHkhAdikamanubhavatItyarthaH, evaM ca sati kRtanAzaH syAt , tathA asatalotpAdAbhAve yeyamAtmanaH puurvbhvprityaagenaap-1|| | rabhavotpattilakSaNA paJcadhA gatirucyate sA na syAt , tatazca mokSagaterabhAvAddIkSAdikriyA'nuSThAnamanathekamApayeta, tathAacyutAnu-13 1. madAyo'ya0pra0 / 2 sarvagataH praa| dIpa anukrama [16] ~52~ Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [1], mUlaM [gAthA-16], niyukti: [35] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka tpanasthiraikakhabhAvase cAtmano devamanuSyagatyAgatI tathA vismRterabhAvAt jAtimaraNAdikaM ca na prApnoti, yathoktaM sadevotpadyate / / tadapyasat , yato yadi sarvathA sadeva kathamutpAdaH ?, utpAdazet na tahiM sarvadA saditi, tathA coktam- "karmaguNavyapadezAH 16grAgutpatterna santi yattasmAt / kAryamasadvijeyaM kriyApravRttezca kartRNAm // 1 // " tasAtsarvapadArthAnAM kazcinityavaM kathaJcidanityavaM 18 sadasatkAryavAdazetyavadhArya, tathA cAbhihitam-"sarvavyaktiSu niyataM kSaNe kSaNe'nyasamatha ca na vizeSaH / satyorityapacityorAka18|tijAtivyavasthAnAt // 1 // " iti, nathA "nAnvayaH sa hi bhedakhAna bhedo'vayavRttitaH / munedadvayasaMsargavRttijAtyantaraM ghaTaH || Mou1 // " // 16 // sAmprataM bauddhamataM pUrvapakSayaniyuktikAropanyastamaphalavAdAdhikAramAvirbhAvayannAha paMca khaMdhe vayaMtege, bAlA u khaNajoiNo / apaNo aNaNNo NevAhu, heuyaM ca aheuyaM // 17 // & 'eke' kecana vAdino bauddhAH 'paJca skandhAna badanti' rUpavedanAvijJAnasaMjJAsaMskArAkhyAH paJcaiva skandhA vidyante nAparaH kazcidAtmAkhyA skaMdho'stItyevaM pratipAdayanti, tatra rUpaskandhaH pRthivIdhAkhAdayo rUpAdayazca 1 sukhA duHkhA aduHkhasukhA ceti | |vedanA vedanAskandhaH 2 rUpavijJAna rasavijJAnamityAdi vijJAnaM vijJAnaskandhaH 3 saMjJAskandhaH saMjJAnimittodbhAhaNAtmakaH pratyayaH / / 4 saMskAraskandhaH puNyApuNyAdidharmasamudAya iti 5|n tebhyo vyatiriktaH kazcidAtmAkhyA padArtho'dhyakSeNAdhyavasIyate, tadanyabhicAriliGgagrahaNAbhAvAt , nApyanumAnena, na ca pratyakSAnumAnavyatiriktamAvisaMvAdi pramANAntaramastItyevaM bAlA iva bAlA-% yathA'vasthitArthAparijJAnAt bauddhAH pratipAdayanti, tathA te skandhAH kSaNayoginaH paramaniruddhaH kAlaH kSaNaH kSaNena yogaH-saM ||17|| eesesecseeeeee alaa nlumuull nu dIpa anukrama [17] sUtrakR.5HI ~53~ Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [1], mUlaM [gAthA-17], niyukti: [35] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH dhyayane prata sUtrAMka ||17|| ciyutaM sUtrakRtAGgaM bandhaH kSaNayogaH sa vidyate yeSAM te kSaNayoginaH, kSaNamAtrAvasthAyina ityarthaH, tathA ca te'bhidadhati-khakAraNebhyaH padArtha utpadya- samayAzIlAkAmAnaH kiM vinazvarakhabhAva utpadyate'vinazvarakhabhAvo vA, yadyavinazvarastatastadvayApinyAH kramayogapadyAbhyAmarthakriyAyA abhAvAta || aphavAlacAyAyapadArthasthApi vyApyasthAmAvaH prasajati, tathAhi-yadevArthakriyAkAri tadeva paramArthataH saditi, sa ca nityo'yakriyAyAM pravartamAnaH | divauddhAH krimeNa vA pravateta yogapayena vA?, na tAvatkrameNa, yato kissA arthakriyAyAH kAle tasyAparArthakriyAkaraNakhabhAvo vidyate vA / // 25 // navA?, yadi vidyate kimiti kramakaraNaM ?, sahakAryapekSayeti cet tena sahakAriNA tassa kavidatizayaH kriyate na vA?, yadi kriyate ki parvakhabhAvaparityAgenAparityAgena vA, yadi parityAgena tato'tAdavasthyApateranityakham , atha pUrvakhabhAvAparityAgena tato'-181 | tizayAbhAvArika sahakAryapekSayA?, atha akizcitkaropi viziSTa kAryArthamapekSate, tadayuktaM, yataH-'apekSeta paraM kazcidyadi kurvIta kizcana / yadakizcitkaraM vastu, kiM kenacidapekSyate // 1 // " atha tassaikArthakriyAkaraNakAle'parArthakriyAkaraNakhabhAvo na8 vidyate, tathA ca sati spaSTaica nityatAhAniH, athAsau nityo yaugapadyenArthakriyAM kuryAt tathA sati prathamakSaNa evAzeSArthakriyANAM karaNAt dvitIyakSaNe'kartRkhamAyAtaM, tathA ca saivAnityatA, atha tasya tatsvabhAvasAtA evArthakriyA bhUyo bhUyo dvitIyAdikSaNeSvapi IS kuyot , tadasAmprataM, kRtasa karaNAbhAvAditi, kiMca-dvitIyAdikSaNasAdhyA apyarthAH prathamakSaNa evaM prApnuvanti, tasya tatkhabhA | // 25 // vakhAt , atatvabhAvale ca tasyAnityakhApattiriti / tadevaM nityasa kramayogapadyAbhyAmarthakriyAvirahAna svakAraNebhyo nityasotpAda iti.| athAnityakhabhAvaH samutpadyate, tathA ca sati vighAbhAvAdAyAtamassaduktamazeSapadArthajAtakha kSaNikasaM, tathA coktam---"jA|| tireva hi bhAvAnA, vinAze heturiSyate / yo jAtazca na ca dhvasto, nazyetpazcAtsa kena ca, // 1 // " nanu ca satyapyanityane yasya | dIpa anukrama [17] Receness ~54~ Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [1], mUlaM [gAthA-17], niyukti: [35] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||17|| yadA vinAzahetusadbhAvastakha tadA vinAzaH, tathA ca khavinAzakAraNApekSANAmanityAnAmapi padArthAnAM na kSaNikakhamiti, etaccA| nupAsitagurorvacA, tathAhi-tena mudgarAdikena vinAzahetunA ghaTAdeH kiM kriyate ?, kimatra praSTavyam / abhAvaH kriyate, atra ca praSTanyo devAnAMpriyaH, abhAva iti kiM paryudAsapratiSedho'yamuta prasajyapratiSedha iti , tatra yadi paryudAsastato'yamoM-bhAvAdanyo'bhAvo bhAvAntaraM-ghaTAtpaTAdiH so'bhAva iti, tatra bhAvAntare yadi mudgarAdivyApAro na tarhi tena kizcid ghaTasa kRtami|ti, atha prasajyapratiSedhastadA'yamoM-vinAzaheturabhAvaM karoti, kimuktaM bhavati ?-bhAvaM na karotIti, tatatha kriyApratiSedha eca kRtaH syAt, na ca ghaTAdeH padArthasya mudrAdinA karaNaM, tassa khakAraNareva kRtalAva, atha bhAvAbhAvo'bhAvastaM karotIti, tasya tucchasya nIrUpakhAt kutastatra kArakANAM vyApAraH, atha tatrApi kArakavyApAro bhavet kharazaGgAdAvapi vyApriyeran kArakANIti / tadevaM vinAzahetorakizcitkarakhAt khahetuta evAnityatAkroDIkRtAnAM padArthAnAmutpattervighnahetozcAbhAvAt kSaNikalamavasthitamiti / tuzabdaH pUrvavAdibhyo'sya vyatirekapradarzakaH, tameva zlokapazcArdhena darzayati-'aNNo aNaNNo' iti te hi bauddhA yathA| ''tmapaSTavAdinaH sAMkhyAdayo bhUtavyatiriktamAtmAnamabhyupagatavanto yathA ca cArvAkA bhUtAvyatiriktaM caitanyAkhyamAtmAnamiSTavanta-18 stathA 'maivAhu' naivoktavantaH, tathA hetubhyo jAto hetukaH kAyAkArapariNatabhUtaniSpAdita itiyAvat tathA''tukojnAvaparyavasitakhAcitya ityevaM tamAtmAnaM te cauddhA nAbhyupagatavanta iti // 17|| tathA'pare cauddhAcAturdhAtukamidaM jagadAhurityetadarzayitumAha puDhavI Au teU ya, tahA vAU ya ego| cattAri dhAuNo rUvaM, evamAhaMsu Avare // 18 // dIpa anukrama [17] SARERainintenarana aurasurary.com ~55~ Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [1], mUlaM [gAthA-18], niyukti: [35] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||18|| &ce dIpa anukrama sUtrakRtAI pRthivI ghAturApazca dhAtustathA tejo vAyudheti, dhArakakhAtpoSakalAca ghAtukhamepAm, 'egaotti' yadaite cakhAro'pyekAkArapari-181 samayAzIlAGkA-Niti vibhrati kAyAkAratayA tadA jIvavyapadezamacavate, tathA cocuH-"caturdhAtukamidaM zarIraM, na tavyatirikta AtmA'stI"ti,IST dhyayana aphalavA. cAyIya- 'evamAhaMsu yAvaretti' apare bauddhavizeSA evam 'AhuH abhihitavanta iti, kacid 'jANagA' iti pAThaH, tatrApyayamoMciyutaM 'jAnakA' jJAnino vayaM kiletyabhimAnAmidagdhAH santa evamAhuriti saMbandhanIyam / aphalavAdilaM caiteSAM kriyAkSaNa evaM kartuH sarvAtmanA naSTalAt kriyAphalena sabandhAbhAvAdavaseyaM, sarva eva vA pUrvavAdino'phalavAdino draSTavyAH, kaizcidAtmano nitysyaavikaa||26|| pariNo'bhyupagatakhAt kaibicAramana evAnabhyupagamAditi / atrottaradAnArtha prAktanyeva niyuktigAthA 'ko vee' ItyAdi vyAkhyAyate | | yadi pazcaskandhavyatiriktaH kazcidAtmAkhyaH padArtho na vidyate tatastadabhAvAtsukhaduHkhAdikaM ko'nubhAvItyAdigAthA prAgvadyA| khyeyeti, tadevamAtmano'bhAvAyojyaM vasaMviditaH sukhaduHkhAnubhavaH sa kasya bhavakhiti cintyatA, jJAnaskandhassAyamanubhava iti cet, na, kA tasyApi kSaNikakhAt, zAnakSaNasya cAtisUkSmasAt sukhaduHkhAnubhavAbhAvaH, kriyAphalavatoSa kSaNayoratyantAsaMgateH kRtanAzAkatA bhyAgamApattiriti, jJAnasaMtAna eko'stIti cet tasyApi saMtAnicyatiriktasyAbhAvAdyatkizcidetat , pUrvekSaNa evaM uttarakSaNe vAsanA mAdhAya pinAcatIti cet, tathA coktam-"yasinneva hi saMtAne, AhitA karmavAsanA / phalaM tatraiva saMdhatte, kApoMse raktatA yathA| IN||||" atrApIdaM vikalpyate--sA vAsanA kiMkSaNebhyo vyatiriktA'vyatiriktAvA?, yadi vyatiriktA vAsakakhAnupapattiH, athaany-18|26 // ||tiriktA kSaNavat kSaNakSayikhaM tasyAH, tadevamAtmAbhAve sukhaduHkhAnubhavAbhAvaH svAda, asti ca sukhaduHkhAnubhavo, ato'styAtmeti, anyathA paJcaviSayAnubhavottarakAlamindriyajJAnAnAM khaviSayAdanyatrApravRtteH saMkalanApratyayo na syAt , AlayavijJAnAdbhaviSyatIti [18] ~56~ Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [1], mUlaM [gAthA-18], niyukti: [35] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt' mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||18|| cedAtmaiva tarhi saMzAntareNAbhyupagata iti / tathA bauddhAgamo'pyAtmapratipAdakosti, sa cAyam - "ita ekanavate kalpe, zacyA me puruSo hataH / tena karmavipAkena, pAde viddho'si bhikssvH||1||" tathA "kRtAni karmANyatidAruNAni, tanUbhavantyAtma-10 ni mahaNena / prakAzanAtsaMvaraNAca teSAmatyantamUloddharaNaM vadAmi // 1 // " ityevamAdi, tathA yaduktaM kSaNikasaM sAdhayatA yathA 'padArthaH kAraNebhya utpadyamAno nityaH samutpadyate'nityo 'tyAdi, tatra nityepracyutAnutpatrAsthiraikakhabhAve kArakANAM vyApArAbhA-18 18 vAdatiriktA bAcoyuktiriti nityasapakSAnutpattireva, yacca nityapakSe bhavatAbhihitaM 'nityasya na krameNArthakriyAkArikha nApi yI-18| gapayeneti' tatkSaNikakhe'pi samAna, yataH kSaNiko'pyarthakriyAyAM pravartamAnaH krameNa yogapayena vAvazyaM sahakArikAraNasavyapekSa ||2|| I eva pravartate, yataH 'sAmagrI janikA, na hokaM kiJciditi tena ca sahakAriNA na tasya kazcidatizayaH kartuM pAyeMte, dhaNasyAvi vekakhenAnAdheyAtizayakhAna, kSaNAnAM ca parasparopakArakopakAryakhAnupapatteH sahakAritAbhAvaH, sahakAryanapekSAyAM ca prativizikAryAnupapattiriti / tadevamanitya eva kAraNebhyaH padArthaH samutpadyata iti dvitIyapakSasamAzrayaNameva, tatrApi caitadAlocanIyaM-kiM kSaNakSayikhenAnityasamAhokhitpariNAmAnityatayeti ?, tatra kSaNakSayile kAraNakAryAbhAvAt kArakANAM vyApAra evAnupapannaH kutaH131 kSaNikAnityasa kAraNebhya utpAda iti ?, atha pUrvakSaNAcarakSaNotpAde sati kAryakAraNabhAvo bhavatItyucyate, tadayuktaM, yato'sau | pUrvakSaNo vinaSTo bottarakSaNaM janayedavinaSTo vA, na tAvadvinaSTaH, tasyAsacAjanakakhAnupapace, nApyavinaSTaH, uttarakSaNakAle pUrvakSaNavyApArasamAvezArakSaNabhaGgabhaGgApatteH, pUrvakSaNo vinazyastUttarakSaNamutpAdayiSyati tulAntayo monAmavaditi cet, evaM tarhi kSaNayoH spaSTavaikakAlatA'zritA, tathAhi-yA'sau vinazyavasthA sA'vasthAturabhinnA utpAdAvasthA'pyutpitsoH, tatazca tayovinAzotpAdayo dIpa anukrama [18] ~57~ Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [1], mUlaM [gAthA-18], niyukti: [35] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: esesesesesee prata sUtrAMka ||18|| tiyutaM | aphalavAdivodA sUtrakatAjhaM | yauMgapayAbhyupagame taddharmiNorapi pUrvottarakSaNayorekakAlAvasthAyikhamiti, taddharmatAjabhyupagame ca vinAzotpAdayoravastukhApaciriti / 1samayAzIlAkA- yacoktam -'jAtireva hi bhAvAnAmi tyAdi, tatredamabhidhIyate-yadi jAtireva-utpattireva bhAvAnA-padArthAnAmabhAve hetuH, dhyayane cAyIyavR tato'bhAvakAraNasya sanihitatvena virodhenAghAtasAdutpatyabhAvaH, athotpatyuttarakAlaM vinAzo bhaviSyatItyabhyupagamyate, tathA sati IS utpattikriyAkAle tasyAbhUtakhAtpazcAcca bhavabanantara eva bhavati na bhUyasA kAleneti kimatra niyAmakaM?, vinAzahekhabhAva iti cet, | yata ukta-'nirhetulAdvinAzasya svabhAvAdanubandhite'ti, etadapyayuktaM, yato ghaTAdInAM mudgarAdivyApArAnantarameva vinAzo bhavan | lakSyate, nanu coktamevAtra tena mudgarAdinA ghaTAdeH kiM kriyate ? ityAdi, satyamuktaM idamayuktaM tUtaM, tathAhi-abhAva iti prasajyapa| yudAsa vikalpadvayena yo'yaM vikalpitaH pakSadvaye'pi ca doSaH pradarzitaH so'doSa eva, yataH paryudAsapakSe kapAlAkhyabhAvAntarakaraNe, |ghaTakha ca pariNAmAnityatayA tadrUpatApatteH kathaM mudgarAderghaTAdIn pratyakizcitkarakhaM ?, prasajyapratiSedhastu bhAvaM na karotIti kriyApratiSedhAtmako'tra nAzrIyate, kiM tarhi ?, prAgabhAvapradhvaMsAbhAvataretarAtyantAbhAvAnAM caturNA madhye pradhvaMsAbhAva evehAzrIyate, tatra ca kArakANAM vyApAro bhavatyeva, yato'sI vastutaH paryAyo'vasthAvizeSo nAbhAvamAtra, tasya cAvasthAvizeSasya bhAvarUpatvAtpUrvopamazArdena ca pravRttatvAdha eva kapAlAderutpAdaH sa eva ghaTAdevinAza iti vinAzasya sahetukatvamavakhitam , apica-kAdAcitkatvena // 27 // vinAzasya sahetukatvamavaseyamiti, padArthavyavasthArtha cAvazyamabhAvacAturvidhyamAzrayaNIyaM, taduktam-"kAyeMdravyamanAdiH syAtyAga-18 bhAvasvaM nihave / pradhvaMsasa cAmAvasya, pracyave'nantatAM brajet // 1 // sarvAtmakaM tadekaM syAdanyApohavyatikrame" ityAdi / tadevaM | 1 ca bhAvasya pra. aNttaari dIpa anukrama [18] SURESHDANIdana A unmurary.org ~58~ Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [1], mUlaM [gAthA-18], niyukti: [35] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||19|| kSaNikasya vicArAkSamatvAtpariNAmAnityapakSa eva jyAyAniti / evaJca satyAtmA pariNAmI jJAnAdhAro bhavAntAyI bhUtebhyaH18 | kathaJcidanya eva zarIreNa sahAnyo'nyAnuvedhAdananyo'pi, tathA sahetuko'pi nArakatiryakamanuSyAmarabhavopAdAnakarmaNA tathA tathA vikriyamANasAt paryAyarUpatayeti, tathA''tmasvarUpApracyutenityatvAdahetuko'pIti / Atmanazca zarIravyatiriktassa sAdhitatvAta 'caturdAtukamA zarIramevedamityetadunmattapralapitamapakarNayitavyamityalaM prasaGgeneti // 18 // sAmprataM paJcabhUtAtmA'dvaitatajIvataccha|rIrAkArakAtmaSaSThakSaNikapazcaskandhavAdinAmaphalavAditvaM vaktukAmaH sUtrakArasteSAM khadarzanaphalAbhyupagamaM darzayitumAha agAramAvasaMtAvi, araNNA vAvi pavvayA / imaM darisaNamAvaNNA, sabadukkhA vimuccaI // 19 // 'agAra' gRhaM tad 'AvasantaH' tasistiSThanto gRhasthA ityarthaH, 'AraNyA vA' tApasAdayaH, 'pratrajitAzca' zAkyAdayaH,18 // apiH saMbhAvane, idaM te saMbhAvayanti yathA-'idam' asadIyaM darzanam 'ApanA AzritAH sarvaduHkhebhyo cimucyante, ASaitvA- 19 dekavacanaM sUtre kRtaM, tathAhi-pacabhUtata jIvataccharIrabAdinAmayamAzayaH-yathedamasadIya darzanaM ye samAzritAste gRhasthAH santaH sarvebhyaH zirastuNDamuNDanadaNDAjinajaTAkASAyacIvaradhAraNakezolluzcananAmyatapazcaraNakAyaklezarUpebhyo duHkhebhyo mucyante, tathA cocuH-"tapAMsi yAtanAcitrAH, saMyamo bhogavazcanam / agnihotrAdikaM karma, bAlakIDeva lakSyata / / 1 // " iti, sAMkhyAdayastu / mokSavAdina evaM saMbhAvayanti-yathA ye'sadIya darzanamakartRvAtmA'dvaitapazcaskandhAdipratipAdakamApanAH prabajitAste sarvebhyo 1 dagasoyariAdao cU. taNANaM uvAsagAvivazaMti AroppagAvi agAgamaNammiNoya devA tao ceva gidhaMti / 19200229200000000008092adrasi dIpa anukrama [19]] Shinmaranorm ~59~ Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||20|| dIpa anukrama [20] sUtrakRtAGga zIlAGkAcAryayaciyutaM // 28 // "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 1 ], uddezaka [1], mUlaM [gAthA - 19], niryuktiH [35] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [02 ], aMga sUtra - [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH janmajarAmaraNagarbhaparamparA'nekazArIramAnasAtitIvratarAsAtodayarUpebhyo duHkhebhyo vimucyante, sakaladvandvavinirmokSaM mokSamAskandanvItyuktaM bhavati / / 19 / / idAnIM teSAmevAphalavA dikhAviSkaraNAyAha- te NAvi saMdhi NaccA NaM, na te dhammavio jaNA / je te u vAiNo evaM, na te ohaMtarA''hiyA // 20 // visaMdhiMcANaM, na te dhammavio jaNA / je te u vAiNo evaM, na te saMsArapAragA // 21 // na te dhammavio jaNA / je te u vAiNo evaM, na te gabrbhassa pAragA ||22|| te NAvi saMdhiMNaJcANaM, na te dhammavio jaNA / je te u vAiNo evaM, na te jammassa pAragA // 23 // saMdhicANaM, na te dhammavio jaNA / je te u vAiNo evaM, na te dukkhassa pAragA // 24 // siMdhiMcANaM, na te dhammavio jaNA / je te u vAiNo evaM; na te mArassa pAragA // 25 // te - paJcabhUtavAdyAdyAH 'nApi' naiva 'sandhi' chidraM vivaraM sa ca dravyabhAvabhedAdvedhA, tatra dravyasandhiH kubyAdeH bhAvasandhiva jJAnAvaraNAdikarmavivararUpaH tamajJAlA te pravRttAH Namiti vAkyAlaGkAre, yathA AtmakarmaNoH sandhirdvidhAbhAvalakSaNo bhavati tathA anu| dvaiva te barAkA duHkhamokSArthamabhyudyatA ityarthaH, yathA ta evaMbhUtAstathA pratipAditaM lezataH pratipAdayiSyate ca yadivA-sandhAnaM sandhiH - uttarottarapadArthaparijJAnaM tadajJAkhA pravRttA iti, yataJcaivamataste na samyagdharmaparicchede kartavye vidvAMso-- nipuNA 'janAH ' Eaton International For Parts Only ~60~ 1 samayAdhyayane midhyAtvaphalaM // 28 // waryru Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [1], mUlaM [gAthA-25], niyukti: [35] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||25|| | paJcabhUtAstikhAdivAdino lokA iti, tathAhi-kSAntyAdiko dazavidho dharmastamajJAvaivAnyathA'nyathA ca dharma pratipAdayanti, yatka- 18 lAbhAvAcca teSAmaphalavAdilaM taduttaragranthenodezakaparisamAptyavasAnena darzayati--'ye te tviti' tuzabdazvazabdArthe ya ityasyAnantaraM prayujyate, ye ca te evamanantaroktaprakAravAdino nAstikAdayaH, 'ogho' bhavauSaH saMsArastattaraNazIlAste na bhavantIti zlokArthaH // // 20 // tathA ca na te vAdinaH saMsAragarbhajanmaduHkhamArAdipAragA bhavantIti / / 21 // 22 // 23 // 24 // 25 // yatpunaste || prApnuvanti taddarzayitumAha nANAvihAI dukkhAI, aNuhati puNo puNo / saMsAracakkavAlaMmi, manuvAhijarAkule // 26 // uccAvayANi gacchaMtA, gabbhamessaMti NaMtaso / nAyaputte mahAvIre, evamAha jiNottame // 27 // iti bemi paDhamamajjhayaNe paDhamo uddeso samatto // 'nAnAvidhAni' bahuprakArAgi 'duHkhAni' asAtodayalakSaNAnyanubhavanti punaH punaH, tathAhi-narakeSu karapatradAraNakumbhIpAkataptAya zAlmalIsamAliGganAdIni tiryakSu ca zItoSNadamanAGkanatADanA'tibhArAropaNakSuttRDAdIni manuSyeSu iSTaviyogAniSTasaMprayogazokAkrandanAdIni deveSu cAbhiyogyeyA'kilviSikalacyavanAdInyanekaprakArANi duHkhAni ye evaMbhUtA vAdinasve paunaH aprakAra karma cU dIpa anukrama estseesectikseersesesececemeseccce [25] aantaram.org ~61~ Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [1], mUlaM [gAthA-27], niyukti: [35] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrakRtAnaM zIlAkA cAyIyavRciyutaM // 29 // punyena samanubhavanti, etacca zlokAI sarvettara zlokArtheSvAyojyam , zepaM sugama yAvaduddezakasamAptiriti // 26 // navaram 'uccA- 1 samayA. bacAnI'ti adhamottamAni nAnAprakArANi vAsasthAnAni gacchantIti, gacchanto bhramanto garbhAdarbhameSyanti yaakhntynntsho||8|| uddezaH2 nirvicchedamiti bravImIti sudharmasvAmI jambUskhAminaM pratyAha-vImyahaM tIrthakarAjJayA, na khamanISikayA, sa cAhaM pravImi yena 8 | mayA tIrthakarasakAzAcchrutam , etena ca kSaNikavAdinirAso draSTavyaH // 27 // iti samayAkhyaprathamAdhyayane prathamoddezakaH samAptaH // vAda: sUtrAMka ||27|| dIpa anukrama [27] atha prathamAdhyayane dvitIya uddezakaH prArabhyate // uktaH prathamoddezakastadanu dvitIyo'bhidhIyate, tasya cAyamabhisaMbandhaH- ihAnantaroddezake khasamayaparasamayagrarUpaNA kRtA, ihApyadhyayanArthAdhikAratvAtsaivAbhidhIyate, yadivA-11 'nantarodezake bhUtavAdAdimataM pradarzya tannirAkaraNaM kRtaM, tadihApi tadavaziSTaniyativAdyAdimithyASTimatAnyupadarya nirAkriyante, athavA prAguddezake'bhyadhAyi yathA 'baMdhanaM budhyeta taca troTayediti tadeva ca candhanaM niyativAdyabhiprAyeNa na vidyata iti pradazyatetadevamanekasaMvandhanAyAtasyAsyoddezakasya catvAryanuyogadvArANi vyAvarNya sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM mUtramucAraNIyaM, todam -1|| AghAyaM puNa egesiM, uvavaNNA puDho jiyA / vedayaMti suhaM dukkhaM, aduvA luppaMti ThANau // 1 // assa cAnantaraparamparasUtraH saMbandho vaktavyaH, tatrAnantarasUtrasaMbandho'yam-ihAnantarasUtra idamabhihitaM, yathA 'paJcabhUtaska-1 JMEarathi Bouncurammaru asya pRSThe prathama adhyayanasya dvitIya uddezakasya Arambha: ~62~ Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka |||| dIpa anukrama [28] Jacation "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [2], mUlaM [gAthA - 1], niryuktiH [35] muni dIparatnasAgareNa saMkalita ....AgamasUtra [02], aMga sUtra- [ 02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - ndhAdivAdino mithyAtvopahatAntarAtmAno'sagrahAbhiniviSTAH paramArthAvabodhavikalAH santaH saMsAracakravAle vyAdhimRtyujarAkule uccAvacAni sthAnAni gachanto garbhameSyantyanvepayanti vA'nantaza' iti, tadihApi niyatyajJAnijJAna caturvidhakarmApacayavAdinAM tadeva saMsAracakravAlabhramaNagarbhAnveSaNaM pratipAdyate / paramparasUtraM tu 'bujjhejhe' tyAdi, tena ca sahAyaM saMbandhaH- tatra budhyetetyetat pratipAditam, ihApi yadAkhyAtaM niyativAdibhistadudhyeta, ityevaM madhyasUtrairapi yathAsaMbhavaM saMbandho laganIya iti | tadevaM pUrvottarasaMbandhasaMbaddhasyAsya sUtrasyAdhunA'rthaH pratanyate punaH zabdaH pUrvavAdibhyo vizeSaM darzayati, niyativAdinAM punarekeSAmetadAkhyAtaM, atra ca 'avivakSitakarmakA api akarmakA bhavantIti khyAterdhAtorbhAve niSTApratyayaH tadyoge kartari SaSThI tathAyamartha:- tairniyativAdibhiH punaridamAkhyAtaM teSAmayamAzaya ityarthaH, tadyathA - ' upapannA' yuktayA ghaTamAnakA iti, anena ca paJcabhUtatajI basaccharIravAdimatamapAkRtaM bhavati, yuktistu lezataH prAgdarzitaiva pradarzayiSyate ca pRthak pRthak nArakAdibhaveSu zarIreSu veti, anenApyAtmAdvaitavAdinirAso'vaseyaH, ke punaste pRthagupapannAH ?, tadAha- 'jIvAH' prANinaH sukhaduHkhabhoginaH, anena ca paJcaskandhAtirikta jIvAbhAvapratipAdaka bauddhamatApakSepaH kRto draSTavyaH tathA te jIvAH 'pRthaka pRthaka pratyeka dehe vyavasthitAH sukhaM duHkhaM ca 'vedayanti' anubhavanti, na vayaM pratiprANi pratItaM sukhaduHkhAnubhava nihumahe, anena cAkartRvAdino nirastA bhavanti, akartaryavikAriNyAtmani sukhaduHkhAnubhavAnupapatteriti bhAvaH / tathaitadasAbhirnApalapyate 'aduve' ti athavA te prANinaH sukhaM duHkhaM cAnubhavanti, 'vilupyante' ucchidyante svAyuSaH pracyAvyante sthAnAtsthAnAntaraM saMkrAmyanta ityarthaH, tatazcaupapAtikatvamapyasAbhisteSAM 1 na karmApacaya pra0 For Park Use Only ~63~ jansaray org Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||2|| dIpa anukrama [29] sUtrakRtAGga zIlAGkA cAyayaciyurta // 30 // Eticatur "sUtrakRt" - aMgasUtra -2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [2], mUlaM [gAthA - 2 ], niryuktiH [35] muni dIparatnasAgareNa saMkalita .....AgamasUtra - [02], aMga sUtra -[ 02 ] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH na niSidhyate iti zlokArthaH // 1 // tadevaM paJcabhUtAstitvAdivAdinirAsaM kRtvA yacairniyativAdibhirAzrIyate tacchrokadvayena darzayitumAha na taM sayaM karDa dukkhaM, kao annakaDaM ca NaM ? / suhaM vA jaI vA dukkhaM, sehiyaM vA asehiyaM // 2 // sayaM kaDaM na aNNehiM, vedayaMti puDho jiyA / saMgaiaM taM tahA tesiM, ihamegesi AhiaM // 3 // yat taiH prANibhiranubhUyate sukhaM duHkhaM sthAnavilopanaM vA na tat 'svayam' AtmanA puruSakAreNa 'kRtaM' niSpAditaM duHkhamiti kAraNe kAryopacArAt duHkhakAraNamevoktam, asya copalakSaNatvAt sukhAdyapi grAAM, tatazcedamuktaM bhavati yo'yaM sukhaduHkhAnubhavaH sa puruSakArakRtakAraNajanyo na bhavatIti tathA kutaH 'anyena' kAlezvarakhabhAvakarmAdinA ca kRtaM bhavet 'Na' mityalaGkAre tathAhiyadi puruSakArakRtaM sukhAdyanubhUyeta tataH sevakavaNikarSakAdInAM samAne puruSAkAre satti phalaprAptivaisadRzyaM phalAprAptiva na bhavet, kasyacittu sevAdivyApArAbhAve'pi viziSTaphalAvAptirdRzyata iti, ato na puruSakArAtkiJcidAsAdyate, kiM tarhi ?, niyatereveti, etaca dvittIya zlokAnte'bhidhAsyate nApi kAlaH kartA, tasyaikarUpatvAjjagati phalavaicitryAnupapatteH, kAraNabhede hi kAryabhedo bhavati nAbhede, tathAhi -ayameva hi bhedo bhedaheturvA ghaTate yaduta viruddhadharmAdhyAsaH kAraNamedava, tathezvara kartRke'pi sukhaduHkhe na bhavataH, yato'sAvIzvaro mUrtImUrtI vA ?, yadi mUrtastataH prAkRtapuruSasyeva sarvakartRtvAbhAvaH, athAmUrtastathA satyAkAzasyeva sutarAM niSkriyatvam apica -- yadyasau rAgAdimAMstato'sadAdyavyatirekAdvizvasyAkatava, athAsau vigatarAgastatastatkRtaM subhagAdurbhagezvaradaridrAdi jagadvaicitryaM na ghaTAM prAJcati, tato nezvaraH karteti, tathA svabhAvasyApi sukhaduHkhAdikartutvAnupapattiH, yato'sau svabhAvaH For Park Lise Only ~64~ 1 samayA0 uddezaH 2 niyativAdaH // 30 // caror Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [2], mUlaM [gAthA-3], niyukti: [35] (02) muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||3|| dIpa anukrama [30] puruSAnino'bhinno vA, yadi bhinno na puruSAzrite sukhaduHkhe kartumala, tasAninnatvAditi, nAppabhinnaH abhede puruSa eva sAta , tasya cAkartRlamuktameva / nApi karmaNaH sukhaduHkhaM prati kartRvaM ghaTate, yatastatkarma puruSAninnamabhitra vA bhavet 1, abhinaM cetpuruSamAtratApattiH karmaNaH, tatra cokto doSaH, atha bhinna tarika sacetanamacetanaM vA?, yadi sacetanamekasmin kAye caitanyaddha yApattiH, athAcetanaM tathA sati kutastasya pASANakhaNDasyevAsvatantrasya sukhaduHkhotpAdana prati kartRkhamiti, etaccottaratra vyAsena-19 pratipAdayiSyata ityalaM prasaGgena / tadevaM sukhaM 'saiddhika' siddhau-apavargalakSaNAyAM bhavaM yadivA duHkham-asAtodayalakSaNamasaiddhikaM | sAMsArikaM, yadivA ubhayamapyetatsukhaM duHkhaM vA, sacandanAGganAyupabhogakriyAsiddhau bhavaM tathA kazAtADanAnAdisiddhau bhavaM. | saiddhikaM, tathA 'asaiddhika' sukhamAntaramAnandarUpamAkasikamanavadhAritabAnimittam evaM duHkhamapi jvaraziro'tizUlAdirUpama-10 ||jotthmsaiddhik, tadetadubhayamapi na khayaM puruSakAreNa kRtaM nApyanyena kenacit kAlAdinA kRtaM 'vedayanti' anubhavanti 'pRthakjIvA' prANina iti / kathaM tarhi tatteSAmabhUt / iti niyativAdI svAbhiprAyamAviSkaroti-"saMgaiyaMti" samyaksvapariNAmena gatiHyasya yadA yatra yatsukhaduHkhAnubhavanaM sA saMgatiH niyatistasyAM bhavaM sAMgatikaM, yatazcaivaM na puruSakArAdikRtaM sukhaduHkhAdi atastatteSAM prANinAM niyatikRtaM sAMgatikamityucyate, 'haha' asmin sukhaduHkhAnubhavavAde ekeSA vAdinAm 'AkhyAtaM teSAmayamabhyupa-1 gamaH, tathA coktam-"prAptavyo niyatibalAzrayeNa yo'rthaH, so'vazyaM bhavati nRNAM zubho'zubho vA / bhUtAnAM mahati kRte'pi hi || 8| prayatne, nAbhAnyaM bhavati na bhAvino'sti nAzaH // 1 // " // 3 // evaM zlokadvayena niyativAdimatamapanyasthAsyottaradAnAyAha ~65~ Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [2], mUlaM [gAthA-4], niyukti: [35] (02) muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAka ||4|| sUtrakRtAGgaM evameyANi jaMpaMtA, bAlA pNddiamaanninno| niyayAniyayaM saMtaM, ayANatA abuddhiyA // 4 // 1samayA zIlAGkA uddeza:2 cArSIyavR-IN evamege u pAsatthA, te bhujo vippgbhiaa| evaM uvaTTiA saMtA, Na te dukkhavimokkhayA // 5 // niyativAttiyutaM dimataM // 31 // 'evama' iti anantaroktasyopapradarzane 'etAni' pUrvoktAni niyativAdAzritAni vacanAni 'jarUpanta' abhidadhato bAlA iva 'bAlA' ajJAH sadasadvivekavikalA api santaH 'paNDitamAnina' AtmAnaM paNDitaM mantuM zIlaM yeSAM te tathA, kimiti ta evamucyata iti tadAha-yato niyayAniyayaM saMtamiti'sukhAdikaM kizciniyatikRtam-avazyaMbhAvyudayaprApitaM tathA aniyatam-AtmapuruSakArezvarAdiprApitaM sat niyatikRtamevaikAntenAzrayanti,atojAnAnAH sukhaduHkhAdikAraNaM abuddhikA-buddhirahitA bhavantIti,tathAhiAItAnAM kizcitsukhaduHkhAdi niyatita eva bhavati-tatkAraNasya karmaNaH kasmiMzcidavasare'vazyaMbhAvyudayasadbhAvAniyatikRtamityucyate, tathA kizcidaniyatikRtaM ca-puruSakArakAlezvarasvabhAvakarmAdikRtaM, tatra kathaJcitsukhaduHkhAdeH puruSakArasAdhyatvamapyAthIyate, 10 yataH kriyAtaH phalaM bhavati, kriyA ca puruSakArA''yacA pravartate, tathA coktam,-"na devamiti saMcintya, tyjeduymmaatmnH| // 3 // anudyamena kastailaM, tilebhyaH prAptumarhati // 1 // " yattu samAne puruSavyApAre phalavaicitryaM dupaNakhenopanyastaM tadaduSaNameva, yatasta-18 trApi puruSakAravaicitryamapi phalavaicitrye kAraNaM bhavati, samAne vA puruSakAre yaH phalAbhAvaH kasyacidbhavati so'dRSTakRtaH, tadapi % cAsAbhiH kAraNavenAzritameva / tathA kAlo'pi kartA, yato bakulacampakAzokapunnAganAgasahakArAdInAM viziSTa eva kAle puSpa dIpa anukrama [31] Tiandiarary.org ~66~ Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [2], mUlaM [gAthA-5], niyukti: [35] (02) muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAka ||5|| phalAdyudbhavo na sarvadeti, yaccoktaM 'kAlassaikarUpatAjagadvaicitryaM na ghaTata' iti, tadasAn prati na dUpaNaM, yato'smAbhirna kAla evaikaH kartRtenAbhyupagamyate api tu karmApi, tato jagadvaicitryamityadoSaH / tathezvaro'pi kartA, Atmaiva hi tatra tatrotpattidvAreNa sakalaja-18 gadvathApanAdIzvaraH, tasya sukhaduHkhotpattikartRvaM sarvavAdinAmavigAnena siddhameva, yaccAna mUrtAmUrtAdikaM dUSaNamupanyastaM tadevaMbhUte-19 zvarasamAzrayaNe dUrotsAditameveti / svabhAvasthApi kathazcitkarTakhameva, tathAhi-Atmana upayogalakSaNasamasaMkhyeyapradezakhaM pudgalAnAM |ca matalaM dharmAdharmAstikAyayorgatisthityuSaSTambhakArikhamamUrtalaM cetyevamAdi svabhAvApAditaM, yadapi cAtrAtmavyatirekAcyatirekarUpaM / duSaNamupanyastaM tadadUSaNameva, yataH svabhAva Atmano'vyatiriktA, Atmano'pi ca kartRkhamabhyupagatametadapi khabhAvApAditameveti / // tathA karmApi kA bhavatyeva, taddhijIvapradezaiH sahAnyonyAnuvedharUpatayA vyavasthitaM kathaJciccAtmano'bhinna, tazAcAtmA nAraka| tiryazmanuSyAmarabhaveSu paryaTan sukhaduHkhAdikamanubhavatIti / tadevaM niyatyaniyatyoH kartRle yuktyupapanne sati niyatereva kartRkhamabhyupa gacchanto nirvRddhikA bhavantItyavaseyam // 4 // tadevaM yuktyA niyativAdaM dUSayitvA tadvAdinAmapAyadarzanAyAha-'eva'miti | pUrvAbhyupagamasaMsUcakaH, sarvasminnapi vastuni niyatAniyate satyeke niyatimevAvazyaMbhAvyeva kAlezvarAdenirAkaraNena nirhetukatayA / | niyativAdamAzritAH, turavadhAraNe, ta eva nAnye, kiMviziSTAH punaste iti darzayati-yuktikadambakAdahi stiSThantIti pArzvasthAH paralokakriyApArthasthA vA, niyatipakSasamAzrayaNAtparalokakriyAvaiyarthya, yadivA-pAza iva pAzA-karmabandhanaM, tacceha yuktivikala| niyativAdagrarUpaNaM tatra sthitAH pAzasthAH, anye'pyekAntavAdinaH kAlezvarAdikAraNikAH pArzvasthAH pAzasthA vA draSTavyA dIpa anukrama [32] Cheeseaeeesereoes IANumtaram.org ~67~ Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [2], mUlaM [gAthA-6], niyukti: [35] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAka dIpa anukrama [33] sUtrakRtAGgaM ityAdi, 'te' punaniyativAdamAzrityApi, bhUyo vividhaM vizeSeNa vA 'pragalbhitA dhASTopagatAH paralokasAdhakAsu kriyAsu 18 sA zIlAGkA- pravantate, pASTarghAzrayaNaM tu teSAM niyativAdAzrayaNe satyeva punarapi tatpratipanthinISu kriyAsu pravartanAditi, te punaH 'evamapyupa-1 umezaH 2 cAryAMya- | sthitAH' paralokasAdhakAsu kriyAsu pravRttA api santo 'nAtmaduHkhavimokSakAH' asamyakapravRttavAnnAtmAnaM duHkhAdvimocaya-niyativAciyutaM nti / gatA niyativAdinaH // 5 // sAmpratamajJAnimataM dUSayituM dRSTAntamAha dimataM // 32 // javiNo migA jahA saMtA, paritANeNa vjiaa| asaMkiyAI saMkaMti, saMkiAiM asNkinno||6|| yathA-'javino'vegavantaH santo 'mRgA' AraNyAH pazavaH pari samantAt vAyate-rakSatIti paritrANa tena varjitA-rahitAH,8 | paritrANavikalA ityarthaH / yadivA-paritAnaM-vAgurAdibandhanaM tena tarjitA-bhayaM grAhitAH santo bhayobhrAntalocanAH samA-181 | kulIbhUtAntaHkaraNAH samyavivekavikalA 'azaGkanIyAni kUTapAzAdirahitAni sthAnAnyazAhoNi tAnyeca 'zaGkante' ana-181 ISotpAdakakhena gRhNanti / yAni punaH 'zaGkAhANi' zaMkA saMjAtA yeSu yogyatAttAni zakitAni-zaGkAyogyAni-vAgurAdIni tAnyazazinaH teSu zaGkAmakurvANAH, 'tatra tatra' pAzAdike saMparyayanta ityuttareNa saMbandhamAzApunarapyetadevAtimohAviSkaraNAyAhapariyANiANi saMkaMtA, pAsitANi asNkinno| aNNANabhayasaMviggA, saMpaliMti tarhi tahiM // 7 // IN // 32 // paritrAyate iti paritrANa tajAtaM yeSu tAni tathA, paritrANayuktAnyeva zaGkamAnA atimUDhatvAdviparyastabuddhayaH, vAtapi bhayamutprekSamANAH, tathA 'pAzitAni' pAzopetAni-anarthApAdakAni 'azatinaH teSu zaGkAmakurvANAH santaH ajJAnena bhayena c| ~68~ Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [2], mUlaM [gAthA-7], niyukti: [35] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||7|| | 'saMviggati samyagravyAptA-vazIkRtAH, zanIyamazakkanIyaM vA tathA paritrANopetaM pAzAyanarthopetaM vA samyagavivekenA-18 | jAnAnAH 'tatra tatra' anarthabahule pAzavAgurAdike bandhane 'saMparyayante' sam-ekIbhAvena pari-samantAdayante yAnti vA, | | gacchantItyuktaM bhavati, tadevaM dRSTAntaM prasAdhya niyativAdAyekAntAjJAnavAdino dArzantikalenA''yojyAH, yataste'pyekAntavAdino-19 |jJAnikAH vANabhUtAnekAntavAdavarjitAH sarvadoSavinirmuktaM kAlezvarAdikAraNavAdAbhyupagamenAnAzaGkanIyamanekAntavAdamAzaGkante || zaGkanIyaM ca niyatyajJAnavAdamekAntaM na zakante, 'te' evaMbhUtAH paritrANArhe'pyanekAntabAde zaGkAM kurvANA yuktyA'ghaTamAnakamana-18 rthabahulamekAntavAdamazanIyatvena gRhNantojAnAvRtAsteSu teSu karmabandhasthAneSu saMparyayanta iti // 7 // pUrvadoSairatuSyannAcAryoM || | doSAntaraditsayA punarapi prAktanadRSTAntamadhikRtyA''ha aha taM paveja bajjhaM, ahe bajjhassa vA vae / mucceja payapAsAo, taM tu maMde Na dehae // 8 // 'atha anantaramasau mRgastat 'vajjhamiti' baddhaM-bandhanAkAreNa vyavasthitaM vAgurAdikaM vA bandhanaM bandhakakhAindhamityucyate, tade|| bhUta kUTapAzAdikaM pandhanaM yadyasAbupari plavet tadadhastAdatikramyopari gacchet , tasa bayAdevandhanasthAdho (vA) gacchet , tata evaM || kriyamANesI mRgaH pade pAzaH padapAzo-pAgurAdivandhanaM tasmAnmucyeta, yadivA pada-phUTa pAzA-pratItastAbhyAM mucyeta, kaci tpadapAzAdIti payate, AdigrahaNAdvadhatADanamAraNAdikAH kriyA gRhyante, evaM santamapi tamanarthapariharaNopAyaM 'mando bddo-1|| jAnAvato na 'dehatIti na pazyatIti // 8 // kUTapAzAdikaM cApazyan yAmavasthAmavAmoti to darzayitumAha eseseseaesesentatoesereeserveo dIpa anukrama [34] JAMEmirature ~69~ Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [2], mUlaM [gAthA-9], niyukti: [35] (02) muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata ahiappA'hiyapaNNANe, visamaMteNuvAgate / sa baddhe payapAseNaM, tattha ghAyaM niyacchai // 9 // ||1smyaaTRI sa mRgo'hitAtmA tathA'hitaM prajJAnaM-bodho yasya so'hitaprajJAnaH, sa cAhitaprajJAnaH san 'viSamAntena' kUTapAzAdiyuktena 8 cAyIyattiyutaM pradezenopAgataH, yadivA-viSamAnte-kUTapAzAdike AtmAnarmanupAtayet , tatra cAsau patito baddhana tena kUTAdinA padapA dimataM zAdInanarthabahulAnavakhAvizeSAn prAptaH 'tatra' bandhane ghAtaM' vinAzaM 'niyachati' prApnotIti // 9 // evaM dRSTAntaM pradazya 16 sUtrakAra eva dArzantikamajJAnavipAkaM darzayitumAha evaM tu samaNA ege, micchadiTTI aNAriA / asaMkiAI saMkaMti, saMkiAiM asaMkiNo // 10 // evamiti yathA mRgA ajJAnAmRtA anarthamanekazaH prApnuvanti, turavadhAraNe, evameva 'zramaNAH kecit pAkhaNDavizeSAzritAH eke na sarve, kiMbhUtAste iti darzayati-mithyA-viparItA dRSTiyeSAmajJAnavAdinAM niyativAdinAM vA te mithyAdRSTayaH, tathA 'anAyo' ArAghAtAH saveheyadharmabhya iti AyoM na AyoM anAyoM ajJAnAvRtakhAdasadanuSThApina itiyAvat / ajJAnAvRtasaM ca darzayati-11 RI 'azakSitAni' azaGkanIyAni sudharmAnuSThAnAdIni zaGkamAnAH, tathA 'zaGkanIyAni' apAyabahulAni ekAntapakSasamAzraya-11 zANAni, azaGkino mRgA iva mUDhacetasastattadA''rabhante yadyadanAya saMpadyanta iti // 10 // zaGkanIyAzaGkanIyaviparyAsamAha-- 10 teNuvAyae iti pAThamAzritya / dIpa 930a033929899racraceaerasasa anukrama [36] Lunaturanorm ~70~ Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [2], mUlaM [gAthA-11], niyukti: [35] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||11|| dhammapaNNavaNA jA sA, taM tu saMkati muuddhgaa| AraMbhAI na saMkaMti, aviattA akoviA // 11 // dharmasya-kSAntyAdidazalakSaNopetassa yA prajJApanA--prarUpaNA, 'tAM tu' iti tAmeva 'zaGkante' asaddharmagrarUpaNeyamityevamadhyavasanti, ye punaH pApopAdAnabhUtAH samArambhAstAnAzaGkante, kimiti, yataH 'avyaktA' mugdhAH-sahajasadvivekavikalAH, tathA | 'akovidA' apaNDitAH-sacchAkhAvabodharahitA iti // 11 // te ca ajJAnAvRtA yantrApnuvanti taddarzanAyAha savappagaM viukkassa, savaM NUmaM vihuunniaa| appattiaM akammase, eyamaha mige cue // 12 // sarvatrApyAtmA yathAsau sarvAtmako-lobhastaM vidhUyeti saMbandhaH, tathA vividha utkarSo garyo vyutkoM--mAna ityarthaH, tathA 'ma ti mAyA tAM vidhUya, tathA 'appattiya'ti krodhaM vidhUya, kaSAyavidhUnanena ca mohanIyavidhUnanamAveditaM bhavati, tadapagamA-12 cAzeSakarmAbhAvaH pratipAdito bhavatItyAha-'akamIza' iti na vidyate karmAzo'spetyakarmAza:, sa cAkarmAzo viziSTajJAnAdbha-18 vati nAjJAnAdityeva darzayati-'enamartha' karmAbhAvalakSaNaM mRga iva mRgaH-ajJAnI 'cue'ti tyajet , vibhaktipariNAmena kA 18 asAdevabhUtAdarthAt cyavet-bhrazyediti // 12 / / bhUyo'pyajJAnavAdinA doSAbhidhitsayA''ha je eyaM nAbhijANaMti, micchadiTThI aNAriyA / migA vA pAsabaddhA te, dhaaymesNtinnNtso|| 13 // 'ye' ajJAnapakSaM samAzritA 'ena' karmakSapaNopAya na jAnanti' AtmIyAsahagrahaprastA midhyAdRSTayo'nAstei mRgA iva pAza-1|| dIpa anukrama [38] Imandana ~71~ Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [2], mUlaM [gAthA-13], niyukti: [35] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||13|| dIpa sUtrahattAbaddhA 'ghAtaM vinAzam 'eSyanti' yAsvantyanveSayanti vA, tadyogyakriyAnuSThAnAt , 'anaMtaza:' avicchedenetyajJAnavAdino gatAH samayA. zIlAGkA- // 13 / / idAnImajJAnavAdinA paNodvibhAvaviSayA svavAgyaritA bAdino na caliSyantIti tanmatAviSkaraNAyAhacAyIyavRciyutaM mAhaNA samaNA ege, satve nANaM sayaM vae / sabaloge'vi je pANA, na te jANaMti kiMcaNa // 14 // niyativA eke kecana brAhmaNavizeSAH tathA 'zramaNA' parivrAjakavizeSAH sarve'pyete jJAyate'neneti jJAnaM-heyopAdeyArthA'virbhAvaka / // 34 // parasparavirodhena vyavasthitaM 'svakam ' AtmIyaM badanti, na ca tAni bAnAni parasparavirodhena pravRttakhAtsatyAni, tasmAdajJAnameva zreyaH, kiM jJAnaparikalpanayeti, etadeva darzayati-sarvamibapi loke ye 'prANAH pANino na te kizcanApi sampagapetavAcaM(ca) 'jAnantIti vidantIti / / 14 / / yadapi teSAM gurupAramparyeNa jJAnamAyAtaM tadapi chinamUlatvAdavitathaM na bhavatIti dRSTAnta-18 dvAreNa darzayitumAha-- milakkhU amilakkhussa, jahA vuttANubhAsae / Na heuM se vijANAi, bhAsiaMta'NubhAsae // 15 // yathA 'mleccha' AryabhASAnabhijJaH 'amlecchasya' Aryasya mlecchabhASAnabhijJasa yadbhASitaM tad 'anubhASate' anuvadati kevalaM, na samyaka tadabhiprAyaM vetti, yathA'nayA vivakSayA'nena bhASitamiti, na ca 'hetuM' nimitta nizcayenAsau mlecchastadbhASitasya jAnA-13 // 34 // |ti, kevalaM paramArthazUnyaM tadbhASitamevAnubhASata iti // 15 // evaM dRSTAntaM pradarya dAntikaM yojayitumAha evamannANiyA nANaM, vayaMtAvi sayaM sayaM / nicchayatthaM na yANaMti, milakkhuba abohiyA // 16 // anukrama [40] ~72~ Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [2], mUlaM [gAthA-16], niyukti: [35] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[2] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||16|| R yathA mleccha: amlecchastha paramArthamajAnAnaH kevalaM tadbhASitamanubhASate, tathA 'ajJAnikAH samyagjJAnarahitAH zramaNA || 1 brAhmaNA badanto'pi khIyaM khIyaM jJAnaM pramANatvena parasparaviruddhArthabhASaNAta nizcayArtha na jAnanti, tathAhi te svakIyaM tIrthakara 18 // sarvajJatvena niryi tadupadezena kriyAsu prabarteran, na ca sarvajJavivakSA arvAgradarzinA grahItuM zakyate, 'nAsarvajJaH sarve jAnAtIti || nyAyAt , tathA coktam-"sarvajJo'sAviti hyetattatkAle'pi bubhutsubhiH / tajjJAnakSeyavijJAnarahitairgamyate katham / // 1 // " | evaM paracetovRttInA duranvayatvAdupadeSTurapi yathAvasthitavivakSayA grahaNAsaMbhavAnizcayArthamajAnAnA mlecchavadaparoktamanubhASanta eva, // 4 // I'ayodhikA' bodharahitAH kevalamiti, ato'jJAnameva zreya iti / evaM yAvadyAvajjJAnAbhyupagamastAvattAbadgurutaradoSasaMbhavaH, 18 tathAhi--yo'vagacchan pAdena kasyacit ziraH spRzati tasya mahAnaparAdho bhavati, yastvanAbhogena spRzati tasai na kazcidaparAdhyatIti, evaM cAjJAnameva pradhAnabhAvamanubhavati, na tu jJAnamiti // 16 // evamajJAnavAdimatamancedAnIM tadUSaNAyAhaannANiyANaM vImaMsA, aNNANe Na viniyacchai / appaNo ya paraM nAlaM, kuto annANusAsi ? // 17 // na jJAnamajJAnaM tadvidyate yeSAM te'jJAninaH, ajJAnazabdasya saMjJAzabdabAbA matvarthIyaH,gaurakharakhadaraNyamiti yathA, teSAmajJAninAm / -ajJAnameva zreya ityevaMvAdinA, yo'yaM 'vimarzaH paryAlocanAtmako mImAMsA vA-mAtuM paricchettumicchA sA 'ajJAne' ajJAnaviSaye 'na Niyacchati' na nidhayena yacchati-nAvatarati, na yujyata itiyAvat , tathAhi-yaivaMbhUtA mImAMsA vimarzo cA kimetajjJAnaM satyamutAsatyamiti', yathA ajJAnameva zreyo yathA yathA ca jJAnAtizayastathA tathA ca doSAtireka iti so'yamevabhUto vimarza dIpa anukrama [43] Deaoceaeiseaseeeeeeeeeeeeeea Brainrary.org ~73~ Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [2], mUlaM [gAthA-17], niyukti: [35] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||17|| sUtrakRtAGgaM teSAM na budhyate, evaMbhUtasya paryAlocanasya jJAnarUpalAditi / apica tejJAnavAdina Atmano'pi 'paraM' pradhAnamajJAnavAdamiti | samayA0 zIlAjhA 'zAsituma' upadeSTuM 'nAlaM' na samarthAH, tepAmajJAnapakSasamAzrayaNenAjJatvAditi, kutaH punaste svayamajJAH santo'nyeSAM ziSyaleno- uddezaH2 cAyIya-18 8 pagatAnAmajJAnavAdamupadeSTumalaM samarthA bhaveyuriti / yadapyuktaM-'chinnamUlasAt mlecchAnubhASaNavatsarvamupadezAdika, tadapyayuktaM, // 8 // niyativAttiyutaM | yato'nubhASaNamapi na jJAnamRte kartuM zakyate, tathA yadapyuktaM 'paracetovRttInAM duranvayavAdajJAnameva zreya iti, tadapyasata, yato dimata // 35 // bhavataivAjJAnameva zreya ityevaM paropadezadAnAbhyudyatena paracetovRttijJAnasyAbhyupagamaH kRta iti, tathA'npairapyabhyadhAyi-"AkArairi|| zitairgalyA, ceSTayA bhApitena ca / netravaRvikAraizca, gRhyate'ntargataM mnH||1|| // 17 // tadevaM te tapakhinojJAnina AtmanaH // pareSAM ca zAsane kartavye yathA na samarthAstathA dRSTAntadvAreNa darzayitumAha vaNe mUDhe jahA jaMtU, mUDhe NeyANugAmie / dovi ee akoviyA, tivaM soyaM niyacchai // 18 // 'vane' aTavyAM yathA kazcinmUDho 'jantuH prANI dikparicchedaM kartumasamarthaH sa evaMbhUto yadA paraM mUDhameva netAramanugacchati tadA dvAvapi 'akovidau sampagrajJAnAnipuNau santau 'tIvam' asA 'sroto' gahanaM zokaM vA 'niyacchato nizyena gacchataH-prAmutaH, | ajJAnAvRtakhAt / evaM te'pyajJAnavAdina AtmIyaM mArga zobhanakhena nirdhArayantaH parakIyaM cAzobhanakhena jAnAnAH vayaM mUDhAH // 35 // IM santaH parAnapi mohayantIti // 18 // asinnevArthe dRSTAntAntaramAha 1 teSAM mate samyakayA na jJAyate na yujyate iti bhaavH| enerceracseverseatsersersesercercense dIpa anukrama [44] AREautatinimantharana ~74~ Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [2], mUlaM [gAthA-18], niyukti: [35] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: A prata sUtrAMka ||19|| aMdho aMdhaM pahaM Nito, dUramaddhANu gacchai / Avaje uppahaM jaMtU, aduvA paMthANugAmie // 19 // yathA andhaH svayamaparamandhaM pandhAnaM nayan 'dUramadhvAnaM' vivakSitAdadhvanaH parataraM gacchati, tathotpathamApadyate janturandhA, athavA paraM panthAnamanugacchet , na vivakSitamevAdhyAnamanuyAyAditi // 19 // evaM dRSTAntaM prasAdhya dATontikamarthaM darzayitumAha--- evamege NiyAyaTThI, dhammamArAhagA vayaM / aduvA ahammamAvaje, Na te savvajuyaM vae // 20 // 'evamiti pUrvoktArthopapradarzane, evaM bhAvamUDhA bhAvAndhAzcaike AjIvikAdayaH 'niyAyahIti niyAgo-mokSaH saddharmo vA tada-1 rthinaH, te kila vayaM saddharmArAdhakA ityevaM saMdhAya pravrajyAyAmudyatAH santaH pRthivyambuvanaspatyAdikAyopamardaina pacanapAcanAdi18| kriyAsu pravRttAH santastatvapamanutiSThanti anyeSAM copadizanti yenAbhipretAyA mokSAvAptebhraSyanti, athavA''stAM tAvanmokSAbhA-1 18| vaH, ta evaM pravartamAnA 'adharma' pApamAporana , saMbhAvanAyAmutpannena liGpratyayenetadarzayati-etadaparaM teSAmanarthAntaraM saMbhAvyate / | yaduta vivakSitArthAbhAvatayA viparItArthAvApteH pApopAdAnamiti / apica-ta evamasadanuSThAyina AjIvikAdayo gozAlakamatAnu-% sAriNo'jJAnavAdapravRttAH sabai prakArakajuH---praguNo vivakSitamokSagamanaM pratyakuTilaH sarvarju:-saMyamaH saddharmoM vA taM sarvarjukaM te 'na brajeyuHna prApnuyurityuktaM bhavati, yadivA-sarvarjukaM-satyaM tatte'jJAnAndhA jJAnApalApino na vadeyuriti / ete cAjJAnikAH IS saptapaSTibhedA bhavanti, te ca bhedA amunopAyena pradarzanIyAH, tadyathA-jIvAdayo nava padArthAH, sat asat sadasat avaktavyaH sadavaktavyaH asadavaktavyaH sadasavaktavya ityetaiH saptabhiH prakArairvijJAtuM na zakyante, na ca vijJAtaiH prayojanamasti, bhAvanA dIpa anukrama [46] eceiverseseseseseceaesesesese ~75~ Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [2], mUlaM [gAthA-20], niyukti: [35] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata samayA0 uddezaH2 ajJAnavAdA sUtrAMka ||20|| mutrakRtA ceyam-san jIva iti ko vetti ? kiMvA tena jJAnena, en jIva iti ko vetti ? kiMvA tena jhAtenetyAdi, evamajIvAdiSvapi zIlAkA- pratyekaM sapta vikalpAH, nava saptakAviSaSTiH, amI cAnye cakhAratriSaSTimadhye prakSipyante, tadyathA-satI bhAvotpaciriti ko cAyIyavR- jAnAti ? kiMvA'nayA jJAtayA?, evamasatI sadasatyavaktacyA bhAvotpattiriti ko jAnAti ? kiMvA'nayA jJAtayeti, zeSavikalpaciyutaM trayaM tUtpatyuttarakAlaM padArthAvayavApekSamato'tra na saMbhavatIti noktam , etaccatuSTayaprakSepAtsaptapaSTibhavati, tatra san jIva iti ko vettItyasyAyamoM-na kasyacidviziSTaM jJAnamasti yo'tIndriyAn jIvAdInavabhotsyate, na ca taitiH kizcitkalamasti, tathAhiyadi nityaH sarvagato'mUrtI jJAnAdiguNopeta etadguNavyatirikto vA tataH katamasya puruSArthasya siddhiriti , tasAdajJAnameva zreya iti // 20 // punarapi tadUSaNAbhidhitsayA'dda evamege viyakAhiM, no annaM pajuvAsiyA / appaNo ya viyakAhiM, ayamaMjUhiM dummaI // 21 // 'evam anantaroktayA nItyA ekekecanAjJAnikA 'vitarkAbhi:' mImAMsAbhiH khotprekSitAbhirasatkalpanAbhiH 'param' a-12 nyamArhatAdikaM jJAnavAdinaM 'na paryupAsate'na sevante khAvalepagrahagrastAH vayameva tatvajJAnAbhijJAnAparaH kacidityevaM nAnyaM paryupAsata | | iti / tathA AtmIyaiktikairevamabhyupagatavanto-yathA 'ayameva' asadIyojJAnameva zreya ityevamAtmako mArgaH 'aMjU riti nirdoSa-18 khAdyaktaH-spaSTaH, parastiraskartumazakyaH, RjurvA-praguNokuTilaH, yathAvasthitArthAbhidhAyilAva , kimiti (te) evamabhidadhati:1 'hi'yasmAdarthe yasAne 'durmatayo' viparyastayuddhaya ityarthaH // 21 // sAmpratamajJAnavAdinAM jJAnavAdI spaSTamevAnAbhidhitsayA''ha-18 dIpa anukrama [47] meroeceneseroelesecevecetrsesera 36 // ~76~ Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [2], mUlaM [gAthA-22], niyukti: [35] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||22|| evaM takkAi sAhiMtA, dhammAdhamme akoviyA / dukkhaM te nAitujhaMti, sauNI paMjaraM jahA // 22 // 'evaM pUrvoktanyAyena 'tarkayA' svakIyavikalpanayA 'sAdhayantaH pratipAdayanto dharma-kSAntyAdike adharma ca-jIyopamardApAdite pApe 'akovidA' anipuNA 'duHkham' asAtodayalakSaNaM taddhetuM vA mithyAkhAyupacitakarmavandhanaM 'nAtinoTayanti' atizayenaitavyavasthita tathA te na troTayanti-apanayantIti, atra dRSTAntamAha-yathA paJjarasthaH zakuniH paJjaraM troTayituMpaJjarabandhanAdAtmAnaM mocayituM nAlam , evamasAvapi saMsArapaJjarAdAtmAnaM mocayituM nAlamiti / / 22 / / adhunA sAmAnyenaikAntavAdimatadUSaNArthamAha sayaM sayaM pasaMsaMtA, garahaMtA paraM vayaM / je u tattha viussaMti, saMsAraM te viussiyA // 23 // 'khaka khakam' AtmIyamAtmIyaM darzanamabhyupagata 'prazaMsantoM varNayantaH samarthayanto vA, tathA 'garhamANA' nindantaH parakIyAM 81 vArca, tathAhi sAGkhyAH sarvasyAvirbhAvatirobhAvavAdinaH sarva vastu kSaNikaM niranvayavinazvaraM cetyevaMvAdino bauddhAn dUSayanti, te'pi nityasya kramayogapadyAbhyAmarthakriyAvirahAn sAtyAn , evamanye'pi draSTavyA iti / tadevaM 'ye' ekAntavAdinaH, turavadhAraNe bhitrakramaca, 'tatraiva' teSvevA''tmIyAtmIyeSu darzaneSu prazaMsAM kurvANAH paravAcaM ca vigarhamANA 'vivasyaMte' vidvAMsa ivA''caranti, teSu vA vizeSeNozanti---khazAstraviSaye viziSTa yuktivAtaM vadanti, te caivavAdinaH 'saMsAra' caturgatibhedena saMsatirUpaM vivi-181 dIpa anukrama [49] sUtraka, Sitem and ~77~ Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [2], mUlaM [gAthA-24], niyukti: [35] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||24|| dIpa anukrama [51] sUtrakRtAGga dham-anekaprakAram ut-prAbalyena zritAH-saMbaddhAH, tatra vA saMsAre uSitAH saMsArAntarvatinaH sarvadA bhavantItyarthaH ||23||saamprtN | samayA0 zIlAkA-18 yaduktaM niyuktikAreNoddezakArthAdhikAre 'karma cayaM na gacchati caturvidhaM bhikSusamaya' iti, tadadhikRtyAha uddezaH 2 cA-ya-IN caturvidhaahAvaraM purakkhAyaM, kiriyAvAidarisaNaM / kammaciMtApaNahANaM, saMsArassa pavaDaNaM // 24 // ttiyutaM kmecyaa||37|| 'artha'tyAnantarye, ajJAnavAdimatAnantaramidamanyat 'purA' pUrvam 'AkhyAta' kathitaM, kiM punastadityAha-kriyAcAdi-18 bhAva: darzana' kriyaiva-caityakarmAdikA pradhAna mokSAGgamityevaM vadituM zIlaM yeSAM te kriyAvAdinasteSAM darzanam-AgamaH kriyAvAdidarzanaM, kiMbhUtAste kriyAvAdina ityAha-karmaNi-jJAnAvaraNAdike cintA-paryAlocanaM karmacintA tasyAH praNaSTA-apagatAH karmacintApraNaSTAH, | yataste avijJAnAghupacitaM caturvidha karmabandhaM necchanti ataH karmacintApraNaSTAH, teSAM cedaM darzanaM 'tuHkhaskandhasya' asAtodayapa-113 | ramparAyA vivardhanaM bhavati, kacitsaMsAravardhanamiti pAThaH, te hyevaM pratipadyamAnAH saMsArasya vRddhimeva kurvanti nocchedamiti // 24 // yathA ca te karmacintAto naSTAstathA darzayitumAha jANaM kAraNa'NAuTTI, abuho jaM ca hiMsati / puTTho saMvedai paraM, aviyattaM khu sAvajaM // 25 // // 37 // yo hi 'jAnan' avagacchan prANino hinasti, kAyena cAnAkuTTI, 'kuTTa chedane AkuTTanamAkuTTaH sa vidyate yasthAsAvAkuTTI nAkudRSanAkuTTI, idamuktaM bhavati-yo hi kopAdenimitcAt kevalaM manovyApAreNa prANino vyApAdayati, na ca kAyena prANyavayavAnA | eesercedesesercedeceseseverse ~78~ Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [2], mUlaM [gAthA-25], niyukti: [35] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||25|| chedanabhedanAdike vyApAre vartate na tasyAvA, tasya karmopacayo na bhavatItyarthaH, tathA 'abudhaH' ajAnAnaH kAyavyApAramAtreNa yaM ca / hinasti prANinaM tatrApi manovyApArAbhAvAnna karmopacaya iti, anena ca zlokArpena yaduktaM niyuktikRtA yathA--'caturvidha karma nopacIyate bhikSusamaya' iti, tatra parijJopacitamavijJopacitAkhyaM bhedadvayaM sAkSAdupAtaM, zeSa khIryApathasvapnAntikabhedadvayaM cazabdenopArsa, | toraNamIryA-gamanaM tatsaMbaddhaH panthA IpithastatpratyayaM karmeryApatham , etaduktaM bhavati-pathi gacchato yathAkathazcidanabhisaMdhairyatyA-15 |NivyApAdanaM bhavati tena karmaNavayo na bhavati, tathA svabhAntikamiti-svapna eva lokoktyA svapnAntaH sa vidyate yasya tatva mAntika, tadapi na karmabandhAya, yathA khame bhujikriyAyAM tRptyabhAvastathA karmaNo'pIti, kathaM tarhi teSAM karmopacayo bhavatIti, | ucyate, yadyasau hanyamAnaH prANI bhavati hantudha yadi prANItyevaM jJAnamutpadyate tathainaM hanmItyevaM ca yadi buddhiH prAduSSyAd || eteSu ca satsu yadi kAyaceSTA pravartate tasyAmapi yadyasau prANI vyApAdyate tato hiMsA tatazca karmopacayo bhavatIti, eSAmanyatasArAbhAve'pi na hiMsA, na ca karmacayaH / atra ca pazcAnAM padAnAM dvAtriMzadbhaGgA bhavanti, tatra prathamabhane hiMsako'parevekatriMzatva | hiMsakaH, tathA coktam-"prANI prANijJAnaM ghAtakacittaM ca tadgatA ceSTA / prANaizca viprayogaH paJcabhirApadyate hiMsA // 1 // "181 &|kimekAntenaiva parijJopacitAdinA kopacayo na bhavatyeva , bhavati kAcidavyaktamAtreti darzayituM zlokapazcAmAha--'puTTho'tti tena kevalamanovyApArarUpaparijJopacitena kevalakAyakriyotthena vAvijJopaciteneryApathena khanAntikena ca caturSidhenApi karmaNA 'spRSTa' ISacchuptaH saMstatkarmA'sau sparzamAtreNaiva paramanubhavati, na tasyAdhiko vipAko'sti, kuDyApatitasikatAmuSTivatsparzAnantarameva / [parizaTatItyarthaH, ata eva tasya cayAbhAvo'bhidhIyate, na punaratyantAbhAva iti / evaM ca kukhA tad 'avyaktam' aparisphuTa, dIpa anukrama 39999999999656 [5] SantaratinEN uniorammaru ~79~ Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [2], mUlaM [gAthA-26], niyukti: [35] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ttiyutaM ||26|| sUtrakRtAGgaM khuravadhAraNe, avyaktameva, spaSTavipAkAnubhavAbhAvAda , tadevamavyaktaM sahAvayena-gaSeNa vartate tatparijhopacitAdikarmeti // 25 // samayA0 nanu ca yadyanantaroktaM caturvidha karma nopacayaM yAti kathaM tarhi karmopacayo bhavatItyetadAzakacAha-- Sil uddezaH 2 zIlAGkA caturvidhacAyiya- ___ saMtime tara AyANA, jehiM kIrai pAvagaM / abhikammA ya pesA ya, maNasA aNujANiyA // 26 // karmacayA'santi' vidyante amUni trINi AdIyate-khIkriyate amIbhiH karmenyAdAnAni, etadeva darzayati-yairAdAnaH kriyate' vidhI- bhAva: // 38 // | yate niSpAdyate 'pApaka' kalmaSaM, tAni cAmUni, tadyathA-'abhikramyeti Abhimukhyena vadhyaM prANinaM kAntA-tadghAtAbhimukhaM / cittaM vidhAya yatra khata eva prANinaM vyApAdayati tadekaM karmAdAna, tathAparaM ca prANighAtAya preSyaM samAdizya yatprANicyApAdana tadvitIyaM karmAdAnamiti, tathA'paraM vyApAdayantaM manasA'nujAnIta ityetattRtIyaM karmAdAna, parijhopacitAdasAyaM bhedaH-tatra | kevalaM manasA cintanamiha khapareNa vyApAdyamAne prANinyanumodanamiti // 26 // tadevaM yatra svayaM kRtakAritAnumatayaH prANidhAte | kriyamANe vidyante kliSTAdhyavasAyasva prANAtipAtazca tatraiva karmopacayo nAnyatreti darzayitumAha ete u tau AyANA, jehiM kIrai pAvagaM / evaM bhAvavisohIe, nivANamabhigacchada // 27 // | turavadhAraNe, 'etAnyeva' pUrvoktAni trINi vyastAni samastAni vA AdAnAni yairduSTAdhyavasAyasavyapekSaiH pApakaM karmopacIyata // // 38 // iti, evaM ca sthite yatra kRtakAritAnumatayaH pANivyaparopaNaM prati na vidyante tathA 'bhAvavizuddhyA' araktadviSTayudhdhyA pravatemAnasya || 8| satyapi prANAtipAte kevalena manasA kAyena vA mano'bhisaMdhirahitenobhayena vA vizuddhabuddhene karmopacayaH, tadabhAvAca 'nivorNa' | dIpa anukrama [13] 3929 acaceaeeeeeeeeeeseces ~80~ Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||28|| dIpa anukrama [55] "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [2], mUlaM [gAthA-27], niryuktiH [35] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [02 ], aMga sUtra - [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH sarvadvandvoparatisvabhAvam 'abhigacchati' Abhimukhyena prApnotIti // 27 // bhAvazuddhadhA pravartamAnasya karmabandho na bhavatItyatrArthe dRSTAntamAha- putaM piyA samArambha, AhAreja asaMjae / bhuMjamANo ya mehAvI, kammaNA novalippai // 28 // 'putram' apatyaM 'pitA' janaka: 'samArabhya' vyApAya AhArArthaM kasyAzcittathAvidhAyAmApadi taduddharaNArthamaraktadviSTaH 'asaMyato gRhasthastatpizitaM bhuJjAno'pi cazabdasyApizabdArtha lAditi, tathA 'medhAvyapi' saMyato'pItyarthaH, tadevaM gRhastho bhikSurvA | zuddhAzayaH pizitAzyapi 'karmaNA' pApena 'nopalipyate' nAzliSyata iti yathA cAtra pituH putraM vyApAdayatastatrAraktadviSTamanasaH karmabandho na bhavati tathA'nyasyApyaraktadviSTAntaHkaraNasya prANibadhe satyapi na karmabandho bhavatIti // 28 // sAmprametadUSaNAyAha--- maNasA je paussaMti, cittaM tesiM Na vijjai / aNavajja matahaM tesiM, Na te saMvuDacAriNo // 29 // icyAhi yadiTThIhiM, sAtAgAravaNissiyA / saraNaMti mannamANA, sevaMtI pAvagaM jaNA // 30 // jahA assAviNiM NAvaM, jAiaMdho durUhiyA / icchaI pAramAgaMtuM, aMtarA ya visIyaI // 31 // For Parata Lise Only ~81~ anary org Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [2], mUlaM [gAthA-32], niyukti: [35] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: karmacayA prata sUtrAMka ||32|| // 39 // dIpa sUtrakRtAGga evaM tu samaNA ege, micchadihI aNAriyA / saMsArapArakaMkhI te, saMsAraM aNupariyati // 32 // 1 samayAzIlAjhA- (gaathaa||59||) tibemi / iti prathamAdhyayane dvitiiyoddeshkH|| | uddezaH2 cAyaciyutaM ye hi kutazcinimittAt 'manasA' antaHkaraNena 'prAduSyanti' pradveSamupayAnti teSAM vadhapariNatAnAM zuddha cittaM na vidyate, bhAvavAdi tadevaM yatrabhihitaM yathA kevalamanApradveSepi 'anavadya' karmopacayAbhAva iti, tat teSAm 'atathyam' asadAbhidhAyilaM, yato na te saMghRtacAriNo, manaso'zuddhakhAt , tathAhi-karmopacaye kartavye mana eva pradhAna kAraNa, yatastairapi manorahitakevalakAyavyApAre karmopacayAbhAvo'bhihitaH, tatazca yat yasin sati bhavatyasati tu na bhavati tattasya pradhAna kAraNamiti, nanu takhApi || kAyaceSTArahitasyAkAraNavamukta, satyamuktam , ayuktaM tUktaM, yato bhavataiva 'evaM bhAvazuddhadhA nirvANamabhigacchatI ti bhaNatA manasa|| evaikasya prAdhAnyamabhyadhAyi, tathA'nyadapyabhihitaM-"cittameva hi saMsAro, rAgAdilezavAsitam / tadeva tairvinimukta, bhavAnta iti || kathyate // 1 // " tathA'nyairapyabhihitaM-"mativibhava ! namaste yatsamave'pi puMsAM, pariNamasi zubhAzaiH kalmapazisvameva / narakanaga-18 ravasmeM prasthitAH kaSTameke, upacita zubhazaktyA sUryasaMbhedino'nye // 1 // " tadevaM bhavadabhyupagamenaiva kliSTamanovyApAraH karmabandhAyetyukta bhavati, tathairyApathepi yavanupayukto yAti tato'nupayuktataiba kliSTacittateti karmabandho bhavatyeva, athopayukto yAti tatoamattakhAhadavandhaka eva, tathA coktam-"uccAliyaMmi pAe iriyAsamiyassa saMkamahAe / vAvajeja kuliMgI mareja taM jogamAsaja // 1 // ucAlite pAye iyAMsamitena saMkramArthAya / vyApayeta kutikI priyeta taM yogamAsAya // 1 // anukrama [59] Boerceceseroesese ~82 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [2], mUlaM [gAthA-32], niyukti: [35] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||32|| ISNe ya tassa tanimitto bandho suhumo'vi desio samae / aNavo u payogeNa sababhAvaNa so jamhA // 2 // " khamAntika'pyazu cittasaddhAvAdISaddhandho bhavatyeva, sa ca bhavatA'pyabhyupagata eva 'avyaktaM tatsAvadya'mityaneneti / tadevaM manaso'pi liSTassaikasyaiva ra vyApAre bandhasadbhAvAt yaduktaM bhavatA 'prANI prANijJAna'mityAdi tatsarvaM plavata iti, yadapyuktaM-'putraM pitA samArabhye'-18 tyAdi tadapyanAlocitAbhidhAnaM, yato mArayAmItyevaM yAvanna cittapariNAmo'bhUttAvanna kavidvayApAdayati, evaMbhUtacicapariNateya | kathamasaMkliSTatA, cittasaMkleze cAvazyaMbhAvI karmabandha ityubhayossaMvAdo'veti / yadapi ca taiH kaciducyate-yathA 'paravyApAditapizitabhakSaNe parahastA''kRSTAGgAradAhAbhAvavanna doSa' iti, tadapi unmattapralapitabadanAkarNanIyaM, yataH paravyApAdite pizitabha-18 kSaNe'numatirapratihatA, tasyAzca karmabandha iti, tathA cAnyairapyabhihitam--"anumantA vizasitA, saMhartA kryvikryii| saMskartA copabhoktA ca, ghAtakavASTa ghAtakAH // 1 // " yacca kRtakAritAnumatirUpamAdAnatrayaM tairabhihitaM tajainendramatalavAkhAdanameva taira-13 kArIti / tadevaM karmacatuSTayaM nopacayaM yAtItyevaM tadabhidadhAnAH karmacintAto naSTA iti supratiSThitamidamiti // 29 // adhunai-18 teSAM kriyAvAdinAmanarthaparamparA darzayitumAha-'ityetAbhiH' pUrvoktAbhizcaturvidha karma nopacayaM yAtIti 'dRSTibhiH' abhghu-18 vagamaiste vAdinaH 'sAtagauravani zritAH sukhazIlatAyAmAsaktA yatkiJcanakAriNo yathAlabdhabhojinaca saMsAroddharaNasamartha 'zaraNam' idamasmadIyaM darzanam 'iti' evaM manyamAnA viparItAnuSThAnatayA 'sevante' kurvate 'pApam avadyam, evaM vatino'pi | santo janA iva janAH prAkRtapuruSasaTazA ityarthaH // 30|| asyaivArthasyopadarzakaM dRSTAntamAha-A-samantAtsravati tacchIlA cA| na ca tasya tanibhiso bandhaH sUkSmo'pi diSTaH samaye / anavayastu prayogeNa sarvabhAmena sa basmAt // 2 // sesesecerserseseeeeeeeece dIpa anukrama [59] RELIEatinIII Itehunmurary.om ~83~ Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [2], mUlaM [gAthA-32], niyukti: [35] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||32|| sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAIyavRttiyuta // 4 // AsrAviNI sacchidretyarthaH, tAM tathAbhUtAM nAvaM yathA jAtyandhaH samAruhya 'pAraM' taTam 'AgantuM' prApnumicchatyasau, tasyAzAstrAviNItvenodakaplutakhAt 'antarAle' jalamadhya eva 'viSIdati' pAriNi nimajati tatraiva ca paJcasamupayAtIti // 31 // sAmprataM 8 dATontikayojanArthamAha-'eca'miti yathA'ndhaH sacchidrAM nAvaM samArUDhaH pAragamanAya nAla tathA zramaNA eke zAkyAdayo| | mithyA-viparItA dRSTiyeSAM te mithyAraSTayaH tathA pizitAzanAnumateranAryAH svadarzanAnurAgeNa 'saMsArapArakAkSiNo' mokSA-13 milApukA api santaste caturvidhakarmacayAnabhyupagamenAnipuNakhAcchAsanasya 'saMsArameva caturgatisaMsaraNarUpam 'anuparyaTanti' bhUyobhUyastatraiva janmajarAmaraNadIrgatyAdilezamanubhavanto'nantamapi kAlamAsate, na vivakSitamokSamukhamAnuvanti, iti bravImIti | pUrvavaditi // 32 // iti sUtrakRtAGge samayAkhyAdhyayanasya dvitIyodezakaH samAptaH // 1samayA. uddezaH 3 caturvidhakarmacayAbhAvavAdaphalaM dIpa Seleseseckpeace anukrama [19] // atha prathamAdhyayane tRtIyoddezakaH praarbhyte|| dvitIyodezakAnantaraM tRtIyaH samArabhyate, asya cAyamabhisaMbandhaH-adhyayanArthAdhikAraH khasamayaparasamayaprarUpaNeti, tatrodde| zakadvayena svaparasamayaprarUpaNA kRtA atrApi saiva kriyate, athavA''dyayoruddezakayoH kudRSTayaH pratipAditAstadoSAzca tadihApi|8| || teSAmAcAradopaH pradazyata ityanena saMvandhenAyAtasthAsyoddezakasya catvAryanuyogadvArANi vyAvaskhilitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIya, baccedam A asurary.com asya pRSThe prathama adhyayanasya tRtIya uddezakasya Arambha: ~84~ Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [3], mUlaM [gAthA-1], niyukti: [35] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||1|| jaM kiMci u pUikaDaM, saDDImAgaMtumIhiyaM / sahassaMtariya bhuMje, dupakkhaM ceva sevai // 1 // tameva aviyANaMtA, visamaMsi akoviyA / macchA vesAliyA ceva, udagassa'bhiyAgame // 2 // udagassa pabhAveNaM, sukaM sigdhaM tamiti u / DhaMkehi ya kaMkehi ya, AmisatthehiM te duhI // 3 // evaM tu samaNA ege, vahamANasuhesiNo / macchA vesAliyA ceva, ghAtamessaMti NaMtaso // 4 // asya cAnantarasUtreNa sahAyaM saMbandha-ihAnantaroddezakaparyantasUtre'bhihitam , evaM tu zramaNA eke' ityAdi, tadihApi saMbadhyate, | eke zramaNA yatkizcitpUtikRtaM bhuJjAnAH saMsAraM paryaTantIti, paramparasUtre babhihitaM 'bujija' ityAdi, yatkizcitpUtikataM tadudhye-12 teti, evamanyairapi sUtrairutprekSya saMbandho yojyaH / adhunA sUtrArthaH pratIyate--'yatkiciditi AhArajAtaM stokamapi, AstAM tAvatprabhUtaM, tadapi 'pUtikRtam' AdhAkarmAdisikthenApyupasRSTam , AstAM tAvadAdhAkarma, tadapi na khayaMkRtam, api tu 'zraddhA-131 vatA' anyena bhaktimatA'parAn AgantukAnuddizya 'IhitaM' ceSTitaM niSpAditaM, tacca sahasAntaritamapi yo 'bhuJjIta' abhya--2 vaharedasau 'dvipakSaM' gRhasthapakSaM pratrajitapakSaM cA''sevate, etaduktaM bhavati-evaMbhUtamapi parakRtamaparAgantukayatyartha niSpAditaM yadAdhAkarmAdi tasya sahasrAntaritasyApi yo'vayavastenApyupasRSTamAhArajAtaM bhuJjAnasa dvipakSasevanamApadyate, kiM punaH ya ete zAkyAdayaH svayameva sakalamAhArajAtaM niSpAca vayameva copabhuJjate ,te ca sutarAM dvipakSasevino bhavantItyarthaH, yadivA-'vipakSa'miti resedeseseseaceaesert statestaeseseseseseakfaeperse dIpa anukrama [60] a JMEauratball mram.org ~85~ Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [3], mUlaM [gAthA-4], niyukti: [35] (02) muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAka gaphalaM ||4|| dIpa sUtrakRtAGga IpithaH sAMparAyikaM ca, athavA-pUrvabaddhA nikAcitAdyavasthAH karmaprakRtIrnayatyapUrvAzcAdane, tathA cAgamaH-"AhAkamma|||1 samayA0 zIlAkA- bhuJjamANe samaNe kai kammapayaDIo baMdhaI, goyamA! ahakammapayaDIo baMdhai, siDhilabaMdhaNavaddhAo dhaNiyavaMdhaNabaddhAo / uddeza:3 cAryAya karei, ciyAo karei, uvaciyAo karei, hassaThiiyAo dIhaThiiyAo karei' ityAdi / tatazcaivaM zAkyAdayaH paratIthikAH khayUttiyuta thyA vA AdhAkarma bhuJjAnA dvipakSamevA''sevanta iti bhuutraarthH||1|| idAnImeteSAM sukhaiSiNAmAdhAkarmabhojinAM kttukvipaakaavi||41|| | bhovanAya zlokadvayena dRSTAntamAha-'tameva AdhAkopabhogadoSam 'ajAnAnA' viSamaH aSTaprakArakarmabandho bhavakoTibhirapi / 1|| durmokSaH caturgetisaMsAro vA tasinnakovidAH, kathameSa karmabandho bhavati ? kathaM vA na bhavati ? kena bopAyenAyaM saMsArArNavastIryata / | ityatrAkuzalAH, tasineva saMsArodare karmapAzAvapAzitA dukhino bhavantIti / atra dRSTAntamAha-yathA 'matsyAH pRthuro-MS mANo vizAla:--samudrastatra bhavA vaizAlikAH vizAlAkhyaviziSTajAtyudbhavA vA paizAlikAH vizAlA eva (bA) vaishaalikaa:-|| 18| bRhakcharIrAste evaMbhUtA mahAmatsthA 'udakasyAbhyAgame samudravelA(yAmAgatA)yAM satyA prayalamarudvegodbhUtottuGgakallolamAlA'panunnAH || | santa udakasa prabhAvena nadImukhamAgatAH punarvelA'pagame tasinnudake zuSke vegenaivApagate sati bRhattvAccharIrasya taminneva dhunImukhe // 4 // | vilamA avasIdanta AmiSAnubhiH kavaizva pakSivizeSairanyaizca mAMsavasArthibhirmatsyabandhAdibhirjIvanta eva vilupyamAnA mahAntaM // 8 // // 41 // | duHkhasamudghAtamanubhavantaH azaraNA 'dhAtaM' vinAzaM 'yAnti' prApnuvanti, turavadhAraNe, prANAbhAvAdvinAzameva yAntIti zlokadva-1880 II AdhAkarma bhubhAnaH zramaNaH kati karmaprakRtIbadhnAti ! gautama | aSTakarma prakRtInAti. zithilabandhanabadA bhAbandhanabaddhAH karoti citAH karoti upacitAH | karoti hakhakAlasthitikA dIrghakAlasthitikAH karoti / anukrama [63] ~86 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [3], mUlaM [gAthA-4], niyukti: [35] (02) muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAka ||5|| yArthaH // 2-3 // evaM dRSTAntamupadarya dAntike yojayitumAha-yathaite'nantaroktA matsyAstathA 'zramaNAH' zrAmyantIti zramaNA 'eke' zAkyapAzupatAdayaH khayUthyA vA, kiMbhUtAste iti darzayati-vartamAnameva sukham-AdhAkarmopabhogajanitameSituM zIlaM yeSAM te vartamAnamukhaiSiNaH, samudravAyasavat tatkAlAvAptasukhalavAsaktacetaso'nAlocitAdhAkarmopabhogajanitAtikaTukaduHkhaughAnubhavA vaizAlikamatsyA iva 'ghAtaM' vinAzam 'eSyanti' anubhaviSyanti 'anantazaH' arahaTTaghaTInyAyena bhUyo bhUyaH saMsArodanvati nimajanonmajanaM kurvANA na te saMsArAmbhodheH pAragAmino bhaviSyantItyarthaH // 4 // sAmpratamaparAjJAbhimatopapradarzanAyAha iNamannaM tu annANaM, ihamegesi AhiyaM / devautte ayaM loe, baMbhautteti Avare // 5 // IsareNa kaDe loe, pahANAi tahAvare / jIvAjIvasamAutte, suhadukkhasamannie // 6 // sayaMbhuNA kaDe loe, iti vuttaM mahesiNA / mAreNa saMthuyA mAyA, teNa loe asAsae // 7 // 'ida'miti vakSyamANaM, tuzabdaH pUrvebhyo vizeSaNArthaH, 'ajJAna'miti mohavijRmbhaNam -'iha' asmin loke ekeSAM na sarveSAm |'AkhyAtam'abhiprAyaH,kiM punastadAkhyAtamiti tadAha-devenopto devoptaH,karSakeNeva bIjavapanaM kasA niSpAdito'yaM loka ityarthaH / / || devaivoM gupto-rakSito devagupto devaputro vetyevamAdikamajJAnamiti, tathA bramaNA uplo vakSopto'yaM loka ityapare evaM vyavasthitAH tathAhi teSAmayamabhyupagamaH-pramA jagatpitAmahaH, sa caika eca jagadAdAvAsIttena ca prajApatayaH sRSTAH taizca krameNaitatsakalaM jagaditi Caeseseseseaersesentaeaeeraesercers dIpa desesedestroeseeeeeeeeeeea anukrama [64] ~87~ Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||7|| dIpa anukrama [ 66 ] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 1 ], uddezaka [3], mUlaM [ gAthA- 7], niryuktiH [35] muni dIparatnasAgareNa saMkalita ....AgamasUtra [02], aMga sUtra- [ 02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH sUtrakRtAGgaM zIlAGkA cAryaya // 42 // / / 5 / / tathezvareNa kRto'yaM lokaH, evameke IzvarakAraNikA abhidadhati, pramANayanti ca te sarvamidaM vimatyadhikaraNabhAvAparyaM tanubhruvanakaraNAdikaM dharmilenopAdIyate, buddhimatkAraNapUrvakamiti sAdhyo dharmaH, saMsthAna vizeSavacvAditi hetuH, yathA ghaTAdiriti dRSTAnto'yaM, yadyatsaMsthAnavizeSavattattadbuddhimatkAraNapUrvakaM dRSTaM yathA devakulakUpAdIni, saMsthAnavizeSavacca makarAkaranadIdharAdharadharAtiyutaM zarIrakaraNAdikaM vivAdagocarApannamiti tasAduddhimatkAraNapUrvakaM, yazca samastasyAsya jagataH kartA sa sAmAnyapuruSo na bhavatItyasAbIzvara iti tathA sarvamidaM tanubhuvanakaraNAdikaM dharmilenopAdIyate, buddhimatkAraNapUrvakamiti sAdhyo dharmaH, kAryatvAd 4 ghaTAdivat, tathA sthitA pravRttervA, vAsyAdivaditi / tathA'pare pratipannA yathA-- pradhAnAdikRto lokaH, satvarajastamasAM sAmyAvasthA prakRtiH, sA ca puruSArthaM prati pravartate, AdigrahaNAca 'prakRtermahAn tato'haGkAraH tasAca gaNaH SoDazakaH tasAdapi SoDazakAtpazJcabhyaH paJca bhUtAnI' tyAdikayA prakriyayA sRSTirbhavatIti, yadivA-- AdigrahaNAtsvabhAvAdikaM gRhyate, tatazrAyamartha:svabhAvena kRto lokaH, kaNTakAditaikSNyavat, tathA'nye niyatikRto loko mayUrAGgaruhavadityAdibhiH kAraNaiH kRto'yaM loko 'jIvAjIvasamAyukto' jIvaiH upayogalakSaNaiH tathA ajIvaiH - dharmAdharmAkAzapudgalAdikaiH samanvitaH samudradharAdharAdika iti, | punarapi lokaM vizeSayitumAha- 'sukham ' AnandarUpaM 'duHkham' asAtodayarUpamiti, tAbhyAM samanvito -yukta iti // 6 // kiMca- 'sayaMbhuNA' ityAdi, svayaM bhavatIti svayambhUH- viSNuranyo vA sa caika evAdAvabhUt, tatraikAkI ramate, dvitIyamiSTavAn, taccintAnantarameva dvitIyA zaktiH samutpannA, tadanantarameva jagatsRSTirabhUd 'iti' evaM maharSiNA 'uktam' abhihitam, evaMvAdino lokasya kartAramabhyupagatavantaH / api ca 'tena' svayaMbhuvA lokaM niSpAdyAtibhArabhayAdyamAkhyo mArayatIti mAro vyadhAyi tena - can Internationa For Parts Only ~88~ 1. samayA0 uddezaH 3 lokakarttRtAnirAsa: // 42 // wor Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||8|| dIpa anukrama [67] sUtra. 8 "sUtrakRt" - aMgasUtra -2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 1 ], uddezaka [3], mUlaM [gAthA - 8 ], niryuktiH [35] muni dIparatnasAgareNa saMkalita ....AgamasUtra [02], aMga sUtra- [ 02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH mAreNa 'saMstutA' kRtA prasAdhitA mAyA, tayA ca mAyayA lokA triyante, na ca paramArthato jIvasyopayogalakSaNasya vyApattirasti, ato mAyaiSA yathA'yaM mRtaH, tathA cArya lokaH 'azAzvataH' anityo vinAzIti gamyate // 7 // api ca mAhA samaNA ege, Aha aMDakaDe jage / aso tattamakAsI ya, ayANaMtA mukhaM vade // 8 // 'brAhmaNA' dhigjAtayaH 'zramaNAH' tridaNDiprabhRtayaH 'eke' kecana paurANikA na sarve, evam 'AhuH uktavanto, vadanti |ca yathA-- jagadetaccarAcaramaNDena kRtamaNDakRtaM aNDAjAtamityarthaH tathAhi te vadanti yadA na kiJcidapi vasvAsIt--padArtha| zUnyo'yaM saMsAraH tadA brahmA'pkhaNDamasRjat tasAca krameNa vRddhAtpacAdvidhAbhAvamupagatAdUrdhvAdhovibhAgo'bhUt, tanmadhye ca sarvAH prakRtayo'bhUvan evaM pRthivyaptejovAyvAkAzasamudrasaritparvatamakarAkara nivezAdisaMsthitirabhUditi, tathA coktam " AsIdidaM tamobhUtamaprajJAtamalakSaNam / apratarkyamavijJeyaM, prasuptamiva sarvataH // 1 // evaMbhUte cAsin jagati 'aso' brahmA, tasya bhAvastamvaM---padArthajAtaM tadaNDAdiprakrameNa 'akArSIt' kRtavAniti / te ca brAhmaNAdayaH paramArthamajjAnAnAH santo mRSA vadanta evaM vadanti - anyathA ca sthitaM tatramanyathA pratipAdayantItyarthaH // 8 // adhunaiteSAM devoptAdijagadvAdinAmuttaradAnAyAha- saehiM pariyArahiM, loyaM bUyA kaDeti ya / tataM te Na vijANaMti, Na viNAsI kayAivi // 9 // 'svakaiH' svakIyaiH 'paryAyaiH' abhiprAyairyuktivizeSaiH ayaM lokaH kRta ityevam 'abruvan' abhihitavantaH, tadyathA -- devopto For Park Use Only ~89~ ruupdhri janesbrary org Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [3], mUlaM [gAthA-9], niyukti: [35] (02) muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: zIlAGkA prata jagatkatte sUtrAMka // 9 // sUtrakRtAGgabrahmopta IzvarakRtaH pradhAnAdiniSpAditaH khayambhuvA vyadhAyi taniSpAditamAyayA mriyate tathA'NDajazAyaM loka ityAdi, khakIyAbhi- samayA. rupapattibhiH pratipAdayanti-yathA'smaduktameva satyaM nAnyaditi, te caivaMcAdino vAdinaH sarve'pi 'tattvaM' paramArtha yathAvasthitaloka- | uddezaH3 cArthIya khabhAvaM 'nAbhi (na vi)jAnanti' na samyaka vivecayanti, yathA'yaM loko dravyArthatayA na vinAzIti-nirmUlataH kadAcana, na || ttiyutaM cAyamAdita Arabhya kenacit kriyate, api khayaM loko'bhUdbhavati bhaviSyati ca, tathAhi-yattAbaduktaM yathA 'devopto'yaM loka' svavAda: // 43 // iti, tadasaMgatam , yato devoptale lokasya na kiJcittathAvidhaM pramANamasti, na cApramANakamucyamAnaM vidvajanamanAMsi prINayati, api ca--kimasI deva utpanojnutpanno vA lokaM majet, na tAvadanutpannastasya kharaviSANasvAsattvAtkaraNAbhAvaH, athotpatraH saje-15 |ttarika khato'mpatI yA', yadi khata evotpannastathA sati tallokasyApi khata evotpattiH kiM neSyate', athAnyata utpannaH san | lokakaraNAya, so'pyanyobhyataH so'pyanyo'nyata ityevamanavasthAlatA nabhomaNDalavyApinyanivAritaprasarA prasarpatIti, athAsau || | devo'nAdivAnotpanna ityucyate, ityevaM sati loko'pyanAdirevAstu, kodoSaH, kiMca-asAvanAdiH samityo'nityo vA syAt / | yadi nityastadA tassa kramayogapadyAbhyAmarthakriyAvirodhAna kartRtam, athAnityastathA sati svata evotpacyanantaraM vinAzikhAdA-|| tmano'pi na prANAya, kuto'nyatkaraNaM prati tasya vyApAracinteti, tathA kimamUrto mUrtimAn vA?, yadyamUrtestadA''kAzavadakarteba, I... atha mUrtimAn tathA sati prAkRtapuruSasyevopakaraNasavyapekSasya spaSTameva sarvajagadakaIkhamiti / devaguptadevaputrapakSau khatiphalgukhAdapa-hell || // 43 // kaNevitavyAviti, etadeva dUSaNaM brahmotapakSe'pi draSTavyaM, tulyayogakSematAditi / tathA yaduktam-'tanubhuvanakaraNAdikaM vimatyadhi-| karaNabhAvApannaM viziSTabuddhimatkAraNapUrvaka, kAryakhAd, ghaTAdivaditi tadayukta, tathAvidhaviziSTakAraNapUrvakatvena vyAyasiddheH, dIpa anukrama [68] peeeeeeeeees ~90~ Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [3], mUlaM [gAthA-9], niyukti: [35] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAka kAraNapUrvakatvamAtreNa tu kArya vyAptaM, kAryavizepopalabdhau kAraNavizeSapratipattirgRhItapratibandhasyaiva bhavati, na cAtyantAdRSTe tathA pratItirbhavati, ghaTe tatpUrvakavaM pratipannamiti cet yuktaM tatra ghaTasya kAryavizeSalapratipatteH, na khevaM saritsamudraparvatAdau buddhimatkAraNapUrvakalena saMbandho gRhIta iti, nanvata eva ghaTAdisaMsthAnavizeSadarzanavatparvatAdAvapi viziSTasaMsthAnadarzanAnuddhimatkAraNapUrvakakhasya sAdhanaM kriyate, naitadevaM yuktaM, yato na hi saMsthAnazabdapravRttimAtreNa sarvasva buddhimatkAraNapUrvakalAvagatirbhavati, yadi tu syAt mRddhi-18 kArakhAIlmIkasyApi ghaTavatkumbhakArakRtiH svAt , tathA coktam- "anyathA kumbhakAreNa, mRdvikArasya kasyacit / ghaTAdeH kara-18 18 NAtsiyedvalmIkasyApi ttkRtiH||1||" iti, tadevaM yasyaiva saMsthAna vizeSasya buddhimatkAraNapUrvakavena saMbandho gRhItastaddarzanameva tathAvidhakAraNAnumApakaM bhavati na saMsthAnamAtramiti, apica-ghaTAdisaMsthAnAnAM kumbhakAra evaM viziSTaH kopalakSyate nezvaraH, yadi punarIzvaraH sAt kiM kumbhakAreNeti !, naitadasti, tatrApIzvara eva sarvavyApitayA nimittakAraNakhena vyApriyate, nanvevaM dRgRhAniradRSTakalpanA syAt , tathA coktam- "zakhauSadhAdisaMbandhAccaitrasya vraNarohaNe / asaMvaddhakha kiM sthAyoH, kAraNalaM na kalpyate // 1 // " tadevaM dRSTakAraNaparityAgenAdRSTaparikalpanA na nyAyyeti, "apica-devakulAvaTAdInAM yaH katoM sa sAva-18 yavo'vyApyanityo dRSTaH, tadRSTAntasAdhitazvezvara evaMbhUta eva prApnoti, anyathAbhUtasya ca dRSTAntAbhAvAdvyApyasiddhenAnumAna-181 miti, anayaiva dizA sthisApravRtyAdikamapi sAdhanamasAdhanamAyojyaM, tulyayogakSemalAditi / yadapi coktaM 'pradhAnAdikRto'yaM va | loka' iti, tadapyasaMgataM, yatastatpradhAnaM ki mUrtamamUrta vA, yadyamRta na tato makarAkarAdemUtasodbhavo ghaTate, na hyAkAzAkizci-12 dutpadyamAnamAlakSyate, mUrtAmUrtayoH kAryakAraNavirodhAditi, atha mUrta tatkutaH samutpanna, na tAvatkhato lokasyApi tathotpatti dIpa anukrama [68] ~914 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [3], mUlaM [gAthA-9], niyukti: [35] (02) muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata jagatkane sUtrAMka 9|| dIpa anukrama sUtrakRtAGgaM | prasaGgAt , nApyanyato'navasthApatteriti, yathA'nutpannameva pradhAnAdhanAdibhAvenA''ste talloko'pi ki neSyate , apica-saccara-41samayA. zIlAlajastamasAM sAmyAvasthA pradhAnamityucyate, na cAvikRtAtpradhAnAnmahadAderutpatiriSyate bhavaddhiA, na ca vikRtaM pradhAnanyapadezamAska- uddezaH3 cAryAMya- ndatItyato na pradhAnAnmahadAderutpattiriti, apica-acetanAyAH prakRteH kathaM puruSArtha prati pravRttiH ? yenA''smano bhogopapattyA ciyutaM maSTiH syAditi, prakRterayaM khabhAva iti cedevaM tarhi khabhAva eva balIyAn yastAmapi prakRti niyamayati, tata eva ca loko'- svavAdA pyastu, kimadRSTapradhAnAdikalpanayeti ?, athAdigrahaNAtsvabhAvasthApi kAraNalaM kaitridiSyata iti cedastu, na hi khabhAvo'bhyupaga-1 // 44 // myamAno naH kSatimAtanoti, tathAhi -kho bhAvaH svabhAvaH-svakIyotpattiH, sA ca padArthAnAmiSyata eveti / tathA yaduktaM 'niya18| tikRto'yaM loka' iti, tatrApi niyamanaM niyatiryadyathAbhavanaM niyatirityucyate, sA cA''locyamAnA na svabhAvAdatiricyate, yazA bhyadhAyi-'svayambhuvotpAdito loka' iti, tadapyasundarameva, yataH svayambhUriti kimuktaM bhavati !, kiM yadA'sau bhavati tadA khatantro'nyanirapekSa eva bhavati athAnAdibhavanAtkhayambhUriti vyapadizyate, tadyadi svatatrabhavanAbhyupagamastallokasyApi bhavanaM kiM nAbhyupeyate / , kiM svayambhuvA ?, athAnAdistatastasthAnAdikhe nityakha, nityasya caikarUpalAtkalAnupapaciH, tathA vItarAgakhAttasya saMsAravaicitryAnupapattiH, atha sarAgo'sau tato'smadAdyavyatirekAtsutarAM vizvasthAkartA, mUtomUrtAdivikalpAzca prAgvadAyojyA iti / yadapi cAtrAbhihitaM-'tena mAra samutpAditaH, sa ca lokaM vyApAdayati', tadapyakartRtasyAbhihitakhAtpralApamAtra I ||44 // |miti / tathA yaduktam 'aNDAdikramajo'yaM loka' iti, tadapyasamIcInaM, yato yAsvapsu tadaNDaM nisRSTaM tA yathA'NDamantareNAbhUvan / I tathA loko'pi bhUta ityabhyupagame na kAciddhAdhA dRzyate, tathA'sau brahmA yAvadaNDaM sRjati tAvallokameva kasAnotpAdayati ?, kima-151 Receae [68] SAREnatinintimational ~92~ Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [3], mUlaM [gAthA-9], niyukti: [35] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||9|| nayA kaSTayA yuktyasaMgatayA cANDaparikalpanayA ?, evamastiti cet tathA kecidabhihitavanto yathA brahmaNo mukhAhAmaNAH sama-11 | jAyanta bAhubhyAM kSatriyA UrubhyAM vaizyAH payAM zudrA iti, etadapyayuktisaMgatameva, yato na mukhAdeH ksycidutpttirbhvnsyuH| palakSyate, athApi syAttakA sati varNAnAmabheda: sAd , ekasmAdutpatteH, tathA brAhmaNAnAM kaThataicirIyakakalApAdikazca bhedo na syAd , ekamAnmukhAdutpatteH, evaM copanayanAdisadbhAvo na bhaved, bhAve vA svasrAdigrahaNApattiH khAd, evamAyanekadopaduSTatvA-18 devaM lokotpatti bhyupagantavyA / tataza khitametat-ta evaMvAdino lokasyAnAvaparyavasitasyordhvAdhazcaturdazarajupramANasya vaizAkhasthAnakhakaTinyastakarayugmapuruSAkRteradhomukhamalakAkArasaptapRthivyAtmakAdholokasya sthAlAkArAsaMkhyeyadvIpasamudrAdhAramadhyalokasa malakasamudgakAkArova'lokasa dharmAdharmAkAzapudalajIvAtmakasya dravyArthatayA nityasya paryAyApekSayA kSaNakSayiNa utpAdanyayadhIcyApAditadravyasatattvasthAnAdijIvakarmasaMbandhApAditAnekabhavaprapaJcasyASTavidhakarmavipramuktA''tmalokAntopalakSitasya tacamajAnAnAH santo mRpA vadantIti / / 9 // idAnImetepAmeva devoptAdivAdinAmajJAnilaM prasAdhya tatphaladidarzaviSayA''ha---- amaNunnasamuppAyaM, dukkhameva vijaanniyaa| samuppAyamajANaMtA, kahaM nAyaMti saMvaraM? // 10 // mano'nukUlaM manojhaM zobhanamanuSThAnaM na manojJamamanojJam-asadanuSThAnaM tasAdutpAdaH-prAdurbhAvo yasya duHkhasya tadamanojJa- samutpAdam , evakArovadhAraNe, sa caivaM saMbandhanIyaH---amanojJasamutpAdameva duHkhamityevaM 'vijAnIyAt' avagacchetprAjJaH, etaduktaM bhavati-khakRtAsadanuSThAnAdeva duHkhasyodbhavo bhavati nAnyasAditi, evaM vyavasthite'pi sati anantaroktavAdino'sadanuSThAno eceroenerateecemeseseseseses Tercedesemeseseaeseseacheers dIpa anukrama [68) ~93~ Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||20|| dIpa anukrama [69] sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryayava ciyutaM // 45 // Education f "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 1 ], uddezaka [3], mUlaM [gAthA - 10 ], niryuktiH [35] muni dIparatnasAgareNa saMkalita ....AgamasUtra [02], aMga sUtra- [ 02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - dbhavasya duHkhasya samutpAdamajAnAnAH santo'bhyata IzvarAderduH khasyotpAdamicchanti, te caivamicchantaH 'kathaM' kena prakAreNa duHkhasya saMvaraM - duHkhapratighAtahetuM jJAsyanti, nidAnocchedena hi nidAnina ucchedo bhavati, te ca nidAnameva na jAnanti taccAjAnAnAH kathaM duHkhocchedAya yatiSyante ?, yalavanto'pi ca naiva duHkhocchedanamavApsyanti, api tu saMsAra eva janmajarAmaraNeSTaviyogAdyanekaduHkhatrAtAghrAtA bhUyo bhUyo haTTaghaTInyA yenAnantamapi kAlaM saMsthAsyanti // 10 // sAmprataM prakArAntareNa kRtavAdimatamevopanyasyannAha suddhe apAvae AyA, ihamegesimAhiyaM / puNo kiDDApadoseNaM, so tattha avarajhaI // 11 // iha saMbuDe muNI jAe, pacchA hoi apAvae / viyaDaMbu jahA bhujjo, nIrayaM sarayaM tahA // 12 // 'iha' asmin kRtavAdiprastAve trairAzikA mozAlakamatAnusAriNo yeSAmekaviMzatisUtrANi pUrvagatatrairAzikasUtraparipAThyA vyavasthitAni te evaM vadanti yathAjyamAtmA 'zuddhI' manuSyabhava eva zudvAcAro bhUkhA apagatAzeSamalakalaGko mokSe apApako bhavati -- apagatAzeSakarmA bhavatItyarthaH, idam 'ekeSA' gozAlaka matAnusAriNAmAkhyAtaM punarasAvAtmA zuddhavAkarmakatvarAzi| dvayAvastho bhUlA krIDayA pradveSeNa vA sa tatra mokSastha eva 'aparAdhyati' rajasA lipyate idamuktaM bhavati tasya hi svazAsanapUjAmupalabhyAnyazAsanaparAbhavaM copalabhya kIDotpadyate pramodaH saMjAyate, svazAsananyakAradarzanAcca dveSaH, tato'sau krIDAdvepAbhyAmanugatAntarAtmA zanaiH zanairnirmala paTavadupabhujyamAno rajasA malinIkriyate, malImasatha karmagauravAdbhUyaH saMsAre'vatarati, For Parts Only ~94~ 1 samayA0 uddeza: 3 kartRtvavA daH // 45 // Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||12|| dIpa anukrama [71] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [3], mUlaM [gAthA- 12], niryuktiH [35] muni dIparatnasAgareNa saMkalita ....AgamasUtra [02], aMga sUtra- [ 02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - asyAM cAvasthAyAM sakarmakatvA tRtIya rAjyavastho bhavati // 11 // kiM ca- 'iha' asmin manuSyabhave prAptaH san pravajyAmabhyupetya saMvRtAtmA - yamaniyamarato jAtaH san pazcAdapApo bhavati - apagatAzeSakarma kalaGko bhavatIti bhAvaH tataH svazAsanaM prajvAlya muktyavastho bhavati, punarapi khazAsanapUjAdarzanAnnikAropalabdhezva rAgadveSodayAtkaluSitAntarAtmA vikaTAmbuvad - udakavanIrajaskaM sadvAtoddhatareNunivahasaMpRktaM sarajaskaM-- malinaM bhUyo yathA bhavati tathA'yamadhyAtmA'nantena kAlena saMsArodvegAcchuddhAcArAvastho bhUtvA tato mokSAvAptau satyAmakarmAvastho bhavati punaH zAsanapUjAnikAradarzanAdrAgadveSodayAtsakarmA bhavatIti, evaM trairAzikAnAM rAzitrayAvasthoM bhavatyAtmetyAkhyAtam uktaM ca- " dagdhendhanaH punarupaiti bhavaM pramathya, nirvANamapyanavadhArita bhIruniSTham / muktaH | svayaM kRtabhavazca parArthazUrastvacchAsanapratihateSviha moharAjyam || 1 ||" iti // 12 // adhunaitadUSayitumAha etANuvIti medhAvI, vaMbhacereNa te vase / puDho pAvAuyA save akkhAyAro sayaM sayaM // 13 // saesae uTTANe, siddhimeva na annahA / aho iheva vasavantI, savakAmasamappie // 14 // 'etAn pUrvoktAn vAdino'nucintya 'medhAvI' prajJAvAn maryAdAvyavasthito vA etadavadhArayet yathA-naite rAzitrayavAdino devosAdi lokavAdinazva 'brahmacarye' tadupalakSite vA saMyamAnuSThAne 'vaseyuH' avatiSTheranniti, tathAhi - teSAmayamabhyupagamo yathA | svadarzana pUjA ni kAradarzanAtkarmabandho bhavati, evaM cAvazyaM tadarzanasya prajayA tiraskAreNa vobhayena vA bhAvyaM tatsaMbhavAcca karmopa For Parts Only ~95~ nary.org Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [3], mUlaM [gAthA-14], niyukti: [35] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||14|| // 46 // sUtrakRtAI |cayastadupacayAca zubhayabhAvaH zuddhyabhAvAca modhAbhAvaH, na ca muktAnAmapagatAzeSakarmakalakAnAM kRtakRtyAnAmapagatAzeSayathAva- 1samayA0 zIlAGkA- sthitavastutavAnAM samastuti nindAnAmapagatAtmAtmIyaparigrahANAM rAgadveSAnuSaGgA, tadabhAvAca kutaH punaH karmavandhaH , tadvazAca uddezaH 3 cAya-yaya- saMsArAvataraNamityarthaH, ataste yadyapi kathazcid dravyabrahmacarye vyavasthitAstathApi samyagjJAnAbhAvAnna te samyaganuSThAnamAja iti trizazittiyuta sthitam / apica-sarve'pyete prAvAdukAH 'khakaM khakam' AtmIyamAtmIyaM darzanaM khadarzanAnurAgAdAkhyAtAra:-zobhanakhena kartRvAdaprakhyApayitAra iti, na ca tatra viditavedyenAsthA vidheyeti / / 13 / / punaranyathA kRtavAdimatamupadarzayitumAhate kRtavAdinaH zaivai nirAsa: kadaNDiprabhRtayaH svakIye khakIye upaviSThantyasinnityupasthAna-svIyamanuSThAnaM dIkSAgurucaraNazuzrUSAdikaM tasinneva 'siddhim' azepasAMsArikApazcarahitasvabhAvAmabhihitavanto 'nAnyathA' nAnyena prakAreNa siddhiravApyata iti, tathAhi-zaivA dIkSAta eva mokSa | ityevaM vyavasthitAH, ekadaNDikAstu paJcaviMzatitavaparijJAnAnmuktirityabhihitavantaH,tathA'nye'pi vedAntikA dhyAnAdhyayanasamAdhi| mArgAnuSThAnAsiddhimuktavanta ityevamanye'pi yathAvaM darzanAnmokSamArga pratipAdayantIti, azeSadvandvoparamalakSaNAyAH siddhiprApteradhastA-16 t-prAgapi yAvadadyApi siddhiprAptina bhavati tAvadihaiva janmanyasadIyadarzanoktAnuSThAnAnubhAvAdaSTaguNaizvaryasadbhAvo bhavatIti darzayati || |-Atmavaze vartituM zIlamakheti vazavartI-vazendriya ityuktaM bhavati, na basau sAMsArikaiH svabhAvairabhibhUyate, sarve kAmA-abhilASA arpitAH-saMpannA yasya sa sarvakAmasamarpito, yAn yAn kAmAn kAmayate te te'sya sarve sidhyantItiyAvat , tathAhi-siddherArAdaSTa-18 || // 46 // II guNaizvaryalakSaNA 'siddhirbhavati tadyathA-aNimA ladhimA mahimA prAkAmpamIzivaM vazitvaM pratighAtitvaM yatra kAmAvasAyikhamiti // 14 // tadevamihevAmaduktAnuSThAyino'STaguNaizvaryalakSaNA siddhirbhavatyamutra cAzeSadvandvoparamalakSaNA siddhirbhavatIti darzayitumAha ya3930093012039290sasaram dIpa anukrama [73] SAREnatinimitrintina M astaram.org ~96~ Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka |15|| dIpa anukrama [74] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [3], mUlaM [gAthA- 15], niryuktiH [35] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [02 ], aMga sUtra - [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - Eaton Intentiona siddhA ya te arogA ya, ihamegesimAhiyaM / siddhimeva puro kAuM, sAsae gaDhiA narA // 15 // asaMbuDA aNAdIyaM, bhamihiMti puNo puNo / kappakAlamuvajaMti, ThANA AsurakibbisiyA // 16 // iti bemi iti prathamAdhyayane tRtIyodezakaH // gAthA naM. 75 // ye maduktamanuSThAnaM samyaganutiSThanti te'smin janmanyaSTaguNaizvaryarUpAM siddhimAsAdya punarviziSTasamAdhiyogena zarIratyAgaM kRlA 'siddhAzca' azeSadvandvarahitA arogA bhavanti, arogagrahaNaM copalakSaNam, anekazArIramAnasadvandvairna spRzyante, zarIramanasorabhAvAditi, evam 'iha' asmin loke siddhivicAre vA 'ekeSA' zaivAdInAmidam 'AkhyAtaM' bhASitaM, te ca zaivAdayaH 'siddhimeva | puraskRtya' muktimevAGgIkRtya 'svakIye Azaye khadarzanAbhyupagame 'grathitAH' saMbaddhA adhyupapannAstadanukUlA yuktIH pratipAdayanti, narA iva narA: prAkRtapuruSAH zAstrAvabodhavikalAH svAbhipretArthasAdhanAya yuktIH pratipAdayanti evaM te'pi paNDitaMmanyAH para| mArthamajAnAnAH svAgrahaprasAdhikA yuktIrudyopayantIti, tathA coktam- 'AgrahI bata ninIpati yukti, tatra yaMtra matirasya niviSTA / pakSapAtarahitasya tu yuktiryatra tatra matireti nivezam / / 1 / / " // 15 // sAmpratameteSAmanarthapradarzana puraHsaraM dUSaNAbhidhitsayA''ha| te hi pAkhaNDikA mokSAbhisandhinA samutthitA api 'asaMvRtA' indriyanoindriyaira saMyatAH, ihApyasmAkaM lAbha indriyAnurodhena sarvaviSayopabhogAdU, amutra muktyavApteH, tadevaM mugdhajanaM pratArayanto'nAdisaMsArakAntAraM 'bhramiSyanti' paryaTiSyanti svaducarito For Parta Use Only ~97~ ayor Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [3], mUlaM [gAthA-16], niyukti: [35] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||16|| sUtrakRtAGgaM zIlAGkA- ciyuta // 47 // pattikarmapAzAvazApi(pAzi)tAH paunaHpunyena narakAdiyAtanAsthAneSUtpadyante, tathAhi nendriyaraniyamitairazepadvandvapracyutilakSaNA |1samayA0 siddhiravAppate, yA'pyaNimAghaSTaguNalakSaNaihikI siddhirabhidhIyate sA'pi mugdhajanapratAraNAya dambhakalpaiveti, yA'pi ca teSAM cAlata-18 uddezaH4 | po'nuSThAnAdinA svargAvAptiH sA'pyevaMprAyA bhavatIti darzayati-'kalpakAlaM' prabhUtakAlam 'utpadyante' saMbhavanti AsurAH- kRtyopade| asurasthAnotpatrA nAgakumArAdayaH, tatrApi na pradhAnAH, ki tarhi ?-'kilbiSikA: adhamAH preSyabhUtA alpardhayo'lpabhogAH zavi0 khalpAyuHsAmayAdyupetAzca bhavantIti / iti uddezakaparisamAptyarthe, bravImIti pUrvavat // 16 // 75 // iti samayAkhyAdhyayanasya tRtIyoddezakaH smaaptH|| atha prathamAdhyayane caturtha uddezakaH prArabhyate // uktastRtIyodezakaH, adhunA caturthaH samArabhyate, assa cAyamabhisaMbandhaH-anantaroddezake'dhyayanArthakhAtkhaparasamayavaktavyatotahApi saivAbhidhIyate, athavA'nantaroddezake tIthikAnAM kutsitAcAravamuktamihApi tadevAbhidhIyate, tadanena saMvandhenA''yAtasthA|soddezakakhopakramAdIni cakhAryanuyogadvArANyabhidhAya mUtrAnugame sUtramucAraNIya, taccedam // 47 // ete jiyA bho! na saraNaM, bolA pNddiymaanninno| hiccA NaM putvasaMjogaM, siyA kiccovaesagA // 1 // 1 tAvAta pra.2 jattha bAle'jasIya pr0| dIpa anukrama [75] AREauratonintamational asya pRSThe prathama adhyayanasya caturtha uddezakasya Arambha: ~98~ Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [4], mUlaM [gAthA-2], niyukti: [35] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sutrAMka ||2|| taM ca bhikkhU parinnAya, viyaM tesu Na mucchae / aNukkasse appalINe, majjheNa muNi jAvae // 2 // asya cAnantarasUtreNa sahAyaM saMbandhastadyathA, anantarasUtre'bhihitaM-'tIthikA asurasthAneSu kilviSA jAyanta' iti, kimiti ? yata ete jitAH parISahopasargaH, paramparasUtrasaMbandhasvayam-AdAcidamabhihitaM 'budhyeta troTayecca' tatazcaitadapi budhyeta-yathaite | paJcabhUtAdivAdino gozAlakamatAnusAriNazca jitAH parISahopasargaH kAmakrodhalobhamAnamohamadAkhyenAriSaDvargeNa ceti, evamanyairapi sUtraH saMbandha utprekSyaH / tadevaM kRtasaMbandhasyAsya sUtraspedAnIM vyAkhyA pratanyate-'eta' iti paJcabhUtakAtmataJjIvataccharIrAdivAdinaH kRtavAdinadha gozAlakamatAnusAriNarAzikAvaM 'jitA' abhibhUtA rAgadvepAdibhiH zabdAdiviSayaizca tathA prabalama-13 hAmohotthAjJAnena ca 'bho' iti vineyAmantraNam evaM khaM gRhANa yathaite tIthikA asamyagupadezapravRttakhAna kasyaciccharaNaM bhavitumarhanti na kazcitrAtuM samarthA ityarthaH, kimityevaM ?, yataste bAlA iva bAlAH, yathA zizavaH sadasadvivekavaikalyAcatkiJcanakA-| riNo bhASiNava, tathaite'pi khayamajJAH santaH parAnapi mohayanti, evambhUtA api ca santaH paNDitamAnina iti, kacitpATho 'jastha bAle'vasIya'ti 'yatra' ajJAne 'bAla:' ajJo lagnaH savavasIdati, tatra te vyavasthitAH yataste na kasyacitrANAyeti / yacca 4 tairvirUpamAcaritaM taduttarArddhana darzayati-'hitvA'tyakkhA, Namiti vAkyAlaGkAre, pUrvasaMyogo-dhanadhAnyasvajanAdibhiH saMyogastaM tyaktvA kila vayaM niHsaGgAH prabajitA ityutthAya punaH sitA-baddhAH parigrahArambheSyAsaktAste gRhasthAH teSAM kRtya-karaNIyaM pacanapAcanakaNDanapeSaNAdiko bhUtopamardakArI vyApArastasyopadezastaM gacchantIti kRtyopadezagAH kRtyopadezakA vA, yadivA-'siyA iti ArSakhAbahuvacanena vyAkhyAyate 'syuH bhaveyuH kRtyaM-kartavyaM sAvadyAnuSThAnaM tatpradhAnAH kRtyA-gRhasthAstepAmupadezaH eseccseverecedesercere dIpa anukrama [77] Ec ~99~ Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [4], mUlaM [gAthA-2], niyukti: [35] (02) muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: sUtrakRtAGgaM prata zIlAGkAcAIyavR sUtrAMka ttiyuta ||2|| // 48 // dIpa eesesesesesesesercedeceae | saMrambhasamArambhArambharUpaH sa vidyate yeSAM te kRtyopadezikAH, prajitA api santaH kartavyairgRhaskhebhyo na bhiyante, gRhasthA isa samayA0 te'pi sarvAvasthAH paJcamUnAgyApAropetA ityarthaH // 1 // evambhUteSu ca tIrthikeSu satsu bhikSuNA yatkartavyaM tadarzayitumAha--'' uddezaH4 pAkhaNDikalokamasadupadezadAnAbhirataM 'parijJAya' samyagavagamya yathaite mithyAkhopahatAntarAtmAnaH sadvivekazanyA nAtmane hitA-1 kRtyopade zavi0 yAlaM nAnyasai ityevaM paryAlocya bhAvabhikSuH saMyato 'vidvAn viditavedyaH teSu 'na mUrchayet' na mAyaM vidadhyAta , na taiH|| saha saMparkamapi kuryAdityarthaH / kiM punaH kartavyamiti pazcArddhana darzayati-'anutkarSavAniti' aSTamadasthAnAnAmanyatamenApyutse-18 | kamakurvan tathA 'apralInaH' asaMbaddhastIthiMkeSu gRhastheSu pArzvasvAdiSu vA saMzleSamakurvan 'madhyena' rAgadveSayorantarAlena saMcaran | 'muniH' jagatrayavedI 'yApayed AtmAnaM vartayet , idamuktaM bhavati-tIthikAdibhiH saha satyapi kathaJcitsaMbandhe tyaktAhaGkAreNa | | tathA bhAvatasteSyapralIyamAnenAraktadviSTena teSu nindAmAtmanazra prazaMsA pariharatA muninA''tmA yApayitavya iti / / 2 / / kimiti te || tIrthikAstrANAya na bhavantIti darzayitumAhasapariggahA ya sAraMbhA, ihamegesimAhiyaM / apariggahA aNAraMbhA, bhikhU tANaM parivae // 3 // | 13 // 48 // kaDesu ghAsamesejA, viU dattesaNaM care / agiddho vippamukko a, omANaM parivajae // 4 // saha parigraheNa dhanadhAnyadvipadacatuSpadAdinA vartante tadabhAve'pi zarIropakaraNAdau mUchIvantaH saparigrahAH, tathA sahArambheNa-17 jIvopamardAdikAriNA vyApAreNa vartanta iti tadabhAve'pyaudezikAdibhojikhAtsArambhAH-tIrthikAdayaH, saparigrahArambhakalenaiva anukrama [77] dhana ~ 100~ Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [4], mUlaM [gAthA-4], niyukti: [35] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: Seease prata sUtrAMka ||4|| ca mokSamArga prasAdhayantIti darzayati-'haha' paralokacintAyAm ekeSAM keSAzcid 'AkhyAtaM' bhASitaM, yathA kimanayA zira-18 stuNDamuNDanAdikayA kriyayA ?, paraM guroranugrahAtparamAkSarAvAptistaddIkSAvAptirvA yadi bhavati tato mokSo bhavatItyevaM bhASamANAste na trANAya bhavantIti / ye tu bAtuM samarthAstAnpazcArddhana darzayati-'aparigrahAH' na vidyate dharmopakaraNArate zarIropabhogAya khalpo'pi parigraho yeSAM te aparigrahAH, tathA na vidyate sAvadha Arambho yeSAM tenArambhAH , te caivaMbhUtAH karmalaghavaH khayaM yAna-18 pAtrakalpAH saMsAramahodadherjantUtAraNasamarthAstAn 'bhikSuH'bhikSaNazIla uddezikAdyaparibhojI 'prANa' zaraNaM pariH-samantAda-18 jed-gacchediti // 3 // kathaM punastenAparigraheNAnArambheNa ca vartanIyamityetaddarzayitumAha-gRhaspaiH parigrahArambhadvAreNA''-18 tmArtha ye niSpAditA odanAdayaste kRtA ucyante teSu kRteSu-parakRteSu paraniSThiteSvityarthaH, anena ca SoDazodgamadoSaparihAraH / / sUcitaH, tadevamugamadoparahitaM prakhata iti prAsaH-AhArastamevaMbhUtam 'anveSayet' mRgayet yAceyedityarthaH, tathA 'vidvAn saMyamakaraNaikanipuNaH parairAzaMsAdoSarahitairyaniHzreyasavuddhyA dattamiti, anena poDazotpAdanadoSAH parigRhItA draSTavyAH, tadevambhUte dautyadhAtrInimittAdidoparahite AhAre sa bhikSuH 'eSaNAM' grahaNaiSaNAM 'careda' anutiSThediti, anenApi dazaiSaNAdoSAH pari-18 gRhItA iti mantavyaM, tathA 'agRhaH' anadhyupapano mUJchitastasinnAhAre rAmadveSavipramuktaH, anenApi ca prAsaiSaNAdoSAH pazca|| nirastA avaseyAH, sa evambhUto mikSuH pareSAmapamAnaM parAvamadarzivaM 'parivarjayet' parityajet , na tapomadaM jJAnamadaM ca kuryA-18 diti bhAvaH // 4 // evaM niyuktikAreNoddezakArthAdhikArAbhihitaM 'kicuvamA ya cautthe' ityetatpradarthedAnIM paravAdimatamevodezAyodhikArAbhihitaM darzayitumAha dIpa anukrama [79] doessecevedeoeseoes sUtraka. lilainauranorm ~ 101 ~ Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [4], mUlaM [gAthA-5], niyukti: [35] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrakRtA zIlAGkA-1 cAIyasiyutaM // 49 // sutrAka ||1|| dIpa logavAyaM NisAmijjA, ihamegesimAhiyaM / viparIyapannasaMbhUyaM, annauttaM tayANuyaM // 5 // 1samayA0 aNaMte niie loe, sAsae Na viNassatI / aMtavaM Niie loe, iti dhIro'tipAsai // 6 // uddezaH 4 18 lokavAdAH lokAnAM-pAkhaNDinAM paurANikAnAM vA vAdo lokavAdaH yathAsvamabhiprAyeNAnyathA vA'bhyupagamastaM 'nizAmayet' shRnnu-1|| yAt jAnIyAdityarthaH, tadeva darzayati-'iha' asinsaMsAre 'ekeSAM' keSAJcididam 'AkhyAtam abhyupagamaH / tadeva vizinaSTi viparItA-paramArthAdanyathAbhUtA yA prajJA tayA saMbhUtaM-samutpanna, tatvaviparyastabuddhigrathitamitiyAkta , punarapi vizeSa-10 yati-anyaiH-avivekimiyaduktaM tadanugaM, yathAvasthitArthaviparItAnusAribhiryaduktaM viparItArthAbhidhAyitayA tdnugcchviityrthH||4|| // 5 // tameva viparyastabuddhiracitaM lokavAdaM darzayitumAha-nAsthAnto'stItyanantaH, na niranvayanAzena nazyatItyuktaM bhavatIti, tathAhi-yo yAdRgiha bhave sa tAhageca parabhave'pyutpadyate, puruSaH puruSa evAGganA ajanaivetyAdi, yadivA 'anantaH' aparimito nira-18 vadhika itiyAvat , tathA 'nitya' iti apracyutAnutpanna sthiraikakhabhAvo loka iti, tathA zazvadbhavatIti zAzvato aNukAdikAryadravyApekSayAzazvanavannapi na kAraNadravyaM paramANulaM parityajatIti tathA na vinazyatIti digAtmAkAzAdyapekSayA / tathA'nto-18 khAstItyantavAn lokA, 'saptadvIpA vasundharati parimANokteH, sa ca tAdRparimANo nitya ityevaM 'dhIra' kshcitsaahsiko'ny-S49|| thAbhUtArthapratipAdanAta vyAsAdirivAti pazyatItyatipazyati / tadevaMbhUtamanekabhedabhitralokavAdaM nizAmayediti prakRtena smbndhH| tathA 'aputrasya na santi lokA, brAhmaNA devAH, zvAno yakSA, gobhirhatasya goSasya vA na santi lokA'ityevamAdikaM niyuktikaM lokavAdaM nizAmayediti // 6 // kiMca anukrama [80] ~102 ~ Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [4], mUlaM [7], niyukti: [35] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: aene prata sUtrAMka ||7|| 1 aparimANaM viyANAI, ihamegesimAhiyaM / savattha saparimANaM, iti dhIro'tipAsaI // 7 // je kei tasA pANA, ciTuMti adu thAvarA / pariyAe asthi se aMjU , jeNa te tasathAvarA // 8 // na vidyate 'parimANam' iyattA kSetrataH kAlato vA yasya tadaparimANaM, tadevaMbhUtaM vijAnAti kazcittIrthikatIrthaka , etaduktaM | bhavati-aparimitajJo'sAvatIndriyadraSTA, na punaH sarvajJa iti, yadivA-aparimitajJa ityabhipretArthAtIndriyadarzIti, tathA coktam"sarva pazyatu vA mA vo, iSTamartha tu pazyatu / kITasaMkhyAparijJAnaM, tassa naH kopayujyate // 1 // " iti, 'iha' asi~lloke 'ekeSAM' sarvajJApasavavAdinAm idamAkhyAtam ' ayamabhyupagamaH, tathA sarvakSetramAzritya kAlaM vA paricchedya karmatApanamAzritya saha pari-| mANena saparimANaM saparicchedaM dhI:-buddhistayA rAjata iti dhIra ityevamasau atIva pazyatItyatipazyati, tathAhi te muktedivyaM varSasahasramasau brahmA khapiti, tasthAmavasthAyAM na pazyatyasau, tAvanmAnaM ca kAlaM jAgarti, tatra ca pazyatyasAviti, tadevambhUto haiN| bahudhA lokavAdaH pravRttaH // 7 // ava cottaradAnAyAha-ye kecana akhantIti trasA-dvIndriyAdayaH 'prANA' prANinaH saJcAH 181 'tiSThanti' trasasamanubhavanti, athavA 'sthAvarA' sthAvaranAmakarmodayAt (yAH) pRthivyAdayaste, yadyayaM lokavAdaH satyo bhavet 8 yathA yo yAgasin janmani manuSyAdiH so'nyasminnapi janmani tADageva bhavatIti, tataH sthAvarANAM trasAnAM ca tAdRzale sati dAnAdhyayanajapaniyamatapo'nuSThAnAdikAH kriyAH sarvA apyanArthikA Apayeran / lokenApi cAnyathAlamuktaM, tadyathA-"sabai eSa 1 kavitu pakSe prakRtibhAvamapIcchatIti zrIhemacandrasUryukerava prkRtibhaavsdbhaavaanaappryogtaa| dIpa anukrama [82] r arao, ~103~ Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||8|| dIpa anukrama [83] sUtrakRtAGga zIlAGkA cAryaya ciyutaM // 50 // "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 1 ], uddezaka [4], mUlaM [8], niryuktiH [35] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH Ja Eucation Internation - | zRgAlo jAyate yaH sapurISo dadyate" tasmAt sthAvarajaGgamAnAM svakRtakarmavazAt parasparasaMkramaNAdyanivAritamiti / tathA 'ananto nityazca lokaH' iti yadabhihitaM tatredamabhidhIyate yadi khajAtyanucchedenAsya nityatA'bhidhIyate tataH pariNAmAnityatamasadabhISTamevAbhyupagataM na kAcitkSatiH, athApracyutAnutpannasthiraikasvabhAvatvena nityasamabhyupagamyate tanna ghaTate, tasyAdhyakSavAdhitatvAt, na hi kSaNabhAviparyAyAnAliGgitaM kiJcidvastu pratyakSeNAvasIyate, niSparyAyasya ca khapuSpasyevAsadrUpataiva syAditi / tathA zazvadbhavanaM kAryadravyasyA''kAzAtmAdevAvinAzitaM yaducyate dravyavizeSApekSayA tadapyasadeva yataH sarvameva vastUtpAdavyayadhaucyayuktavena nirvibhAgameva pravartate, anyathA viyadaravindasyeva vastulameva hIyeteti / tathA yaduktam- 'antavA~llokaH saptadvIpAvacchinnatvAdi- 4 tyetannirantarAH suhRdaH pratyeSyanti, na prekSApUrvakAriNaH, tadgrAhakapramANAbhAvAditi / tathA yadapyuktam- 'aputrasya na santi lokA' ityAdItyetadapi bAlabhASitaM tathAhi kiM putrasattAmAtreNaiva viziSTalokAvAptista tatkRtaviziSTAnuSThAnAt 1, tadyadi sattAmAtreNa tata indramahaikAmukagatavarAhAdibhirvyAptA lokA bhaveyuH teSAM putrabahulasaMbhavAt, athAnuSThAnamAzrIyate, tatra putradvaye satyekena zobhanamanuSThitamapareNAzobhanamiti tatra kA vArttA 1, svakRtAnuSThAnaM ca niSphalamApadyetetyevaM yatkiJcidetaditi / tathA 'zvAno yakSA' ityAdi yuktivirodhitvAdanA karNanIyamiti / yadapi coktam- 'aparimANaM vijAnAtIti, tadapi na ghaTAmiyarti, yataH satyapyaparimitajJale yadyasau sarvajJo na bhaveda dato heyopAdeyopadezadAna vikalalA caivAsI prekSApUrvakAribhirAdriyeta, tathAhi tasya kITasaMkhyAparijJAnamapyupayogyeva, yato yathaitadviSaye'syAparijJAnamevamanyatrApyA (pItyA zaGkayA heyopAdeye prekSApUrvakAriNaH pravRttirna 1 antaraM hRdayaM, vicArazUnyA iti taatprym| 2 kukura iti nikaannddshessH| For Parts Only ~ 104~ 1 samayA0 uddezaH 4 lokavAda - nirAsaH // 50 // Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1] uddezaka [4], mUlaM [8], niyukti: [35] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||8|| svAt , tasAtsarvajJatvameSTavyaM / tathA yaduktaM-'svApapodhavibhAgena parimitaM jAnAtI'tyetadapi sarvajanasamAnale yatkizciditi / yadapi ca kazciducyate-yathA 'brahmaNaH khanAvabodhayolokasya pralayodayau bhavata' iti, tadapyayuktisaMgatameva, pratipAditaM caitata prAgeveti na pratanyate / na cAtyantaM sarvajagata utpAdavinAzI vidyate 'na kadAcidanIdRzaM jagaditi vacanAt / tadevamanantAdikaM ! lokavAdaM parihatya yathAvasthitavastusvabhAvAvirbhAvanaM pazcArddhana darzayati-ye kecana trasAH sthAvarA vA tiSThantyasin saMsAre teSAM khakarmapariNatyA'styasau paryAyaH 'aMjU' iti praguNo'vyabhicArI tena paryAyeNa khakarmapariNatijanitena te trasAH santaH sthAvarAH saMpadyante sthAvarA api ca trasasamabhuvate tathA trasAkhasakhameva sthAvarAH sthAvaralamevAnuvanti, na punaryo yAdRgiha sa tADagevAmutrApi 8 bhavatItyayaM niyama iti // 8 // asminnevArthe dRSTAntAbhidhitsayAha urAlaM jagato joMga, vivajjAsaM paliMti ya / save akaMtadukkhA ya, ao save ahiMsitA // 9 // eyaM khu nANiNo sAraM, janna hiMsai kiMcaNa / ahiMsAsamayaM ceva, etAvantaM viyANiyA // 10 // 'urAla'miti sthUlamudAraM 'jagata' audArikajantugrAmasya 'yoga' vyApAra ceSTAmavasthAvizeSamityarthaH, audArikazarIriNo , hi jantavaH prAktanAdavasthAvizeSAdgarbhakalalAryudarUpAd "viparyAsabhUtaM bAlakaumArayauvanAdikamudAraM yogaM pari-samantAdayantegacchanti paryayante, etaduktaM bhavati-audArikazarIriNo hi manuSyAdervAlakaumArAdikaH kAlAdikRto'vasthAvizeSo'nyathA cAnyathA , ca bhavan pratyakSeNaiva lakSyate, na punaryAdRk prAk tADageva sarvadeti, evaM sarveSAM sthAvarajaGgamAnAmanyathA'nyathA ca bhavanaM draSTavya miti / cexcesteemedeococcestoes dIpa anukrama [84] ~105~ Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka // 10 // dIpa anukrama [85] sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAya ciyutaM // 51 // "sUtrakRt" - aMgasUtra - 2 (mUlaM + niryuktiH + vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 1 ], uddezaka [4] mUlaM [10], niryukti: [35] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH api ca- 'sarve' jantava AkrAntA abhibhUtA duHkhena - zArIramAna senA sAtodayena duHkhAkrAntAH santo'nyathAvasthAbhAjo labhyante, ataH sarve'pi te yathAhiMsitA bhavanti tathA vidheyaM / yadivA- sarve'pi jantavaH 'akAntam' anabhimataM duHkhaM yeSAM te'kAnta| duHkhAH cazabdAt priyasukhAzra, atastAn sarvAn na hiMsyAdityanena cAnyathAtadRSTAnto darzito bhavatyupadezaJca datta iti // 9 // kimarthaM saccAn na hiMsyAdityAha - khuravadhAraNe, etadeva 'jJAnino' viziSTavivekavataH 'sAraM' nyAyyaM yat kaJcana prANijAtaM sthAvaraM jaGgamaM vA 'na hinasti' na paritApayati, upalakSaNaM caitat tena na mRSA brUyAnnAdattaM gRhNIyAnnAtrahmA''seveta na parigrahaM parigRhNIyAtra naktaM bhuJjItetyetajjJAninaH sAraM yanna karmAzraveSu vartata iti / api ca-ahiMsayA samatA ahiMsAsamatA tAM caitAvadvijAnIyAt yathA mama maraNaM duHkhaM cAtriyamevamanyasyApi prANilokasyeti, evakAro'vadhAraNe, ityevaM sAdhunA jJAnavatA prANinAM paritApanA'padrAvaNAdi na vidheyameveti // 10 // evaM mUlaguNAnabhidhAyedAnImuttaraguNAnabhidhAtukAma Aha sie ya vigayegehI, AyANaM saM ( samma) rakkhae~ / cariAsaNasejjAsu, bhattapANe a aMtasoM // 11 // etehiM tihiM ThANehiM, saMjae satataM muNI / ukkasaM jalaNaM NUmaM, majjhatthaM ca vicie // 12 // samie u sayA sAhu, paMcasaMvarasaMvuDe / siehi asie bhikkhU, AmokkhAya parivaejAsi ||13||ttibemi|| 1 vinayagIya pra0 2 AyANIyaM saraklae cU0 Ecatur International For Parts Only ~ 106~ 1 samayA0 uddezaH 4 lokavAda - nirAsaH // 51 // Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [4], mUlaM [13], niyukti: [35] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||13|| dIpa vividham-anekaprakAramuSitaH-sthito dazavidhacakravAlasAmAcAryA vyuSitaH, tathA vigatA-apagatA AhArAdau gRddhiryasthAsau vigatagRddhiH sAdhuH, evaMbhUtavAdIyate khIkriyate prApyate vA mokSo yena tadAdAnIyaM-jJAnadarzanacAritratrayaM tatsamyaga rakSayeda-anupAlayet, yathA yathA tasya vRddhirbhavati tathA tathA kuyoMdityarthaH / kathaM punazcAritrAdi pAlitaM bhavatIti drshyti-'cryaasn-|| zayyAsu' caraNaM caryA-gamana, sAdhunA hi sati prayojane yugamAtradRSTinA gantavyaM, tathA supratyupekSite supramArjite cAsane upa| veSTarya, tathA zayyAyAM-vasatau saMstArake vA supratyupekSitapramArjite sthAnAdi vidheyaM, tathA bhakte pAne cAntazaH samyagupayoga-15 |vatA bhAvyam , idamuktaM bhavati-IyA~bhASeSaNAdAnanikSepapratiSThApanAsamitighRpayuktenAntazo bhaktapAnaM yAvadugamAdidoSarahita-18 manveSaNIyamiti / / 11 // punarapi cAritrazuddhayartha guNAnadhikRtyAha-etAni-anantaroktAni trINi sthAnAni, tadyathA-ryA| samitirityekaM sthAnam , Asana zayyetyanenAdAnabhANDamAtranikSepaNAsamitirityetaca dvitIya sthAnaM, bhaktapAnamityanenaiSaNAsamitirupAtA, bhaktapAnArthaM ca praviSTasya bhASaNasaMbhavAdbhASAsamitirAkSiptA, sati cAhAre uccAraprazravaNAdInAM sadbhAvAtpratiSThApanAsami-18 tirapyAyAtetyetaca tRtIya sthAnamiti, ata eteSu triSu sthAneSu samyagyataH saMyata AmokSAya parivrajedityuttarazlokAnte kriyeti / / tathA 'satatam' anavaratam 'muniH samyaka yathAvasthitajagatrayacecA utkRSyate AtmA darpAdhmAto vidhIyate'nenetyuskarpo-mAna, tathA''tmAnaM cAritraM vA jyalayati-dahatIti jvalana:-krodhaH, tathA 'NUma miti gahanaM mAyetyarthaH, tassA alabdhamadhyakhAdevamabhidhIyate, tathA AsaMsAramasumatAM madhye-antarbhavatIti madhyastho-lobhaH, cazabdaH samuccaye, etAn mAnAdIMcaturo'pi kaSAyA~stadvipAkA eceaeeeeeeeseseseseseroesear anukrama [88] ~107~ Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||13|| dIpa anukrama [8] "sUtrakRt" - aMgasUtra - 2 (mUlaM + niryuktiH + vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 1 ], uddezaka [4] mUlaM [13], niryukti: [35] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH sUtrakRtAGga zIlAGkA bhijJo muniH sadA 'vicie 'ti vivecayed - AtmanaH pRthakuryAdityarthaH / nanu cAnyatrAgame krodha AdAnupanyasyate, tathA kSapakazrepyAmAMrUDho bhagavAn krodhAdIneva saMjvalanAn kSapayati, tat kimarthamAgamaprasiddhaM kramamupAdau mAnasyopanyAsa iti ?, atrocyate, cAryayaha mAne satyavazyaMbhAvI krodhaH krodhe tu mAnaH svAdvA na betyasyArthasya pradarzanAyAnyathAkramakaraNamiti ||12|| tadevaM mUlaguNAnuttaratiyutaM 4 guNA~vopadarthyAdhunA sarvopasaMhArArthamAha-turavadhAraNe, paJcabhiH samitibhiH samita eva sAdhuH, tathA prANAtipAtAdipaJcamahAtra4] topetakhAtpaJcaprakAra saMvarasaMvRtaH, tathA manovAkkAyaguptiguptaH, tathA gRhapAzAdiSu sitA - baddhAH avasaktA gRhasthAsteSvasitaH -- anavabaddhasteSu mUcchamakurvANaH paGkAdhArapaGkajavatcatkarmaNA'didyamAno bhikSuH- bhikSaNazIlo bhAvabhikSuH 'AmokSAya' azeSakarmApagamalakSaNamokSArthaM pari-samantAt bajeH- saMyamAnuSThAnarato bhavestvamiti vineyasyopadezaH / iti adhyayanasamAptau bravImIti gaNaghara evamAha, yathA tIrthakRtoktaM tathaivAhaM bravImi na svamanISikayeti / gato'nugamaH, sAmprataM nayAsteSAmayamupasaMhAra : "saMvesiMpi nayANaM bahuvighava savayaM nisAmittA / taM savaNayavizuddhaM jaM caraNaguNaDio sAhU // 1 / / / / 13 / / 88 / / iti sUtrakRtAze samayAkhyaM prathamAdhyayanaM samAptam // // 52 // Internationa 1 prakarSaH 2 sarveSAmapi nayAnAM bahuvidhavanyatAM nizamya tatsarvanaya vizuddhaM vacaraNaguNa (kivAjJAna ) sthitaH sAdhuH // 1 // For Penal Praise Only atra prathama-zrutaskaMdhasya 'samaya' Akhyam prathama adhyayana samAptam ~108~ 1 samayA 0 uddezaH 4 mUlottaraguNapAlana // 52 // www.andrary or Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [2], uddezaka [-], mUlaM [13...], niyukti: [36] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH / // atha dvitIyAdhyayanasya prathamoddezakaH prArabhyate // prata sUtrAMka ||13|| dIpa uktaM samayAkhyaM prathamamadhyayana, sAmprataM vaitAlIyAkhyaM dvitIyamArabhyate, assa cAyamabhisaMbandhaH-ihAnantarAdhyayane svasamaya-18 guNAH parasamayadopAtha pratipAditAH, tAMdha jJAtvA yathA karma vidAryate tathA bodho vidheya ityanena saMbandhenA''yAtasyAsvAdhyayana18 svopakramAdIni catvAryanuyogadvArANi bhaNanIyAni, tatrApyupakramAntargato'dhikAro dvedhA-adhyayanArthAdhikAra uddezArthAdhikA kAraca, tabAdhyayanArthAdhikAraH prAgeva niyuktikAreNAbhANi-'NAUNa bujjhaNA ceve'tyanena gAthAdvitIyapAdeneti, uddezArthAdhi-IN kAraM tu svata eva niyuktikAra uttaratra vakSyati, nAmaniSpannaM tu nikSepamadhikRtya niyuktikadAha yAliyaMmi veyAlago ya veyAlaNaM viyAlaNiyaM / tinivi cauktagAI biyAlao estha puNa jIvo // 36 // IRI tatra prAkRtazailyA yAliyamiti 'ha vidAraNe ityasya dhAtotripUrvasya chAndasakhAt bhAve pavulapratyayAntaraNa vidArakamiti kriyA-18|| vAcakamidamadhyayanAbhidhAnamiti, sarvatra ca kriyAyAmetatrayaM sannihitaM, tadyathA-kartA karaNaM karma ceti, atastadarzayati-vidArako vidAraNaM vidAraNIyaM ca, teSAM trayANAmapi nAmasApanAdravyabhAvabhedAcaturdA nikSepeNa trINi catuSkakAni draSTavyAni, atra ca nAmasthApane kSuSNe, dravyavidArako yo hi dravyaM kASThAdi vidArayati, bhAvavidArakastu karmaNo vidAryatvAt noAgamato jIva-19 vizeSaH, sAdhuriti // 36 / / karaNamadhikRtyA''ha anukrama [88] atra davitIyaM 'vaitAlIya' nAmaka adhyayanaM ArabdhaM prathama evaM dvitIya-adhyayanasya abhisaMbaMdham, veyAlIya zabdasya vyAkhyA, ~109~ Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [2], uddezaka [-], mUlaM [13...], niyukti: [37] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||13|| dIpa sUtrakRtAGgaM davaM ca parasumAdI daMsaNaNANatavasaMjamA bhAve / davaM ca dArugAdI bhAve kammaM viyAlaNiyaM // 37 // ravaitAlIzIlAGkA 8 nAmasthApane kSuNNe dravyavidAraNaM paravAdi, bhAvavidAraNaM tu darzanajJAnatapaHsaMyamAH, teSAmeva karmavidAraNe sAmarthyamityuktaM yA uddezA cAIya vaitA0 ciyutaM bhavati, vidAraNIyaM tu nAmasthApane anAdRtya dravyaM dAdi, bhAve punaraSTaprakAra karmeti // 37 // sAmprataM 'vetAliya'mityetasya niruktaM darzayitumAha | nikSapaH // 53 // | veyAliyaM iha desiyaMti veyAliyaM tao hoi / veyAliyaM tahA vittamatthi teNeva ya NibaddhaM // 38 // ihAdhyayanejnekadhA karmaNAM vidAraNamabhihitamitikRdaMtadhyayanaM niruktivazAdvidArakaM tato bhavati, yadivA-vaitAlIyamitya-18 dhyayananAma, atrApi pravRttI nimittaM-vaitAlIyaM chandovizeSarUpaM vRttamasti, tenaiva ca vRtcena niSaddhamityadhyayanamapi vaitAlIyaM, tasya cedaM lakSaNam -caitAlIya laganaidhanAH SaDayukpAde'STau same ca laH / na samona pareNa yujyate netaH pada ca nirantarA yujoH / // 1 // " // 38 // sAmpratamadhyayanasyopodghAta darzayitumAha| kAmaM tu sAsayamiNaM kahiyaM aTThAvayaMmi usabheNaM / aTThANautisuyANaM soUNa tevi pabvayA // 39 // // 53 // RI kAmazabdo'yamabhyupagame, tatra yadyapi sarvo'pyAgamaH zAzvataH tadantargatamadhyayanamapi tathApi bhagavatA''ditIrthAdhipenotpanna| 1 oje SaNmAtrA gantA yujyaSTI na yuji para saMtataM lA na samaH pareNa go vaitAlIyam (chando'nuzAsane a03-53) tadvatAlIya chandaH yatra ragaNaladhuguruprAntAH prathamatRtIyayoH pada dvivIyacaturthaborI mAtrAH, atra samasaMkhyako laghurna pareNa guruH kAryaH, itavAviSamapAdayoH SaT lA nirantarA neti baitAlIyAthaH / eseroerceratiserseseselcerserseene anukrama [88] veyAlIya zabdasya vyAkhyA, adhyayanasya upodghAta: ~110~ Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [2], uddezaka [1], mUlaM [1], niyukti: [40] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||1|| divyajJAnenASTApadoparivyavasthitena bharatAdhipabharatena cakravartinopahatairaSTanavatibhiH putraiH pRSTena yathA bharato'sAnAjJAM kArayatyataH kimasmAbhirvidheyamityatasteSAmagAradAhakadRSTAntaM pradarya na kathazcijantobhoMgecchA nivartata ityarthagarbhamidamadhyayanaM 'kathitaM' pratipA|ditaM, te'pyetacchulA saMsArAsAratAmavagamya viSayANAM ca kaTuvipAkatAM niHsAratAM ca jJAtvA mattakarikarNavaccapalamAyurgirinadIvegasamaM yauvanamityato bhagavadAjaiva zreyaskarIti tadantike sarve pravajyAM gRhItavanta iti / atra 'uddese niddese ya' ityAdiH sarvo'pyupodghAto bhaNanIyaH / / 39 / / sAmprataM uddezArthAdhikAra prAgullikhitaM darzayitumAha-- paDhame saMboho anicayA ya bImi mANavajaNayA / ahigAro puNa bhaNiotahA tahA bahaviho tattha // 4 // uddesaMmi ya taie annANaciyassa avacao bhnnio| vajeyaco ya sayA suhappamAo jaijaNeNaM // 41 / / | tatra prathamoddezake hitAhitaprAptiparihAralakSaNo bodho vidheyo'nityatA cetyayamarthAdhikAraH, dvitIyoddezake mAno varjanIya ityayamarthAdhikAraH, punazca tathA tathA'nekaprakAro bahuvidhaM zabdAdAvarthe'nityatAdipratipAdako'rthAdhikAro bhaNita iti, tRtIyodezake ajJAnopacitasya karmaNo'pacayarUpordhAdhikAro bhaNita iti yatijanena ca sukhapramAdo varjanIyaH sadeti // 4 // sAmprataM sUtrAnugame askhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyaM, taccedam - saMbujjhaha kiM na bujjhaha?, saMvohI khalu peJca dullhaa|nno hUvaNamaMti rAio,noM sulabhaM puNarAvi jIviyaM // 1 // 1 yadyapi zikSAyati bacanAtpAdana bItvamekacanAnvitaM tathApi pratiputraM praznottarapArthakyavivakSayAna bahutvaM / kSetramaitrAbhyAmekavikSasI dattamitivat / dIpa seeeeeeeeeeees anukrama [89] uddezAnAma arthAdhikAraH, dvitIya-adhyayanasya prathama sUtrasya Arambha: ~111~ Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka // 2 // dIpa anukrama [90] sUtrakRtAGgaM zIlAGkA cAryayavR ciyutaM // 54 // "sUtrakRt" - aMgasUtra - 2 ( mUlaM + niryuktiH + vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 2 ], uddezaka [1], mUlaM [2], niryuktiH [41] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [02], aMga sUtra - [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH | DaharA buDA ya pAsaha gabbhatthA vi cayaMti mANavA seNe jaha vahayaM hare evaM AukhayaMmi tuhaI // 2 // tatra bhagavAnAditIrthakaro bharatatiraskArA gatasaMvegAn svaputrAnuddizyedamAha, yadivA - surAsuranaroragatirathaH samudizya provAca yathA-'saMbudhyatvaM' yUyaM jJAnadarzanacAritralakSaNe dharme bodhaM kuruta yataH punarevaMbhUto'vasaro durApaH tathAhi mAnuSaM janma 8 tatrApi karmabhUmiH punarAryadezaH sukulotpattiH sarvendriyapATavaM zravaNazraddhAdiprAptau satyAM svasaMvityavaSTambhenAha' kiM na budhyadhva' miti, avazyamevaMvidhasAmagryavAptau satyAM sakarNena tucchAn bhogAn parityajya saddhameM bodho vidheya iti bhAvaH, tathAhi "ni rvANAdisukhaprade narabhave jainendradharmAnvite, labdhe khalpamacAru kAmajasukhaM no sevituM yujyate / vairyAdimahopalaughanicite prApte'pi ratnAkare, lAtuM svalpamadIptikAcazakalaM kiM sAmprataM sAmpratam 1 || 1 ||" akRtadharmacaraNAnAM tu prANinAM 'saMbodhi:' samyagdarzanajJAnacAritrAvAptilakSaNA 'pretya' paralokagatAnAM khaluzabdasyAvadhAraNArthatvAt sudurlabhava, tathAhi - viSayapramAdavazAt sakRt dharmA-caraNAd aSTasyAnantamapi kAlaM saMsAre paryaTanamabhihitamiti / kiMca-hurityavadhAraNe, naivAtikrAntA rAtrayaH 'upanamanti' punaDhauMkante, na hyatikrAnto yauvanAdikAlaH punarAvarttata itibhAvaH, tathAhi "bhavakoTIbhirasulabhaM mAnuSyaM prApya kaH pramAdo me ? / na ca gataMmAyurbhUyaH pratyetyapi devarAjasya // 1 // " 'no' naiva saMsAre 'sulabha' suprApaM saMyamapradhAnaM jIvitaM yadivA -- jIvitam - AyukhuTitaM sat tadeva saMdhAtuM na zakyata iti vRttArthaH / saMbodhazva prasuptasya sato bhavati, svApazca nidrodaye, nidrAsaMbodhayozca nAmA| dizaturddhA nikSepaH, tatra nAmasthApane anAdRtya dravyabhAvanikSepaM pratipAdayituM niryuktikRdAha Eucation International For Parts Only ~ 112 ~ 2 baitAlIyA0 uddezaH 1 AyuSo nityatA // 54 // waryra Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [2], uddezaka [1], mUlaM [2], niyukti: [42] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH / prata sUtrAMka ||2|| davvaM nidAveo dasaNanANatavasaMjamA bhAve / ahigAro puNa bhaNio nANe tavadaMsaNacaritte // 42 // iha ca gAthAyAM dravyanidrAbhAvasaMbodhava darzitaH, tatrAdhantagrahaNena bhAvanidrAdravyabodhayostadantarvartinograhaNaM draSTavyaM, tatra dvanya-13 || nidrA nidrAvedo, vedanamanubhavaH darzanAvaraNIyavizeSodaya itiyAvat , bhAvanidrA tu jJAnadarzanacAritrazUnyatA / tatra dravyabodho| nyanidrayA suptasya bodhanaM, bhAve-bhAvaviSaye punarbodho darzanajJAnacAritratapaHsaMyamA draSTavyAH / iha ca bhAvaprabodhenAdhikAraH, II 10sa ca gAthApacArddhana sugamena pradarzita iti / atra ca nidrAcodhayodravyabhAvabhedAcatvAro bhakkA yojanIyA iti // 42 // 1 // // | bhagavAneva sarvasaMsAriNAM sopakramakhAdaniyatamAyurupadarzayannAha---'DaharAH' bAlA eva kecana jIvitaM tyajanti, tathA pradAca|6 | garbhasA api, etatpazyata yUyaM, ke te-'mAnavA' manuSyAH, teSAmevopadezadAnAItvAt mAnavagrahaNaM, bahapAyatvAdAyuSaH sA khapyavasthAsu prANI prANAMstyajatItyuktaM bhavati, tathAhi-tripalyopamAyuSkasyApi paryApyanantaramantahartenaiva kasyacinmRtyurupatiSTha-1181 | tIti, api ca--"garbhasaM jAyamAna" mityAdi / atraiva dRSTAntamAha-yathA 'iyenA' pakSivizeSo 'varsakaM' tittirajAtIyaM 'haret || vyApAdayed, evaM prANinaH prANAn mRtyurapahareda, upakramakAraNamAyuSkamupakrAmet , tadabhAve vA AyuSyakSaye 'vyati' vyavachiyate jIvAnAM jIvitamiti zeSaH // 2 // tathA|| mAyAhiM piyAhi luppai, no sulahA sugaI ya pecco| eyAI bhayAI pehiyA, ArambhA virameja subae // 3 // jamiNaM jagatI puDho jagA, kammehiM luppaMti paanninno|symev kaDehiM gAhai,Nottassa mucceja'puTTayaM // 4 // elaaNtt dIpa anukrama [90] ere ~113~ Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [2], uddezaka [1], mUlaM [4], niyukti: [42] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||4|| ciyata dIpa anukrama [92] sUtrakRtAGga kavinmAtApitRbhyAM mohena khajanasnehena ca na dharma pratyudyama vidhatte sa ca taireva mAtApitrAdibhiH 'lupyate' saMsAre bhrAmyate // 4 // zIlAkA- 18| tathAhi-"vihitamalohamaho mahanmAtApitaputradArabandhusaMjJam / snehamayamasumatAmadaH kiM bandhanaM zRGgala khalena dhAtrA // 1 // 18 // yAdhya cAyit- tasya ca snehAkulitamAnasakha sadasadvivekavikalaya khajanapoSaNArtha yatkiJcanakAriNa ihaiva sadbhirninditasa sugatirapi 'pretyA uddeza: 18 janmAntare no sulabhA, api tu mAtApitRRcyAmohitamanasastadarthe klizyato viSayasukhepsoba durgatireva bhavatItyuktaM bhavati, tadevame-| tAni 'bhayAni' bhayakAraNAni durgatigamanAdIni 'pehiya'tti prekSya 'ArambhAt' sAvadhAnuSThAnarUpAdviramet 'suvrata' zobhanavataH san , susthito veti pAThAntaram // 3 // anivRttasya doSamAha-'yad'. yasAdanivRttAnAmidaM bhavati, kiM tat -'jagati' / pRthivyAM 'puDhoti pRthagbhUtA-vyavasthitAH sAvadhAnuSThAnopacitaiH 'karmabhiH' 'vilupyante narakAdiSu yAtanAsthAneSu bhrA-1 myante, svayameva ca kRtaiH karmabhiH, na IzvarAdhApAditaH, gAhate narakAdisthAnAni yAni tAni vA karmANi duHkhahetUni gAha-18 te-upacinoti, anena ca hetuhetumadbhAvaH karmaNAmupadarzito bhavati, na ca tasya' azubhAcaritasya karmaNo vipAkena 'aspRSTa' | acchuso 'mucyate' jantu, karmaNAmudayamananubhUya tapovizeSamantareNa dIkSAprave zAdinA na tadapagarma vidhatta iti bhAvaH // 4 // adhunA sarvasthAnAnityatAM darzayitumAha devA gaMdhavarakkhasA,asurA bhUmicarA srisivaa| rAyA narasechimAhaNA, ThANA te'vi cayaMti dukkhiyA // 5 // 18 kAmehiNa saMthavehi gimdA, kammasahA kAleNa jNtvo| tAle jaha baMdhaNacue, evaM AukhayaMmi tutI // 6 // ART 1 kAme hi va saMbhale hi ya iti pu0, chando'nulomatA cAtra, navara TIkAniH gaLA ityetad vyAkhyAtaM, para yantiA aupacchanyasakam' iti lakSaNaM saMgacchate iti cesedesesesesee // 55 // ~114~ Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [2], uddezaka [1], mUlaM [6], niyukti: [42] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||6|| devA-jyotiSkasaudharmAdyAH, gandharvarAkSasayorupalakSaNakhAdaSTaprakArA vyantarA gRhyante, tathA 'asurA' dazaprakArA bhavanapatayaH, ye cAnye bhUmicarAH sarImapAdyAH tiyecA, tathA 'rAjAnaH' cakravartino baladevabAsudevaprabhRtayaH, tathA 'narA: sAmAnyamanuSyAH 'zreSThinaH' puramahattarAH brAhmaNAcate sarve'pi khakIyAni sthAnAni duHkhitAH santastyajanti, yataH--sarveSAmapi prANinAM prANaparityAge mahahaHkhaM samutpadyata iti // 5 // kina-'kAmahi' ityAdi, 'kAmaiH' icchAmadanarUpaistathA 'saMstavaiH' pUrvAparabhUtaiH / |'gRddhA' adhyupapannAH santaH 'kammasaha'tti karmavipAkasahiSNava: 'kAlena' karmavipAkakAlena 'jantavaH' prANino bhavanti, idamuktaM bhavati-bhogepsorviSayA''sevanena tadupazamamicchata ihAmutra ca kleza eva kevalaM, na punarupazamAvAptiH, tathAhi"upabhogopAyaparo vAJchati yaH zamayituM viSayatRSNAm / dhAvatyAkramitumasau puro'parAhe nijacchAyAm // 1 // " naca tasya mumUrSoH kAmaiH saMstavaiva trANamastIti darzayati-yathA tAlaphalaM 'bandhanAt' pRntAt cyutam atrANamavazyaM patati, evamasAvapi 18 khAyuSaH kSaye 'truvyati' jIvitAt cyavata iti // 6 // apicaje yAvi bahussue siyA,dhammiya mAhaNabhikkhue siyAabhiNUmakaDe hiM mucchie,tivaM te kammehiM kiccatI aha pAsa vivegamuTThie,avitinne iha bhAsaI dhuvaM / NAhisi AraM kao paraM, vehAse kammehiM kiJcatI // 8 // eaestaesesesesesesesesesesecen dIpa anukrama [94) na kSatiH, tathApi vaitAlIyaprakaraNagatatvAna prAkpatijJA viroSaH, evamanyatrApi vikalpasamAhateH sarvajAtiyAMkAbhyupagame ca nAcapAvamAtrasya tathAle vatiH ~115~ Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [2], uddezaka [1], mUlaM [8], niyukti: [42] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata zIlAGkAcAya ttiyuta // 56 // | uddezaH1 sUtrAMka ||8|| dIpa ye cApi 'bahuzrutAH zAkhArthapAragAH tathA 'dhArmikA dharmAcaraNazIlAH, tathA brAmaNAH tathA 'bhikSukA bhikSATanazIlA:18olI 'syuH' bhaveyuH, te'pyAbhimukhyena. ''manti karma mAyA vA taskRtaiH asadanuSThAnaiH 'mUJchitA gRddhAH 'tInam' atyartha, atra 8 yAdhya ca chAndasakhAbahuvacanaM draSTavyaM, 'te' evaMbhUtAH 'karmabhiH savedyAdibhiH 'kRtyante' chidyante pIDabanta itiyAvat / / 7 // sAmprataM jJAnadarzanacAritramantareNa nAparo mokSamAgo'stItitrikAlaviSayakhAt sUtrasthA''gAmitIrthikadharmapratiSedhArthamAha-'athe'tyadhikArA-1 ntare baDAdeze ekAdeza iti, 'athe'tyanantaraM etacca 'pazya' kazcittIthiko 'viveka' parityAgaM parigrahasya parikSAnaM vA saMsAra-18 sthA'zritya utthitaH pravrajyotthAnena, sa ca sampaparijJAnAbhAvAdavitIrNaH saMsArasamudraM titIrghaH, kevalam 'iha' saMsAre | | prastAve vA zAzvatatvAt 'dhuvo' mokSastaM tadupAyaM vA saMyama bhASata eca na punarvidhatte tatparijJAnAbhAvAditi bhAvaH, tanmArge || | prapannastvamapi kathaM jJAsyasi 'Aram' ihabhavaM kuto vA 'paraM' paralokaM yadivA-Aramiti gRhasthalaM, paramiti pravrajyAparyAyaM, | athavA-Aramiti saMsAraM paramiti mokSaM, evambhUtazcAnyo'pyubhayabhraSTaH, 'vahAsitti antarAle ubhayAbhAvataH khakRtaiH karmabhiH 'kRtyate' pIbyata iti // 8 // nanu ca tIthikA api kecana niSparigrahAstathA tapasA niSTaptadehAca, tatkathaM teSAM no mokSAvA-18 ptirityetadAzajhyAha // 56 // jai vi ya NigaNe kise care,jaiviya bhuMjiya maasmNtso|je iha mAyAi mijaI,AgaMtA gabbhAya gaMtaso hA purisorama pAvakammuNA,paliyaMta maNuyANa jIviyaM sannA iha kAmamucchiyA,mohaM jaMti narA asaMvuDA 10 anukrama [96] ~116~ Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [2], uddezaka [1], mUlaM [10], niyukti: [42] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||10|| dIpa anukrama [98] yadyapi tIrthikaH kavitApasAdistyaktabAhyagRhavAsAdiparigrahatvAt niSkiJcanatayA nagnaH baktrANAbhAvAzca kRzaH 'caret' sva-11 kIyapravrajyAnaSThAnaM kuryAt , yadyapi ca paThASTamadazamadvAdazAditapo vizeSa vidhatte yAvad antazo mAsaM sthikhA 'bhu. tathApi AntarakaSAyAparityAgAna mucyate iti darzayati-'yA' tIrthika iha mAyAdinA mIyate, upalakSaNArthatvAt kaSAyairyukta ityevaM paricchidyate, asau 'garbhAya' garbhArthamA-samantAt 'gantA' yAsyati 'anantazo niravadhika kAlamiti, etaduktaM bhavati-akizvano'pi taponiSTatadeho'pi kaSAyAparityAgAnnarakAdisthAnAt tiryagAdisthAnaM garbhAdarbhamanantamapi kAlamagnizarmavat saMsAre| paryaTanIti // 9 // yato mithyAdRSTyupadiSTatapasA'pi na durgatimArganirodho ato madukta eva mArge stheyametadgarbhamupadezaM dAtumAha'puriso' ityAdi, he puruSa ! yena 'pApena karmaNA' asadanuSThAnarUpeNa samupalakSitastatrAsakRt pravRttavAt tasmAt 'uparama' nivarttakha, yataH puruSANAM jIvitaM subahapi tripalyopamAntaM saMyamajIvitaM vA palyopamasyAntaH-madhye vartate tadapyUnAM pUrvakoTimitiyAvat , athavA pari-samantAt anto'kheti paryantaM-sAntamityarthaH, yazcaivaM tadgatamevAvagantavyaM, tadevaM manuSyANAM stokaM jIvi| tamavagamya yAvacanna paryeti tAvaddharmAnuSThAnena saphalaM karttavyaM, ye punarbhogasvehapake avasannA-manA 'iha' manuSyabhave saMsAre vA| kAmeSu-icchAmadanarUpeSu 'mUJchitA' adhyupapannAH te narA mohaM yAnti-hitAhitaprAptiparihAre muhyanti, mohanIya vA karma || cinvantIti saMbhAvyate, etadasaMvRtAnA--hiMsAdisthAnebhyo'nivRtcAnAmasaMyatendriyANAM ceti // 10 // evaM ca sthite yadvidheyaM / 19 vaddarzayitumAha eeeeeeeeeeeeeee coercedeserseases Secterseksec AREauratonintimational ~117~ Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [2], uddezaka [1], mUlaM [11], niyukti: [42] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||11|| dIpa strakRtAnaMjayayaM viharAhi jogavaM, aNupANA paMthA duruttraa| aNusAsaNameva pakkame, vIrohiM saMmaM paveiyaM // 11 // 2 vaitAlIzIlAvirayA vIrA samuTTiyA, kohkaayriyaaipiisnnaa|paanne Na haNaMti sabaso, pAvAo virayA'bhinivvuDA 126 yAdhya cAyava uddezaH1 ttiyuta 18|| svalpaM jIvitamavagamya viSayAMdha klezapAyAnavabukhya chiccA gRhapAzavandhanaM 'yatamAnaH' yanaM kurvan prANinAmanuparodhena 'vihr| // 57 // 18|| uyuktavihArI bhava, etadeva darzayati-'yogavAniti saMyamayogavAn guptisamitigupta ityarthaH, kimityevaM ?, yataH 'aNavaH makSmAH prANA:-prANino yeSu pathiSu te tathA te caivambhUtAH panthAno'nupayuktairjIvAnupamardaina 'dustarA' durgamA iti, anena IyaryAsamitirupakSiptA, asthAzcopalakSaNArthavAda anyAkhapi samitiSu satatopayuktena bhavitavyam , apica 'anuzAsanameva' yathA- gamameva sUtrAnusAreNa saMyamaM prati kAmet , etacca sarvereva 'vIraiH' arhadbhiH samyak 'praveditaM' prakarSaNAkhyAtamiti // 11 // atha | ka ete vIrA ityAha-'virayA' ityAdi, hiMsA'nRtAdipApebhyo ye viratAH, vizeSeNa karma prerayantIti vIrAH, sampagArambhaparityAgenosthitAH samutthitAH, te evambhUtAca 'krodhakAtarikAdipISaNAH tatra krodhagrahaNAnmAno gRhItaH, kAtarikA-mAyA | tadgrahaNAlobho gRhItaH, AdigrahaNAt zeSamohanIyaparigrahaH, tatpIpaNA:-tadapanetAraH, tathA 'prANinoM' jIvAn sUkSmetarabhedabhibAn 'sarvazo' manovAkAyakarmabhiH 'na anti' na vyApAdayanti, 'pApAca' sarvataH sAkyAnuSThAnarUpAdviratAH-nittAstatazca // 57 // | 'abhinivRttAH' krodhAdyupazamena zAntIbhUtAH, yadivAbhinirvRttA iva abhinirvRttAH-muktA iva draSTavyA iti // 12 // punarapyupadezAntaramAha skseseseatsectstosaecse anukrama [99] Receaerse ~118~ Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [2], uddezaka [1], mUlaM [13], niyukti: [42] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||13|| NavitA ahameva luppae, luppatI loaMsi paanninno| evaM sahiehiM pAsae, aNihe se puTe ahiyAsae 13|| dhuNiyA kuliyaMva levavaM,kisae dehamaNAsaNA iha |avihiNsaamev pavae, aNudhammo muNiNA pavedito 14 18 18| parISahopasargA etadbhAvanApareNa soDhavyAH, nAhamevaikastAvadiha zItoSNAdiduHkhavizeSaiH 'lupye' pIvye api khanye'pi prANi18na' tathAvidhAstiryaGmanuSyAH akhilloke 'lupyante' atiduHsahaiduHkhaiH paritApyante, teSAM ca samyagvivekAbhAvAnna nirjarAkhyapha lamasti, yataH-'kSAntaM na kSamayA gRhocitasukhaM tyaktaM na saMtoSatA, soDA duHsahatApazItapavanaklezA na taptaM tapaH / dhyAtaM vicama-16 harnizaM niyamita dvandva taca paraM, tattatkarma kRtaM sukhArthibhiraho testaiH phalairvaJcitAH // 1 // tadevaM lezAdisahana sadvivekinAM 18 | saMyamAbhyupagame sati guNAyaiveti, tathAhi-kArya kSutprabhavaM kadanamazanaM zItoSNayoH pAtratA, pAruSyaM ca ziroruheSu zayana mazAstale kevale / etAnyeva gRhe vahantyavanati tAnyunnati saMyame, doSAzApi guNA bhavanti hi nRNAM yogye pade yojitAH ||shaa evaM sahito jJAnAdibhiH svahito vA AtmahitaH san 'pazyet' kuzAgrIyayA buddhyA paryAlocayedanantarodita, tathA nihanyata iti hai nihaH na nihounihA-krodhAdibhirapIDitaH san sa mahAsatvaH priisshai| spRSTo'pi tAn 'adhisaheta' manaHpIDAM na vidadhyAditi, yadivA 'aniha' iti tapaHsaMyame parISahasahane vAnihitabalabIryaH, zeSaM pUrvavaditi // 13 // apica 'dhuNiyA' 1 adhika pRthagjanAn pazyatIti cU. dIpa anukrama [101] ~119~ Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [2], uddezaka [1], mUlaM [14], niyukti: [42] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: sUtrakRtAGga zIlAkA- pApIya- ciyuta prata sUtrAMka ||14|| 4.A udayaH dIpa ityAdi, 'dhUtvA' vidhUya 'kuliya' kaDaNakRtaM kuSyaM 'lepavat' salepa, ayamatrArthaH-yathA kuDyaM gomayAdilepena salepa jAdha-812 vaitAlIyamAnaM lepApagamAt kRzaM bhavati, evam anazanAdibhirdehaM 'karzayet' apacitAMsazoNitaM vidadhyAt, tadapacayAca karmaNo'pacayo bhavatIti bhAvaH, tathA vividhA hiMsA vihiMsA na vihiMsA avihiMsA tAmeva prakarSaNa bajet, ahiMsApradhAno bhavedityarthaH | anugato-mokSaM pratyanukUlo dharmo'nudharmaH asAvahiMsAlakSaNaH, parIpahopasargasahanalakSaNazca dharmoM 'muninA' sarvazena 'prveditH| kathita iti // 14 // kiJcasauNI jaha paMsuguMDiyA,vihuNiya dhaMsayaI siyaM ry| evaM daviovahANavaM,kammaM khavaha tvssimaahnne||15|| | uTThiyamaNagAramesaNaM, samaNaM ThANaThiaMtavassiNaM / DaharA vuDDA ya patthae,avi susseNa yataM labheja No16 | 'zakunikA' pakSiNI yathA 'pAMsunA' rajasA 'avaguNThitA' khacitA satI aGga 'vidhUya' kampayitvA tadrajaH 'sitam' 8 8 akbaddhaM sat 'dhvaMsayati' apanayati, evaM 'dravyo' bhathyo muktigamanayogyo mokSaM pratyupa-sAmIpyena dadhAtIti upadhAnam anazanAdikaM tapaH tadaskhAstItyupadhAnavAn , sa caivambhUtaH 'karma jJAnAvaraNAdikaM 'kSapayati' apanayati, 'tapasvI' sAdhuH 'mAhaNati mA vadhIriti pravRttiryasya sa prAkRtazailyA mAhaNetyucyata iti // 15 // anukUlopasargamAha-'uhiye'tyAdi, agAra // 5 // gRhaM tadasa nAstItyanagArA tamevambhUtaM saMyamotthAnenaiSaNAM pratputthita-pravRtta, zrAmyatIti zramaNarataM, tathA 'sthAnasthitam' utt-| rottaraviziSTasaMyamasthAnAdhyAsinaM 'tapakhinaM viziSTataponiSTasadehaM tamevambhUtamapi kadAcit 'DaharA' putranaptrAdayaH 'vRddhAH pi anukrama [102] ~120 ~ Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [2], uddezaka [1], mUlaM [16], niyukti: [42] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: Recen prata sUtrAMka ||16|| tamAtulAdayaH uniSkAmayituM 'prArthayeyuH' yAceran , ta evamUcuH-bhavatA vayaM pratipAlyA na khAmantareNAsmAkaM kazcidasti vaM|ST vA'smAkam eka eva pratipAlpaH, (iti) bhaNantaste janA api 'zuSyeyuH zramaM gaccheyuH, na ca taM sAdhU viditaparamArthe 'labheran / naivA''tmasAtkuryuH-naivA''tmavazarma vidadhyuriti // 16 // kizcaIS jai kAluNiyANi kAsiyA,jai royaMti ya puttkaarnnaa|dviyN bhikkhU samuTriyaM,No labbhaMti Na saMThavittae 17 jaiviya kAmehi lAviyA,jaiNejjAhiNa baMdhiuMgharAjai jIviya nAvakaMkhae,NolabhaMti Na saMThavittae18|| yadyapi te mAtApitaputrakalatrAdayastadantike sametya karuNApradhAnAni-vilApaprAyANi cAMsyanuSThAnAni vA kuryuH, tathAhi-8 "NAhapiyakaMtasAmiya aballaha dullaho'si bhuvarNami / tuha virahammi ya nikiva ! suNNaM sarvapi paDihAi // 1 // seNI gAmo gohI gaNo va taM jattha hosi saMNihito / dippai sirie supurisa! kiM puNa niyayaM gharadAraM? " tathA yadi 'royaMti yati rudanti 'putrakAraNaM' sutanimittaM, kulavardhanamekaM sutamutpAdya punarevaM kartumarhasIti / evaM rudanto yadi bhaNanti taM bhikSu rAgadveSarahitatvAnmuktiyogyatvAdvA dravyabhUtaM samyaksaMyamotthAnenotthitaM tathApi sAdhu 'na lapsyante' na zaknuvanti pravajyAto bhraMzayituM 18 bhAvAcyAvayituM nApi saMsthApayitu-gRhasthabhAvena dravyaliGgAkyAvayitumiti // 17 // apica-'jaivi' ityAdi, yadyapi te nAtha kAnta priya khAgin ativanama durlabho'si bhavane / taba virahe ca niSkapa |, zUnyaM sarvamapi pratibhAti // 1 // zreNiyAmo goSTI maNo kA tvaM yatra bhavasi savihitaH / dIpyate triyA supuruSa 1 kiM punarnigaM rAhadvAram // 2 // cieedeseeeeeesesesesen dIpa anukrama [104] ~121~ Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [2], uddezaka [1], mUlaM [18], niyukti: [42] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||18|| dIpa anukrama [106] sUtrakRtAGga nijAstaM sAdhu saMyamotthAnenotthitaM 'kAmaH' icchAmadanarUpaiH 'lAvayanti' upanimantrayeyurupalobhayeyurityarthaH, anenAnukUlopasa- vaitAlIzIlAkAcAyIya grahaNaM, tathA yadi nayeyurbadhdhvA gRhaM, Namiti vAkyAlaGkAre / evamanukUlapratikUlopasagairabhidruto'pi sAdhuH-'yadi jIvitaM / yAdhya ciyutaM // lanAbhikA t' yadi jIvitAbhilASI na bhavet asaMyamajIvitaM vA nAbhinandeva tataste nijAstaM sAdhu 'No lambhaMti'ti na| uddezaH 1 bhante-na prApnuvanti AtmasAtkartuM 'Na saMThavittaeti nApi gRhasthabhAvena saMsthApayitumalamiti / / 18 / / kinyc||59|| | sehati yaNaM mamAiNo,mAya piyA ya suyA ya bhAriyAposAhiNa pAsao tuma,loga paraMpi jahAsi posaNo anne annehiM mucchiyA,moha jati NarA asNvuddaa|vismN visamehiM gAhiyA, te pAvehiM puNo pagabbhiyA 20 // te kadAcinmAtApitrAdayastamabhinavapravajita 'sehaMti'tti zikSayanti 'Nam' iti vAkyAlaGkAre 'mamAiNoti mamAyamityevaM snehAlavaH, kathaM zikSayantItyata Aha-pazya 'naH' asAnatyantaduHkhitAstadartha poSakAbhAvAdvA, saM ca yathAvasthitArthapazyaka:sUkSmadarzI, sazrutika ityarthaH, ataH 'na: asAn 'poSaya pratijAgaraNaM kuru anyathA pravajyA'bhyupagamenehalokastyakto bhavatA asmatpratipAlanaparityAgena ca paralokamapi saM tyajasi iti duHkhitanijapratipAlanena ca puNyAvAptireveti, tathAhi-'yA gatiH klezadagdhAnAM, gRheSu gRhamedhinAm / vibhratAM putradArAMstu, tAM gatiM braja putraka! || 1 // " // 19 // evaM tairupasargitAH kecana 1 lAviyA uvanimaMtaNA cU ~122~ Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [2], uddezaka [1], mUlaM [20], niyukti: [42] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||20|| | kAtarAH kadAcidetatkuyurityAha-'anne' ityAdi, 'anye' kecanAlpasattvAH 'anya' mAtApitrAdibhiH 'mUJchitA adhyupapannAH | samyagdarzanAdivyatirekeNa sakalamapi zarIrAdikamanyadityanyagrahaNaM, te evambhUtAH asaMvRtA narAH 'mohaM yAnti' sadanuSThAne mukha|nti, tathA saMsAragamanaikahetubhUtakhAt 'viSamaH' asaMyamastaM 'civamaiH' asaMyatairunmArgapravRttakhenApAyAbhIrubhiH rAgadveSairvA anAdibhavAbhyastatayA duicchedyalena viSamaiH grAhitA-asaMyama prati vartitAH, te caivambhUtAH 'pApaiH karmabhiH punarapi pravRcAH 'pragalbhitAH' dhRSTatAM gatAH pAparka karma kurvanto'pi na lajjanta iti // 20 // yata evaM tataH kiM kartadhyamityAhatimhA davi ikkha paMDie, pAvAo virte'bhinnibudde| paNae vIraM mahAvihi, siddhipahaM NeAuyaM dhurva // 21 // veyAliyamaggamAgao, maNavayasAkAyeNa sNvuddo| ciccA vittaM ca NAyao, AraMbhaM ca susaMvuDe care // 22 // ttibemi iti vaitAlIyAdhyayanasya prathamoddezakaH (gAthApram 120) yato mAtApitrAdimUchitAH pApeSu karmasu pragalbhA bhavanti tasmAd dravyabhUto bhanyaH muktigamanayogyaH rAgadveSarahito vA san 'IkSakha' tadvipAkaM paryAlocaya 'paNDitaH' sadvivekayuktaH 'pApAt' karmaNo'sadanuSThAnarUpAt 'birataH' nivRttaH krodhAdipari-18 | tyAgAcchAntIbhUta ityarthaH tathA 'praNatA' prahIbhUtAH 'vIrA' karmavidAraNasamarthAH 'mahAvIrthi' mahAmArga, tameva vizinaSTi'siddhipartha jJAnAdimokSamArga tathA mokSaM prati 'netA' prApakaM 'dhruvam' avyabhicAriNamityetadavagamya sa eva mArgo'nuSTheyaH, nAsadanuSThAnapragalbharbhAvyamiti // 21 // punarapyupadezadAnapUrvakamupasaMharanAha-'veyAliyamagga' ityAdi, karmaNAM vidAraNamArga dIpa anukrama [108] ~123~ Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||22|| dIpa anukrama [110] sUtrakRtAGga zIlAGkA cAyatiyutaM // 60 // "sUtrakRt" - aMgasUtra - 2 (mUlaM + niryuktiH + vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 2 ], uddezaka [1], mUlaM [22], niryuktiH [42] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH mAgato bhUkhA taM tathAbhUtaM manovAkkAyasaMvRtaH punaH 'tyaktvA' parityajya 'vittaM' dravyaM tathA 'jJAtIMzva' khajanAMtha tathA sAva| dyArambhaM ca suSThu saMvRta indriyaiH saMyamAnuSThAnaM carediti bravImIti pUrvavat // 22 // iti vaitAlIyadvitIyAdhyayanasya prathamodezakaH samAptaH // atha dvitIyAdhyayane dvitIya uddezakaH prArabhyate // prathamAnantaraM dvitIyaH samArabhyate-assaM cAyamabhisaMbandhaH, ihAnantarodezake bhagavatA svaputrANAM dharmadezanA'bhihitA, tadihApi saivAdhyayanArthAdhikAratvAt abhidhIyate, sUtrasya sUtreNa saha saMbandho'yam - anantaroktasUtre vAhyadravyakhajanArambhaparityAgo'bhihitaH, tadihApyAntaramAnaparityAga uddezArthAdhikArasUcito'bhidhIyate, tadanena saMbandhenAyAtasyAsyodezakasyAdisUtra-tayasaM va jahAi se rayaM iti saMkhAya muNI Na mjjii| goyannatareNa mAhaNe, ahaseyakarI anesI iMkhiNI 1 jo paribhavai paraM jaNaM, saMsAre parivattaI mehaM / adu iMkhiNiyA upAviyA, iti saMkhAya muNI Na bhajjaI // 2 // 1] si. 2 ciraM pA Education Internation atra dvitIya adhyayanasya dvitIya uddezakasya ArambhaH For Parka Lise Only ~ 124~ 2 caitAlIyAdhya0 uddezaH 2 // 60 // Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [2], uddezaka [2], mUlaM [2], niyukti: [42] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||2|| 2998 dIpa yathA uragaH khAM sarca avazya parityAmAhavAt 'jahAti' parityajati, evamasAvapi sAdhuH raja iva rajA-aSTaprakAra karma tadakaSAyilena parityajatIti, evaM kapAyAbhAvo hi karmAbhAvasa kAraNamiti 'saMkhyAya' jJAlA 'muni:' kAlatrayavedI 'na mAyati' madaM na yAti, madakAraNaM darzayati-'gotreNa' kAzyapAdinA, anyataragrahaNAt zeSANi madakhAnAni gRhyanta iti, 'mAhaNa'tti sAdhuH, pAThAntaraM vA 'je viutti yo vidvAn-vivekI sa jAtikulalAmAdimiH na mAyatIti, na kevalaM svato mado na vidheyaH, jugupsA'pyanyeSAM na vidheyeti darzayati-'artha' anantaraM asau 'azreyaskarI' pApakAriNI 'iMkhiNi'tti &| nindA anyepAmato na kAryeti, 'muNI na majaI' ityAdikasya sUtrAvayavasya sUtrasparza gAthAdvayena niyuktikadAha tavasaMjamaNANesuSi jada mANo vajio mahesIhiM / attasamukkarisatdhaM kiM puNa hIlA u annesi // 4 // jaha tAva mijaramao, paDisiddho aTThamANamahaNehiM / avisesamayahANA pariharipabvA payaseNaM // 44 // 'vayAliyassa NijuttI sammattA' tapaHsaMyamajJAneSvapi AtmasamutkarSaNArtham-utsekArtha yaH pravRtto mAnaH yadyasAvapi taapd| | 'varjitaH' tyakto 'maharSibhiH' mahAmunibhiH, kiMpunanindA'nyeSAM na tyAjyeti / yadi tAvanirjarAmado'pi mokSakagamanahetuH | pratiSiddhaH 'aSTamAmathanaiH arhadbhiravazeSANi tu 'madasthAnAni jAtyAdIni 'prayatnena' sutarAM parihartavyAnIti gAthAdvayArthaH // 43-44 // 1 // sAmprataM paranindAdoSamadhikRtyAha-'jo paribhavaI' ityAdi, yaH kacidavivekI 'paribhavati avajJayati, 'paraM janaM' anya lokam AtmavyatiriktaM sa tatkRtena karmaNA 'saMsAre caturgatilakSaNe bhavodadhAvaraghaTTaghaTInyAyena 'parivartate' nirjarAvizeSaNam / anukrama [112] Gee ~125~ Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [2], uddezaka [2], mUlaM [2], niyukti: [44] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||2|| dIpa sUtrakRtAGga bhramati 'mahada' atyartha mahAntaM vA kAlaM, kacit 'ciram' iti pATha', 'adu'tti athazabdo nipAtaH nipAtAnAmanekArthasAta ata 2 caitAlIzIlAGkA- // ityasyAthai vartate, yataH paraparibhavAdAtyantikaH saMsAra: ataH 'iMkhiNiyA' paranindA tuzabdasyaivakArArthakhAta 'pApikaiya' dopa- yAdhya 0. cAyIya vatyeva, athavA svasthAnAdadhamasthAne pAtikA, toha janmani sugharo dRSTAntaH, paraloke'pi purohitasyApi zvAdiSatpattiriti. ttiyutaM ityevaM 'saMkhyAya' paranindA doSavatI jJAtvA munijAtyAdibhiH yathA'haM viziSTakulodbhavaH zrutavAn tapasvI bhavAMstu matto hIna // 61 // | iti na mAvati // 2 // madAbhAve ca yadvidheyaM tadarzayitumAha je yAvi aNAyage siyA, jeviya pesagapesae siyaa|je moNapayaM uvaTrie, No lajje samayaM sayA yare // 3 // Isama annayarammi saMjame, saMsuddhe samaNe prive| je AvakahA samAhie, davie kAlamakAsi paMDie uns yathApi kazcidAstAM tAvat anyo na vidyate nAyako'syetyanAyakaH-svayaMprabhucakravAdiH 'syAt' bhavet , yathApi preSyasyApi / preSya:-tasyaiva rAjJaH karmakarasyApi kameMkaraH, ya evambhUto maunIndraM padyate-gamyate mokSo yena tatpadaM-saMyamastam upa-sAmIpyena || sthitaH upasthitaH-samAzritaH so'pyalajjamAna utkarSamakurvan vA sarvAH kriyA:-parasparato bandanaprativandanAdikA vidhatte, ida-12 muktaM bhavati cakravartinA'pi maunIndrapadamupasthitena pUrvamAtmapreSyapreSyamapi bandamAnena lajjA na vidheyA itareNa cotkarSa ityevaM 'samatAM' samabhAvaM sadA bhikSuzvaret-saMyamoyukto bhavediti ||3||k punarvyavasthitena lajjAmadau na vidheyAviti darzayitumAha sia vRttiH| . anukrama [112] ~ 126~ Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [2], uddezaka [2], mUlaM [4], niyukti: [44] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||4|| 'sameM vi samabhAvopetaH sAmAyikAdau saMyame saMyamakhAne vA SaTsthAnapatitavAt saMyamasthAnAnAmanyatarasin saMyamasthAne chedopasthApanIyAdau bA, tadeva vizinaSTi-samyakazuddhe samyakazuddho vA 'zramaNaH' tapasvI lajAmadaparityAgena samAnamanA vA 'paribrajet' saMyamoyukto bhavet , syAt-kiyantaM kAlam ?, yAvat kathA-devadatto yajJadatta iti kathAM yAvat , samyagAhita AtmA jJAnAdI yena sa samAhitaH samAdhinA vA-zobhanAdhyavasAyena yuktaH, dravyabhUto-rAgadveSAdirahitaH muktigamanayogyatayA vA bhavyaH, sa evambhUtaH kAlamakArSIt 'paNDitaH' sadasadvivekakalitaH, etaduktaM bhavati devadatta iti kathA mRtasyApi bhavati ato yAvanmRtyukAlaM tAvallajjAmadaparityAgopetena saMyamAnuSThAne pravartitavyamiti syAt // 4 // kimAlambyaitadvidheyamiti, ucyatedUraM aNupassiyA muNI, tItaM dhammamaNAgayaM thaa| puTe parusehi~ mAhaNe, avi haNNU samayaMmi riiyi||5|| paNNasamatte sayA jae, samatAdhammamudAhare munnii|suhume usayAalUsae,No kujjhe No mANi maahnne||6|| dUravartivAva dUro-mokSastamanu-pazcAt taM dRSTvA yadivA-dUramiti-dIrghakAlam 'anudRzya' paryAlocya 'muniH' kAlatrayavettA dUrameva darzayati-atItaM 'dharma' svabhAvaM-jIvAnAmuccAvacasthAnagatilakSaNaM tathA anAgataM ca dharma-svabhAvaM paryAlocya lajjAmadau na vidheyau, tathA 'spRSTaH' chuptaH 'paruSaiH daNDakazAdibhirvAgbhirvA 'mAhaNeci muniH 'avi haNNU'tti api mAryamANaH KOIL 1 samagAhiyAsae pA / 2 panhasamatthe pA0 dIpa ceneroectroecececeioesesearceleea anukrama [114] ~ 127~ Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [2], uddezaka [2], mUlaM [6], niyukti: [44] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: sUtrakRtAGgaM prata sUtrAMka ||6|| skandakaziSyagaNavat 'samaye saMyame 'rIyate taduktamArgeNa gacchatItyarthaH, pAThAntaraM vA 'samayA'hiyAsae'ci samatayA sahata iti // 5 // punarapyupadezAntaramAha-prajJAyAM samAptaH prajJAsamApta:-paTuprajJaH, pAThAntaraM vA 'paNhasamadhe praznaviSaye | yAdhya. pratyuttaradAnasamarthaH 'sadA sarvakAlaM jayet , jeyaM kaSAyAdikamiti zeSaH / tathA samayA-samatA tayA dharmam-ahiMsAdilakSaNam | uddezaH 2 "udAharet' kathayet 'muni yatiH sUkSme tu-saMyame yatkartabdha tasya 'alUSakaH' avirAdhakaH, tathA na hanyamAno vA pUjyamAno vA krudhyenApi 'mAnI' garvitaH svAda 'mAhaNo' yatiriti / / 6 // apicabahujaNaNamaNami saMbuDo, sabaTrehiMNare annissie| harae va sayA aNAvile, dhamma pAdurakAsi kAsavaM 7 // bahave pANA puDhosiyA, patteyaM samayaM samIhiyA |jo moNapadaM uvaTTite, viratiM tattha akAsi pNddie||us bahUn janAn AtmAnaM prati nAmayati-praDhIkaroti tairvA namyate-stUyate bahujananamano-dharmaH, sa eva bahubhirjanairAtmIyAtmI-18 yAzayena yathA'bhyupagamaprazaMsayA stUyate-prazasyate, katham ?, atra kathAnakaM rAjagRhe nagare zreNiko mahArAjaH,kadAcidasI catu-| |vidhacudhdhyupetena putreNa abhayakumAreNa sArdhamAsthAnasthitastAbhistAbhiH kathAbhirAsAzcakre, tatra kadAcidevambhUtA kathA'bhUt , tayathAiha loke dhArmikAH bahavaH utAdhArmikA iti !, tatra samastaparSadAbhihitam-yathAnAdhArmikA bahavo lokA dharme tu zatAnAmapi madhye kadhidevaiko vidhatte, tadAkAbhayakumAreNoktaM-yathA prAyazo lokAH sarva eva dhArmikAH, yadi na nizcayo bhavatAM parIkSA dIpa anukrama [116] INIT // 62 // 1 ubehiyA pra. ~128~ Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [2], uddezaka [2], mUlaM [8], niyukti: [44] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||8|| kriyatA, parSadA'pyabhihitam-evamastu, tato'bhayakumAreNa dhavaletaraprAsAdadvayaM kAritaM, ghoSitaM ca DiNDimena nagare, yathA-yaH kazcidiha dhArmikaH sa sarvo'pi dhavalaprAsAdaM gRhItabaliH pravizatu, itarastvitaramiti, tato'sau lokaH sarvo'pi dhavalaprAsAdameva praviSTo nirgacchaMzca kathaM tvaM dhArmikaH ? ityevaM pRSTaH kacidAcaSTe-yathA'haM karSakaH anekazakunigaNaH maddhAnyakaNairAtmAnaM prINayati khalakasamAgatadhAnyakaNabhikSAdAnena ca mama dharma iti, aparastvAha-yathA'haM brAhmaNaH SaTkarmAbhirataH tathA bahuzaucasnAnAdibhi rvedavihitAnuSThAnena pitRdevAMstarpayAmi, anyaH kathayati yathA'haM vaNikulopajIvI bhikSAdAnAdipravRttaH, aparassidamAha-yathA'haM | 181 kulaputrakA nyAyAgate nirgatika kuTumbakaM pAlayAmyeva, tAvat zvapAko'pIdamAha-yathA'haM kulakramAgata dharmamanupAlayAmIti mani-11 zrayA ca bahavaH pizitabhujaH prANAn saMdhArayanti,ityevaM sarvo'pyAtmIyamAtmIyaM vyApAramuddizya dharme niyojayati, tatrAparamasitaprAsAdaM zrAvakadvayaM praviSTa, taca kimadharmAcaraNaM bhavayAmakArItyevaM pRSTaM sat sakRnmadyanivRttibhaGgacyalIkamakathayat , tathA sAdhava // evAtra paramArthato dhArmikA yathAgRhItapratijJAnirvAhaNasamarthAH, asmAbhistu-'avApya mAnuSaM janma, labdhvA jainaM ca zAsanam / kRkhA nivRtti madyasya, samyak sA'pi na pAlitA // 1 // anena vratabhaGgena, manyamAnA adhArmikam / adhamAdhamamAtmAnaM, kRSNaprAsAdamAzritAH ||2tthaahi-'ljjaaN guNauSajananI jananImivAryAmatyantazuddhahRdayAmanuvartamAnAH / tejakhinaH sukhamamUnapi saMtyajanti, satyasthitivyasanino na punaH pratijJAm // 3 // varaM praveSTuM jvalitaM hutAzana, nacApi bhagnaM cirasaMcitavratam / varaM hi mRtyuH suvizuddhacetaso, nacApi zIlaskhalitasya jIvitam // 4 // " iti, tadevaM prAyazaH sarvo'pyAtmAnaM dhArmikaM manyata itihakhA 1 AdhArasyApi karmatvacicakSayA, gatyartharavana mizaH kartari ka iti na prathamAzaGkA / 2 jAtipakSIyA mavipulevam / 3 krmgo| / dIpa anukrama se aaeese [118] ~129~ Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [2], uddezaka [2], mUlaM [8], niyukti: [44] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||8|| niyuta dIpa sUtrakRtA bahujananamano dharma iti sthitaM, tasmiMzca 'saMvRtaH samAhitaH san 'nara' pumAn 'sarvAH bAhyAbhyantarairdhanadhAnyakalatramamasA-18|2 vaitAlIzIlAkA- dibhiH 'anizrita:' apratibaddhaH san dharma prakAzitavAnityuttareNa saha sambandhaH, nidarzanamAha--hada iva svacchAmbhasA bhRtaH yAdhya. cAyitra-|| sadA 'anAvila.' anekamatsyAdijalacarasaMkrameNApyanAkulo'kaluSo vA kSAntyAdilakSaNaM dharma 'prAdurakArSIt' prakaTaM kRtavAn , yadivA evaMviziSTa evaM kAzyapaM-tIrthakarasaMbandhinaM dharma prakAzayet, chAndasakhAt varcamAne bhUtanirdeza iti // 7 // sa pahujananamane dharme vyavasthito yAka dharma prakAzayati tadarzayitumAha-yadivopadezAntaramevAdhikatyAha-'bahave'ityAdi, 'bahavaH' ana-18| ntAH'prANAdazavidhaprANabhAklAttadabhedopacArAt prANinaH 'pRthara' iti pRthivyAdibhedena sUkSmavAdaraparyAptakAparyApsanarakagatyA-18| dibhedena vA saMsAramAthitAH teSAM ca pRthagAzritAnAmapi pratyekaM samatA-duHkhadveSisaM sukhapriyavaM ca 'samIkSya' dRSTvA, yadi|vA-'samatAM" mAdhyasthyamupekSya(tya) yo 'mInIndrapadamupasthitaH' saMyamamAzritaH sa sAdhuH 'tatra' anekabhedabhimaprANigaNe duHkha|dvipi mukhAbhilASiNi sati tadupaghAte kartavye viratim akArSIta kuryAdveti, pApADInaH-pApAnuSThAnAt davIyAn paNDita iti || // 8 // apicadhammassa ya pArae muNI, AraMbhassa ya aMtae tthie|soyNtiy NaM mamAiNo, No labbhaMti NiyaM pariggahaM 9/81 ihalogaduhAvaha viU, paraloge ya duhaM duhaavh| viddhasaNadhammameva taM, iti vijaM ko'gAramAvase ? // 10 // 18 // dharmasya-zrutacAritrabhedabhinnasya pAraM gacchatIti pAragaH-siddhAntapAragAmI samyakcAritrAnuSThAyI veti, cAritramadhikRtyAha anukrama [118] ~130~ Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [2], uddezaka [2], mUlaM [10], niyukti: [44] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||10|| dIpa anukrama [120] heroenerasaceaee0a0a000000 'Arambhasya' sAvadhAnuSThAnarUpasya 'ante' paryante tadabhAvarUpe sthito munirbhavati, ye punanaiveM bhavanti te akRtadharmAH maraNe duHkhe vA samutthite AtmAnaM zocanti, Namiti vAkyAlaGkAre, yadiveSTamaraNAdau arthanAze vA 'mamAiNoti mamedamahamasya khAmI-|| tyevamadhyavasAyinaH zocanti, zocamAnA apyete 'nijam' AtmIyaM pari-samantAt gRhyate-AtmasAphiyata iti parigrahaH-hira| NyAdiriSTasvajanAdirvA taM naSTaM mRtaM vA 'na labhante' na prAmuvantIti, yadivA dharmakha pAragaM munimArambhasyAnte vyavasthitamenamA| gatya 'khajanAH' mAtApitrAdayaH zocanti 'mamatvayuktAH snehAlavaH, na ca te labhante nijamadhyAtmIyaparigrahabuddhyA gRhItamiti, // 9 // atrAntare 'nAgArjunIyAstu' paThanti "soUNa tayaM uvaDiyaM, kei gihI biggheNa uhiyaa| dhammami aNuttare muNI, taMpi jiNijja imeNa paMDie // 1 // " etadevAha-iha' asminneva loke hiraNyaskhajanAdikaM duHkhamAvahati 'viutti vidyAH|jAnIhi, tathAhi-'arthAnAmarjane duHkhamarjitAnAM ca rakSaNe Aye duHkhaM vyaye duHkhaM, dhigarthaM duHkhabhAjanam // 1 // tathAhi'revApayaH kisalayAni ca sallakInA, vindhyopakaNThavipinaM svakulaM ca hilA / kiM tAmyasi dvipa! gato'si vazaM kariNyAH, sneho 8 nibndhnmnrtheprmpraayaaH||1|| paraloke ca hiraNyasvajanAdimamavApAditakarmajaM duHkhaM bhavati, tadapyaparaM duHkhamAvahati, tdu-18|| pAdAnakarmopAdAnAditi bhAvaH, tathaitadupArjitamapi 'vidhvaMsanadharma vizarArukhabhAvaM, gabaramityarthaH, ityevaM 'vidvAn' jAnan kA sakarNaH 'agAravAsa' gRhavAsamAvaset 1, gRhapAzaM vA'nubanIyAditi, uktaM ca-"dArAH paribhavakArA bandhujano bandhanaM 5 viSa vissyaaH| ko'yaM janasa moho? ye riparasteSu suhRdAzA // 1 // "10 // punarapyupadezamadhikRtyAha 1 tripadabahuvrIhiratra, anasamAsAntatha dvipadAdena / 2 zrulA tamupasthita kecidgRhiNo vinAyotipleyuH / dharme'nusare munistAnapi jayedanena pazyitaH // ~131~ Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [2], uddezaka [2], mUlaM [11], niyukti: [44] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sutrAMka sUtrakRtAGga zIlAkA- cAyitttiyutaM ||11| mahayaM paligova jANiyA, jAvi ya vaMdaNapUyaNA ih| suhame salle duruddhare, viumaMtA payahija saMthavaM // 11 // 18|2 vaitAlIege care(ra) ThANamAsaNe, sayaNe ege(ga)samAhie siyaa| bhikkhU uvahANavIrie,vaigutte ajjhattasaMvuDo12|| yAdhya uddezaH 2 ___ 'mahAntaM' saMsAriNAM dustyajalAnmahatA vA saMrambheNa parigopaNaM parigopaH dravyataH paGkAdi: bhAvato'bhiSvaGgaH taM 'jJAtvA kharUpataH tadvipAkato vA paricchidya yA'pi ca pravrajitasya sato rAjAdibhiH kAyAdibhirvandanA vakhapAtrAdibhizva pUjanA tAM 8 ca 'iha' asmin loke maunIndre vA zAsane vyavasthitena karmopazamajaM phalamityevaM parijJAyotseko na vidheyaH, kimiti', yato|8| garvAtmakametatsUkSmaM zalyaM vartate, mUkSmatAca 'duruddhara' duHkhenoddhartuM zakyate, ataH 'vidvAn sadasadvivekajJastaMcAvat 'saMstava paricayamabhiSvaGgaM parijahyAt' parityajediti / nAgArjunIyAstu paThanti-"palimaMtha mahaM viyANiyA, jAviya baMdaNapUyaNA | ihaM / suhumaM sallaM duruddhara, taMpi jiNe eeNa paMDie // 1 // " asya cAyamarthaH sAdhoH khaadhyaaydhyaanprssaikaantniHspRhss| | yo'pi cArya paraiH vandanApUjanAdikaH satkAraH kriyate asAvapi sadanuSThAnasya sadtervA mahAn palimandho-vimaH, AstAM tAva| cchandAdibabhiSvaGgaH, tamityevaM parijJAya tathA sUkSmazalyaM duruddharaM ca atastamapi 'jayed' apanayet paNDitaH 'etena' vakSyamANe| neti // 11 // 'ekaH' asahAyo gyata ekaillavihArI bhAvato rAgadveSarahitavaret , tathA 'sthAna' kAyotsagoMdikam eka eva | dIpa anukrama [121] // 64 // i 1 AtAM tAvat prataM tAvat pra0 / 2 palimanya (vi) mahAntaM vijJAya yA'pica bandanApUjaneha / sUkSma pAlyaM durudharaM, vadapi gayedetena paMDitaH // 1 // prAkRte khArthe lAlabAgame ekAta iti jAne prasiddhatvAdanukaraNametat / ~132~ Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [2], uddezaka [2], mUlaM [12], niyukti: [44] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||12|| kuryAt , tathA Asane'pi vyavasthito'pi rAgadveSarahita eva tiSThet , evaM zayane'pyekAkyeva 'samAhitaH dharmAdidhyAnayukta | 'syAt' bhavet , etaduktaM bhavati-sarvAsvapyavasthAsu caraNasthAnAsanazayanarUpAsu rAgadveSavirahAta samAhita eva svAditi, tathA // bhikSaNazIlo bhikSu: upadhAna-tapastatra vIrya yasya sa upadhAnavIryaH-tapakhanigRhitabalavIrya ityarthaH, tathA 'vAgguptaH || suparyAlocitAbhidhAyI 'adhyAtma' manaH tena saMvRto bhikSurbhavediti // 12 // kizcaNo pIheNa yAvapaMguNe, dAraM sunnagharassa sNje| puTe Na udAhare vayaM, Na samucche No saMthare taNaM // 13 // jattha'tthamie aNAule, samavisamAI muNI'hiyAsae / caragA aduvAvi bheravA, aduvA tattha sarIsivA siyA // 14 // | kenacicchayanAdinimittena zUnyagRhamAzrito bhikSuH tasya gRhakha dvAraM kapATAdinAna sthagayenApi tathAlayet , yAvat 'na yAva-18 paMguNe'tti nodghATayet , tatrastho'nyatra vA kenaciddharmAdika mArga vA pRSTaH san sAvadyAM vAcaM 'nodAharet' na ghUyAta, Abhi| grahiko jinakalpikAdiniravadyAmapi na ghUyAta , tathA 'na samucchindyAt' tRNAni kanavaraM ca pramArjanena nApanayeta, nApi zaya|nArthI kazcidAbhigrAhika: 'tRNAdikaM saMstaret' tRNairapi saMstArakaM na kuryAt , kiM punaH kambalAdinA?, anyo vA zupirataNaM na | saMstarediti // 13 // tathA bhikSuryatraivAstamupaiti savitA tatraiva kAyotsargAdinA tiSThatIti yatrAstamitaH, tathA'nAkulaH samudrava prAzano'piH zayanAdisamuccayAya ayaM tUsthAnAdisamuccayAya / 700003039292900003009 dIpa anukrama [122] ye ~133~ Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||14|| dIpa anukrama [124] sUtrakRtAGga zIlAGkA cAya ciyutaM 1184 11 "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 2 ], uddezaka [2] mUlaM [14], niryuktiH [44] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH - akrAdibhiH parISahopasarvairakSubhyan 'samaviSamANi' zayanAsanAdInyanukUla pratikUlAni 'muniH' yathAvasthitasaMsArasvabhAvavettA samyag - araktadviSTatayA'dhisaheta, tatra ca zUnyagRhAdau vyavasthitasya tasya carantIti carakA daMzamazakAdayaH athavApi 'bhairavA' bhayAnakA rakSaH zivAdayaH athavA tatra sarIsRpAH syuH bhaveyuH, tatkRtAMtha parIpahAn samyak adhiSaheteti // 14 // sAmprataM trividhopasargAdhi sahanamadhikRtyAha - tiriyA maNuyA ya divagA, uvasaggA tivihaa'hiyaasiyaa| lomAdIyaM Na hArise, sunnAgAragao mahAmuNI No abhikakheja jIviyaM, no'viya pUyaNapatthae siyaa| abbhatthamuviMti bheravA, sunnAgAragayassa bhikkhuNo 'tairayAH ' siMhavyAghrAdikRtAH tathA 'mAnuSA' anukUla pratikUlAH satkArapuraskAradaNDakazAtADanAdijanitAH, tathA 'divvagA iti vyantarAdinA hAsyapradveSAdijanitAH, evaM trividhAnapyupasargAn 'adhisaheta' nopasagairvikAraM gacchet, tadeva darzayati - 'lomAdikamapi na haveMt' bhayena romodgamamapi na kuryAt, yadivA-evamupasargAstrividhA api 'ahiyAsiya'ti adhisoDhA bhavanti yadi romodgamAdikamapi na kuryAt, AdigrahaNAt dRSTimukhavikArAdiparigrahaH, zUnyAgAragataH, zUnyagRhavyavasthitasya copalakSaNArthatvAt pitRvanAdisthito vA 'mahAmuniH' jinakalpikAdiriti // 15 // kiJca sa taibhairavairupasargerudIrNestotudyamAno'pi jIvitaM na abhikAGkSata, jIvitanirapekSeNopasargaH soDhavya iti bhAvaH, na copasargasahanadvAreNa 'pUjAprArthakaH' prakarSAbhilASI 'syAt' bhavet, evaM ca jIvitapUjAnirapekSeNAsakRt samyaka sahayamANA bhairavA-bhayAnakAH zivApizAcAdayo'bhyastabhAvaM For Parts Only ~134~ testeesesesese 2 baitAlI yAdhya0 uddezaH 2 // 65 // Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [2], uddezaka [2], mUlaM [16], niyukti: [44] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: celeroesese prata sUtrAMka ||16|| khAtmatAM upa-sAmIpyena yAnti-gacchanti, tatsahanAca bhikSoH zUnyAgAragatasya nIrAjitavAraNasyeva zItoSNAdijanitA upa-10 IS sargAH susahA eva bhavantIti bhAvaH // 16 // punarapyupadezAntaramAhaNuvaNIyatarassa tAiNo, bhayamANassa vivikkmaasnnN| sAmAiyamAhu tassa jaM, jo appANa bhaeNa dse|| usiNodagatattabhoiNo,dhammaTThiyassa munnisshiimto| saMsaggi asAhurAihiM,asamAhIu tahAgayassavi upa-sAmIpyena nItaH-prApito jJAnAdAvAtmA yena sa tathA atizayenopanIta upanItatarastasya, tathA 'tApina:' parAtmo-|| pakAriNaH trAyiNo vA- samyakpAlakasya, tathA 'bhajamAnasya' sevamAnasya 'viviktaM' khIpazupaNDakavivarjitam aasyte-sthii| yate yasmimiti tadAsana-vasatyAdi, tasvambhUtasya muneH 'sAmAyika' samabhAvarUpaM sAmAyikAdicAritramAhuH sarvajJAH, 'yduu'| yasmAt tatavAritriNA prAgvyavasthitakhabhAvena bhAvya, yazcAtmAnaM 'bhaye' pariSahopasargajanite'na darzayet' tadIne bhavet tasya 8 sAmAyikamAhuriti sambandhanIyaM / / 17 // kiJca-muneH 'uSNodakataptabhojinaH' tridaNDottoSNodakabhojinaH, yadivA-- uSNaM sanna zItIkuryAditi taptagrahaNaM,tathA zrutacAritrAkhye dharme sthitasya 'hImatoti hI:-asaMyama prati lajjA tadvato'saMyamajugupsAvata ityarthaH, tasyaivambhUtasya mune rAjAdibhiH sArddha yaH 'saMsargaH' sambandho'sAvasAdhuH anarthodayahetukhAt 'tathAgatasyApi' yathoktAnuSThAyino'pi rAjAdisaMsargavazAd 'asamAdhireva' apadhyAnameva syAt , na kadAcit khAdhyAyAdikaM bhavediti // 18 // parihAryadoSapradarzanena adhunopadezAbhidhitsayA''ha dIpa anukrama esesereeseseseaeseseedeeoceaeser [126] a urary.com ~135~ Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [2], uddezaka [2], mUlaM [18], niyukti: [44] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||18|| // 66 // dIpa sUtrakRtAGga ahigaraNakaDassa bhikkhuNo, vayamANassa pasajjha dAruNaM aTTe parihAyatI bahu, ahigaraNaM na kareja paMDieravaitAlIzIlAsA yAdhya0 sIodarga paDi duguchiNo, apaDiNNassa lvaavsaippinno| cArSIya uddezaH 2 ciyutaM sAmAiyamAhu tassa jaM, jo gihimatte'saNaM na bhuMjatI // 20 // 18 adhikaraNaM-kalahastatkaroti tacchIlazcetyadhikaraNakaraH tasyaivambhUtasya bhikSoH tathAdhikaraNakarI dAruNAM vA bhayAnakA vA 'prasava prakaTameva vAcaM muktaH sataH 'artho mokSaH tatkAraNabhUto vA saMyamaH sa bahu 'parihIyate' dhvaMsamupayAti, idamukta bhavati-bahunA kAlena yadarjitaM viprakRSTena tapasA mahatpuNyaM tatkalahaM kurvataH paropaghAtinI ca vAcaM avataH tatkSaNameva dhvaMsamupayAti, tathAhi-jaM ajiyaM samIkhallayahiM tavaniyamababhamaiehiM / mA hu tayaM kalahaMtA chaDeaha sAgapattehiM // 1 // ityevaM malA manAgapyadhikaraNaM na kuryAt 'paNDitaH' sadasadvivekIti / / 19 / / tathA zItodakam -aprAsukodakaM tatprati jugupsakasyApAsuko-18 | dakaparihAriNaH sAdhoH na vidyate pratijJA-nidAnarUpA yasya soatijJo'nidAna ityarthaH,lavaM-karma tasAt avasappiNotti|avasarpiNaH yadanuSThAnaM karmapandhopAdAnabhUtaM tatparihAriNa ityarthaH, tasyaivambhUtasya sAdhoryasAda yat 'sAmAyika' samabhAvalakSaNa // 66 // |mAhuH sarvajJAH, yazca sAdhuH 'gRhamAtre' gRhakhabhAjane kAMsyapAtrAdau na bhute tasya ca sAmAyikamAhuriti saMbandhanIyamiti // 20 // 8 // kizca nIodapahi0 / 2 suki / 3 yadarjita kaSTaiH (samIpapraiH) taponiyamanAvaryamayaiH / mA tat kala dayantaH syATa zAkapauH // 1 // anukrama [128] eeeeserte.. ~136~ Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [2], uddezaka [2], mUlaM [21], niyukti: [44] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||21|| zaNaya saMkhayamAhu jIviyaM,tahaviya bAlajaNo pagabbhAbAle pApehiM mijatI, iti saMkhAya muNI Na majjatI // chaMdeNa pale imA payA, bahumAyA moheNa paauddaa| viyaDeNa paliMti mAhaNe, sIupahaM vayasA'hiyAsae // 22 // 'na ca' naiva 'jIvitam' AyuSkaM kAlaparyAyeNa truTitaM sat punaH 'saMkhaya'miti saMskartuM tantuvatsaMdhAtuM zakyate itye-181 |vamAhustadvidaH, tathA'pi evamapi gyavasthite 'bAla' ajJo janaH 'pragalbhate' pApaM kurvan zRSTo bhavati, asadanuSThAnarato'pi na lajata iti, sa caivambhUto bAlastairasadanuSThAnApAditaH pApaiH karmabhiH 'mIpate' tayukta ityevaM paricchidyate, bhriyate vA meyena dhAnyAdinA prasthakavaditi, evaM 'saMkhyAya' jJAkhA 'muniH' yathAvasthitapadArthAnAM vettA 'na mAdyatIti' tevasadanuSThAneSvahaM / | zobhanaH kartetyevaM pragalbhamAno madaM na karoti // 21 // upadezAntaramAha-'chandaH' abhiprAyastena tena khakIyAbhiprAyeNa kugatiga| manaikahetunA 'imAH prajAH' ayaM lokastAsu gatiSu pralIyate, tathAhi-chAgAdivadhamapi svAbhiprAyagrahagrastA dharmasAdhanamityevaM || pragalbhamAnA viddhati, anye tu saMghAdikamuddizya dAsIdAsadhanadhAnyAdiparigrahaM kurvanti, tathA'nye mAyApradhAnaH kuphuTairasakRdu| sprokSaNazrotrasarzanAdibhirmugdhajanaM pratArayanti, tathAhi-'kukuTasAdhyo loko nAkuphuTataH pravartate kizcit / tasmAllokasyArthe | pitaramapi sakukuTaM kuryAt / / 1 / / tatheyaM prajA 'bahumAyA' kapaTapradhAnA, kimiti ?-yato mohaH-ajJAnaM tena 'prAvRtA' AcchA-1|| 8| ditA sadasadvivekavikaletyarthaH, tadetadavagamya 'mAhaNe'ci sAdhuH 'vikaTena' prakaTenAmAyena karmaNA mokSe saMyame yA prakarSeNa 181 1 vastAdIni prA / 3 kurakaH iti prA dIpa anukrama [131] sUkSaka. 12 ~137~ Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [2], uddezaka [2], mUlaM [22], niyukti: [44] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ttiyutaM ||22|| dIpa sUtrakRtAGgalIyate-pralIyate, zobhanabhAvayukto bhavatIti bhAvaH, tathA zItaM ca uSNaM ca zItoSNaM zItoSNA vA-anukUlapratikUlaparISahA- 2 baitAlIzIlAkA- || stAn vAcA kAyena manasA ca karaNatrayeNApi samyagadhisaheta iti // 22 // apica yAdhya cAyIya kujae aparAjie jahA, akkhehi kusalehiM diivyN| kaDameva gahAya No kaliM,no tIyaM no ceva dAvaraM // 23 // uddezaH 2 // 6 // evaM logaMmi tAiNA, buie je dhamme annuttre| taM giha hiyaMti uttama, kaDamiva sesa'vahAya paMDie // 24 // kutsito jayo'syeti kujayo-ghUtakAra!, mahato'pi dyUtajayasya sadbhininditavAdanarthahetukhAJca kutsitakhamiti, tameva vizinaSTi-18 aparAjito dIvyan kuzalakhAdanyena na jIyate akSaiH vA-pAzakaiH dIvyan-krIDaMstatpAtajJaH kuzalo-nipuNaH, yathA aso yUtakAro'kSaiH-pAzakaiH kapardakairvA ramamANaH 'kaDameca'tti catuSkameva gRhIkhA tallabdhajayakhAt tenaiva dIvyati, tato'sau tallandhajayaH | sanna 'kaliM' eka nApi 'ta' trikaM ca nApi 'dAparaM dvikaM gRhAtIti / / 23 / / dArzantikamAha-yathA yUtakAra prAptajaya-18 khAta sarvottama dIvyazcatuSkameva gRhNAti evamasin 'loke manuSyaloke tAyinA prAyiNA vA-sarvazanokto yo'yaM 'dharma' kSAntyAdilakSaNaH zrutacAritrAkhyo vA nAsyottara:-adhiko'stItyanuttaraH tamekAntahitamitikasA sarvottamaM ca 'gRhANa visrotasikArahitaH khIkuru, punarapi nigamanArtha tameva dRSTAntaM darzayati-yathA kazcit dyUtakAraH 'kRtaM' kRtayugaM catuSkamityarthaH // 67 / / 'zeSam ekakAdi 'apahAya'tyaktA dIvyan gRhNAti, evaM paNDito'pi-sAdhurapi zeSa-gRhasthakRprAvacanikapArzvasthAdibhAva18 mapahAya sampUrNa mahAntaM sarvottama dharma gRhNIyAditi bhAvaH // 24 // punarapyupadezAntaramAha-- anukrama [132] ~138~ Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [2], uddezaka [2], mUlaM [25], niyukti: [44] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||25|| uttara maNuyANa AhiyA, gAmadhammA(mma)ii me aNussuyaM / / jaMsI viratA samuTThiyA, kAsavassa aNudhammacAriNo // 25 // je eya caraMti AhiyaM, nAeNamahayA mhesinnaa| te udriya te samuTTiyA, annonnaM sAraMti dhammao // 26 // uttarA:-pradhAnAH durjayasAt , keSAm ?-upadezAhabAnmanuSyANAm anyathA sarveSAmeveti, ke te?-'grAmadharmAH' zabdAdiviSayA 28 maithunarUpA veti, evaM grAmadharmA uttaralena sarvajJairAkhyAtAH, mayaitadanu- pazcAchutaM, etacca sarvameva prAguktaM yacca vakSyamANaM tannAkA meyenA'divIkRtA putrAnudizyAbhihitaM sat pAzcAtyagaNadharAH sudharmasvAmiprabhRtayaH vaziSyebhyaH pratipAdayanti atI mayaitada-18 SInuzrutamityanavacaM, yasminniti-karmaNi syablope paJcamI saptamI veti yAn prAmadharmAnAzritya ye ghiratA, paMcamyarthe vA saptamI, yebhyo vA viratAH samyaksaMyamarUpeNosthitAH samutthitAste 'kAzyapasya' RSabhasvAmino vardhamAnasvAmino vA sambandhI yo dharmastadanucAriNaH, tIrthakarapraNItadharmAnuSThAyino bhavantItyarthaH / / 25 // kica-ye manuSyA 'ena' prAguktaM dharma grAmadharmaviratilakSaNaM 'caranti' kurvanti AkhyAtaM 'jJAtena' zAtaputreNa 'mahaye ti mahAviSayasya jJAnavAnanyabhUtakhAt mahAn tena, tathA'nukulapratikUlopasargasahiSNutAt 'maharSiNA' zrImadbhardhamAnasvAminA AkhyAtaM dharma ye caranti te eva saMyamotthAnena-kutIrthikaparihAreNotthitAH tathA niGavAdiparihAreNa ta eva samyaka-kumArgadezanAparityAgena utthitAH samutthitA iti, nAnye kuprAva1 samyaktvamAvezanApari prA dIpa anukrama Sesserseasoeeso 6000000000000 [135] ~139~ Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [2], uddezaka [2], mUlaM [26], niyukti: [44] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ciyutaM ||26|| sUtrakRtA canikA jamAliprabhRtayazceti bhAvaH, ta eva ca yathoktadharmAnuSThAyinaH 'anyo'nya' parasparaM 'dharmato dharmamAzritya dharmato vA 2 tAlIzIlAGkA- || bhrazyantaM 'sArayanti' codayanti-punarapi saddharme pravartayantIti // 26 // kizca-- yAdhya cAIyavRmA peha purA paNAmae,abhikaMkhe uvahiM dhunnitte|je dUmaNa tehiM No NayA, te jANaMti smaahimaahiy||27|| uddezA 2 No kAhie~ hoja saMjae, pAsaNie Na ya sNpsaare| nacA dhamma aNuttaraM, kayakirie NayAvi mAmae // 28 // // 6 // durgatiM saMsAraM vA praNAmayanti-praDIkurvanti prANinAM praNAmakAH-zabdAdayo viSayAstAna 'purA' pUrva bhuktAna 'bhA prekSakhA | mA sara, teSAM saraNamapi yasAnmahate'narthAya, anAgAzra nodIkSeta-nAkAGkediti, tathA 'abhikA t' abhilaSed anaart| cintayedanurUpamanuSThAnaM kuryAt , kimarthamiti darzayati-upadhIyate-daukyate durgatiM pratyAtmA yenAsAvupadhiH-mAyA aSTaprakAra || |vA karma tad 'hananAya' apanayanAyAbhikAditi sambandhaH, duSTadharma pratyupanatAH kumArgAnuSThApinastIrthikAH, yadivA-'dUmaNa'ci || | duSTamanaHkAriNa upatApakAriNo yA zabdAdayo viSayAsteSu ye mahAsaccAH 'na natA' na pradIbhUtAH tadAcArAnuSThApino na bhavanti || 'te' sanmArgAnuSThAyino 'jAnanti' vidanti 'samAdhi' rAgadveSaparityAgarUpaM dharmadhyAnaM ca 'Ahitam Atmani vyavasthitam // 68 // A-samantAddhitaM vA ta eca jAnanti nAnya iti bhAvaH // 27 // tathA 'saMyata: pravajitaH kathayA carati kAdhikA gocarAdau / na bhavet , yadivA-viruddhAM paizUnyApAdanI khyAdikathA vA na kuryAt , tathA 'praznena' rAjAdikiMvRtarUpeNa darpaNAdipraznanimi-18! 000004907 dIpa anukrama [136] ~140~ Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [2], uddezaka [2], mUlaM [28], niyukti: [44] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: streeeese prata sUtrAMka ||28|| tarUpeNa vA caratIti prAzniko na bhavet , nApica 'saMprasAraka' devavRSTyarthakANDAdisUcakakathAvistArako bhavediti, kiM kRti darzayati-'jJAtvA' avabuddhya nAsyottaro vidyata ityanuttarastaM zrutacAritrAkhyaM dharma samyag avagamya, tasya hi dharmasyaitadeva phalaM | yaduta-vikathAnimittaparihAreNa samyakriyAvAna khAditi, tadarzayati-kRtA-khabhyastA kriyA-saMyamAnuSThAnarUpA yena sa | katakriyastathAbhUtaca nacApi 'mAmako' mamedamahamasya khAmItyevaM parigrahAgrahI bhavediti // 28 // kizzachannaM ca pasaMsaNo kare,naya ukosa pagAsa maahnne|tesiN suvivegamAhie, paNayA jehiM sujosiaNdhuyN||29|| // 4 // aNihe sahie susaMvuDe, dhammaTTI uvhaannviirie|vihrej samAhiiMdie,attahiaM khuduheNa lgbhi||30|| 'channati mAyA takhAH khAbhiprAyAcchAdanarUpasAta tAM na kuryAt, cazabda uttarApekSayA samuccayArthaH, tathA prazasyate sarvaira-18 ppavigAnenAdriyata iti prazaso-lobhastaM ca na kuryAt , tathA jAtyAdibhirmadasthAnale ghuprakRti puruSamutkarSayatItyukarSako-mAnastamapi na kuryAditi sambandhaH, tathA'ntarvyavakhito'pi mukha dRSTibhUbhAvikAraiH prakAzIbhavatIti prakAza:-krodhastaM ca 'mAhaNe |ti sAdhuna kuryAt , 'teSAM' kaSAyANAM yairmahAtmabhiH 'viveka' parityAgaH 'Ahito' janitasta eva dharma prati praNatA iti, yadivA-teSAmeva satpuruSANAM suSTu vivekaH parijJAnarUpa AhitaH-prathitaH prasiddhiM gataH ta eva ca dharma prati praNatAH 'yaiH' mahAsavaiH suSTu 'juSTaM' sevitaM dhUyate'STaprakAraM karma tadbhUtaM-saMyamAnuSThAna, yadivA-yaiH sadanuSThAyibhiH 'sujositi suSTu kSipta 00000000000 dIpa anukrama [138] M anmuraryorg ~141~ Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [2], uddezaka [2], mUlaM [30], niyukti: [44] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||30|| dIpa anukrama [140] sUtrakRtAGgaMdhUnanAIkhAt 'dhUta' karmeti // 29 // api ca-niyata iti strihaH na sihaH asnihaH-sarvatra mamakharahita ityarthaH, yadivA:--18 vaitAlIzIlAkA-18 parISahopasarganihanyate iti nihaH na niho'nihaH-upasagairaparAjita ityarthaH, pAThAntaraM vA 'aNahe ti nAssAghamastItyanagho, yAdhya. cAryAMya- niravadyAnuSThAyItyarthaH, saha hitena vartata iti sahitaH sahito-yukto vA jJAnAdibhiH, svahitaH Atmahito vA sadanuSThAnapravRtteH, uddezaH 2 ttiyuta tAmeva darzayati-muSTha 'saMvRta' indriyanoindriyairvisrotasikArahita ityarthaH, tathA dharma:-zrutacAritrAkhyaH tenArthaH-prayojana sa // 69 // 18 eca vA'rthaH tasyaiva sanniryamANasAt dharmArthaH sa yaskhAstIti sa dharmArthI tathA upadhAna-tapastatra vIryavAn sa evambhUto 'viharet / saMyamAnuSThAnaM kuryAt 'samAhitendriyaH' saMyatendriyaH, kuta evaM ?-yata AtmahitaM duHkhenAmumatA saMsAre paryaTatA akRtadharmAnu-18 TAnena 'labhyate' avApyata iti, tathAhi "na punaridamatidurlabhamagAdhasaMsArajaladhivibhraSTam / mAnuSyaM khadyotakataDillatAvilasi-1 tapratimam // 1 // " tathAhi-yugasamilAdidRSTAntanItyA manuSyabhava eva tAvat durlabhaH, tatrApyAyekSetrAdikaM durApamiti, ata Atmahita duHkhenAvApyata iti mantavyam , apica-bhUteSu jaGgamalaM tamin pazcendriyakhamutkRSTam / tasmAdapi mAnuSyaM mAnuSye:pyAryadezava // 1 // deze kulaM pradhAna kule pradhAne ca jAtirutkRSTA / jAtau rUpasamRddhI rUpe ca balaM viziSTatamam // 2 // bhavati ||81 bale cAyuSkaM prakRSTamAyuSkato'pi vijJAnam / vijJAne samyaktraM samyakkhe zIlasaMprAptiH, // 3 // etatpUrvazrAyaM samAsato mokSasAdha-18|| | nopAyaH / tatra ca bahu samprAptaM bhavanirapaMca saMprApyam // 4 // tatkurutocamamadhunA maduktamArge samAdhimAdhAya / tyaksA saGgama-18 nArya kArya saddhiH sadA zreyaH // 5 // iti // 30 // etacca prANimina kadAcidavAptapUrvamityetadarzayitumAha-- RI sa tadarthaH praa| ~142~ Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [2], uddezaka [2], mUlaM [31], niyukti: [44] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||31|| Na hi NUNa purA aNussutaM, aduvA taM taha No samuTThiyaM / muNiNA sAmAiAhitaM, nAeNaM jagasabadasiNA // 31 // evaM mattA mahaMtaraM, dhammamiNaM sahiyA bahU jnnaa| guruNo chaMdANuvattagA, virayA tinna mahoghamAhitaM // 32 // tibemi // (gAthAsam 152) dIpa anukrama [141] deseseseseicesticewesticeseserverseas yadetat 'muninA' jagataH sarvabhAvadarzinA jJAtaputrIyeNa sAmAyikAdi 'Ahitam' AkhyAtaM, tat 'nUna' nizcitaM 'na hi'! naiva 'purA' pUrva jantubhiH 'anuzrutaM' zravaNapathamAyAtaM athavA zrutamapi tatsAmAyikAdi yathA avasthita tathA nAnuSThita, pAThAntaraM | vA 'avitahanti avitathaM yathAvamAnuSThitamataH kAraNAdasumatAmAtmahitaM sudurlabhamiti // 31 // punarapyupadezAntaramadhikRtyAha-1 S'evam' uktarItyA''tmahitaM sudurlabhaM 'matvA' zAkhA dharmANAM ca mahadantaraM dharmavizeSa karmaNo vA vivaraM jJAkhA, yadivA 'mahaM taraMti manuSyAryakSetrAdikamavasaraM sadanuSThAnasya zAkhA 'ena' jainaM 'dharma' zrutacAritrAtmaka, saha hitena tenta iti sahitAjJAnAdiyuktA bahavo janA laghukarmANaH samAzritAH santo 'guroH' AcAryAdetIrthakarasa vA 'chandAnuvartakA' taduktamArgAnu pA. aDuvA'vitaha ko azuddhioM / Munnaturanorm ~143~ Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [2], uddezaka [2], mUlaM [32], niyukti: [44] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: chAyino 'viratA' pApebhyaH karmabhyaH santastIrNA mahaudham' apAraM saMsArasAgaramaivamAkhyAtaM mayA bhavatAmaparaizca vIrthakRdbhiranye-112 vaitAlIpAm , itizabdaH parisamAptyarthe, bravImIti pUrvavat // 32 // vaitAlIyasya dvitIyoddezakaH smaaptH||2|| yAdhya uddezaH3 prata sUtrAMka ||32|| zIlAkA- cArthIyaciyutaM // 7 // // atha vaitAlIyAdhyayanasya tRtIyoddezakasya prArambhaH // dIpa anukrama [142] raseeces ukto dvitIyodezakaH, sAmprataM tRtIyaH samArabhyate asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantarodezakAnte viratA ityuktaM, teSAM ca kadAcitparIpahAH samudIracatastatsahana vidheyamiti, uddezArthAdhikAro'pi niyuktikAreNAbhihitaH yathA'jJAnopacitakha karma-18 No'pacayo bhavatIti, sa ca parISahasahanAdevetyataH parISahAH soDhacyA ityanena saMvandhenA''yAtasyAsyoddezakasyA''di sUtrasaMvuDakammassa bhikkhuNo, jaM dukkhaM puTuM abohie|tN saMjamao'vacijaI, maraNaM hecca vayaMti paMDiyA // 1 // je vinnavaNAhi'josiyA, saMtinnehiM samaM viyaahiyaa|tmhaa uddati pAsaho, adakkhu kAmAi rogavaM // 2 // 1ja tiriya ahe tahA iti pA. // 70 SAREarathimithiMond atra dvitIya-adhyayanasya tRtIya uddezakasya Arambha: ~144~ Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [2], uddezaka [3], mUlaM [2], niyukti: [44] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||2|| saMvRtAni-niruddhAni karmANi-anuSThAnAni samyagupayogarUpANi vA mithyAdarzanAviratipramAdakaSAyayogarUpANi vA | yasya 'bhikSoH sAdhoH sa tathA tassa yat 'duHkham' asadvecaM tadupAdAnabhUtaM vA'STaprakAraM karma 'spRSTa'miti baddhaspRSTanikAcita-12 mityarthaH, taccAtra 'abodhinA' ajJAnenopacitaM sat 'saMyamatoM maunIndroktAt saptadazarUpAdanuSThAnAdU 'apacIyate' pratikSaNaM kSayamupayAti, etaduktaM bhavati-yathA taTAkodarasaMsthitamudakaM niruddhAparapravezadvAraM sadAdityakarasamparkAt pratyahamapacIyate, evaM saMvRtAzravadvArasya bhikSorindriyayogakaSAyaM prati saMlInatayA saMvRtAtmanaH sataH saMyamAnuSThAnena cAnekabhavAjJAnopacitaM karma kSIyate, ye ca saMvRtAtmAnaH sadanuSThAyinazca te 'hitvA' tyaktA 'maraNaM' maraNasvabhAvamupalakSaNakhAt jAtijarAmaraNazokAdikaM tyaktA mokSaM brajanti 'paNDitAH' sadasadvivekinaH, yadivA-'paNDitAH sarvajJA evaM vadanti yat prAguktamiti // 1 // ye'pica tenaiva | bhavena na mokSamAgnuvanti tAnadhikRtyAha-'ye' mahAsattvAH kAmArthibhirvijJApyante yAstadarthinyo vA kAminaM vijJApayanti tA vijJApanAH-khiyastAbhiH 'ajuSTA' asevitAH kSayaM vA-avasAyalakSaNamatItAste 'santINa: muktaiH samaM vyAkhyAtAH,18 atIrNA api santo yataste niSkiJcanatayA zabdAdiSu viSayeSvapratibaddhAH saMsArodanvatastaTopAntavartino bhavanti, tasA 'U-18 | dhvamiti' mokSaM yopitaparityAgAdvoya yadbhavati tatpazyata yUyaM / ye ca kAmAn 'rogavadU' vyAdhikalpAn 'adrAkSuH dRSTavantaste || saMtIrNasamA vyAkhyAtAH, tathA coktam-"puSkaeNphalANaM ca rasaM surAi maMsassa mahiliyANaM ca / jANatA je virayA te dukkarakArae 1 jhoSo'vasAnam / 2 khaTAnta0 pr0|3 puSaphalAnAM ca rasaM murAyA mAMsasya mahelAnAM ca / jAnanto ye viratAsAn duSkarakArakAn bandai // 1 // dIpa ccestseedeseeeeeeeesercedese anukrama [144] 7esercentercedese ~145 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||R|| dIpa anukrama [144] sUtrakRtAGgaM zIlAGkA cAyatiyutaM // 71 // "sUtrakRt" - aMgasUtra - 2 (mUlaM + niryuktiH + vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 2 ], uddezaka [3], mUlaM [2], niryuktiH [ 44] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [02], aMga sUtra- [ 02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH vaMde // 1 // tRtIyapAdasya pAThAntaraM vA 'uhuM tiriyaM ahe tahA' Urdhvamiti - saudharmAdiSu, tiriyamiti - tiryakloke, adha | iti-bhavanapatyAdau, ye kAmAstAn rogavadadrAkSurye te tIrNakalpA vyAkhyAtA iti // 2 // punarapyupadezAntaramadhikRtyAhaaggaM vaNiehiM AhiyaM, dhAraMtI rAINiyA ihaM / evaM paramA mahavayA, akkhAyA u sarAibhoyaNA // 3 // je iha sAyANugA narA, ajjhovavannAkAmehiM mucchiyA / praNeNa samaM pagabhiyA, na vi jANaMti samAhimAhitaM // 4 // 'artha' varSa pradhAnaM ratnavastrAbharaNAdikaM tadyathA vaNigbhirdezAntarAd 'AhitaM' DhaukitaM rAjAnastatkalpA IzvarAdayaH 'iha' asminmanuSyaloke 'dhArayanti' vinati, evametAnyapi mahAvratAni ratnakalpAni AcAryaiH 'AkhyAtAni' pratipAditAni niyojitAni 'sarAtribhojanAni' rAtribhojana viramaNaSaSThAni sAdhavo vibhrati, tuzabdaH pUrvaratvebhyo mahAvrataratnAnAM vizeSApAdaka | iti, idamuktaM bhavati yathA pradhAnaratnAnAM rAjAna eva bhAjanamevaM mahAvrataralAnAmapi mahAsattvA eva sAdhavo bhAjanaM nAnye | iti // 3 // kiJca ye narA laghuprakRtayaH 'iha' asmin manuSyaloke sAtaM- sukhamanugacchantIti sAtAnugAH - sukhazIlA aihikAmuSmikApAya bhIravaH samRddhirasasAtA gauraveSu 'adhyupapannA' gRddhAH tathA 'kAmeSu' icchAmadanarUpeSu 'mUcchitA' kAmotkaTatRSNAH kRpaNo- dIno varAkaka indriyaiH parAjitastena samAH tadvatkAmAsevane 'pragalbhitA' dhRSTatAM gatAH, yadivA - kimanena Ecation International For Park Use Only ~146~ 2 baitAlIyAdhya0 uddezaH 3 // 71 // or Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [2], uddezaka [3], mUlaM [4], niyukti: [44] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||4|| stokena doSeNAsamyakapratyupekSaNAdirUpeNAsatsaMyamasya virAdhanaM bhaviSyatyevaM pramAdavantaH kartavyeSvavasIdantaH samastamapi saMyama IS paTavanmaNikuhimavadvA malinIkurvanti, evambhUtAca te 'samAdhi' dharmadhyAnAdikam 'AkhyAta kathitamapi na jAnantIti // 4 // | punarapyupadezAntaramadhikRtyAhavAhaNajahA va vicchae, abale hoi gavaM pcoie| se aMtaso appathAmae, nAivahai abale visIyati 5/ evaM kAmesaNaM viU, aja sue payaheja saMthavaM / kAmI kAme Na kAmae, laddhe vAvi aladdha kaNhuI // 6 // 81 vyAdhena' lubdhakena 'jahA vatti yathA 'gavanti mRgAdipazurvividham-anekaprakAreNa kUTapAzAdinA kSata:-paravazI- 1101 & kRtaH zramaM vA grAhitaH praNodito'pyabalo bhavati, jAtazramasAt gantumasamarthaH, yadivA--vAhayatIti vAhaH-zAkaTikastena yathA-18| | vadavahan gaurvividhaM pratodAdinA kSataH-pracodito'pyavalo-viSamapathAdau gantumasamathoM bhavati, 'sa cAntazaH' maraNAntamapi / yAvadalpasAmarthyo nAtIva bohuM zakroti, evambhUtazca 'abalo bhAra vohumasamarthaH tatraiva pavAdI viSIdatIti // 5 // dArzantikamAha-'evam anantaroktayA nItyA kAmAnAM-zabdAdInAM viSayANAM yA gaveSaNA-prArthanA tasyAM kartavyAyAM 'vidvAn' nipunnH| kAmaprArthanAsaktaH zabdAdipake manaH sa caivambhUto'dya zvo vA 'saMstavaM paricayaM kAmasambandhaM prajayAt kileti, evamadhyavasAyyeva | sarvadA'vatiSThate, naca tAn kAmAn apalo balIvardavat viSama mArga tyaktumala, kizvana caihikAmuSmikApAyadarzitayA kAmI 1bacAlo pra0 / 2 yA'nveSaNA pra013 bATo / navala. pr.| 4 naive0pra0 / ersesekseecateeesearcentaera Hamavasa030203930200303013 dIpa anukrama [146] SUREatindemonel Jaurasurary.org ~147 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [2], uddezaka [3], mUlaM [6], niyukti: [44] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[2] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: yAdhya prata sUtrAMka ||6|| sUtrakRtAGgaMbhUkhopanatAnapi 'kAmAn' zabdAdiviSayAn vairakhAmijamcUnAmAdivadvA 'kAmayeta' abhilapediti, tathA kSullakakumAravat 2vaitAlIzIlAdA-18 kutazcinnimittAt 'suTugAiya'mityAdinA pratibuddho 'labdhAnapi' prAptAnapi kAmAn alabdhasamAn manyamAno mahAsatvatayAI cAyiya-18 tanispRho bhavediti // 6 // kimiti kAmaparityAgo vidheya ityAzavAha uddezaH 3 ciyuta mA paccha asAdhutA bhave, acehI aNusAsa appgN| ahiyaM ca asAhu soyatI, se thaNatI paridevatI bahuM7 // 72 // iha jIviyameva pAsahA,taruNa evA(Ne vA)sasayassa tutttttii|ittrvaase ya bujjhaha,giddhanarA kAmesu mucchiyA mA pazcAt-maraNakAle bhavAntare vA kAmAnuSaGgAd 'asAdhutA' kugatigamanAdikarUpA 'bhavet prApnuyAditi, ato viSayAsanAdAtmAnam 'atyehi tyAjaya, tathA AtmAnaM ca 'anuzAdhi' Atmano'nuzAstiM kuru, yathA he jIva! yo hi 'asAdhuH asAdhukarmakArI hiMsAnRtasteyAdI pravRttaH san durgatau patitaH adhikam-atyarthamevaM zocati, sa ca paramAdhArmikaiH kadarzamAnastirvakSu vA kSudhAdivedanAgrasto'tyartha 'stanati' sazabda niHzvasiti, tathA 'paridevate' vilapatyAkandati subahiti-hA mAtarmiyata iti prAtA naivAsti sAmprataM kavit / kiM zaraNaM me sthAdiha duSkRtacaritasya pApasya // 1 / / ityevamAdIni duHkhAnyasAdhukAriNaH prApnu-181 IR // 72 // vantItyato viSayAnupako na vidheya ityevamAtmano'nuzAsanaM kurviti sambandhanIyaM // 7 // kizca-'iha' amina saMsAre AstAM tAvadanyajjIvitameva sakalasukhAspadamanityatA''ghAtaM AvIcimaraNena pratikSaNaM vizarArukhabhAvaM, tathA-sAyukSaya eva vA 1 dubala vA. cuu| eceneraepersectaerses dIpa anukrama [148] mainalisa ~148~ Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [2], uddezaka [3], mUlaM [8], niyukti: [44] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||8|| | taruNa evaM' yuvaiva varSazatAyurapyupakramato'dhyavasAnanimitcAdirUpAdAyuSaH 'truvyati' pracyavate, yadivA-sAmprataM subahapyAyurvarSazataM tacca tasa tadante truTayati, saba sAgaropamApekSayA katipayanimeSaprAyakhAt ikharavAsakalpa vartate-stokanivAsakalpamityevaM budhyadhvaM pUrya, tathaivambhUte'pyAyupi 'marA.' puruSA laghuprakRtayaH 'kAmeSu' zabdAdiSu viSayeSu 'gRhA' adhyupapannA mUchitAH18 tatraivA''saktacetaso narakAdiyAtanAsthAnamAmuvantIti zeSaH / / 8 // apica je iha AraMbhanissiyA, aatdNddaa(dd)egNtluusgaa| gaMtA te pAvalogaya, cirarAyaM AsuriyaM disN||9|| Naya saMkhayamAhu jIvitaM, tahavi ya bAlajaNo pgbbhii| paJcuppanneNa kAriyaM,ko daTuM paraloyamAgate ? // 10 // ye kecana mahAmohAkulitacetasaH 'iha' asminmanuSyaloke 'Arambhe' hiMsAdike sAvadyAnuSThAnarUpe nizcayena zritAH-saMvaddhA | adhyupapannAste AtmAnaM daNDayantItyAtmadaNDakAH, tathaikAnteneva jantUnAM lUpakA-hiMsakAH sadanuSThAnasya vA dhvaMsakAH, te evambhUtA | 'gantAroM yAsyanti 'pApaM loka' pApakarmakAriNAM yo loko narakAdiH 'cirarAtram' iti prabhUtaM kAlaM tannivAsino bhavanti, tathA bAlatapazcaraNAdinA yadyapi tathAvidhadevakhApatistathA'pyasurANAmiyamAsurI tAM dizaM yAnti, aparapreSyAH kilvipikA devAdhamA bhavantItyarthaH // 9 // kizca-'ma ca' naiva truTitaM jIvitamAyuH 'saMskartuM saMdhAtuM zakyate, evamAhuH sarvajJAH, tathAhi-daMDekaliyaM karintA vacaMti hu rAio ya divasA ya / AuM saMvellaMtA gayA yaNa puNo niyati // 1 // " 'tathApi' evamapi damakalita pUrvayo mamanti rAtrayaca divasAya / AyuH saMvelayamtyaH gatAya punarga nivartante // 1 // dIpa anukrama [150] patraka. lina Summaryam ~149~ Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [2], uddezaka [3], mUlaM [10], niyukti: [44] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||10|| dIpa anukrama sUtrakRtAGgaM vyavasthite jIvAnAmAyuSi 'bAlajana' ajJo loko nirvivekatayA asadanuSThAne pravRttiM kurvan 'pragalbhate' dhRSTatAM yAti, asada- 2 vaitAlIzIlAkA || nuSThAnenApi na lajjata ityarthaH, sa cAjJo janaH pApAni kamANi kurvan pareNa codito dhRSTatayA alIkapANDityAbhimAnenedamuttara-18|| yAdhya 1 mAha-'pratyutpannena' vartamAnakAlabhAvinA paramArthasatA atItAnAgatayovinaSTAnutpannakhenAvidyamAnakhAt 'kArya' prayojana, uddezaH 3 tiyuta prekSApUrvakAribhistadeva prayojanasAdhakabAdAdIyate, evaM ca satIhaloka eva vidyate na paraloka iti darzayati-kA paralokaM dRSTra-1 // 73 // hAyAtaH, tathA cocuH-"pipa khAda ca sAdhu zobhane!, yadatItaM varagAtri! taba te / nahi bhIru! gataM nivartate, samudayamAtramidaM / kalevaram // 1 // " tathA "etAvAneva puruSo, yAvAnindriyagocaraH / bhadre ! vRkapadaM pazya, yadvadantyabahuzrutAH // 2 // " iti / / // 10 // evamaihikasukhAbhilApiNA paralokaM niDhuvAnena nAstikena abhihite satyuttarapradAnAyAha adakkhuva dakkhuvAhiyaM,(ta)sadahasu adkkhudNsnnaa!| haMdi hu suniruddhadasaNe,mohaNijeNa kaDeNa kammuNA | dukkhI mohe puNo puNo, niviMdeja silogpuuynnN| evaM sahite'hipAsae, AyatulaM pANehiM saMjae // 12 // pazyatIti pazyo na pazyo'pazyaH-andhastena tulyaH kAryAkAryAvivecivAdandhavattasyA''mantraNaM he'pazyabad-andhasadRza ! pratyakSasyaivaikasyAbhyupagamena kAryAkAryAnabhijJa pazyena- sarvajena vyAhRtam-uktaM sarvajJAgarma 'zraddhakha' pramANIkuru, prtyksssyai-10||73|| | vaikasyAbhyupagamena samastavyavahAravilopena hanta hato'si, pitRnibandhanasthApi vyavahArassAsiddheriti, tathA apazyakasya-asaveza| 1H paralokaM darzayati, kaH para.pra. 2 vadanti pA0 [152] ~150 ~ Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [2], uddezaka [3], mUlaM [12], niyukti: [44] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||12|| sAbhyupagataM darzanaM yenAsAvapazyakadarzanastasvA''mantraNaM hepazyakadarzana ! svatorcAgdI mavAMstathAvidhadarzanapramANazca san kAryA-AM | kAryAvivecitayA'gdhavadabhaviSyat yadi sarvajJAbhyupagamaM nAkariSyat , yadivA adakSocA anipuNo vA dakSo vA-nipuNo vA yAtrAstA-18| zo vA'cakSudarzanamasyAsAvacakSurdarzana:---kevaladarzana:--sarvajJastasmAdyadavApyate hitaM tat zraddhakha, idamuktaM bhavati-anipuNena 1881 | nipuNena vA sarvajJadarzanoktaM hitaM zraddhAtavyaM, yadivA-he 'adRSTa' he arvAgadarzana! draSTrA-atItAnAgatavyavahitasUkSmapadArthada-18 pazinA yayAhRtam-abhihitamAgame tat zraddhakha, he adRSTadarzana adakSadarzana | iti vA asarvajJoktazAsanAnuyAyin ! tamAtmIyamAgrahaM parityajya sarvajJokta mArge zraddhAnaM kurviti tAtparyAthaiH, kimiti sarvajJokte mAgeM zraddhAnamasumAna karoti ! yenaivamupadizyate, tabhimittamAha-'haMdItyevaM gRhANa, huzabdo vAkyAlaGkAre suSTu-atizayena niruddham-AvRtaM darzana-samyaga avayodharUpaM yasya sa tathA, kenetyAha-mohayatIti mohanIyaM-mithyAdarzanAdi jJAnAvaraNIyAdikaM vA tena vakRtena karmaNA niruddhadarzanaH prANI sarvajJokta mArga na zraddhatte atastanmArgazraddhAnaM prati codyate iti // 11 // punarapyupadezAntaramAha-duHkham -asAtavedanI-131 yamudayaprAptaM tatkAraNaM vA duHkhayatIti duHkhaM tadaskhAstIti duHkhI san prANI paunaHpunyena mohaM yAti-sadasadvivekavikalo bhavati, / idamuktaM bhavati-asAtodayAt duHkhamanubhavannA? mUDhastattatkaroti yena punaH punaH duHkhI saMsArasAgaramanantamabhyeti, tadevambhUtaM / moha parityajya samyagutthAnenotthAya 'nirvidyeta' jugupsayet pariharedAtmazlAghAM stutirUpAM tathA 'pUjana' vastrAdilA bharUpaM pariharet , 'evam anantarIktayA nItyA pravarttamAnaH saha hitena vartata iti sahito jJAnAdiyukto vA saMpataH prabajito'paraprANibhiH dIpa anukrama [154] ~151~ Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [2], uddezaka [3], mUlaM [12], niyukti: [44] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: sUtrakRtAGgaM zIlAkA- cAIya prata sUtrAMka ||12|| ciyutaM // 74 // Operamanadraprasaerasaradagratras dIpa sukhArthibhiH 'AtmatulA' AtmatulyatA duHkhAtriyakhasukhatriyakharUpAmAghekaM pazyet , AtmatulyAn sarvAnapi prANinaH pAla-15 tAlIyediti / / 12 / / kizcayAdAta / / yAdhyaka gAraMpia Avase nare,aNuputvaM pANehiM saMjae / samatA savattha subate, devANaM gacche salogayaM // 13 // uddezaH 3 socA bhagavANusAsaNaM,sacce tattha krejuvkkm| savattha viNIyamacchare, uJchaM bhikkhu visuddhamAhare // 14 // 'agAramapi' gRhamapyAvasan-gRhavAsamapi kurvan 'naroM' manuSyaH 'AnupUrvamiti AnupUrvyA-zravaNadharmapratipattyAdi| lakSaNayA prANiSu yathAzakyA samyaka yataH saMyataH tadupamaddonivRttaH, kimiti ? yataH 'samatA' samabhAvaH AtmaparatulyatA | 'sarvatra' yatI gRhaskhe ca yadivaikendriyAdI 'bhUyate' abhidhIyate Ahete pravacane, tAM ca kurvan sa gRhastho'pi suvrataH san ! 'devAnAM purandarAdInAM 'loka' sthAnaM gacchet , kiM punaryo mahAsacatayA pazcamahAvratadhArI yatiriti // 13 // apica-bAnazvaryAdiguNasamanvitasya bhagavataH-sarvajJasya zAsanam-AjJAmAgarma vA 'zrutvA' adhigamya 'tatra' tamibAgame tadukte vaa| saMyame sayo hite satye laghukarmA tadupakrama-tatyApyupAyaM kuryAt, kimbhUtaH sarvatrApanIto matsaro yena sa tathA so'raktaviSTaH kSetrava(vA)stUpadhizarIraniSpipAsaH, tathA 'uchati bhaikSyaM vizuddhaM-dvicakhAriMzaddoparahitamAhAraM gRhIyAdabhyavaharedveti // 74 // // 14 // kizca1zramaga pra020 vakhopa.pra. anukrama [154] ~152~ Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [2], uddezaka [3], mUlaM [15], niyukti: [44] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||15|| 8 savaM naccA ahiTThae, dhammaTThI uvahANavIrie / gutte jutte sadAjae, Ayapare paramAyataTTite // 15 // vittaM pasavo yanAio, taMbAle saraNaM ti mnni|ete mama tesuvI ahaM, no tANaM saraNaM na vijaI // 16 // | 'sarvam etaddheyamupAdeyaM ca zAkhA sarvajJokta mArga sarvasaMvararUpam 'adhitiSThet Azrayet , dharmeNArtho dharma eva vArthaH para-18 | mArthenAnyasthAnartharUpakhAt dharmArthaH sa vidyate yasthAsau dhamArthI-dharmaprayojanavAna , upadhAnaMtapastatra vIrya yasya sa tathA ani-18 gahitabalavIrya ityarthaH, tathA manovAkAyaguptaH, supraNihitayoga ityarthaH, tathA yukto jJAnAdibhiH 'sadA sarvakAlaM yatetAsmani parasiMtha / kiviziSTaH san 1 ata Aha-parama-utkRSTa Ayato dIrghaH sarvakAlabhavanAta mokSastenArthikaH tadabhi-12 lASI pUrvoktavizeSaNaviziSTo bhavediti // 15 // punarapyupadezAntaramAha-'vittaM' dhanadhAnyahiraNyAdi 'pazavaH' karituragagoma| hicyAdayo 'jJAtayaH svajanA mAtApitRputrakalatrAdayaH tadevadvittAdikaM 'bAla' ajJaH zaraNaM manyate, tadeva dazayati-mamaite | vittapazujJAtayaH paribhoge upayokSyante, teSu cArjanapAlanasaMrakSaNAdinA zeSopadravanirAkaraNadvAraNAhaM bhavAmItyevaM bAlo manyate, na punarjAnIte yadartha dhanamicchanti taccharIramazAzvatamiti, apica-"riddhI sahAvataralA rogajarAbhaMguraM hayasarIraM / dohaMpi gamaNasIlANa kiciraM doja sNbNdho||1||" tathA "mAtApitsahasrANi, putradArazatAni c| pratijanmani vatente, kasa mAtA pi dIpa anukrama [157] 20 vNtti adhiH khabhAvataralA rogajarAbhavaraM itakaM zarIram / iyorapi gamanazIlayoH kiyadhiraM bhavesaMbandhaH // 1 // ~153~ Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [2], uddezaka [3], mUlaM [16], niyukti: [44] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: TOIyAdhyaka cAryAMya prata sUtrAMka ||16|| dIpa anukrama sUtrakRtAGgatA'pi vA // 1 // " etadevAha-'no' naiva vittAdikaM saMsAre kathamapi trANaM bhavati narakAdau patato, nApi rAgAdinopadru-18/2 vaivAlIzIlAka-18 tasya kaciccharaNaM vidyata iti / / 16 // etadevAhaciyuta abbhAgamitaMmi vA duhe,ahavA ukkamite bhavaMtie / egassa gatI ya AgatI,vidumaMtA saraNaM Na mnnii||17|| uddezaH 3 salve sayakammakappiyA,aviyatteNa duheNa paanninno| hiMDaMti bhayAulA saDhA, jAijarAmaraNehi'bhidutA 1818 // 75 // 18. pUrvopAcAsAtavedanIyodayenAbhyAgate duHkhe satyekAkyeva duHkhamanubhavati, na jJAtivargeNa vittena vA kicitkriyate, tathAca "sayaNassavi majjhagao rogAbhihato kilissai ihego / sayaNoviya se roga, na viraMcai neva nAsei // 1 // " athavA upakrama-18 | kAraNairupakAnte vAyuSi sthitikSayeNa vA bhavAntare bhavAntike vA-maraNe samupasthite sati ekasyaivAsumato gatirAgatizca bhavati, 'vidvAna' vivekI yathAvasthitasaMsArakhabhAvasya vettA ISadapi tAvat zaraNaM na manyate, kutaH sarvAtmanA trANamiti, tathAhiRI"ekasya janmamaraNe gatayazca zubhAzubhA bhavAvarte / tasmAdAkAlikahitamekenaivAtmanaH kAryam // 1 // eko karei kamma phalamapi || tassikao samazuhavai / eko jAyai marada ya paraloyaM ekao jAi // 2 // // 17 // anyaca-sarve'pi saMsArodaravivarava-18 tinaH prANinaH saMsAre paryaTantaH khakRtena jJAnAvaraNIyAdinA karmaNA klpitaa:-muukssmvaadrpryaaptkaapyoplkekendriyaadibheden|8|||75|| sajanasyApi mabhyagato rogAmihattaH lizyati bahakaH / khajano'pi ca tasya roga na birecayati (hasathati) naiva nAzayati / / 1 // 2 ekaH karoti karma phalamapi sabaikakaH samabhavati / eko jAyate mriyate ca paralokamekako yAti // 1 // [158] ~154~ Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [2], uddezaka [3], mUlaM [18], niyukti: [44] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||18|| dIpa vyavasthitAH, tathA tenaiva karmaNaikendriyAdyavasthAyAm 'avyaktena' aparisphuTena ziraHzUlAdyalakSitasvabhAvenopalakSaNArthakhAt pravya tena ca 'duHkhena' asAtAvedanIyasvabhAvena samanvitAH prANinaH paryaTanti-araghaTTaghaTIyatranyAyena tArakheva yoniSu bhayAkulAH zaThaI|karmakAritvAt zaThA bhramanti jAtijarAmaraNairabhidrutA-garbhAdhAnAdibhiduHkhaiH pIDitA iti // 18 // kizca iNameva khaNaM viyANiyA,No sulabhaM bohiM ca aahitN| evaM sahie'hipAsae,Aha jiNe iNameva sesagA19 abhaviMsu purAvi bhikkhuvo,AesAvi bhavaMti subbtaa|eyaaiN guNAI Ahu te,kAsavassa annudhmmcaarinno|| idamaH pratyakSAsannavAcisAta imaMdracyakSetrakAlabhAvalakSaNaM 'kSaNam' avasaraM jJAtA taducitaM vidheya, tathAhi-dravyaM jaGga-18 matvapaJcendriyatnasukulotpattimAnuSyalakSaNaM kSetramapyArya dezApaviMzatijanapadalakSaNaM kAlo'pyavasarpiNIcaturthArakAdiH dharmapratipa-% ciyogyalakSaNaH bhAvazca dharmazravaNatacchraddhAnacAritrAvaraNakarmakSayopazamAhitaviratipratipayutsAhalakSayAH, tadevaMvidhaM kSaNam| avasara parijJAya tathA 'bodhiM ca samyagdarzanAvAptilakSaNAM no sulabhAmiti, ekmAkhyAMtamavagamya tadavAtau tadanurUpameva kuyoM| diti zeSaH, akRtadharmANAM ca punadurlabhA bodhiH, tathAhi-laddhelliyaM ca bohiM akarato aNAgayaM ca pattheto / annaM dAI bohiM lambhisi kayareNa molleNaM // 1 // " tadevamutkRSTato'pArddhapudgalaparAvartapramANakAlena punaH sudurlabhA bodhirityevaM sahito jJAnAdimiradhipazyeta-bodhisudurlabhatvaM paryAlocayet , pAThAntaraM vA 'ahiyAsae'tti parIpahAnudIrNAn samyagadhisaheta / etacA''ha 1 syAtA. pra.1 samdhAM ca maudhimakurvan anAgatAM ca prArthayamAnaH / bhanyA (tadA) bodhi lasvase kala rega mUlyena ? // 1 // anukrama [160] A asurary.com ~155~ Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [2], uddezaka [3], mUlaM [20], niyukti: [44] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||20|| dIpa anukrama sUtrakRtAnaM 'jino rAgadveSajetA nAbheyo'STApade khAn sutAnuddizya, tathA'nye'pi idameva zeSakA jinA abhihitavanta iti // 19 // etadAha- 2 vaitAlIzIlAGkA- he bhikSavaH-sAdhavaH, sarvajJaH khaziSyAnevamAmatrayati, ye'bhUvan-atikrAntA jinA' sarvajJAH 'AesAvitti AgamiSyAzca || yAdhya cArTIya. ye bhaviSyanti, tAn vizinaSTi--'suvratA' zobhanavratAH, anenedamuktaM bhavati-tepAmapi jinatvaM suvratatvAdevAyAtamiti, te 8 uddezaH 3 ttiyuta sarve'pyetAn anantaroditAn guNAn 'AhuH' abhihitavantaH, nAtra sarvajJAnAM kacinmatabheda ityuktaM bhavati, te ca 'kaashypsy| // 76 // RSabhakhAmino barddhamAnakhAmino vA sarve'pyanucIrNadharmacAriNa iti, anena ca samyagdarzanajJAnacAritrAtmaka eka evaM mokSamAge, | ityAvaditaM bhavatIti // 20 // abhihitAMza guNAnudezata AhativiheNavi pANamA haNe,Ayahite aNiyANa saMvuDe / evaM siddhA aNaMtaso,saMpai je a annaagyaavre||21|| evaM se udAhu aNuttaranANI aNuttaradaMsI aNuttaranANadasaNadhare / arahA nAyaputte bhagavaM vesAlie |viyAhie // 22 // tibemi // iti zrIveyAliyaM bitIyamajjhayaNaM samattaM // (gAthAyaM. 174) / 'trividhena' manasA bAcA kAyena yadivA-kRtakAritAnumatibhirvA 'prANino' dazavidhaprANabhAjo mA hanyAditi, prathamamidaM / mahAvratam , asya copalakSaNArthatvAt evaM zepANyapi draSTavyAni, tathA''tmane hita AtmahitaH, tathA nAstha svagovAtyAdilakSaNaM ni18 dAnamastItyanidAnaH, tathendriyanoindriyairmanovAkAyairvA saMvRtasviguptigupta ityarthaH, evambhUtazrAvazyaM siddhimayAmotItyetadarzayati [162] easesehoeae ~156~ Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [2], uddezaka [3], mUlaM [22], niyukti: [44] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: eseae aoist prata sUtrAMka ||22|| evam anantaroktamArgAnuSThAnenAnantAH 'siddhA' azeSakarmakSayamAjaH saMvRttA viziSTa sthAnabhAjo vA, tathA 'sampati' vartamAne kAle siddhigamanayogye sidhyanti, apare vA anAgate kAle etanmArgAnuSThAyina eva setsyanti, nApara: siddhimArgo'stIti bhA-11 vArthaH // 21 // etaca sudharmakhAmI jambUsvAmiprabhRtibhyaH skhaziSyebhyaH pratipAdayatItyAha-'evaM se'ityAdi 'evam uddezakatrayAbhihitanItyA 'sa' RSabhakhAmI svaputrAnuddizya 'udAhutavAn' pratipAditavAn , nAsottaraM-pradhAnamastItyanuttaraM taca ta-18 jJAnaM ca anuttarajJAnaM tadasyAstItyanuttarajJAnI tathA'nuttaradarzI, sAmAnya vizeSaparicchedakAvayodhasvabhAva iti, bauddhamatanirAsadvAreNa jJAnAdhAraM jIvaM darzayitumAha-'anuttarajJAnadarzanadhara' iti kathaJcidbhinnajJAnadarzanA''dhAra ityarthaH, 'aIn surendrA| dipUjA) jJAtaputro varddhamAnakhAmI RSabhakhAmI cA 'bhagavAn' aizvaryAdiguNayukto vizAlyAM nagaryA varddhamAno'smAkamAkhyA| tavAn , RSabhakhAmI yA vizAlakulodbhavakhAdvaizAlikaH, tathA coktam-"vizAlA jananI yasya, vizAlaM kulameva vA / vizAlaM|| pravacanaM cAssa, tena vaizAliko jinaH // 1 // " evamasau jina AkhyAteti / itizabdaH parisamAptyartho, avImIti uktAoM, nayAH pUrvavaditi / / 22 // tRtIya udezakA samApta, tatsamAptau ca samAna dvitIyaM baitAlIyamadhyayanaM // dIpa Sastawwwsasabasa anukrama [164] sectsestaesesese 1(vacana) yasya pra. maharana atra davitIya-adhyayanaM parisamAptama ~ 157~ Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [3], uddezaka [-], mUlaM [22...], niyukti: [45] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||22|| dIpa sUtrakatAeM atha tRtIyasyopasargAdhyayanasya prathamoddezakaH prArabhyate // 3 upasazIlAkSA godhya cApIyattiyuta uddezaH1 uktaM dvitIyamadhyayanam , adhunA tRtIyamArabhyate-asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantaraM khasamayaparasamayaprarUpaNA'bhihitA, tathA // 7 // parasamayadoSAn khasamayaguNAMzca parijJAya skhasamaye nodho vidheya ityetaccAbhihitaM, tasya ca pratibuddhasya smygutthaanenosthitsy| sataH kadAcidanukUlapratikUlopasargAH prAdurbhaveyuH, te codIrNAH samyak soDhavyA ityetadanenAdhyayanena pratipAdyate, tato'nena ? sambandhenAyAtasyAsyAdhyayanasya cakhAryanuyogadvArANi bhavanti, tatropakramAntargatoAdhikArI dveSA adhyayanArthAdhikAra uddezArthA-10 dhikArazna, tatrAdhyayanArthAdhikAraH 'saMbuddhassuvasagmA' ityAdinA prathamAdhyayane pratipAditaH, uddezArthAdhikAraM tUtaratra khayameva | niyuktikAraH pratipAdayiSyatIti, nAmaniSpannaM tu nikSepamadhikRtya niyuktikRdAha udhasaggaMmi ya chakaM dabve ceyaNamaceyaNaM duvihaM / AgaMtugo ya pIlAkaro ya jo so ubassaggo // 45 // nAmasthApanAdravyakSetrakAlabhAvabhedAt upasargAH SoDhA, tatra nAmasthApane kSuNNavAdanAdRtya dravyopasarga darzayati 'dravye dravya-18 viSaye upasagoM dvedhA, yatastathyamupasargakartR cetanAcetanabhedAt dvividhaM, tatra tiryamanuSyAdayaH khAvayavAbhighAtena yadupasarga-18 14 yanti sa sacinadravyopasargaH, sa eva kASThAdinetaraH / 'tattvabhedaparyAyAkhye ti, tatropasarga upatApaH zarIrapIDotpAdanamityAdi-12 anukrama elesesesevedeseserve [164] // 77 // atra tRtIya-adhyayanaM 'upasarga'sya ArambhaH, dvitIya evaM tRtIya-adhyayanasya abhisaMbaMdha:, upasarga-zabdasya nikSepAH ~158~ Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [3], uddezaka -], mUlaM [22...], niyukti: [46] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||22|| paryAyAH, bhedAzca tiryaGmanuSyopasargAdayaH nAmAdayazca, tattvavyAkhyAM tu niyuktikadeva gAthApazcArddhana darzayati-aparamAdivyAdeH 18| AgalatItyAgantuko yo'sAvupasargoM bhavati, sa ca dehasya saMyamasya vA pIDAkArIti // kSetropasargAnAha khettaM bahuoghapayaM kAlo egNtduusmaadiio| bhAve kammabhudao, so duviho oghuvakkamio // 46 // yasmin kSetre yahUnyodhataH sAmAnyena padAni-krUracaurAdyupasargasthAnAni bhavanti tatkSetraM bahoghapadaM, pAThAntaraM vA 'bahoghabhayaM' bahUnyodhato bhayasthAnAni yatra tattathA, taca lADhAdi viSayAdikaM kSetramiti, kAlaskhekAntaduSpamAdiH, AdigrahaNAt yo yasin kSetre dAkhotpAdako grISmAdiH sa gRhyata iti, karmaNAM jJAnAvaraNIyAdInAmabhyudayo bhAvopasarga iti, sa ca upasargaH sarvo'pi sAmAnyena audhikaupakramikabhedAt dedhA, tatraudhiko'zubhakarmaprakRtijanito bhAvoSasoM bhavati, aupakramikastu daNDakazAzastrA| dinA'sAtavedanIyodayApAdaka iti // tatrAdhikaupakramikayorupasargayoropakramikamadhikRtyAha upakamio saMyamavigdhakare tasthuvakkame pagayaM / ve caubciho devamaNuyatiriyAyasaMvetto // 47 // upakramaNamupakramaH, karmaNAmanudayaprAptAnAmudayaprApaNamityarthaH, etacca yadravyopayogAta yena vA dravyeNAsAtAvedanIyAdyazubhaM / karmodIryate yadudayAcAlpasaccasya saMyamavighAto bhavati ata aupakramika upasargaH saMyamavighAtakArIti, iha ca yatInAM mokSa prati pravRttAnAM saMyamo mokSAnaM varvate tasya yo vighnahetuH sa evAtrAdhikriyata iti darzayati-tatra-auSikopakramikayoraupakramike treatrenecesecccevecenesesease dIpa anukrama [164] AREauratoninternational SHERanataram.org | upasarga-zabdasya nikSepA:, ~159~ Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||22|| dIpa anukrama [164 ] sUtrakRtAGgaM zIlAGkA cAyayatra ciyutaM 1197 11 Jan Eucator "sUtrakRt" - aMgasUtra- 2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 3 ], uddezaka [-] mUlaM [22...], niryuktiH [48] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH na 'prakRtaM ' prastAvaH tenAtrAdhikAra itiyAvat sa ca 'dravye' dravyaviSayacintyamAnazcaturvidho bhavati, tadyathA -- daiviko mAnuSa|stairava AtmasaMvedanazreti // sAmpratameteSAmeva bhedamAha ekkeko ya caDaviho aTThaviho bAbi solasaviho vA ghaDaNa jayaNA va tesiM eto vocchaM ahi (hI) pAraM ( rA ) 48 ekaiko divyAdiH 'caturvidhaH caturbhedaH, tatra divyastAvat hAsyAt pradveSAt vimarzAt pRthagvimAtrAtaveti mAnuSA api hAsyataH pradveSAdvimarzAt kuzIlapratisevanAtatha, tairathA api caturvidhAH, tadyathA-bhayAt pradveSAd AhArAdapatyasaMrakSaNAt, AtmasaMvedanA: caturvidhAH, tadyathA - paTTanAto lezanAtaH - aGgulyAdyavayava saMkSeparUpAyAH stambhanAtaH prapAtAcceti, yadivA - vAtapittaleSmasaMnipAtajanitacaturtheti sa eva divyAdicaturvidho'nukUlapratikUlabhedAt aSTadhA bhavati sa eva divyAdiH pratyekaM yacaturdhA prAgdarzitaH sa caturNAM catuSkakAnAM melApakAt SoDazabhedo bhavati teSAM copasargANAM yathA ghaTanA sambandhaH prAptiH prAptAnAM cAdhisahanaM prati yatanA bhavati tathApta Urddhamadhyayanena vakSyate ityayamatrArthAdhikAra iti bhAvaH // 4 // uddezArthA|dhikAramadhikRtyAha paDhamaMmi ya paDhilomA huMtI aNulomagA ya bitiyaMmi ( vieNAIkayA ya aNulomA ) / laie ajjhatathi sohaNaM ca paravAdivayaNaM ca // 49 // he usarisehiM aheuehiM samayapaDiehiM NiuNehiM / sIlakhalitapaNNavaNA kathA cautthaMmi use / / 50 / / land upasarga - zabdasya nikSepAH, uddezAnAm arthAdhikAra: For Parts Only ~160~ 3 upasagodhya0 uddezaH 1 / / 26 / / Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [3], uddezaka [1], mUlaM [1], niyukti: [50] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka Taerasacreens ||1|| dIpa prathame uddezake 'pratilomAH' pratikUlA upasargAH pratipAdyanta iti, tathA dvitIye 'jJAtikRtAH' vajanApAditA anulomA-anukU-18 R lA iti, tathA tRtIye adhyAtmaviSIdanaM paravAdivacanaM cetyayamarthAdhikAra iti, caturthoddezake ayamarthAdhikAraH, tadyathA-tisa-18 dRzaiH' hekhAmAsairye'nyatairthikaivyudrAhitAH-pratAritAsteSAM zIlaskhalitAnAMcyAmohitAnAM prajJApanA-yathAvasthitArthaprarUpaNA sva|samayapratItainipuNabhaNitehetubhiH kRteti // sAmprataM sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramugAra NIyaM, tavedam sUraM maNNai appANaM, jAva jeyaM na psstii| jujjhataM daDhadhammANaM, sisupAlo va mahArahaM // 1 // payAtA sUrA raNasIse, saMgAmaMmi uvaTTite / mAyA puttaM na yANAi, jeeNa parivicchae // 2 // kacillaghuprakRtiH saGgrAme samupasthite zUramAtmAnaM manyate-nistoyAmbuda ivAtmazlAghApravaNo vAgbhivisphUrjan garjati, tadyathAna matkalpaH parAnIke kazcit subhaTo'stIti, evaM tAvadgati yAvat puro'vasthitaM prodyatAsiM jetAraM na pazyati, tathA coktam-8 | "tAvadajaH prasutadAnagaNDaH, karotyakAlAmbudagarjitAni / yAvana siMhasya guhAsthalIpu, lAGgalavisphoTaravaM zRNoti // 1 // dRSTAntamantareNa prAyo lokasyArthAvagamo bhavatItyatastadavagataye dRSTAntamAha-yathA mAdIsutaH zizupAlo vAsudevadarzanArapAka AtmazlAghApradhAnaM garjitavAn , pazcAcca yudhyamAnaM-zastrANi vyApArayantaM dRDhaH-samartho dharma:-svabhAvaH sAmAbhaGgarUpo yasa sa tathA taM, mahAn ratho'syeti mahArathaH, sa ca prakramAdatra nArAyaNastaM yudhyamAnaM dRSTvA prAggarjanApradhAno'pi kSobhaM gataH, ekAcavI esesesesesereerceoe anukrama [165] secretaaksepeasakaees atra tRtIya-adhyayane prathama-uddezakasya Arambha: ~161~ Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [3], uddezaka [1], mUlaM [2], niyukti: [50] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||2|| sUtrakRtAGga dArTAntikepi yojanIyamiti / bhAvArthastu kathAnakAdavaseyaH, taccedam-vasudevasusAe~ suo damaghosaNarAhiveNa maddIe / jAo KR3. upasazIlAGkA-18 unbhuo'bhuyabalakalio kalahapattaho // 1 // daddUNa tao jaNaNI caumbhuyaM puttamambhuyamaNagdhaM / bhayaharisavimhayamuhI pucchai | gAMdhya cApIya uddezaH1 ciyutaM mittiyaM sahasA ||2||nnemicienn muNiUNa sAhiyaM tIi hahahiyayAe / jaha esa tubbha putto mahAbalo ijjao samare ||3|| eyassa yajaM dahaNa hoi sAbhAviyaM bhuyAjuyalaM / hohI tao ciya bhayaM sutassa te Natthi saMdeho // 4 // sAvi bhayaveviraMgI // 79 // puttaM daMsei jAva kaNhassa / tAvazciya tassa ThiyaM payaitthaM varabhuyAjuyalaM // 5 // to kaNhassa piucchA puttaM pADei pAyapIdami / avarAhakhAmaNasthaM sovi sayaM se khamissAmi // 6 // sisuvAlo vi hu junvaNamaeNa nArAyaNaM asambhehiM / vayaNehiM bhaNaha sovihu18| khamai khamAe samatthovi // 7 // avarAhasae puNNe vArijaMto Na ciTTaI jAhe / kaNheNa tao chinnaM cakeNaM uttamaMga se // 8 // sAmprataM sarvajanapratItaM vArtamAnika dRSTAntamAha-'payAyA' ityAdi, yathA vAgmivispharjantaH prakarSaNa vikaTapAdapAtaM 'raNazi-18 dIpa anukrama [166] // 79 // 1 basudevasamaH suto damaghoSanarAdhipena mAyAH / jAtazcaturbhujo'mRtavalakalitaH praaptkshaarthH||1||ssttvaa tato jananI caturbhu putramatamanargham / bhayaha paine-16 pirAzI pRcchati maimittikaM sahasA // 2 // naimittikena muNityA sAhitaM tasyai iSTadabAye / yathaiva tava putro mahAbalo durjayaH samare / / 3 // etasya ca ye dRSTvA bhavet || TO | sAbhAvika ajayugalam / bhaviSyati tata epa bhayaM sutara te nAsti saMdehaH ||4||saa'pi bhayavepirAsI putra parabhujayugalam / / 5 // tarAH kRSNasya pitRvasA putraM pAtayati paadpiitthe| aparAdhakSAmaNArtha so'pi zataM tasya kSamiSye // 6 // zizupAlo'pi yauvanamadena nArAyaNa-181 masabhyaH / bacanairbhaNati so'pi ca kSamate kSamayA samartho'pi // 7 // aparAdhazate pUrNa vAryamANo'pi na tiSThati gadA / kRSNena tatazchinna banegottamA tassa . ~162~ Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [3], uddezaka [1], mUlaM [2], niyukti: [50] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||2|| rasi' saMgrAmamUrdhanyagrAnIke yAtA-gatAH, ke te?-'zUrAH' zUraMmanyA:-mubhaTAH, tataH satrAme samupasthite patatparAnIkasubhaTa-18 muktahetisaGkAte sati tatra ca sarvasvAkulIbhUtakhAt 'mAtA putraM na jAnAti' kaTIto prazyantaM stanandhayamapi na samyak prati-18 jAgatItyevaM mAtAputrIye sakAme parAnIkasubhaTena jetrA cakrakuntanArAcazaktyAdibhiH pariH-samantAt vividham-anekaprakAra kSatohatazchinno vA yathA kavidalpasaco bhAmupayAti dIno bhavatItiyAvaditi // 2 // dASTontikamAha--- evaM sehevi appuTe, bhikkhaayriyaaakovie| sUraM maNNati appANaM, jAva lUhaM na sevae // 3 // jayA hemaMtamAsaMmi, sItaM phusai svgN| tattha maMdA visIyaMti, rajjahINA va khattiyA // 4 // 'eca'miti prakrAntaparAmarzArthaH, yathA'sau zUraMmanya utkRSTasiMhanAdapUrvaka saGgrAmazirasyupasthitaH pazcAjjetAraM vAsudevamanyaM vA | yudhyamAnaM dRSTvA denyamupayAti, evaM 'zakSakaH' abhinavapravajitaH priiphai| 'aspRSTaH' acchataH kiM pravajyAyAM duSkaramityevaM garjena | 'bhikSAcaryAyAM' bhikSATane 'akovidaH' anipuNaH, upalakSaNArthakhAdanyatrApi sAdhvAcAre'bhinavapravrajitalAdapraSINaH, sa eva-18 mbhUta AtmAnaM tAvacchizupAlavat zUraM manyate yAvajjetAramiva 'rUkSaM saMyama karmasaMzleSakAraNAbhAvAt 'na sevate' na bhajata iti, vitprAptau tu bahavo gurukarmANo'lpasattvA bhAmupayAnti // 3 // saMyamassa rUkSakhapratipAdanAyAha-'jayA hemaMte' ityAdi, 'yadA' kadAcit 'hemantamAse' pauSAdau 'zIta' sahimakaNavAtaM 'spRzati' lagati 'tatra' tasminnasajhe zItaspazeM lagati sati eke Receneseseserelesesesese dIpa anukrama [166] ~163~ Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||8|| dIpa anukrama [168] sUtrakRtAGga zIlAGkAcAryayacita // 80 // "sUtrakRt" - aMgasUtra - 2 (mUlaM + niryuktiH + vRtti:) zrutaskaMdha [1], adhyayana [ 3 ], uddezaka [1], mUlaM [4], niryuktiH [50 ] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra- [ 02] "sutrakRt mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH 'mandA' jaDA gurukarmANo 'viSIdanti' dainyabhAvamupayAnti 'rAjyahInA' rAjyacyutAH yathA kSatriyA rAjAna iveti ||4|| uSNaparISahamadhikRtyAha puTTe gimhAhitAveNaM, vimaNe supivAsie / tattha maMdA visIyaMti, macchA appodae jahA // 5 // sadA dattesaNA dukkhA, jAyaNA duppaNolliyA / kammattA dubbhagA ceva, izccAhaMsu puDhojaNA // 6 // 'grISme' jyeSThApADhArUye abhitApastena 'spRSTa:' chupto vyAptaH san 'vimanAH' vimanaskaH, suSThu pAtumicchA pipAsA tAM prApto| nitarAM vuDabhibhUto bAhulyena dainyamupayAtIti darzayati- 'tantra' tasminuSNaparISahodaye 'mandA' jaDA azaktA 'viSIdanti' yathA | parAbhaGgamupayAnti dRSTAntamAha-matsyA alpodake viSIdanti, gamanAbhAvAnmaraNamupayAnti evaM saccAbhAvAtsaMyamAt azyanta iti idamuktaM bhavati yathA matsyA alpavAdudakasya grISmAbhitApena taptA avasIdanti evamalpasaccAzcAritrapratipattAvapi jallamalakledaklinnagAtrA vahiruSNAbhitaptAH zItalAn jalAzrayAn jaladhArAgRhacandanAdInuSNapratikArahetUnanusarante -- vyAkulitacetasaH | saMyamAnuSThAnaM prati viSIdanti // 5 sAmprataM yAcyAparISahamadhikRtyAha - 'sadA datte' ityAdi yatInAM 'sadA' sarvadA dantazodhanAdyapi pareNa dazam eSaNIyam - utpAdAyeSaNAdoparahitamupabhoktavyamityataH kSudhAdivedanArttAnAM yAvajjIvaM paradattaiSaNA duHkhaM bhavati, apiceyaM 'yAcyA' yAcyAparISaho'lpasacairduHkhena 'praNodyate' tyajyate, tathA cokam - "khijjara muhalAvaNaM 1 zrImate mukhAvaNyaM vAcA gilati (ghUrNati) kaNThamadhye kahakahakahita hRdayaM dehIti paraM bhagadaH // 1 // Eucation Intematon For Park Use Only ~164~ statstatsesen 3 upasa godhya0 uddezaH 1 // 80 // Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [3], uddezaka [1], mUlaM [6], niyukti: [50] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||6|| 4 vAyA gholei kaMThamajhami / kahakahakahei hiyayaM dehitti paraM bhaNaMtassa // 1 // gatibhraMzI mukhe dainya, gAvakhedo vivarNatA / maraNe 18 yAni cihnAni, tAni cihAni yAcake // 1 // " ityAdi, evaM dustyaja yAcyAparIpahaM parityajya gatAbhimAnA mahAsattvA brAnAdya bhivRddhaye mahApuruSasevitaM pandhAnamanuvrajantIti / zlokapazcAnA''krozaparISahaM darzayati -pRdhagajanA' prAkRtapuruSA anAryakalpA 6 18'ityevamAhuH ityevamuktavantA, vayathA-ye ete yatayaH jallAviladehA luzcitazirasaH kSudhAdivedanAgrastAste ete pUryAcaritaH karma-18 bhirAtaH pUrvakhakRtakarmaNaH phalamanubhavanti, yadivA-karmabhiH-kRSyAdibhirAcA:-tatkartumasamarthI udvigrAH santo yatayaH saMvRttA iti, tathaite 'durbhagAH' sarveNaiva putradArAdinA parityaktA nigetikAH santaH pravajyAmabhyupagatA iti // 6 // ete sadde acAyaMtA, gAmesu Nagaresu vA / tattha maMdA visIyaMti, saMgAmaMmiva bhIruyA // 7 // appege khudhiyaM bhikkhU, suNI DaMsati lUsae / tattha maMdA visIyaMti, teupuTThA va pANiNo // 8 // 'etAn pUrvoktAnAkrozarUpAna tathA cauracArikAdirUpAn zabdAn soDumazaknuvanto grAmanagarAdau tadantarAle vA vyavasthitAH |'tatra' tasin Akroze sati 'mandA' ajJA laghuprakRtayo 'viSIdanti' vimanaskA bhavanti saMyamAdvA bhrazyanti, yathA bhIravaH |'saMgrAme raNazirasi camakuntAsizaktinArAcAkule raTatpaTahazahajhallarInAdagambhIre samAkulAH santaH pauruSaM parityajyAyazaHpaTa-18 | hamaGgIkRtya bhajyante, evamAkrozAdizabdAkarNanAdalpasacAH saMyame viSIdanti // 7 // vadhaparIpahamadhikRtyAha-'appege' ityA-11 aNdiNciNdi dIpa anukrama [170] ~165~ Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [3], uddezaka [1], mUlaM [8], niyukti: [50] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: 2.upasa prata sUtrAMka ||8|| sUtrakRtAGgadi , apiH saMbhAvane, ekA kaviSvAdiH lUpayatIti lUpakaH prakRtyaiva krUro bhakSakaH, 'khudhiya'ti kSudhitaM-pubhukSitaM bhikSAmaTantaM zAlAGkA- bhikSu 'dazati' bhakSayati dazanairaGgAvayavaM vilumpati, 'tatra' tasmin zvAdibhakSaNe sati 'mandA' ajJA alpasattvatayA 'viSI- godhya. cArgIyadanti' dainyaM bhajante, yathA 'tejasA' aminA 'spRSTA' dahyamAnAH 'pANino' jantavo bedanArtAH santo viSIdanti-gAtraM uddezaH 1 ttiyutaM |saMkocayantyArtadhyAnopahatA bhavanti, evaM sAdhurapi krUrasavairabhidrutaH saMyamAd bhrazyata iti, duHsahatyAdvAmakaNTakAnAm // 8 // punarapi tAnadhikRtyAha appege paDibhAsaMti, paDipaMthiyamAgatA / paDiyAragatA ete, je ete eva jiivinno||9|| appege vai jujaMti, nagiNA piMDolagAhamA / muMDA kaMDUviNaTuMgA, ujallA asamAhitA // 10 // apiH saMbhAvane, 'eke' kecanApuSTadharmANa:-apuNyakarmANaH 'pratibhASante' yuvate, pratipatha:-pratikUlasaM tena caranti | prAtipanthikAH-sAdhuvidveSiNastadbhAvamAgatAH kathazcitpratipathe vA dRSTA anAryA etad buvate, sambhAvyata aitadevaMvidhAnA, tadyathA-pratIkAra:-pUrvocaritasya karmaNo'nubhavasta meke gatAH-prAptAH khakRtakarmaphalabhogino 'ya ete' yatayaH 'evaMjIvina' iti paragRhANyaTanti ato'ntaprAntabhojino'dattadAnA luzcitazirasaH sarvabhogavazcitA dAkhitaM jIvantIti // 9 // kiza-apyeke 8 // 81 // | kecana kumRtiprasatA anAryA vAcaM yuJjanti-bhASante, tadyathA-ete jinakalpikAdayo nagnAstathA 'piMDolagapatti parapiNDaprA zusita pra. zAkSiya 02 tArayaNine te cU03 piDesu dIyamAnesu ulleti abhamA adhamajAtayaH pU. 4 ujAtAH bhaSTAH cu. Serstaeesereemenecene dIpa anukrama [172] ~166~ Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [3], uddezaka [1], mUlaM [10], niyukti: [50] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||10|| dIpa rthakA adhamA:--malApilakhAt jugupsitA 'muNDA' luzcitazirasaH, tathA-kacitkaNDakRtakSatai rekhAbhiryA vinaSTAhA| vikRtazarIrAH, apratikarmazarIratayA vA kacidrogasambhave sanatkumArabadvinaSTAGgaH, tathodgato jala:-zuSkapraskhedo yeSAM te ujallA:, tathA 'asamAhitA' azobhanA bIbhatsA duSTA vA prANinAmasamAdhimutpAdayantIti // 10 // sAmpratametaddhApakANAM vipAkadarzanAyAha___ evaM vippaDibannege, appaNA u ajaannyaa| tamAo te tamaM jaMti, maMdA moheNa pAuDA // 11 // puTTho ya daMsamasaehiM, taNaphAsamacAiyA / na me diTTe pare loe, jai paraM maraNaM siyA // 12 // 'evam' anantarIktanItyA 'eke' apuNyakarmANo 'vipratipannAH' sAdhusanmArgadveSiNaH 'AtmanA' svayamajJAH, tuzabdAda-18 nyeSAM ca cive kinAM vacanamakurvANAH santaste 'tamasaH' ajJAnarUpAdutkRSTaM tamo 'yAnti' gAnti, yadivA-adhastAdapyadhastanI gatiM gacchanti, yato 'mandA' jJAnAvaraNIye nAvaTabdhAH tathA 'mohena' midhyAdarzanarUpeNa 'prAvRtA' AcchAditAH sntH|||| khiDgaprAyAH sAdhuvidveSitayA kumArgagA bhavanti, tathA coktam-"eka hi cakSuramalaM sahajo vivekastadvadbhireva saha saMvasatidi-18 tIyam / etad dvayaM bhuvi na yasya sa taccatojadharUsyApamArgacalane khalu ko'praadhH||1||"|| 11 // daMzamazakaparIpahamadhikRtyAha-kacissindhutAmralipsa kokaNAdike deze adhikA daMzamazakA bhavanti tatra ca kadAcitsAdhuH paryaTestaiH spRSTazca' bhakSitaH tathA niSkizcanakhAt tRNeSu zayAnastatsparza sohumazanuvan AtaiH san evaM kadAcicintayet , tadyathA-paralokArthametahuSkaramanuSThAna anukrama [174] ~167~ Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka // 12 // dIpa anukrama [176 ] sUtrakRtAGga zIlAGkA cAryIyaciyutaM // 82 // "sUtrakRt" - aMgasUtra - 2 (mUlaM + niryuktiH + vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 3 ], uddezaka [1], mUlaM [12], niryuktiH [50] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH kriyamANaM ghaTate, na cAsau mayA paralokaH pratyakSeNopalabdhaH, apratyakSatvAt, nApyanumAnAdinopalabhyata iti, ato yadi paraM | mamAnena klezAbhitApena maraNaM syAt, nAnyatphalaM kiJcaneti // 15 // apica Education Internation saMtattA kesaloeNaM, baMbhaceraparAiyA / tattha maMdA visIyaMti, macchA viTTA va keNe // 13 // AyadaMDasamAyAre, micchAsaMThiyabhAvaNA / harisappaosamAvannA, keI saMti'nAriyA // 14 // samantAt taptAH santaptAH kezAnAM 'loca' utpATanaM tena, tathAhi -sarudhirakezotpATane hi mahatI pIDopapadyate, tayA cAlpasaccAH visrotasikAM bhajante, tathA 'brahmacarya' bastinirodhastena ca 'parAjitAH' parAbhannAH santaH 'tatra' tasmin kezotpATane'tidurjayakAmodreke vA sati 'mandA' jaDA- laghuprakRtayo viSIdanti saMyamAnuSThAnaM prati zItalIbhavanti, sarvathA saMyamAd vA bhrazyanti yathA matsyAH 'ketane' matsyabandhane praviSTA nirgatikAH santo jIvitAd bhrazyanti evaM te'pi varAkAH sarvakaSa kAmaparAjitAH saMyamajIvitAt bhrazyanti // 13 // kizva AtmA daNDyate-khaNDyate hitAt azyate yena sa AtmadaNDaH 'samAcAraH' anuSThAnaM yeSAmanAryANAM te tathA, tathA mithyA viparItA saMsthitA-vAgrahArUDhA bhAvanA- antaHkaraNa vRttiryeSAM te mithyA| saMsthitabhAvanA - mithyA khopahatadRSTaya ityarthaH, harSazca pradveSaca harSapradveSaM tadApannA rAgadveSasamAkulA itiyAvat va evambhUtA a 1 kaDavasaMThiyA macchA pANIe paDiniyatte oyAriti khuNI emAdI For Parts Only ~ 168~ 3 upasa godhya0 uddezaH 1 // 82 // waryru Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [3], uddezaka [1], mUlaM [14], niyukti: [50] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||14|| dasegassesGas nAryAH sadAcAraM sAdhu krIDayA pradveSeNa vA krUrakarmakAritAt 'lUSayanti' kadarthayanti daNDAdibhirvAgbhiveti // 14 // etadeva darzayitumAha appege paliyaMte siM, cAro corotti suvvayaM / baMdhati bhikkhuyaM bAlA, kasAyavayaNehi ya // 15 // tattha daMDeNe saMvIte, muTriNA adu phaileNa vA / nAtINaM saratI bAle, itthI vA kuddhagAmiNI // 16 // ete bho ! kasiNA phAsA, pharusA durhiyaasyaa| hatthI vA sarasaMvittA, kIvA vasa gayA gihaM // 17 // tibemi // iti tRtIyAdhyayanasya prathamoddezakaH smaaptH|| (gAthAgraM0 191) api saMbhAvane, eke anAryA AtmadaNDasamAcArA mithyAsopahatabuddhayo rAgadveSaparigatAH sAdhu 'paliyaMte siMti anAryadezaparyante vartamAna 'cAroni caro'yaM 'caura' ayaM stena ityevaM masA suvrataM kadarthayanti, tathAhi-'vananti' rajjvAdinA saMyamayanti 'bhikSuka' bhikSaNazIlaM 'vAlA' ajJAH sadasadvivekacikalAH tathA 'kaSAyavacanaizca krodhapradhAnakaTukavacanairnibhalaiyantIti // 15 // apica-tatra' tasminnanAryadezaparyante vartamAnaH sAdhuranAyaH 'daNDena' yaSTinA muSTinA vA 'saMvIta.' praha-18 to'dhavA 'phalena vA' mAtuliGgAdinA khaDgAdinA vA sa sAdhurevaM taiH kadaya'mAnaH kazcidapariNataH 'bAla' ajJo 'jJAtInAM yeSAM parasparavirodhaH pU02 khIlo upahAro vAradA Seeehackersesesesersekes@sers dIpa anukrama [178] ~169~ Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||17|| dIpa anukrama [181] sUtrakRtAGga zIlAGkAcAryIyaciyurta // 83 // "sUtrakRt" - aMgasUtra - 2 (mUlaM + niryuktiH + vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 3 ], uddezaka [1], mUlaM [17], niryukti: [50] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH svajanAnAM smarati, tadyathA - yadyatra mama kacit sambandhI syAt nAhamevambhUtAM kadarthanAmavAnuyAmiti, dRSTAntamAha-yathA zrI | kruddhA satI khagRhAt gamanazIlA nirAzrayA mAMsapezIva sarvaspRhaNIyA taskarAdibhirabhidrutA satI jAtapazcAttApA jJAtInAM sarati hai evamasAvapIti // 16 // upasaMhArArthamAha-bho iti ziSyAmantraNaM, ya eta AditaH prabhRti daMzamazakAdayaH pIDotpAdakalena parIpahA evopasargA abhihitAH 'kRtlA:' saMpUrNA bAhulyena spRzyante sparzendriyeNAnubhUyanta iti sparzAH, kathambhUtAH 1'paruSAH' paruSairanAryaiH kRtatvAt pIDAkAriNaH te cAlpasaccairduH khenAdhisadyante sAMbAsahamAnA laghuprakRtayaH kecanA zlAghAmaGgIkRtya hastina iva raNazirasi 'zarajAlasaMvItAH zarazatAkulAM bhaGgamupayAnti evaM 'klISA' asamarthA 'avazAH paravazAH karmAyattA gurukarmANaH punarapi gRhameva gatAH, pAThAntaraM vA 'tidhvasahe'ti tIcairupasagairabhidrutAH 'zaThAH' zaThAnuSThAnAH saMyamaM parityajya gRhaM gatAH, iti bravImIti pUrvavat // 17 // upasargaparijJAyAH prathamodezaka iti---- // atha tRtIyAdhyayanasya dvitIyodezakaH prArabhyate // Euratom a uktaH prathamodezakaH, sAmprataM dvitIyaH samArabhyate - asya cAyamabhisambandhA, ihopasargaparijJAdhyayane upasargAH pratipiSAda 938TET: atra tRtIya adhyayanasya dvitIya uddezakasya ArambhaH For Parka Lise Only ~ 170~ 3 upasargAdhya uddezaH 2 // 83 // wwwnayora Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [3], uddezaka [2], mUlaM [1], niyukti: [50] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||1|| ersectseceiceseseatserselectroes dIpa vipitAH, te cAnukUlAH pratikUlAca, tatra prathamoddezake pratikUlAH pratipAditAH, iha khanukUlAH pratipAdyanta ityanena sambandhenAyAtasthAsyoddezakasyAdimUtram ahime suhamA saMgA, bhikkhuNaM je duruttarA / jattha ege visIyaMti, Na cayaMti javittae // 1 // appege nAyao dissa, royaMti privaariyaa| posaNe tAya ! puTTho'si, kassa tAya! jahAsiNe? // 2 // 'atha' iti Anantaye, pratikUlopasargAnantaramanukUlAH pratipAdyanta ityAnantaryArthaH, te 'imeM anantaramevAbhidhIyamAnAH pratyazAsanabAcikhAdidamA'bhidhIyante, te ca 'sUkSmA: prAyazcetovikArakArikhenAntarAH, na pratikUlopasargA iva vAhulyena zarIravikA-16 | rakArikhena prakaTatayA yAdarA iti, 'saGgA' mAtApitrAdisambandhAH ya ete 'bhikSUNAM' sAdhUnAmapi 'duruttarA' durlakkyA-dura|tikramaNIyA iti, prAyo jIvitavizakarairapi pratikUlopasagairudInumAdhyasthyamavalampayituM mahApuruSaH zakyam, ete khanukUlopasa-1% rgAstAnapyupAyena dharmAcyAvayanti, tato mI duruttarA iti, 'yatra' yecUpasargeSu satsu 'eke' alpasavAH sadanuSThAnaM prati 'viSIdanti' zItalavihArivaM bhajante sarvathA cA saMyamaM tyajanti, naivAtmAnaM saMyamAnuSThAnena 'yApayituM'-vartayituM tasmin vA | vyavasthApayituM 'zakuvanti' samarthA bhavantIti // 1 // tAneca sUkSmasaGgAn darzayitumAha-'api: saMbhAvane 'eke' tathAvidhA 'jJAtayaH' khajanA mAtApitrAdayaH pravrajantaM pratrajitaM vA 'dRSTvA' upalabhya 'parivArya' ceSTayikhA rudanti rudanto vadanti ca 1 yataH pra. eeeeeeeeeeeeeeeeeeeees anukrama [182] ~171~ Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [3], uddezaka [2], mUlaM [2], niyukti: [50] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: 3upasa prata sUtrAMka ||2|| bhodhyaka sUtrakRtAGgaM zIlAkA- cAIyattiyuta // 8 // dInaM yathA-bAlyAt prabhRti khamasAmiH poSito vRddhAnAM pAlako bhaviSyatItikRtvA, tato'dhunA 'na.' asAnapi tvaM 'tAta' putra 'poSaya' pAlaya, kasa kRte-kena kAraNena kakha vA balena tAtAsAn tyajasi, nAsAkaM bhavantamantareNa kazcitrAtA vidyata iti // 2 // kizca uddezaH 2 eseseserceptsecccersenserserceaee dIpa Keepercersesekeepersectserseroesere piyA tetherao tAta!, sasA te khuDDiyA imaa|bhaayrote sagA tAta!, soyarA kiM jhaasinne?||3|| mAyaraM piyaraM- posa, evaM logo bhvissti| evaM khuloiyaM tAya ,je pAlaMti ya mAyaraM // 4 // he 'tAta / putra ! pitA 'te' tava 'sthaviro' vRddhaH zetAtIkaH 'khasA' ca bhaginI tava 'kSullikA' laghvI aprAptayauvanA 'imA' purovartinI pratyakSeti, tathA bhrAtaraH 'te' tava 'khakA' nijAstAta ! 'sodarA' ekodarAH kimityamAn parityajasIti // 3 // tathA 'mAyaramityAdi, 'mAtaraM jananIM tathA 'pitaraM janayitAraM 'puSANa' vibhUhi, evaM ca kRte tavehalokaH paralo| katha bhaviSyati, tAvedameva 'laukika' lokAcIrNam , ayameva laukikaH panthA yaduta-vRddhayormAtApitroH pratipAlanamiti, 18 // 84 // tathA coktam-"gurakho yatra pUjyante, yatra dhAnyaM susaMskRtam / adantakalaho yatra, tatra zakra! vasAmyaham // 1 // " iti ||4||"apic| 1 sacA--vayapaniise citi cU0 2 varSazatamAnaH anukrama [183] ~172~ Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||5|| dIpa anukrama [186 ] "sUtrakRt" - aMgasUtra - 2 (mUlaM + niryuktiH + vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 3 ], uddezaka [2] mUlaM [5], niryukti: [ 50 ] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH utterA mahurulAvA, puttA te tAta ! khuiyA / bhAriyA te NavA tAta !, mA sA annaM jaNaM game // 5 // ehi tAya! gharaM jAmo mA ya kamme sahA vayaM / vitiyaMpi tAya! pAsAmo, jAmu tAva sayaM gihaM // 6 // 'utarA:' pradhAnAH uttarottarajAtA vA madhuro-manojha ullApa:-AlApo yeSAM te tathAvidhAH putrAH 'te' taba 'tAta' putra! 'kSullakA' laghavaH tathA 'bhAryA' patnI te 'navA' pratyagrayocanA abhinavoDhA vA mA asau layA parityaktA satI anyaM janaM gacchet-unmArgayAyinI svAd, ayaM ca mahAn janApavAda iti // 5 // apica - jAnImo vayaM yathA taM karmabhIrustathApi 'ehi ' Agaccha gRhaM 'yAmo' gacchAmaH / mA taM kimapi sAmprataM karma kRthAH, apitu tava karmaNyupasthite vayaM sahAyakA bhaviSyAmaHsAhAyyaM kariSyAmaH / ekavAraM tAvadgRhakarmabhirbhagrastvaM tAta ! punarapi dvitIyaM vAraM 'pazyAmo' drakSyAmo yadasAbhiH sahAyairbhavato bhaviSyatItyato 'yAmo' gacchAmaH tAvat svakaM gRhaM kurvetadasmadvacanamiti // 6 // kiJca - Education Internation gaMtu tAya ! puNo gacche, Na teNAsamaNo siyA / akAmagaM parikkammaM, ko te vAreumarihati ? // 7 // jaM kiMci aNagaM tAta !, taMpi savaM samIkataM / hiraNNaM vavahArAi, taMpi dAhAmu te vayaM // 8 // 'tata' putra ! galA gRhaM khajanavarga dRSTvA punarAgantA'si, naca 'tena' etAvatA gRhagamanamAtreNa samazramaNo bhaviSyasi, 'a 1 uttamA cU0 3 utsAritaM ghU For Parts Only ~ 173 ~ evestocessesente Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [3], uddezaka [2], mUlaM [8], niyukti: [50] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka sUtrakRtAGgaM zIlAkA- cArthIyatiyutaM |8|| // 85 // dIpa kAmagaM'ti anicchantaM gRhavyApArecchArahitaM 'parAkramantaM' svAbhipretAnuSThAnaM kurvANaM kaH 'tvAM' bhavantaM 'vArayituM niSedha- 3 upasayitum 'arhati yogyo bhavati, yadivA-'akAmagaMti vArddhakAvasthAyAM madanecchAkAmarahitaM parAkramantaM saMyamAnuSThAnaM prati gAMbhyaH | kasvAmavasaraprApte karmaNi pravRttaM dhArayitumarhatIti // 7 // anyacca-'tAta' putra! yatkimapi bhavadIyamRNajAtamAsIttatsarvamasAmiH uddezaH 2 | sampagvibhajya 'samIkRtaM' samabhAgena vyavasthApitaM, yadivotkaTaM sat samIkRtaM sudeyakhena vyavasthApitaM, yaca 'hiraNyaM dravyajAtaM / vyavahArAdAvupayujyate, AdizabdAt anyena vA prakAreNa tavopayogaM yAsyati tadapi vayaM dAsyAmaH, nirdhano'yamiti mA kRthA bhayamiti // 8 // upasaMhArArthamAha icceva NaM susehaMti, kAluNIyasamuTTiyA / vibaddho nAisaMgehi, tato'gAraM pahAvai // 9 // jahA rukkhaM vaNe jAyaM, mAluyA paDibaMdhaI / eva NaM paDibaMdhati, NAtao asamAhiNA // 10 // Namiti vAkyAlaGkAre 'ityeva' pUrvoktayA nItyA mAtApitrAdayaH kAruNikaicobhiH karuNAmutpAdayantaH svayaM vA dainyamupasthi-18 // tAH 'taM' prabajitaM pravajantaM vA 'susehaMti'tti suSTha zikSayanti vyuddhAhayanti, sa cApariNatadharmA'lpasacco gurukamoM jJAtisauM- 5 // ||kiNbho-maataapitRputrkltraadimohitH tataH 'agAraM gRhaM prati dhAvati-prabajyA parityajya gRhapAzamanuvanAtIti // 9 // | kizcAnyat-yathA vRkSaM 'vane aTavyAM 'jAtam' utpanaM 'mAluyA' vallI 'pratiyanAti' veSTayatyevaM 'Na' iti vAkyAlakAre / anukrama [189] ~174~ Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||10|| dIpa anukrama [191] "sUtrakRt" - aMgasUtra - 2 (mUlaM + niryuktiH + vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 3 ], uddezaka [2] mUlaM [10], niryukti: [50] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH 'jJAtayaH' khajanAH 'taM' yati asamAdhinA pratibadhnanti, te tatkurvante yenAsyAsamAdhirutpadyata iti, tathA coktam - "aMmitto mitaveseNaM, kaMThe ghetUNa royaha / mA mittA ! soggaiM jAhi, dovi gacchAmu duggaI // 1 // # // 10 // apica vibaddho nAtisaMgehiM, hatthIvAvI nvgghe| piTTato parisappaMti, suyagova adUrae // 11 // ete saMgA maNUsANaM, pAtAlA va atArimA / kIvA jattha ya kissaMti, nAisaMgehiM mucchiyA // 12 // vividhaM baddhaH-paravazIkRtaH vibaddho jJAtisaGgaiH mAtApitrAdisambandhaiH, te ca tasya tasminnavasare sarva manukulamanutiSThanto dhRtimutpAdayanti, hastIvApi 'navagrahe' abhinava grahaNe, (yathA sa ) ghRtyutpAdanArthamikSuzakalA dibhirupacaryate, evamasAvapi sarvAnukUlairupAyairupacaryate, dRSTAntAntaramAha-yathA'bhinavaprasUtA gaurnijastanandhayasya 'adUragA' samIpavartinI satI pRSThataH parisarpati, evaM | te'pi nijA utpravrajitaM punarjAtamiva manyamAnAH pRSThato'nusarpanti tanmArgAnuyAyino bhavantItyarthaH // 11 // saGgadoSadarzanAyAha| 'pate' pUrvoktAH sajyanta iti saGgAH - mAtRpitrAdisambandhAH karmopAdAnahetavaH, manuSyANAM 'pAtAlA iva' samudrA ivApratiSThitabhUmitalAt te 'atArima'ti dustarAH, evamete'pi saGgA alpasaccairduH khenAtilaGkayante, 'yatra ca' yeSu saGgeSu 'klIyA' asamarthAH 'klizyanti' lezamanubhavanti, saMsArAntarvartino bhavantItyarthaH kiMbhUtAH 1- 'jJAtisaGgaiH' putrAdisambandhaiH 'mUcchitA' gRddhA adhyupapannAH santo, na paryAlocayantyAtmAnaM saMsArAntarvartinamevaM klizyantamiti // 12 // apica aNi kaNThe gRhItvA roditi mA mitra sugatIryAH dvAvapi gacchAvo durgatim // 1 // Ja Eucation Internation For Pasta Use Only ~175~ Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||13|| dIpa anukrama [194] sUtrakRtAGga zILAGkA cAryayaSTa tiyutaM // 86 // "sUtrakRt" - aMgasUtra - 2 (mUlaM + niryuktiH + vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 3 ], uddezaka [2] mUlaM [13], niryukti: [50] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH taM ca bhikkhU parinnAya sadhe saMgA mahAsavA / jIviyaM nAvakaMkhijA, socA dhammamaNuttaraM // 13 // ahime saMti AvaTTA, kAsaveNaM paveiyA / buddhA jatthAvasappati, sIyaMti abuhA jahiM // 14 // 'laM ca' jJAtisaGgaM saMsAraikahetuM bhikSurzaparijJayA (jhAlA ) pratyAkhyAnaparijJayA pariharet / kimiti 1, yataH 'sarve'pi' ye kecana saGgAste 'mahAzravA' mahAnti karmaNa AzravadvArANi vartante / tato'nukUlairupasargerupasthitairasaMyama jIvitaM gRhAvAsapAzaM 'nAbhikAGgesa' nAbhilaSet, pratikUlaivopasargaH sannirjIvitAbhilASI na bhaved, asamaJjasakAritvena bhavajIvitaM nAbhikAGget / kiM kRlA :-'zrutvA' nizamyAvagamya, kam ? 'dharma' zrutacAritrAkhyaM, nAsyottaro'stItyanuttaraM - pradhAnaM maunIndramityarthaH // 13 // | anyacca - 'athe' tyadhikArAntaradarzanArthaH, pAThAntaraM vA 'aho' iti, tacca visaye, 'ime' iti ete pratyakSAsanAH sarvajanaviditatvAt 'santi' vidyante vakSyamANA Avartayanti prANinaM bhrAmayantItyAvartAH, tatra dravyAvartA nayAdeH bhAvAvartAstUtkaTamohodayApAditaviSayAbhilASasaMpAdakasaMpatprArthanAvizeSAH, ete cAvartAH 'kAzyapena' zrImanmahAvIravarddhamAnakhAminA utpannadivyajJA nena 'A (pra) veditAH' kathitAH pratipAditAH 'patra' yeSu satsu 'buddhA' avagatatacyA AvartavipAkayedinastebhyaH 'apasarpanti' apramattatayA tadUragAmino bhavanti, abuddhAstu nirvivekatayA yeSvavasIdanti AsaktiM kurvantIti // 14 // tAnecAvartAn | darzayitumAha Ecation Internationa For Par Lise Only ~176~ 3. upasagodhya0 uddezaH 2 // 86 // Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||15|| dIpa anukrama [196 ] "sUtrakRt" - aMgasUtra - 2 (mUlaM + niryuktiH + vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 3 ], uddezaka [2] mUlaM [15], niryuktiH [50] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH rAyANo rAya maccA ya, mAhaNA aduva khattiyA / nimaMtayaMti bhogehiM, bhikkhUyaM sAhujIviNaM // 15 // hattha'ssarahajANehiM, vihAragamaNehi ya / bhuMja bhoge ime sagdhe, maharisI ! pUjayAmu taM // 16 // 'rAjAnaH' cakravartyAyo 'rAjAmAtyAzca' mantrI purohitaprabhRtayaH tathA brAhmaNA athavA 'kSatriyA' ikSvAkuvaMzajaprabhRtayaH, ete sarve'pi 'bhoge:' zabdAdibhirviSayeH 'nimantrayanti' bhogopabhogaM pratyabhyupagamaM kArayanti, kam ? - bhikSukaM 'sAdhujIviNamiti sAdhvAcAreNa jIvituM zIlamasyeti ( sAdhujIvI taM sAdhujIvinamiti yathA brahmadattacakravartinA nAnAvidhaibhogaizvitrasAdhurupanimaMtrita iti / evamanye'pi kenacitsambandhena vyavasthitA yauvanarUpAdiguNopetaM sAdhuM viSayodezenopanimantraye| yuriti ||15|| etadeva darzayitumAha- hastyazvarathayAnaiH tathA 'vihAragamanaiH' viharaNaM krIDanaM vihArastena gamanAni vihAraga| manAni-udyAnAdau krIDayA gamanAnItyarthaH cazabdAdanyaivendriyAnukUlairviSayairupani mantrayeyuH, tadyathA - zuddha 'bhogAna' zabdAdi|viSayAn 'imAn' asmAbhiDhauMkitAn pratyakSAsanAn 'lAdhyAna' prazastAn anindyAn 'maharSe' sAdho ! vayaM viSayopakaraNaDhau| kanena 'sva' bhavantaM 'pUjayAmaH satkArayAma iti // 16 // kizvAnyat Education Internation vatthagaMdhamalaMkAraM, itthIo sayaNANi ya / bhuMjAhimAI bhogAI, Auso ! pUjayAmu taM // 17 // jo tume niyamo ciNNo, bhikkhubhAvaMmi suiyaa!| agAramAvasaMtassa, so saMvijae tahA // 18 // For Parts Only ~ 177 ~ tisesentnessesses96969 Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||18|| dIpa anukrama [199 ] sUtrakRtAGga zIlAzacAyayatra tiyurta // 87 // "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 3 ], uddezaka [2] mUlaM [18], niryukti: [50] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH - 'vastraM' cInAMzukAdi 'gandhAH' koSThapuTapAkAdayaH, vastrANi ca gandhAzca vakhagandhamiti samAhAradvandvaH tathA 'alaGkAram' kaTaka keyUrAdikaM tathA 'striyaH' pratyagrayauvanAH 'zayanAni ca paryaGkatUlIpracchadapaTopadhAnayuktAni imAn bhogAnindriyamano'nukulAnamAmiDhauMkitAn 'bhuGga' tadupabhogena saphalIkuru, he AyuSman ! bhavantaM 'pUjayAmaH' satkArayAma iti // 17 // apica-yasvayA pUrva 'bhikSubhAve' pravrajyAvasare 'niyamo' mahAvratAdirUpaH 'cIrNaH' anuSThitaH indriyanoindriyopazamagatena he suvrata ! sa sAmpratamapi 'agAraM' gRham 'AvasataH' gRhasyabhAvaM samyaganupAlayato bhavatastathaiva vidyata iti, na hi sukRtaduSkRtasyAnucIrNasya nAzo'stIti bhAvaH // 18 // kizva ciraM dUijmANassa, doso dANiM kuto tava ? / izceva NaM nimaMteMti, nIvAreNa va sUyaraM // 19 // coiyA bhikkhacariyAe, acayaMtA javittae / tattha maMdA visIyaMti, ujjANaMsi va dubbalA // 20 // 'ciraM' prabhUtaM kAlaM saMyamAnuSThAnena 'dUijmANarasa 'tti viharataH sataH 'idAnIM ' sAmprataM doSaH kutastava 1, naivAstIti bhAvaH, ityevaM hastyazvarathAdibhirvagandhAlaGkArAdibhizva nAnAvidhairupabhogopakaraNaiH karaNabhUtaiH 'Na' miti vAkyAlaGkAre 'taM' bhikSu sAdhujIvinaM 'nimantrayanti' bhogabuddhiM kArayanti, dRSTAntaM darzayati-yathA 'nIvAreNa' vrIhivizeSakaNadAnena 'sUkaraM' varAhaM kR Take pravezayanti evaM tamapi sAdhumiti // 19 // anantaropanyastavArtopasaMhArArthamAha- bhikSUNAM - sAdhUnAmuyuktavihAriNAM Education International For Parts Only ~178~ 3. upasagAMdhya0 uddezaH 2 1120 11 Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||20|| dIpa anukrama [201] "sUtrakRt" - aMgasUtra - 2 (mUlaM + niryuktiH + vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 3 ], uddezaka [2] mUlaM [20], niryukti: [50] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH caryA-dazavidhacakravAlasAmAcArI icchA micchetyAdikA tathA coditAM:- preritA yadivA bhikSucaryayA karaNabhUtayA sIdantazroditAH -- tatkaraNaM pratyAcAryAdikaiH paunaHpunyena preritAstaccodanAmazakuvantaH saMyamAnuSThAnenAtmAnaM 'yApayituM' vartayitumasamarthAH santaH 'tatra' tasmin saMyame mokSekagamanahetI bhavakoTizatAvAse 'mandA' jaDA 'viSIdanti' zItalavihAriNo bhavanti, tamevAcintyacintAmaNikalpaM mahApuruSAnucIrNaM saMyamaM parityajanti, dRSTAntamAha- UrdhvaM yAnamudyAnaM mArgasyonnato bhAga uGkamityarthaH tasmin udyAnazirasi utkSiptamahAmarA ukSANo'tidurbalA yathA'vasIdanti-grIvAM pAtayitvA tiSThanti notkSiptabharanirvAhakA bhavantItyevaM te'pi bhAvamandA utkSiprapaJca mahAvratamAraM vodumasamarthAH pUrvoktabhAvAvartaiH parAbhanA viSIdanti // 20 // kizvaacayaMtA va lUheNaM, uvahANeNa tajjiyA / tattha maMdA visIyaMti, ujjANaMsi jaraggavA // 21 // evaM nimaMtaNaM laDaM, mucchiyA giddha itthIsu / ajjhovavannA kAmehiM, coijaMtA gayA gihaM // 22 // tibemi // iti uvasaggapariNNAe bitio uddeso sammatto // 3-2 // ( gAthAgraM0 213 ) 'kSaNa' saMyamenAtmAnaM yApayitumazaknuvantaH tathA 'upadhAnena' anazanAdinA sabAhyAbhyantareNa tapasA 'tarjitA' bAdhitAH santaH tatra saMyame mandA viSIdanti 'udyAnazirasi' uTTaGkamastake 'jINoM' durbalo gauriva, yUno'pi hi tatrAvasIdanaM sambhAvyate 1 bAdhitA iti pra0 2 tu pra0 Education Internationa For Park Use Only ~ 179~ Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||22|| dIpa anukrama [203] sUtrakRtAnaM zIlAGkAcAryaya cipurta // 88 // "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 3 ], uddezaka [2] mUlaM [22], niryuktiH [50] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH kiM punarjaradbhavasyeti jIrNagrahaNam, evamAvartamantareNApi dhRtisaMhananopetasya vivekino'dhyavasIdanaM sambhAvyate, kiM punarAvarterupasargitAnAM mandAnAmiti // 21 // sarvopasaMhAramAha-' evaM ' pUrvoktayA nItyA viSayopabhogopakaraNadAnapUrvakaM 'nimantraNa' viSayopabhogaM prati prArthanaM 'labdhvA' prApya 'teSu' viSayopakaraNeSu hastyazvarathAdiSu 'mUcchitA' atyantAsaktAH tathA strISu 'gRddhA' dattAvadhAnA ramaNIrAgamohitAH tathA 'kAmeSu' icchAmadanarUpeSu 'abhyupapannA:' kAmagatacittAH saMyame'vasIdanto'pareNodyuktavihAriNA nodyamAnAH- saMyamaM prati protsAdyamAnA nodanAM soDhumazaknuvantaH santo gurukarmANaH pravrajyAM parityajyAtpa| saccA gRhaM gatA-gRhasthIbhUtAH / itiH parisamAptau travImIti pUrvavat // 22 // iti upasargaparijJA'dhyayanasya dvitIya uddezaH // atha tRtIyasyopasargAdhyayanasya tRtIyoddezakaH prArabhyate // - upasargaparijJAyAM ukto dvitIyodezakaH, sAmprataM tRtIyaH samArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH ihAnantaroddezakAbhyAmupasargA | anukUlapratikUla bhedenAbhihitAH, taizvAdhyAtmaviSIdanaM bhavatIti vadanena pratipAdyata ityanena saMbandhenAyAtasyAsyoddeza kasyAdi sUtram - Education Internation atra tRtIya-adhyayanasya tRtIya- uddezakasya ArambhaH For Praise Only ~ 180~ 3 upasa godhya0 uddezaH 3 // 88 // Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka |||| dIpa anukrama [204] "sUtrakRt" - aMgasUtra - 2 (mUlaM + niryuktiH + vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 3 ], uddezaka [3], mUlaM [1], niryukti: [ 50 ] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH jahA saMgAmakAlaMmi, piTuto bhIru vehai / valayaM gahaNaM NUmaM, ko jANai parAjayaM 1 // 1 // muhuttANaM muhuttassa, muhutto hoi taariso| parAjiyA'vasappAmo, iti bhIrU uvehaI // 2 // dRSTAntena hi mandamatInAM sukhenaivArthAvagatirbhavatItyata AdAveva dRSTAntamAha-yathA kazvid 'bhIruH' akRtakaraNa: 'saMgrAma| kAle' parAnIkayuddhAvasare samupasthite 'pRSThataH prekSate' AdAvevApatpratIkArahetubhUtaM durgAdikaM sthAnamavalokayati / tadeva darzayati - 'valaya' miti yatrodakaM valayAkAreNa vyavasthitam udakarahitA vA gartA duHkhanirgamapravezA, tathA 'gahanaM' ghavAdivRkSaiH keTisaMsthAnIya 'zUmaM 'ti pracchannaM giriguhAdikaM kimityasa vevamavalokayati ?, yata evaM manyate tatraivambhUte tumule saGgrAme subhaTasaGkule ko jAnAti kasyAtra parAjayo bhaviSyatIti ?, yato daivAyattAH kAryasiddhayaH, stokairapi bahavo jIyanta iti // 1 // kicamuhUrttAnAmekasya vA muhUrtasyAparo 'muhUrta:' kAlavizeSalakSaNo'vasarastAday bhavati yatra jayaH parAjayo vA sambhAvyate, tatraivaM vyavasthite parAjitA vayam 'ava sarpAmo' nazyAma ityetadapi sambhAvyate asadvidhAnAmiti bhIruH pRSThata ApatpratIkArArtha zaraNamupekSate // 2 // iti lokadvayena dRSTAntaM pradarzya dAntikamAha 1 Tispada mAyopekSendrajAkhAni pAyA hame iti zrIgacandravacanAdatra pAyapara upekSi Eucation intention For Paren ~ 181 ~ 1593 93 1316616390 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [3], uddezaka [3], mUlaM [3], niyukti: [50] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrakRtAGga zIlAkAcArSIyattiyuta sUtrAMka ||3|| // 89 // dIpa Receneseseenecene evaM tu samaNA ege, abalaM nacANa appagaM / aNAgayaM bhayaM dissa, avikappaMtimaM suyaM // 3 // 3upasa godhya0 ko jANai viUvAtaM, itthIo udagAu vA / coijaMtA pavakkhAmo, Na No atthi pakappiyaM // 4 // uddeza:3 'evam' iti yathA sAmaM praveSTumicchuH pRSThato'valokayati-kimatra mama parAbhagnasya balayAdikaM zaraNaM trANAya syAditi ?, eva-191 | meva 'zramaNAH' prajitA 'eke' kecanAdRDhamatayo'lpasacA AtmAnam 'avalaM' yAvajjIvaM saMyamabhAravahanAkSama jJAkhA anaagt-||1|| meva bhayaM 'dRSTvA' utprekSya tadyathA-niSkiJcano'haM kiM mama vRddhAvasthAyAM glAnAdyavasthAyAM durbhikSe vA trANAya sthAdityevamAjIvikAbhayamutprekSya 'avakalpayanti' parikalpayanti manyante-idaM vyAkaraNaM gaNitaM jotiSkaM vaidyakaM horAzAkha matrAdikaM vA zruta-181 madhItaM mamAvamAdau trANAya svAditi // 3 // etacaite'vakalpayantItyAha-alpasattvAH prANino vicitrA ca karmaNAM gatiH181 bahUni pramAdasthAnAni vidyante ataH 'ko jAnAti?' kA paricchinatti 'vyApAta' saMyamajIvitAt aMza, kena parAjitasya mama 18 saMyamAd bhraMzaH syAditi, kim 'strItaH strIpariSaddAt uta 'udakAt' snAnAdyarthamuda kAsevanAbhilASAdU, ityecaM te varAkAH praka-18 lpayanti, na 'na' asAkaM kiJcana 'prakalpita' pUrvopArjitadravyajAtamasti yattasyAmavasthAyAmupayoga yAkhati, ataH 'codya-|| mAnA:' pareNa pRcchacamAnA hastizikSAdhanurvedAdika kuTilaviNTalAdikaM vA 'pravakSyAmaH kathayiSyAmaH prayokSyAma ityevaM te // 89 // hInasattvAH sampradhArya vyAkaraNAdau zrute prayatanta iti, na ca tathApi mandabhAgyAnAmabhipretArthAvAptirbhavatIti, tathA coktam-18 1avakappaMtIti TIkA / 1 viyAgAta iti ttiikaadmipraayH| 3 kuSTakamaNDalAdi / munnttsvinnttlaadi| anukrama [206] ~182~ Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||8|| dIpa anukrama [207] Eatont "sUtrakRt" - aMgasUtra - 2 (mUlaM + niryuktiH + vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 3 ], uddezaka [3], mUlaM [4], niryukti: [ 50 ] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH "upazamaphalAdvidyAbIjAtphalaM dhanamicchatAM bhavati viphalo yadyAyAsastadatra kimadbhutam / na niyataphalAH karturbhAvAH phalAntaramIzate, janayati khalu vrIherbIjaM na jAtu yavAGkuram // 1 // iti " // 4 // upasaMhArArthamAha iccheva paDilehaMti, valayA paDilehiNo / vitigicchasamAvannA, paMthANaM ca akoviyA // 5 // je u saMgAmakAlaMmi, nAyA sUrapuraMgamA / No te piTThamuvehiMti, kiM paraM maraNaM siyA ? // 6 // 'ityevamiti pUrvaprakrAntaparAmarzArthaH, yathA bhIravaH saGgrAme pravivikSavo valayAdikaM prati upekSiNo bhavantIti, evaM pravrajitA mandabhAgyatayA alpasaccA AjIvikA bhayAvyAkaraNAdikaM jIvanopAyatvena 'pratyupekSante' parikalpayanti, kimbhUtAH 1- viciki|tsA-cittaviplutiH- kimenaM saMyamabhAramutkSiptamantaM netuM vayaM samarthAH uta netItyevambhUtA, tathA coktam- "lukkhamaNuNDamaNiyayaM kAlAi kaMta bhoyaNaM virasaM / bhUmIsayaNaM loo asiNANaM baMbhaceraM ca // 1 // " tAM samApannAH samAgatAH, yathA panthAnaM prati 'akovidA' anipuNAH, kimayaM panthA vivakSitaM bhUbhAgaM yAsyatyuta netItyevaM kRtacittavidrutayo bhavanti, tathA te'pi saMyama| mAravahanaM prati vicikitsAM samApannA nimittagaNitAdikaM jIvikArthaM pratyupekSanta iti // 5 // sAmprataM mahApuruSaceSTite dRSTAntamAha-ye punarmahAsaccAH, tuzabdo vizeSaNArthaH 'saGgrAmakAle' parAnIkayuddhAvasare 'jJAtAH' lokaviditAH, katham ? - 'zUrapura| GgamAH zUrANAmagragAmino yuddhAvasare sainyAgraskandhavartina iti, ta evambhUtAH saGgrAmaM pravizanto 'na pRSThamutprekSante' na durgA1 kartuM bhA0 pra0 / 2 rukSamanuSNamaniyataM kAlAtikrAntaM bhojanaM virasam / bhUmizayanaM koco'snAnaM brahmacaryaM ca // 1 // For Park Use Only ~ 183~ yor Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka // 6 // dIpa anukrama [209 ] sUtrakRtA zIlAGkAcAryIyaciyutaM // 90 // "sUtrakRt" - aMgasUtra - 2 (mUlaM + niryuktiH + vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 3 ], uddezaka [3], mUlaM [6], niryukti: [ 50 ] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH dikamApatrANAya paryAlocayanti, te cAbhaGgakRtabuddhayaH, api khevaM manyante - kimaparamatrAsAkaM bhaviSyati ?, yadi paraM maraNaM svAt tacca zAzvataM yazaHpravAhamicchatAmasmAkaM stokaM vartata iti, tathA coktam- "vizarArubhira vinazvaramapi capailaH sthAsnu vAJchatAM | vizadam / prANairvadi zUrANAM bhavati yazaH kiM na paryAptam 1 // 1 // " // 6 // tadevaM subhaTadRzantaM pradarzya dAntikamAhaevaM samuTTie bhikkhU, vosijjA'gArabaMdhaNaM / AraMbhaM tiriyaM kaTTu, attattAe parivae // 7 // tamege paribhAsaMti, bhikkhUyaM sAhujIviNaM / je evaM paribhAsaMti, aMtara te samAhie // 8 // yathA subhaTA jJAtA nAmataH kulataH zIryataH zikSAtazca tathA sannaddhabaddhaparikarAH karagRhItahetayaH pratibhaTasamitibhedino na pRSThato'valokayanti, evaM 'bhikSurapi' sAdhurapi mahAsattvaH paralokapratisparddhinamindriyakaSAyAdikamarivarga jetuM samyak saMyamotthAnenotthitaH samutthitaH, tathA coktam "koI mANaM ca mAyaM ca, lohaM paMciMdiyANi ya / dujjayaM caivamappANaM, satamadhye jie jiyaM // 1 // " kiM kRtA samutthita iti darzayati- 'vyutsRjya' tyaktA 'agArabandhanaM' gRhapAzaM tathA 'Arambha' sAvadhAnuSThAnarUpaM 'tiryakRtvA' apahatya Atmano bhAva Atmatkham-azeSakarmakalaGkarahitatvaM tasmai AtmalAya, yadivA - AtmA-mokSaH saMyamo vA tadbhAvastasyaitadarthaM pari-- samantAdrajet saMyamAnuSThAnakriyAyAM dattAvadhAno bhavedityarthaH // 7 // niryuktau yadabhihitamadhyAtmaviSIdanaM taduktam, idAnIM pairavAdivacanaM dvitIyamarthAdhikAramadhikRtyAha- 'ta' miti sAdhum 'eke' ye 1] krodhaH mAnava mAyA va lobhaH pavendriyANi ca / durjaye caivAtmanAM sarvamAtmani jite jitam // 1 // 2 tayitvA pra03 parivAdi0 pra0 / Education International For Park Use Only ~ 184~ 3 upasagodhya0 uddezaH 3 // 90 // Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [3], uddezaka [3], mUlaM [8], niyukti: [50] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||8|| 19 parasparopakArarahitaM darzanamApanA. ayAzalAkAkalpAH, te ca gozAlakamatAnusAriNa AjIvikA digambarA thA, ta evaM 18 vakSyamANaM pari-samantAnApante / taM bhikSukaM sAdhvAcAraM sAdhu-zobhanaM paropakArapUrvakaM jIvituM zIlamasa sa sAdhujIvinamiti, 'ye te apuSTadharmANa evaM vakSyamANaM 'paribhASante' sAdhvAcAranindA vidadhati ta evaMbhUtA 'antake' paryante dUre 'samAdhe' mokSAkhyAtsamyagdhyAnAtsadanuSThAnAt vA vartanta iti // 8 // yatte prabhASante tadarzayitumAha saMbaddhasamakappA u, annamannesu mucchiyA / piMDavAyaM gilANassa, jaM sAreha dalAha ya // 9 // | evaM tubbhe sarAgatthA, annamannamaNuvasA / naTusappahasabbhAvA, saMsArassa apAragA // 10 // sam-ekIbhAvena parasparopakAryopakAritayA ca 'baddhAH putrakalabAdisnehapAzaH sambaddhA---gRhasthAstaiH samaH-tulyaH kalpo-vyavahAro'nuSThAnaM yeSAnte sambaddhasamakalpA-gRhasthAnuSThAnatulyAnuSThAnA ityarthaH, tathAhi-yathA gRhasthA parasparopakAreNa mAtA putre putro'pi mAtrAdAvityevaM 'mUcchitA' adhyupapannAH, evaM bhavanto'pi 'anyo'nya' parasparataH ziSyAcAryAdyupakArakri| yAkalpanayA mUrSichatAH, tathAhi-gRhasthAnAmayaM nyAyo yaduta-parasmai dAnAdinopakAra iti, na tu yatInAM, kathamanyo'nyaM mUcchitA | iti darzayati-'piNDapAtaM' bhaikSyaM 'glAnasya' aparasya rogiNaH sAdhoH yad-yasmAt 'sAreha'tti anveSayata, tathA 'dalAha8 yatti glAnayogyamAhAramanviSya tadupakArArtha dadadhvaM, cazabdAdAcAryAdeH vaiyAvRtyakaraNAdyupakAreNa vartadhvaM, tato gRhasthasamakalpA 1 anveSayante pra. ceseceseseseroesecises dIpa anukrama [211] ~185~ Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [3], uddezaka [3], mUlaM [10], niyukti: [50] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAyAya ttiyut||91|| ||10|| dIpa iti / / 9 // sAmpratamupasaMhAravyAjena doSadarzanAyAha-evaM' parasparopakArAdinA yUyaM gRhasthA iva sarAgasthAH-saha rAgeNa | vartata iti sarAgaH-svabhAvastasin tiSThantIti te tathA, 'anyo'nya' parasparato vazamupAgatAH-parasparAyattAH, yatayo hi ni: godhya0 | saGgatayA na kasyacidAyattA bhavanti, yato gRhasthAnAmayaM nyAya iti, tathA naSTa:-apagataH satpatha:-sadbhAvaH-sanmArgaH paramArthoM | uddeza: 3 yebhyaste tathA / evambhUtAca yUyaM 'saMsArasya' caturgatibhramaNalakSaNasya 'apAragA' atIragAmina iti // 10 // ayaM tAvatpUrva| pakSaH, asya ca dUSaNAyAha aha te paribhAsejjA, bhikkhu mokkhavisArae / evaM tubbhe pabhAsaMtA, dupakkhaM ceva sevaha // 11 // tubbhe bhuMjaha pAesu, gilANo abhihaDaMmi yaa|tN ca bIodagaM bhoccA, tamudissAdi jaM kaDaM // 12 // 'atha' anantaraM 'tAn' evaM pratikUlakhenopasthitAn bhikSuH 'paribhASeta' brUyAt , kimbhUtaH -'mokSavizArado mokSamAsa samyagjJAnadarzanacAritrarUpastha prarUpakaH, 'evam' anantaroktaM yUyaM prabhASamANAH santaH duSTaH pakSo duSpakSaH-asatpratijJAbhyupagamastameva sevadhvaM yUyaM, yadivA-rAgadveSAtmakaM pakSadvayaM sevadhvaM yUyaM, tathAhi sadoSasthApyAtmIyapakSasya samathenAdrAgI, niSka-10 IN||91 // lakasyApyasadabhyupagamasa dUSaNAdveSaH, artha(thave)vaM pakSadvayaM sevadhvaM yUyaM, tadyathA-vakSyamANanItyA bIjodakodiSTakRtabhojilA-1 hassAH yatiliGgAbhyupagamAtkila prabajitAzcetyevaM pakSadvayAsevanaM bhavatAmiti, yadivA-khato'sadanuSThAnamaparazca sadanuSThAyinAM ni-18I ndanamitibhAvaH // 11 // AjIvikAdInAM paratIkSikAnAM digambarANoM cAsadAcAranirUpaNAyAha-kila vayamaparigrahatayA ni anukrama [213] ~186~ Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [3], uddezaka [3], mUlaM [12], niyukti: [50] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||12|| 99999990saerce dIpa kizcanA evamabhyupagama kasA yUyaM bhuGgvaM 'pAtreSu' kAMsyapAcyAdiSu gRhasthabhAjaneSu, tatparibhogAca tatparigraho'vazyaMbhAvI, // tathA''hArAdiSu mUrchA kurudhyamityataH kathaM niSparigrahAbhyupagamo bhavatAmakalaGka iti, anyaca 'glAnasya' bhikSATanaM kartumasamarthasya yadaparairgRhasthairabhyAhRtaM kAryate bhavadbhiH, yaterAnayanAdhikArAbhAvAd gRhasthAnayane ca yo doSasadbhAvaH sa bhavatAmavazyaMbhAvIti, tameva darzayati--yacca gRhasthairbIjodakAdyupamardainApAditamAhAraM bhuktvA taM glAnamuddizyodezakAdi 'yaskRtaM' yanniSpAditaM | tadavazyaM yuSmatparibhogAyAvatiSThate / tadevaM gRhasthagRhe sadbhAjanAdiSu bhuJjAnAstathA glAnasya ca gRhaspaireva vaiyAvRttyaM kArayanto / yUyamavazyaM bIjodakAdibhojina uddezikAdikRtabhojinazceti // 12 // kizcAnyat--- littA tivAbhitAveNaM, ujjhiA asamAhiyA / nAtikaMTTaiyaM seyaM, aruyassAvarajjhatI // 13 // tatteNa aNusiTrA te, apaDinneNa jANayA / Na esa Niyae magge, asamikkhA vatI kitI // 14 // yo'yaM SaDjIvanikAyavirAdhanayoddiSTabhojitenAbhigRhItamithyAraSTitayA ca sAdhuparibhASaNena ca vIvo'mitApaH-karmabandharUpastenopaliptAH-saMveSTitAstathA 'ujimaya'ti sadvivekazUnyA bhikSApAtrAdityAgAtparagRhabhojitayodezakAdibhojikhAta tathA 'asamAhitA' zubhAdhyavasAyarahitAH satsAdhupradvepikhAt, sAmprataM dRSTAntadvAreNa punarapi taddopAbhidhitsayA''ha-yathA 'aruSaH vraNasvAtikaNDUyita-nakhaivilekhanaM na zreyona zobhanaM bhavati, api vaparAdhyati-tatkaNDUyanaM vraNasya doSamAvahati, evaM 1 pramajhApAdana, tasaMbandhamAna parigrahatvAbhyupagamAna, anvadhA nirmU dharmApakaraNaparaNApateH anukrama [215] ~ 187~ Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||14|| dIpa anukrama [217] sUtrakRtA zIlAkA cAya ciyutaM // 92 // "sUtrakRt" - aMgasUtra - 2 (mUlaM + niryuktiH + vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 3 ], uddezaka [3], mUlaM [14], niryukti: [50] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH bhavanto'pi sadvivekarahitAH vayaM kila niSkiJcanA ityevaM niSparigrahatathA SaDjIvanikAyarakSaNabhUtaM bhikSApAtrAdikamapi saMyamopakaraNaM parihRtavantaH, tadabhAvAcAvazyaMbhAvI azuddhAhAraparibhoga ityevaM dravyakSetrakAlabhAvAnapekSaNena nAtikaNDUyitaM zreyo bhavatIti bhAvaH // 13 // api ca- 'taravena' paramArthena maunIndrAbhiprAyeNa yathAvasthitArthaprarUpaNayA te gozAlakamatAnusAriNa AjIvi kAdayaH boTikA vA 'anuzAsitAH' tadabhyupagamadopadarzanadvAreNa zikSAM grAhitAH, kena ?- 'apratijJena' nAsya mavedamasadapi samarthanIyamityevaM pratijJA vidyate ityapratizo-rAgadveSarahitaH sAdhustena 'jAnatA' heyopAdeyapadArtha pariccheda kenetyarthaH, kathamanuzAsitA ityAha--yo'yaM bhavadbhirabhyupagato mArgo yathA yatInAM niSkiJcanatayopakaraNAbhAvAt parasparata upakAryopakArakabhAva 4 ityeSa 'na niyato' na nizrito na yuktisaGgataH, ato yeyaM vAg yathA ye piNDapAtaM glAnasthAnIya dadati te gRhasthakalpA ityeSA 'asamIkSyAbhihitA' aparyAlocyoktA, tathA 'kRtiH' karaNamapi bhavadIyamasamIkSitameva, yathA cAparyAlocitakaraNatA bhavati bhavadanuSThAnasya tathA nAtikaNDUyitaM zreya ityanena prAglezataH pratipAditaM punarapi sadRSTAntaM tadeva pratipAdayati // 14 // yathApratijJAtamAha- Education Internationa erisA jAvaI esA, aggaveNu va karisitA / gihiNo abhihaDaM seyaM, bhuMjiuM Na u bhikkhuNaM // 15 // dhammapannA jA sA, sAraMbhA Na visohiaa| Na u eyAhiM viTThIhiM, puvamAsiM paggappiaM // 16 // yeyamIkSA vAk yathA yatinA glAnasthAnIya na deyamityeSA agre veNuvada-vaMzavat karSitA tanvI yuktyakSamakhAda durbaletyarthaH, For Parts Only ~ 188~ 3 upasa gAMdhya0 uddezaH 3 // 92 // Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [3], uddezaka [3], mUlaM [16], niyukti: [50] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||16|| Serenesentoecenecesesekeseses | tAmeva vAcam darzayati-'gRhiNAM' gRhasthAnAM yadabhyAhRtaM tadyatarbhoktuM zreyaH' zreyaskara, na tu bhikSUNAM sambandhIti, agre| | tanulaM cAyA pAca evaM draSTavyaM yathA gRhasthAbhyAhRtaM jIvopamardaina bhavati, yatInAM tUgamAdidoSarahitamiti // 15 // kizca dharmasya prajJApanA-dezanA yathA-yatInAM dAnAdinopakartavyamityevambhUtA yA sA 'sArambhANAM' gRhasthAnAM vizodhikA, yata| yastu khAnuSThAnenaiva vizudhyanti, na tu teSAM dAnAdhikAro'stItyetat dUSayituM prakramate-'na tu' naivaitAbhiryathA gRhaspenaiva piNDadA-1 nAdinA yatelAnAdyavasthAyAmupakartavyaM natu yatibhireva parasparamityevambhUtAbhiH yuSmadIyAbhiH 'dRSTibhiH' dharmaprajJApanAbhiH 'pUrvam | Adau sarvajJaiH 'prakalpitaM' prarUpitaM prakhyApitamAsIditi, yato na hi sarvajJA evambhUtaM pariphalguNAyamartha prarUpayanti ythaa-asNy-18|| taireSaNAyanupayuktairlAnAdevaiyAvRtyaM vidheyaM na tUpayuktena saMyateneti, apica-bhavadbhirapi glAnopakAro'bhyupagata eva, gRhasthapreraNA| danumodanAca, tato bhavantastatkAriNastatpraveSiNazcetyApanamiti / / 16 / / apica sabAhiM aNujuttIhiM, acayaMtA javittae / tato vAyaM NirAkiccA, te bhujovi pagabbhiyA // 17 // rAgadosAbhibhUyappA, micchatteNa abhidutA / Ausse saraNaM jaMti, TaMkaNA iva pavayaM // 18 // te gozAlakamatAnusAriNo digambarA yA sarvAbhirarthAnugatAbhiyuktibhiH savereva hetudRSTAntaiH pramANabhUtairazaknuvantaH svapakSe A-18 MRI mAnaM 'yApapitum' saMsthApayitum 'tataH tasAyuktibhiH pratipAdayitum sAmAbhAvAd 'vAda nirAkRtya' samyamhetudRSTAntai-13|| yo vAdo-jalpastaM parityajya te tIthikA 'bhUya punarapi vAdaparityAge satyapi 'pragalbhitA dhRSTatAM gatA idamUcuH, tadyathA dIpa anukrama eatisercensesesesesecestatestiser [219] ~189~ Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||18|| dIpa anukrama [221] sUtrakRtAGgaM zIlAGkA cAya ciyurva // 93 // "sUtrakRt" - aMgasUtra - 2 (mUlaM + niryuktiH + vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 3 ], uddezaka [3], mUlaM [18], niryukti: [50] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH "purANaM mAnavo dharmaH, sAGgo vedazcikitsitam / AjJAsiddhAni catvAri, na hantavyAni hetubhiH // 1 // " anyacca kimanayA bahiraGgayA yuktayA'numAnAdikayAJca dharmaparIkSaNe vidheye kartavyamasti yataH pratyakSa eva bahujanasaMmatalena rAjAdyAzrayaNAcAyamevAstadabhipreto dharmaH zreyAcApara ityevaM vivadante teSAmidamuttaram - na hyatra jJAnAdisArarahitena bahunA'pi prayojanamastIti, uktaM ca - "airaMDakaDarAsI jahA ya gosIsa caMdanapalassa / molche na hoja sariso kittiyametto gaNito / / 1 / / " taihavi gaNaNAtirego jaha rAsI so na caMdanasariccho / taha niviSNANamahAjaNovi sojjhe visaMvayati / / 2 / / aiko sacakkhugo jaha aMghalayANaM saehiM bahuehiM hoi varaM daDavo gahu te bahugA apecchaMtA // 3 // evaM bahugAvi mUDhA Na pamANaM je gaI Na yANaMti / saMsA raMgamaNaguvilaM NiuNassa ya baMdhamokukhassa // 4 // ityAdi / / 17 / / apica rAgatha- prItilakSaNo dvepatha - tadviparItalakSaNasvAbhyAmabhibhUta AtmA yeSAM paratIrthikAnAM te tathA, 'midhyAtvena' viparyastAva bodhenAttattvAdhyavasAyarUpeNa 'abhitA' vyAptAH sadyuktibhirvAdaM kartumasamarthAH krodhAnugA 'AkrozAn' asabhyavacanarUpAMstathA daNDamuSTayAdibhina hananavyApAraM 'pAnti' | Azrayante / asminnevArthe pratipAdye dRSTAntamAha-yathA 'TaGkaNA' mlecchavizeSA durjayA yadA pareNa balinA khAnIkAdinA'bhihUyante tadA te nAnAvidhairapyAyudhairyoddhumasamarthAH santaH parvataM zaraNamAzrayanti evaM te'pi kRtIrthikA vAdaparAjitAH krodhAdyupahata 1 eraNDakArAziyaiA ca gozIrSacandanapalasya mUlyena na bhaveda sadRzaH kiyanbhAtro gaNyamAnaH // 1 // 2 tathApi gaNanAvireko yathA rAziH sa na candanasadRzaH tathA nirvijJAnamahAjano'pi mUlye visaMvadate // 2 // 3 ekaH sacakSuSko yathA agdhAnAM zatairbahunirbhavati varaM praSTavyo naiva bahukA aprekSamANAH // 3 // 4 evaM bahukA api mUDhA na pramANaM ye garti na jAnanti saMsAragamanako nipuNayovaigdhamokSayoSa // 4 // Eucation International For Parts Only ~ 190~ 3. upasa godhya0 uddezaH 3 // 93 // Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [3], uddezaka [3], mUlaM [18], niyukti: [50] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||18|| dIpa anukrama dRSTaya AkrozAdikaM zaraNamAzrayante, na ca te idamAkalathya pratyAkroSTacyAH, tadyathA-"akosahaNaNamAraNadhammabhaMsANa bAlasulabhANaM / lAbhaM mannai dhIro jahuttarANaM abhAmi // 1 // " // 18 // kizcAnyat bahuguNappagappAI, kujjA attasamAhie / jeNa'nne No virujjhejA, teNa taM taM samAyare // 19 // imaM ca dhammamAdAya, kAsaveNa paveiyaM / kujA bhikkhU gilANassa, agilAe samAhie // 20 // 18 saMkhAya pesalaM dhamma,, diTTimaM prinivvudde| uvasagge niyAmittA, AmokkhAe parivaejjA'si // 21 // ttibemi / iti tatIyaajjhayaNassa taIo uddeso samatto // (gAthAgraM0 234) 'vahavo guNAH' svapakSasiddhiparadoSodbhAvanAdayo mAdhyasthyAdayo vA prakalpante-prAdurbhavantyAtmani yeSvanuSThAneSu tAni bahu| guNaprakalpAni-pratijJAhetudRSTAntopanayanigamanAdIni mAdhyasthyavacanaprakArANi vA anuSThAnAni sAdhurvAdakAle anyadA vA 'ku ryAt' vidadhyAt , sa eva viziSyate-AtmanaH 'samAdhiH' cicakhAsthyaM yasya sa bhavatyAtmasamAdhikA, etaduktaM bhavatiyena yenopanyastena hetudRSTAntAdinA AtmasamAdhiH-khapakSasiddhilakSaNo mAdhyasthyavacanAdinA vA parAnupaghAtalakSaNaH samutpadyate / / tat tat kuryAditi, tathA yenAnuSThitena vA bhASitena vA anyatIthiko dharmazravaNAdau vA'nyaH pravRtto 'na virudhyeta' na virodha AmozahananamAraNadharmazAnA bAlamulabhAnA (mdhye)| lAbha manyate dhIro bottarANAmabhAve // 1 // [221] ~191 Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||21|| dIpa anukrama [224] sUtrakRtA zIlAGkAcAyasiyurta // 94 // "sUtrakRt" - aMgasUtra - 2 (mUlaM + niryuktiH + vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 3 ], uddezaka [3], mUlaM [21], niryukti: [50] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH gacchet tena parAvirodhakAraNena tattadaviruddhamanuSThAnaM vacanaM vA 'samAcaret' kuryAditi // 19 // tadevaM paramataM nirAkRtyopasaM| hAradvAreNa svamatasthApanAyAha- 'ima' miti vakSyamANaM durgatidhAraNAddharmam 'AdAya' upAdAya gRhItA 'kAzyapena' zrImanma| hAvIravarddhamAnasvAminotpannadivyajJAnena sadevamanujAyAM parSadi prakarSeNa -- yathAvasthitArthanirUpaNadvAreNa veditaM praveditaM cazabdAtparamataM ca nirAkRtya, bhikSaNazIlo bhikSu: 'glAnasya' apaToraparasya bhikSorvaiyAvRtryAdikaM kuryAt kathaM kuryAd 1, etadeva vizi| naSTi - svato'pyaglAnatayA yathAzakti 'samAhita' samAdhiM prApta iti idamuktaM bhavati -- yathA yathA''tmanaH samAdhirutpadyate na tatkaraNena apATavasaMbhavAt yogA viSIdantIti, tathA yathA tasya va glAnasya samAdhirutpadyate tathA piNDapAtAdikaM vidheyamiti // 20 // kiM kRtvaitadvidheyamiti darzayitumAha--- 'saMkhAye' tyAdi, saMkhyAya - jJAtvA kaM ?- 'dharma' sarvajJapraNItaM zrutacAritrArUyabhedabhinaM 'pezalam' iti suliSTaM prANinAmahiMsAdipravRtyA prItikAraNaM, kimbhUtamiti darzayati-darzanaM dRSTiH sadbhUtapadArthagatA | samyagdarzanamityarthaH sA vidyate yasyAsau dRSTimAn yathAvasthitapadArthaparicchedavAnityarthaH, tathA 'parinirvRto' rAgadveSa virahAcchAntIbhUtastadevaM dharma pezalaM parisaMkhyAya dRSTimAn parinirvRta upasargAnanukUlapratikUlAnniyamya - saMyamya soDhA, nopasargerupasargito'samaJjasaM vidadhyAdityevam 'AmokSAya' azeSakarmakSayaprAptiM yAvat pari - samantAt vrajet - saMyamAnuSThAnodyukto bhavet parivrajed, itiH parisamAptyarthe, bravImIti pUrvavat // 21 // upasargaparijJAyAstRtIyodezakaH samAptaH // 3 // Education Internationa -099604 For Parts Only ~ 192~ tatatatataese 3 upasa godhya0 uddezaH 3 // 94 // Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [3], uddezaka [4], mUlaM [1], niyukti: [50] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: atha tRtIyopasargAdhyayane caturthodezakasya praarmbhH|| prata sUtrAMka ||1|| dIpa uktastRtIyoddezakaH, sAmprataM caturthaH samArabhyate--assa cAyamabhisambandhaH, ihAnantaroddezake anukUlapratikUlopasargAH pratipAditAH, taizca kadAcitsAdhuH zIlAt pracyAcyeta-takha ca skhalitazIlasya prajJApanA'nena pratipAdyate iti, anena sambandhenA-1 yAtasyAsyoddezakaskhAdimaM sUtram AhaMsu mahApurisA, puviM tattatavodhaNA / udaeNa siddhimAvannA, tattha maMdo visIyati // 1 // abhujiyA namI videhI, rAmagutte ya bhujiA / bAhue udagaM bhoccA, tahA nArAyaNe risI // 2 // 131 kecana aviditaparamArthA 'AhuH uktavataH, kiM tadityAha-yathA 'mahApuruSAH' pradhAnapuruSA valkalacIritArAgaNarSi-1 prabhRtayaH 'pUrva' pUrvamin kAle taptam-anuSThitaM tapa evaM dhanaM yeSAM te taptatapodhanAH-pazcAmyAditapovizeSeNa niSTatadehAta evambhUtAH zItodakaparibhogena, upalakSaNArthatvAt kandamUlaphalAyupabhogena ca 'siddhimApannAH' siddhiM gatAH, 'tantra' evambhUtArtha-18 | samAkarNane tadarthasadbhAvAvezAt 'mandaH' ajho'snAnAdityAjitaH prAsukodakaparibhogabhannaH saMyamAnuSThAne viSIdati, yadivA tatraiva / zItodakaparibhoge viSIdati lagati nimajjatItiyAvat, na tvasau varAka evamavadhArayati, yathA-teSAM tApasAdivatAnuSThAyinAM | anukrama [225] atra tRtIya-adhyayanasya caturtha-uddezakasya Arambha: ~193~ Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka // 2 // dIpa anukrama [226] sUtrakRtAGga zIlAGkAcAya tiyutaM // 95 // Education T "sUtrakRt" - aMgasUtra - 2 (mUlaM + niryuktiH + vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 3 ], uddezaka [4], mUlaM [2], niryukti: [ 50 ] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [02], aMga sUtra- [ 02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH kutazrijAtisaraNAdipratyayAdAvirbhUtasamyagdarzanAnAM maunIndra bhAvasaMyamapratipattyA apagatajJAnAvaraNIyAdikarmaNAM bharatAdInAmiva mokSAvAptiH na tu zItodakaparibhogAditi // 1 // kiJcAnyat kecana kutIrthikAH sAdhupratAraNArthamevamUcuH, yadivA svavayaH zItalavihAriNa etad vakSyamANamuktavantaH, tadyathA-namIrAjA videho nAma janapadastatra bhavA vaidehAH - tannivAsino lokAste'sya santIti vaidehI, sa evambhUto namI rAjA azanAdikamabhuktvA siddhimupagataH tathA rAmaguptaJca rAjarSirAhArAdikaM 'bhuktvaiva' sujAna evaM siddhiM prApta iti, tathA bAhukaH zItodakAdiparibhogaM kRtvA tathA nArAyaNo nAma maharSiH pariNatodakAdiparibhogAtsiddha iti // 2 // apica Asile devile ceva, dIvAyaNa mahArisI / pArAsare dagaM bhoccA, bIyANi hariyANi ya // 3 // evaM mahApurisA, AhitA iha saMmatA / bhoccA bIodagaM siddhA, iti meyamaNussu // 4 // Asilo nAma maharSistathA devilo dvaipAyanatha tathA parAzarAkhya ityevamAdayaH zItodakavI jaharitAdiparibhogAdeva siddhA iti zrUyate // 3 // etadeva darzayitumAha-ete pUrvoktA namyAdayo maharSayaH 'pUrvamiti pUrvasminkAle tretAdvAparAdau 'mahApuruSA' iti pradhAnapuruSA AsamantAt khyAtAH AkhyAtAH - prakhyAtA rAjarSitvena prasiddhimupagatA ihApi Arhate pravacane RSi'bhASitAdau kecana 'sammatA' abhinetA ityevaM kutIrthikAH svayUthyA vA procuH, tadyathA - ete sarve'pi bIjodakAdikaM bhuktvA siddhA ityetanmayA bhAratAdau purANe zrutam // 4 // etadupasaMhAradvAreNa pariharannAha For Parts Only ~ 194~ 3 upasa godhya0 uddeza: 4 // 95 // Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [3], uddezaka [4], mUlaM [5], niyukti: [50] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka |||| dIpa tastha maMdA visIaMti, vAhacchinnA va gddbhaa| piTTato parisappaMti, piTThasappI ya saMbhame // 5 // 1 // ihamege ubhAsaMti, sAta sAteNa vijatI / je tattha AriyaM maggaM, paramaM ca smaahie(yN)||6|| 'tatra' tasmin kuthutyupasargodaye 'mandA' azA nAnAvidhopAyasAdhya siddhigamanamavadhArya viSIdanti saMyamAnuSThAne, na punaretadvidantyajJAH, tadyathA--yeSAM siddhigamanamabhUt teSAM kutazcinimittAt jAtajAtismaraNAdipratyayAnAmabAptasamyagjJAnacAritrANAmeva valkalacIriprabhRtInAmiva siddhigamanamabhUta, na punaH kadAcidapi sarvaviratipariNAmabhAvaliGgamantareNa zItodakabIjAdyupabhogena jIvopamardaprAyeNa karmakSayo'vApyate, viSIdane dRSTAntamAha-vahanaM vAho-bhArodvahanaM tena chinnA:-karSitAkhuTitA rAsabhA | iva vipIdanti, yathA-rAsabhA gamanapatha eva projjhitabhArA nipatanti, evaM te'pi prozya saMyamabhAraM zItalavihAriNo bhavanti, | dRSTAntAntaramAha-yathA 'pRSThasarpiNo' bhannagatayojyAdisambhrame satyubhrAntanayanAH samAkulAH pranaSTajanasya 'pRSThataH' pazcAtpa risarpanti nAgragAmino bhavanti, api tu tavAmyAdisambhrame vinazyanti, evaM te'pi zItalavihAriNo mokSaM prati pravRttA api tu na mokSagatayo bhavanti api tu tasinneva saMsAre anantamapi kAlaM yAvadAsata iti // 5 // matAntaraM nirAkartu pUrvapakSayitumAha'ihe'ti mokSagamana vicAraprastAve 'eke' zAkyAdayaH khayUthyA vA locAdinopataptA, tuzabdaH pUrvamAt zItodakAdiparibhogAdvizeSamAha, 'bhASante' buvate manyante vA kacitpAThaH, kiM tadityAha-'sAtaM' sukhaM 'sAtena' sukhenaiva 'vidyate' bhavatIti, tathA ca vaktAro bhavanti-"sarvANi saccAni sukhe ratAni, sarvANi duHkhAca samudvijante / tasAtsukhArthI sukhameva dadyAt, su aeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee anukrama [229] ~195~ Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka |||| dIpa anukrama [230] sUtrakRtAGga zIlAGkA cAaagciyutaM // 96 // "sUtrakRt" - aMgasUtra - 2 (mUlaM + niryuktiH + vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 3 ], uddezaka [4], mUlaM [6], niryukti: [ 50 ] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH | khapradAtA labhate sukhAni // 1 // " yuktirapyevameva sthitA, yataH kAraNAnurUpaM kAryamutpadyate, tadyathA-- zAlibIjAcchAlaya kuro jAyate na yavAGkura ityevamihatyAt sukhAnmuktisukhamupajAyate, na tu locAdirUpAt duHkhAditi, tathA hyAgamo'pyevameva vyavasthitaH -- " maNuSNaM bhoyaNaM bhoccA, maNuSNaM sayaNAsaNaM / maNuSNaMsi agAraMsi, maNuSNaM jhAyae muNI // 1 // " tathA "mRddhI zayyA prAtarutthAya peyA, bhaktaM madhye pAnakaM cAparAhNe / drAkSAkhaNDaM zarkarA cArddharAtre, mokSavAnte zAkyaputreNa dRSTaH // 1 // " ityato manojJAhAravihArAdezcittasvAsthyaM tataH samAdhirutpadyate samAdheva muktyavAptiH, ataH sthitametat sukhenaiva sukhAvAptiH na punaH kadA canApi locAdinA kAyaklezena sukhAvAptiriti sthitaM, ityevaM vyAmUDhamatayo ye kecana zAkyAdayaH 'tantra' tasminmokSavicAraprastAve samupasthite ArAyAtaH sarvaheyadharmebhya ityAyoM mArgoM jainendrazAsanapratipAdito mokSamArgastaM ye pariharanti tathA ca'paramaM ca samAdhiM jJAnadarzanacAritrAtmakaM ye tyajanti te'jJAH saMsArAntarvartinaH sadA bhavanti, tathAhi -- yattairabhihitaMkAraNAnurUpaM kAryamiti, tannAyamekAnto, yataH zRGgAccharo jAyate gomayAdvRtriko golomAvilomAdibhyo dUrveti yadapi manozAhArAdikamupanyastaM sukhakAraNatvena tadapi vizucikAdisaMbhavAvyabhicArIti, apica - idaM vaiSayikaM sukhaM duHkhapratIkArahetutvAt sukhAbhAsatayA sukhameva na bhavati, taduktam - "duHkhAtmakeSu viSayeSu sukhAbhimAnaH, saukhyAtmakeSu niyamAdiSu duHkhabuddhiH utkIrNavarNapadapatirivAnyarUpA, sArUpyameti viparItagatiprayogAt // 1 // " iti kutastatparamAnandarUpasyAtyantikaikAntikasya mokSasukhasya kAraNaM bhavati, yadapi ca locabhUzayanabhikSATanaparaparibhavakSutpipAsAdaMzamazakAdikaM duHkhakAraNatvena bhavato1 manoraM bhojanaM bhuktvA manohe zayanAsane / mano'gAre manojJaM dhyAyenmuniH / / 1 / / Education Internationa For Pasta Use Only ~ 196~ 3 upasa gAMdhya0 uddezaH 4 // 96 // yor Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [3], uddezaka [4], mUlaM [6], niyukti: [50] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||6|| seoeseseseseseseesecenecesert panyastaM tadatyantAlpasacAnAmaparamArthadazA, mahApuruSANAM tu khArthAbhyupagamapravRttAnAM paramArthacintakatAnAnAM mahAsayatayA sarvame| vaitatsukhAyaiveti, tathA coktam-taNasaMthAraniviSNovi munivaro bhaTTarAgamayamoho / jaM pAvai munisuI katto taM ckvttttiivi|| | // 1 // " tathA / "duHkhaM duSkRtasaMkSayAya mahatAM kSAnteH padaM vairiNaH, kAyasyAzucitA virAgapadavI saMvegaheturjarA / sarvatyAgamahotsavAya maraNaM jAtiH suhRtprItaye, saMpadbhiH paripUritaM jagadidaM sthAnaM vipatteH kutH||1||" iti, apica-ekAntena sukhenaiva sukhe'bhyupagamyamAne vicitrasaMsArAbhAvaH syAt , tathA svargasthAnAM nityasukhinA punarapi sukhAnubhUtestatraivotpattiH sthAna, tathA nArakANAM ca punarduHkhAnubhavAttatraivotpatteH, na nAnAgatyA vicitratA saMsArasya sAt , nacaitat dRSTamiSTaM ceti // 6 // ato vyapadizyate| mA evaM avamannaMtA, appeNaM lupahA bahUM / etassa (u)amokkhAe, aohAriva jUraha // 7 // pANAivAte vatA, musAvAde asaMjatA / adinnAdANe vatA, mehuNe ya pariggahe // 8 // 'enam' Arya mArga jainendrapravacanaM samyagdarzanajJAnacAritramokSamArgapratipAdakaM 'sukhaM sukhenaiva vidyate' ityAdimohena mohitA | 'avamanyamAnA:' pariharantaH 'aspena' vaiSayikeNa sukhena mA 'bahu' paramArthasukhaM mokSArupa 'lumpadha' vidhvaMsatha, tathAhi| manojJA''hArAdinA kAmodreka, tadudrekAca cittAsvAsthyaM na punaH samAdhiriti, api ca etasya' asatpakSAbhyupagamasa 'a 1 tRNasaMsAraniSaNNo'pi munibaro bhraSTarAgamadamohaH / yaraprApnoti muktimuka kutAt cakravartyapi // 1 // GetBeeg dIpa anukrama [230] PCRA ~197~ Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [3], uddezaka [4], mUlaM [8], niyukti: [50] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrakRtAGga zIlAGkAcAryAya ttiyuta sutrAMka ||8|| dIpa desesecevercedesercenevercenese mokSe aparityAge sati 'ayohArivva jUraha'tti AtmAnaM yUyaM kadarthayatha, kevalaM, yathA'sau ayaso-lohasyAhartA apAntarAle rUpyAdilAbhe satyapi damAnItamitikRyA nojjhitavAn , pazcAt khAvasthAnAvAptAvalpalAbhe sati jUritavAn-pazcA- gAdhya tApaM kRtavAn evaM bhavanto'pi jUrayiSyantIti // 7 // punarapi 'sAtena sAta'mityevaMvAdinA zAkyAnAM dopodvibhaavvissyaah--||4|| uddeshH| prANAtipAtamRpAvAdAdattAdAnamaithunaparigraheSu vartamAnA asaMyatA yUyaM vartamAnasukhaiSiNo'lpena vaiSayikamukhAbhAsena pAramArthi-18 kamekAntAtyantikaM bahu mokSasukhaM vilumpatheti, kimiti, yataH pacanapAcanAdiSu kriyAsu vartamAnAH sAvadyAnuSThAnArambhatayA prAjAtipAtamAcaratha tathA yeSAM jIvAnAM zarIropabhogo bhavadbhiH kriyate tAni zarIrANi tatsvAmibhiradattAnItyadattAdAnAcaraNaM | tathA gomahiSyajoSTrAdiparigrahAttanmadhunAnumodanAdabrahmeti tathA prabajitA vayamityevamutthAya gRhasthAcaraNAnuSThAnAnmRpAvAda tathA dhanadhAnyadvipadacatuSpadAdiparigrahAtparigraha iti // 8 // sAmprataM matAntaradUSaNAya pUrvapakSayitumAha evamege u pAsatthA, pannavaMti aNAriyA / itthIvasaM gayA bAlA, jiNasAsaNaparammuhA // 9 // jahA gaMDaM pilAgaM vA, paripIleja muhttgN| evaM vinnavaNitthIsu, doso tattha kao siA ? // 10 // // 97 // jahA maMdhAdae nAma, thimiaM bhuMjatI dgN| evaM vinnavaNitthIsu, doso tattha kao siaa?||11||19 jahA vihaMgamA piMgA, thimi bhuMjatI dagaM / evaM vinnavaNitthIsu, doso tattha kao siA! // 12 // anukrama [232] For P OW ~198~ Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||13|| dIpa anukrama [237] "sUtrakRt" - aMgasUtra - 2 (mUlaM + niryuktiH + vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 3 ], uddezaka [ 4 ], mUlaM [13], niryukti: [50] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH evame upAsatthA, micchadiTTI aNAriyA / ajjhovavannA kAmehiM, pUyaNA iva taruNa // 13 // tuzabdaH pUrvasmAdvizeSaNArthaH, 'evamiti vakSyamANayA nItyA, yadivA prAktana eva zloko'trApi sambandhanIyaH, evamiti prANAtipAtAdiSu vartamAnA 'eke' iti bauddhavizeSA nIlapaTAdayo nAthavAdikamaNDalapraviSTA vA zaivavizeSAH, sadanuSThAnAt pArzve | tiSThantIti pArzvasthAH, svayUthyA vA pArzvasyAvasannakuzIlAdayaH strIparISahaparAjitAH, ta evaM 'prajJApayanti' prarUpayanti anAryAH, anAryakarmakAritvAt, tathAhi te vadanti - "priyAdarzanamevAstu, kimanyairdarzanAntaraiH 1 / prApyate yena nirvANaM, sarAgeNApi | cetasAM // 1 // " kimityevaM te'bhidadhatItyAha--'strIvazaM gatAH' yato yuvatInAmAjJAyAM vartante 'bAlA' ajJA rAgadveSopahatacetasa iti, rAgadveSajito jinAsteSAM zAsanam - AjJA kaSAyamohopazamahetubhUtA tatparAGmukhAH saMsArAbhiSvaGgiNo jainamArgavidveSiNaH 'etad' vakSyamANamUcuriti ||9|| yadUcustadAha-yathetyudAharaNopanyAsArthaH, 'yathA' yena prakAreNa kazcit gaNDI puruSo gaNDa samutthitaM piTakaM vA tajjAtIyakameva tadAkRtopazamanArthaM 'paripIDya' pUyarudhirAdikaM nirmAlya muhUrtamAtraM sukhito bhavati, na ca doSeNAnuSajyate, evamatrApi 'strIvijJApanAyAM' yuvatiprArthanAyAM ramaNIsambandhe gaNDaparipIDanakalpe doSastatra kutaH svAt hai, na hotAvatA kledApagamamAtreNa doSo bhavediti // 10 // svAcatra doSo yadi kAcitpIDA bhavet, na cAsAvihAstIti dRSTAntena darzayati1 cakSuSeti pra0 / 2 AkopaH vi0 pa0 tadAkRto0 pra0 / Eaton Internationa For Parts Only ~199~ Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [3], uddezaka [4], mUlaM [13...], niyukti : [50 ] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||13|| ttiyutaM dIpa sUtrakRtA | 'yathe' tyayamudAharaNopanyAsArthaH, 'mandhAdana' iti meSaH nAmazabdaH sambhAvanAyAM yathA meSaH timitam anAloDayacudakaM 3 upasazIlAkA- pibatyAtmAnaM prINayati, na ca tathAnyeSAM kizcanopaghAtaM vidhatte, evamatrApi khIsambandhe na kAcidanyasya pIDA Atmanazca prI- godhya0 cAyi- Nanam , ataH kutastatra doSaH syAditi // 11 // asinnevAnupaghAtArthe dRSTAntabahusakhyApanArtha dRSTAntAntaramAha-'yathA' yena prakA-|| uddezaH4 reNa vihAyasA gacchatIti vihaMgamA-pakSiNI 'piMge'ti kapijalA sA''kAza eva vartamAnAH 'timita' nibhRtamudakamApibati, // 98 // 18 evamatrApi darbhapradAnapUrvikayA kriyayA araktadviSTasya putrAdyartha strIsambandhaM kurvato'pi kapiJjalAyA iva na tasya doSa iti, sAmpratameteSAM gaNDapIDanatulyaM strIparibhogaM manyamAnAnAM tathaiDakodakapAnasadRzaM parapIDA'nutpAdakalena parAtmanozca sukhotpAdakalena kila maithunaM jAyata ityadhyavasAyinAM tathA kapiJjalodakapAnaM yathA taDAgodakAsaMsparzana kila bhavatyevamaraktadviSTatayA darbhAdhuttAraNAt | strIgAtrAsaMsparzena putrArtha na kAmArtha RtukAlAbhigAmitayA zAstroktavidhAnena maithune'pi na doSAnuSaH, tathA cocuste-"dharmArthe | | putrakAmasa, khadArezvadhikAriNaH / RtukAle vidhAnena, doSastatra na vidyate // 1 // " iti, evamudAsInatena vyavasthitAnA dRSTAntenava niyuktikAro gAthAtrayeNottaradAnAyAha-- jaha NAma maMDalaggeNa siraM chettU Na kassada maNusso / accheja parAhutto kiM nAma tatoNa dhippejA // 53 // // 98 jaha vA visagaDUsaM koI ghettUNa nAma tuhiko / aNNeNa adIsaMto kiM nAma tato na va mrejjaa!||54|| jaha nAma sirigharAo koi rayaNANi NAma ghettUrNa / acchejna parAhutto kiMNAma tato na gheppejjA ? // 55 // anukrama [237] 'atra niyukti krama: 53 dRzyate, tat mudraNadoSa: smbhaavyte| (yahA~ niyukti krama 53 diyA hai, Isake pahale tIsare adhyayana ke ArambhameM AkharI niyukti kA krama 50 thA| merI jAnakArImeM ina donoM ke bicameM koI niyukti nahIM AI hai| ~200~ Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [3], uddezaka [4], mUlaM [13...], niyukti: [55] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||13|| yathA [andhAnam 3000 ] nAma kazcinmaNDalANa kasyacicchirazchitvA parAbhukhastiSTheva , kimetAvatodAsInabhAvAvalambanena 'na gRhyeta' nAparAdhI bhavet / tathA-yathA kazcidviSagaNDarSa 'gRhIkhA' pIlA nAma tUSNIMbhAvaM bhajedanyena cAdRzyamAno'sau ki nAma 'tataH' asAvanyAdarzanAt na mriyeta / tathA-yathA kazcit zrIgRhAd-bhANDAgArAgalAni mahA_Ni gRhIkhA parAbhukhastiSTheva , kimetAvatA'sau na gRhyateti / atra ca yathA-kazcit zaThatayA ajJatayA vA zirazchedaviSagaNDUparanApahArAkhye satyapi doSatraye mAdhyasthyamavalambeta, na ca tasya tadavalambane'pi nidopateti, evamatrApyavazyaMbhAvirAgakArye maithune sarvadoSAspade saMsAravarddhake | kuto nirdoSateti, tathA coktam-"prANinAM bAdhakaM caitacchAstre gItaM maharSibhiH / nalikAtaptakaNakapravezajJAtatastathA // 1 // mUla caitadadharmastha, bhavabhAvapravardhanam / tasmAdvipAnnavacyAjyamidaM pApamanicchatA // 2 // " iti niyuktigAthAtrayatAtparyArthaH // // sAmprataM | sUtrakAra upasaMhAravyAjena gaNDapIDanAdidRSTAntavAdinA doSodvibhAvayiSayAha-'evaM' miti gaNDapIDanAdidRSTAntabalena nirdoSa hai | maithunamiti manyamAnA 'eke' svIparISahaparAjitAH sadanuSThAnAtpArthe tiSThantIti pArzvasthA nAthavAdikamaNDalacAriNaH, tuzabdA vayUthyA vA, tathA mithyA-viparItA tavAgrAhiNI dRSTi:-darzanaM yeSAM te tathA, ArAt-dUre yAtA--gatAH sarvaheyadharmebhya | ityAryAH na AryA anAryAH dharmaviruddhAnuSThAnAt , ta evaMvidhA 'adhyupapannA' gRbhava icchAmadanarUpeSu kAmeSu kAmairvA karaNabhUtaiH sAvadhAnuSThAneviti, atra laukika dRSTAntamAha--yathA vA 'pUtanA' DAkinI 'taruNake' stanandhaye'dhyupapannA, evaM te'pyanAryAH || kAmeSviti, yadivA 'pUyaNa tti gaDarikA AtmIye'patye'dhyupapannA, evaM te'pIti, kathAnakaM cAtra-yathA kila sarvapazUnAmapa dIpa anukrama [237] ~201~ Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [3], uddezaka [4], mUlaM [14], niyukti: [15] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: 2.upasa godhyA prata sUtrAMka ||14|| sUtrakRtAGgaM zIlAkAcAyIyavRciyuta // 19 // dIpa SaveDasasa9300800 tyAni nirudake kUpe'patyasnehaparIkSArtha kSiptAni, tatra cAparA mAtaraH khakIyastanandhayazabdAkarNane'pi kUpataTasthA rudantyastiSThanti, urabhrI vapatyAtisnehenAndhA apAyamanapekSya tatraivAtmAnaM kSiptavatItyato'yarapazubhyaH khApatye'dhyupapanneti, evaM te'pi // 13 / / kA-18 mAbhiSvaGgiNAM doSamAviSphurvannAha uddezaH4 aNAgayamapassaMtA, pnycuppnngvesgaa| te pacchA paritappaMti, khINe AuMmi jovaNe // 14 // jehiM kAle parikaMtaM, na pacchA paritappae / te dhIrA baMdhaNummukkA, nAvakhaMti jiiviaN|| 15 // 18 'anAgatam eSyatkAmAnivRttAnAM narakAdiyAtanAsthAneSu mahat duHkham 'apazyantaH aparyAlocayantaH, tathA 'pratyutpanna | vartamAnameva vaiSayikaM sukhAbhAsam 'anveSayanto mRgayamANA nAnAvidhairupAyogAnprArthayantaH te pazcAt kSINe vAyuSi jAtasaM-16 vegA yauvane vA'pagate 'paritapyante' zocante pazcAttApaM vidadhati, uktaM ca-"hataM muSTibhirAkAzaM, tuSANAM kaNDanaM kRtam / yanma-16 yA prApya mAnuSyaM, sadarthe nAdaraH kRtaH // 1 // " tathA-"vihavAvalevanaDiehiM jAI kIraMti jovaNamaeNaM / vayapariNAme sa-1 riyAI tAI hiae khuDuphaMti // 1 // " // 14 // ye tUttamasattvatayA anAgatameva tapazcaraNAdAvudhamaM vidadhati na te pazcAcchoca-181 ntIti darzayitumAha-'yaiH' AtmahitakartRbhiH 'kAle' dharmArjanAvasare 'parAkrAntam' indriyakaSAyaparAjayAyodhamo vihito // 99 // na te 'pazcAt' maraNakAle vRddhAvasthAyAM vA 'paritapyante' na zokAkulA bhavanti, ekavacana nirdezastu sautrazcchAndasakhAditi, vibhavApalepanaTitayAni na kiyante cIvanamadena / vayaHpariNAme smRtAni tAni hRdayaM nyathanne // 1 // anukrama [238] ~ 202 ~ Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||15|| dIpa anukrama [239] Earaton t "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 3 ], uddezaka [4], mUlaM [15], niryukti: [55] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH dharmArjanakAlastu vivekinAM prAyazaH sarva eva yasmAtsa eva pradhAnapuruSArthaH, pradhAna eva ca prAyazaH kriyamANo ghaTAM prAJcati, tada ye vAlyAtprabhRtyakRta viSayAsaGgatayA kRtatapabharaNAH te 'dhIrAH' karmavidAraNasahiSNavo bandhanena- snehAtmakena karmaNA cot prAbalyena muktA nAvakAGkSanti asaMyamajIvitaM yadivA jIvite maraNe vA niHspRhAH saMyamodyamamatayo bhavantIti // 15 // anyaca - jahA naI veyaraNI, duttarA iha saMmatA / evaM logaMsi nArIo, duruttarA amaImayA // 16 // jehiM nArINa saMjogA, pUyaNA piTuto katA / sabameyaM nirAkiccA, te ThiyA susamAhie // 17 // yathetyudAharaNopanyAsArthaH, yathA vaitaraNI nadInAM madhye'tyantavegavAhitvAt viSamataTatvAcca 'dustarA' durlaGghayA 'evam' asmi napi loke nAryaH 'amatimatA' nirvivekena hInasattvena duHkhenottIryante, tathAhi---vA hAvabhAvaiH kRtavidyAnapi svIkurvanti, tathA coktam - "sanmArge tAvadAste prabhavati puruSastAvadevendriyANAM lajjAM tAvadvidhatte vinayamapi samAlambate tAvadeva / bhrUcApAkSepamuktAH zravaNapathajuSo nIlapakSmANa ete, yAvallIlAvatInAM na hRdi dhRtimuSo dRSTivANAH patanti / / 1 / / " tadevaM vaitaraNInadIvat dustarA nAryo bhavantIti / / 16 / / apica 'yaiH' uttamasancaiH strIsaGgavipAkavedibhiH paryantakaTavo nArIsaMyogAH parityaktAH, tathA tatsaGgArthameva vastrAlaGkAramAlyAdibhirAtmanaH 'pUjanA' kAmavibhUSA 'pRSThataH kRtA' parityaktetyarthaH, 'sarvametat' For Parts Only ~203~ Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [3], uddezaka [4], mUlaM [17], niyukti: [15] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: sUtrakRtAGgaM prata sUtrAMka ||17|| dIpa anukrama [241] strIprasaGgAdikaM kSutpipAsAdi pratikUlopasargakadambakaM ca nirAkRtya ye mahApuruSasevitapanthAnaM prati pravRttAste susamAdhinA-18|3. upasazIlAGkA khasthacittavRttirUpeNa vyavasthitAH, nopasagairanukUlapratikUlarUpaiH prakSobhyante, anye tu viSayAbhidhvaGgiNaH syAdiparISahaparAjitA mAdhya. cAryAyavR-18 | aGgAroparipatitamInavadrAgAminA dahyamAnA asamAdhinA tiSThantIti / / 17 / / khyAdiparISahaparAjayasya phalaM darzayitumAha uddezaH4 ttiyuta ete oghaM tarissaMti, samudaM vavahAriNo / jattha pANA visannAsi, kiccaMtI sayakammuNA // 18 // // 10 // taM ca bhikkhU pariNAya, suvbate samite cre| musAvAyaM ca vajijA, adinnAdANaM ca vosire // 19 // uDmahe tiriyaM vA, je keI tasathAvarA / savattha viratiM kujA, ya ete anantaroktA anukUlapratikUlopasargajetAra ete sarve'pi 'ogha saMsAraM dustaramapi tariSyanti, dravyaupadRSTAntamAha'samudraM lavaNasAgaramiva yathA 'vyavahAriNaH' sAMyAtrikA yAnapAtreNa taranti, evaM bhAvauSamapi saMsAra saMyamayAnapAtreNa yata-18 yastariSyanti, tathA vIrNAstaranti ceti, bhAvauSameva vizinaSTi-'yantra' yasmin bhAvaughe saMsArasAgare 'prANAH' prANinaH khIviSa // 10 // yasaMgAdviSaNNAH santaH 'kRtyante' pIyante 'khakRtena' AtmanAnuSThitena pApena 'karmaNA' asavedanIyodayarUpeNeti // 18 // sAmpratamupasaMhAracyAjenopadezAntaraditsayAha-tadetadyatprAguktaM yathA-vaitaraNInadIvat dustarA nAryo yaiH parityaktAste samAdhi-IN sthAH saMsAraM taranti, khIsaGginazca saMsArAntargatAH khakRtakarmaNA kRtyanta iti, tadetatsarva bhikSaNazIlo bhikSuH 'parijJAya' heyo enewestseseseseveraeservemes ~204 ~ Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||20|| dIpa anukrama [244] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 3 ], uddezaka [4], mUlaM [20], niryukti: [55] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - pAdeyatayA budhdhvA zobhanAni pratAnyasya suvrataH pazcabhiH samitibhiH samita ityanenottara guNAvedanaM kRtamityevaMbhUtaH 'caret' saMya mAnuSThAnaM vidadhyAt, tathA 'mRSAvAdam' asadbhUtArthabhASaNaM vizeSeNa varjayet, tathA 'adattAdAnaM ca vyutsRjed' dantazodhanamAtramapyadattaM na gRhNIyAt, AdigrahaNAnmaithunAdeH parigraha iti, taca maithunAdikaM yAvajjIvamAtmahitaM manyamAnaH pariharet // 19 // aparavratAnAmahiMsAyA vRttikalpasAt tatprAdhAnyakhyApanArthamAha-UrdhvamadhastiryakSvityanena kSetraprANAtipAto gRhItaH, tatra ye kecana santIti trasA - dvitricatuHpaJcendriyAH paryAptAparyAptakabhedabhinnAH, tathA tiSThantIti sthAvarAH - pRthivyaptejovAyuvanaspatayaH sUkSmacAdaraparyAptakA paryAptakabhedabhinnA iti, anena ca dravyaprANAtipAto gRhItaH sarvatra kAle sarvAvasthAvityanenApi kAlabhAvabhe| dabhinnaH prAgAttipAta upAtto draSTavyaH, tadevaM caturdazasvapi jIvasthAneSu kRtakAritAnumatibhirmanovAkkAyaiH prANAtipAtaviratiM | kuryAdityanena pAdonenApi zlokadvayena prANAtipAtaviratyAdayo mUlaguNAH khyApitAH, sAmpratameteSAM sarveSAmeva mUlottaraguNAnAM phalamudezenAha- saMti nivvANamAhiyaM // 20 // imaM ca dhammamAdAya, kAsaveNa paveditaM / kujjA bhikkhU gilANassa, agilAe samAhie // 21 // saMkhAya pesalaM dhammaM, diTTimaM parinibuDe / uvasagge niyAmittA, AmokkhAe parivvajjAsi // 22 // timi / iti uvasaggaparitrANAmaM taiyaM ajjhayaNaM sammataM // [ gAthA 256 ] atra tRtIya adhyayanaM parisamAptam For Pana Prata Use Only ~205~ Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [3], uddezaka [4], mUlaM [22], niyukti: [15] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||22|| ttiyutaM sUtrakRtAnaM 'zAntiH ' iti karmadAhopazamastadeva ca 'nirvANa' mokSapadaM yad 'AkhyAta' pratipAditaM sarvadvandvApagamarUpaM tadasyAvazyaM || 3 upasacaraNakaraNAnuSThAyinaH sAdhobhevatIti / / 20 / / samastAdhyayanArthopasaMhArArthamAha-'imaM ca dhammami'tyAdi, 'ima' miti pUrvoktaM godhya0 cAryAMya-1 18|mUlottaraguNarUpaM zrutacAritrAkhyaM vA durgatidhAraNAt dharmam 'AdAya AcAryopadezena gRhIkhA kimbhUtamiti tadeva vizinaSTi uddezaH 4 1STkAzyapena' zrImanmahAvIravardhamAnasvAminA samutpanadivyajJAnena bhavyasatvAbhyuddharaNAbhilApiNA 'praveditam' AkhyAtaM sm||10|| |dhigamya 'bhikSuH sAdhuH parIpahopasargaratarjito glAnasthAparasya sAdhoIyAvRtyaM kuryAt , kathamiti, khato'glAnatayA yathAzakti |'samAhita' iti samAdhi prAptaH, idamuktaM bhavati- kRtakRtyo'hamiti manyamAno vaiyAvRtyAdikaM kuryAditi // 21 // anyacca| 'saMkhyAyeti samyak jhAlA khasammatyA anyato vA-zrukhA 'pezalaM'ti mokSagamanaM pratyanukUla, kiM tad-'dharma' zrutacAritrAkhyaM | 'dRSTimAn' samyagdarzanI 'parinivRta' iti kaSAyopazamAcchIvIbhUtaH parinirvRtakalpo vA 'upasargAna' anukUlapratikUlAn 181 samyaya 'niyamya' atisA 'AmokSAya' mokSaM yAvat pari-samantAt 'bajet' saMyamAnuSThAnena gacchediti, itiH parisamAptyarthe, badhImIti pUrvavat , nayacacoM'pi tathaiveti // 22 // upasargaparijJAyAH samAptacaturthIdezakaH, tatparisamAptau ca tRtIyamadhyayana-18 miti / graMthAnaM 775 // // 10 // dIpa eesecesesesentaeacher anukrama [246] HS 1 sahasanmaveti tAtparya prAkRtAnukaraNa cedam / ~206~ Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [4], uddezaka [-], mUlaM [22...], niyukti : [16] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: // atha caturtha strIparijJAdhyayanaM prArabhyate // prata sUtrAMka ||22|| dIpa anukrama [246] Deseseserveseocaenteerselesesesese | uktaM tRtIyamadhyayanaM, sAmprataM caturthamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH, ihAnantarAdhyayane upasargAH pratipAditAH, teSAM ca prAyojnukUlA duHsahAH, tato'pi khIkRtAH, atastajjayArthamidamadhyayanamupadizyata ityanena sambandhenAyAtasyAsyAdhyayanasyopakramA-1 dIni cakhAyanuyogadvArANi bhavanti, tatropakramAntargatoAdhikArI dvedhA-adhyayanArthAdhikAra uddezArthAdhikAraca, tatrAdhyayanA|dhikAraH prAgvat niyuktikRtA 'thIdoSavivajjaNA ceve'tyanena svayameva pratipAditaH, uddezArthAdhikAra tUtaratra niyuktikadeva maNiSyati, sAmprataM nikSepaH, sa caudhanAmasUtrAlApakabhedAtridhA, tatraupaniSpane nikSepe'dhyayanaM, nAmaniSpanne 'strIparijJeti | nAma, tatra nAmasthApane kSuNNasAdanAdRtya strIzabdasa dravyAdinikSepArthamAha davvAbhilAvaciMdhe vede bhAve ya itthiNikkhevo / ahilAve jaha siddhI bhAve veyaMmi uvautto // 56 // | tatra dravyastrI dvedhA-Agamato noAgamatazca, AgamataH strIpadArthajJastatra cAnupayuktaH, anupayogo dravyamitikRtA, noAgamato zarIrabhavyazarIravyatiriktA vidhA, ekamavikA baddhAyuSkAbhimukhanAmagotrA ceti, cidacate-jJAyate'neneti cih-st1vytirittbhedaaH| sersersersersersemerstockewestersecti atra caturtha adhyayanaM "strIparijJA" ArabdhaM, 'strI' zabdasya nikSepA: ~207~ Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [4], uddezaka [-], mUlaM [22...], niyukti: [17] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrakRtAGga sUtrAMka ||22|| ttiyutaM // 10 // dIpa anukrama [246] Saasaras20300930 nanepathyAdikaM, cihnamAtreNa strI cihnastrI apagatastrIvedazchadmasthaH kevalI vA anyo vA strIveSadhArI yaH kazciditi, vedastrI tu strIpa| puruSAbhilASarUpaH strIvedodayaH, abhilApabhAvau tu niyuktikRdeva gAthApazcA?nAha-abhilapyate ityabhilApaH strIliGgAbhidhAnaHparijJAdhya zabdaH, tayathA-zAlA mAlA siddhiriti, bhAvatrI tu dvedhA-Agamato noAgamataca, AgamataH strIpadArthajJastatra copayuktaH uddeza 1 'upayogo bhAva' itikRlA, noAgamatastu bhAvaviSaye nikSepe 'vade' strIvedarUpe vastunyupayuktA tadupayogAnanyakhAdbhAvastrI bhavati, yathA'mAbupayukto mANavako'gnireva bhavati, evamatrApi, yadivA-strIvedanirvartakAnyudayaprAptAni yAni karmANi teSu 'upayukte ti | | tAnyanubhavantI bhAvastrIti, etAvAneva striyo nikSepa iti, parijJAnikSepastu zastraparijJAvad draSTavyaH // sAmprataM strIvipakSabhUtaM puruSanikSepArthamAha NAma ThavaNAdavie khette kAle ya pajjaNaNakaMme / bhoge guNe ya bhAve dasa ee purisaNikkhevA / / 57 // 'nAma' iti saMjJA tanmAtreNa puruSo nAmapuruSa:nyathA ghaTaH paTa iti, yasya vA puruSa iti nAmeti, 'sthApanApuruSa kASThAdinivartito jinapratimAdikA, dravyapuruSo zarIrabhavyazarIravyatirikto noAgamata ekabhaviko badAyuko'bhimukhanAmagotrazceti, pA // 102 / / dravyapradhAno vA mammaNavaNigAdiriti, yo yasmin murASTrAdau kSetre bhavaH sa kSetrapuruSo yathA saurASTrika iti, yasya vA yat kSetramAzritya puMsvaM bhavatIti, yo yAvantaM kAlaM puruSavedavedyAni karmANi vedayate sa kAlapuruSa iti, yathA-'purise NaM bhaMte ! purisoci | kAlao kevaciraM hoI / mo0, jahaneNaM ega samayaM ukkoseNaM jo jammi kAle puriso bhavai, jahA koi egaMmi pakkhe puriso egami | Caeeeeeeeeeeeecticecen 'strI' zabdasya nikSepA:, 'puruSa' zabdasya nikSepA: ~208~ Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||22|| dIpa anukrama [246] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [4], uddezaka [-] mUlaM [22...], niryukti: [58] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH napuMsago 'ti / prajabhyate'patyaM yena tatprajananaM ziznam - liGgam tatpradhAnaH puruSaH aparapuruSakAryarahitatvAt prajananapuruSaH, karmaanuSThAnaM tatpradhAnaH puruSaH karmapuruSaH karmakarAdikaH, tathA bhogapradhAnaH puruSo bhogapuruSaH - cakravartyAdiH - tathA guNAH| vyAyAmavikramadhairyasattvAdikAstatpradhAnaH puruSo guNapuruSaH, bhAvapuruSastu puMvedodaye vartamAnastadvedyAni karmANyanubhavanniti, ete daza puruSanikSepA bhavanti / sAmprataM prAgulliGgitamuddezArthAdhikAramadhikRtyAha -- - paDhame saMdhavasaMlabamAihi khalaNA u hoti sIlassa | bitie iheva khaliyassa avasthA kammabaMdho ya // 58 // prathame uddezake ayamarthAdhikAraH, tadyathA - strIbhiH sArdhaM 'saMstavena' paricayena tathA 'saMlApena' bhinnakathAdyAlApena, AdigrahaNAdaGgapratyaGganirIkSaNAdinA kAmotkocakAriNA bhavedalpasatvasya 'zIlasya' cAritrasya skhalanA tuzabdAttatparityAgo veti, | dvitIye vayamarthAdhikAraH, tadyathA-- zIlaskhalitasya sAdhoH 'daiva' asmimeva janmani svapakSaparapakSakRtA tiraskArAdikA viDa|mbanA tatpratyayazca karmabandhaH, tatazca saMsArasAgaraparyaTanamiti, kiM trIbhiH kathita zIlAt pracyAvyAtmavazaH kRto yenaivamucyate 1, kRta iti darzayitumAha- sUrA momatA kaviyAhiM ubahiSpahANAhi / gahiyA hu abhayapajoyakUlavAlAdiNo ghahave // 69 // bahavaH puruSA abhayapradyotakUlavAlAdayaH zUrA vayamityevaM manyamAnAH, mo iti nipAto vAkyAlaGkArArthaH, 'kRtrimAbhiH ' sadbhAvarahitAbhiH strIbhistathA upadhiH mAyA tatpradhAnAbhiH kRtakapaTazatAbhiH 'gRhItA' AtmavazatAM nItAH kecana rAjyAdapare Educatin internation uddezasya arthAdhikAraH, For Park Use Only ~209~ Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [4], uddezaka [-], mUlaM [22...], niyukti: [19] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka sUtrakRtAI zIlAGkAvAyayitrattiyuta ||22|| // 10 // dIpa anukrama [246] || zIlAta pracyA yahaiva viDambanA prApitAH, abhayakumArAdikathAnakAni ca mUlAdAvazyakAdavagantavyAni, kathAnakAyopanyAsastu hAsIpa. yathAkrama atyantabuddhivikramatapakhivakhyApanArtha iti // yata evaM tato yatkartavyaM tadAha rijJAdhya. tamhA Na u vIsaMbho gaMtavvo Niccameva isthIsuM / paDhamuddese bhaNiyA je dosA te gaNaMteNaM / / 60 // | uddezaH1 yasmAt striyaH sugatimAgArgalA mAyApradhAnA vacanAnipuNAstasmAdetadavagamya naiva 'vizrambho' vizvAsastAsAM vivekinA | 'nityaM sadA 'gantavyoM' yAtavyaH, kartavya ityarthaH, ye doSAH prathamoddezake asyopalakSaNArthalAt dvitIye ca tAn 'gaNayatA' paryAlocayatA, tAsAM mUrtimatkapaTarAzibhUtAnAmAtmahitamicchatA na vizvasanIyamiti // apica susamasthA'vasamatthA kIraMtI appasattiyA purisA / dIsaMtI sUravAdI NArIvasagA Na te sUrA // 11 // parAnIkavijayAdau suSTu samarthA api santaH puruSAH strIbhirAtmavazIkRtA 'asamarthA' dhUtkSepamAtrabhIravaH kriyante-alpasAcikAH strINAmapi pAdapatanAdicATukaraNena niHsArAH kriyante, tathA 'dRzyante' pratyakSeNopalabhyante zUramAtmAnaM vadituM zIla | yeSAM te zUravAdino'pi nArIvazagAH santo dInatAM gatAH, evambhUtAzca na te zUrA iti, tasAta sthitametad-avizvAsyAH khiya ||| || iti, uktaM ca---"ko pIsaseja tAsi kativayabhariyANa duSiyahANaM! / khaNarattaviranANaM ghiratthu itthINa diyayANaM // 1 // // 103 // || aNaM bharNati purao aNNaM pAse NivajamANIo / annaM ca tAsiM hiyae jaM ca khamaM taM kariti puNo // 2 // ko eyANaM NA| 1 ko vizvastrAttAmu kaitavamAma durvidagdhAsu / kSaNaraphavirakAsu dhigastu zrIhRdayAnAM ||1||3mnyd bhavaMti purato'nyatpAbeM niSAdayantyaH / anyattAsA hadaye yaca kSamaM tatkurvanti punaH // 1 // 3 ka etAsAM jJAsyati vetralatAgulmagupilahadayAnAM / bhAvaM bhagnAvAnAM tatropoM bhaNaMtInAM // 1 // SAREaratunintamarana striya: avizvAsyatvaM ~210~ Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka |||22|| dIpa anukrama [246] " sUtrakRt" aMgasUtra - 2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [1], adhyayana [ 4 ] uddezaka [-] mUlaM [ 22...] nirbukti: [ 61] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH | hi vecalayAgummaguvilahiyayANaM / bhAvaM bhaggAsANaM tatthuSyannaM bhagaMtINaM || 3 || mahilA ya ratametA ucchukhaMDa ca sakarA ceva / sA puNa virattamittA NibaMkUre visesei // 4 // mehilA dina kareja va mArija va saMThevija va maNussaM / tuTThA jIvAvijA ahava paraM vaMcayAvejA // 5 // jaivi rakkhaMte sukayaM Naci NehaM gavi ya dANasammANaM / Na kulaM Na puvayaM Ayarti ca sIlaM mahiliyAo // 6 // maiau vIsaMmaha tANaM mahilAhiyayANa kavaDabhariyANaM || NiSNehaniyANaM aliyavayaNajaMpaNarayANaM // 7 // mAre jiyaMtaMpi mayepi aNumaraha kAi bhattAraM / visaharagaiva dhariyaM vaMkavivaMkaM mahelANaM // 8 // gaMgAe bAluyA sAgare | jalaM himavao ya parimANaM jANaMti buddhimaMtA mahilAhiyayaM Na jANaMti // 9 // rovAvaMti ruvaMti ya aliyaM jaMpaMti pattiyAvaMti / kavaDeNa ya khaMti bisaM maraMti Naya jaMti sambhAvaM // 10 // cirtitiM kamaNNaM aNNaM saMThavaha mAsaI aNNaM / ADhavara kuNai aNNaM mAivaggo jiyaDisAro / / 11 / / aMsayAraMbhANa tahA sabesiM logagarahaNijANaM / paralogaceriyANaM kAraNayaM ceva itthIo // 12 // - 1 mahilA caratamAtresaMdeva zarkareva ca sA punarvikamAtrA nivAGkuraM vizeSayati / / 1 / / 2 mahilA dayAtkuryAdvA mArayedvA saMsthApayedvA mAnuSyaM / tuSTA jIvApayet atha ca naraM cayet // 13 saMghavina pra0 sevA pra0 4 nApi rakSati sukRtaM nApi snehaM nApi dAnasanmAne ca na kulaM na pUrvajaM nAyati ca zIlaM mahilAH // 1 // 5 mA vizvasa teSAM mahilAhadayAnAM kapaTatAM / niHiliyAnA aDIkavacanajalpanaratAnAm // 1 // 6 mArayati jIvantamapyeva tamapyanupriya | kAcidbhattAraM viSabharagatiriva caritaM vakravivakaM mahelAnAM // 1 // 7 gaMgAyAM vAlukAH sAgare jalaM himavatazca parimANaM jAnaMti buddhimanto mahilAhRdayaM na jAnanti / / 1 / / 8 rodayanti runti ca aThI jalpanti pratyAyayanti / kapaTena khAdati viSaM niyate na ca yAnti sadbhAvaM // 1 // 9 cintayati kAryamanyadanyat saMsthApayati bhASate'nyat Arabhate karonyanmAniva nikRtisAraH // 1 // / 10 asadAraMbhANAM tathA sarveSAM lokagaINIyANAM paralokavairikANAM kAraNaM caiva triyaH // 1 // Eaton Internationa striyaH avizvAsyatvaM For Parts Only ~ 211~ Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [4], uddezaka [-], mUlaM [22...], niyukti: [61] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka sUtrakRvAGgaM zIlAGkA | ahavA ko jubaINaM jANai cariyaM sahAbakuDilANaM / dosANa Agaro thiya jANa sarIre vasai kAmo // 13 // bhUla duthariyANaM // 4 strIpahavai u Narayassa battaNI viulA / mokkhassa mahAvighaM va yathA sayA nArI // 14 // dhaNNA te barapurisA je rijJAdhya. ciya monUNa NiyayajubaIo / pavaiyA kayaniyamA sivamayalamaNuttaraM pacA // 15 // " adhunA yAdRkSaH zUro bhavati tArakSa uddezA? cAyIya. ciyutaM ||22|| darzayitumAha dIpa anukrama [246] // 104 // dhammami jo dahA maI so sUro sattio ya vIro yANahu dhammaNirussAho puriso sUro suvalio'vi // 12 // ___ 'dharma' zrutacAritrAkhye DhA-nizcalA matiryasya sa tathA evambhUtaH sa indriyanoindriyArijayArazUraH tathA 'sAtviko' mahA-181 1 sacopeto'sAveca 'vIra' svakarmadAraNasamartho'sAveveti, kimiti, yato naiva 'dharmanirutsAhaH sadanuSThAnanirudyamaH satpuruSAcI-181 NamArgaparibhraSTaH puruSaH suSTu calavAnapi zUro bhavatIti // etAneva doSAn puruSasambandhena strINAmapi darzayitumAha ete ceva ya dosA purisasamAevi itthIyANapi / tamhA u appamAo virAgamagaMmi tAsiM tu // 13 // ye prAk zIlapradhvaMsAdayaH strIparicayAdibhyaH puruSANAM doSA abhihitA eta evAnyUnAdhikAH puruSeNa saha yaH samAyaH| sambandhastasin strINAmapi, yasmAdopA bhavanti tasmAt tAsAmapi virAgamArge pravRttAno puruSaparicayAdiparihAralakSaNo'pramAda | Har104 // 1athavA ko yuvatInAM jAnAti caritaM khabhAvakuTilAnAM / doSANAmAkaravaina yAsAM zarIre vasati kAmaH // 1 // 2 mUlaM duzcaritAno bhavati tu narakasya vartanI vipulA / mokSastra mahAvinaM varjayitathyA sadA nArI / / 1 / / 3 panyAso varapuruSA ye caiva muktvA nijayuvatIH / prabajitAH kRtaniyamAH zivamarahamaguttara praaptaaH||1|| esesed on SAREairahinioned | striya: avizvAsyatvaM, "zUra"zabdasya svarupama, ~212~ Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka |||| dIpa anukrama [247] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 4 ], uddezaka [1], mUlaM [1], niryukti: [63] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH - eva zreyAniti / evaM yaduktaM 'strIparijJe'ti tatpuruSottamadharmapratipAdanArtham, anyathA 'puruSaparijJe' tyapi vaktavyeti, sAmprataM sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyaM tacedam-- je mAyaraM ca piyaraM ca, vippajahAya puvasaMjogaM / ege sahite caristAmi, AratamehuNo vivittesu // 1 // | suhumeNaM taM parikamma, channapaeNa isthio mNdaa| uvAyaMpi tAu jANaMsu jahA lissaMti bhikkhuNo ege // 2 // atra sUtrasya ArambhaH asya cAyamanantarasUtreNa saha sambandhaH, tadyathA--- anantarasUtre'bhihitam, AmokSAya parivrajediti etacAzeSAbhiSvaGgavarjitasya bhavatItyato'nena tadabhiSvaGgavarjanamabhidhIyate, 'yaH' kaviduttamasanco 'mAtaraM pitaraM' jananIM janayitAram, etadgrahaNAdanyadapi | zrAvRputrAdikaM pUrvasaMyogaM tathA zvazrUzvazurAdikaM pazcAtsaMyogaM ca 'vigrahAya tyaktA, cakArau samucayArthI, 'eko' mAtApitrAdyabhiSvaGgavarjitaH kaSAyarahito vA tathA sahito jJAnadarzanacAritraiH khamai vA hitaH khahitaH paramArthAnuSThAnavidhAyI 'cariSyAmi' saMyamaM kariSyAmItyevaM kRtapratijJaH, tAmeva pratijJAM sarvapradhAnabhUtAM lezato darzayati- 'Aratam' uparataM maithunaM kAmAbhilASo | yasyAsAvAratamaithunaH, tadevambhUto 'vivikteSu' zrIpazupaNDakavarjiteSu sthAneSu cariSyAmItyevaM samyagutthAnenotthAya viharatIti, kacitpATho 'vivittasitti' 'viviktaM'- strIpaNDakAdirahitaM sthAnaM saMyamAnuparodhyeSituM zIlamasya tatheti // 1 // tasyaivaM kRtapratijJasya sAdhoryadbhavatyavivekistrIjanAttaddarzayitumAha-'suhameNaM' ityAdi, 'taM' mahApuruSaM sAdhu 'sUkSmeNa' aparakAryavyapa| dezabhUtena 'chanapadene' ti chajhanA-kapaTajAlena 'parAkramya' tatsamIpamAgatya, yadivA - 'parAkramyeti zIlaskhalana yogyatApacyA For Parts Only ~ 213~ wor Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [4], uddezaka [1], mUlaM [2], niyukti: [63] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sutrAMka ||2|| dIpa anukrama [248] sUtrakRtAGgaM 18 abhibhUya, kAH-'striyA' kUlavAlukAdInAmiva mAgadhagaNikAdyA nAnAvidhakapaTazatakaraNadakSA vividhaviJcokavatyo bhaass-||4khiipshiilaakaa- mandA:-kAmodrekavidhAyitayA sadasadvivekavikalAH samIpamAgatya zIlAt dhvaMsayanti, etaduktam bhavati-bhrAtaputravyapadezena rijJAdhya. cAyiyaciyuta sAdhusamIpamAgatya saMyamAd bhraMzayanti, tathA coktam--"piyaputta bhAikiDagA NattUkiDagA ya sayaNakiDagA ya / ete jovaNaki-18| uddezaH 1 DagA pacchannapaI mahiliyANa // 1 // " yadivA-channapadeneti-guptAbhidhAnena, tadyathA-"kAle prasuptasya janArdanastha, meghAndhakArAsu ca zarvarISu / mithyA na bhASAmi vizAlanetre, te pratyayA ye prathamAkSareSu // 1 // " ityAdi, tAH striyo mAyApradhAnAH pratAraNopAyamapi jAnanti-utpannapratibhatayA vidanti, pAThAntaraM vA jJAtavatyaH, yathA 'zliSyante' vivekino'pi sAdhava eke tathAvidha-14 karmodayAt tAsu saGgamupayAnti // 2 // tAneva sUkSmapratAraNopAyAn darzayitumAhapAse bhisaM NisIyaMti abhikkhaNaM posavatthaM prihiNti| kArya ahevi daMsaMti, bAhU uDu kakkhamaNubaje // 3 // sayaNAsaNehiM jogehiM ithio egatA NimaMtaMti / eyANi ceva se jANe, pAsANi virUvarUvANi // 4 // 'pArthe samIpe 'bhRzam atyarthamUrUpapIDamatisnehamAviSkurvantyo 'niSIdanti' vizrambhamApAdayitumupavizantIti, tathA kAmaM 8 puSNAtIti poSa-kAmotkocakAri zobhanamityarthaH tacca tahalaM popavalaM tad 'abhIkSaNam' anavarataM tena zithilAdivyapadezena // 105 // paridadhati, svAbhilApamAvedayantyaH sAdhupratAraNArtha paridhAnaM zithilIkRtya punarnivanantIti, tathA 'adha:kAyam' uvAdikamana priyaputradhAtakITakA natRSIdhakAdha lajamakITakAca ete yauvanakoDakAH prAptAH praccharapatayo mahilAnAM // 1 // ~214~ Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [4], uddezaka [1], mUlaM [4], niyukti: [63] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||4 dIpa anukrama [250] goddIpanAya 'darzayanti' prakaTayanti, tathA 'yAhumuddhRtya' kakSAmAdaya 'anukUlaM sAdhvabhimukhaM 'brajet gacchet / sambhAvanAyAM 8 liGa, sambhAvyate etadaGgapratyaGgasandarzakavaM strINAmiti // 3 // apica-'sayaNAsaNe ityAdi, zayyate'sitriti zayanaM-paryAdi tathA''syate'sminnityAsanam-AsaMdakAdItyevamAdinA 'yogyena' upabhogArheNa kAlocitena 'striyoM yoSita 'ekadA' iti vivizaktadezakAlAdau 'nimantrayanti' abhyupagama grAhayanti, idamuktaM bhavati-zayanAsanAdyupabhogaM prati sAdhu prArthayanti, 'etAneva' zaya nAsananimatraNarUpAn sa sAdhurviditavedyaH paramArthadarzI 'jAnIyAd' avayudhyeta strIsambandhakAriNaH pAzayanti-vaghnantIti pAzA|stAn 'virUparUpAna' nAnAprakArAniti / idamuktaM bhavati-khiyo bAsanagAminyo bhavanti, tathA coktam-"aMbaM' vA niM / vA anbhAsaguNeNa Aruhada vAlI / evaM itthItovi yajaM AsannaM tamicchanti // 1 // " tadevambhUtAH khiyo zAkhA na tAbhiH sArdhe || || sAdhuH sajhaM kuryAt , yatastadupacArAdikaH saGgo duSparihAryoM bhavati, taduktam-"ja icchasi ghetuM je purvi taM AmiseNa giNhAhi / AmisapAsanibaddho kAhii karja akajja vA // 1 // " // 4 // kizcano tAsu cakkhu saMdhejA, noviya sAhasaM smbhijaanne|nno sahiyaMpi viharejA, evamappA surakkhio hoi 5 AmaMtiya ussaviyA bhikkhaM AyasA nimaMtati / etANi ceva se jANe, sadANi virUvarUvANi // 6 // // // II samAdini0 pra0 / 2 A pA nimba vAbhyAsaguNenAroha vi nAhI / evaM niyo'pi ya evAsanamAmicchati // 1 // 1 yAn grahItumicchasi tAnAmiSeNa pUrva sahANa / padAbhiSapApAnibaddhaH kariSyati kAryamakArya vA // 1 // seseenetweectseenecess ~215~ Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka // 6 // dIpa anukrama [252] sUtrakRtAGgaM zIlAGkA cAya ciyurta // 106 // "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 4 ], uddezaka [1], mUlaM [6], niryukti: [63] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - 'no' naiva 'tAsu' zayanAsanopanimantraNapAzAdapAzikAsu khISu 'cakSuH' netraM sandadhyAt sandhayedvA, na taddRSTI svadRSTiM nivezayet sati ca prayojane ISadabajJayA nirIkSeta, tathA coktam- "kArye'pISanmatimAnirIkSate yoSidaGgamasthirayA / asnigdhayA dRzAzvajJayA prakupito'pi kupita iva // 1 // " tathA nApi ca sAhasam - akAryakaraNaM tatprArthanayA 'samanujAnIyAt pratipadyeta, tathA yatisAhasametatsaGgrAmAvataraNavadya narakapAtAdivipAkavedino'pi sAdhoyaSidAsaJjanamiti, tathA naiva strIbhiH sArdhaM grAmAdau 'viharet' gacchet, apizabdAt na tAbhiH sArdhaM vivikAsano bhavet, tato mahApApasthAnametat yatInAM yat strIbhiH saha sAtyamiti, tathA coktam- "mAtrA khasrA duhitrA vA, na viviktAsano bhavet / balavAnindriyagrAmaH, paNDito'pyatra suyati // 1 // " evamanena khIsaGgavarjanenAtmA samastApAyasthAnebhyo rakSito bhavati, yataH sarvApAyAnAM strIsambandhaH kAraNam, ataH svahitArthI tatsaGgaM dUrataH pariharediti // 5 // kathaM caitAH pAzA iva pAzikA ityAha- 'AmaMtiya' ityAdi, striyo hi svabhAvenaivAkartavyapravaNAH sAdhumAmanya yathA'hamamukasyAM velAyAM bhavadantikamAgamiSyAmItyevaM saGketaM grAhayitA tathA 'ussavipatti saMsyApyoccAvacairvizrambhajanakairAlApairvizrambhe pAtayitvA punarakAryakaraNAyAtmanA nimantrayanti, Atmanopabhogena sAdhumabhyupagamaM kArayanti / yadivA sAdharbhayApaharaNArthaM tA eva yoSitaH procuH, tadyathA bhartAramAmadhyApRcchayAhamihA''yAtA, tathA saMsvApya-bhojanapadadhAvanazyanAdikayA kriyayopacarya tatastavAntikamAgatetyato bhavatA sarvA madbharvrajanitAmAzaGkAM parityajya nirbhayena bhAvyamityevamAdikairvacobhirvizrambhamutpAdya bhikSumAtmanA nimantrayante, yuSmadIyamidaM zarIrakaM yArakSasya kSodIyaso garIyaso vA kAryasya kSamaM tatraiva niyojyatAmityevamupapralobhayanti, sa ca bhikSuravagataparamArthaH etAneva 'virUparUpAna' nAnAprakArAn Education International For Palata Use On ~ 216~ 4 strIparijJAdhya. uddezaH 1 // 106 // Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [4], uddezaka [1], mUlaM [6], niyukti: [63] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka HEN dIpa anukrama [252] 'zabdAdIna' viSayAna tatsvarUpanirUpaNato jJaparikSayA jAnIyAt , yathaite strIsaMsargApAditAH zabdAdayo viSayA durgatigamanaikahe-18 | tavaH sanmArgArgalArUpA ityevamavabudhyeta, tathA pratyAkhyAnaparijJayA ca tadvipAkAvagamena pariharediti // 6 // anyaccamaNabaMdhaNehiM NegehiM, kaluNa viNIyamuvagasittANaM / adu maMjulAI bhAsaMti, ANavayaMti bhinnakahAhiM // 7 // lk sIhaM jahA va kuNimeNaM, nibbhayamegacaraMti pAseNaM / evitthiyAu baMdhati, saMvuDaM egatiyamaNagAraM // 8 // / mano badhyate yaistAni manobandhanAni-maJjulAlApasnigdhAvalokanAGgapratyaGgaprakaTanAdIni, tathA coktam- "NAI piya kaMta sA| miya daiya jiyAo tuma maha piotti / jIe jIyAmi ahaM pahabasi taM me sarIrassa // 1 // " ityAdibhiranekaiH prapaJcaiH kr-|| NAlApavinayapUrvakaM 'uvagasittANaM'ti upasaMzliSya samIpamAgatya 'atha tadanaMtaraM 'majulAni' pezalAni vizrammajanakAni kAmotkocakAni vA bhASante, taduktam-"mitamahuraribhiyajapullaehi IsIkaDhakkhahasiehiM / savigArehi varAgaM hiyayaM pihiyaM / mayacchIe // 1 // " tathA 'bhinnakathAbhI' rahasyAlApamaithunasambacobhiH sAdhozcittamAdAya tamakAyeMkaraNaM prati 'AjJApayanti' pravartayanti, khavazaM vA zAkhA karmakaravadAjJA kArayantIti / / 7 / / apica-'sIhaM jahe' tyAdi, yatheti dRSTAntopadarzanArthe yathA bandhanavidhijJAH siMha pizitAdinA''miSeNopapralobhya 'nirbhaya' gatabhIka nirbhayakhAdeva ekacaraM 'pAzena' galayatrAdinA vananti / nAtha kAnta priya svAmindayita ! jIvitAdapi tvaM mama priya iti govati jIvAmi ahaM prabhurasi tvaM ne zarIrasya // 1 // 2 iyaca Aca taM pra0 / 3 tuma praa| mitamadhuraribhitajalpAIrISatkaTAkSahasitaiH / savikArairAkaM hRdaya pihitaM mRgAkSyAH // 1 // 992000088856086 ~217~ Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [4], uddezaka [1], mUlaM [8], niyukti: [63] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH kara prata sUtrAMka ||8 // dIpa anukrama [254] sUtrakRtAnaM 18 baddhA ca bahuprakAraM kadarthayanti, evaM triyo nAnAvidhairupAyaiH pezalabhASaNAdimiH 'egatiyanti' kazana tathAvidham 'ana- strISazIlAGkA- gAraM' sAdhu 'saMvRtamapi manovAkAyaguptamapi 'vananti' khavazaM kurvantIti, saMvRtagrahaNaM ca khINAM sAmopadarzanArtha, tathAhi-18 rijJAdhya. cArthIyasaMghRto'pi tAbhirvadhyate, kiM punaraparo'saMvRta iti // 8 // kizca | uddezaH 1 ciyuta aha tattha puNo NamayaMtI, rahakAro va Nemi ANupuvIe / baddhe mie va pAseNaM, phaMdate viNa muccae tAhe // 9 // // 10 // aha se'NutappaI pacchA, bhoccA pAyasaM va vismissN| evaM vivegamAdAya, saMvAso navi kappae dvie||10|| | 'artha' iti svavazIkaraNAnantaraM punastatra-svAbhiprete vastuni 'namayanti' praI kurvanti, yathA-'rathakAroM' vardhakiH 'nemi-18 kASThaM' cakrabAhyabhramirUpamAnupUgyoM namayati, evaM tA api sAdhu khakAryAnukUlye pravartayanti, sa ca sAdhurmagavat pAzena baddho mo-18 kSArtha spandamAno'pi tataH pAzAma mucyata iti // 9 // kizva-'aha se ityAdi, athAsau sAdhuHkhIpAzAvabaddho mRgavat kU-18 | Take patitaH san kuTumpakate ahanizaM klikSyamAnaH pavAdanutapyate, tathAhi-gRhAntargatAnAmetadavazyaM sambhAvyate, tayathA-"ko-18 vAyao ko samacittu kAhovaNArhi kAho dijau vitta ko ugghADau parihiyau pariNIyau ko va kumArau paDiyato jIva khaDa-17 pphaDehi para baMdhar3a pAvaha bhArao // 1 // " tathA yat-"mayA parijanasvArthe, kRtaM karma sudAruNam / ekAkI tena doI, gatAste | // 107|| phalabhoginaH // 1 // " ityevaM bahuprakAraM mahAmohAtmake kuTumbakUTake patitA anutapyante, amumevArtha dRSTAntena spaSTayati-yathA 1 krodhikaH kaH samacittaH kathaM upanaya kathaM dadAtu pittaM kaH udghATakaH parihataH pariNItaH ko vA kumArakaH patito jIyaH aNDaspheraiH prabanAti pApabhAre 1 ba ~218~ Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [4], uddezaka [1], mUlaM [10], niyukti: [63] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||10|| dIpa anukrama [256] kacidviSamizraM bhojanaM bhuktA pazcAttatra kRtAvegAkulito'nutapyate, tadyathA-kimetanmayA pApena sAmpratekSiNA sukharasikatayA vi: | pAkakaTukamevambhUtaM bhojanamAskhAditamiti, evamasAvapi putrapautraduhitajAmAtRsvasabhrAtRvyabhAgineyAdInAM bhojanaparidhAnapariNaya| nAlaGkArajAtamRtakarmatayAdhicikitsAcintAkulo'pagatakhazarIrakartavyaH pranaSTaihikAmuSmikAnuSThAno'hanizaM tadyApAravyAkulitamatiH paritapyate, tadevaM anantaroktayA nItyA viSAkaM khAnuSThAnasya 'AdAya' prApya, vivekamiti vA kacitpAThA, tadvipAkaM viveka vA 'AdAya'-gRhIlA strIbhizcAritraparipanthinIbhiH sArdhe 'saMvAso' vasatirekatra 'na kalpate' na yujyate, kasin 'dravyabhUte muktigamanayogye rAgadveSarahita vA sAdhau, yatastAbhiH sAdha saMvAso'vazyaM vivekinAmapi sadanuSThAna vidhAtakArIti // 10 // svIsambandhadoSAnupadazyopasaMharabAhatamhA u vajae itthI, visalittaM va kaMTagaM naccA |oe kulANi vasavattI, AghAte Na sevi nniggNthe||11|| je eyaM uchaM aNugiddhA, annayarA TuMti kusIlANaM / sutavassievi se bhikkhU, no vihare saha nnmitthiisu|1|| yasmAt vipAkakaduH strIbhiH saha samparkastasmAtkAraNAt khiyo varjayet tuzabdAcadAlApamapi na kuryAt , kiMvadityAha-viSo-IN palipta kaNTakamiva 'jJAtvA' avagamya triyaM varjayediti, apica-viSadigdhakaNTakaH zarIrAvayave bhagnaH sannanarthamApAdayet triS| yastu saraNAdapi, saduktam-"viSasya viSayANAM ca, dUramatyantamantaram / upabhuktaM viSaM hanti, viSayAH saraNAdapi // 1 // " deceaesesearsesececenecti ~219~ Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [4], uddezaka [1], mUlaM [12], niyukti: [63] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||12|| dIpa anukrama sUtrakalAga vathA--"pari visa khaiyaM na visayasuhu ikasi visiNa maraMti / visayAmisa puNa pAriyA para Naraehi paDati // 1 // " tathA- 4khIpazIlAGkA- 'ojaH ekaH asahAyaH san 'kulAni' gRhasthAnAM gRhANi gakhA khINAM vazavI tanirdiSTavelAgamanena tadAnukUlyaM bhajamAno rikSAdhya. cArgIyavR- dharmamAkhyAti yo'sAvapi 'na nirgrantho na samyak prabajito, niSiddhAcaraNasevanAdavazyaM tatrApAyasambhavAditi, yadA punaH|| uddezaH 1 ciyuta | kAcitkutadhinimittAdAgantumasamarthI vRddhA vA bhavettadA'parasahAyasAdhvabhAve ekAkyapi galA aparastrIvRndamadhyagatAyAH purusssm||108|| nvitAyA vA khInindAviSayajugupsApradhAnaM vairAgyajananaM vidhinA dharma kathayedapIti // 11 // anvayavyatirekAbhyAmukto'rthaH | | sugamo bhavatItyabhiprAyavAnAha-'je evaM ucha' mityAdi, 'ye' mandamatayaH pazcAtkRtasadanuSThAnAH sAmpratakSiNa etad-anantarotam uMchanti jugupsanIyaM gaI tadatra khIsambandhAdikaM ekAkisrIdharmakathanAdikaM vA draSTavyaM, tadanu-tatprati ye 'gRddhA adhyupapannA mUrSichatAH, te hi 'kuzIlAnAM pArzvasthAbasannakuzIlasaMsaktayathAcchandarUpANAmanyatarA bhavanti, yadivA- kAthikapazya|| kasamprasArakamAmakarUpANAM vA kuzIlAnAmanyatarA bhavanti, tanmadhyavartinaste'pi kuzIlA bhavantItyarthaH, yata evamataH 'sutapa-18 | skhyapi vikRSTataponiSTatadeho'pi 'bhikSaH sAdhuH Atmahitamicchan 'strIbhiH' samAdhiparipandhinImiH saha 'na viharet / kacidgachenApi santiSThet , tRtIyArthe saptamI, Namiti vAkyAlaGkAre, jvalitAGgArapuJjavaharataH khiyo bajeyeditibhAvaH // 12 // 8 // 10 // 18 katamAbhiH punaH strIbhiH sArdhaM na vihartavyamityetadAzakkyAha para di jamna viSayasurva ekazo viSeNa piyro| viSayAbhiSapAtitAH punanarA narakeSu patanti // 1 // [258] ~220~ Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [4], uddezaka [1], mUlaM [13], niyukti: [63] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||13|| dIpa anukrama [259] | avi dhUyarAhi suhAhi,dhAtIhiM aduva daasiihi| mahatIhi vA kumArIhiM,saMthavaM se na kujA aNagAre // 13 // adu NAiNaM ca suhINaM vA, appiyaM dadu egatA hoti| giddhA sattA kAmehiM, rakkhaNaposaNe maNusso'si 14 || apizabdaH pratyekamabhisambadhyate, 'dhUyarAhiti duhitabhirapi sArdha na viharet tathA 'snuSAH sutabhAryAstAbhirapi sAdhaM na || | viviktAsanAdI sthAtavyaM, tathA 'dhAbhyaH' paJcaprakArAH stanyadAdayo jananIkalpAstAbhizca sAkaM na stheyaM, athavA''satAM tAvada-18 | parA yoSito yA apyetA 'dAsyo' ghaTayopitaH sarvApasadAstAbhirapi saha samparka pariharet , tathA mahatIbhiH kumArIbhircAzabdAladhvIbhizca sAdha 'saMstavaM paricayaM pratyAsattirUpaM so'nagAro na kuryAditi, yadyapi tasthAnagArasya tasyAM duhitari supAdau vA na |cittAnyathAkhamutpadyate tathApi ca tatra viviktAsanAdAvaparasya zaGkotpadyate atastacchadAnirAsArtha khIsamparkaH parihatavya iti || / / 13 / / aparasya zaza yathotpadyate tathA darzayitumAha-'adu NAiNam' ityAdi, viviktayopitA sArdhamanagAramathaikadA dRSTvA / | yopijjAtInAM suhRdAM vA 'apriyaM' cittaduHkhAsikA bhavati, evaM ca te samAzaGkaran, yathA-saccAH prANina icchAmadanakAmaH18 'gRddhA' adhyupapannAH,tathAhi-evambhUto'pyayaM zramaNaH strIbadanAvalokanAsaktacetAH parityaktanijacyApArojnayA sAdha nihIMkastiSThati, taduktam-"muNDaM ziro vadanametadaniSTagandhaM, bhikSAzanena bharaNaM ce hatodarasya / gAtraM malena malinaM gatasarvazobhaM, citraM tathApi | | manaso.madane'sti vAnchA // 1 // " tathAtikrodhAdhmAtamAnasAzcaivamRcuryathA rakSaNaM popaNaM ceti vigRha samAhAradvandvasta smin | 1 mikSATanena prakAra vihito. vihto.| esesekse ~221~ Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [4], uddezaka [1], mUlaM [14], niyukti: [63] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka 4khIparijJAdhya uddeza:1 cAryAya ||14|| dIpa anukrama [260] sUtrakRtAGgaM || rakSaNapoSaNe sadA''daraM kuru yatasvamasyAH 'manuSyo'si' manuSyo vartase, yadivA yadi paraM vayamasyA rakSaNapoSaNavyApRtAstameva zIlAGkA- 18| manuSyo vartase, yatasvayaiva sAdhamiyamekAkinpaharnizaM parityaktanijavyApArA tiSThatIti // 14 // kizcAnyatttiyutaM | samaNaMpi da dAsINaM, tatthavi tAva ege kuppti|aduvaa bhoyaNehiM Natthehi, itthIdosaM saMkiNohoti 15 // kuvaMti saMthavaM tAhi, pabbhaTTA samAhijogehiM / tamhA samaNA Na sameti, AyahiyAe saNNisejAo // 16 // // 109 // zrAmyatIti zramaNaH-sAdhuH apizabdo bhinnakramaH tam 'udAsInamapi rAgadveSavirahAnmadhyasthamapi dRSTvA, zramaNagrahaNaM tapaHkhinnadehopalakSaNArtha, tatraivambhUte'pi viSayadveSiSyapi sAdhI tAvadeke kecana rahassastrIjalpanakRtadoSakhAtkupyanti, yadivA pAThAntaraM | "samaNaM dahaNudAsINa" 'zramaNaM' prabajitaM 'udAsInam' parityaktanijavyApAra khiyA saha jalpantaM 'dRSTvA' upalabhya tatrApyeke | kecana tAvat kuSyanti, kiM punaH kRtavikAramitibhAvaH, athavA strIdoSAzadinaca te bhavanti, te cAmI strIdoSAH 'bhojanaiH' | nAnAvidhairAhAraiH 'nyastaiH sAdhvardhamupakalpitaretadarthameva saMskRtairiyamenamupacarati tenAyamaharnizamihAgacchatIti, yadivA bhojanaiH zvazurAdInAM nyastaiH ardhadattaH sadbhiH sA vadhUH sAdhyAgamanena samAkulIbhUtA satyanyasmin dAtavye'nyadadyAt , tataste khIdoSAza-1 18||chino bhaveyuyetheyaM duHzIlA'nenaiva sahAsta iti, nidarzanamatra yathA- kayAcidhyA grAmamadhyaprArabdhanaTaprekSaNaikamatacittayA patizva zurayorbhojanArthamupaviSTayostaNDulA itikRtA rAikAH saMskRtya dattAH, tato'sau zvazureNopalakSitA, nijapatinA kuddhena tADitA, | anyapuruSagatacittetyAzaGkaca svagRhAnirdhATiteti // 15 // kizcAnyat-'kuvvatI'tyAdi, 'tAbhi: svIbhiH-sanmArgArgalAbhiH ~222~ Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||16|| dIpa anukrama [262] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 4 ], uddezaka [1], mUlaM [16], niryukti: [63] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - saha 'saMstarva' tagRhagamanAlApadAna samprekSaNAdirUpaM paricayaM tathAvidhamohodayAt 'kurvanti' vidadhati, kimbhUtAH 1- prakarSeNa bhraSTA:-- skhalitAH 'samAdhiyogebhyaH samAdhiH- dharmadhyAnaM tadarthaM tatpradhAnA vA yogA- manovAkkAyavyApArAstebhyaH pracyutAH zItalavihAriNa iti, yasmAt strIsaMstavAtsamAdhiyogaparibhraMzo bhavati tasmAtkAraNAt 'zramaNAH' satsAdhavo 'na samenti' na gacchanti, sat zobhanA sukhotpAdakatayA'nukUlavAbhipadyA iva nipayA strIbhiH kRtA mAyA, yadivA strIvasatIriti, 'AtmahitAya' svahitaM manyamAnAH, etaca khIsambadhapariharaNaM tAsAmapyaihikAmuSmikApAyaparihArAddhitamiti, kacitpazcArddhamevaM paThyate " tamhA samaNA u jahAhi ahitAo sannisejjAo" ayamasyArthaH - yasAtstrIsambandho'narthAya bhavati, tasrAt he zramaNa !-sAdho !, tuzabdo vizeSaNArthaH, vizeSeNa saMniSadyA - strIvasatIstatkRtopacArarUpA vA mAyA AtmahitAddhetoH 'jahAhi' parityajeti / / 16 / / kiM kecanAbhyupagamyApi pravrajyAM strIsambandhaM kuryuH 1, yenaivamucyate, omityAha bahave gihAI avahaddu, missIbhAvaM patthuyA ya ege| dhuvamaggameva pavayaMti, vAyAvIriyaM kusIlANaM // 17 // suddhaM ravati parisAe, aha rahassaMmi dukkaDaM kareMti / jANaMti, ya NaM tahAvihA, mAille mahAsaDhe 'yaMti // 18 // 1 saditi zobhanaH pA0 / 2 paNNatA pA0 / Eucation Internation For Park Use Only ~ 223~ Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [4], uddezaka [1], mUlaM [18], niyukti: [63] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka sUtrakRtA zIlAGkA- cAyIyatiyutaM ||18|| // 11 // dIpa anukrama [264] 'bahavaH kecana gRhANi 'apahatya' parityajya punastathAvidhamohodayAt mizrIbhAvaM iti dravyaliGgamAtrasadbhAvAdbhAvatastu 4 strIpagRhasthasamakalpA ityevambhUtA mizrIbhAvaM 'prastutAH' samanuprAptA na gRhasthA ekAntato nApi pravrajitAH, tadevambhUtA api santorikSAdhya. dhruvo-mokSaH saMyamo vA tanmArgameva pravadanti, tathAhi-te vaktAro bhavanti yathA'yamevArasadArabdho madhyamaH panthAH zreyAn , tathA| uddezaH 1 hi-anena pravRttAnAM pravrajyAnirvahaNaM bhavatIti, tadetatkuzIlAnAM vAcA kRtaM vIrya nAnuSThAnakarta, tathAhi-te dravyaliGgadhAri-18|| | No vAyAtreNava vayaM pravajitA iti yuvate natu teSAM sAtagauravaviSayasukhapratibaddhAnAM zItalavihAriNAM sadanuSThAnakRtaM pIyemastI-18 |ti // 17 // apica-sa kuzIlo vAmAtreNAviSkRtavIryaH 'parSadi' vyavasthito dharmadezanAvasare satyAtmAnaM 'zuddham apagata-1) doSamAtmAnamAtmIyAnuSThAna vA 'roti' bhASate athAnantaraM 'rahasye ekAnte 'duSkRtaM pApaM tatkAraNaM yA'sadanuSThAnaM 'karoti vidadhAti, tacca tasyAsadanuSThAnaM gopAyato'pi 'jAnanti' vidanti, ke ?-tathArUpamanuSThAnaM vidantIti tathAvidaH iGgitAkAra-18 kuzalA nipuNAstadvida ityarthaH yadivA sarvajJAH, etaduktaM bhavati yadyapyaparaH kazcidakartavyaM teSAM na vetti tathApi sarvajJA vidanti, tatparijJAnenaiva kiM na paryAptaM ?, yadivA-mAyAvI mahAzaThazcAyamityevaM tathAvidastadvido jAnanti, tathAhi-pracchannAkA-|| |yekArI na mAM kazcijjAnAtyevaM rAgAndho manyate, atha ca taM tadvido vidanti, tathA coktam-"na ye loNaM loNijai Na ya| 110 // hA tuppijai gharya va tellaM vA / kiha sako baMceuM attA aNuhayakallANo // 1 // " || 18 / / kizcAnyat 1.maidA pr.| na ca lavarNa lavaNIyate na prakSyate pUtaM ca tailaM ca / kizApayo baMcayituM AtmA'bhUtAphalyANaH // 1 sakA praa| ~224 ~ Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||19|| dIpa anukrama [265] "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [4], uddezaka [1], mUlaM [19], niryukti: [63] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra [02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH | sayaM dukkaDaM ca na vadati, AiDovi pakatthati bAle / veyANuvIi mA kAsI, coijjato gilAi se bhujjo 99 // osiyAvi itthiposesu, purisA itthiveyakhedannA / paNNAsamannitA vege, nArINaM vasaM uvakasaMti // 20 // 'svayam' AtmanA pracchannaM yadduSkRtaM kRtaM tadapareNAcAryAdinA pRSTo 'na vadati' na kathayati, yathA ahamasyAkAryasya kArIti, sa ca pracchannapApo mAyAvI svayamavadan yadA pareNa 'AdiSTaH' codito'pi san 'bAlaH' ajJo rAgadveSakalito vA 'prakatthate' | AtmAnaM zlAghamAno'kAryamapalapati, vadati ca - yathA'hamevambhUtamakAryaM kathaM kariSye ityevaM dhAyAtkathate, tathA-veda:puMvedodayastasya 'anuvIdhi' AnukUlyaM maithunAbhilApaM tanmA kArSIrityevaM 'bhUyaH' punaH codyamAno'sau 'glAyati' glAnimupayAti-akarNazrutaM vidhatte, marmaviddho vA sakhedamiva bhApate, tathA coktam- "sambhAvyamAnapApo'hamapApenApi kiM mayA / niviSasyApi sarpasya, bhRzamudvijate janaH // 1 // " iti / / 19 / / apica - striyaM popayantIti strIpoSakA - anuSThAnavizeSAsteSu 'uSitA api' vyavasthitA api 'puruSA' manuSyA bhuktabhogino'pItyarthaH tathA-- 'strIvedakhedajJA:' strIvedo mAyApradhAna ityevaM nipuNA api tathA prajJayA autpattikyAdibudhdhyA samanvitA - yuktA api 'eke' mahAmohAndhacetaso 'nArINAM' strINAM saMsArAvataraNavIthInAM 'va' tadAyattatAmupa - sAmIpyena 'kaSanti' vrajanti, yadyadyattAH svazAyamAnA api kAryamakArya vA zrucate tacatkurvate, na punaretajjAnanti yathaitA evambhUtA bhavantIti, tadyathA--"etA hasanti ca rudanti ca kAryahetorvizvAsayanti ca 1 zriyaH pra0 / Education Internationa For Park Use Only ~ 225~ Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [4], uddezaka [1], mUlaM [20], niyukti: [63] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||20|| sUtrakRtAGgaM zIlAkAcAyaciyuta // 11 // dIpa Recece | naraM na ca vizvasanti / tasmAnnareNa kulazIlasamanvitena, nAryaH zmazAnaghaTikA iva varjanIyAH // 1 // " tathA-'samudracIcIva 81 calakhabhAvAH, sandhyAghrarekheva muhUrtarAgAH / khiyaH kRtArthAH puruSaM nirarthaka, niSpIDitAlaktakavattyajanti // 2 // " atra ca strI-18naya. svabhAvaparijJAne kathAnakamidam tadyathA-eko yuvA khagRhAnirgatya vaizikaM kAmazAstramadhyetuM pATaliputra prasthitaH, tadantarAle 18| uddezaH 1 anyataragrAmavartinyaikayA yoSitAbhihitaH, tadyathA-sukumArapANipAdaH zobhanAkRtistra kA prasthito'si', tenApi yathAsthitamevI tasyAH kathitaM, nayA coktam-vaizika paThikhA mama madhyenAgantavyaM, tenApi tathaivAbhyupagatam , adhItya cAsI madhyenAyAtaH, tayA ca mAnabhojanAdinA samyagupacarito vividhahAvabhAvaizcApahRtahRdayaH saMstAM hastena gRhNAti, satastayA mahatAzabdena pUtkRtya janAga-1 manAvasare mastake vAriyardhanikA prakSiptA, tato lokasya samAkule evamAcaSTe yathA'yaM gale lagenodakena manAka na mRtaH, tato18 mayodakena sikta iti / gate ca loke sA pRSTavatI-ki layA vaizikazAstropadezena strIsvabhAvAnAM parijJAtamiti', evaM khIcaritraM || durvijJeyamiti nAtrAsthA kartavyeti, tathA coktam-"hRdyanyadvAcyanyatkarmaNyanyatpuro'tha pRSThe'nyat / anyattava mama cAnyat strINAM || sarva kimapyanyat // 1 // " // 20 / / sAmpratamihaloka eva strIsambandhavipAkaM darzayitumAhaavi hatthapAdachedAe, avA vaddhamaMsauktate / avi teyasAbhitAvaNANi, tacchiyakhArasiMcaNAI ca // 21 // 1 // // 11 // adu kaNNaNAsaccheda, kaMThacchedaNaM titikkhNtii| iti ittha pAvasaMtattA, naya viMti puNo na kAhiti // 22 // 16 // strIsampakoM hi rAgiNAM hastapAdacchedAya bhavati, 'api:' sambhAvane sambhAvyata etanmohAturANAM strIsambandhAdastapAdacche anukrama [266]] cesese AREauratonintamanand FarPranaswamincom ~226~ Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [4], uddezaka [1], mUlaM [22], niyukti: [63] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||22|| dIpa anukrama dAdikam , athavA vardhamAMsotkartanamapi 'tejasA' agninA 'abhitApanAni' strIsambandhibhiruttejitai rAjapuruSairbhaTitrakANyapi | kriyante pAradArikAH, tathA vAsyAdinA takSayikhA kSArodakasecanAni ca prApayantIti ||2shaa apica-atha karNanAsikAcchedaM tathA kaNThacchedanaM ca 'titikSante' khakRtadoSAtsahante iti, evaM bahuvidhA viDambanAm 'asminneva' mAnuSe ca janmani pApena-pApakarmaNA saMtaptA narakAtirikta vedanAmanubhavantIti na ca punaretadevambhUtamanuSThAnaM na kariSyAma iti zuvata ityavadhArayantItiyA-15 | vat, tadevamaihikAmuSmikA duHkhaviDambanA apyaGgIkurvanti na punastadakaraNatayA nivRci pratipadyanta iti bhAvaH // 22 // 1 kiJcAnyat sutametamevamegesiM, itthIvedeti hu suyakkhAyaM / evaMpi tA vadittANaM, aduvA kammuNA avakareMti // 23 // 8 // annaM maNeNa ciMteti, vAyA annaM ca kammuNA annN| tamhA Na saddaha bhikkhU, bahumAyAo isthio NaccA24/ 'zrutam' upalabdhaM gurvAdeH sakAzAlokato vA 'etadU' iti yatpUrvamAkhyAtaM, tadyathA-durvijJeyaM strINAM cittaM dAruNaH strIsa|mbandhavipAkaH tathA calakhabhAvAH khiyo duSparicArA adIkSiNyaH prakRlyA lagyo bhavantyAtmagarvitAya 'iti' evamekeSAM 2 khAkhyAtaM bhavati lokazrutiparamparayA cirantanAkhyAyikAsu vA parijJAtaM bhavati, tasakhiyaM yathAvasthitakhabhAvatastatsambandhavi-|| pAkatava ghedayati-dhApayatIti strIvedo-vaizikAdikaM strIkhabhAvAvirbhAvarka zAkhamiti, taduktam- "dunocaM hRdayaM yathaiva vadanaM / [268] ~227~ Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [4], uddezaka [1], mUlaM [24], niyukti: [63] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||24|| dIpa anukrama [270] sUtrakRtAGgaM yadarpaNAntargata, bhAvaH parvatamArgadurgaviSamaH strINAM na vijJAyate / cittaM puSkarapatratoyataralaM naikatra santiSThate, nAryoM nAma viSAGka-1|| 4 strIpazIlAkA- rairiva latA doSaiH samaM vardhitAH // 1 // " apica-"suTTabi jiyAsu suduvi piyAsu sa~chaviya laddhapasarAsu / aDaIsu mahiliyAsu rikSAdhya. ya vIsaMbho neva kAyavo // 1 // umbheu aMgulI so puriso sayalaMmi jIvaloyammi / kAmaMtaeNa nArI jeNa na pattAI dukkhaaii| uddezaH 1 niyuta / / 2 / / aha eyANaM pagaI sabassa kareMti vemaNassAI / tassa Na kareMti NavaraM jassa alaM ceva kAmehiM // 3 // " kiza-akArya-1|| ||112||mhN na kariSyAmItyevamukkhApi vAcA 'aduya'ti tathApi karmaNA-kriyayA 'apakurvanti' iti virUpamAcaranti, yadivA agrataH // pratipadyApi zAsturevApakurvantIti / / 23 / / sUtrakAra eva tatsvabhAvAviSkaraNAyAha-pAtAlodaragambhIreNa manasA'nyacintayanti tathA zrutimAtrapezalayA vipAkadAruNayA vAcA anyadbhASante tathA 'karmaNA' anuSThAnenAnyanniSpAdayanti, yata evaM bahumAyAH || ||khiy iti, evaM zAlA 'tasmAt tAsAM 'bhikSuH sAdhuH 'na zraddadhIta' tatkRtayA mAyayAtmAnaM na pratArayet, dattAvezikavat, ||atra caitaskathAnakam-dattAvaizika ekayA gaNikayA taistaiH prakAraiH pratAryamANo'pi tA neSTavAn , tatastayoktam--ki mayA 8 daubhAgyakalaGkAGkitayA jIvantyA prayojanam , ahaM khatparityaktA'gniM pravizAmi, tato'sAvavocat-mAyayA idamapyasti vezike,18 | tadA'sau pUrvasurAmukhe kASThasamudayaM kRkhA taM prajvAlya tatrAnupravizya suraGgayA gRhamAgatA, dattako'pi ca idamapi asti vezike,18 // 11 // 10sUkSmamAge di. 2 mA vijitAsu muApi prItAsa yApi ca sadhaprasarAmu aTavIpu mahilAmu pavitrambho naiva kAryaH // 1 // 3 kavayatu aMguli sa puruSaH sakale |jIvalo ke kAmayatA nArIvaina na prAptAni duHkhAni // 1 // asAvetAsAM prakRtissarveSAmapi kurvarita vaimanasyAni tasya na kurvanti navare yaskhAla va kAmaH // 1 // ~228~ Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [4], uddezaka [1], mUlaM [24], niyukti: [63] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||24|| dIpa anukrama [270] | ityevamasau vilapanapi vAtikaizcitAyo prakSiptaH, tathApi nAsau tAsu zraddhAnaM kRtavAn , evamanyenApi na zraddhAtavyamiti // 24 // 13 kizcAnyat juvatI samaNaM bUyA,vicittalaMkAravatthagANi parihittA / viratA carissahaM rukkhaM,dhammamAikkhaNe bhayaMtAro adu sAviyA pavAeNaM, ahamaMsi sAhammiNI ya smnnaannN| jatukuMbhe jahA uvajoI,saMvAse vidU visIejA 26 'yuvatiH' abhinavayauvanA strI vicitravastrAlaGkAravibhUSitazarIrA mAyayA zramaNaM ghUyAt , tadyathA-viratA ahaM gRhapAzAt na mamAnukUlo bhartA mahyaM vA'sau na rocate parityaktA bA'haM tenetyetat 'cariSyAmi kariSyAmyahaM 'rukSa miti saMyama, maunamiti / vA kacitpAThaH tatra munerayaM maunaH-saMyamastamAcariSyAmi, dharmamAcakSva 'Ne ti amArka he bhayatrAtaH!, yathA'hamevaM duHkhAnA |bhAjanaM na bhavAmi tathA dharmamAvedayeti // 25 // kizcAnyat-athavA'nena 'pravAdena' vyAjena sAdhvantikaM yopidupasat-- | yathA'haM zrAviketikRtA yuSmAkaM zramaNAnAM sAdharmiNItyevaM prapaJcena nedIyasIbhUtvA kUlavAlukamiva sAdhU dharmAbaMzayati, etaduktaM bhavatiyopitsAnidhya brahmacAriNAM mahate'narthAya, tathA coktam-"tajjJAnaM tacca vijJAnaM, tattapaH sa ca saMyamaH / sarvamekapade || | bhraSTa, sarvathA kimapi triyaH // 1 // " anivArthe dRSTAntamAha-nyathA jAtupaH kummo 'jyotiSaH' agreH samIpe vyavasthita | 1dhUtaH vi0p0| cceserevedeseseseaseserceisents ~229~ Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [4], uddezaka [1], mUlaM [26], niyukti: [63] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||26|| dIpa anukrama [272] sUtrakatA upajyotirvI 'bilIyate' dravati, evaM yoSitAM 'saMvAse' sAnidhye vidvAnapi AstA tAvaditaro yopi viditavedyo'sAvapi dha- 4khIpazIlAGkA-18||rmAnuSThAnaM prati 'viSIdeta' zItalabihArI bhavediti // 26 // evaM tAvatstrIsAnnidhye doSAn pradarya tatsaMsparzajaM doSa darzayitumAha- rijJAdhya. cA-ya-18 | uddezaH1 liyata jatukuMbhe joiuvagUDhe, Asu'bhitatte nnaasmuvyaai| evitthiyAhiM aNagArA, saMvAseNa nnaasmuvyNti||27|| || 1 kuvaMti pAvagaM kamma, puTTA vegevamAhiMsu / no'haM karemi pAvaMti, aMkesAiNI mamesatti // 28 // // 113 // yathA jAtupaH kumbho 'jyotiSA' aminopagUDhaH samAliGgito'bhitapto'gninAbhimukhyena santApitaH kSipraM 'naashmupyaati'| % dravIbhUya vinazyati, evaM khIbhiH sArdha 'saMvasanena' paribhogenAnagArA nAzamupayAnti, sarvathA jAtupakumbhavat vratakAThinyaM parisatyajya saMyamazarIrAd bhrazyanti // 27 // apica-tAsu saMsArAbhiSvaGgiNIpyabhiSaktA avadhIritaihikAmuSmikApAyAH 'pApaM kama medhunAsevanAdikaM 'kurvanti' vidadhati, paribhraSTAH sadanuSThAnAda 'eke kecanotkaTamohA AcAryAdinA codhamAnA 'evmaahu'| kA vakSyamANamuktavantaH, tadyathA-nAhamevambhUtakulaprasUtaH etadakArya pApopAdAnabhUtaM kariSyAmi, mamaiSA duhitakalpA pUrvam ajhaMza18 | yinI AsIt , tadepA pUrvAbhyAsenaiva mayyevamAcarati, na punarahaM viditasaMsArasvabhAvaH prANAtyaye'pi vratabhaGga vidhAsa iti || 113 // // 28 // kiJca 1mabhaSikA pr| ~230~ Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [4], uddezaka [1], mUlaM [29], niyukti: [63] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||29|| dIpa anukrama [275] MeraseeratacaSaecasas0032002 bAlassa maMdayaM bIyaM, jaM ca kaDaM avajANaI bhujo / duguNaM karei se pAvaM, pUyaNakAmo visannesI // 29 // saMlokaNijjamaNagAraM, AyagayaM nimNtnnennaahNsu| vatthaM ca tAi ! pAyaM vA, annaM pANagaM paDiggAhe // 30 // NIvAramevaM bujjhejjA, No icche agAremAgaMtuM / baddhe visayapAsehi, mohamAvajjai puNo maMde // 31 // ttibemi / iti itthIparinnAe paDhamo uddeso smtto||4-1|| (gAthAgra. 287) 'bAlasya' ajJasya rAgadveSAkulitasyAparamArthadRza etadvitIyaM 'mAndha' ajJasam , eka tAvadakAryakaraNena caturthavatabhaGgo dvitIyaM tadapalapanena mRpAvAdaH, tadeva darzayati-yatkRtamasadAcaraNaM 'bhUyaH punarapareNa codyamAnaH 'apajAnIte' apalapati-naitanmayA || kRtamiti, sa evambhUtaH asadanuSThAnena tadapalapanena ca dviguNaM pApaM karoti, kimarthamapalapatItyAha-pUjanaM-satkArapuraskArastat-1 kAmaH-tadabhilASI mA me loke avarNavAdaH khAdityakArya pracchAdayati viSaNNa:-asaMyamastamepituM zIlamapati viSaNNaSI // 29 // kizcAnyat-sailokanIyaM-saMdarzanIyamAkRtimantaM kazcana 'anagAraM' sAdhumAtmani gatamAtmagatam AtmajJamityarthaH, tadevambhUtaM | kAdhana svairiNyo 'nimantraNena' nimantraNapuramsaram 'AhuH uktavatyaH, tadyathA-he trAyin ! sAdho vakhaM pAtramanyadvA pAnAdikaM | Ki yena kenacidbhavataH prayojanaM tadaI bhavate sarva dadAmIti magRhamAgatya pratigRhANa samiti // 30 // upasaMhArArthamAha-etayoSitAM 1 mAvati pAThAntarasaMbhavaH / Bes 200 Whaudiaram.org ~231 Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [4], uddezaka [1], mUlaM [29], niyukti: [63] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||31|| sUtrakRtAGga vastrAdikamAmantraNaM nIvArakalpaM 'budhyeta' jAnIyAt , yathAhi nIvAreNa kenacidbhakSyavizeSeNa sUkarAdivazamAnIyate, evamasAvapi / 4 svIpazIlAGkA- tenAmantraNena vazamAnIyate, atastannecched 'agAraM gRhaM gantuM, yadivA gRhamevAvoM gRhAvoM gRhabhramastaM 'necchet' nAbhilapet / rijJAdhya. cAyit-8 kimiti, yato 'baddhoM vazIkRto viSayA eva zabdAdayaH 'pAzA' rajUbandhanAni taiveddhA-paravazIkRtaH snehapAzAnapaboTapituma-1|| uddezaH 2 samarthaH san 'moha' cittavyAkulakhamAgacchati-kiMkartavyatAmUDho bhavati paunaHpunyena 'mandaH' ajJo jaDa iti / itiH prismaaptau| // 11 // bravImIti pUrvavat / / 31 / / iti strIparijJAyAM prathamoddezakaH samAptaH // 4-1 // ciyutaM dIpa anukrama atha caturthopasargAdhyayane dvitIyoddezakasya prArambhaH // [277]] // 11 // uktaH prathamodazakA, sAmprataM dvitIyaH samArabhyate, asa cAyamabhisambandhaH-ihAnantarodezake strIsaMstavAcAritraskhalana J KRI mukta, skhalitazIlasya yA avasthA ihaiva prAdurbhavati tatkRtakarmavandhazca tadiha pratipAdhate, ityanena sambandhanAyAtasyAsyoddaza| kasyAdisUtram atra caturtha-adhyayane dvitIya-uddezakasya Arambha: ~232~ Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka |||| dIpa anukrama [278] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [4], uddezaka [2], mUlaM [1], niryuktiH [63] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - oe sayA Na rajjejjA, bhogakAmI puNo virajjejjA / bhoge samaNANa suNeha, jaha bhuMjaMti bhikkhuNo ege // 1 // aha taM tu bhedbhAvannaM, mucchitaM bhikkhuM kAmamativaddhaM / palibhiMdiyA NaM to pacchA, pAduddhahu muddhi pahaNaMti // 2 // asya cAnantaraparamparasUtrasambandho vaktavyaH, sa cAyaM sambandho viSayapAzairmohamAgacchati yato'ta 'oja' eko rAgadveSaviyutaH strISu rAgaM na kuryAt, paramparasUtrasambandhastu saMlokanIyamanagAraM dRSTvA ca yadi kAcidyoSit sAdhumazAnAdinA nIvArakalpena pravArayet tatraujaH sana rajyeteti tatraujo dravyataH paramANuH bhAvatastu rAgadveSavidyutaH strISu rAgAdihaiva vakSyamANanItyA nAnAvidhA viDambanA bhavanti tatkRtazca karmabandhaH tadvipAkA cAmutra narakAdau tIvrA vedanA bhavanti yato'ta etanmatrA bhAvaujaH san 'sadA' sarvakAlaM tAsvanarthakhaniSu strISu na rajyeta, tathA yadyapi mohodayAt bhogAbhilASI bhavet tathApyaihikAmuSmikApAyAn parigaNayya punastAbhyo virajyeta, etaduktaM bhavati karmodayAtpravRttamapi cittaM heyopAdeyaparyAlocanayA jJAnAGkuzena nivartayediti, tathA zrAmyanti tapasA khidyantIti zramaNAsteSAmapi bhogA ityetacchRNuta yUyaM etaduktaM bhavati- gRhasthAnAmapi bhogA viDambanAprAyA yatInAM tu bhogA ityetadeva viDambanAprAyaM kiM punastatkRtAvasthAH, tathA coktam- "muNDaM zira" ityAdi pUrvavat, tathA yathA ca bhogAn 'eke' apuSTadharmANo 'bhikSavo' yatayo viDambanAprAyAn bhuJjate tathodezaka sUtreNaiva vakSyamANenocaratra mahatA prabandhena darzayiSyati, anyairapyuktam -- "kRzaH kANaH khaJjaH zravaNarahitaH pucchavikalaH, kSudhAkSAmo jIrNaH piTharakakapAlArdita 1 lAgiH pra0 vi0 p0| Ja Eucation International For Palata Use Only ~233~ Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [4], uddezaka [2], mUlaM [2], niyukti: [63] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sutrAMka rijJA ||2|| dIpa anukrama [279] sutrakRtAGgaM 8 galaH / baNaiH pUyaklinaiH kRmikulazatairAvilatanuH, zunImanveti vA hatamapi ca hantyeva madanaH // 1 // " ityAdi, // 1 // bhoginAM 104 zIlAkA-18 viDambanA darzayitumAha-'athe' tyAnantaryArthaH tuzabdo vizeSaNArthaH, khIsaMstavAdanantaraM 'bhikSu' sAdhu 'bhedaM zIlabhedaM cAritracAyIyavR uddezaH 2 skhalanam 'ApannaM' prApta santaM strISu 'mUchitaM' gRddhamadhyupapanna, tameva vizinaSTi-kAmeSu icchAmadanarUpeSu mateH-yuddhermanaso ttiyutaM | vA varko vartanaM pravRttiryasyAsI kAmamativartaH-kAmAmilApuka ityarthaH, tamevambhUtaM 'paribhidya' madabhyupagataH zvetakRSNapratipattA // 115 // madazaka ityevaM parijJAya yadivA-paribhidya-parisAryAtmakRtaM tatkRtaM cocAryeti, tadyathA-mayA tava luzcitaziraso jallamalAvi-18 latayA durgandhasya jugupsanIyakakSAvakSobastisthAnasya kulazIlamaryAdAlajjAdhamodIn parityajyAtmA dattaH kha punarakizcitkara ityAdi bhaNilA, prakupitAyAH tasyA asI viSayamUchitastatpratyAyanArtha pAdayonipatati, taduktam-"vyAbhitrakesaravRhacchirasazca siMhA, || nAgAzca dAnamadarAjikRzaiH kapolaiH / medhAvinaya puruSAH samare ca zUrAH, strIsanidhau paramakApuruSA bhavanti // 1 // " tato | viSayeSvekAntena mRJchita iti parijJAnAt pazcAt 'pAda' nijabAmacaraNam 'uddhRtya' utkSipya 'mUrSi' zirasi 'praghnanti' tADayanti, 8 evaM viDambanA prApayantIti / / 2 // anyacca // 115 // jai kesiA NaM mae bhikkhU, No vihare saha nnmitthiie| kesANaviha laMcissaM, nannatthamae crijjaasi|| aha NaM se hoI uvaladdho, to pesati tahAbhUehiM / alAucchedaM pehehi, vagguphalAI AharAhitti // 4 // 1 zata pra. / 2 nipatitaH praa| ~234~ Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||8|| dIpa anukrama [ 281] "sUtrakRt" - aMgasUtra- 2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 4 ], uddezaka [2], mUlaM [4], niryukti: [63] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH har vidyante yasyAH sA kezikA Namiti vAkyAlaGkAre, he bhikSo! yadi mayA 'striyA' bhAryayA kezavatyA saha no viharestvaM, sakezayA striyA bhogAn bhuJjAno brIDAM yadi vahasi tataH kezAnapyahaM vatsaGgamAkAGkSiNI 'luJciSyAmi' apaneSyAmi, AstAM tAvadalaGkArAdikamityapizabdArthaH asya copalakSaNArthalAdanyadapi yad duSkaraM videzagamanAdikaM tatsarvamahaM kariSye, vaM punarmayA rahito nAnyatra careH, idamuktaM bhavati mayA rahitena bhavatA kSaNamapi na sthAtavyam etAvadevAhaM bhavantaM prArthayAmi, | ahamapi yadbhavAnAdizati tatsarvaM vidhAsya iti // 3 // ityevamatipezalairvizrambhajananairApAta bhadra kairAlApairvizrambhayitvA yatkurvanti | taddarzayitumAha- 'adhe' tyAnantaryArthaH, Namiti vAkyAlaGkAre, vizrambhAlApAnantaraM yadA'sau sAdhurmadanurakta ityevam 'upalabdha' | bhavati-AkArairiGgitaiHzreSTayA vA madvazaga ityevaM parijJAto bhavati tAbhiH kapaTanATakanAyikAbhiH strIbhiH, tataH tadabhiprAyapari | jJAnAduttarakAlaM 'tathAbhUtaiH' karmakaravyApArairapazadai: 'preSayanti' niyojayanti yadivA tathAbhUtairiti liGgasthayogyairvyApAraiH preSayanti, tAneva darzayitumAha- 'alAu'tti alAbu-tubhyaM chidyate yena tadalAbucchedaM - pippalakAdi zastraM 'pehAhi'tti prekSakha nirUpaya labhakheti, yena pippalakAdinA labdhena pAtrAdermukhAdi kriyata iti, tathA 'valgUni' zobhanAni 'phalAni' nAlikerAdIni alAbukAni vA kham 'Ahara' Anayeti, yadivA - vAkphalAni ca dharmakathArUpAyA vyAkaraNAdivyAkhyAnarUpAyA vA vAco yAni phalAni - vastrAdilAbharUpANi tAnyAhareti // 4 // apica 10 zabdaH pra0 kheDaM pApamapazadamiti hemaH / Ja Eucation International For Parts Only ~ 235~ Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [4], uddezaka [2], mUlaM [5], niyukti: [63] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka sUtrakatA dIpa anukrama [282] dArUNi sAgapAgAe, pajoo vA bhavissatI raao| pAtANi ya me rayAvehi, ehi tA me piTuomadde // 5 // 18| 4 strIpazokADA vatthANi ya me paDilehehi, annaM pANaMca aahraahitti|gNdhNc raoharaNaM ca, kAsavagaM ca me samaNujANAhi // rizAdhya. cA-ya-8 ciyutaM | tathA 'dArUNi' kASThAni zAkaM TakavastulAdikaM patrazAkaM tatpAkArtha, kacid annapAkAyeti pAThaH, tabAnam-odanAdika-18 uddeza 18| miti, 'rAtrI' rajanyA prayoto vA bhaviSyatItikRtA, ato aTavItastamAhareti, tathA-[granthAnam 3500 ] 'pAtrANi' pt||11|| drahAdIni 'raJjaya' lepaya, yena sukhenaiva bhikSATanamahaM karomi, yadivA-pAdAvalaktakAdinA raJjayeti, tathA-parityajyAparaM karma | tAvad 'ehi Agaccha 'me' mama pRSThim ut-prAbalyena mardaya bAdhate mamAnamupaviSTAyA ataH saMbAdhaya, punaraparaM kAyeMzeSa kariSyasIti // 5 // kizca-'vastrANi ca' ambarANi 'me' mama jIrNAni vartante'taH 'pratyupekSakha anyAni nirUpaya, yadivAmalinAni rajakasya samarpaya, madupadhi vA mUSikAdibhavAtpratyupekSakheti, tathA annapAnAdikam 'Ahara' Anayeti, tathA 'gandha' koSThapuTAdika granthaM vA hiraNyaM tathA zobhanaM rajoharaNaM tathA locaM kArayitumahamazaktelyataH 'kAzyapaM' nApitaM macchiromuNDanAya || zramaNAnujAnIhi yenAI hatkezAnapanayAmIti // 6 // kizAnyatadu aMjaNi alaMkAraM, kukkayeyaM me pycchaahi| loddhaM caloddhakasamaM ca, veNupalAsiyaM ca guliyaM ca // 7 // kuTuM tagaraM ca agaruM, saMpiTuM samma usireNaM / telaM muhabhijAe, veNuphalAI sannidhAnAe // 8 // // 116 // 1 gaMthaM iti svArapAThAntaram / 2 varSaramiti vi. 50 / / bhiNDalijAe praa| Rececene ~236~ Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [4], uddezaka [2], mUlaM [8], niyukti: [63] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sutrAMka ||8|| athazabdo'dhikArAntarapradarzanArthaH pUrva liGgakhopakaraNAnyadhikatyAbhihitam , adhunA gRhasthopakaraNAnyadhikalyAbhidhIyate, tadyathA-'aMjaNimiti aJjaNikAM kajalAdhArabhUtAM nalikAM mama prayacchakhetyuttaratra kriyA, tathA kaTakakeyUrAdikamalaGkAraM vA, tathA 'kukkayarya'ti mukhuNaka 'me' mama prayaccha, yenAhaM sarvAlaGkAravibhUSitA vINAvinodena bhavantaM vinodayAmi, tathA lobhaM ca lodhrakusumaM ca, tathA 'veNupalAsiya'ti vaMzAtmikA zlakSNakhaka kASThikA, sA dantarvAmahastena pragRhya dakSiNahastena vINAvadvAdhate, tathauSadhaguTikAM tathAbhUtAmAnaya yenAhamavinaSTayauvanA bhavAmIti // 7 // tathA kuSTham-utpalakuSThaM tathA'garaM tagaraM ca, ete dve. api gandhikadravye, etatkuSThAdikam 'uzIraNa' vIraNImUlena sampiSTaM sugandhi bhavati yatastattathA kuru, tathA 'tailaM' lodhrakumA-1 dinA saMskRtaM mukhamAzritya 'bhiliMjae'tti abhyaGgAya Dhokayakha, etaduktaM bhavati-mukhAbhyaGgArtha tathAvidha saMskRtaM tailmupaahreti.|| yena kAntyupetaM me mukhaM jAyate, 'veNuphalAIti veNukAryANi karaNDakapeTukAdIni sannidhiH sannidhAnaM-vastrAdervyavasthApanaM tadarthamAnayeti // 8 // kizca naMdIcuNNagAIpAharAhi, chattovANahaM ca jANAhi / satthaM ca sUvacchejjAe, ANIlaMca vatthayaM rayAvehi // 9 // 18supharNi ca sAgapAgAe,AmalagAI dagAharaNaM c| tilagakaraNimaMjaNasalAgaM,priMsu me vihvaNayaM vijaannehi|| 'nandIcuNNagAIti dravyasaMyoganiSpAditoSThamrakSaNacUrNo'bhidhIyate, tamevambhUtaM cUrNa prakarSaNa-yena kenacitprakAreNa 'Ahara' dayaM pra0 / 2 bhijAe / bhivasiMjAe. pra vijyN dIpa anukrama [285] Reseisersectsetectatoeseses ~237~ Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [4], uddezaka [2], mUlaM [10], niyukti: [63] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||10|| sUtrakRtAGgaM zIlAkA- cAIya ttiyuta // 117 // dIpa anukrama Anayeti, tathA''tapasya vRSTervA saMrakSaNAya chavaM tathA upAnahau ca mamAnujAnIhi, na me zarIramebhirvinA vartate tato dadakheti, strIpatathA 'zastraM dAtrAdikaM 'sUpacchedanAya' patrazAkacchedanArthaM Dhokayastha, tathA 'vastram ambaraM paridhAnArtha gulikAdinA raJjaya rikSAdhya. yathA AnIlam IpanIlaM sAmastyena vA nIlaM bhavati, upalakSaNArthakhAdraktaM vA yathA bhavatIti // 9 // tathA-suSTu sukhena vA 8] uddezaH 2 phaNyate-kAthyate takAdikaM yatra tatsuphaNi-sthAlIpiTharAdikaM bhAjanamabhidhIyate tacchAkapAkArthamAnaya, tathA 'AmalakAni' dhAtrIphalAni snAnArtha pittopazamanAyAbhyavahArArtha vA tathodakamAhiyate yena tadudakAharaNaM-kuTavardhanikAdi, asya copalakSaNAthaikhAd ghRtatailAdhAharaNaM sarva vA gRhopaskara Dhokayakheti, tilakaH kriyate yayA sA tilakakaraNI-dantamayI suvarNAtmikA vA zalAkA yayA gorocanAdiyuktayA tilakaH kriyata iti, yadivA gorocanayA tilakaH kriyate (iti) saiva tilakakaraNItyucyate, tilakA vA kriyante-piSyante vA yatra sA tilakakaraNItyucyate, tathA aJjana-sauvIrakAdi zalAkA akSNoraJjanArtha zalAkA | aJjanazalAkA tAmAhareti / tathA 'grISme' uSNAbhitApe sati 'me' mama vidhUnaka' vyajanaka vijAnIhi // 10 // evaM-- saMDAsagaM ca phaNihaM ca,sIhalipAsagaM ca aannaahi|aadNsgN ca payacchAhi, daMtapakkhAlaNaM pavesAhi // 11 // pUyaphalaM taMbolayaM, sUIsuttagaM ca jaannaahi| kosaM ca moyamehAe, suppukkhalagaM ca khAragAlaNaM ca // 12 // // 117 // SIL 'saMDAsakaM nAsikAkezotpATanaM 'phaNihaM' kezasaMyamanArtha kaGkatakaM, tathA 'sIhalipAsagaMti vINAsaMyamanArthamUrNAmayaM ka NaM ca 'Anaya' Dhokayeti, evam A-samantAdRzyate AtmA yasin sa AdarzaH sa eva AdarzakastaM 'prayaccha' dadakheti, tathA [287] SAREarathJAN ~238~ Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [4], uddezaka [2], mUlaM [12], niyukti: [63] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||12|| dIpa anukrama [289] dantAH prakSAsyante-apagatamalAH kriyante yena taddantaprakSAlanaM-dantakASThaM tanmadantike pravezayeti // 11 / / pUgaphalaM pratIta 'tAmbUlaM' nAgavallIdalaM tathA sUcI ca sUtraM ca mUcyartha vA sUtraM 'jAnIhi dadakheti, tathA 'kozam' iti vArakAdibhAjana tat mocamehAya samAhara, tatra moca:-prasravaNaM kAyiketyarthaH tena mehaH-secanaM tadartha bhAjana Dhokaya, etaduktaM bhavati-bahirgamanaM / | kartumahamasamarthA rAtrau bhayAd, ato mama yathA rAtrI bahirgamanaM na bhavati tathA kuru, etacAnyasyApyadhamatamakartavyasyopalakSaNaM draSTavyaM, tathA 'zUrpa' tandulAdizodhana tathodUkhalaM tathA kizcana kSArasya-sarjikAdergAlanakamityevamAdikamupakaraNaM sarvamapyAnayeti // 12 // kizcAnyatcaMdAlagaM ca karagaMca, vaccagharaMca Auso khaNAhi / sarapAyayaM ca jAyAe, gorahagaM ca sAmaNerAe // 13 // ghaDigaM ca saDiDimayaM ca, celagolaM kumaarbhuuyaae| vAsaM samabhiAvaNNaM, AvasahaM ca jANa bhattaM ca // 14 // 'candAlakam' iti devatArcanikAdyartha tAmramayaM bhAMjanaM, etaca mathurAyAM candAlakavena pratItamiti, tathA 'karako' jalAdhAro || madirAbhAjanaM vA tadAnayeti kriyA, tathA 'varcIgRI' purIpotsargasthAnaM tadAyuSman ! madartha 'khana' saMskuru, tathA zarA-ipakaH / pAtyante-kSipyante yena taccharapAtaM-dhanuH tat 'jAtAya' matputrAya kRte Dhaukaya, tathA 'gorahagaM'ti trihAyaNaM balIvadaM ca Dhau-18 | kayeti, 'sAmaNerAe'ci zramaNassApatvaM zrAmaNistasai zramaNaputrAya khatputrIya gaThyAdikRte bhaviSyatIti // 13 // tathA ghaTikA 8 1zrAmaNiputrAya pra.2 saputrAya pr| Raeeeeeeeeeeceaesearcene ~239~ Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [4], uddezaka [2], mUlaM [14], niyukti: [63] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||14|| strakatA zIlAsAcArSIya ciyuta // 11 // dIpa anukrama [291] mRnmayakullaDikA 'DiNDimena' paTahakAdivAditravizeSeNa saha, tathA 'celagolaM'ti vastrAtmakaM kandukaM 'kumArabhUtAya kSullakarUpAya | 4 strIparAjakumArabhUtAya vA matputrAya krIDanArthamupAnayeti, tathA varSamiti prAbRTakAlo'yam abhyApanna:-abhimukhaM samApanIta 'A-|2|| rijJAdhya. vasathaM gRhaM prAvRTakAlanivAsayogyaM tathA 'bhaktaM ca tandulAdikaM tatkAlayogyaM 'jAnIhi nirUpaya niSpAdaya, yena sukhenaivA-1|| uddezaH 2 nAgataparikalpitAvasathAdinA prAvRTkAlo'tivAhyate iti, taduktam-"mAsairaSTabhiravA ca, pUrveNa vayasA''yuSA / tatkartavyaM manuSyeNa, | yasyAnte sukhamedhate // 1 // " iti // 1 // AsaMdiyaM ca navasuttaM, pAullAI saMkamAe / adu puttadohalaTrAe, ANappA havaMti dAsA vA // 15 // jAe phale samuppanne, geNhasu vA NaM ahavA jahAhi / ahaM puttaposiNo ege, bhAravahA havaMti uTTA vA // 16 // | tathA 'AsaMdiya' mityAdi, AsandikAmupavezanayogyA mazcikA, tAmeva vizinaSTi nava-pratyayaM sUtraM valkavalitaM yasyAM sA navasUtrA tAm upalakSaNArthavAddhacarmAvanaddhA vA nirUpayeti vA evaM ca-mauje kAThapAdake vA 'saMkramaNArtha' paryaTanArtha nirUpaya, | yato nAhaM nirAvaraNapAdA bhUmau padamapi dAtuM samartheti, athavA-putre garbhaskhe dauhRdaH putradauhadA-antavatI phalAdAvabhilApavize-18|| pastasai-tatsampAdanArtha strINAM puruSAH khavazIkRtA 'dAsA iva' krayakrItA iva 'AjJApyA' AjJApanIyA bhavanti, yathA dAsA // alajjitaryogyasAdAjJApyante evaM te'pi varAkAH snehapAzAvapAzitA viSayArthinaH khIbhiH saMsArAvataraNavIthIbhirAdizyanta iti || 1 anAgate parikalpitaM badAyasathAdi tena : 2 antarbatnI prAramudrite, phalasya putravAcitA uparikSAraspaSTA / wasawasa99G ~240~ Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [4], uddezaka [2], mUlaM [16], niyukti: [63] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||16|| dIpa anukrama [293] H // 15 // anyaca-jAta:-putraH sa eva phalaM gRhasthAnAM, tathAhi-puruSANAM kAmabhogA: phalaM teSAmapi phalaM-pradhAnakArya putrajanmeti, taduktam - "idaM tasnehasarvekhaM, samamADhyadaridrayoH / acandanamanauzIraM, hRdayasthAnulepanam // 1 // yattacchapaniketyuktaM, cAlenA vyktbhaassinnaa| hilA sAMkhyaM ca yogaM ca, tanme manasi vartate // 2 // " yathA 'loke putrasumukhaM nAma, dvitIya mu(ma)khamAtmanaH' 1 ityAdi, tadevaM putraH puruSANAM paramAbhyudayakAraNaM tasin 'samutpanne jAte taduddezena yA viDambanAH puruSANAM bhavanti tA darzayati-amuM dArakaM gRhANa kham , ahaM tu karmAkSaNikA na me grahaNAvasarosti, athacainaM 'jahAhi' parityaja nAhamasa vArtAmapi pRcchAmi evaM kupitA satI brUte, mayA'yaM nava mAsAnudareNoDhaH saM punarutsaGgenApyudvahan stokamapi kAlamudvijasa iti, dAsahaSTAntasvAdezadAnenaiva sAmyaM bhajate, nAdezaniSpAdanena, tathAhi-dAso bhayAdudvijannAdezaM vidhatte, sa tu strIvazago'nugraha | manyamAno muditazca tadAdeza vidhace, tathA coktam-"yadeva rocate mAM, tadeva kurute priyA / iti veci na jAnAti, tatpriyaM / | yatkarotyasau // 1 // dadAti prArthitaH prANAn , mAtaraM hanti tatkRte / kiM na dadyAt na kiM kuryAtstrIbhirabhyarthito naraH // 2 // 1 // dadAti zaucapAnIyaM, pAdau prakSAlayatyapi / zleSmANamapi gRhNAti, strINAM vazagato naraH // 3 / / " tadevaM putranimittamanyadvA yatki-IN |zcinnimittamuddizya dAsamivAdizanti, atha te'pi putrAn poSituM zIlaM yeSAM te putrapoSiNa upalakSaNArthakhAccAsya sarvAdezakAriNaH / 'eke' kecana mohodaye vartamAnAH strINAM nirdezavartino'pahastitaihikAmuSmikApAyA uSTrA iva paravazA bhAravAhA bhavantIti // 16 / / kizcAnyat 1 etacchalokadvayamapi vatanaSThena dharmakIrtinA bhASitamiti vi.p.| 20992969200000000000 02012900403930202016302929 ~241~ Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||17|| dIpa anukrama [294] sUtrakRtA zIlAGkAcAryagaTa ciyutaM // 119 // "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [4], uddezaka [2], mUlaM [17], niryukti: [63] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [02 ], aMga sUtra - [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH | rAovi uTTiyA saMtA, dAragaM ca saMThavaMti dhAI vA / suhirAmaNA vi te saMtA, vatthadhovA havaMti haMsA vA 17 evaM bahuhiM kayaputraM bhogatthAe je'bhiyAvannA / dAse miiva pese vA, pasubhUteva se Na vA keI // 18 // rAtrAvayutthitAH santo rudantaM dArakaM dhAtrIvat saMsthApayantya ne kaprakArairullApanaiH, tadyathA - "sAmiosi nagarassa ya Nakaurarasa ya hatthakaSpagiripaTTaNasIhapurassa va uSNayassa ninnassa ya kucchapurassa ya kaSNakuJja AyAmuhasoriya purassa ya" ityevamAdibhirasambaddhaiH krIDanakAlApaiH strIcittAnuvartinaH puruSAstat kurvanti yenopahAsyatAM sarvasya vrajanti, suSThu hIH- lajA tasyAM manaHantaHkaraNaM yeSAM te sunhImanaso lajjAlabo'pi te santo vihAya laja strIvacanAtsarvajaghanyAnyapi karmANi kurvate, tAnyeva sUtrAvayavena darzayati 'vastradhAvakA' vastraprakSAlakA haMsA iva rajakA iva bhavanti, asya copalakSaNArthalAdanyadapyudakavahanAdikaM kurvanti // 17 // kimetatkecana kurvanti yenaivamabhidhIyate ?, bADhaM kurvantItyAha 'eva' miti pUrvoktaM strINAmAdezakaraNaM putrapo paNavastradhAvanAdikaM tadbahubhiH saMsArAbhiSvaGgibhiH pUrvaM kRtaM kRtapUrva tathA pare kurvanti kariSyanti ca ye 'bhogakRte' kAmabhogAmaihikAmuSmikApAya bhayamaparyAlocya Abhimukhyena - bhogAnukUlyena ApannA- vyavasthitAH sAvadhAnuSThAneSu pratipannA itiyAvat, tathA yo rAgAndhaH strIbhirvazIkRtaH sa dAsavadazaGkitAbhistAbhiH pratyapare'pi karmaNi niyojyate, tathA vAgurApatitaH para vazI mRga iva dhAryate, nAtmavazI bhojanAdikriyA api kartuM labhate, tathA 'preSya iva' karmakara va krayakrIta iva varcaHzodhanA 1 khAmyasi nagarasya ca namapurasya va hastikalpagiripattanasiMhapurasya unnatasya nimnasya kuSipurasya ca kAnyakubjapitAmahamukhazaurya purasya ca // For Park Use Only ~ 242~ 4 strIpa rijJAdhya. uddeza: 2 // 119 // wor Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||18|| dIpa anukrama [295] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 4 ], uddezaka [2], mUlaM [18], niryukti: [63] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - dAvapi niyojyate, tathA kartavyAkartavyavivekarahitatayA hitAhitaprAptiparihArazUnyavAda pazubhUta iva yathA hi pazurAhArabhayamaithunaparigrahAbhijJa eva kevalam evamasAvapi sadanuSThAnarahitakhAtpazukalpaH, yadivA-sa zrIvazago dAsa mRgapreSyapazubhyo'pyadhamakhAnna kathit etaduktaM bhavati - sarvAdhamatvAttasya tattulyaM nAstyeva yenAsAdhupamIyate, athavA na sa kazciditi, ubhaya bhraSTatvAt, tathAhi na tAvatprabrajito'sau sadanuSThAnarahitakhAt nApi gRhasthaH tAmbUlAdiparibhogarahitavAllo cikAmAtradhArikhAzca yadivA | aihikAmuSmikAnuSThAyinAM madhye na kazciditi // 18 // sAmpratamupasaMhAradvAreNa khIsaGgaparihAramAha--- evaM khu tAsu vinnappaM, saMdhavaM saMvAsaM ca vjjejaa| tajjAtiA ime kAmA, vajjakarA ya evamakkhAe // 19 // eyaM bhayaM Na seyAya, ii se appagaM niraMbhittA / No itthi No pasuM bhikkhU, No sayaM pANiNA NilijjejjA 20 'etat' pUrvoktaM khuzabdo vAkyAlaGkAre tAsu yat sthitaM tAsAM vA strINAM sambandhi yad vijJaptam uktaM, tadyathA yadi sakezayA mayA saha na ramase tato'haM kezAnapyapanayAmItyevamAdikaM, tathA strIbhiH sArdhaM 'saMstavaM' paricayaM tatsaMvAsaM ca khIbhiH saMkatra nivAsaM cAtmahitamanuvartamAnaH sarvApAyabhIruH 'tyajet' jadyAt, yatastAbhyo- ramaNIbhyo jAtiH - utpattiryeSAM te'mI | kAmAstajjAtikA ramaNIsamparkAtthAstathA 'avadhaM' pApaM vajraM vA gurutvAdadhaHpAtakalena pApameva tatkaraNazIlA avadhakarA vajrakarA vetyevam 'AkhyAtAH' tIrthakaragaNadharAdibhiH pratipAditA iti / / 19 / sarvopasaMhArArthamAha- 'evam' anantaranItyA bhayahe tulAda strIbhirvijJa tathA saMstavastatsaMvAsazca bhayamityataH zrIbhiH sArdhaM samparko na zreyase asadanuSThAnahetulAttasyetyevaM parijJAya Eaton International For Parts Only ~ 243~ www.landbrary or Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||20|| dIpa anukrama [297] sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryaya tiyutaM // 120 // "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 4 ], uddezaka [2], mUlaM [20], niryukti: [63] muni dIparatnasAgareNa saMkalita .....AgamasUtra - [02], aMga sUtra -[ 02 ] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH | samikSuravagatakAmabhogavipAka AtmAnaM strIsamparkAnnirudhya sanmArge vyavasthApya yatkuryAttadarzayati-na striyaM narakavIthIprAyAM nApi pazuM 'lIyeta' Azrayeta zrIpazubhyAM saha saMvAsaM parityajet 'strIpazupaNDakavivarjitA zayyetivacanAt tathA svakIyena 'pANinA' hastenAvAcyasya 'na Nilijejjanti na sambAdhanaM kuryAt yatastadapi hastasambAdhanaM cAritraM zabalIkaroti, yadivAstrIpazvAdikaM khena pANinA na spRzediti // 20 // api ca suvisuddhalese mehAvI, para kiriaM ca vajjae nANI / maNasA vayasA kAyeNaM, sabaphAsasa he aNagAre // 21 // | icevamAhu se vIre, dhuarae dhuamohe se bhikkhU / tamhA ajjhatthavisuddhe, suvimukke AmokkhAe parivaejjA si // 22 // timi // iti zrIitthIparinnA caturthAdhyayanaM samantaM // ( gAthAgra0 309 ) suSThu vizeSeNa zuddhA - strIsamparkaparihArarUpatayA niSkalaGkA leiyA - antaHkaraNavRttiryasya sa tathA sa evambhUto 'medhAvI' maryAdAvartI parasmai khyAdipadArthAya kriyA parakriyA-viSayopabhogadvAreNa paropakArakaraNaM pareNa vA''tmanaH saMbAdhanAdikA kriyA parakriyA tAM ca 'jJAnI' viditavedyo 'barjayet' pariharet, etaduktaM bhavati-viSayopabhogopAdhinA nAnyasa kimapi kuryAcApyAtmanaH striyA pAdadhAvanAdikamapi kArayet, etaca parakriyAvarjanaM manasA vacasA kAyena varjayet, tathAhi - audArikakAmabhogArthaM manasA na gacchati nAnyaM gamayati gacchantamaparaM nAnujAnIte evaM vAcA kAyena ca sarve'pyaudArike nava bhedAH evaM divye'pi 1 pA0 vihare AmuksAe / Ja Eucation Internation For Park Use Only ~244~ 4 strIparijJAdhya. uddezaH 2 // 120 // Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [4], uddezaka [2], mUlaM [22], niyukti: [63] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||22|| nava bhedAH, tatazrASTAdazabhedabhinnamapi brama vibhRyAt , yathA ca strIsparzaparIpahaH soDhavya evaM sonapi zItoSNadaMzamazakatRNAdi8 sparzAnadhisaheta, evaM ca sarvasparzasaho'nagAraH sAdhurbhavatIti / / 21 // ka evamAheti darzayati-'iti' evaM yatpUrvamuktaM tatsarva 1sa vIro bhagavAnutpannadivyajJAnaH parahitaikarataH 'Aha' uktavAn , yata ecamato dhUtam-apanItaM rajA-khIsampako dikRtaM karma || yena sa dhRtarajAH tathA dhUto moho rAgadveSarUpo yena sa tathA / pAThAntaraM vA dhUta:-apanIto rAgamArgo-rAgapanthA yasin strIsaMstavAdiparihAre tattathA tatsarve bhagavAn vIra evAha, yata evaM tasmAt sa bhikSuH 'adhyAtmavizuddha suvizuddhAntaHkaraNaH suSTha 8 4 rAgadveSAtmakena strIsamparkeNa muktaH san 'AmokSAya' azeSakarmakSayaM yAvatpari-samantAtsaMyamAnuSThAnena 'brajet gacchetsaMpamogho|| gavAn bhavediti, itiH parisamAptyarthe, abImIti pUrvavat // 22 // iti caturtha zrIparijJAdhyayanaM parisamAptam / / dIpa 200000000000000000000000 --- - 20992929082290920000 anukrama [299] atra caturtha-adhyayanaM parisamAptam ~245~ Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [22...], niyukti: [63] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: ||ath paJcamaM narakavibhaktyadhyayanaM prArabhyate // prata sUtrAMka sUtrakRtA zIlAGkAcAyIyatiyuta narakavibhatyadhya. uddezaH1 ||22|| // 12 // dIpa presceceaeseaesedesesesecs anukrama [299] uktaM caturthamadhyayanaM, sAmprataM paJcamamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH, ihAce adhyayane svasamayaparasamayArUpaNA'bhihitA, tadanantaraM svasamaye bodho vidheya ityetadvitIye'dhyayane bhihitaM, sambuddhena cAnukUlapratikUlA upasargAH samyak soDhavyA ityetattRtIye'dhyayane pratipAditaM, tathA samuddhenaiva strIparISahazca samyageva soDhavya ityetacaturthe'dhyayane pratipAditaM, saamprtmupsrgbhiiro| strIcazagaskhAvazyaM narakapAto bhavati tatra ca yAkSA vedanAH prAdurbhavanti tA anenAdhyayanena pratipAdyante, tadanena sambandhenAyAtasyAsvAdhyayanasa cakhAryanuyogadvArANi upakramAdIni vaktavyAni, tatropakramAntargatIrthAdhikArI dvadhA-adhyayanArthAdhikAra || uddezArthAdhikAraca, tatrAdhyayanArthAdhikArI niyuktikAreNa prAgevAbhihitaH, tadyathA-uvasaggabhIruNo dhIvasassa naraema hoja uvavAoM ityanena, uddezArthAdhikArastu niyuktikRtA nAbhihitaH, adhyayanArthAdhikArAntargatatvAditi / sAmprataM nikSepaH, saca triSidhA, oghaniSpanno nAmaniSpannaH sUtrAlApakaniSpannati, tatraughaniSpanne nikSepe'dhyayanaM, nAmaniSpanne tu narakavibhaktiriti dvipadaM nAma, tatra narakapadanikSepArtha niyuktikRdAha|Nirae cha davyaM NirayA u iheSa je bhave asubhA / khettaM NiraogAso kAlo Niraesu ceva ThitI // 64 // | bhAve uNirayajIvA kammudao ceva nnirypaaogo| soUNa NirayadukkhaM tavacaraNe hoi jaDyabvaM // 65 // // 121 // | atra paMcama-adhyayanaM 'narakavibhakti' Arabdha:, 'naraka' padasya nikSepA: ~246~ Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [22...], niyukti: [65] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||22|| dIpa tatra narakazabdasya nAmasthApanAdravyakSetrakAlabhAvabhedAt poDhA nikSepaH, tatra nAmasthApane kSuNNe, draSyanaraka Agamato noAgamata-18 tha, Agamato zAtA tatra cAnupayuktaH, noAgamatastu zarIrabhavyazarIravyatiriktaH 'idaiva' manuSyabhave tiryagbhave vA ye kecanAzubhaka-| makArikhAdazubhAH sattvAH kAlakasaukarikAdaya iti, yadivA yAni kAnicidazubhAni sthAnAni cArakAdIni yAzca narakA| tirUpA vedanAstAH sarvA dravyanarakA ityabhidhIyante, yadivA karmedravyanokarmadravyabhedAd dravyanarako dvedhA, tatra narakavedyAni / yAni baddhAni karmANi tAni caikamavikasya baddhAyuSkasyAbhimukhanAmagotrasa cAzritya dravyanarako bhavati, nokarmadravyanarakassidaiva | yezubhA rUparesagandhavarNazabdasparzA iti, kSetranarakastu 'narakAvakAzaH kAlamahAkAlarauravamahArauravApratiSThAnAbhidhAnAdinarakANAM caturazItilakSasaMkhyAnAM viziSTo bhUbhAgaH, kAlanarakastu yatra yAvatI sthitiriti, bhAvanarakastu ye jIvA narakAyuSkamanubhavanti | tathA narakaprAyogyaH karmodaya iti, etaduktaM bhavati-narakAntarvatino jIvAstathA nArakAyuSkodayApAditAsAtAdinIyAdikarmo| dayAzcaitad dvitayamapi bhAvanaraka ityabhidhIyate iti, tadevaM 'zrukhA' avagamya tIvramasA 'narakaduHkhaM kacapATanakumbhIpAkAdika || paramAdhArmikApAditaM parasparodIraNAkRtaM svAbhAvikaM ca 'tapazcaraNe' saMyamAnuSThAne narakapAtaparipanthini svargApavargAgamanaikahetAvA-18| tmahitamicchatA 'prayatitavyaM parityaktAnyakartavyena yalo vidheya iti // sAmprataM vibhaktipadanikSepArthamAha NAmaMThavaNAdavie khette kAle taheba bhAve ya / eso u vibhattIe Nikkhevo chabiho hoi||66|| vibhakternAmasthApanAdravyakSetrakAlabhAvabhedAt poDhA nikSepaH, tatra nAmavibhaktiryasya kasyacitsacittAdedhyasya vibhaktiriti narakAstu pr0|2ruupN mUrtiH (aakaarH)| sAvaNyaM vaa| anukrama [299] naraka' padasya nikSepA:, "vibhakti' padasya nikSepA: ~247~ Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||22|| dIpa anukrama [299 ] sUtrakRtAGkaM zIlAGkA cAvaTa ciyutaM // 122 // "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niryukti:+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 5 ], uddezaka [-], mUlaM [22...], niryukti: [ 66 ] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH nAma kriyate, tadyathA - svAdayo'STau vibhaktayastivAdayaztha, sthApanAvibhaktistu yatra tA eva prAtipadikAddhAtorvA pareNa sthApyante pustaka patrakAdinyastA vA, dravyavibhaktirjIvAjIvabhedAd dvidhA, tatrApi jIvavibhaktiH sAMsAriketarabhedAdvidhA, tatrApyasAMsArikajIvavibhaktidravya kAlabhedAt dvedhA, tatra dravyatastIrthAtIrthasiddhA dibhedAtpaJcadazadhA, kAlatastu prathamasamayasiddhAdibhedAdanekadhA, | sAMsArika jIvavibhaktirindriyajAtibhava bhedAtridhA, tatrendriyavibhaktiH - ekendriya vikalendriyapaJcendriyabhedAtpazcadhA, jAtivibhaktiH pRthivyaptejovAyuvanaspatitrasabhedAt SoDhA, bhavavibhaktirnArakatiryaSyanuSyAmara bhedAccaturdhA, ajIvadravyavibhaktistu rUpyarUpidravyabhedAd dvighA, tatra rUpidravyavibhakticaturdhA, tadyathA-- skandhAH skandhadezAH skandhapradezAH paramANupudgalAzca, arUpidravyavibhaktirdazadhA, tadyathA - dharmAstikAyo dharmAstikAyassa dezo dharmAstikAyasya pradezaH, evamadharmAkAzayorapi pratyekaM trimedatA draSTavyA, addhAsamayazca dazama iti, kSetravibhakticaturdhA, tadyathA-- sthAnaM dizaM dravyaM khAmitaM cAzritya tatra sthAnAzrayaNAdUrdhvAdhastiryagvibhAgavyavasthito loko vaizAkhasthAnasyapuruSa iva kaTisthakarayugma deva draSTavyaH, tatrApyadholokavibhaktI rasaprabhAdyAH sapta narakapRthivyaH, tatrApi sImantakAdinarakendrakAvalikapraviSTapuSpAva kIrNaka vRttatrya tracaturasrAdinarakasvarUpanirUpaNaM, tiryaglokavibhaktistu jambUdvIpalavaNasamudraghAtakIkhaNDakAloda samudretyAdi dviguNadviguNavRddhyA dvIpasAgarasvayambhUramaNaparyantakharUpanirUpaNaM, UrdhvalokavibhaktiH saudharmAdyA uparyupari vyavasthitA dvAdaza devalokAH nava graiveyakAni paJca mahAvimAnAni, tatrApi vimAnendrakAvalikApraviSTapuSpAvakIrNakavRttavyasracaturasrAdivimAnakharUpanirUpaNamiti, digAzrayaNena tu pUrvasyAM dizi vyavasthitaM kSetramevamaparA ca Internationa 1 iti pra0 / 'vibhakti' padasya nikSepA: For Penal Use On ~ 248~ 5 narakavi bhaktyadhya. uddezaH 1 // 122 // Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||22|| dIpa anukrama [299 ] "sUtrakRt" aMgasUtra - 2 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1], adhyayana [ 5 ] uddezaka [-] mUlaM [ 22...] nirbukti: [ 66 ] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH khapIti, dravyAzrayaNAcchAlikSetrAdikaM gRhyate, khAmyAzrayaNAcca devadattasya kSetraM yajJadattasya veti, yadivA - kSetravibhaktirAryAnAryakSetrabhedAd dvidhA, tatrApyAryakSetramardhaSaviMzatijana padopalakSitaM rAjagRhamagadhAdikaM gRhyate, "rAyamiha maMgaha caMpA aMgA taha tAmalitti baMgA ya kaMcaNapuraM kaliMgA vANArasI caiva kausI ya // 1 // sAkeya korsalA gayapuraM ca kuru soriyaM kusaTTA ya / kaMpillaM paMcAlA ahichattA jaMgalA caiva // 2 // bAravaI ya suraTThA mihila videhoM ya caiccha kosaMbI naMdipuraM saMdigmI mahilapu rameba mailayA // 3 // vairADa maiccha varaNA acchA taha mittiyAvaha daNA / suttImaI ya "vedI vIyamayaM siMdhusovIrA // 4 // maharA va sUreseNA pAvA bhaMgI ye mAsapurivaiA / sAvatthI ya kuNAlA, koDIvarisaM ca lauTA ya // 5 // seyaviyAviya Nayari keyayaaddhaM ca AriyaM bhaNiyaM / jatthuSpatti jiNANaM cakINaM rAmakiNhANaM / / / / 6 / / " anAryakSetraM dharmasaMjJArahitamanekadhA, taduktam- " sarge javaNa sabara bambara kAyamuruMDo dugoNapakaNayA / akkhAgahUNaromasa pArasakhasakhAsiyA caiva // 1 // dubilayalabosa boksa bhillaMdai puliMda koMca bhamara rUyA koMborya cINa caMcuya mAlaya damilA kulakkhA ya // 2 // kekaya kirAya haya - 1 rAjagRhaM maya caMpAne tAmralisirva kAnapura kaliMge vANArI kAdayAM // 1 // sAketaM kauzale gajapuraM ca kuruSu sIrikaM ca kuzA kAMpilyaM cAlAya ahicchatraM jaMgalAyAM caiva // 2 // dvAravatI surASTrAyAM mithilA videheSu vatse kauzAmbI naMdIpuraM sANDilye bhadrisapura madhye // 3 // vairATaM macche varane acchA mRttikAvatI dazArNe kimatI vedike vItabhayaM sindhI sauvIre // 4 // mathurA ca zUrasene pApAyAM gaM mAsA puryA Avastitha kuNAlAyAM phoTIvarSa ca chATe ca // 5 // cetAmbikApi ca nagarI kaikeya cAyeM bhASitaM yatrotpattirjinAnAM cakiyAM rAmakRSNAnAM // 6 // 2 vArANasI pra03 zakayavanazvara rAyagaDapakaNikAH AkhyA kaDugaromA pArasakhAdhikAcaiva / / 1 / 4 dvibalabalIyasA: milapuliMdakIca bhramarakSakAH kauMcAtha cInacaMbukamA malakulAkhyAtha / / 1 / / 5dhi pra0 6 kocA ya pra07 kaikeya kirAtayamukhakharamukhAH gajaturaganeMDasukhAtha hayakarNA gajakarNAH anye va anAya bahuvaH // 1 // Education Internationa 'vibhakti' padasya nikSepAH For Pale Only ~ 249~ www.landbrary org Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||22|| dIpa anukrama [299] sUtrakRtAGga zIlAGkAcAryaya cipurta // 123 // "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niryukti:+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 5 ], uddezaka [-] mUlaM [22...], niryukti: [66] muni dIparatnasAgareNa saMkalita ....AgamasUtra [02], aMga sUtra- [ 02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH muha kharamuha geyaturagameDhagamuhA ya / hayakaSNA gayakaNNA aNNe ya aNAriyA bahave // 3 // paiAvA ya caMDadaMDoM aNAriyA NigviNA NiraNukaMpA / dhammoti akkharAI jesu Na Narjati suviNe'vi // 4 // " kAlavibhaktistu atItAnAgatavartamAnakAlabhedAtridhA, yadivaikAntasuSamAdikakrameNAvasarpiNyutsarpiNyupalakSitaM dvAdazAraM kAlacakraM, athavA - "saimayAvaliyamuDuttA divasamahoraca pakkha mAsA ya / saMvaccharayugapaliyA sAgara ussappi pariyaTTe / / 1 / / " tyevamAdikA kAlavibhaktiriti, bhAvavibhaktistu jIvAjIvabhAvabhedAdvidhA, tatra jIvabhAvavibhaktiH audayikaupazamikakSAyikakSAyopazamikapAriNAmikasAnnipAtikabhedAt SaTpakArA, tatraudayiko gatikapAya liGgamithyA darzanAjJAnAsaMyatAsiddhalezyAzcatuzruturu ye kai kai kai kapabhedakrameNaikaviMzatibhedabhinnaH, tathaupazamikaH samyaktacAritrabhedAd dvividhaH, kSAyikaH samyakkhacAritrajJAnadarzanadAna lAbhabhogopabhoga vIryamedAnavadhA, kSAyopazamikastu jJAnAjJAnadarzanadAnAdilabdhayazcatustritripazcabhedAH tathA samyaktacAritra saMyamAsaMyama bhedakrameNa / STAdazadheti, pAriNAmiko jIvabhavyAbhavyatAdirUpaH sAnnipAtikastu dvikAdibhedAt paviMzatibhedaH, saMbhavI tu padvidho'yameva gatibhedAtpaJcadazadheti / ajIvabhAvavibhaktistu mUrtAnAM varNagandharasasparzasaMsthAnapariNAmaH amUrtAnAM gatisthityavagAhavartanAdika iti, sAmprataM samastapadApekSayA narakavibhaktiriti narakANAM vibhAgo vibhaktistAmAha | puDhavIphAsaM aNNANuvakkama NirayavAlavaNaM ca / tisu vedeti atANA aNubhAgaM caiva sesAsu // 67 // 1 sa 0 2 pApArthadaMDAH anAryA nirghuNA niranukaMpA dharma iti akSarANi yena jJAyate vane'pi / / 1 / 3. rudA pra0 / 4 niraNutAnI pra0 5 samaya | AvalikA muhUrttaH divaso'horAtraM pakSo mAsava saMvatsaraM yugaM palyaM sAgara utsarpiNyavasarpiNyo pulaparAvartaH // 1 // Education Internationa 'vibhakti' padasya nikSepA:, narakANAma vibhAga: For Parts Only ~ 250~ 5 narakavi bhakyadhya. uddezaH 1 // 123 // Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [5], uddezaka [-], mUlaM [22...], niyukti : [67] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||22|| dIpa aeeeeescentratedesesenel pRthivyAH-zItoSNarUpAyAstIvedanotpAdako yaH sparza:-samparkaH pRthivIsaMsparzastamanubhavanti, tameva vizinaSTi--anyenadevAdinA upakramitum-upazamayituM yo na zakyate sonyAnupakramastam , aparAcikitsyamityarthaH, tamevambhUtamaparAsAdhyaM pRthivI-18 sparza nArakAH samanubhavanti, upalakSaNArthavAcAsya rUparasagandhasparzazabdAnapyekAntenAzubhAnirupamAnanubhavanti, tathA narakapAlaiHpaJcadazaprakAraH paramAdhArmikaiH kRtaM mudgarAsikuntakrakacakumbhIpAkAdikaM vadhamanubhavantyAcAsu 'timapu' ralazarkarAvAlukAkhyAsu pRthivISu khakRtakarmaphalabhujo nArakA 'atrANA' azaraNAH prabhUtakAlaM yAcadanubhavanti, 'zeSAsu' catamapu pRthivISu padhUmatamomahA| tamaHprabhAkhyAsu anubhAvameva paramAdhArmikanarakapAlAbhAve'pi svata eva vatkRtavedanAyAH sakAzAdyaslIvrataro'nubhAvo vipAko vedanAsamudghAtastamanubhavanti parasparodIritaduHkhAca bhavantIti / sAmprataM paramAdhArmikAnAmAcAsu tisaSu pRthivISu vedanotpAdakAn / khanAmagrAhaM darzayitumAha aMdhe aMbarisI ceca, sAme ya sabalevi ya / rohovarudda kAle ya, mahAkAlettiAvare / / 68 // asipatte dhaNuM kuMbhe, vAlu veyaraNIvi ya / kharassare mahAghose, evaM paNNarasAhiyA // 19 // gAdhAdvayaM prakaTArtham , evaM te cAmbaityAdayaH paramAdhArmikA yAdakSA vedanAmutpAdayanti prAyo'nvarthasaMjJavAcAdazAbhidhAnA eva draSTacyA iti, sAmprataM khAbhidhAnApekSayA yo yo vedanAM parasparodIraNaduHkhaM cotpAdayati tA darzayitumAha---- dhAti ya hADeMti ya haNaMti viMdhati taha NisuMbhaMti / muMcaMti aMbaratale aMcA khalu tattha raiyA // 7 // 1gaMdha rasa iti pr.| anukrama [299] narakANAm vibhAga:, paramAdhArmikAnAma nAmAni, nArakANAm vedanA: ~251~ Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [22...], niyukti: [71] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||22|| sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAya-yaciyutaM narakavibhaktyadhya. | uddezaH1 // 14 // dIpa anukrama [299] ohayo ya tahiyaM Nissanne kappaNIhi kappati / vidulagacaDDulagachinne aMbarisI tattha raie // 71 // sADaNapADaNatoDaNa baMdhaNaraJjallayappahArehiM / sAmA rayANaM pavattayaMtI apuNNANaM // 72 // aMtagayaphiphisANi ya hiyayaM kAleja phupphuse vakke / sabalA ratiyANaM kaTThati tahiM apunnANaM / / 73 / / asisattikoMtatomarasUlatisUlesu saiciyagAsu / poyaMti ruddakammA u NaragapAlA tahiM rohA // 74 // bhaMjaMti aMgamaMgANi UrUvAisirANi karacaraNe / kappeMti kappaNIhiM uvarudA pAvakammarayA // 75 // mIrAsu suMThaesu ya kaMDUsu ya payaMDaesu ya payaMti / kuMbhIsu ya lohiesu ya payaMti kAlA uNeratie // 76 // kappaMti kAgiNImaMsagANi chidaMti sIhapucchANi / khAvaMti ya raie mahakAlA pAvakammarae // 77 // hatthe pAe UrU bAhusirApAyaaMgamaMgANi / chiMdaMti pagAmaM tU asi rahae nirayapAlA // 78 // kaNNodRNAsakaracaraNadasaNa?NaphuggaUrubAhaNaM / cheyaNabheyaNasADaNa asipattadhaNUhi pADaMti // 79 // kumbhIsu ya payaNesu ya lohiyasu ya kaMdulohikuMbhIsu / kuMbhI ya NarayapAlA haNaMti pADa(ya)ti Naraesu // 8 // taDataDataDassa bhajati bhajaNe kalaMbuvAlugApaDhe / vAlagA rahayA lolatI aMbaratalaMmi // 81 // pUparuhirakesaTTivAhiNI klkleNtjlsoyaa| veyaraNiNirayapAlA Neraie U pavAhaMti // 82 // kappati karakaehiM tachiMti paropparaM paramuehiM / siMyalitarumAruhaMtI kharassarA tattha Neraie // 83 // 1 bohaNa TIkA / 2 kaMcha pa0 / 3 pUoka. pra. / // 124 // eace | nArakANAma vedanA: ~252~ Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [22...], niyukti: [84] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||22|| dIpa bhIe ya palAyaMte samatato tattha te NisaMbhaMti / pasuNo jahA pasubahe mahaghosA tattha rahae // 84 // tatrAmbAbhidhAnAH paramAdhArmikAH khabhavanAbharakAvAsaM gakhA krIDayA nArakAn atrANAn sArameyAniva zUlAdiprahAraistudanto || 'dhADeti'tti prerayanti-sthAnAt sthAnAntaraM prApayantItyarthaH, tathA 'pahADeMti'ti khecchayetadhetavAnArtha bhramayanti, tathA ambaratale prakSipya punarnipatantaM mudrAdinA manti, tathA zUlAdinA vidhyanti, tathA 'nisuMbhaMti'tti kakATikAyAM gRhIkhA bhUmau pAtayanti adhomukhAn , tathotkSipya ambaratale muzcantItyevamAdikayA viDambanayA 'tatra' narakapRthivISu nArakAn kadarthayanti / kizAnyat-8 upa-sAmIpyena mudgarAdinA hatA upahatAH punarapyupahatA eva khaDdAdinA hatA upahatahatAstAcArakAn 'tasyAM narakapRthivyAM 8 |'niHsaMjJakAn' naSTasaMjJAna mUJchitAnsataH karpaNIbhiH 'kalpayanti' chindantItazvetazca pATayanti, tathA 'dvidalacaTulakacchimAni tira | madhyapATitAn khaNDazachinAMzca nArakAMstatra-narakapRthivyAmambarSinAmAno'surAH kurvantIti, tathA-'apuNyavatA' tIvAsAtodaye vartamAnAnAM nArakANAM zyAmAkhyAH paramAdhArmikA etacaitaca pravartayanti, tadyathA---'zAtanam' aGgopAGgAnAM chedanaM, tathA 'pAtanaM niSkuTAdadho bajabhUmau prakSepaH tathA 'pratodanaM' zUlAdinA todanaM vyadhanaM, (granthAnam 3750) sUcyAdinA nAsikAdau / vedhastathA rajjvAdinA krUrakarmakAriNaM bananti, tathA tAgvidhalatApahAraistADayantyevaM duHkhotpAdanaM dAruNaM zAtanapAtanavedhanavandha--1 nAdikaM bahuvidha 'pravartayanti' cyApArayantIti, apica-tathA-savalAkhyA narakapAlAstathAvidhakarmodayasamutpannakrIDApariNAmA | apuNyabhAjAM nArakANAM yatkurvanti tadarzayati, tadyathA-annagatAni yAni phiphphisAni-atrAntarvartIni mAMsavizeSarUpANi tathA || kUSmANDavadAyata hiravA ratiryak chiyate vi.pra. 2 jyadhanaM tathA / vyathanaM dayA / easeS900seaso909sene 2292020302005000sacassaer anukrama [299] nArakANAm vedanA: ~253~ Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||22|| dIpa anukrama [299 ] sUtrakRtAGga zIlAGkA cAryayavR ciyutaM // 125 // "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 5 ], uddezaka [-], mUlaM [22...], niryuktiH [84] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH nArakANAm vedanA: - hRdayaM pATayanti tathA tadgataM 'kAlejja' ti hRdayAntarvarti mAMsakhaNDaM tathA 'phupphuse tti udarAntarvartInyantravizeSarUpANi tathA 45 narakavi'calkalAn' vardhAn AkarSayanti, nAnAvidhairupAyairazaraNAnAM nArakANAM tIvra vedanAmutpAdayantIti / apica tathA anvarthAbhidhAnA raudrAkhyA narakapAlA raudrakarmANo nAnAvidheSvasizaktyAdiSu praharaNeSu nArakAnazubhakarmodayavartinaH protayantIti / tathA| uparudrAkhyAH paramadhArmikA nArakANAmaGgapratyaGgAni zirobAhUrukAdIni tathA karacaraNAMzca 'bhaJjanti' moTayanti pApakarmANaH kalpanIbhi: 'kalpayanti' pATayanti, tannAstyeva duHkhotpAdanaM yate na kurvantIti / apica - tathA kAlAkhyA narakapAlAsurA 'mIrAsu' dIrghacullISu tathA zuNThakeSu tathA kandukeSu pracaNDakeSu tIvratApeSu nArakAn pacanti, tathA 'kumbhISu' uSTrikAkRtiSu tathA 'lohiSu' AyasakavalliSu nArakAn vyavasthApya jIvanmatsyAniva pacanti / apica - mahAkAlAkhyA narakapAlAH pApakarmaniratA nArakAnnAnAvidhairupAyaiH kadarthayanti tadyathA- 'kAkiNImAMsakAni' lakSNamAMsakhaNDAni 'kalpayanti' nArakAn kurvanti, tathA 'sIhapucchANi'ti pRSThIvarbhAstAMzchindanti tathA ye prAk mAMsAzino nArakA Asan tAn svamAMsAni khAdayantIti / apica| asinAmAno narakapAlA azubhakarmodayavartino nArakAnevaM kadarthayanti tadyathA hastapAdorubA huziraH pArzvAdInyaGgapratyaGgAni chindanti 'prakAmam' atyarthaM khaNDayanti, tuzabdo'paraduHkhotpAdanavizeSaNArtha iti / tathA-asipradhAnAH patradhanurnAmAno narakapAlA asipatravanaM bIbhatsaM kRtvA tatra chAyArthinaH samAgatAn nArakAn varAkAn asyAdibhiH pATayanti tathA karNoSThanAsikAkaracaraNadazanastanasphiMgUrubAhUnAM chedana bhedanazAtanAdIni vikurvitavAtAhatacalitatarUpAtitAsipatrAdinA kurvantIti, tadu 1 kiMca pra0 / 2 kaNThoSTha0 pra03 pUtI sphijI kaTiprathamaH / For Penal Use On ~254~ bhakyadhya. uddezaH 1 // 125 // Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [22...], niyukti: [84] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||22|| dIpa tam-"chitrapAda jaskandhAzchinnakarNISThanAsikAH / bhinatAlaziromeNTrA, bhinnAkSihRdayodarAH // 1 // " kizcAnyatkumbhinAmAno narakapAlA nArakAbarakeSu vyavasthitAn niptanti, tathA pAcayanti, keti darzayati-'kumbhISu' uSTrikAkRtiSu | tathA 'pacaneSu' kaDillakAkRtiSu tathA 'lauhISu' AyasabhAjanavizeSeSu kandulohikumbhISu kandukAnAmiva ayomayISu kumbhISukoSThikAkatiSu evamAdibhAjanavizeSeSu pAcayanti / tathA-vAlukAkhyAH paramAdhArmikA nArakAnatrANAMstaptavAlukAbhRtabhAjane caNakAniva taDataDitti sphuTataH 'bhaaMti' bhRjanti-pacanti, ka ? ityAha-kadambapuSpAkRtivAlukA kadambavAlukA tasyAH pRSTham-18 uparitalaM tasin pAtayitA ambaratale ca lolayantIti / kizcAnyat-vaitaraNInAmAno narakapAlA vaitaraNI nadI cikurvanti, sA ca pUyarudhirakezAsthivAhinI mahAbhayAnakA kalakalAyamAnajalazrotA tasyAM ca kSAroSNajalAyAmatIva bIbhatsadarzanAyAM nArakAn pravAhayantIti / / tathA kharakharAkhyAstu paramAdhArmikA nArakAnevaM kadarthayanti, tadyathA-krakacapAtairmadhyaM madhyena stambhamiva / / sUtrapAtAnusAreNa kalpayanti-pATayanti, tathA parazubhizva tAneva nArakAn 'parasparam anyonyaM takSayanti sarvazo dehAvayavApa-18 nayanena tanUna kArayanti, tathA 'zAmalIM vajamayamISaNakaNTakAkulAM kharakharai AraTato nArakAnArohayanti punarArUDhAnAkarSa-18 yantIti / apica-mahAghoSAmidhAnA bhavanapatyasurAdhamavizeSAH paramAdhArmikA vyAdhA iva parapIDotpAdanenaivAtulaM harSa vahantaH / krIDayA nAnAvidhairupAyai rakAn kadarthayanti, tAMzca bhItAn prapalAyamAnAn mRgAniva 'samantataH sAmastyena 'tatraiva' pIDo tpAdanasthAne 'nirumbhanti' prativAnti 'pazUn' bastAdikAn yathA pazuvadhe samupakhite nazyatastadvayakAH prativantyevaM tatra 19 narakAvAse nArakAniti / / gato nAmaniSpamanikSepaH, adhunA sUtrAnugame askhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyaM, tazcedam esentstrekesectrsercedeseseces 502030299999990 anukrama [299] injurasurary.com nArakANAm vedanA: ~255~ Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [5], uddezaka [1], mUlaM [1], niyukti: [84] (02) muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[2] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||1|| sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryAMyavRttiyuta caeecca // 126 // dIpa anukrama [300] aso90920393029 pucchissa'haM kevaliyaM mahesiM, kahaM bhitAvA garagA puratthA 1 / 5narakaviajANao me muNi brUhi jANaM, kahiM nu bAlA narayaM uviMti ? // 1 // bhakyadhya. uddezaH 1 evaM mae puDhe mahANubhAve, iNamo'bbavI kAsave Asupanne / pavedahassaM duhamaTThaduggaM, AdINiyaM dukkar3iyaM puratthA // 2 // jambUsvAminA sudharmasvAmI pRSTaH, tayathA bhagavan ! kiMbhUtA narakAH ? kairvA karmabhirasumatAM teSUtpAdaH kIdRzyo vA tatratyA vedanA / ityevaM pRSTaH sudharmakhAmyAha-yadetadbhavatA'I pRSTastadevad 'kevalinam atItAnAgatavartamAnasUkSmavyavahitapadArthavedinaM ||8| 'maharSim' ugratapazcaraNakAriNamanukUlapratikUlopasargasahiSNuM zrImanmahAvIravarSamAnavAminaM purastAtpUrva pRSTavAnahamasi, yathA 81 'kathaM kimbhUtA abhitApAnvitA 'narakA' narakAvAsA bhavantItyetadajAnato 'me' mama he mune 'jAnan' sarvameva kevalajJAnenAvaga-18 chan 'hi' kathaya, 'kathaM nu' kena prakAreNa kimanuSThAyino nuriti vitakeM 'bAlA' azA hitAhitaprAptiparihAravivekarahi-12 |vAsteSu narakedhUpa-sAmIpyena tayogyakarmopAdAnatayA 'yAnti' gacchanti kimbhUtAca tatra gatAnAM vedanAH prAduSyantItyetacAI || |'pRSTavAniti // 1 // tathA 'evam anantaroktaM mayA vinayenopagamya pRSTo mahAzcatustriMzadatizayarUpo'nubhAvo mAhAtmyaM yasya | M // 126 // | sa tathA, praznottarakAlaM ca 'idaM vakSyamANa, mo iti vAkyAlaGkAre, kevalAlokena parijJAya matpraznanirvacanam 'abravIt ukta 1.vbhaago.pr.| atra sUtrasya Arambha-kRta: ~256~ Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [5], uddezaka [1], mUlaM [], niyukti: [84] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka dIpa anukrama [301] vAn ko'sau ?-'kAzyapo pIro vardhamAnasvAmI AzuprajJaH sarvatra sadopayogAt , sa caivaM mayA pRSTo bhagavAnidamAha-yathA yadetadbhavatAM pRSTastadahaM 'pravedayiSyAmi' kathayiSyAmyagrato dattAvadhAnaH viti, tadevAha-'duHkham' iti narakaM duHkhahetukhAt asadanuSThAnaM yadivA-narakAvAsa eva duHkhayatIti duHkhaM athavA asAtAvedanIyodayAt tIvrapIDAtmakaM duHkhamiti, etaccArthataH-18 paramArthato vicAryamANaM 'durga' gahanaM viSamaM durvijJeyaM asarvajJena, tatpratipAdakapramANAbhAvAdityabhiprAyaH, yadivA-'duhamaTThadu-18 ggaM'ti duHkhamevArtho yasina duHkhanimitto vA duHkhaprayojano vA sa duHkhArtho narakaH, sa ca durgo-viSamo duruttarasAt taM pratipAda-12 | yiSye, punarapi tameva vizinaSTi-A-samantAddInamAdInaM tadvidyate yasinsa AdInika:-atyantadInasacAzrayastathA duSTaM kRtaM |duSkRtam asadanuSThAnaM pApaM vA tatphalaM vA asAtAvedanIyodayarUpaM tadvidyate yasinsa duSkRtikastaM, 'purastAdU' agrataH pratipAda-IN | yiSye, pAThAntaraM yA 'dukaDiNaM'ti duSkRta vidyate yeSAM te duSkRtino-nArakAsteSAM sambandhi caritaM 'purastAt pUrvasmin janmani |ST narakagatigamanayogyaM yatkRtaM tatpratipAdayiSya iti // 2 // yathApratijJAtamAha je kei bAlA iha jIviyaTTI, pAvAI kammAiM karaMti rudA / te ghorarUve tamisaMdhayAre, tivAbhitAve narae paDaMti // 3 // tivaM tase pANiNo thovare ya, je hiMsatI AyasuhaM pdduccaa| 1 asarvajJasya narakazAnakArakatAdRzAnAbhAyAt / ~257~ Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [5], uddezaka [1], mUlaM [4], niyukti: [84] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[2] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ciyuta ||4|| dIpa anukrama [303] sUtrakRtAGgaM je lUsae hoi adattahArI, Na sikkhatI seyaviyassa kiMci // 4 // |5narakavizIlAr3A bhakyadhya. cApIya ye kecana mahArambhaparigrahapazcendriyavadhapizitabhakSaNAdike sAvadyAnuSThAne pravRttAH 'bAlA' ajJA rAgadveSotkaTAstiryammanuSyA 'iha'18 uddezaH 1 asinsaMsAra asaMyamajIvitArthinaH pApopAdAnabhUtAni 'kamANi' anuSThAnAni 'raudrAH' prANinAM bhayotpAdakalena bhayAnakAH // 127 // hiMsAnRtAdIni karmANi kurvanti, ta evambhUtAstIvrapApodayavartino 'ghorarUpe' atyantabhayAnake 'tamisaMdhayAreti bahalatamo'ndha kAre yatrAtmApi nopalabhyate cakSuSA kevalamavadhinApi mandamandamulUkA ivAdi pazyanti, tathA cAgamaH-"kiNhaeNlese NaM bhaMte! Ne | raie kiNhalessaM radda paNihAe ohiNA sabao samaMtA samabhiloemANe kevaiyaM khele jANaI ? kevaiyaM khenaM pAsai, goyamA! paNo bahuvayaraM khettaM jANai No bahuyayaraM khetaM pAsai, ittariyameva khecaM jANai ittariyameva khetaM pAsaI" ityAdi tathA tIvo-du: | sahaH khadirAGgAramahArAzitApAdanantaguNobhitApaH-santApo yasin sa tIvAmitApaH tasin evambhUte narake bahuvedane apari-1 | tyaktaviSayAbhiSvaGgAH khakRtakarmaguravaH patanti, tatra ca nAnArUpA vedanAH samanubhavanti, tathA coktam -"acchaDDiyavisayasuho paDai avijjhAyasihisihANivahe / saMsArodahivalayAmuhaMmi dukkhAgare nirae // 1 // pAyakaMtoratthalamuhakuharucchaliyaruhiraga 8 // 127 // kRSNalezyo bhavanta ! naravikaH kRSNAledayaM nairayika praNidhAvAvadhinA sarvataH samantAt samabhilokayan kiyakSetra jAnAti phiyatkSatraM pazyati !, gautama! no bahutara kSetra jAnAti no bahutara kSetraM pazyati ityaramena kSetra jAnAti itvarameva kSetraM pazyati / 2 alyaktaviSaya mukhaH patati anidhyAtazikhizikhAnivahe / saMsAro-10 dakSivalyAmule duHsAkare niraye ||1||3mhe pr.| 4 pAdAkrAntorasthalamukhakuharocchalitarudhiragaMDUSa karapatrorakatadvidhIbhAganidINadivA // 1 // ~258~ Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka dIpa anukrama [303] " sUtrakRt" aMgasUtra - 2 ( mUlaM niryuktiH + vRttiH) + zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 5 ], uddezaka [1], mUlaM [4], niryukti: [ 84] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra [02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - ise / karavattukattaduhA virikaviviINNadehaddhe // 2 // jaMtaMrtarabhijjaMtucchalaMta saMsadda bhariyAdasivivare / ujyaMtumphiDiyasamucchalaMtasIsasaMghAe || 3 || kadakaDAhukatadukayakayaMta kammate / mUlavibhinu kkhittuddhadehaNi tapa bhAre // 4 // saMbaMdhayAraduggaMdhabaMdhaNAyAraduddharakilese / bhinnakaracaraNasaMkararu hiravasAduggamappavahe || 5 || giddhamuhaNiukkhitabaMdhaNomuddhakaMvirakabaMdhe / daDhagahiyatattasaMDAsayaggavisamrukkhuDiyajIhe || 6 || tikkheDasammakaDDiyakaMTayarukkhaggajajjarasarIre / nimisaMtaraMSi dullahasokkhe'vakkhevadukkhaMmi // 7 // iyaM bhIsaNaMmi girae pati je vivihasattavahunirayA / saccanbhaTThA ya narA jayaMmi kayapAvasadhAyA // 8 // " ityA |di // 3 // kiJcAnyat-tathA 'tIvram' atiniranukampaM raudrapariNAmatayA hiMsAyAM pravRttaH, trasyantIti trasAH- dvIndriyAdayastAn, tathA 'sthAvarAMca' pRthivIkAyAdIn 'yaH kacinmahAmohodayavartI 'hinasti' vyApAdayati 'AtmasukhaM pratItya' svanarIrasukhakRte, nAnAvidhairupAyairyaH prANinAM 'lUSaka' upamardakArI bhavati, tathA adattamapahartuM zIlamasyAsAvadattahArI- paradravyApa hArakaH tathA 'na zikSate' nAbhyasyati nAdatte 'seyaviyarasa' ci sevanIyasyAtmahitaiSiNA sadanuSTheyasya saMyamasya kiJciditi, | etaduktam bhavati -- pApodayAdviratipariNAmaM kAkamAMsAderapi manAgapi na vidhate iti // 4 // tathA 1 0 pra0 / 2 yaMtrAntamicchatsaMzabdabhRtadigvivare dayamAnolsphiATitocchacchIpasthapAte // 1 // 3 muktAdakaTAhorakavyamAnaduSkRtakRtAntakarmAnte zUla vibhinnotkSiptadeha niSThAbhAre // 1 // 4 zabdAndhakAradurgandha bandhanAgAraDuberazeze mitrakaracaraNasaMkara rudhirAdurgamapravAhe // 1 // 5 pramukha niyorikSa bandhanonmUrdhantvandhe gRhItatadazakAmotpATitaji // 1 // 6 baMdhaNe pra0 7 0 maMdira0 pra0 8 adhomukhakandan kabandho yatra vi0 pra0 / 9 tIkSNazAmakarSitakaMkSA jarjarazarIre nimeSAntaramapi durlabha saukhye'vyAkSepaHse // / 10 iti bhISaNe niraye patanti vividhasatvayadhaniratAH satyabhraSTAva narA jagati kRtapApasaMghAtAH // 1 // Education Internationa For Parts Only ~259~ Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||5|| dIpa anukrama [ 304] sUtrakRtArja zIlAGkA cAyaya citaM // 128 // "sUtrakRt" - aMgasUtra -2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 5 ], uddezaka [1], mUlaM [5], niryukti: [84] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH pAbhi pANe bahu tivAti, ativate ghAtamuveti bAle / ho NisaM gacchati aMtakAle, ahosiraM kaTTu uvei duggaM // 5 // haNa chiMdaha bhiMdaha NaM daheti, sadde suNitA parahammiyANaM / te nAragAo bhayabhinnasannA, kaMkhaMti kannAma disaM vayAmo ! // 6 // 'prAgalbhyaM' dhASTarthaM tadvidyate yasya sa prAgalbhI, bahUnAM prANinAM prANAnatIva pAtayituM zIlamasya sa bhavatyatipAtI, etaduktaM bhavati -- atipAtyapi prANinaH prANAnatidhASTarthyAdvadati yathA-vedAbhihitA hiMsA hiMseba na bhavati, tathA rAjJAmayaM dharmo yaduta AkheTakena vinodakriyA, yadivA - "na mAMsabhakSaNe doSo, na madhe na ca maithune pravRttireSA bhUtAnAM nivRttistu mahAphalA // 1 // " ityAdi, tadevaM krUrasiMhakRSNasarpavat prakRtyaiva prANAtipAtAnuSThAyI 'anirvRtaH kadAcidapyanupazAntaH krodhAvinA dazamAno yadivA lubdhakamatsyAdivadhakajIvikAprasaktaH sarvadA vadhapariNAmapariNato'nupazAnto hanyante prANinaH svakRtakarmavipAkena yasmin sa ghAto- narakastamupa- sAmIpyenaiti--yAti, kaH ? 'bAlaH' ajJo rAgadveSodayavartI saH 'antakAle' maraNakAle 'niho' ci nyagadhastAt 'NisaM' ti andhakAram, adho'ndhakAraM gacchatItyarthaH, tathA khena dudharitenAdhaH ziraH kRlA 'durga' viSamaM 1 pariNAmato pra0 / Ja Eucation International For Park Use Only ~260~ 5 narakavibhakyadhya. uddezaH 1 // 128 // Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [5], uddezaka [1], mUlaM [6], niyukti: [84] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka HEN aNdiNcin dIpa anukrama [305] yAtanAsthAnamupaiti, avArkazirA narake patatItyarthaH / / 5 / sAmprataM punarapi narakAntarvatino nArakA yadanubhavanti tadarzayitumAha-tiryazmanuSyabhavAtsattvA narakeSUtpannA antarmuhUrtena nilnANDajasanimAni zarIrANyutpAdayanti, paryAptibhAvamAgatAzcAti-18 bhayAnakAn zabdAn paramAdhArmikajanitAn zRNvanti, tadyathA-'hata' mudgarAdinA 'chinta' khaDgAdinA 'bhinta' zUlAdinA 'dahata' murmurAdinA, NamitivAkyAlaGkAre, tadevambhUtAn karNAsukhAn zabdAn bhairavAn zrulA te tu nArakA bhayoddhAntalocanA bhayena-1 bhItyA bhinnA-naSTA saMjJA-antaHkaraNavRttiryeSAM te tathA naSTasaMjJAzca 'kAM dizaM brajAmaH kutra gatAnAmasmAkamevambhUtasyAsya mahAghorAvadAruNasya duHkhassa trANaM khAdityetatkAlantIti // 6 // te ca bhayoddhAntA dikSu naSTA yadanubhavanti tadarzayitumAha iMgAlarAsiM jaliyaM sajoti, tattovamaM bhuumimnnukkmNtaa| te DajjhamANA kaluNaM thaNaMti, arahassarA tastha ciradvitIyA // 7 // jai te suyA veyaraNI bhiduggA, Nisio jahA khura iva tikkhsoyaa| taraMti te veyaraNI bhiduggAM, usucoiyA sattisu hammamANA // 8 // 'aGgArarAzi' khadirAGgArapuJja 'jvalitaM' jvAlAkulaM tathA saha jyotiSA- udyotena vartata iti sajyotirbhUmiH, tenopamA yasyAH sA tadupamA tAmaGgArasannibhAM bhUmimAkramantaste nArakA dandadhamAnAH 'karuNaM dInaM 'stananti' Akrandanti, tatra vAda 1 avAG prakAra ninaromANo'NDajA iva / eseacherredecesecseeserceiseseses ~261~ Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [5], uddezaka [1], mUlaM [8], niyukti: [84] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sutrAMka sUtrakRtArDsa zIlAkAcAryAya 5 narakaviuddezaH 1 ||8 // ttiyuta // 129 // dIpa anukrama [307] rAnerabhAvAcadupamA bhUmimityuktam , etadapi digdarzanArthamuktam , anyathA nArakatApaspehatyAgninA nopamA ghaTate, te ca nArakA mahAnagaradAhAdhikena tApena dabamAnA 'arahakharA' prakaTakharA mahAzabdAH santaH 'tatra' tasinnarakAvAse ciraM-prabhUtaM kAlaM | sthitiH-avasthAnaM yeSAM te tathA, tathAhi-utkRSTatastrayastriMzatsAgaropamANi jaghanyato dazavarSasahasrANi tiSThantIti // 7 // apicasudharmakhAmI jambUkhAminaM pratIdamAha--yathA bhagavatedamAkhyAtaM yadi 'te' khayA zrutA-zravaNapathamupAgatA 'baitaraNI' nAma kSAroSNarudhirAkArajalavAhinI nadI Abhimukhyena durgA abhidurgA-duHkhotpAdikA, tathA-nizito yathA kSurastIkSNo bhavatyevaM tIkSNA|ni zarIrAvayavAnAM kartakAni srotAMsi yasyAH sA tathA, te ca nArakAstaptAGgArasanibhA bhUmi vihAyodakapipAsavobhitaptAH santastApApanodAyAbhiSiSikSayo vA tAM vaitaraNImabhidurgA taranti, kathambhUtAH-iSuNA-zareNa pratodeneva coditAH-preritAH zaktibhizca hanyamAnAstAmeva bhImA vaitaraNI taranti, tRtIyArthe saptamI // 8 // kina kIlehiM vijhaMti asAhukammA, nAvaM uvite sivippddnnaa| anne tu sUlAhiM tisUliyAhiM, dIhAhiM vibhrUNa ahekaraMti // 9 // kesiM ca baMdhittu gale silAo, udagaMsi bolaMti mahAlayaMsi / kalaMbuyAvAlaya mummure ya, lolaMti paJcaMti a tattha anne // 10 // // 129 // ~262~ Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [9], uddezaka [1], mUlaM [10], niyukti: [84] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||10|| aNdiNciNdi dIpa tAMzca nArakAnatyantakSAroSNena durgandhena vaitaraNIjalenAbhitaptAnAyasakIlAkulA nAvamupagacchataH pUrvArUDhA 'asAdhukarmANa paramAdhArmikAH 'kIleSu kaNTheSu vidhyanti, te ca vidhyamAnAH kalakalAyamAnena sarvasroto'nuyAyinA vaitaraNIjalena naSTasaMjJA | api sutarAM 'smRtyA vihINA' apagatakartavyavivekA bhavanti, anye punarnarakapAlA nArakaiH krIDatastAnnaSTostrizalikAbhiH zalAbhiH 'dIrghikAbhiH' AyatAbhirvidhvA adhobhUmau kurvantIti // 9 // apica-pAMcinArakANAM paramAdhArmikA mahatIM shilaaN| | gale baddhA mahatyudake 'yolati'ti nimajayanti, punastataH samAkRSya vaitaraNInayAH kalambukAvAlukAyo murAnI ca 'lola| yanti' atitaptavAlukAyAM caNakAniva samantato gholayanti, tathA anye 'tatra' narakAbAse khakarmapAzAvapAzitAbArakAn suNThake protakamAMsapezIvat 'pacanti' bharjayantIti / / 10 // tathA AsUriyaM nAma mahAbhitAvaM, aMdhaMtamaM duppataraM mahaMtaM / uhuM aheaM tiriyaM disAsu, samAhio jatthAgaNI jhiyaaii|| 11 // jaMsI guhAe jalaNe'tiudde, avijANao Dajjhai lttpnnnno|| sayA ya kalaNaM puNa dhammaThANaM, gADhovaNIyaM atidukkhadhamma // 12 // na vidyate sUryo yasmin saH asUryo-narako bahalAndhakAraH kumbhikAkRtiH sarva eva vA narakAvAso'sUrya iti dhyapadizyate, kanyAkazci0 pr0| 2 iyt..| 3 protamA0pra04 asUriyaM praa| anukrama [309] aNdi ~263~ Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||12|| dIpa anukrama [311] sUtrakRtAGga zIlAGkAcAya tiyutaM // 130 // "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 5 ], uddezaka [1], mUlaM [12], niryukti: [84] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [02 ], aMga sUtra - [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH tamevambhUtaM mahAbhitApam andhatamasaM 'duSmataraM' duruttaraM 'mahAntaM' vizAlaM narakaM mahApApodayAdrajanti, tatra ca narake Urdhvamaghastiryakra sarvataH 'samAhitaH' samyagAhito vyavasthApito'gnijvalatIti, paThyate ca 'samUsio jattha'gaNI jhiyAI' yatra narake samyagUrdhva zritaH samucchrito'bhiH prajvalati taM tathAbhUtaM narakaM varAkA vrajanti iti // 11 // kiJcAnyat- 'yasmin' narake'tigato'sumAn 'guhAyA' mityuSTrikAkRtau narake pravezito 'jvalane' agrI 'ativRttaH' atigato vedanAbhibhUtakhAtsvakRtaM dukharitamajAnan 'luptaprajJaH' apagatAvadhiviveko dandazyate, tathA 'sadA' sarvakAlaM punaH karuNaprAyaM kRtsnaM vA 'dharmasthAnam' uSNasthAnaM | tApasthAnamityarthaH, 'gADhaM 'ti atyartham 'upanIta' DhaukitaM duSkRtakarmakAriNAM yat sthAnaM tase vrajanti, punarapi tadeva vizinaSTi- atiduHkharUpo dharmaH --svabhAvo yasminniti, idamuktaM bhavati-akSinimeSamAtramapi kAlaM na tatra duHkhasya vizrAma iti, tadukta|m- "acchiNimIlaNamecaM Natthi suhaM dukkhameva paDibaddhaM / girae raiyANaM ahoNisaM paJcamANANaM // 1 // # // 12 // apicacattAri agaNIo samArabhittA, jahiM kUrakammA'bhitaviMti bAlaM / Education Inn tattha cibhitappamANA, macchA va jIvaMtuvajotipattA // 13 // saMtacchaNaM nAma mahAhitAvaM, te nArayA jattha asAhukammA / hatthehi pAehi ya baMdhiUNaM, phalagaM va tacchaMti kuhADahatthA // 14 // 1 jA0 pra0 / 2 pade pra0 3 akSinimIlanamAtraM nAsti mukhaM duHkhameva pratibaddhaM niraye nairavikANAM ahaniMdAM pacyamAnAnAm // 1 // For Pale Only ~264~ 5 narakavibhaktyadhya. uddezaH 1 // 130 // Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [9], uddezaka [1], mUlaM [14], niyukti: [84] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||14|| dIpa Caeseseverestatemeseseces catamadhvapi dikSu caturo'nIn 'samArabhya' prajvAlya 'yatra' yasminnarakAbAse 'krUrakarmANo narakapAlA AbhimukhpenAtyarthaM | pratApayanti-bhaTitravatpacanti 'bAlam' ajhaM nArakaM pUrvakRtaduritaM te tu nArakajIvA evam 'abhitapyamAnAH' kadaryamAnAH khakamanigaDitAstatraiva prabhUtaM kAlaM mahAduHkhAkule narake tiSThanti, dRSTAntamAha-yathA jIvanto 'matsyA' mInA 'upajyotiH' agreH samIpe prAptAH paravazakhAdanyatra gantumasamarthAstatraiva tiSThanti, evaM nArakA api, matsyAnAM tApAsahiSNukhAdamAvatyantaM du:khamutpadyata ityatastadbrahaNamiti // 13 // kizcAnyat-sam-ekIbhAvena takSaNaM santakSaNaM, nAmazabdaH sambhAvanAyo, yadetatsaMtakSaNaM tatsarveSAM prANinAM 'mahAbhitApaM mahAduHkhotpAdakamityevaM sambhAvyate, yadyevaM tataH kimityAha-te 'nArakA' narakapAlA| | 'yatra' narakAvAse khabhavanAdAgatAH 'asAdhukarmANaH' krUrakarmANo niranukampAH 'kuThArahastAH' parazupANayastAbArakAnatrANAn hastaiH pAdaizca 'baddhA' saMyamya 'phalakamiva' kASThazakalamiva 'takSNuvanti' tanUkurvanti chindantItyarthaH / / 14 / / apica ruhire puNo baccasamussiaMge, bhinnuttamaMge vrivttyNtaa| . payaMti NaM Neraie phurate, sajIvamacche va ayokavalle // 15 // no ceva te tattha masIbhavaMti, Na mijatI tivabhiveyaNAe / tamANubhAgaM aNuvedayaMtA, dukkhaMti dukkhI iha dukkaDeNaM // 16 // thesesesencesececeneces anukrama [313] ~265~ Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||16|| dIpa anukrama [315] sUtrakRtAGgaM zIlADAcAyaya ciyutaM // 131 // "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 5 ], uddezaka [1], mUlaM [16], niryukti: [84] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH te paramAdhArmikAstAnnArakAmsvakIye rudhire taptakavalyAM prakSipte punaH pacanti varcaH pradhAnAni samucchritAnyazrANyaGgAni vA yeSAM te tathA tAn bhinnaM cUrNitam uttamAGgaM ziro yeSAM te tathA tAniti, kathaM pacantItyAha-'parivartayantaH' uttAnAnavAzukhAn vA kurvantaH Namiti vAkyAlaGkAre tAn-'sphurata' itavettha vihalamAtmAnaM nikSipataH sajIvamatsyAnivAyasakavalyAmiti // 15 // tathA-te ca nArakA evaM bahuzaH pacyamAnA api 'no' naiva 'tatra' narake pAke vA narakAnubhAve vA sati 'maSIbhavanti' naiva bhamasAdbhavanti, tathA tattIvAbhivedanayA nAparamatriprakSipta matsyAdikamapyasti yanmIyate- upamIyate, ananyasadRzIM tIvra vedanAM vAcAmagocarAmanubhavantItyarthaH, yadivA -- tIvrAbhivedanayA'pyananu bhUtasvakRtakarmalAna mriyanta iti, prabhUtamapi kAlaM yAvattattAdRzaM zItoSNavedanAjanitaM tathA dahanacchedana bhedanatakSaNatrizUlAropaNakumbhIpAkazAlmalyArohaNAdikaM paramAdhArmikajanitaM parasparo| dIraNaniSpAditaM ca 'anubhAgaM' karmaNAM vipAkam 'anuvedayantaH' samanuvedayantaH samanubhavantastiSThanti tathA svakRtena 'duSkR tena' hiMsAdinA'STAdazapApasthAnarUpeNa satatodIrNaduHkhena duHkhino 'duHkhayanti' pIDayante, nAkSinimeSamapi kAlaM duHkhena mucyanta iti // 16 // kiJcAnyat Jan Eaton International tahiM ca te lolaNasaMpagADhe, gADhaM sutattaM agaNiM vayaMti / na tattha sAyaM lahatI bhidugge, arahiyAbhitAvA tahavI taviMti // 17 // 1 arabbhiyA0 pra0 / For Park Use Only ~266~ 5 narakavibhaktyadhya. uddezaH 1 / / 131 // Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||18|| dIpa anukrama [317] "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 5 ], uddezaka [1], mUlaM [18], niryukti: [84] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH se succaI nagarava va sadde, duhovaNIyANi payANi tattha / udiSNakammANa udiSNakammA, puNo puNo te sarahaM durhati // 18 // 'tasmiMzca' mahAyAtAsthAne narake tameva vizinaSTi - nArakANAM lolanena samyak pragADho - vyApto bhRtaH sa tathA tasminnarake | atizItArtA : santo 'gADham atyartha suSThu taptam agniM vrajanti, 'tatrApi' agnisthAne'bhidurge dahyamAnAH 'sAta' sukhaM manAgapi na labhante, 'arahito' nirantaro'bhitApo mahAdA ho yeSAM te arahitAbhitApAH tathApi tAnnArakAMste narakapAlAstApayantyatyartha tasatailAgninA dahantIti // 17 // apica zabdo'thazabdArthe, 'atha' anantaraM teSAM nArakANAM narakapAle raudraH kadarthyamAnAnAM bhayAnako hAhAravapracura Akrandanazabdo nagaravadha iva 'zrUyate' samAkarNyate, duHkhena pIDayopanItAni - uccAritAni karuNApradhAnAni yAni padAni hA mAtastAta ! kaSTamanAtho'haM zaraNAgatastava trAyasva mAmityevamAdInAM padAnAM 'tatra' narake zabdaH zrUyate, | udIrNam udayaprAptaM kaTuvipAkaM karma yeSAM te tathA teSAM tathA 'udIrNakarmANo' narakapAlA mithyAvahAsaratyAdInAmudaye vartamAnAH 'punaH punaH' bahuzaste 'sarahaM (duheM ) ti' sarabhasaM - sotsAhaM nArakAn 'duHkhayanti ' atyantamasasaM nAnAvidhairupAyairduHkhamasAta vedanIyamutpAdayantIti / / 18 / / tathA pANehi NaM pAtra viojayaMti taM bhe pavakkhAmi jahAtaheNaM / daMDehiM tatthA sarayaMti bAlA, savehiM daMDehi purAkaehiM // 19 // Education Internationa For Park Use Only ~267~ Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [9], uddezaka [1], mUlaM [20], niyukti: [84] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH sUtrakRtAGga zIlAGkA prata sUtrAMka ||20|| cAryAya // 13 // dIpa anukrama te hammamANA garage paDaMti, punne duruvassa mahAbhitAve / narakavite tattha ciTuMti durUvabhakkhI, tuiMti kammovagayA kimIhiM // 20 // bhakyadhya. RI uddezaH 1 'Namiti' vAkyAladvAre, 'prANa' zarIrendriyAdibhiste 'pApA'pApakarmaNo narakapAlA 'viyojayanti' zarIrAvayavAnAM pATanAdibhiH prakAraivikartanAdavayavAn vizleSayanti, kimarthamevaM te kurvantItyAha-'tad' duHkhakAraNaM 'bhe' yuSmAkaM 'pravakSyAmi yAthAtathyena' avitathaM pratipAdayAmIti, daNDayanti-pIDAmutpAdayantIti daNDA-duHkhavizeSAstai rakANAmApAditaH 'bAlA' | nirvivekA narakapAlAH pUrvakRtaM sArayanti, tadyathA-tadA hRSTasvaM khAdasi samutkutyotkRtya prANinAM mAMsa tathA pitrasi tasaM | mayaM ca gacchasi paradArAn , sAmprataM tadvipAkApAditena karmaNAbhitapyamAnaH kimevaM rAsTIpItyevaM sarvaiH purAkRtaiH 'daNDaiH duHkhavizeSaiH sArayantastAdRzabhUtameva duHkhavizeSamutpAdayanto narakapAlAH pIDayantIti // 19 // kiJca-'te' varAkA nArakA || 'hanyamAnAH' tAjyamAnA narakapAlebhyo naSTA anyasmin ghoratare 'narake narakaikadeze 'patanti' gacchanti, kimbhUte narake:-'pUrNe bhRte duSTa rUpaM yasya tarUpa-viSThAsUramAMsAdikalmalaM tasya bhRte tathA 'mahAbhitA' atisantApopete 'te' nArakAH khakarmA|vabaddhAH 'tatra' evambhUte narake 'durUpabhakSiNaH' azucyAdibhakSakAH prabhUtaM kAlaM yAvattiSThanti, tathA 'kRmibhiH' narakapAlApA-| // 132 // ||ditaiH parasparakRtaizca 'khakarmopagatA' khakarmaDhaukitAH 'tudyante' vyathyante iti / tathA cAgamaH-"chaTThIsattamAsu NaM puDhavIsu | 1 samyoH pRyoma rayikA atimahAnti rakakundhurUpANi vikurya anyonyasya kArya anuhanyamAnAstiSThanti / / [319] ~268~ Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [9], uddezaka [1], mUlaM [20], niyukti: [84] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||20|| dIpa eceneeceneseseccenecestsee | neraiyA pahU mahaMtAI lohikuMthurUvAI viubittA annamannassa kArya samaturaMgemANA samaturaMgemANA aNughAyamANA aNudhAyamANA || ciTThati" // 20 // kizcAnyat sayA kasiNaM puNa dhammaThANaM, gADhovaNIyaM atidukkhadhamma / aMdUsu pakkhippa vihantu dehaM, veheNa sIsa se'bhitAvayaMti // 21 // . chiMdeti bAlassa khureNa nakaM, uTTevi chidaMti duvevi knnnne| jinbhaM viNikkassa vihatthimittaM, tikkhAhiM sUlAhi'bhitAvayaMti // 22 // 'sadA' sarvakAlaM 'kRtsnaM saMpUrNa punaH tatra narake 'dharmapradhAna' uSNapradhAnaM sthitiH-sthAnaM nArakANAM bhavati, tatra hi pralayA-18 tiriktAgninA bAtAdInAmatyantoSNarUpalAt , tacca DaiH-nidhattanikAcitAvasyaiH karmabhirnArakANAm 'upanItaM' DhaukitaM, punarapi / vizinaSTi-atIva duHkham asAtAvedanIyaM dharma:-svabhAvo yasya tattathA tasiMzcaivaM vidhe sthAne sthito'mumAn 'anduSu' nigaDeSu | dehaM vihatya prakSipya ca tathA zirazca 'se' tasa nArakasya 'vedhena' randhotpAdanenAbhitApayanti kIlakaizca sarvANyapyaGgAni vitatya carmavat kIlayanti iti // 21 // apica-te paramAdhArmikAH pUrvavaritAni sArapitA 'bAlasya' ajJassa-nirvivekasya prA1 bahU pr0| 2 samacauraMge0 praa| sesecessseeeeee eeeeeee anukrama [319] ~269~ Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [9], uddezaka [1], mUlaM [22], niyukti: [84] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||22|| ttiyutaM // 13 // dIpa anukrama [321] katAI yazaH sarvadA vedanAsamudghAtopagatasa kSurapreNa nAsikAM chindanti tathauSThAvapi dvAvapi kau~ chindanti, tathA madyamAMsarasAbhilipso-18| narakavizIlAkA- pAbhApiNo jihAM vitastimAtrAmAkSipya tIkSNAbhiH zUlAbhiH 'abhitApayanti' apanayanti iti // 22 // tathA bhakyadhya. cAIyavR uddezaH1 te tippamANA talasaMpuDaMva, rAiMdiyaM tattha thaNaMti baalaa| galaMti te soNiapUyamaMsaM, pajjoiyA khaarpiddhiyNgaa|| 23 // jai te sutA lohitapUapAI, bAlAgaNI teaguNA pareNaM / kuMbhI mahaMtAhiyaporasIyA, samUsitA lohiyapUyapuNNA // 24 // | 'te' chinnanAsikoSThajiDhAH santaH zoNitaM 'tipymaanaa|' kSaranto yatra-yasmin pradeze rAtridinaM gamayanti, tatra 'cAlA' 18|| ajJAH 'tAlasampuTA iva' pavaneritazuSkatAlapatrasaMcayA iva sadA 'stananti' dIrghavikharamAkrandantastiSThanti tathA prayotitA'18 bahinA jvalitAH tathA kSAreNa pradigdhAGgAH zoNitaM pUrva mAMsaM cAhanizaM galantIti // 23 // kizca-punarapi sudhamekhAmI jmbuu-||8 khAminamuddizya bhagavadvacanamAviSkaroti-yadi 'te' bayA 'zrutA' AkarNitA-lohitaM rudhiraM pUrya-rudhirameva pakaM te dve api // 13 // | paktuM zIlaM yasyAM sA lohitapUyapAcinI-kumbhI, tAmeva vizinaSTi-'bAla' abhinavaH pratyagro'nistena tejA-abhitApaH sa eva / 1 stananto pr.| SerseS990SSAGE ~270~ Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [9], uddezaka [1], mUlaM [24], niyukti: [84] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||24|| dIpa anukrama [323] guNo yasyAH sA bAlAmitejoguNA 'pareNa prakarSaNa taptetyarthaH, punarapi tasA evaM vizeSaNaM 'mahatI' bRhattarA 'ahiyaporusIyeti puruSapramANAdhikA 'samucchritA' uSTrikAkRtirUvaM vyavasthitA lohitena pUrena ca pUrNA, saivambhUtA kumbhI samantato'gninA prajvalitA'tIva bIbhatsadarzaneti // 24 // tAsu ca yakriyate tadarzayitumAha-- pakkhippa tAsu payayaMti bAle, adRssare te kaluNaM rasaMte / taNhAiyA te tautaMbatattaM, pajijamANA'dRtaraM rasaMti // 25 // appeNa appaM iha vaMcaittA, bhavAhame puvasate sahasse / ciTuMti tatthA bahukUrakammA, jahA kaDaM kamma tahAsi bhAre // 26 // samajiNittA kallusaM aNajjA, iTehi kaMtehi ya vippddnnaa| te dubbhigaMdhe kasiNe ya phAse, kammovagA kuNime AvasaMti // 27 // ttibemi // iti nirayavibhattie par3hamo uddeso samatto // (gAthAgraM0336) 'tAsu' pratyayAgnipradIptAsu lohitapUyazarIrAvayavakilviSapUrNAsu durgandhAsu ca 'vAlAna' nArakAMstrANarahitAn AkhirAn / 1 karuNaM-dInaM rasataH prakSipya prapacanti, 'te ca' nArakAstathA kadImAnA virasamAkrandantastuDArtAH salilaM prArthayanto mayaM te serveersesearcasesepece sec 90900900900200aera ~271~ Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [9], uddezaka [1], mUlaM [27], niyukti: [84] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: sUtrakRtAGgaM prata sUtrAMka zILAkAcA-yavatiyutaM ||27|| // 134 // dIpa anukrama [326] atIva priyamAsIdityevaM smarayikhA taptaM pAyyante, te ca taptaM traSu pAyyamAnA ArtataraM 'rasanti' rAraTantIti // 25 // uddezakA- 5narakavithopasaMhArAthamAha-'appaNa' ityAdi, 'iha' asminmanuSyabhave 'AtmanA paravazcanapravRttena khata eva paramArthata AtmAnaM vazcayitA bhatyadhya. | 'alpena' stokena paropadhAtasukhenAtmAnaM vazcayikhA bahuzo bhavAnAM madhye adhamA bhavAdhamAH-matsyavandhalubdhakAdInAM bhavA- uddezaH1 | stAn pUrvajanmasu zatasahasrazaH samanubhUya teSu bhaveSu viSayonmukhatayA sukRtaparAzukhakhena cAvAppa mahAghorAtidAruNa narakAvAsaM 'tantra' tasinmanuSyAH 'krUrakarmANaH parasparato duHkhamudIrayantaH prabhUtaM kAlaM yAvattiSThanti, atra kAraNamAha'yathA' pUrvajanmasu yAdagbhUtenAdhyavasAyena jaghanyajaghanyatarAdinA kRtAni karmANi 'tadhA' tenaiva prakAreNa 'se' takha nArakajantoH 'bhArA' vedanAH prAdurbhavanti khataH parata ubhayato veti, tathAhi-mAMsAdAH khamAMsAnyevAminA pratApya bhakSyante, tathA mAMsara|sapAyino nijapUyarudhirANi tatrapUNi ca pAyyante, tathA matsyapAtakalubdhakAdayastathaiva chidyante bhiyante yAvanmAyenta iti, tathA'nRtabhASiNAM tatmArayikhA jijJAzcerichayante, (granthAnam 4000) tathA pUrvajanmani parakIyadravyApahAriNAmaGgopAGgAnyapahiya-131 nte tathA pAradArikANAM vRSaNacchedaH zAlmalyupagRhanAdi ca te kAryante evaM mahAparigrahArambhavatAM krodhamAnamAyAlobhinA ca janmAMtarakhakRtakrodhAdiduSkRtasAraNena tAdRgvidhameva duHkhamutpAdyate, itikRkhA muSTacyate yathA vRttaM kameM tADagabhUta eva teSAM taskara | mevipAkApAdito bhAra iti // 26 // kizcAnyata-anAryA anAryakarmakAritAddhiMsAnRtasteyAdibhirAzravadvAra! 'kaluSa' pApaM | | 'samaya' azubhakarmopacayaM kRkhAte krUrakarmANo 'darabhigandhe narake AvasantIti saMTakaH, kimbhUtAH ?-'iSTai' zabdAdibhi-18| gA vipayaiH 'kamanIyaiH kAntairvividhaM prakarSeNa hInA vinamuktA narake vasanti, yadivA-yadartha kaluSa samajeyanti taimotAputrakala-18. ~272~ Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti;:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [9], uddezaka [1], mUlaM [27], niyukti: [84] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka vAdibhiH kAntaizca viSayairvipramuktA ekAkinaste 'durabhigandhe kuthitakalevarAtizAyini narake 'kRtsne saMpUrNe'tyantAzubhasparza ekAntodvejanIye'zubhakarmopagatAH 'kuNime tti mAMsapezIrudhirapUyAtraphipphisakazmalAkule sarvAmadhyAdhame bIbhatsadarzane hAhAravAkrandena kaSTaM mA tAvadityAdizabdavadhiritadigantarAle paramAdhame narakAvAse A-samantAdutkRSTatastrayastriMzatsAgaropamANi yAvayasyAM vA narakapRthivyAM yAvadAyustAvad 'vasanti' tiSThanti, itiH parisamAptyarthe, bravImIti pUrvavat // 27 // iti narakavibhakteH prathamoddezakA samAptaH // ||27|| 0993 dIpa atha paJcamAdhyayanasya dvitIyoddezakaH prArabhyate // anukrama [326] uktaH prathamoddezakaH, sAmprataM dvitIyaH samArabhyate-asya cAyamabhisambandhaH, ihAnantaroddezake yaiH karmabhirjantabo naraketyadhante yAdagavasthAzca bhavantyetatpratipAditam , ihApi viziSTataraM tadeva pratipAdyate, ityanena saMbandhenAyAtasyAssodezakasya sUtrAnu| game askhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIya, tacedam -- ahAvaraM sAsayadukkhadhamma, taM bhe pavakkhAmi jhaathennN| bAlA jahA dukaDakammakArI, vedaMti kammAI purekaDAI // 1 // SAREastatinintennational atra paMcama-adhyayanasya prathama-uddezaka: samApta:, davitIya-uddezakasya Arambha: ~273~ Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||R|| dIpa anukrama [328] sUtrakRtA zIlAGkA cAya tiyurta // 135 // "sUtrakRt" - aMgasUtra- 2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 5 ], uddezaka [2], mUlaM [2], niryukti: [84] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH hatthehi pAehi ya baMdhiUNaM, udaraM vikattaMti khurAsiehiM / girihantu bAlassa vittu dehaM vaddhaM thiraM piTTato uddharaMti // 2 // 'artha' ityAnantayeM 'aparam' ityuktAdanyadvakSyAmItyuttareNa sambandhaH, zazvadbhavatIti zAzvataM yAvadAyustaca taduHkhaM ca zAzva taduHkhaM taddharmaH - khabhAvo yasmin yasya vA narakasya sa tam evambhUtaM nityaduHkhasvabhAvamakSinimeSamapi kAlamavidyamAnasukhalezaM 'yAthAtathyena' yathA vyavasthitaM tathaiva kathayAmi nAtropacAro'rthavAdo vA vidyata ityarthaH, 'bAlAH' paramArthamajAnAnA viSayasukhalipsavaH sAmpratekSiNaH karmavipAkamanapekSamANA 'yathA' yena prakAreNa duSTaM kRtaM duSkRtaM tadeva karma-anuSThAnaM tena vA duSkRtena karma- jJAnAvaraNAdikaM taduSkRtakarma tatkartuM zIlaM yeSAM te duSkRtakarmakAriNaH ta evambhUtAH 'purAkRtAni' janmAntarAjiMtAni karmANi yathA vedayanti tathA kathayiSyAmIti // 1 // yathApratijJAtamAha-paramAdhArmikAstathAvidhakarmodayAt krIDAya|mAnAH tAbhArakAn hasteSu pAdeSu baddhodaraM 'kSuramAsibhiH' nAnAvidhairAyudhavizeSaiH 'vikartayanti' vidArayanti, tathA parasya | bAlasyevAkiJcitkaratvAdvAlasa lakuTAdibhirvividhaM 'hataM' pIDitaM dehaM gRhItA 'vardha' dharmazakalaM 'sthira' balavat 'pRSThataH pRSThi| deze 'uddharanti' vikartayantyevamagrataH pArzvatazceti // 2 // api ca bAhU paMkasaMti ya mUlato se, thUlaM viyAsaM muhe ADahaMti / Eucation International [1] pakati samU0 pra0 For Park Use On ~274~ 5 narakavi bhaktyadhya. uddezaH 2 // 135 // Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [5], uddezaka [2], mUlaM [3], niyukti: [84] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||3|| dIpa anukrama [329] rahaMsi juntaM sarayaMti bAlaM, Arussa vijhati tudeNa pittre||3|| . ayaMva tattaM jaliyaM sajoi, taUvamaM bhuumimnnukmNtaa| te DajjhamANA kaluNaM thaNaMti, usucoiyA tattajugesu juttA // 4 // 'se' tasa nArakasya tisaSu narakapRthivIpu paramAdhArmikA aparanArakAdha adhastanacatama cAparanArakA evaM mUlata Arabhya vAhUn 'prakartayanti' chindanti tathA 'mukhe' vikAzaM kRkhA 'sthUlaM' bRhattaptAyogolAdikaM prakSipanta A-samantAddahanti / tathA 'rahasi' ekAkinaM 'yuktam upapannaM yuktiyuktaM svakRtavedanAnurUpaM tatkRtajanmAntarAnuSThAnaM taM 'bAlam' annaM nArakaM sArayanti, tadyathA-taptatrapupAnAvasare madyapastamAsIstathA skhamAMsabhakSaNAvasare pizitAzI khamAsIrityevaM duHkhAnurUpamanuSThAnaM sArayantaH kadarthayanti, tathA-niSkAraNameva 'ArUSya' kopaM kRlA pratodAdinA pRSThadeze taM nArakaM paravazaM vidhyantIti // 3 // tathAtaptAyogolakasannibhA jvalitajyotirbhUtAM tadevaMrUpAM tadupamA vA bhUmim 'anukrAmantaH' to jvalitAM bhUmi gacchantaste dahyamAnAH 1981 'karuNa' dInaM-vikharaM 'stanaMti' rAraTanti tathA tapteSu yugeSu yuktA galibalIvo iva iSuNA pratodAdirUpeNa vidhyamAnAH stanantIti // 4 // anyacca bAlA balA bhUmimaNukamaMtA, pavijalaM lohapahaM ca tattaM / sesee ~275~ Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [5], uddezaka [2], mUlaM [5], niyukti: [84] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryAMyaciyutaM // 136 // dIpa anukrama [331] 19093920000809290829283809200 jaMsI'bhiduggaMsi pavajamANA, peseva daMDehiM purAkarati // 5 // 18/5narakavi bhakyadhya. te saMpagADhaMsi pavajamANA, silAhi hammati nipAtiNIhi / uddezaH 2 saMtAvaNI nAma ciradvitIyA, saMtappatI jattha asAhukammA // 6 // _ 'vAlA' nirvivekinaH prajvalitalohapathamiva taptAM bhuvaM 'pavijalaM'ti rudhirapUyAdinA picchilA balAdanicchantaH 'anukampa-15 mANAH preryamANA virasamArasanti, tathA 'yasmin abhidurge kumbhIzAlmalyAdau prapadyamAnA narakapAlacoditA na samyagacchanti, tataste kupitAH paramAdhArmikAH 'preSyAniva' karmakarAniva balIcardavadvA daNDaihalA pratodanena pratuva 'purataH' agrataH kurvanti, na te khecchayA gantuM sthAtuM vA labhanta iti // 5 // kiJca-'te' nArakAH 'sampragADha' miti bahuvedanamasA naraka mArga vA prapa-13 dyamAnA gantuM sAtuM vA tatrAzAkuvanto'bhimukhapAtinIbhiH zilAbhirasurairhanyante, tathA santApayatIti santApanI-kumbhI sA ca cirasthitikA tadgato'sumAn prabhUtaM kAlaM yAvadativedanAgrasta Aste yatra ca 'santapyate' pIbyate'tyartham 'asAdhukamoM' janmA|ntarakRtAzubhAnuSThAna iti // 6 // tathA // 136 // kaMdUsu pakkhippa payaMti bAlaM, tatovi daDDA puNa uppayaMti / te uDDhakAehiM pakhajjamANA, avarehiM khajati saNapphapahiM // 7 // ~276~ Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [5], uddezaka [2], mUlaM [8], niyukti: [84] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[2] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sutrAMka ||8|| samUsiyaM nAma vidhUmaThANaM, jaM soyatattA kaluNaM thaNaMti / ahosiraM kaTTha vigattiUNaM, ayaMva satthehiM samosaveti // 8 // taM 'bAlaM' varA nAraka kandupu prakSipya narakapAlAH pacanti, tataH pAkasthAnAta te dahyamAnASaNakA iva bhRjyamAnA Urdhva | patantyutpatanti, te ca UrdhvamutpatitAH 'uhakAehiM ti droNaiH kAkairvakriyaiH 'prakhAdyamAnA' bhakSyamANA anyato naSTAH santo|paraiH 'saNaphaehiti siMhavyAghrAdibhiH 'khAdyante' bhakSyante iti // 7 // kica-sampagucchita-citikAruti, nAmazabdaH 18 sambhAvanAyAM, sambhAvyante evaMvidhAni narakeSu yAtanAsthAnAni, vidhUmasya-aneH sthAnaM vidhUmasthAnaM yatprApya zokavitaptAH 'karuNaM' dInaM 'stananti' AkrandantIti, tathA adhaHziraH kRtA deI ca vikAyovat 'zastraiH' tacchedanAdibhiH 'samosarvati'ti khaNDazaH khaNDayanti // 8 // api ca samUsiyA tattha visUNiyaMgA, pakkhIhiM khajaMti aomuhehiM / saMjIvaNI nAma ciraTritIyA, jaMsI payA hammai pAvaceyA // 9 // tikkhAhiM sUlAhi nivAyayaMti, vasogayaM sAvayayaM va laddhaM / bhitAvayaMti praa| aNdaal dIpa anukrama [334] tesetteesesesesenversese ~277~ Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [9], uddezaka [2], mUlaM [10], niyukti: [84] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||10|| ttiyuta dIpa anukrama [336] sUtrakRtAGgA te sUlaviddhA kaluNaM thaNaMti, egaMtadukkhaM duhao gilANA // 10 // 5narakavizIlAkA-18 'tatra' narake stambhAdau UrdhvavAhavo'dhaHziraso vA zvapAkairvastaballambitAH santaH 'visUNiyaMgati utkRttAGgA apagatakhacaH bhaktyadhya. cA-ya pakSibhiH 'ayomukhaiH' bajracakSubhiH kAkagRdhrAdibhirbhakSyante, tadevaM te nArakA narakapAlApAditaiH parasparakRtaiH khAbhAvikai uddezaH 2 | chinnA bhitrAH kathitA mUJchitAH santo vedanAsamadghAtagatA api santo na mriyante ato vyapadizyate saJjIvanIvat snyjiivnii||137|| jIvitadAtrI narakabhUmiH, na tatra gataH khaNDazazchinno'pi mriyate vAyupi. satIti, sA ca cirasthitikotkRSTatastrayastriMzat yAvatsAgaropamANi, yasyAM ca prAptAH prajAyanta iti prajA:-prANinaH pApacetaso hunyante mudrAdibhiH, narakAnubhAvAca mumUvo'-15 pyatyantapiSTA api na niyante, apitu pAradavanmilantIti / / 9 // apica--pUrvaduSkatakAriNaM tIkSNAbhirayomayIbhiH zUlAmiH narakapAlA nArakamatipAtayanti, kimiva -vazamupagataM zvApadamiva kAlapRSThamUkarAdika khAtamyeNa labdhyA kadarthayanti, te nAra-1 | kAH zUlAdibhirviddhA api na niyante, kevalaM 'karuNaM' dInaM stananti, na ca teSAM kazcitrANAyAlaM tathaikAntena 'ubhayataH' anta-18 hizva 'glAnA' apagataprabhodAH sadA duHkhamanubhavantIti // 10 // tathA--- sayA jalaM nAma nihaM mahaMtaM, jaMsI jalaMto agaNI aktttto| // 137 // ciTuMti baddhA bahukUrakammA, arahassarA kei ciradvitIyA // 11 // 10mabhitApayanti pra0 / 2 kAlapRSToM mRgabhede (haimH)| ~278~ Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [9], uddezaka [2], mUlaM [12], niyukti: [84] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka vATaraseseses ||12|| dIpa anukrama [338] testreeseseesersesecticeseces ciyA mahaMtIu samArabhittA, chanbhaMti te taM kaluNaM rasaMtaM / AvadRtI tattha asAhukammA, sappI jahA paDiyaM joimajjhe // 12 // 'sadA' sarvakAlaM 'jvalat' dedIpyamAnamuSNarUpalAla sthAnamasti, nihanyante prANinaH karmavazagA yasin tamiham-AghAtasthAnaM taca 'mahadU' vistIrNa yatrAkASTho'gnirbalannAste, tatraivambhUte sthAne bhavAntare bahukrUrakRtakarmANasta dvipAkApAditena pApena baddhAstiSThantIti, kimbhUtA::-'arahakharA' bRhadAkrandazabdAH 'cirasthitikAH prabhUtakAlasthitaya iti // 11 // tathA-mahatIzcitAH samArabhya narakapAlAH 'taM' nArakaM virasaM 'karuNaM' dInamArasantaM tatra kSipanti, sa cAsAdhukarmA 'tatra' tasyAM citAyAM | gataH san 'Avartate' vilIyate, yathA-'sarpiH' ghRtaM jyotirmadhye patitaM dravIbhavatyevamasAvapi vilIyate, na ca tathApi bhavAnu|| bhAvAtprANairvimucyate // 12 // ayamaparo narakayAtanAprakAra ityAha--- sadA kasiNaM puNa dhammaThANaM, gADhovaNIyaM aidukkhadhamma / hatthehiM pAehi ya baMdhiUNaM, sattuba DaMDehiM samArabhaMti // 13 // bhaMjati bAlassa vaheNa puTI, sIsaMpi bhiMdati aoghaNehiM / te bhinnadehA phalagaMva tacchA, tattAhiM ArAhiM NiyojayaMti // // ~279~ Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [9], uddezaka [2], mUlaM [14], niyukti: [84] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||14|| dIpa anukrama [340 sUtrakRtAGgaM 'sadA sarvakAlaM 'kRtsnaM sampUrNa punaraparaM 'dharmasthAnaM' uSNasthAnaM dRDhanidhattanikAcitAvasyaiH karmabhiH 'upanItaM' Dhauki-18/5 narakavizIlAka-18| tamatIva duHkharUpo dharmaH-khabhAvo yasmistadatiduHkhadharma tadevambhUte yAtanAsthAne tamatrANaM nArakaM hasteSu pAdeSu ca baTTA tatra prakSi-1181 bhakyadhya. cAyitra- panti, tathA tadavasvameva zatrumiva daNDaiH 'samArabhante' tADayanti iti // 13 // kica-bAlasya' parAkasya nArakasya vyatha | uddezaH 2 ttiyuta yatIti vyatho-lakuTAdiprahArastena pRSThaM 'bhaJjayanti' moTayanti, tathA ziro'pyayomayena dhanena 'bhindanti' cUrNayanti, apish||238|| bdAdanyAnyapyaGgopAGgAni drughaNayAMtacUrNayanti 'te' nArakA 'bhinnadehAH' cUrNitAGgopAGgAH phalakamivobhAbhyAM pArthAbhyAM krakacAdinA 'avataSTAH tanUkRtAH santastaptAbhirArAbhiH pratudyamAnAstaptatrapupAnAdike karmaNi 'viniyojyante' vyApAryanta iti / // 14 // kizva abhijuMjiyA rudda asAhukammA, usucoiyA hasthivahaM vahati / .egaM durUhittu duve tato vA, Arussa vijhati kakANao se // 15 // bAlA balA bhUmimaNukamaMtA, pavijalaM kaMTailaM mahaMtaM / // 138 // vivaddhatappehiM vivaNNacitte, samIriyA kohabaliM kariti // 16 // 10pAtai pr.| ~280~ Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [9], uddezaka [2], mUlaM [16], niyukti: [84] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||16|| dIpa anukrama [342] toescenesepseeectselvesekese raudrakarmaNyaparanArakahananAdike 'abhiyujya' vyApArya yadivA-janmAntarakRtaM 'raudra' sattvopaghAtakAryam 'abhiyujya' sA-| rayikhA asAdhUni-azobhanAni janmAntarakRtAni karmANi-anuSThAnAni yeSAM te tathA tAn 'ipucoditAn' zarAbhiSAtapreritAna hastivAhaM vAhayanti narakapAlAH, yathA hastI bAhyate samAruhya evaM tamapi vAhayanti, yadivA-yathA hastI mahAntaM bhAraM vahatyevaM |tamapi nArakaM vAhayanti, upalakSaNArthavAdasoSTravAha bAhayantItyAdyapyAyojya, kathaM vAhayantIti darzayati-tasya nArakasyoparyeka | dvau trIn vA 'samArupa' samAropya tatastaM vAhayanti, atibhArAropaNenAbahantam 'AruSya' krodha kasA pratodAdinA 'vidhya|nti' tudanti, 'se' tasya nArakasya 'kakANaoMti marmANi vidhyantItyarthaH / / 15 / / apica-bAlA iba bAlAH paratatrAH,8 | picchilAM rudhirAdinA tathA kaNTakAkulAM bhUmimanukrAmanto mandagatayo balAtpreyante, tathA anyAn 'viSaNNacittAn' mUchitAMstarpakAkArAn 'vividham anekadhA baddhA te narakapAlAH 'samIritAH' pApena karmaNA coditAstAnArakAn 'kuddayitvA' khaNDazaH kasA 'baliM kariMti'ti nagarabalivaditazvetazva kSipantItyarthaH, yadivA kohapAli kurvantIti // 16 // kizca vetAlie nAma mahAbhitAve, egAyate pavayamaMtalikkhe / hammati tatthA bahukUrakammA, paraM sahassANa muhattagANaM // 17 // saMvAhiyA dukaDiNo thaNaMti, aho ya rAo pritppmaannaa| pra0 / 2 cali kurvati itaSetazca kSipatItyarthaH, yadivA kohali kurvacIti, kurvati ngrbti-pr.| ~281~ Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [9], uddezaka [2], mUlaM [18], niyukti: [84] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka sUtrakRtA zIlAtacAyIyaciyutaM ||18|| // 139 // dIpa anukrama egaMtakUDe narae mahaMte, kUDeNa tatthA visame hatA u // 18 // 5 narakavinAmazabdaH sambhAvanAyAM, sambhAvyate etannarakeSu yathA'ntarikSe 'mahAbhitApe' mahAduHkhaikakArye ekazilAghaTito dIrghaH 'beyA- bhakyadhya. lie'ci vaikriyaH paramAdhArmikaniSpAditaH parvataH tatra tamorUpakhAbarakANAmato hastasparzikayA samAruhanto nArakA 'hanyante' pI-18 uddezaH 2 Dyante, bahUni krUrANi janmAntaropAttAni karmANi yeSAM te tathA, sahasrasaMkhyAnAM muhUrtAnAM para-prakRSTaM kAlaM, sahasrazabdasyopalakSaNArthakhAtprabhUtaM kAlaM hanyanta itiyAvat / / 17 / / tathA sam-ekIbhAvena bAdhitAH pIDitA duSkRtaM pApaM vidyate yeSAM te duSkRtino mahApApA: 'aho' ahani tathA rAtrI ca 'paritapyamAnA' atiduHkhena pIbyamAnAH santaH karuNaM-dInaM 'stananti' Akrandanti, | tathaikAntena 'kUTAni' duHkhotpattisthAnAni yasin sa tathA tasin evambhUte narake 'mahati' vistIrNa patitAH prANinaH tena ca || kUTena galabatrapAzAdinA pApANasamUhalakSaNena vA 'tatra' tasminviSame hatAH tuzabdakhAvadhAraNArthavAva stanantyeva kevalamiti // 18 // apica bhaMjaMti NaM puvamarI sarosaM, samuggare te musale gahetuM / te bhinnadehA ruhiraM vamaMtA, omuddhagA dharaNitale paDaMti // 19 // // 139 // aNAsiyA nAma mahAsiyAlA, pAgabbhiNo tattha sayAyakovA / khajaMti tatthA bahukUrakammA, adUragA saMkaliyAhi baddhA // 20 // [344] weserpersececeneroesesese ~282~ Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [9], uddezaka [2], mUlaM [20], niyukti: [84] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||20|| dIpa 9999agacassecessagasaso90sa 'Nam' iti vAkyAlakAre pUrvamaraya ivArayo janmAntaravairiNa ica paramAdhArmikA yadivA-janmAntarApakAriNo nArakA aparepAmaGgAni 'saroSa' sakopaM samudrANi musalAni gRhIkhA 'bhaJjanti' gADhaprahArairAmadayanti, te ca nArakAstrANarahitAH zakhapra-18 jharaminadehA rudhiramudvamanto'dhomukhA dharaNitale patantIti // 19 // kiJca-mahAdehapramANA mahAntaH zRgAlA narakapAlaviku-18 rvitA 'anazitA' bubhukSitAH, nAmazabdaH sambhAvanAyAM, sambhAvyata etannarakeSu, 'atipragalbhitA' atidhRSTA raudrarUpA nirbhayAH 'tatra' teSu narakeSu sambhavanti 'sadAvakopA' nityakupitAH tairevambhUtaiH bhRgAlAdibhistatra vyavasthitA janmAntarakRtabahutarakarmANaH zRGkhalAdibhirvaddhA ayomayanigaDanigaDitA 'adUragAH' parasparasamIpavartino 'bhakSyante khaNDazaH khAdyanta iti // // 20 // apica sayAjalA nAma nadI bhiduggA, pavijalaM lohviliinntttaa| jaMsI bhiduggaMsi pavajamANA, egAya'tANukkamaNaM kareMti // 21 // eyAI phAsAI phusaMti bAlaM, niraMtaraM tattha ciraTritIyaM / / Na hammamANassa u hoi tANaM, ego sayaM paJcaNuhoi dukkhaM // 22 // anukrama [346] 1troTayante pr0| MInsurary.orm ~283~ Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [9], uddezaka [2], mUlaM [22], niyukti: [84] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH sutrakRtAra prata sUtrAMka ||22|| zIkAGkAcAryAMya- ciyuta // 14 // dIpa anukrama [348] sadA-sarvakAlaM jalam udakaM yasyAM sA tathA sadAjalAbhidhAnA vA 'nadI' sarid 'abhidurgA' ativiSamA prakarSeNa vivi- 5 narakavidhamatpuSNaM kSArapUyarudhirAvilaM jalaM yasyAM sA pravijalA yadivA 'pavijjale ti rudhirAvilakhAt picchilA, vistIrNagambhIrajalA bhatyadhya, vA athavA pradIptajalA vA, etadeva darzayati-agninA taptaM sat 'vilInaM dravAM gataM yalloham ayastadvattaptA, atitApavilI-18 uddezaH 2 nalohasadRzajaletyarthaH, yasyAM ca sadAjalAyAM abhidurgAyAM nayAM prapadyamAnA nArakAH 'egAya'tti ekAkinovANA 'anukramaNa | tasyAM gamanaM plavanaM kurvantIti / / 21 / / sAmpratamudezakArthamupasaMharan punarapi nArakANAM duHkhavizeSa darzayitumAha--'ete' ana-1|| ntaroddezakadvayAbhihitAH 'spAH ' duHkhavizeSAH paramAdhArmikajanitAH parasparApAditAH svAbhAvikA veti atikaTabo rUparasa| gaMdhasparzazabdAH atyaMtaduHsahA bAlamiva 'bAlam' azaraNaM 'spRzanti' duHkhayanti 'nirantaram avizrAmaM 'agchinimIlaya'mityA-18 | dipUrvavat 'tatra' teSu narakeSu ciraM prabhUtaM kAlaM sthitiryasa bAlasthAsau cirasthitikastaM, tathAhi-ralaprabhAyAmuktaSTA sthitiH181 sAgaropamaM, tathA dvitIyAyAM zarkaraprabhAyAM trINi, tathA vAlukAyAM sapta, paGkAyAM daza, dhUmaprabhAyAM saptadaza tamaHprabhAyAM dvAviMzatirmahAtamaHprabhAyAM saptamapRthivyAM trayastriMzatsAgaropamANi utkRSTA sthitiriti, tatra ca gavasya karmavazApAditotkRSTasthitikasya | parehenyamAnasa vakatakarmaphalabhujo na kizcitrANaM bhavati, tathAhi-kila sItendreNa lakSmaNasya narakaduHkhamanubhavatastatrANo || ghatenApi na trANaM kRtamiti zrutiH, tadevameka:-asahAyo yadarthaM tatpApaM samarjitaM te rahitastatkarmavipAkajaM duHkhamanubhavati, na // 10 // kazciduHkhasaMvibhAgaM gRhAtItyarthaH, tathA coktam- "mayA parijanasvArthe, kRtaM karma sudAruNam / ekAkI tena do'haM, gatAste phlbhoginH||1||" ityAdi / / 22 // kizcAnyata ~284 ~ Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [9], uddezaka [2], mUlaM [23], niyukti: [84] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||23|| eeeeeeeee dIpa jaM jArisaM putvamakAsi kamma, tameva Agacchati saMparAe / egaMtadukkhaM bhavamajaNitA, vedaMti dukkhI tamaNaMtadukkha // 23 // etANi socA NaragANi dhIre, na hiMsae kiMcaNa sbloe| egaMtadiTrI apariggahe u, bujhija loyassa vasaM na gacche // 24 // evaM tirikkhe maNuyAsu (ma)resuM, caturanta'NataM tayaNuvivAgaM / sa sabameyaM iti vedaittA, kaMkheja kAlaM dhuyamAyarejja // 25 // ttibemi / iti zrInarayavibhattInAmaM paMcamAdhyayanaM samattaM // (gAthA0 361) 'yat' karma 'yAdRzaM' yadanubhAvaM yAdRsthittikaM vA karma 'pUrva' janmAntare 'akArSIt' kRtavAMstattADageva jaghanyamadhyamotkRSTasthityanubhAvabhedaM 'samparAye' saMsAre tathA tenaiva prakAreNAnugacchati, etaduktaM bhavati-tIvamandamadhyamaiyandhAdhyavasAyasthAnaryATa|zeyebaddhaM tattADageva tIvramandamadhyameva vipAkam-udayamAgacchatIti, ekAntena-avazyaM sukhalezarahitaM duHkhameva yasicarakAdike bhave sa tathA tamekAntaduHkhaM 'bhavamarjayitvA' narakabhayopAdAnabhUtAni karmANyupAdAyakAntaduHkhinastat-pUrvanirdiSTa duHkham-asAtaveda-18 nIyarUpamanantam- ananyopazamanIyamapratikAraM 'vedayanti' anubhavantIti / / 23 // punarapyupasaMhAravyAjenopadezamAha-'etAna' anukrama [349] eesesesea FarPurwanaBNamunoonm ~285 Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||25|| dIpa anukrama [351] sUtrakRtAGga zIlAGkAcAyaya ciyurva // 149 // "sUtrakRt" - aMgasUtra -2 (mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 5 ], uddezaka [2], mUlaM [25], niryukti: [84] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH pUrvoktAnnarakAn tAsthyAttavyapadeza itikRtA narakaduHkhavizeSAn 'zrutvA' nizamya dhI:-buddhistayA rAjata iti dhIro-buddhimAn 75 narakaviprAjJaH, etatkuryAditi darzayati sarvasminnapi trasasthAvarabhedabhinne 'loke' prANigaNe na kamapi prANinaM 'hiMsyAt' na hai bhUtayadhya. vyApAdayet, tathaikAntena nithalA jIvAditayeSu dRSTi:- samyagdarzanaM yasya sa ekAntadRSTiH niSprakampasamyaksa ityarthaH 4 uddezaH 2 tathA na vidyate pari-samantAtsukhArthaM gRhAta iti parigraho yasyAsau aparigrahaH, tuzabdAdAdyantopAdAnAdvA mRSAvAdAdattAdA- 14 | namaithunavarjanamapi draSTavyaM tathA 'lokam' azubhakarmakAriNaM tadvipAkaphalabhujaM vA yadivA- kapAyalokaM tatstrarUpato 'budhyeta' jAnIyAt na tu tasya lokasya vazaM gacchediti ||24|| etadanantaroktaM duHkha vizeSamanyatrApyatidizannAha-'evam' ityAdi, evamazubhakarmakAriNAmasumatAM tiryamanuSyAmareSvapi 'caturantaM' caturgatikam 'anantam' aparyavasAnaM tadanurUpaM vipAkaM 'sa' buddhimAn sarvametaditi pUrvoktayA nItyA 'viditvA' jJAtA 'dhruva' saMyamamAcaran 'kAla' mRtyukAlamAkAMkSet, etaduktaM bhavati caturgati| kasaMsArAntargatAnAmasumatAM duHkhameva kevalaM yato'to dhruvo mokSaH saMyamo vA tadanuSThAnarato yAvajjIvaM mRtyukAlaM pratIkSeveti, itiH parisamAptau bravImIti pUrvavat / / 25 / / narakavibhaktyadhyayanaM paJcamaM parisamAptamiti // Education International atra paMcama adhyayanaM parisamAptam For Park Use Only ~286~ // 141 // Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [6], uddezaka [-], mUlaM [25...], niyukti: [84] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: atha zrIvIrastutyAkhyaM SaSThamadhyayanaM prArabhyate // prata sUtrAMka ||25|| dIpa uktaM paJcamamadhyayanaM, sAmprataM SaSThamArabhyate, assa cAyamabhisambandhaH--atrAnantarAdhyayane narakavibhaktiH pratipAditA, sA ca zrImanmahAvIravardhamAnakhAminA'bhihitetyatastasyaivAnena guNakIrtanadvAreNa caritaM pratipAyate zAsturguruvena zAstrasya garIyastvamitikatA, ityanena sambandhenAdhyAtasyAsvAdhyayanasyopakramAdIni cabAryanuyogadvArANi, tatrApyupakramAntargato'rthAdhikAro mahAvIraguNagaNotkIrtanarUpaH / nikSepastu dvidhA oghaniSpanno nAmaniSpannatha, tatraughaniSpanne nikSepe'dhyayanaM, nAmaniSpanne tu mahAvIra| stavaH, tatra mahacchabdasa vIra ityetasya ca stavasya ca pratyekaM nikSepo vidheyaH, tatrApi 'yathoddezastathA nirdeza' itikRtA pUrva maha |cchabdo nirUpyate, tatrAstyayaM mahacchabdo bahute, yathA-mahAjana iti, asti bRhatce, yathA-mahAghoSaH, astyatyarthe, yathA-ma19 hAbhayamiti, asti prAdhAnye, yathA mahApuruSa iti, tatreha prAdhAnye vartamAno gRhIta ityetaniyuktikAro darzayitumAha pAhanne mahasado dabve khette ya kAlabhAve ya / vIrassa uNikkhevo caukao hoi NAyabyo // 8 // tatra mahAvIrastava ityatra yo mahacchabdaH sa prAdhAnye vartamAno gRhItaH, taMca nAmasthApanAdravyakSetrakAlabhAvabhedAt poDhA prAdhAnyaM, nAmasthApane kSuNNe, dravyaprAdhAnya jJazarIrabhavyazarIravyatirikta sacittAcittamizrabhedAt tridhA, sacittamapi dvipadacatuSpadA paryAyavAttatvatastasyaivAbhidhAnaM yathA bhASAbhidhAnaM vAkyazuddhI vAkyanikSepe / sectscoeaeseseseseseeeesese anukrama [351] rajastaram.org atra SaSThaM adhyananam 'vIrastuti' ArabdhaH, 'mahAvIra' zabdasya artha evaM tat nikSepA: *aba niyukti-kramasya mudraNa-azuddhiH dRzyate. (pAMcave adhyayana ke ArambhameM aMtima niyukti kA krama-84 thA, yahA~ phira niyukti-krama 83 dikhAI detA hai, jo kI prUpha rIDiMga kI azuddhi saMbhAvita hai / ) ~287~ Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [6], uddezaka [-], mUlaM [25...], niyukti: [83] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH katA zIlAkA prata sUtrAMka ||25|| ciyuta // 142 // dIpa padabhedAt tridhaiva, tatra dvipadeSu tIrthakaracakravAdikaM catuSpadeSu hastyazvAdikamapadeSu pradhAnaM kalpavRkSAdikaM, yadivA ihaiva ye zrImahApratyakSA rUparasagandhasparzarutkRSTAH pauNDarIkAdayaH padArthAH acitteSu vairyAdayo nAnAprabhAvA maNayo mizreSu tIrthakaro vibhUSita vIrastutya. iti, kSetrataH pradhAnA sidvidharmacaraNAzrayaNAnmahAvidehaM copabhogAGgIkaraNena tu devakuvAdikaM kSetraM, kAlataH pradhAnaM khekAntasu-11 pamAdi, yo vA kAlavizeSo dharmacaraNapratipattiyogya iti, bhAvapradhAnaM tu kSAyiko bhAvaH tIrthakarazarIrApekSayaudAyiko vA, tatreha dvayenApyadhikAra iti / vIrasya dravyakSetrakAlabhAvabhedAccaturdhA nikSepaH, tatra bazarIrabhavyazarIravyatirikto dravyavIro dravyAthai satrA-18 | mAdAvadbhutakarmakAritayA zUro yadivA-yatkiJcit vIryavad dravyaM tat dravyavIre antarbhavati, tayathA tIrthakadanantabalavIryoM lo| kamaloke kandukavat prakSenumalaM tathA mandaraM daNDaM kRkhA ratnaprabhA pRthivIM chatravadvibhRyAt , tathA cakravartino'pi balaM 'dosolA ba| cIsA', ityAdi, tathA viSAdInAM mohanAdisAmarthyamiti, kSetravIrastu yo yasin kSetredbhutakarmakArI vIro vA yatra vyAvayete, evaM kAle'pyAyojyaM, bhAvavIro yasya krodhamAnamAyAlobhaiH parIpahAdibhizvAtmA na jitaH, tathA coktam-"kohaM mANaM ca mArya ca, 18 | lobhaM paMceMdiyANi ya / dujayaM ceva apANaM, sabamappe jie jiyaM // 1 // jo sahassaM sahassANaM, saMgAme dujae jiNe / eka ji|Neja appANaM, esa se paramo jo|| 2 // tathA-eko paribhamau jae viyarDa jiNakesarI salIlAe / kaMdappaduhRdADho mayaNo | vidvArio jeNaM // 3 // " tadevaM vardhamAnakhAmyeva parISahopasagairanukUlapratikUlaraparAjitodbhutakarmakArisena guNaniSpanakhAt bhA-1 // 14 // | 1 kodho mAnazca mAyA ca lobhazca pondriyANi ca durjeyaM caivAtmanaH sarvamAtmani jite jitaM // 1 // yaH sahasaM sahasrANAM saGgrAme durjaya jayet / eka jayedAramAnaM eSa tastha paramo jayaH // 2 // ekaH paridhAbhyatu jagati vikaTaM jinakesarI khalIlayA kandarSaduSTadaMSTraH madano vidArito yena // 3 // anukrama [351] 290920292920292909200000 // | 'mahat zabdasya nikSepA:, 'vIra' zabdasya nikSepA:, ~288~ Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [6], uddezaka [-], mUlaM [1], niyukti: [84] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH parate a prata sUtrAMka ||1|| AS|vato mahAvIra iti bhaNyate, yadivA-dravyavIro vyatirikta ekabhavikAdiH, kSetravIro yatra tiSThatyasau vyAvayete vA, kAlato' | pyevameva, bhAvavIro noAgamato vIranAmagotrANi karmANyanubhavan , sa ca vIravardhamAnakhAmyeveti // stavanikSepArthamAha| thuiNikkhevo cauhA AgaMtuabhUsaNehiM dbbthutii| bhAve saMtANa guNANa kittaNA je jahiM bhaNiyA / / 84 // | 'stute|' stavasya nAmAdizcaturdhA nikSepaH, tatra nAmasthApane pUrvavat , dravyastavastu jJazarIrabhavyazarIravyatirikto yaH kaTakakeyUrasakcandanAdibhiH sacittAcittadravyaiH kriyata iti, mAvastavastu 'sadbhUtAnAM vidyamAnAnAM guNAnAM ye yatra bhavanti tatkIrtanamiti / / sAmprataM AdhasUtrasaMsparzadvAreNa sakalAdhyayanasambandhapratipAdikA gArthI niyuktikadAha pucchima jaMbuNAmo aja suhammA tao kahesI ya / eva mahappA vIro jayamAha tahA jaejAhi // 85 // | jambUskhAmI AryasudharmavAminaM zrImanmahAvIravardhamAnasvAmiguNAn pRSTavAn , ato'sAvapi bhagavAn sudharmaskhAmyevaMguNaviziSTo % mahAvIra iti kathitavAn , evaM cAsau bhagavAn saMsArasya 'jayam' abhibhavamAha, tato yUyamapi yathA bhagavAn saMsAraM jitavAn tathaiva yanaM vidhateti // sAmprataM nikSepAnantaraM sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramubArayitavyaM, tacedam pucchissu NaM samaNA mAhaNA ya, agAriNo yA paratisthiA ya / se kei NegaMtahiyaM dhammamAhu, aNelisaM sAhu samikkhayAe // 1 // kahaM ca NANaM kaha daMsaNaM se, sIlaM kaha nAyasutassa AsI? / Totas893e29623 dIpa anukrama [352] re 'vIra' zabdasya nikSepA:, 'stava' zabdasya nikSepA:, mUlasUtrasya Arambha: ~289~ Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [6], uddezaka [-], mUlaM [2], niyukti: [85] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAya ||2|| // 14 // dIpa anukrama [353] jANAsi NaM bhikkhu jahAtaheNaM, ahAsutaM bUhi jahA NisaMtaM // 2 // zrImahA vIrastula. asya cAnantarasUtreNa sahAyaM sambandhaH, tadyathA-tIrthakaropadiSTena mArgeNa dhruvamAcaran mRtyukAlamupekSatetyuktaM, tatra kimbhUto'sau tIrthakara yenopadiSTo mArga ityetat pRSTavantaH 'zramaNA' yataya ityAdi, paramparasUtrasambandhastu buddhayeta yaduktaM prAgiti, ISH etacca yaduttaratra praznaprativacanaM vakSyate taba cugheteti, anena sambandhenAdhyAtasthAsya sUtrasya saMhitAdikrameNa vyAkhyA pratanyate, 181 sA ceyam-anantarokkA bahuvidhA narakavibhaktiM zrukhA saMsArAdudvimamanasaH keneyaM pratipAditetyetat sudharmasvAminam 'aprAkSuH' pRSTavantaH 'Nam' iti vAkyAlaGkAre yadivA jambUkhAmI sudharmasvAminamevAha-yathA kenaivaMbhUto dharmaH saMsArottAraNasamarthaH pratipAdita ityetadbahavo mAM pRSTavantaH, tadyathA-'zramaNA' nirgranthAdayaH tathA 'brAhmaNA' brahmacaryAdhanuSThAnaniratAH, tathA 'agAriNa' kSatriyAdayo ye ca zAkyAdayaH paratIthikAste sarve'pi pRSTacantaH, kiM taditi darzayati-sa ko yo'sAvenaM dharma durgatiprastajantuSArakamekAntahitam 'Aha' uktavAn 'anIdRzam ananyasadRzam atulamityarthaH, tathA sAdhvI cAsau samIkSA ca sAdhusamIkSAyathAvasthitatattvaparicchittistayA, yadivA sAdhusamIkSayA-samatayoktavAniti // 1 // tathA tasyaiva jJAnAdiguNAvagataye praznamA-18 ha-kathaM' kena prakAreNa bhagavAna jJAnamavAptavAn ?, kimbhUtaM vA tasya bhagavato jJAna-vizeSAvavodhaka, kimbhUtaM ca 'se // 14 // | tasya 'darzana' sAmAnyArthaparicchedakaM ? 'zIlaM ca yamaniyamarUpaM kIdRk ? jJAtA:-kSatriyAsteSAM 'putroM' bhagavAn vIravardhamAna- // 6 // 1.mevamAha prA3ninthAH pra ~290~ Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [6], uddezaka [-], mUlaM [2], niyukti: [85] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||2|| dIpa anukrama [353] | svAmI tasa 'AsIda' abhUditi, yadetanmayA pRSTaM tat 'bhikSo!' sudharmasvAmin yAthAtathyena saM 'jAnI samyagavagacchasi 'Nam' iti vAkyAlaGkAre tadetatsarva yathAzrutaM khayA zrutvA ca yathA 'nizAnta' mityavadhAritaM yathA dRSTaM tathA sarva 'dhUhi' AcakSveti // 2 // sa evaM pRSTaH sudharmasvAmI zrImanmahAvIravardhamAnakhAmiguNAn kathayitumAha-- kheyannae se kusalAsupanne (0le mahesI), aNaMtanANI ya aNaMtadaMsI / jasaMsiNo cakkhupahe Thiyassa, jANAhi dhammaM ca dhiiM ca pehi // 3 // uI aheyaM tiriyaM disAsu, tasA ya je thAvara je ya paannaa| se NiccaNiccehi samikkha panne, dIve va dhamma samiyaM udAha // 4 // saH-bhagavAn catustriMzadatizayasametaH khedaM-saMsArAntarvatinAM prANinAM karmaviSAkarja duHkha jAnAtIti khedajJo duHkhApanodanasamarthopadezadAnAt , yadivA 'kSetrajJo' yathAvasthitAtmasvarUpaparijJAnAdAtmajJa iti, athavA-kSetram-AkAzaM tAnAtIti kSetrajJo lokAlokasvarUpaparikSAtetyarthaH, tathA bhAvakuzAn-aSTavidhakarmarUpAn lunAti-chinattIti kuzalaH prANinAM karmocchittaye | S| nipuNa ityarthaH, Azu--zIghra prajJA yaskhAsAvAzuprajJaH, sarvatra sadopayogAd, na chamastha iva vicintya jAnAtIti bhAvaH, maharSi riti kacitpAThaH, mahAMdhAsAyaSizca maharSiH atyantogratapazcaraNAnuSThAyikhAdatulaparISahopasargasahanAyeti, tathA anantam-avinA-| zyanantapadArthaparicchedakaM vA jJAna-vizeSagrAhaka yasyAsAvanantajJAnI, evaM sAmAnyArthaparicchedakalenAnantadarzI, tadevambhUtasya / VAJumstaram.org ~291 Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [6], uddezaka [-], mUlaM [4], niyukti: [85] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka zrImahAvIrastutya. ||4|| dIpa anukrama sUtrakRtAGgaM bhagavato yazo nRsurAsurAtizAyyatulaM vidyate yasa sa yazasvI tasva, lokasya 'cakSuHpathe locanamArge bhavasthakevalyavasthAyAM sthi- - zIlAtA-1 tasva, lokAnAM sUkSmavyavahitapadArthAvirbhAvanena cakSurbhUtakha vA 'jAnIhi' avagaccha 'dharma' saMsAroddharaNakhabhAvaM, tatpraNItaM vA|| cAryAMyatra- zrutacAritrAkhyaM, tathA tasyaiva bhagavatastathopasargitasyApi niSprakampAM cAritrAcalanakhabhAvAM 'dhRti saMyame ratiM tatpraNItA vA ciyutaM | 'prekSakha' samyakuzAgrIyayA buddhyA polocayeti, yadivA-taireva zramaNAdibhiH sudharmakhAmpabhihito yathA vaM tasya bhagavato yaza-|| // 144 // khinazcakSuSpathe vyavasthitasya dharma dhRtiM ca jAnISe tato'smAkaM 'pahitti kathayeti // 3 // sAmprataM sudharmasvAmI tadguNAn kathayi| tumAha--urvamadhastiyakSu sarvatraiva caturdazarajjvAtmake loke ye kecana trasyantIti sAste jovAyurUpavikalendriyapazcendriyabhedAt | | tridhA, tathA ye ca 'sthAvarAH pRthivyamyubanaspatibhedAt trividhAH, eta ucchavAsAdayaH prANA vidhante yeSAM te prANina iti, anena ca zAkyAdimatanirAsena pRthivyAyekendriyANAmapi jIvasamAveditaM bhavati, sa bhagavAMstAn prANinaH prakarSaNa kevalajJAni| khAt jAnAtIti prajJA [granthAnam 4250] sa eva prAjJo, nityAnityAbhyAM dravyArthaparyAyArthAzrayaNAt 'samIkSya' kevalajJAne|nArthAn parijJAya prajJApanAyogyAnAhetyuttareNa sambandhaH, tathA sa prANinAM padArthAvirbhAvanena dIpavat dIpaH yadivA-saMsArANe|vapatitAnAM sadupadezapradAnata AzvAsahetukhAna dvIpa iva dvIpaH, sa evambhUtaH saMsArottAraNasamartha 'dharma' zrutacAritrAkhyaM sampaka | itaM-gataM sadanuSThAnatayA rAgadveSarahitakhena samatayA cA, tathA coktam-"jahA puNNassa kathai tahA tucchassa katthaI" ityAdi, samaM vA-dharmam ut-prAbalyena Aha-uktavAn prANinAmanugrahArtha na pUjAsatkArArthamiti / / 4 kizcAnyat -- 1 yathA pUrNasya kathyate tathA tujhchasya kathyate // [355] // 14 // ~292~ Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||5|| dIpa anukrama [356] degdegdegdegdegdeg6: "sUtrakRt" - aMgasUtra -2 ( mUlaM+niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [1], adhyayana [ 6 ], uddezaka [-] mUlaM [ 5 ], niryukti: [ 85] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH se savadaMsI abhibhUyanANI, NirAmagaMdhe ghiimaM ThitappA | aNuttare sahajasi vijaM, gaMthA atIte abhae aNAU // 5 // se bhUpapaNe aNieacArI, ohaMtare dhIre anaMtacakkhU / aNuttaraM tappati sUrie vA, vairoyaNiMde va tamaM pagAse // 6 // 'sa' bhagavAn sarva-jagat carAcaraM sAmAnyena draSTuM zIlamasya sa sarvadarzI, tathA 'abhibhUya' parAjitya matyAdIni catvAryapi jJAnAni yadvartate jJAnaM kevalAkhyaM tena jJAnena jJAnI, anena cAparatIrthAdhipAdhikalamAveditaM bhavati, 'jJAnakriyAbhyAM mokSa' iti kRtvA tasya bhagavato jJAnaM pradarzya kriyAM darzayitumAha-nirgataH-apagata AmaH-avizodhikoTyAkhyaH tathA gandho-vizodhikoTirUpo yasmAt sa bhavati nirAmagandhaH, mUlottaraguNabhedabhinnAM cAritrakriyAM kRtavAnityarthaH, tathA'sahyaparISahopasargAbhidruto'pi niSprakampatayA cAritre dhRtimAn tathA sthito vyavasthito'zeSakarma vigamAdAtmasvarUpe AtmA yasya sa bhavati sthitAtmA, etacca jJAnakriyayoH phaladvAreNa vizeSaNaM, tathA-nAMsyottaraM pradhAnaM sarvasminnapi jagati vidyate (yaH) sa tathA vidvAniti sakalapadArthAnAM karatalAmalakanyAyena vettA, tathA bAhyagranthAt sacittAdibhedAdAntarAzca karmarUpAd 'atIto' atikrAnto granthAtIto -nirgrantha 1 tasya paramAmetimityAdivadavayavavAcitvena pI / Education Internation For Park Use Only ~293~ wor Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [6], uddezaka [-], mUlaM [6], niyukti: [85] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt' mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka sUtrakRtAGga zIlAGkAcA-yavR ttiyutaM // 145 // HEN dIpa anukrama [357] ityarthaH, tathA na vidyate saptaprakAramapi bhayaM yasyAsAvabhayaH samastabhayarahita ityarthaH, tathA na vidyate caturvidhamaghyAyuryasa sa bhava-18| bhImahAtyanAyuH, dagdhakarmabIjalena punarutparasaMbhavAditi // 5 // apica-bhUtizabdo vRddhau mAle rakSAyAM ca vartate, tatra 'bhUtiprajJaH' | vIrastutya. pravRddhaprajJaH anantajJAnavAnityarthaH, tathA-bhUtiprajJo jagadrekSAbhUtaprajJaH evaM sarvamaGgalabhUtaprajJa iti, tathA aniyatam' apratibaddhaM pari-14 grahAyogAcarituM zIlamasthAsAvaniyatacArI tIrgha-saMsArasamudra tarituM zIlamasya sa tathA, tathA dhIH-puddhistayA rAjata iti dhIraH parIpahopasargAkSobhyo vA dhIraH, tathA anantaM-jJeyAnantatayA nityatayA vA cakSuriva cakSuH-kevalajJAnaM yasthAnantasya vA lokasya padArthaprakAzakatayA cakSurbhUto yaH sa bhavatyanantacakSuH, tathA yathA-sUryaH 'anuttaraM sarvAdhika tapati na tasAdadhikastApena kazcidasti, evamasAvapi bhagavAn jJAnena sarvottama iti, tathA 'vairocanaH' agniH sa eva prajvalitakhAt indro yathA'sau ta| mo'panIya prakAzayati, evamasAvapi bhagavAnajJAnatamo'panIya yathAvasthitapadArthaprakAzanaM karoti // 6 // kizca aNuttaraM dhammamiNaM jiNANaM, NeyA muNI kAsava Asupanne / iMdeva devANa mahANubhAve, sahassaNetA divi NaM visiTTe // 7 // se pannayA akkhayasAgare vA, mahodahI vAvi aNaMtapAre / // 145 // aNAile vo akasAi mukke, sakkeva devAhivaI juImaM // 8 // 10bhUti- pra. 12 yA pra.3 miks / ~294 ~ Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka |||| dIpa anukrama [359 ] "sUtrakRt" - aMgasUtra -2 ( mUlaM+niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [1], adhyayana [ 6 ], uddezaka [-] mUlaM [8], niryukti: [ 85] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH nAsyocaro'stItyanuttarastamimamanuttaraM dharma 'jinAnAm' RSabhAditIrthakRtAM sambandhinamayaM 'muniH' zrImAn vardhamAnAkhyaH 'kAzyapaH' gotreNa 'AzuprajJaH kevalajJAnI utpannadivyajJAno 'netA' praNeteti tAcchIlikastUn, tadyoge 'na lokAvyayaniSThe' ( pA0 2-3-69 ) tyAdinA SaSThIpratiSedhAddharmamityatra karmaNi dvitIyaiva, yathA cendro 'divi' svarge devasahasrANAM 'mahAnubhAvo' mahAprabhAvavAn 'Nam' iti vAkyAlaGkAre tathA 'netA' praNAyako 'viziSTo' rUpacalavarNAdibhiH pradhAnaH evaM bhagavA| napi sarvebhyo viziSTaH praNAyako mahAnubhAvatreti / / 7 / apica - asau bhagavAn prajJAyate'nayeti prajJA tayA 'akSayaH' na tasya jJAtavye'rthe buddhiH pratikSIyate pratihanyate vA tasya hi buddhiH kevalajJAnAkhyA, sA ca sAdyaparyavasAnA kAlato dravyakSetrabhAvairapyanantA, sarvasAmyena dRSTAntAbhAvAd, ekadezena vAha-yathA 'sAgara' iti, asya cAviziSTasAda vizeSaNamAha- 'mahoda| ghiriva' svayambhUramaNa ivAnantapAraH yathA'sau vistIrNo gambhIrajalo'kSobhyazca, evaM tasyApi bhagavato vistIrNA prajJA svayambhUrama| jAnantaguNA gambhIrA'kSobhyA ca yathA ca asau sAgaraH 'anAvila:' akaluSajalaH, evaM bhagavAnapi tathAvidhakarmalezAbhAvAdakaluSajJAna iti, tathA -- kaSAyA vidyante yasyAsau kaSAyI na kaSAyI akaSAyI, tathA jJAnAvaraNIyAdikarmabandhanAdviyukto muktaH, bhiriti kacitpAThaH, tasyAyamarthaH - satyapi niHzeSAntarAyakSaye sarvaloka pUjyale ca tathApi bhikSAmAtrajIvilAt bhikSurevAsau, nAkSINamahAnasAdilabdhimupajIvatIti, tathA zakra iva devAdhipatiH 'dyutimAn' dIptimAniti // 8 // kiJca 1 thiyapekSayA jJeyApekSA tu dravyAdivadanAyanantakAlamocarai / Ja Education International For Parts Only ~ 295~ Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [6], uddezaka [-], mUlaM [9], niyukti: [85] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||9|| ciyuta // 146 // sUtrakRtA se vIrieNaM paDipunnavIrie, sudaMsaNe vA Nagasabase / 6 zrImahAzIlAkAsurAlae vAsimudAgare se, virAyae NegaguNovavee // 9 // vIrastutya. cAyit sayaM sahassANa u joyaNANaM, tikaMDage paMDagavejayate / se joyaNe NavaNavate sahasse, uDussito heTu sahassamegaM // 10 // 'sa' bhagavAn 'vIryeNa' aurasena calena dhRtisaMhananAdibhizca vIryAntarAyasya niHzeSataH kSayAt pratipUrNavIryaH, tathA 'sudarza-18|| no' merurjambUdvIpanAbhibhUtaH sa yathA nagAnA-parvatAnA sarveSAM zreSThaH-pradhAna tathA bhagavAnapi vIryeNAnyaizca guNaiH sarvazreSTha iti, 18 tathA yathA 'surAlayaH' vargastanivAsinA 'mudAkaroM harSajanakaH prazastavarNarasagandhasparzaprabhAvAdimirguNairupeto 'virAjate zobhate, evaM bhagavAnapyanekairguNairupeto virAjata iti, yadivA-yathA tridazAlayo mudAkaro'nekairguNairupeto virAjata iti eva|| masAvapi meruriti // 9 // punarapi dRSTAntabhUtameruvarNanAyAha-sa meruyojanasahasrANAM zatamuskhena, tathA trINi kaNDAnyasyeti trikaNDA, tapathA--bhauma jAmbUnadaM paiDUryamiti, punarapyasAve vizeSyate-'paNDakavaijayanta' iti, paNDakavanaM zirasi | vyavasthitaM vaijayantIkalpa-patAkAbhUtaM yasya sa tathA, tathA'sAvUrdhvamucchrito navanavatiryojanasahasrANyadho'pi sahasramekamavagADha iti // 10 // tathA vAdi0 pr.| evecetectoesesesesesea dIpa anukrama [360] // 146 // ~296~ Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||19|| dIpa anukrama [362] "sUtrakRt" - aMgasUtra - 2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 6 ], uddezaka [ - ], mUlaM [11], niryuktiH [85] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [02 ], aMga sUtra - [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH puTThe bhecii bhUmivaTTie, jaM sUriyA aNuparivahayaMti / se manne bahunaMdaNe ya, jaMsI ratiM vedayatI mahiMdA // 11 // sadamAse, virAyatI kaMcaNamavanne / se aNuttare girisu ya pavadugge, girIvare se jalieva bhome // 12 // 'namasi' 'spRSTo' lagno nabho vyApya tiSThati tathA bhUmiM cAvagAhya sthita iti UrdhvAdhastiryakrlokasaMsparzI, yathA 'yaM' meru 'sUryA' AdityA jyotiSkA 'anuparivarttayanti' yasya pArzvato bhramantItyarthaH tathA'sau 'hemavarNo' niSTatajAmbUnadAbha:, tathA bahUni cakhAri nandanavanAni yasya sa bahunandanavanaH, tathAhi bhUmau bhadrazAlavanaM tataH paJca yojanazatAnyAruhya mekhalAyAM nandanaM tato dviSaSTiyojanasahasrANi paMcazatAdhikAnyatikramya saumanasaM tataH patriMzatsahasrANyArA zikhare paNDakavanamiti, tade | masau caturnandanavanAdyupeto vicitrakrIDAsthAnasamanvitaH, yasmin mahendrA abhyAgatya tridazAlayAdramaNIyataraguNena 'ratiM' ramaNakrIDAM 'vedayanti' anubhavantIti / / 11 / / apica saH - mervAkhyo'yaM parvato mandaro meruH sudarzanaH suragirirityevamAdibhiH | dairmahAn prakAzaH --- prasiddhiryasya sa zabdamahAprakAzo 'virAjate' zobhate, kAJcanasyeva 'sRSTaH' lakSNaH zuddho vA varNo yasya sa tathA, evaM na vidyate uttaraH- pradhAno yasyAsAvanuttaraH, tathA giriSu ca madhye parvabhiH - mekhalAdibhirdaSTrA parvataiva 'durge' viSamaH Education International For Parts Only ~ 297 ~ Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [6], uddezaka [-], mUlaM [12], niyukti: [85] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka mutrakRtAGgaM zIlAkAcAyittiyutaM ||12|| // 147|| dIpa anukrama [363] sAmAnyajantUnAM durAroho 'girivara' parvatapradhAnaH, tathA'sau maNibhirauSadhIbhizca dedIpyamAnatayA 'bhauma iva' bhUdeza iva jva-18 zrImahAlita iti / / 12 // kiJca vIrastutsA mahIi majhami Thite NagiMde, pannAyate sUriyasuddhalese / evaM sirIe u sa bhUrivanne, maNorame joyai acimAlI // 13 // sudaMsaNasseva jaso girissa, pavuccaI mahato pavayassa / patovame samaNe nAyaputte, jAtIjasodaMsaNanANasIle // 14 // 'mayAM' ravaprabhApRthivyAM madhyadeze jambUdvIpastasyApi bahumadhyadeze saumanasavidyutprabhagandhamAdanamAlyavantadaMSTrAparvatacatuSTayopa-18 2 zobhitaH samabhUbhAge dazasahastravistIrNaH zirasi sahasramekamadhastAdapi daza sahasrANi navatiyojanAni yojanekAdazabhAgairdezabhira|dhikAni vistIrNaH casArizayojanocchritacUDopazobhito 'nagendra' parvatapradhAno meruH prakarSaNa loke jJAyate sUryevatzuddhalezya:| AdityasamAnatejAH, 'evam' anantaroktaprakArayA zriyA tuzabdAdviziSTatarayA sA-meruH 'bhUrivarNaH' anekavarNo anekvrnnrtnop-18147|| zobhitalAt mana:-antaHkaraNaM ramayatIti manoramA 'arcimAlIca' Aditya iva khatejasA dyotayati dazApi dizA prakAzayatI|ti // 13 // sAmprataM merudRSTAntopakSepeNa dArzantikaM darzayati-etadanantaroktaM 'yaza' kIrtanaM sudarzanasya merugireH mahAparvatassa ~298~ Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [6], uddezaka [-], mUlaM [14], niyukti: [85] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||14|| seeeeeeeeeeesecccess procyate, sAmpratametadeva bhagavati dAntike yojyate-eSA---anantaroktopamA yasa sa etadupamaH, ko'sau :-zrAmyatIti zramaNastaponiSTaptadeho jAtA:-kSatriyAsteSAM putraH zrImanmahAvIravarddhamAnasvAmItyarthaH, sa ca jAtyA sarvajA timadbhyo yazasA azeSayazakhibhyo darzanajJAnAbhyAM sakaladarzanajJAnibhyaH zIlena samastazIlavayaH zreSThaH-pradhAnaH, akSaraSaTanA tu jAtyAdInAM kRtadvandvAnAmatizAyane arzaAditvAdacpratyayavidhAnena vidheyeti // 14 // punarapi dRSTAntadvAreNaiva bhagavato nyAvarNanamAha girIvare vA nisahA''yayANaM, ruyae va seTe valayAyatANaM / taovame se jagabhUipanne, muNINa majjhe tamudAhu panne // 15 // aNuttaraM dhammamuIraittA, aNuttaraM jhANavaraM jhiyaaii| susukkasukaM apagaMDasukaM, saMkhiMduegaMtavadAtasukaM // 16 // yathA 'niSadhoM giricaro girINAmAyatAnAM madhye jambudvIpe anyeSu vA dvIpeSu dairpaNa 'zreSTha pradhAnaH tathA valayAyatAnAM madhye rucakaH parvato'nyebhyo balayAyatakhena yathA pradhAnaH, sa hi rucakadvIpAntarvartI mAnuSottaraparvata iva vRttAyataiH 1malAyAta, acy.pr.| 2 vRttAyato'.pra. natayuktaM / Seseseetenese dIpa anukrama [365] ~299~ Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [6], uddezaka [-], mUlaM [16], niyukti: [85] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka sUtrakRtAja zIlAkAcAyIya ciyuta ||16|| // 148 // dIpa anukrama [367] cotaeseseaeeeeeestaese soyayojanAni parikSepeNeti, tathA sa bhagavAnapi tadupamaH yathA tAvAyatavRttatAbhyAM zreSThau evaM bhagavAnapi jagati-saMsAre zrImahA|bhUtiprajJA-prabhUtazAnaH prajJayA zreSTha ityarthaH, tathA aparamunInAM madhye prakarSeNa jAnAtIti prajJaH evaM tatsvarUpavidaH 'udAhu' udA cIrastutya. hRtavanta uktavanta ityarthaH // 15 // kizcAnyat-nAsyottara:-pradhAno'nyo dharmo vidyate ityanuttaraH tamevambhUtaM dharma 'ut' prAbalyena 'IrayitvA' kathayitA prakAzya 'anuttara' pradhAnaM 'dhyAnavaraM dhyAnazreSTha dhyAyati, tathAhi-utpannajJAno bhagavAn yoganirodhakAle sUkSma kAyayoga nirundhana zukladhyAnasya tRtIya bhedaM sUkSmakriyamapratipAtAkhyaM tathA niruddhayogazcaturtha zukradhyAnabhedaM nyupara-18 takriyamaniSattAruyaM dhyAyati, etadeva darzayati-suSTu zulavatzuklaM dhyAnaM tathA apagataM gaNDam-apadravyaM yasya tadapagaNDaM ni-18 >SArjunasuvarNavat zuklaM yadivA-apagaNDam --udakaphenaM tattulyamiti bhAvaH / tathA zalenduvadekAntAvadAta-zubhra zuklaM-zukladhyA-1 nottaraM bhedadvayaM dhyAyatIti // 16 // apica aNuttaraggaM paramaM mahesI, asesakammaM sa visohittaa| siddhiM gate sAimaNaMtapatte, nANeNa sIleNa ya daMsaNeNa // 17 // rukkhesu NAte jaha sAmalI vA, jassi rati veyayatI suvannA / vaNesu vA gaMdaNamAGa seTuM, nANeNa sIleNa ya bhUtipanne // 18 // Sasass89-90090090sae // 148 // ~300~ Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [6], uddezaka [-], mUlaM [18], niyukti: [85] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka eesease ||18|| tathA'sau bhagavAn zailezyavasthApAditazukladhyAnacaturthabhedAnantaraM sAdhaparyavasAnAM siddhigati paJcamI prAptaH, siddhigatimeva vizinaSTi-anuttarA cAsau sarvottamatvAdagyA ca lokAgravyavasthitakhAdanuttarAmyA tAM 'paramA' pradhAnA 'mhrssi|' asAvatyantograta| povizeSaniSTapsadehavAd azeSa karma-jJAnAvaraNAdikaM 'vizodhya' apanIya ca viziSTena jAnena darzanena zIlena ca kSAyikeNa siddhigatiM prApta iti mIlanIyam // 17 // punarapi dRSTAntadvAreNa bhagavataH stutimAha-vRkSeSu madhye yathA 'jJAta' prasiddho devakuruvyavasthitaH zAlmalIvRkSaH, sa ca bhavanapatikrIDAsthAnaM, 'yatra' vyavasthitA anyatazcAgatya 'suparNA' bhavanapativizeSA 'rati' ramaNakrIDA 'vedayanti' anubhavanti, vaneSu ca madhye yathA nandanaM vanaM devAnAM krIDAsthAnaM pradhAna evaM bhagavAnapi 'jJAnena' kevalAkhyena samastapadArthAvirbhAvakena 'zIlena' ca cAritreNa-pathAruyAtena 'zreSThaH pradhAnaH 'bhUtiprajJaH' pravRddhajJAno bhagavAniti // 8 // 18 // apica thaNiyaM va sadANa aNuttare u, caMdo va tArANa mahANubhAve / gaMdhesu vA caMdaNamAhu sehUM, evaM muNINaM apaDinnamAhu // 19 // jahA sayaMbhU udahINa seTe, nAgesu vA dharaNiMdamAhu sette| khoodae vA rasa vejayaMte, tavovahANe muNivejayaMte // 20 // 7a9393030393030seaso dIpa anukrama [369] ose ~301 ~ Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [6], uddezaka [-], mUlaM [20], niyukti: [85] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH sUtrakatAeM prata sUtrAMka ||20|| cAryAMyattiyutaM // 149 // dIpa yathA zabdAnA madhye 'stanitaM' meghagarjitaM tad 'anuttara' pradhAna, tuzabdo vizeSaNArthaH samuccayArtho vA, 'tArakANAM ca zrImahAnakSatrANAM madhye yathA candro mahAnubhAvaH sakalajananivRttikAriNyA kAntyA manoramaH zreSThaH, 'gandheSu' iti guNaguNinoramedAnma-18 | tublopAdvA gandhavatsu madhye yathA 'candana' gozIrSakAkhyaM malayajaM vA tajjJAH zreSThamAhuH, evaM 'munInA' maharSINAM madhye bhagavantaM || nAva pratijJA ihalokaparalokAzaMsinI vidyate ityapratijJastamevambhUtaM zreSThamAhuriti // 19 // apica-vayaM bhavantIti svayambhuvodevAH te tatrAMgatya ramantIti svayambhUramaNaH tadevam 'udadhInAM samudrANAM madhye yathA svayambhUramaNaH samudraH samastadvIpasAgarapa-12 yentavartI 'zreSThaH' pradhAnaH 'nAgeSu ca bhavanapativizeSeSu madhye 'dharaNendra' dharaNaM yathA zreSThamAhuH, tathA 'khoodae' iti ikSurasa ivodakaM yasya sa ikSurasodakaH sa yathA rasamAzritya 'vaijayantaH' pradhAnaH svaguNairaparasamudrANAM patAkevopari vyavasthitA evaM 'tapaupadhAnena' viziSTatapovizeSeNa manute jagatakhikAlAvasthAmiti 'muniH' bhagavAn 'vaijayantaH' pradhAnaH, samastalokasya mahAtapasA vaijayantIvopari vyavasthita iti // 20 // hatthIsu erAvaNamAhu NAe, sIho migANaM salilANa gNgaa| | // 14 // pakkhIsu vA garule veNudevo, nivANavAdINiha NAyaputte // 21 // johesu NAe jaha vIsaseNe, pupphesu vA jaha arviNdmaahu| Beatsersemeseseser anukrama [371] ~302 ~ Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [6], uddezaka [-], mUlaM [22], niyukti: [85] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata sUtrAMka ||22|| dIpa anukrama [373] khattINa seTe jaha daMtavakke, isINa seTre taha vaddhamANe // 22 // 'hastiSu' karivareSu madhye yathA 'airAvaNaM zakravAhanaM 'jJAta' prasiddhaM dRSTAntabhUtaM vA pradhAnamAhustajjJAH, 'mRgANAM ca zvApadAnAM madhye yathA 'siMha' kesarI pradhAna tathA bharatakSetrApekSayA 'salilAnAM madhye yathA gaGgAsalilaM pradhAnabhAvamanubhavati, 'pakSiSu' madhye yathA garutmAn veNudevAparanAmA prAdhAnyena vyavasthitaH, evaM nirvANaM-siddhikSetrAkhyaM karmacyutilakSaNaM vA kharUpatastadupAyaprAptihetuto vA badituM zIlaM yeSAM te tathA teSAM madhye jJAtA:-kSatriyAsteSAM putraH-apatyaM jJAtaputra:-zrImanmahAvIravardhamAnakhAmI sa pradhAna iti, ythaavsthitnirvaannaarthvaadikhaadityrthH|| 21 // apica-yodheSu madhye 'jJAto vidito dRSTAntabhUto vA vizvA-hastyazvarathapadAticaturaGgabalasametA senA yasya sa vizvasenaH-cakravartI yathA'sau pradhAnaH, puSpeSu ca madhye yathA aravinda pradhAnamAhuH, tathA kSatAt trAyanta iti kSatriyAH teSAM madhye dAntA-upazAntA yasya vAkyenaiva zatravaH sa dAntavAkyA-cakravartI | yathA'sau zreSThaH / tadevaM bahUn dRSTAntAn prazastAn pradazyAMdhunA bhagavantaM dAAntikaM khanAmagrAhamAha tathA RSINAM madhye zrImAn vardhamAnakhAmI zreSTha iti // 22 // tathA dANANa seTraM abhayappayANaM, saccesu vA aNavajaM vyNti| tavesu vA uttama baMbhaceraM, loguttame samaNe nAyaputte // 23 // 1 tyabhiprAyaH pra.. esteemesesee Sinatandionary.org ~303~ Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [6], uddezaka [-], mUlaM [24], niyukti: [85] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata sUtrAMka zIlAsAcAyAyatiyutaM ||24|| dIpa anukrama [375] 6 zrImahAThiINa seTA lavasattamA vA, sabhA suhammA va sabhANa setttthaa|' vIrastutya. nibANaseTA jaha sabadhammA, Na NAyaputtA paramatthi nANI // 24 // tathA khaparAnugrahArthamarthine dIyata iti dAnamanekadhA, teSAM madhye jIvAnAM jIvitArthinAM trANakArinAdamayapradAna zreSTha, taduktam-"dIyate priyamANasya, koTiM jIvitameva vA / dhanakoTi na gRhNIyAt , sarvo jIvitumicchati // 1 // " iti, gopAlA-18 janAdInAM dRSTAntadvAreNArthoM buddhI sukhenArohatItyataH abhayapradAnaprAdhAnyakhyApanArtha kathAnakamidaM vasantapure nagare aridamano nAma rAjA, sa ca kadAcicaturvadhasameto vAtAyanasthaH krIDAyamAnastiSThati, tena kadAcicoro raktakaNavIrakatamuNDamAlo raktaparidhAno raktacandanopalisava prahatavadhyaDiNDimo rAjamArgeNa nIyamAnaH sapatnIkena dRSTaH, dRSTvA ca tAbhiH pRSTa-kimanenAkArIti !, tAsAmekena rAjapuruSeNA''veditaM yathA-paradravyApahAreNa rAjaviruddhamiti, tata ekayA rAjA vijJapto yathA-yo bhavatA mama prAya||8| varaH pratipannaH so'dhunA dIyatAM yenAhamasyopakaromi kizcit , rAjJApi pratipatra, tatastayA snAnAdipuraHsaramalaGkAreNAlahato dInArasahasranyayena paJcavidhAn zabdAdIn viSayAnekamahaH prApitaH, punarvitIyayA'pi tathaiva dvitIyamaho dInArazatasahasravyayena lAlitaH, tatastutIyayA tRtIyamaho dInArakoTinyayena satkAritaH, caturthyA tu rAjAnumatyA bharaNAdrakSitaH abhayapradAnena, tato'- // 15 // sAvanyAbhihasitA nAssa khayA kizciddattamiti, tadevaM tAsAM parasparavahUpakAraviSaye vivAde rAjJA'sAveva cauraH samAhUya pRSTo yathA / | kena tava pahUpakRtamiti, tenApyabhANi yathA-na mayA maraNamahAbhayabhItena kiJcit svAnAdikaM sukhaM vyajJAyIti, abhyprdaanaakrnn-13|| Sama999090a0rmeramaste ~304 ~ Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [6], uddezaka [-], mUlaM [24], niyukti: [85] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata sUtrAMka ||24|| dIpa anukrama [375] eacocreeneraceaeeserevedever nena punarjanmAnamivAtmAnamavaimIti, ataH sarvadAnAnAmabhayapradAnaM zreSThamiti sthitam / tathA satyeSu ca vAkyeSu yadU 'anavam' apApaM parapIDAnutpAdakaM tat zreSThaM vadanti, na punaH parapIDotpAdakaM satyaM, sadbhyo hitaM satyamitikRkhA, tathA coktam-"loke'pi zrUyate vAdo, yathA satyena kauzikaH / patito vadhayuktena, narake tInavedane // 1 // " anyacca---"taheba kANaM kANatti, paMDagaM paMDagati vA / vAhiyaM vApi rogiti, teNaM coroti no vade // 1 // " tapassu madhye yathaivottamaM navavidhaprahagupyupetaM brhmcry| pradhAnaM bhavati tathA sarvalokottamarUpasampadA-sarvAtizAyinyA zaktyA kSAyikajJAnadarzanAbhyAM zIlena ca 'jJAtaputro' bhagavAn / zramaNaH pradhAna iti // 23 // kizca-sthitimatAM madhye yathA 'lavasattamAH paJcAnuttaravimAnavAsino devAH sarvotkRSTasthitivartinaH pradhAnAH, yadi kila teSAM sapta labA AyuSkamabhaviSyattataH siddhigamanamabhaviSyadityato lavasattamAste'bhidhIyante, 'sabhAnAM ca' parSadAM ca madhye yathA saudharmAdhiSaparSacchreSThA bahubhiH krIDAsthAnairupetakhAtathA yathA sarve'pi dharmA 'nirvANazreSThAH' mokSapradhAnA bhavanti, kuprAvacanikA api nirvANaphalameva khadarzanaM buvate yataH, evaM 'jJAtaputrAt' vIravardhamAnakhAminaH sarvajJAt sakA|zAt 'paraM' pradhAnaM anyavijJAnaM nAsti, sarvathaiva bhagavAnaparajJAnimyodhikajJAno bhavatIti bhAvaH // 24 // kizcAnyat puDhovame dhuNai vigayagehI, na saNNihiM kuvati Asupanne / tariuM samudaM va mahAbhavoghaM, abhayaMkare vIra aNaMtacakkhU // 25 // 702003930292900202012900rna ~305~ Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [6], uddezaka [-], mUlaM [26], niyukti: [85] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata sUtrAMka ||26|| sUtrakRtAcaM zIlAkAcArgIya ciyutaM // 151 // dIpa anukrama [377] kohaM ca mANaM ca taheva mAyaM, lobhaM cautthaM ajjhatthadosA / 6 bhImahA cIrastutya. paANi vaMtA arahA mahesI, Na kubaI pAva Na kAravei // 26 // sa hi bhagavAn yathA pRthivI sakalAdhArA vartate tathA sarvasancAnAmabhayapradAnataH sadupadezadAnAdvA sattvAdhAra iti, yadivAyathA pRthvI sarvasahA evaM bhagavAn parISahopasargAn samyak sahata iti, tathA 'dhunAti' apanayatyaSTaprakAraM kameMti zeSaH, tathA'bigatA' pralInA sabAhyAbhyantareSu vastupu 'gRddhiH' gAyamabhilAyo yasya sa vigatagRddhiH, tathA sabidhAna sanidhiH, saca dravyasanidhiH dhanadhAnyahiraNyadvipadacatuSpadarUpaH bhAvasanidhistu mAyA krodhAdayo vA sAmAnyena kaSAyAstamubhayarUpamapi saMnidhi na karoti bhagavAn , tathA 'AzuprajJaH sarvatra sadopayogAt na chAsthavanmanasA paryAlocya padArthaparicchittiM vidhatte, sa evambhUtaH tarinA samudramivApAraM 'mahAbhavaughaM caturgatika saMsArasAgaraM bahuvyasanAkulaM sarvottama nirvANamAsAditavAn, punarapi tameva vizinaSTi-'abhayaM prANinAM prANarakSArUpaM khataH paratazca sadupadezadAnAt karotItyabhayaMkarA, tathA'STaprakAra kameM vizeSa-1|| jerayati-prerayatIti vIra, tathA 'anantam' aparyavasAnaM nityaM jJeyAnantakhAdvA'nantaM cakSariva cakSuH-kevalajJAnaM yasya sa tatheti // 151 // // 25 // kizcAnyat-'nidAnocchedena hi nidAnina ucchedo bhavatIti nyAyAt saMsArasthiteca krodhAdayaH kaSAyAH kAraNamata etAn adhyAtmadoSAMzcaturo'pi krodhAdIn kaSAyAn 'vAntvA' parityajya asau bhagavAn 'arhan tIrthakata jAtA, tathA maha Caeeeeee ~306~ Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [6], uddezaka [-], mUlaM [26], niyukti: [85] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata sUtrAMka ||26|| dIpa anukrama [377] zarSiH , evaM paramArthato maharSilaM bhavati yadyadhyAtmadoSA na bhavanti, nAnyatheti, tathA na khataH 'pApaM sAvadyamanuSThAnaM karoti nApyanyaiH kArayatIti // 26 // kizcAnyat kiriyAkiriyaM veNaiyANuvAyaM, aNNANiyANaM paDiyacca ThANaM / se sabavAyaM iti veyaittA, uvaTTie saMjamadIharAyaM // 27 // se vAriyA itthI sarAibhattaM, uvahANavaM dukkhakhayaTTayAe / logaM vidittA AraM paraM ca, sarva pabhU vAriya sabavAraM // 28 // socA ya dhammaM arahaMtabhAsiyaM, samAhitaM aTThapadovasuddhaM / taM sadahANA ya jaNA aNAU, iMdA va devAhiva Agamissati // 29 // tibemi (gAthAgraM0 390) iti zrI vIratthutInAma cha?majjhayaNaM samattaM // tathA sa bhagavAn kriyAvAdinAmakriyAvAdinA vainayikAnAmajJAnikAnAM ca 'sthAnaM pakSamabhyupagatamityarthaH, yadivA-khIyate'sminniti sthAnaM-durgatigamanAdikaM 'pratIya paricchidya samyagavabudhyetyarthaH, eteSAM ca svarUpamuttaratra nyakSeNa vyAkhyAsyA psettesesesesestaeeeees andiorary.om ~307~ Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [6], uddezaka [-], mUlaM [29], niyukti: [85] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: SON prata sUtrAMka ||29|| dIpa anukrama [380] sUtrakRtAmA , lezatastvidaM-kriyaiva paralokasAdhanAyAlamityevaM vadituM zIlaM yeSAM te kriyAvAdinaH, teSAM hi dIkSAta eva kriyArUpAyA zrImahAzIlAkA- mokSa ityevamabhyupagamaH, akriyAvAdinastu jJAnavAdinaH, teSAM hi yathAvasthitavastuparijJAnAdeva mokSaH, tathA coktam-"pazcarvi- vIrastutya. cAryAMva- zatitacano, yatra tatrAzrame rataH / zikhI muNDI jaTI vApi, siyate nAtra saMzayaH // 1 // " tathA vinayAdeva mokSa ityevaM gociyutaM zAlakamatAnusAriNo vinayena carantIti vainayikA vyavasthitAH, tathA'jJAnamebahikAmuSmikAyAlamityevamajJAnikA vyavasthitAH, ityevaMrUpaM teSAmabhyupagamaM parichiya-khataH samyagavagamya samyagavabodhena, tathA sa eva vIravardhamAnakhAmI sarvamanyamapi bauddhAdika // 152 // yaM kazana bAdamaparAn sacAn yathAvasthitataccopadezena 'vedayitvA' parijJApyopasthitaH samyagutthAnena saMyame vyavakhito na tu181 yathA anye, taduktam-"yathA pareSAM kathakA vidagdhAH, zAkhANi kRtA laghutAmupetAH / ziSyairanujJAmalinopacArikRladoSA-118 svayi te na santi // 1 // " iti 'dIrgharAtram' iti yAvajjIvaM saMyamotthAnenotthita iti // 27 // apica-sa bhagavAn || vArapitvA-pratiSidhya kiM tadityAha-'striyam' iti trIparibhoga maithunamityarthaH, saha rAtribhaktena vartata iti sarAtribhaktaM, upala-1 kSaNArthavAdasAnpadapi prANAtipAtaniSedhAdikaM draSTavyaM, tathA upadhAna-tapastadvidyate yasyAsI upadhAnavAna-taponiSTaptadehA, kima-13 themiti darzayati-duHkhayatIti duHkham-aSTaprakAra karma tasya kSayA-apagamastadartha, kica-lokaM vidilA 'Aram' ihalo-|| DA kAkhyaM 'paraM' paralokAkhyaM yadivA-AraM-manuSyalokaM pAramiti-nArakAdikaM svarUpatastatprAptihetutaca vidikhA sarvametat | // 152 // ISI'prabhu' bhagavAn 'sarvavAra' bahazo nivAritavAna , etaduktaM bhavati-prANAtipAtaniSedhAdikaM khato'nuSThAya parAMdha sthApitavAn , na pa! hi khato'sthitaH parAMca sthApayitumalamityarthaH, taduktam-"bruvANo'pi nyAyyaM khavacanaviruddhaM vyavaharan , parAnnAlaM kathidamayitu-1 anNtrN ~308~ Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||29|| dIpa anukrama [380] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 6 ], uddezaka [-], mUlaM [29], niryukti: [85] muni dIparatnasAgareNa saMkalita ...... AgamasUtra [02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH madAntaH svayamiti / bhavAnnibhityaivaM manasi jagadAdhAya sakalaM, svamAtmAnaM tAvaddamayitumadAntaM vyavasitaH // 1 // " iti tathA"titthayaro caunANI suramahio sijjhiyavadhUyaMmi / aNimUhiyabalavirao savatthAmesu ujjamai // 1 // ityAdi" // 28 // sAmprataM sudharmasvAmI tIrthakaraguNAnAkhyAya svaziSyAnAha - 'socA ya' ityAdi, zrukhA ca durgatidhAraNAddharma- zrutacAritrAkhyamaInirbhASitaM samyagAkhyAtamarthapadAni -yuktayo hetavo vA tairupazuddham avadAtaM sayuktikaM saddhetukaM vA yadivA arthaH- abhidheyaiH | padaiva vAcakaiH zabdaiH upa-sAmIpyena zuddha-nirdoSa, tamevambhUtamadbhirbhASitaM dharma zradadhAnAH, tathA'nutiSThanto 'janA' lokA 'anAyuSaH' apagatAyuH karmANaH santaH siddhAH sAyuSavendrAyA devAdhipA AgamiSyantIti / itizabdaH parisamAptau trayImIti pUrvavat / / 29 / / iti vIrastavAkhyaM SaSThamadhyayanaM parisamAptamiti // Education intimation - 1] tIrthaMkaradhanI suramahitaH sevitamye dhune, animUhita lavIrthaH sarvasthAnodyacchati // 1 // atra SaSThaM adhyayanaM parisamAptaM For First Use Only ~309~ Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [29] dIpa anukrama [380] sUtrakRtA zIlAGkAcAya ciyutaM "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [7], uddezaka [-] mUlaM [29...], niryukti: [86] muni dIparatnasAgareNa saMkalita ...... AgamasUtra [02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH opp - 04010 uktaM SaSThamadhyayanaM sAmprataM saptamamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH ihAnantarAdhyayane mahAvIrasya guNotkIrttanataH suzIlaparibhASA kRtA, tadanantaraM tadviparyastAH kuzIlAH paribhASyante, tadanena sambandhenAyAtasyAsyAdhyayanasya calAryanuyogadvArANi vyaa||153||4| varNanIyAni, tatrApyupakramAntargato'rthAdhikAro'yaM, tadyathA-kuzIlAH- paratIrthikAH pArzvasyAdayo vA svayudhyA azIlAca gRhatsyAH pari-samantAt bhASyante pratipAdyante tadanuSThAnatastadvipAkadurgatigamanatatha nirUpyanta iti tathA tadviparyayeNa kacitsuzI lAveti, nikSepatridhA - oghanAmasUtrAlApakabhedAt, tatraudhaniSpannanikSepe'dhyayanaM, nAmaniSpatre kuzIlaparibhASeti, etadadhikRtya nirmuktikRdAha sIle cakka dabve pAuraNAbharaNabhoyaNAdIsu / bhAve u ohasIlaM abhikkhamAsevaNA caiva // 86 / / Education Intimatio atha saptamaM adhyayanaM prArabhyate // 'zIle' zIlaviSaye nikSepe kriyamANe 'catuSka' miti nAmAdizcaturdhA nikSepaH, tatrApi nAmasthApane kSuNNatAdnAdRtya 'dravyam' iti dravyazIlaM prAvaraNAbharaNabhojanAdiSu draSTavyaM asthAyamarthaH yo hi phalanirapekSastatsvabhAvAdeva kriyAsu pravartate sa tacchIlaH, tatreha prAvaraNazIla iti prAvaraNaprayojanAbhAve'pi tAcchIlyAnnityaM prAvaraNasvabhAvaH prAvaraNe vA dattAvadhAnaH, evamAbharaNamojanAdigvapi draSTavyamiti yo vA yasya dravyasya cetanAcetanAdeH khabhAvastad dravyazIlamityucyate, bhAvazIlaM tu dvighA - oghazIlamAbhIkSNyasevanAzIlaM ceti // tatraughazIlaM vyAcikhyAsurAha atra saptamaM adhyayanaM 'kuzIla paribhASA' ArabdhaM For Parts Only ~310~ 7 kuzIlaparibhASA. // 153 // www.jancibrary.org Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [29] dIpa anukrama [380] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [7], uddezaka [-] mUlaM [29...], niryukti: [87] muni dIparatnasAgareNa saMkalita ..... AgamasUtra - [02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - ohe sIlaM viratI virayAviraI ya aviratI asIlaM / dhamme NANatabAdI apasattha ahammakobAdI // 87 // tatrodhaH - sAmAnyaM sAmAnyena sAvadyayogavirato viratAvirato vA zIlavAn bhaNyate, tadviparyasto'zIlavAniti, AbhIkSNyasevAyAM tu-anavaratasevanAyAM tu zIlamidaM tadyathA - 'dharme' dharmaviSaye prazastaM zIlaM yadutAnavaratApUrvajJAnArjanaM viziSTatapaHkaraNaM vA AdigrahaNAdanavaratAbhigrahagrahaNAdikaM parigRhyate, aprazasta bhAvazIlaM ladharmapravRttirvAhmA AntarA tu krodhAdiSu pravRttiH, AdigrahaNAt zeSakapAyAzrauryAbhyAkhyAna kalahAdayaH parigRbanta iti / sAmprataM kuzIlaparibhASAkhyasyAdhyayanasyAnvarthatA darzayitumAhaparibhAsiyA kusIlA ya ettha jAvaMti aviratA keI / suti pasaMsA suddho kutti durgachA aparisruddho // 88 // pari-samantAt bhASitAH - pratipAditAH 'kuzIlAH kutsitazIlAH paratIrthikAH pArzvasvAdayazca cazabdAt yAvantaH keca nAviratA asminityata idamadhyayanaM kuzIlaparibhASetyucyate, kimiti kuzIlA azuddhA gRjhante ityAha-murityayaM nipAtaH prazaM sAyAM zuddhaviSaye vartate, tadyathA - saurAjyamityAdi, tathA kurityayamapi nipAto jugupsAyAmazuddhaviSaye vartate, kutIrthaM kugrAma ityAdi / yadi kutsitazIlAH kuzIlAH, kathaM tarhi ? paratIrthikAH pArzvasthAdayazca tathAvidhA bhavantItyAha- aphApaDisevi NAmaM bhujjo pa sIlavAdI ya / phAsuM vayaMti sIlaM aphAsuyA mo arbhujaMtA // / 89 / / astyayaM zIlazabdastatsvAbhAvye, tathAhi yaH phalanirapekSaH kriyAkhAbharaNAdikAsu pravartate sa ceha dravyazIlakhena pradarzitaH, astyupazamapradhAne cAritre, tathAhi tatpradhAnaH zIlavAnayaM tapakhIti, tadviparyayeNa duHzIla iti, sa ceha bhAvazIlagrahaNenopAtta iti, iha ca yatInAM dhyAnAdhyayanAdikaM muklA dharmAdhArazarIratatpAlanAhAravyApAraM ca mukkhA nAparaH kathivyApAro'stItyatasta For Fans at Use Only 'oghazIlaM' zabdasya vyAkhyA, 'kuzIlaparibhASA' adhyayanasya anvarthatA ~311~ www.ncbrary.org Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [7], uddezaka [-], mUlaM [1], niyukti: [89] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata sUtrAMka ||1|| sUtrakRtA zIlAkA- cArSIyattiyuta // 15 // dIpa anukrama [381] dAzrayaNenaiva suzIlakha duHzIlakhaM ca cintyate, tatra kutIrthika pArzvasthAdirvA aprAsukaM-sacittaM pratisevituM zIlamasya sa bhavatya- kuzIlaprAsukapratisevI nAmazabdaH sambhAvanAyAM 'bhUyaH punardhAcchiIlavantamAtmAnaM vadituM zIlaM yasya sa zIlavAdI, kimityevaM ?-yataH paribhASA. 'prAsukam' acetanaM zIla badanti, idamuktaM bhavati-yaH prAsukamudgamAdidoSarahitamAhAraM bhare taM zIlavantaM vadanti tajjJAH , tathA-IMS hi-yatayo prAsukamudramAdidoSadRSTamevAhAramabhujAnAH zIlabanto bhaNyante, netara iti khitaM, mozabdasa nipAtasenApadhAraNArtha-18 khAditi / / aprAsukabhojitena kuzIlakhaM pratipAdayituM dRSTAntamAha jaha NAma goyamA caMDIdevagA vAribhaddagA ceva / je agnihotsavAdI jalasoya je ya icchati // 9 // yatheti dRSTAntopakSepArtha, nAmazabdo vAkyAlaGkAre, 'gautamA' iti gobatikA gRhItazikSaM laghukAyaM vRSabhamupAdAya dhAnyAparthe / pratigRhamaTanti, tathA 'caMDIdevagA' iti cakradharaprAyAH evaM 'vAribhadrakA' anbhavAH zaivalAzino nityaM snAnapAdAdidhAvanAbhi-10 ratA vA tathA ye cAnye 'agnihotravAdinaH' agnihotrAdeva svargagamana micchanti ye cAnye jalazaucamicchanti bhAgavatAdayaste sarvekapyaprAsukAhAramojikhAt kuzIlA iti, cazabdAta ye ca khayathyAH pArzvasyAdaya udgamAghazuddhamAhAraM bhuJjate te'pi kazIlA iti / 181 |gato nAmaniSpano nikSepaH, sAmprataM sUtrAlApakaniSpane nikSepe askhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyaM, sacedaM puDhavI ya AU agaNI ya vAU, taNa ruksa bIyA ya tasA ya pANA / je aMDayA je ya jarAu pANA, saMseyayA je rasayAbhihANA // 1 // // 15 // kuzIlatva pratipAdane dRSTAMta:, mUla sUtrasya Arambha: ~312~ Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [7], uddezaka [-], mUlaM [2], niyukti: [90] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata sutrAMka ||2|| dIpa anukrama [382] eyAI kAyAI paveditAI, etesu jANe paDileha sAyaM / eteNa kAeNa ya AyadaMDe, etesu yA vippariyAsurviti // 2 // 'pRthivIM pRthivIkAyikAH saccAH cakAraH khagatabhedasaMsUcanArthaH, sa cArya bhedaH-pRthivI kAyikAH sUkSmA bAdarAva, te |ca pratyekaM paryAptakAparyAptakabhedena dvidhA, evamaekAyikA api tathA'gnikAyikA vAyukAyikAzca draSTavyAH, vanaspatikAyikAn bhedena darzayati-tRNAni' kuzAdIni 'vRkSAzca' azvatthAdayo 'bIjAni' zAlyAdIni evaM vallIgulmAdayo'pi vanaspatibhedA draSTacyA, trasyantIti 'sA' dvIndriyAdayaH 'prANA: prANinaH ye cANDAjAtA aNDajAH-zakunisarImapAdayaH 'ye ca jarAyujA' jambAlaveSTitAH samutpadyante, te ca gomahiSyajAvikamanuSyAdayaH, tathA saMkhedAjAtA: saMkhedajA yUkAmatkuNakumyAdayaH 'ye ca rasajAbhidhAnA' daghisauvIrakAdiSu rUtapakSmasanibhA iti // 1 // nAnAbhedabhinna jIvasaMghAtaM pradAdhunA tadupadhAte doSaM pradazayitumAha-'ete' pRthivyAdayaH 'kAyA' jIvanikAyA bhagavadbhiH 'praveditAH' kathitAH, chAndasakhAnapuMsakaliGgatA, 'eteSu ca pUrva pratipAditeSu pRthivIkAyAdiSu prANiSu 'sAtaM sukhaM jAnIhi, etaduktaM bhavati-sarve'pi savAH sAtaiSiNo duHkhadviSazceti zAkhA | 'pratyupekSakha' kuzAgrIyayA budhA paryAlocayeti, yathaibhiH kAyaiH samArabhyamANaiH pIJcamAnairAtmA daNDyate, etatsamArambhAdAtmada-19 iNDo bhavatItyarthaH, athavaibhireva kAyarye 'AyatadaNDA' dIrghadaNDAH, etaduktaM bhavati- etAn kAyAn ye dIrghakAlaM daNDayanti pIDayantIti, teSAM yadbhavati tadarzayati--te eteSveva-pRthivyAdikAyeSu vividham anekaprakAraM pari-samantAd Azu-kSipramupa Stotressestaeesesesecraesese Swamirary om ~313~ Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [7], uddezaka [-], mUlaM [2], niyukti: [90] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata sUtrAka ||2|| sesesesedese dIpa anukrama [382] sUtrakatAGga sAmIpyena yAnti-vrajanti, teSveva pRthivyAdikAyeSu vividhamanekaprakAraM bhUyo bhUyaH samutpadyanta ityarthaH, yadivA-viparyAso-47kuzIlazIlAkA vyatyayaH, mukhArthimiH kAyasamArambhaH kriyate tatsamArambheNa ca duHkhamevAvApyate na sukhamiti, yadivA kutIthikA mokSArthametaiH paribhASA. cAya-1 kAryayoM kriyAM kurvanti tayA saMsAra eva bhavatIti // 2 // yathA cAsAvAyatadaNDo mokSArthI tAn kAyAn samArabhya tadviparyayAt siyutaM saMsAramAnoti tathA drshyti||155| jAIpahaM aNuparivahamANe, tasathAvarehiM viNighAyameti / se jAti jAti bahukUrakamme, jaM kubatI mijati teNa bAle // 3 // assi ca loe aduvA paratthA, sayaggaso vA taha annahA vaa| saMsAramAvanna paraM paraM te, baMdhati vedaMti ya duniyANi // 4 // jAtInAm ekendriyAdInAM panthA jAtipathaH, yadivA-jAtiH-utpattirvadho maraNa jAtizca vadhazca jAtivadhaM tad 'anuparivartamAna' ekendriyAdiSu paryaTan janmajarAmaraNAni vA bahuzo'nubhavan 'base tejovAyudvIndriyAdiSu 'sthAvareSu ca pRthivyambuvanaspatiSu samutpannaH san kAyadaNDavipAkajena karmaNA bahuzo 'cinighAta' vinAzameti-avApnoti 'sa' AyatadaNDo'sumAna ra | 'jAti jAtim' utpattimutpattimavApya bahUni krUrANi-dAruNAnyanuSThAnAni yasa sa bhavati bahukUrakarmA, sa evambhUto nirvi|| vekaH sadasadvivekazUnyakhAt bAla iva bAlo yasthAmekendriyAdikAyAM jAtI yatprANyupamardakAri karma kurute sa tenaiva karmaNA 'mI Receaesea ~314~ Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka // 4 // dIpa anukrama [384] "sUtrakRt" - aMgasUtra -2 (mUlaM+niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [7], uddezaka [-], mUlaM [4], niryuktiH [90] muni dIparatnasAgareNa saMkalita ..... AgamasUtra - [02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH yate' triyate pUryate yadivA 'mI hiMsAyA~' mIyate hiMsyate athavA cahukrUrakarmeti cauro'yaM pAradArika iti vA ityevaM tenaiva | karmaNA mIyate - paricchidyata iti // 3 // // ka punarasI taiH karmabhirmIyate iti darzayati-yAnyAzukArINi karmANi tAnyasminneva | janmani vipAkaM dadati, athavA parasmin janmani narakAdau tasya karma vipAkaM dadati, ekasminneva janmani vipAkaM tIvraM dadati 'zatAgrazo ve 'ti bahuSu janmasu yenaiva prakAreNa tadazubhamAcaranti tathaivodIryate tathA - 'anyathA veti, idamuktaM bhavatikiJcitkarma tadbhava eva vipAkaM dadAti kiJcica janmAntare, yathA - mRgAputrasya duHkhavipAkAkhye vipAkazrutAGgazrutaskandhe kathitamiti, dIrghakAlasthitikaM khaparajanmAntaritaM vedyate, yena prakAreNa sakRttathaivAnekazo vA yadivA'nyena prakAreNa sakRtsahasrazo vA zirazchedAdikaM hastapAdacchedAdikaM cAnubhUyata iti, tadevaM te kuzIlA AyatadaNDAzcaturgatikasaMsAramApannA arahaTTaghaTIyantranyAyena saMsAraM paryaTantaH paraM paraM prakRSTaM prakRSTaM duHkhamanubhavanti, janmAntarakRtaM karmAnubhavantacaikamArtadhyAnopahatA aparaM cananti vedayanti ca duSTaM nItAni durnItAni duSkRtAni na hi svakRtasya karmaNo vinAzo'stItibhAvaH, taduktam- "mA hohi re visamo jIva ! tumaM vimaNadummaNo dINo / gahu ciMtieNa phili taM dukkhaM jaM purA raiyaM // 1 // jaii pavisasi pAyAlaM aDavi vadariM gRhaM samuI / putrakayAu na cukasi appANaM ghAyase jaici // 2 // // 4 // evaM tAvadoSataH kuzIlAH pratipAditAH, tadadhunA pApaNDikAnadhikRtyAha- 71 mA bhava ! khaM vimanA durmanA dInaH / naiva cintitena spheTate taduHkhaM yatpurA racitaM // 1 // 2 yadi pravizati pAtAnaM aTavI vA darI guhA~ samudraM vA pUrvakRtAcaiva azyasi AtmAnaM pAtayasi yadyapi // 1 // Education intonal For First Use Only ~315~ www.laincibrary.org Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [7], uddezaka [-], mUlaM [5], niyukti: [90] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata sutrAka ||5|| sUtrakRtAI zIlAGkAcAyAyaciyutaM // 156 // dIpa anukrama [385] je mAyaraM vA piyaraM ca hiccA, samaNavae agaNiM smaarbhijaa| 7 kuzIla paribhASA. ahAhu se loe kusIladhamme, bhUtAI je hiMsati AyasAte // 5 // ujjAlao pANa nivAtaejjA, nivvAvao agaNi nivAyavejjA / tamhA u mehAvi samikkha dhamma, Na paMDie agaNi samArabhijA // 6 // 'ye' kecanAviditaparamArthA dharmArthamutthitA mAtaraM pitaraM ca tyaktA, mAtApitrordustyajatrAt tadupAdAnamanyathA zrAtaputrAdikamapi tyaktveti draSTavyaM, zramaNavrate kila vayaM samupasthitA ityevamabhyupagamyAgnikArya samArabhante, pacanapAcanAdiprakAreNa kRtakAri| tAnumatyaudezikAdiparibhogAccAgnikAyasamArambha kuyurityarthaH, atheti vAkyopanyAsArthaH, 'Ahu' riti tIrthakadgaNadharAdaya eva| muktavantaH yathA so'yaM pApaNDiko loko gRhasthaloko vAgnikAyasamArambhAt kuzIlaH kutsitazIlo dharmo yasya sa kuzIladhamoM, | ayaM kimbhUta iti darzayati--abhUvan bhavanti bhaviSyantIti bhUtAni-prANinastAnyAtmasukhArtha 'hinasti vyApAdayati, tathA hi-pazcAgnitapasA niSTaptadehAstathA'gnihotrAdikayA ca kriyayA pApaNDikAH svargAvAptimicchantIti, tathA laukikAH pacanapAcanAdiprakAreNAgnikArya samArabhamANAH sukhamabhilapantIti // 5 // anikAyasamArambhe ca yathA prANAtipAto bhavati tathA drshyitu-IN||156|| mAha-tapanatApanaprakAzAdihetuM kASThAdisamArambheNa yo'gnikArya samArabhate so'gnikAyamaparAMzca pRthivyAdhAzritAn sthAvarAMnasAMzca prANino nipAtayet, tribhyo vA manovAkAyebhya AyuSalendriyebhyo vA pAtayebhipAtayet (tripAtayet ), tathAnikAyamudakAdinA eserevercerseeneseseseservesea Hirwlanmiorary.org ~316~ Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [7], uddezaka [-], mUlaM [6], niyukti: [90] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata sUtrAMka ||6|| cekcese dIpa anukrama [386] 'nirvApayan' vidhyAparyastadAzritAnanyAMca prANino nipAtayetripAtayedvA tatroJcAlakanirvApakayoryo'gnikAyamujjvalayati sa bahU-18 nAmanyakAyAnAM samArambhakaH, tathA cAgamaH-"do bhaMte ! purisA anamantreNa saddhi agaNikArya samArabhaMti, tattha NaM ege pu-18| | rise agaNikArya ujAleha egeNaM purise agaNikArya nivavei, tesi bhaMte! purisANaM kayare purise mahAkammatarAe kayare vA purise |8| | appakammatarAe !, goyamA ! tattha NaM je se purise agaNikAyaM ujjAleha se NaM purise bahutarAgaM puDhavikArya samArabhati, evaM 8 AukArya vAukArya vaNassaikArya tasakArya appatarAgaM agaNikArya samArabhai, tattha Na je se purise agaNikArya nivAvei se | purise appatarAgaM puDhavikArya samArabhai jAva appatarAgaM tasakArya samArabhai bahutarArga agaNikArya samArabhara, se eteNaM aTeNaM goyamA! evaM cudai" | api coktam-"bhUyANaM esamAghAo, habavAho Na saMsao" ityAdi / yasmAdevaM tasmAt 'medhAvI' sada| sadvivekaH sazrutika samIkSya dharma pApADDInaH paNDito nAgnikArya samArabhate, sa eva ca paramArthataH paNDito yonikAyasamArambha|kRtAt pApAnivartata iti / / 6 // kathamagnikAyasamArambheNAparaprANivadho bhavatItyAzakyAha puDhavIvi jIvA AUvi jIvA, pANA ya saMpAima saMpayaMti / saMseyayA kaTusamassiyA ya, ete 18 dahe agaNi samArabhaMte // 7 // hariyANi bhUtANi vilaMbagANi, AhAra dehA ya puDho siyaaii| 1 bhUtAnAmeSa mAdhAto hanyavAhI na saMzayaH // Eseseversecenectioeceiverserseces ~317~ Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka |||| dIpa anukrama [388] sUtrakRtAGga zIlAGkA cAya niyutaM // 157 // "sUtrakRt" - aMgasUtra -2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 7 ], uddezaka [-], mUlaM [8], niryukti: [ 90 ] muni dIparatnasAgareNa saMkalita ..... AgamasUtra - [02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH je chiMdatI Ayasu pahuca, pAganbhi pANe bahuNaM tivAtI // 8 // jAtiM ca buddhiM ca viNAyaMte, bIyAI assaMjaya AyadaMDe / ahAhu se loeN aNajadhamme, bIyAi je hiMsati AyasAte // 9 // gabhAi mijjati buyAbuyANA, NarA pare paMcasihA kumArA / juvANagA majjhima theragA ya, ( pAThAMtare porusA ya) vayaMti te Aukhae palINA // 10 // na kevalaM pRthivyAzritA dvIndriyAdayo jIvA yApi ca pRthvI- mRlakSaNA asAvapi jIvAH, tathA Apazca- dravalakSaNA jIvAsta| dAzritAzca prANAH 'sampAtimAH zalamAdayastatra sampatanti, tathA 'saMkhedajAH' karISAdiSvindhaneSu ghuNapipIlikAkamyAdayaH kASThAdyAzritAzca ye kecana 'etAn' sthAvarajaGgamAn prANinaH sa dahed yo'grikAryaM samArabheta, tato'nikAyasamArambho mahAdoSAyeti // 7 // evaM tAvadagnikAyasamArambhakAstApasAH tathA pAkAdanivRttAH zAkyAdayazcApadiSTAH, sAmprataM te cAnye vanaspatisamArambhAdanivRttAH parAmRzyante ityAha- 'haritAni' dUrvAGkurAdInyetAnyapyAhArAdervRddhidarzanAt 'bhUtAni' jIvAH tathA 'vilasvakAnIti' jIvAkAraM yAnti vilambanti -- dhArayanti, tathAhi--kalalArbudamAMsapezIgarbhaprasavacAlakumArayutramadhyamasthAvirAva| sthAto manuSyo bhavati, evaM haritAnyapi zAlyAdIni jAtAnyabhinavAni saMjAtarasAni yauvanavanti paripakAni jIrNAni parizuSkANi mRtAni tathA vRkSA apyaGkurAvasthAyAM jAtA ityupadizyante mUlaskandhazAkhAprazAkhAdibhirvizeSaiH parivardhamAnA yuvAnaH Jan Education national For Printe ~318~ 7 kuzIlaparibhASA. // 157 // wor Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka // 10 // dIpa anukrama [390] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [7], uddezaka [-], mUlaM [10], niryuktiH [90] muni dIparatnasAgareNa saMkalita ..... AgamasUtra - [02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH Education m - yotA ityupadizyanta ityAdi zeSAsvapyavasthAsvAyojyaM, tadevaM haritAdInyapi jIvAkAraM vilambayanti tata etAni mUlaskandhazAkhApatrapuSpAdiSu sthAneSu 'pRthaka' pratyekaM 'zritAni' vyavasthitAni, na tu mUlAdiSu sarveSvapi samuditeSu eka eva jIvaH, etAni | ca bhUtAni sazyeyAsa tyAnanta bhedabhinnAni vanaspatikAyAzritAnyAhArArtha dehopacayArtha dehakSata saMrohaNArthaM vA''tmasukhaM 'pratItya' | Azritya yacchinatti sa 'prAgalbhyAt' ghArthyAvaSTambhAdbahUnAM prANinAmatipAtI bhavati, tadatipAtAcca niranukrozatayA na dharmo nApyAtmasukhamityuktaM bhavati // 8 // kiJca - 'jAtim' utpattiM tathA aGkurapatramUlaskandhazAkhAprazAkhAbhedena vRddhiM ca vinAzayan bIjAni ca tatphalAni vinAzayan haritAni chinacIti, 'asaMyataH' gRhasthaH prabrajito vA tatkarmakArI gRhastha eva, sa ca haritacchedavidhAyyAtmAnaM daNDayatItyAtmadaNDaH, sa hi paramArthataH paropaghAtenAtmAnamevopahanti, athazabdo vAkyAlaGkAre 'AhuH' evamuktavantaH kimuktavanta iti darzayati-yo haritAdicchedako niranukrozaH 'saH' asin loke 'anAryadharmA' krUrakarmakArI bhavatItyarthaH, sa ca ka evambhUto yo dharmApadezenAtmasukhArtha vA bIjAni asya copalakSaNArthaMlAt vanaspatikArya hinasti sa pApaNDikaloko'nyo vA'nAryadharmA bhavatIti sambandhaH ||9|| sAmprataM haritacchedakarmavipAkamAha -- iha vanaspatikAyo| pamardakAH bahuSu janmasu garbhAdikAsvavasthAsu kalalArbudamAMsapezIrUpAsu mriyante, tathA 'bruvanto'bruvantazca' vyaktavAco'vyaktavAcaca tathA pare narAH paJcazikhAH kumArAH santo mriyante, tathA yuvAno madhyamavayasaH sthavirAtha kacitpATho 'majjhimaporusA ya'ti tatra 'madhyamA' madhyamavayasaH 'porusA ya'tti puruSANAM caramAvasthAM prAptA atyantavRddhA evetiyAvat, tadevaM sarvA For First Use Only ~319~ www.ncbrary.org Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [7], uddezaka [-], mUlaM [10], niyukti: [90] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: paribhASA. prata sUtrAMka ||10|| sUtrakRtA zIkAkAcAyiciyutaM // 15 // dIpa khapyavasthAsu bIjAdInAmupamaIkAH khAyuSaH kSaye pralInAH santo dehaM tyajantIti, evamaparasthAvarajaGgamopamaIkAriNAmapyaniyatAyu-18 kasamAyojanIyam // 10 // kizcAnyat* saMbujjhahA jaMtavo! mANusattaM, dahUM bhayaM bAliseNaM alaMbho / egaMtadukkhe jarie va loe, sakammuNA vipariyAsuvei // 11 // ihega mUDhA pavayaMti mokkhaM, AhArasaMpajaNavajaNeNaM / ege ya sIodagasevaNeNaM, hueNa ege pavayaMti mokkhaM // 12 // pAosiNANAdisu Nasthi mokkho, khArassa loNassa aNAsaeNaM / te majamaMsaM lasaNaM ca bhoccA, annattha vAsaM parikappayaMti // 13 // udageNa je siddhimudAharaMti, sAyaM ca pAyaM udagaM phusaMtA / udagassa phAseNa siyA ya siddhI, sijhisu pANA bahave dagaMsi // 14 // he!'jantavaH' pANinaH! sambudhyadhvaM yUrya, na hi kuzIlapASaNDikalokakhANAya bhavati, dharma ca sudurlabhalena sambudhyadhvaM, tathA coktam-"mANussakhecajAI kUlarUvAroggamAuyaM buddhI / savaNoggahasaddhA saMjamo ya logaMmi dulahAI // 1 // " tadevamakRtadhamoNAM manuSyalamatidurlabhamityavagamya tathA jAtijarAmaraNarogazokAdIni narakatiryakSu ca tInaduHkhatayA bhayaM dRSTvA tathA mAnuSyaM kSetra jAtiH kula rUpaM Arogya AyuH buddhiH zravaNamavaprahaH zraddhA saMyamaba loke durlabhAni // 1 // 992609009009009 anukrama [390 ~320~ Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [7], uddezaka [-], mUlaM [14], niyukti: [90] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata sUtrAMka ||14|| dIpa // 9 // 'bAlizena' ajJena sadasadvivekasyAlambha ityetacAvagamya tathA nizcayanayamavagamya ekAntaduHkho'yaM jvarita iva 'loka' sNsaaripraa-19|| // NigaNaH, tathA coktam-"jammaM dukkhaM jarA dukkhaM, rogA ya maraNANi ya / aho dukkho hu saMsAro, jattha kIsaMti pANiNo |||| 1 // 1 // " tathA-"tahAiyassa pANaM kuro chuhiyassa bhujjae ticI | dukkhasayasaMpauttaM jariyamiva jagaM kalayalei // 1 // " iti, // atra caivambhUte loke anAryakarmakArI khakarmaNA 'viparyAsamupaiti sukhArthI prANyupamaI kurvan duHkhaM prApnoti, yadivA mokSArthI | // 4 // saMsAraM paryaTatIti // 11 / / uktaH kuzIlavipAko'dhunA tadarzanAnyabhidhIyante-'ihe'ti manuSyaloke mokSagamanAdhikAre vA, eke | || kecana 'mUDhA' ajJAnA''cchAditamatayaH paraiva mohitAH prakarSaNa badanti pravadanti-pratipAdayanti, kiM tat ?-'mokSa' mokSA- |4|| vApti, keneti darzayati-Ahiyata ityAhAra-odanAdistasya sampadra sapuSTistA janayatItyAhArasampajjanana-lavarNa, tena yA-1 hArasya rasapuSTiH kriyate, tasya varjanaM tenA''hArasampajjananavarjanena-lavaNavarjanena mokSa vadanti, pAThAntaraM vA 'AhArasapaMcaya| vanaNaNa' AhAreNa saha lavaNapazcakamAhArasapaJcaka, lavaNapaJcakaM cedaM, tadyathA-saiMdhavaM sauvacela viDaM roma sAmudraM ceti, lavaNena || hi sarvarasAnAmabhivyaktirbhavati, tathA coktam-"lavaNavihaNA ya rasA cakkhuvihUNA ya IdiyaggAmA / dhammo dayAya rahio | sokkhaM saMtosarahiyaM no // 1 // " tathA 'lavaNaM rasAnAM tailaM snehAnAM ghRtaM medhyAnA'miti, tadevambhUtalavaNaparivarjanena rasapari-18 II 1 karmodayasapAditamukhAvipariNAmAna tanmate duHkharUpalAt / 2 janma duHkhaM jarA duHkha rogAca bharaNa va maho duHkhaH eva saMsAraH yatra lizyanti jantavaH // e tRSNAditakha pAnaM kUraH kSudhita bhucI tRptiH dutvazatasamprayujvastimiva jgtksklti||1||4uvaavihiinaath rasASAvihAnAbAnvayamAmA / dho daNyA rakSitaH saukhya santoSarahitaM n||1|| anukrama [394] wwjanNIDram.org ~321 Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [7], uddezaka [-], mUlaM [14], niyukti: [90] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: cees prata sUtrAMka ||14|| dIpa sutrakRtA | tyAga eva kRto bhavati, tatyAgAca mokSAvAptirityevaM kecana mUDhAH pratipAdayanti, pAThAntaraM vA 'AhArao paMcakacajaNeNaM || 7 kuzIlazIlAGkA- AhArata iti lyablope karmaNi paJcamI AhAramAzritya paJcakaM varjayanti, tadyathA-lasuNaM palANDaH karabhIkSIraM gomAMsa macaM cetye-18 paribhASA. cAryAyavR tatpaJcakavarjanena mokSaM pravadanti, tathaike 'vAribhadrakAdayo' bhAgavatavizeSAH 'zItodakasevanena' sacittApkAyaparibhogena mokSaM 18| ciyuta pravadanti, upapattiM ca te abhidadhati-yathodakaM bAbamalamapanayati evamAntaramapi, vastrAdeva yathodakAcchuddhirupajAyate evaM baar||159|| zuddhisAmarthyadarzanAdAntarApi zuddhirudakAdeveti manyante, tathaike tApasabrAhmaNAdayo hutena mokSa pratipAdayanti, ye kila svrgaadi-|| phalamanAzasya samidhAghRtAdimirhavyavizeSairyutAzanaM tarpayanti te mokSAyAgnihotraM juiti zeSAstabhyudayAyeti, yuktiM cAtra te AhuH| yathA zAniH suvarNAdInAM mala dahatyevaM dahanasAmarthyadarzanAdAtmano'pyAntaraM pApamiti / / 12 / / tessaamsmbddhprlaapinaamuttrdaanaa-1|| yAha-'prAtaH snAnAdiSu nAsti mokSa' iti pratyUSajalAvagAhanena niHzIlAnAM mokSo na bhavati, AdigrahaNAt hastapAdAdiprakSAlanaM gRhyate, tathAhi-udakaparibhogena tadAzritajIvAnAmupamaIH samupajAyate, na ca jIvopamardAnmokSAvAptiriti, na caikAnte- // 1 |nodakaM bAbamalasyApyapanayane samartham , athApi syAttathApyAntaraM malaM na zodhayati, bhAvazuddhyA tacchuddhe, atha bhAvarahitasyApi, 18| tacchuddhiH syAt tato matsyabandhAdInAmapi jalAbhiSekeNa muktyavAptiH syAt / tathA-kSArasya' pazcaprakArasthApi lavaNasya 'anaza-18 nena' aparibhogena mokSo nAsti, tathAhi-lavaNaparibhogarahitAnA mokSo bhavatItyayuktikametat na cAyamekAnto lavaNameva rasapuSTijanakamiti, kSIrazarkarAdibhirvyabhicArAta, apicAsau praSTavyaH-ki dravyato lavaNavarjanena mokSAvAptiH uta bhAvataH, yadi 10kAdereveti pra0 / 2 pAribhASikalavaNamAtrapratipattinirAsAya kSAreti, ata eva pazcaprakArasthApIti vRttiH / 3 caNakAderapi kSArAdimasvAkavaNeti / anukrama [394] Sass909250sasase // 159 // ~322~ Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||14|| dIpa anukrama [ 394] "sUtrakRt" - aMgasUtra- 2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [7], uddezaka [-], mUlaM [14], niryuktiH [90] muni dIparatnasAgareNa saMkalita ...... AgamasUtra [02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH dravyatastato lavaNarahitadeze sarveSAM mokSaH syAt na caivaM dRSTamiSTaM vA, atha bhAvatastato bhAva eva pradhAnaM kiM lacaNavarjaneneti, tathA 'te' mUDhA madyamAMsaM laghunAdikaM ca bhuksA 'anyatra' mokSAdanyatra saMsAre vAsam avasthAnaM tathAvidhAnuSThAnasadbhAvAt samyagdarzana| jJAnacAritrarUpamokSamArgasyAnanuSThAnAcca 'parikalpayanti' samantAnniSpAdayantIti // 13 // sAmprataM vizeSeNa parijihIrSurAhatathA ye kecana mRDhA 'udakena' zItavAriNA 'siddhiM' paralokam 'udAharanti' pratipAdayanti - 'sAyam' aparAhne vikAle vA 'prAtazca' pratyuSasi ca AdyantagrahaNAt madhyAhne ca tadevaM sandhyAtraye'pyudakaM spRzantaH snAnAdikAM kriyAM jalena kurvantaH prANino | viziSTAM gatimApnuvantIti kecanodAharanti etaccAsamyak yato yadyudakasparzamAtreNa siddhiH syAt tata udakasamAzritA matsyathandhAdayaH krUrakarmANo niranukrozA bahavaH prANinaH siddhayeyuriti, yadapi tairucyate - bAhyamalApanayanasAmarthya mudakasya dRSTamiti tadapi vicAryamANaM na ghaTate, yato yathodakamaniSTamalamapanayatyevamabhimatamapyaGgarAgaM kuGkumAdikamapanayati, tataca puNyasthApanayanAdiSTavighAtaka dviruddhaH syAt kiJca yatInAM brahmacAriNAmmudakasnAnaM doSAyaiva, tathA coktam- "snAnaM madadarpakaraM, kAmAGgaM prathamaM smRtam / tasmAtkAmaM parityajya, na te snAnti dame ratAH // 1 // " apica - "nodakaklinnagAtro hi, snAta ityabhidhIyate / sa snAto yo vratasnAtaH, sa bAhyAbhyantaraH zuciH // 1 // " // 14 // kiJca - macchA ya kummA ya sirIsivA ya, maggU ya uTThA (hA) dagarakkhasA ya / aTThANameyaM kusalA vayaMti, 1 anyeSAmapi bhASAzuddhayApAdakAnAM varjanIyakhAta, bhayamAMsAdibhojitvaM vakSyatvame / Education Intimation Forest Use Only ~323~ www.jancibrary.org Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [7], uddezaka [-], mUlaM [15], niyukti: [90] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata sUtrAMka ||15|| seeraba paribhASA. dIpa anukrama [395] sUtrakRtAI udageNa je siddhimudAharaMti // 15 // udayaM jai kammamalaM harejA, evaM suhaM icchAmittameva / zIlAkA aMdhaM va NeyAramaNussarittA, pANANi cevaM viNihaMti maMdA // 16 // pAvAI kammAI pakuvato cAyitciyuta hi, siodagaM tU jai taM harijA / sijhisu ege dagasattaghAtI, musaM vayaMte jalasiddhimAhu // 160 // // 17 // huteNa je siddhimudAharaMti, sAyaM ca pAyaM agaNi phusaMtA / evaM siyA siddhi haveja tamhA, agaNiM phusaMtANa kukammipi // 18 // yadi jalasamparkAtsiddhiH syAt tato ye satatamudakAvagAhino matsyAzca karmAca sarImapAzca tathA madgavaH tathoSTrA-jalacaravize-18 |pAH tathodakarAkSasA-jalamAnuSAkRtayo jalacaravizeSA ete prathama siddhyeyuH, na caitadRSTamiSTaM vA, tatazca ye udakena siddhimadAhara-12 ntyetad 'asthAnam' ayuktam-asAmprataM 'kuzalA' nipuNA mokSamArgAbhijJA vadanti // 15 // kizcAnyat-yAdaka kama| lamapaharedevaM zubhamapi puNyamapaharet , atha puNyaM nApaharedevaM karmamalamapi nApahareta , ata icchAmAtramevaitabaducyate-jalaM kamopahArIti, evamapi vyavasthite ye snAnAdikAH kriyAH mAtamArgamanusarantaH kurvanti te yathA jAtyandhA aparaM jAtyandhameva netAramanu satya gacchantaH kupathathitayo bhavanti nAbhipretaM sthAnamavApnuvanti evaM sArtamArgAnusAriNo jalazaucaparAyaNA 'mandA ajJAH LI kartavyAkartavyavivekavikalAH prANina eva tanmayAn tadAzritAMzca pUtarakAdIn 'vinimanti' vyApAdayanti, avazyaM jalakriyayA // 16 // ~324 ~ Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||18|| dIpa anukrama [398] "sUtrakRt" - aMgasUtra- 2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 7 ], uddezaka [-], mUlaM [18], niryukti: [90] muni dIparatnasAgareNa saMkalita ...... AgamasUtra [02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH | prANavyaparopaNasya sambhavAditi / / 16 / / apica 'pApAni' pApopAdAnabhUtAni 'karmaNi' prANyupamardakArINi kurvato'sumato yatkamapacIyate tatkarma yadyudakamapaharet yadyevaM syAt tarhi hiH yasmAdarthe yasmAtprANyupamardena karmopAdIyate jalAvagAhanAcApagacchati tasmAdudakasattvaghAtinaH pApabhUyiSThA apyevaM siddhayeyuH, na caitadRSTamiSTaM vA, tasAdye jalAvagAhanAtsiddhimAhuH te mRSA vadanti // 17 // kiJcAnyat 'agnihotraM juhuyAt svargakAma' ityasAdvAkyAt 'ye' kecana mUDhA 'hutena' abhI hanyaprakSepeNa 'siddhiM' sugatigamanAdikAM svargAbAsilakSaNAm 'udAharanti' pratipAdayanti kathambhUtAH :- sAyam' aparAhne vikAle vA 'prAtazca' pratyuSasi agri 'spRzantaH' yatheSTerhanyairagniM tarpayantastata eva yatheSTagatimabhilapanti, AhuzcaivaM te yathA - agrikAryAtsyAdeva siddhiriti, tatra ca yadyevamanisparzena siddhirbhavet tatastasAdarzi saMspRzatAM 'kukarmiNAm' aGgAradAhakakumbhakArAyaskArAdInAM siddhiH syAt yadapi ca maMtrapUtAdikaM tairudAhriyate tadapi ca nirantarAH suhRdaH pratyeSyanti yataH kukarmiNAmadhyamikAyeM bhamApAdanamagni| hotrikAdInAmapi bhasmasAtkaraNamiti nAtiricyate kukarmibhyo'gnihotrAdikaM karmeti yadapyucyate-animukhA vai devAH, etadapi yuktivikalalAt bAyAtrameva viSThAdibhakSaNena cAtresteSAM bahutaradoSotpaceriti // 18 // uktAni pRthak kuzIladarzanAni, ayamaparasteSAM sAmAnyopAlambha ityAha Education intol aparikkha diTTaM Nahu eva siddhI, ehiMti te ghAyamabujjhamANA / bhUpahiM jANaM paDileha sAtaM, vijjaM gahAyaM tasthAvarehiM // 19 // thati luppaMti tasaMti kammI, puDho jagA parisaMkhAya bhi For Funny ~325~ www.landbryg Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [7], uddezaka [-], mUlaM [20], niyukti: [90] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata sUtrAMka ||20|| dIpa kRtAGgaM kkhU / tamhA viU virato Ayagutte, daTuM tase yA paDisaMharejA // 20 // je dhammalaI viNizIlA paribhASA. cAyIya hAya bhuMje, viyaDeNa sAhaTu ya je siNAI / je dhovatI lUsayatIva vatthaM, ahAhu se NAgaNittiyutaM yassa dUre // 21 // kammaM parinnAya dagaMsi dhIre, viyaDeNa jIvija ya AdimokkhaM / se biiyk||16|| dAi abhujamANe, virate siNANAisu isthiyAsu // 22 // yairmumukSubhirudakasamparkeNAgnihotreNa vA siddhirabhihitA taiH 'aparIkSya dRSTametat' yuktivikalamabhihitametat , kimiti // 3 // 18| yato 'nachu' naiva 'evam anena prakAreNa jalAvagAhanena agnihotreNa vA prANyupamaIkAriNA siddhiriti, te ca paramArthamabudayamAnAH prANyupapAtena pApameva dharmabuddhyA kurvanto ghAtyante-vyApAdyante nAnAvidhaiH prakArairyasmin prANinaH sa ghAta:--saMsArastameSyanti, apakAyatejAkAyasamArambheNa hi trasasthAvarANAM prANinAmavazyaM bhAvI vinAzastavinAze ca saMsAra eva na siddhirityabhiprAya:,18 kAyata evaM tato 'vidvAn' sadasadvivekI yathAvasthitatattvaM gRhIlA basasthAvarabhUtaiH-jantubhiH kathaM sAmpata-sukhamavApyata itye-18 // 16 // / tat pratyupekSya jAnIhi-avabujhyaskha, etaduktaM bhavati-sarve'pyasumantaH sukhaiSiNo duHkhadviSo, na ca teSAM sukhaiSiNA duHkhotpAdazakalena sukhAvAptirbhavatIti, yadivA-'vijaM gahAya'ti vidyAM zAnaM gRhIlA vivekamupAdAya trasasthAvarairbhUtairjantubhiH karaNabhUtaiH SONGSeasoooooooo anukrama [400 ~326~ Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [7], uddezaka [-], mUlaM [22], niyukti: [90] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata sUtrAMka ||22|| dIpa anukrama [402] papaeraereas easease sAta' sukhaM 'pratyupekSya' paryAlocya 'jAnIhi avagaccheti, yata uktam-"paDhema nANaM tayo dayA, evaM ciTThai saha saMjae / annANI kiM kAhI, kiMvA NAhI cheyapAcagaM // 1 // ityAdi" // 19 // ye punaH prANyupamardaina sAtamabhilapantItyazIlAH kuzIlAzca te saMsAre evaMvidhA avasthA anubhavantItyAha-tejaHkAyasamArambhiNo bhUtasamArambheNa sukhamabhilaSanto narakAdigatiM gtaastiibduH| khaiH pIDyamAnA asahyavedanAghrAtamAnasA azaraNAH 'stananti' rudanati kevalaM karuNamAkrandantItiyAvat tathA 'luppaMtIti chidyante khaDgAdimirevaM ca kadaryamAnAH 'trasyanti' prapalAyante, karmANyeSAM santIti karmiNaH-sapApA ityarthaH, tathA pRthak 'jagA' iti / | jantava iti, evaM 'parisaGkhyAya' jJAlA mikSaNazIlo 'bhikSuH sAdhurityarthaH, yamAtprANyupamardakAriNaH saMsArAntargatA vilupyante / tasAt 'vidvAn' paNDito virataH pApAnuSThAnAdAtmA gupto yasya so'yamAtmagupto manovAkAyagupta ityarthaH, dRSTvA ca trasAn caza-10 bdAtsyAvarAMzca 'dRSTvA' parijJAya tadupapAtakAriNI kriryA 'pratisaMharet nivartayediti // 20 // sAmprataM khayUthyAH kuzIlA a-18| bhidhIyanta ityAha-ye kecana zItalavihAriNo dharmeNa-mudhikayA labdhaM dharmalamdhaM uddezakakrItakRtAdidoSarahitamityarthaH, tadeva-13 mbhUtamapyAhArajAtaM. 'vinidhAya' vyavasthApya sannidhiM kRtA bhuJjante tathA ye 'vikaTena' prAsukodakenApi saGkocyAGgAni prAsuka eva pradeze dezasarvasvAnaM kurvanti tathA yo vastraM 'dhAvati' prakSAlayati tathA 'lUSayati' zobhAyeM dIrghamutpATayitA havaM karoti pahakhaM vA sandhAya dIrgha karoti evaM lUSayati, tadevaM khArtha parArthaM vA yo vakhaM lUSayati, athAsau 'NAgaNiyassa'ti nimranthamA| vasa saMyamAnuSThAnasa dUre vartate, na tasya saMyamo bhavatItyevaM tIrthakaragaNadharAdaya Ahuriti / / 21 // uktAH kuzIlA, tatpratipakSa prathama jhAnaM tato dayA evaM tiSThati sarvasaMyateSu ajJAnI kiM kariSyati ki pAzAsyatti chekapAparka / ~327~ Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [7], uddezaka [-], mUlaM [22], niyukti: [90] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata sUtrAMka ||22|| ttiyutaM // 16 // dIpa anukrama [402] sUtrakRtAGgaM bhUtAH zIlavantaH pratipAdyanta ityetadAha-dhiyA rAjate iti dhIro-buddhimAna 'udagaMsitti udakasamArambhe sati karmavandho bhava-1|| paribhASA. |ti, evaM parijJAya kiM kuryAdityAha-'vikaTena' prAsukodakena sauvIrAdinA 'jIvyAt' prANasaMdhAraNaM kuryAt , cazabdAt anyecAyit- nApyAhAreNa prAsukanaiva prANavRtti kuryAt , Adi:-saMsArastamAnmokSa AdimokSaH (d) saMsAravimukti yAvaditi, dharmakAraNAnAM vAdibhUtaM zarIraM tadvimuktiM yAvat yAvajjIvamityarthaH, kiM cAsau sAdhu/jakandAdIn abhuJjAnA, AdigrahaNAt mUlapatraphalA-|| ni gRhyante, etAnyapyapariNatAni pariharan virato bhavati, kuta iti darzayati-sAnAbhyazodvartanAdiSu kriyAsu niSpratikarmazarIratayA'nyAsu ca cikitsAdikriyAsu na vartate, tathA strISu ca virataH, bastinirodhagrahaNAt anye'pyAzravA gRdhante, yauvambhUtaH | sarvebhyo'pyAzravadvArebhyo virato nAsI kuzIladoSairyujyate tadayogAca na saMsAre bambhramIti, tatazca na duHkhitaH stanati nApi, // nAnAvidhairupAyaluipyata iti / / 22 / / punarapi kuzIlAnevAdhikalyAha--- je mAyaraM ca piyaraM ca hiccA, gAraM tahA puttapasuMdhaNaM ca / kulAI je dhAvai sAugAI, ahAhu se sAmaNiyassa dUre // 23 // kulAI je dhAvai sAugAI, AghAti dhamma udarANugiddhe / ahA // 16 // hu se AyariyANa sayaMse, je lAvaejjA asaNassa heU ||24||nnikkhmm dINe parabhoyaNaMmi, muhamaMgalIe udarANugiddhe / nIvAragiddheva mahAvarAhe, adUrae ehii ghAtameva // 25 // 29990sasa940393000 Cheae6eoes ~328~ Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||26|| dIpa anukrama [ 406 ] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 7 ], uddezaka [-], mUlaM [26], niryukti: [90] muni dIparatnasAgareNa saMkalita ......AgamasUtra [02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - Education intemational annarasa pANassihaloiyassa, aNuppiyaM bhAsati sevamANe / pAsatthayaM cetra kusIlayaM ca nissArae hoi jahA pulAe // 26 // ye cApariNamyagdharmANastyaktA mAtaraM ca pitaraM ca mAtApitrordustyajakhAdupAdAnaM, ato bhrAtRduhitrAdikamapi tya kletyetadapi draSTavyaM tathA 'agAraM' gRhaM 'putram' apatyaM 'pazuM' hastyazvarathago mahiSyAdikaM dhanaM ca tyaktvA samyak prabrajyosthAnenotthAya - paJcamahAvratabhArasya skandhaM datvA punarhInasattvatayA rasasAtAdigauravagRddho yaH 'kulAni' gRhANi 'svAdukAni' svAdubhojanavanti 'dhAvati' gacchati, athAsau 'zrAmaNyasya' zramaNabhAvasya dUre varttate evamAhustIrthakaragaNadharAdaya iti / / 23 / / etadeva vizeSeNa darzayitumAha - [ granthAgram 4750 ] yaH kulAni khAdubhojanavanti 'dhAvati' iyarti tathA galA dharmamAkhyAti bhikSArtha vA praviSTo yadyasai rocate kathAnakasambandhaM tattathAkhyAti kimbhUta iti darzayati- udare'nugRddha udarAnugRddha:- udarabharaNavyagrastundaparimRja ityarthaH, idamuktaM bhavati yo daragRddha AhArAdinimittaM dAnazraddhakAkhyAni kulAni galAkhyAyikAH kathayati sa kuzIla iti, athAsAvAcAryaguNAnAmAryaguNAnAM vA zatAMze vartate zatagrahaNamupalakSaNaM sahasrAMzAderapyadho varttate iti yo | dhannasya hetuM bhojananimittamaparavastrAdinimittaM vA AtmaguNAnapareNa 'AlApayet' bhANayet, asAvapyAryaguNAnAM sahasrAMze vartate kimaGga punaryaH svata evAtmaprazaMsAM vidyAtIti // 24 // kiJca yo hyAtmIyaM dhanadhAnyahiraNyAdikaM tyaktA niSkAnto niSkramya ca 'parabhojane' parAhAraviSaye 'dIno' dainyamupagato jidvendriyavazAta bandivat 'mukhamAGgaliko' bhavati For Fast Use Only ~329~ Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [7], uddezaka [-], mUlaM [26], niyukti: [90] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata sUtrAMka ||26|| caaryaay:| tiyutaM dIpa anukrama [406] sUtrakRtAGgaM 18 mukhena maGgalAni-prazaMsAvAkyAni IdRzastAdRzasvamityevaM dainyabhAvamupagato vakti, uktaM ca-"so aiso jassa guNA viyarata-18|| 7 kuzIlazIlAkSA-18 nivAriyA dasadisAsu / iharA kahAsu sucasi pacakkhaM ajja diTThosi // 1 // " ityevamaudarya prati gRddhaH adhyupapatraH, kimiva !-18 paribhASA. || nIvAra' mUkarAdimRgabhakSyavizeSastasmin gRddha-AsaktamanA gRhIlA ca svayUthaM 'mahAvarAho' mahAkAyaH sUkaraH sa cAhAramA gRddho'tisaMkaTe praviSTaH san 'adUra eva' zIghrameva 'ghAtaM' vinAzam 'eSyati prApspati, evakAro'vadhAraNe, avazyaM tasya vinAza eva // 16 // nAparA gatirastIti, evamasAvapi kuzIla AhAramAtragRddhaH saMsArodare paunaHpunyena vinAzamevaiti / / 25 / / kiMcAnyat , sa kuzIlo'nasya pAnasya vA kRtejyasya vaihikArthasya vakhAdeH kRte 'anupriyaM bhASate' yadyasa priyaM tattasa vadato'nu-pazcAdbhASate anubhASate, prati| zabdakavat sevakavadvA rAjAdyuktamanuvadatItyarthaH, tameva dAtAramanusevamAna AhAramAtragRddhaH sarvametatkarotItyarthaH, sa caivambhUtaH sa-1 dAcArabhraSTaH pArzvasthabhAvameva brajati kuzIlatAM ca gacchati, tathA nirgataH-apagataHsAra:-cAritrAkhyo yasya sa niHsAra, yadivA-18|| | nirgataH sAro-niHsAraH sa vidyate yasyAsau niHsAravAn , pulAka iba niSkaNo bhavati yathA-evamasau saMyamAnuSThAnaM niHsArIka18 roti, evaMbhUtazcAsau liGgamAtrAvazeSo bahUnAM svayUthyAnAM tiraskArapadavImavAmoti, paraloke ca nikRSTAni yAtanAsthAnAnyavAno|ti // 26 / uktAH kuzIlAH, tatpratipakSabhUtAn suzIlAn pratipAdayitumAha-- // 16 // aNNAtapiMDeNa'hiyAsaejjA, No pUyaNaM tavasA AvahejA / sadehi rUvehiM asajamANaM, sohi 1 sa eSa yasya guNAH vicarantya nivAritA dazadizAma itarathA kathAma zrUyate pratyakSa avadhe'si // 1 // ivihriNciNdi www.janorary.org ~330 ~ Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [7], uddezaka [-], mUlaM [27], niyukti: [90] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata sUtrAMka ||27|| dIpa anukrama [407] 00000000aceceas90saeraord kAmehi viNIya gehiM // 27 // sabAI saMgAI aicca dhIre, savAI dukkhAI titikkhamANe / akhile agiddhe aNieyacArI, abhayaMkare bhikkhu aNAvilappA // 28 // bhArassa jAtA muNi bhuMjaejA, kaMkheja pAvassa vivega bhikkhU / dukkheNa puDhe dhuyamAiejA, saMgAmasIse va paraM damejA // 29 // avi hammamANe phalagAvataTTI, samAgarma kaMkhati aMtakassa / NidhUya kammaM Na pavaMcuvei, akkhakkhae vA sagaDaM tibemi // 30 // iti zrIkusIlaparibhAsiyaM sattamamajjhayaNaM samattaM // (gAthAgra0402) ajJAtazcAsau piNDavAjJAtapiNDaH antaprAnta ityarthaH, ajJAtebhyo vA pUrvAparAsaMstutebhyo vA piNDo'jJAtapiNDo jJAtobcha-18 vRtyA labdhatenAtmAnam 'adhisahet' vartayet-pAlayet, etaduktaM bhavati-antaprAntena labdhenAlabdhena vA na denyaM kuryAt, nApyutkRSTena labdhena madaM vidadhyAt, nApi tapasA pUjanasatkAramAvahet, na pUjanasatkAranimittaM tapaH kuryAdityathaiH, yadivA pUjAsatkAranimittalena tathAvidhArthivena vA mahatApi kenacittapo muktihetuka na niHsAraM kuryAta, taduktam-"paraM lokAdhikaM dhAma, tapAzrutamiti dvayam / tadevArthivanirlaptasAraM tRNalavAyate // 1 // " // yathA ca raseSu gRddhi na kuryAt, evaM zabdAdiSvapIti || darzayati-'zabdaiH' veNuvINAdibhirAkSiptaH saMsteSu 'asajan' Asaktimakurvan karkazeSu ca dveSamagacchan tathA rUpairapi manojJetarai Reseeeeeeeeeeeeeestseene ~331~ Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||30|| dIpa anukrama [410] sUtrakRtAGga zILAGkA cAyatiyuta // 164 // "sUtrakRt" - aMgasUtra- 2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [7], uddezaka [-], mUlaM [30], niryukti: [90] muni dIparatnasAgareNa saMkalita ...... AgamasUtra [02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH rAgadveSamakurvan evaM sarvairapi 'kAmaiH icchAmadanarUpaiH sarvebhyo vA kAmebhyo gRddhi 'vinIya' apanIya saMyamamanupAlayediti, sarvathA manojJetareSu viSayeSu rAgadveSaM na kuryAt, tathA coktam- "saMdesu ya madayapAvasu, soysiymuvge| tudveNa va rudveNa va, samaNeNa sayA Na hoya // 1 // ruvesu ya madayapAvasu, cakkhuvisayabhuvagaesu / tudveNa va rudvega va samaNeNa sayA Na hoya // 2 // gaMdhe ya madayapAvasu, ghANaviSayamuvagaesu / tudvega0 || 3 || makkhesu ya madayapAvaramu, rasaNa visayamuvagaesu / tudveNa va rudreNa va, samaSeNa sayA Na hoyavaM || 4 || phosesu ya madayapAvaesa, phAsa visayamuvagaesu / tuTTeNa va rudvega va samaNeNa sayANa hoyavaM / / 5 / / " // 27 // yathA cendriyanirodho vidheya evamaparasaGganirodho'pi kArya iti darzayati- sarvAn 'saGgAna' saMbandhAn AntarAn snehalakSaNAn vAdyAMca dravyaparigrahalakSaNAn 'atItya' tyaksA 'dhIro' vivekI sarvANi 'duHkhAni' zArIramAnasA | tyakvA parIpahopasargajanitAni 'titikSamANaH' adhisahan 'akhilo' jJAnadarzanacAritraiH sampUrNaH tathA kAmeSvagRddhastathA 'aniyatacArI' apratibaddhavihArI tathA jIvAnAmabhayaMkaro bhikSaNazIlo bhikSuH - sAdhuH evam 'anAvilo' viSayakaSAyairanAkula AtmA yasyAsAvanA vilAtmA saMyamamanuvarttata iti // 28 // kiJcAnyat-saMyamabhArasya yAtrArthaM - paJcamahAvratabhAranirvAhaNArthaM 'muniH' kAlatrayavettA 'bhuJjIta' AhAra grahaNaM kurvIta, tathA 'pApasya' karmaNaH pUrvAcaritasya 'viveka' pRthagbhAvaM vinAzamAkAGget 'bhikSuH' sAdhuriti, tathA --duHkhayatIti duHkhaM- parISahopasargajanitA pIDA tena 'spRSTo' vyAptaH san 'dhUtaM' saMyamaM mokSaM vA 1] zabdeSu ca bhaikapApakeSu zrotravizvamuzyateSu tuSTena vA sTena vA zramaNena sadA na bhavitavyaM / 2rUpeSu cakSuH 3 maM prANa0 4 bhakSyeSu rasanA / 5 sparzeSu sparzana / unnamation For Fasten ~332~ 7 kuzIlaparibhASA. // 164 // www.incibrary.or Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [7], uddezaka [-], mUlaM [30], niyukti: [90] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata sUtrAMka ||30|| | 'AvadIta' gRhIyAt , yathA subhaTaH kazcit satrAmazirasi zatrubhirabhidrutaH 'paraM' zatru damayati evaM paraM-karmazatru parISadopaKa sargAbhidruto'pi damayediti // api ca-parISahopasagairhanyamAno'pi-pIDyamAno'pi samyaka sahate, kimiva ?-phalakavadapakRSTaH yathA phalakamubhAbhyAmapi pArvAbhyAM naSTa-ghaTitaM sattanu bhavati araktadviSTaM vA saMbhavatyevamasAvapi sAdhuH sabAhyAbhyantareNa tapasA | niSTaptadehastanuH-dulazarIroraktadvisva, antakasya-mRtyoH 'samAgama prAptim 'AkAvati' abhilapati, evaM cASTaprakAra | karma 'nirdhUya' apanIya na punaH 'prapaJca jAtijarAmaraNarogazokAdikaM prapazyate bahudhA naTavadyasmin sa prapazcaH-saMsArastaM 'nopaiti' na yAti, dRSTAntamAha-yathA akSaya 'kSaye vinAze sati 'zakaTaM' gacyAdikaM samaviSamapatharUpaM prapaJcamupaSTambhakAraNAbhAvAnI|payAti, evamasAvapi sAdhuraSTaprakArasa karmaNaH kSaye saMsAraprapaJca nopayAtIti, gato'nugamo, nayAH pUrvavad, itizabdaH parisamAptyarthaM avImIti pUrvavat // 30 // samAptaM ca kuzIlaparibhASAkhyaM saptamamadhyayanaM / / dIpa anukrama [410 990saeo2020383900000 | atra saptama adhyayana parisamApta ~333~ Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [8], uddezaka [-], mUlaM [30...], niyukti: [91] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata sUtrAMka dhyayanaM. ||30|| mUtrakRtAI zIlAkAcAya-ya- | ttiyuta // 16 // dIpa anukrama [410] atha aSTamaM zrIvIryAdhyayanaM prArabhyate // 8vIryAuktaM saptamamadhyayanaM, sAmpratamaSTamamArabhyate-asya cAyamabhisambandhaH, ihAnantarAdhyayane kuzIlAstatpratipakSabhUtAca suzIlAH pratipAditAH, teSAM ca kuzIlasaM suzIlasaM ca saMyamavIryAntarAyodayAttatkSayopazamAca bhavatItyato vIryapratipAdanAyedamadhyayanamupadizyate, tadanena saMbaMdhenAyAtasyAsyAdhyayanasya cakhAyanuyogadvArANi upakramAdIni vaktavyAni, tatrApyupakramAntargato'AdhikA| ro'yaM, tadyathA-bAlabAlapaNDitapaNDitavIryabhedAtrividhamapi vIrya parijJAya paNDitavIrye yatitavyamiti, nAmaniSpanetu nikSepa 16 // | vIryAdhyayana, vIyanikSepAya niyuktikRdAha cirie chakaM dabbe sacittAcittamIsaga ceva / dupayacauppayaapayaM evaM tivihaM tu saJcittaM // 91 // vIyeM nAmasthApanAdvyakSetrakAlabhAvabhedAt poDhA nikSepaH, tatrApi nAmasthApane kSuNNe, dravyavIrya dvidhA-Agamato noAgamataca, Agamato jJAtA tatra cAnupayuktaH, noAgamatastu jJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM sacittAcittamizrabhedAtridhA vIrya, sacivamapi dvipadacatuSpadApadabhedAt trividhameva, tatra dvipadAnAM arhacakravartibaladevAdInAM yadvIrya khIravasya vA yasya vA yadIya tadiha || dravyavIyakhena grAhya, tathA catuSpadAnAmazvahastiralAdInAM siMhavyAghrazarabhAdInAM vA parakha vA yadvoDhavye dhAvane vA vIrya taditi, // 165 / / tathA'padAnAM gozIpecandanaprabhRtInAM zItoSNakAlayoruSNazItavIryapariNAma iti / / acittavIryapratipAdanAyAha-.. acittaM puNa viriyaM AhArAvaraNapaharaNAdIsu / jaha osahINa bhaNiyaM viriyaM rasabIriyavivAgo // 12 // visaari ninini atra prathama zrutaskandhe 'vIrya' nAmaka aSTamaM adhyayanasya ArambhaH, saptamaM adhyayanena saha aSTamasya sambandha:, vIrya zabdasya nikSepA: ~334 ~ Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||30|| dIpa anukrama [ 410] "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niryukti:+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [8], uddezaka [-] mUlaM [30...], niryukti: [93] muni dIparatnasAgareNa saMkalita ..... AgamasUtra - [02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH AvaraNe kavayAdI cakkAdIyaM ca paharaNe hoMti / khittaMmi jaMmi khete kAle jaM jaMmi kAlaMmi // 93 // acittadravyavIrya khAhArAvaraNapraharaNeSu yadvIryaM taducyate, tatrA''hAravIrya 'sadyaH prANakarA hudyA, ghRtapUrNAH kaphApahAH' ityAdi, oSadhInAM ca zalyoddharaNa saMrohaNa vipApahAra medhAkaraNAdikaM rasavIrya, vipAkavIryaM ca yaduktaM cikitsAzAstrAdau tadiha grAhyamiti, | tathA yoniprAbhRtakAnnAnAvidhaM dravyavIryaM draSTavyamiti, tathA AvaraNe kavacAdInAM praharaNe cakrAdInAM yadbhavati vIryaM taducyata iti / adhunA kSetrakAlavIrya gAthApathArdhena darzayati-kSetravIrya tu devakurvAdikaM kSetramAzritya sarvANyapi dravyANi tadantargatAnyutkRSTavIryavanti bhavanti, yadvA durgAdikaM kSetramAzritya kasyacidvIryollAso bhavati yasminvA kSetre vIrya vyAkhyAyate tatkSetravIryamiti, kAlavIryamadhye kAntasuSamAdAvAyojyamiti, tathA coktam - "varSAsu lavaNamamRtaM zaradi jalaM gopayazca hemante / zizire cAmalakaraso, ghRtaM vasante guDazvAnte // 1 // " tathA "grISme tulyaguDAM susaindhavayutAM meghAvanaddhe'mbare, tulyAM zarkarayA zaradyamalayA zuSThyA tuSArAgame / pippalyA zizire vasantasamaye kSaudreNa saMyojitAM puMsAM prApya harItakI mitra gadA nazyantu te zatravaH || 1 // " bhAvavIryapratipAdanAyAha bhAvo jIvassa savIriyassa viriyaMmi laddhi'NegavihA / orassiMdiyaajjhappiesa bahuso bahuvihIyaM // 94 // | maNavaikAyA ANApANU saMbhava tahA ya saMbhave / sottAdINaM saddAdie bisaesa gahaNaM ca // 95 // 'savIryasya' vIryazaktyupetasya jIvasya 'vIyeM' vIryaviSaye anekavidhA labdhiH, tAmeva gAthApazcArddhena darzayati, tadyathA- urasi Education Intentatio vIrya zabdasya nikSepA:, acita vIrya evaM bhAva vIryasya vyAkhyA. For First Use Only ~ 335~ Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [8], uddezaka [-], mUlaM [30...], niyukti: [95] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata sUtrAMka ||30|| sUtrakRtAGgaM zIlAvAcAyattiyutaM // 166 // dIpa | bhavamaurasyaM zArIrabalamityarthaH, tathendriyabalamAdhyAtmika balaM bahuzo bahuvidhaM draSTavyamiti / etadeva darzayitumAha -AntareNa vyA- 8 vIryA| pAreNa gRhIkhA pudgalAn manoyogyAn manaslena pariNamayati bhASAyogyAn bhASAlena pariNamayati kAyayogyAn kAyakhena AnApA- dhyayana. nayogyAn tadbhAvaneti, tathA manovAkAyAdInAM tadbhAbapariNatAnAM yadvIya-sAmarthya tadvividhaM-sambhave sambhAvye ca, sambhave tAratIrthakRtAmanuttaropayAtikAnAM ca surANAmatIva paTUni manodravyANi bhavanti, tathAhi-tIrthakRtAmanuttaropapAtikasuramanaHparyAya|jJAnipraznavyAkaraNasya dravyamanasaiva karaNAt anucaropapAtikasurANAM ca sarvavyApArasmaiva manasA niSpAdanAditi, sambhAvye tu yo hi yamartha paTumatinA procyamAnaM na zakroti sAmprataM pariNamayituM sambhAvyate kheSa parikarmyamANaH zakSyatyamumartha pariNamayitumi-18 ti, vAgvIryamapi dvividha-sambhabe sambhAvye ca, tatra sambhave tIrthakRtAM yojananihoriNI vAka sarvakhakhabhASAnugatA ca tathAjye-18 pAmapi kSIramadhyAvAdilabdhimatAM vAcaH saubhAgyamiti, tathA haMsakokilAdInAM sambhavati kharamAdhurya, sambhAvye tu sambhAvyate || zyAmAyAH striyA gAnamAdhurya, tathA coktam-- "sAmA gAyati mahuraM kAlI gAyati kharaM ca rupakhaM ce"tyAdi, tathA-sambhAva-18 yAmaH-enaM zrAvakadArakam akRtamukhasaMskAramapyakSareSu yathAvadabhilaptavyeSviti, tathA sambhAvayAmaH zukasArikAdInAM vAco mAnuSabhASApariNAmaH, kAyavIryamapyaurasyaM yadyasya balaM, tadapi dvividhaM-sambhave sambhAvye ca, saMbhave yathA cakravartibaladevavAsudevAdInAM yahAhubalAdi kAyavalaM, tapathA-koTizilA tripRSThena vAmakaratalenoddhRtA, yadivA-'solasa rAyasahassA' ityAdi yaavdp-13||||166|| rimitabalA jinavarendrA iti, sambhAvye tu sambhAvyate tIrthakaro lokamaloke kaNdukavat prakSepnu tathA meru daNDavagRhIkhA vasudhAM cha-18 prakavaddhattemiti, tathA sambhAvyate anyatarasurAdhipo jambUdvIpaM vAmahastena chatrakabaddhartumayalenaiva ca mandaramiti, tathA sambhAvyate / anukrama [410] Sececenteedeceaesesee bhAva vIryasya vyAkhyA, ~336~ Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||30|| dIpa anukrama [410] "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niryukti:+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [8], uddezaka [-] mUlaM [30...], niryukti: [96] muni dIparatnasAgareNa saMkalita ...... AgamasUtra [02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH ayaM dArakaH parivardhamAnaH zilAmenAmuddhartuM hastinaM damayitumacaM vAhayitumityAdi, indriyana lamapi zrotrendriyAdi svaviSayagrahaNasamartha paJcadhA ekaikaM dvividhaM sambhave sambhAvye ca sambhave yathA zrotrasya dvAdaza yojanAni viSayaH, evaM zeSANAmapi yo yasya viSaya iti, sambhAvye tu yasya kasyacidanupahatendriyasya zrAntasya kruddhasya pipAsitasya pariglAnasya vA arthagrahaNAsamarthamapi indrayaM sadyathoktadoSopazame tu sati sambhAvyate viSayagrahaNAyeti / sAmpratamAdhyAtmikaM vIryaM darzayitumAha- ujjamadhitidhIrataM soMDIrataM khamA ya gaMbhIraM / uvaogajogatavasaMjamAdiyaM hoi ajjhappo // 96 // AtmanyadhItyadhyAtmaM tatra bhavamAdhyAtmikam - AntarazaktijanitaM sAccikamityarthaH taccAnekadhA - tatrodyamo jJAnatapo'nuSThAnAdipUtsAhaH, etadapi yathAyogaM sambhave sambhAvye ca yojanIyamiti, dhRtiH saMyame sthairya cittasamAdhAnamiti (yAvat), dhIratvaM priiss| hopasargAkSobhyatA, zauNDIrya tyAgasampannatA, SaTkhaNDamapi bharataM tyajatacakravartino na manaH kampate, yadivA''padya viSaNNatA, yadivAviSame'pi kartavye samupasthite parAbhiyogamakurvan mayaivaitatkartavyamityevaM harSAyamANo'viSaNNo vidhatta iti, kSamAvIryaM tu parairAkuzyamAno'pi manAgapi manasA na kSobhamupayAti, bhAvayati (ca tattraM taccedam-"AkruSTena matimatA tattvArthagaveSaNe matiH kAryA / / yadi satyaM kaH kopaH 1 syAdanRtaM kiM nu kopena ? ||1||" tathA "akosahaNaNamAraNadhamma bhaMsANa bAlasulabhANaM / lAbhaM mannai dhIro | jahuttarANaM abhAvaM (lAbha) si // 1 // " gAmbhIryavIrya nAma parISahopasa~gairadhRSyatvaM yadivA yat manacamatkArakAriNyapi svAnuSThAne 1] AkozaddanamAraNa dharmazAlA lAbhaM manyate dhIro mayottarANAmabhAve // 1 // Education intemational bhAva - vIrya evaM AdhyAtmika vIryasya vyAkhyA For Fans Only ~337~ Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [8], uddezaka [-], mUlaM [30...], niyukti: [96] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata sUtrAMka sUtrakRtA8 zIlAkA- cAIyattiyuta // 167 // ||30|| dIpa anukrama [410] Decececeaeeeees anauddhatvaM, uktam ca-"cuchucchaleI jaM hoi UNayaM rittayaM kaNakaNei / bhariyAI Na khumbhaMtI supurisavinANabhaMDAI // 1 // " upayogavIrya sAkArAnAkArabhedAt dvividhaM, tatra sAkAropayogo'STadhA'nAkArazcaturdhA tena copayuktaH svaviSayasya dravyakSetrakAlabhAvarUpassa paricchedaM vidhatva iti, tathA yogavIrya trividha manovAkAyabhedAt , tatra manovIryamakuzalamanonirodhaH kuzalamanasazca pravartanaM, manaso vA ekatIbhAvakaraNa, manovIryeNa hi nirgranthasaMyatAH pravRddhappariNAmA avasthitapariNAmAzca bhavantIti, vAgbIryeNa tu bhASamANoghu-14 | naruktaM niravayaM ca bhASate, kAyavIyaM tu yastu samAhitapANipAdaH kUrmavadavatiSThata iti, tapovIrya dvAdazaprakAraM tapo yadalAdaglA-19 | yan vidhatta iti, evaM saptadazavidhe saMyame ekakhAyadhyavasitasya yadalAtpravRcistatsaMyamacIrya, kathamahamaticAra saMyame na prApnuyAmi-18|| | tyadhyavasAyinaH pravRttirityevamAdyadhyAtmavIryamityAdi ca bhAvavIryamiti, vIryapravAdapUrve cAnantaM vIrya pratipAdita, kimiti, yato'nantArthe pUrva bhavati, tatra ca vIryameva pratipAvate, anantArthatA cAto'vagantavyA, tadyathA-"sapaNeINaM jA hoja vAluyA gaNaNamAgayA | santI / tato bahupatarAgo attho egassa puvassa / / 1 / / sabasamuddANa jalaM jaipatthamiyaM havija saMkaliyaM / eto bahupatarAgo astho || | egassa puSassa // 2 // " tadevaM pUrvArthasthAnantyAdvIryasya ca tadarthavAdanantatA vIryaskheti / sarvamapyetadvIyaM tridheti prtipaadyitumaah-||4|| |sabvaMpiya taM tivihaM paMDiya bAlaviriyaM ca mIsaM ca / ahavAvi hoti duvihaM agAraaNagAriyaM ceva // 97 // 18 // 167 // sarvamapyetajAvaSIrya paNDitabAlamizrabhedAta trividhaM, tatrAnagArANAM paNDitavIrya bAlapaNDitavIrya khagArANAM gRhasthAnAmiti, tatra || 1julacchulei pra0 / 2 udbhirati yadbhavasyUna rikta kaNakaNati bhUtAni na subhyante supuruSavijJAnabhANDAni // 1 // 3 sarvAsA nadInA yAvagyo bhaveyulikA gaganamAgatAH satyaH tato bahutaro'yaM ekasya pUrvasya / / // 4 sarvasamudANAM jale gatipramitaM tat bhavetsaMkalitaM tto.|| wlanniorary.org AdhyAtmika-vIryasya vyAkhyA, vIryasya trividhA: bhedA: ~338~ Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka |||| dIpa anukrama [411] "sUtrakRt" - aMgasUtra -2 (mUlaM+niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [8], uddezaka [-], mUlaM [1], niryuktiH [97] muni dIparatnasAgareNa saMkalita ..... AgamasUtra - [02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH yatInAM paNDitavIrya sAdisaparyavasitaM sarvaviratipratipattikAle sAditA siddhAvasthAyAM tadabhAvAtsAntaM, bAlapaNDitavIrye tu dezaviratisadbhAvakAle sAdi sarvaviratisadbhAve taze vA saparyavasAnaM bAlavIrya vaviratilakSaNamevA bhavyAnAmanAdyaparyavasitaM bhayyAnAM | khanAdisa paryavasitaM, sAdisaparyavasitaM tu viratibhraMzAt sAditA punarjaghanyato'ntarmuhUrtAdutkRSTato'pArddhapudgalaparAvartAt viratisadbhAvAt sAntateti, sAdyaparyavasitasya tRtIyabhaGgakasya tvasambhava eva yadivA paNDitavIrya sarvaviratilakSaNaM, viratirapi cAritramohanIyakSayakSayopazamopazamalakSaNAtrividhaiva, ato vIryamapi tridhaiva bhavati / gato nAmaniSpanno nikSepaH, tadanu sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramucArayitavyaM tavedaM dve vidhe-prakArAvasyeti dvividhaM dviprakAraM, pratyakSAsannavAcikhAt idamo yadanantaraM prakarSeNocyate procyate vIryaM tadvibhedaM suGghAkhyAtaM svAkhyAtaM tIrthakarAdibhiH, vA vAkyAlaGkAre, tatra 'IraM gatipreraNayoH' vizeSeNa Irayati - prerayati ahitaM yena tadvIryaM jIvasya zaktivizeSa ityarthaH, tatra, kiM tu 'vIrasya' subhaTasya vIralaM 1, kena vA kAraNenAsau vIra ityabhidhIyate, nuzabdo vitarkavAcI, etadvitarkayati kiM tadvIrya ?, vIrasya vA kiM tadvIrakhamiti // 1 // tatra bhedadvAreNa vIryasvarUpamAcikhyAsurAha-- karmma - kriyAnuSThAnami| tyetadeke vIryamiti pravedayanti yadivA - karmASTaprakAraM kAraNe kAryopacArAt tadeva vIryamiti pravedayanti, tathAhi audayika bhAvaniSpannaM aurat namation duhA veyaM sukkhAyaM, vIriyaMti pavuccaI / kiM nu vIrassa vIrataM, kahaM ceyaM pavuccaI ? // 1 // kammamege pavedeMti, akammaM vAvi suvayA / etehiM dohi ThANehiM, jehiM dIsaMti macciyA // 2 // mUla sUtrasya ArambhaH For First Use Only ~ 339~ Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [8], uddezaka [-], mUlaM [2], niyukti: [97] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata 8 dhyayana sutrAMka ||2|| sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryAyaciyutaM // 16 // dIpa anukrama [412] karmetyupadizyate, audayiko'pi ca bhAvaH karmodayaniSpanna eva bAlavIrya, dvitIyabhedasvayaM na vidyate karmAsetyakarmA-bIryAntarAyakSayajanitaM jIvasya sahaja vIryamityarthaH, cazabdAt cAritramohanIyopazamakSayopazamajanitaM ca he suvratA! evambhUtaM paNDitavIrya jAnIta yUyaM / AbhyAmeva dvAbhyAM sthAnAbhyAM sakarmakAkarmakApAdivabAlapaNDitavIryAbhyAM vyavasthitaM vIryamityucyate, yakAbhyAM ca | | yayo; vyavasthitA maryeSu bhavA mA: 'dissaMta' iti dRzyante'padizyante vA, tathAhi-nAnAvidhAsu kriyAsu pravartamAnamutsA-| hayalasaMpana maha~ dRSTvA vIryavAnayaM martya ityevamapadizyate, tathA tadAvArakakarmaNaH kSayAdanantabalayukto'yaM malai ityevamapadizyate dRzyate ceti // 2 // iha bAlavIrya kAraNe kAryopacArAtkamaiMva vIryasenAbhihitaM, sAmprataM kAraNe kAryopacArAdeva pramAdaM | | karmalenApadizannAha pamAyaM kammamAhaMsu, appamAyaM tahA'varaM / tabbhAvAdesao vAvi, bAlaM paMDiyameva vA // 3 // satthamege tu sikkhaMtA, ativAyAya pANiNaM / ege maMte ahijaMti, pANabhUyaviheDiNo // 4 // pramAyanti-sadanuSThAnarahitA bhavanti prANino yena sa pramAdo-madyAdiH, tathA coktam-"majaM visayakasAyA NihA vigahA ya paMcamI bhaNiyA / esa pamAyapamAo Nidivo vIyarAgehiM // 1 // " tamevambhUtaM pramAdaM karmopAdAnabhUtaM kameM 'AhuH 1 vIryanaye'sya yodayanizpanakhAt , zeSa sanmathetyuttara de / 2 madha viSayAH kaSAyA nidA vikathA va paMcamI bhaNitA (ete paMca pramAdA nirdiyA) eSa pramAda | pramAdo nirdiyo vItarAgaH // 1 // aeeserveeeeeeeeeeeeee // 16 // ~340~ Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka // 4 // dIpa anukrama [414] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1], adhyayana [ 8 ], uddezaka [-] mUlaM [4], niryuktiH [97] muni dIparatnasAgareNa saMkalita ..... AgamasUtra - [02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH - uktavantastIrthakarAdayaH, apramAdaM ca tathA'paramakarma kamAhuriti etaduktaM bhavati -pramAdopahatasya karma badhyate, sakarmaNazca yatkriyAnuSThAnaM tadvAlavIrya, tathA'pramattasya karmAbhAvo bhavati, evaMvidhasya ca paNDitavIrthaM bhavati etaca bAlavIrye paNDitavIryamiti vA pramAdavataH sakarmaNo vAlavIryamapramattasthAkarmaNaH paNDitavIryamityevamAyojyaM, 'tabhAvAdesao vAdI'ti tasya- bAlavIryasya karma| Nazca paNDitavIryasya vA bhAvaH - saccA sa tadbhAvastenA''dezo - vyapadezaH tataH, tadyathA - bAlavIryamamanyAnAmanAdiaparyavasitaM bha vyAnAmanAdisaparyavasitaM vA sAdisaparyavasitaM veti, paNDitavIryaM tu sAdisaparyavasitameveti // 3 // tatra pramAdopahatasya sakarmaNo yadvAlavIrya tadarzayitumAha- zastraM khaGgAdipraharaNaM zAstraM vA dhanurvedAyurvedAdikaM prANyupamardakAri tat suSThu sAtagauravagraddhA 'eke' kecana 'zikSante' udyamena gRhanti, taba zikSitaM sat 'prANinAM jantUnAM vinAzAya bhavati, tathAhi tatropadizyate | evaMvidhamAlIDhapratyAlIDhAdibhirjIve vyApAdayitavye sthAnaM vidheyaM, taduktam- "muSTinA''cchAdayellakSyaM, puSTau dRSTi nivezayet / hataM lakSyaM vijAnIyAdyadi mUrdhA na kampate || 1||" tathA evaM lAvakarasaH kSayiNe deyo'bhayAriSTAkhyo madyavizeSazreti, tathA evaM caurAdeH zUlAropaNAdiko daNDo vidheyaH tathA cANakyAbhiprAyeNa paro vaJcayitavyo'rthopAdAnArtha tathA kAmazAstrAdikaM codyamenAzubhAdhyavasAyino'dhIyate, tadevaM zastrasya dhanurvedAdeH zAstrasya vA yadabhyasanaM tatsarvaM bAlavIrya, kiJca eke kecana pApodayAt mantrAnabhicArakAnA (te) tharvaNAnazvamedhapuruSamedhasarvamedhAdiyAgArthamadhIyante, kimbhUtAniti darzayati- 'prANA' dvIndriyAdaya: 'bhUtAni' pRthivyAdIni teSAM 'vividham' anekaprakAraM 'kAna' bAdhakAn RsaMsthAnIyAn mantrAn paThantIti, tathA coktam - "paT zatAni Education intol For Only ~341~ www.janyr Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [8], uddezaka [-], mUlaM [4], niyukti: [98] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata sUtrakRtA zIlAlAcAryAMyatra sUtrAka ||4|| ciyutaM // 169 // dIpa anukrama [414] niyujyante, pazUnA madhyame'hani / azvamedhasya vacanAnyUnAni pazubhitrimiH // 1 // " ityAdi // 4 // adhunA 'satya'mityetasmUtrapadaM sUtraspArzikayA niyuktikAraH spaSTayitamAha satthaM asimAdIyaM vijAmate ya devakammakayaM / patthivavAruNaaggeya vAU taha mIsarga ceva / / 98 // zastra praharaNaM taca asi:-khaDgastadAdika, tathA vidyAdhiSThitaM, mantrAdhiSThitaM devakarmakRtaM-divyakriyAniSpAditaM, taba paJcavidha,81 tadyathA-pArthivaM vAruNamAneyaM vAyavyaM tathaiva yAdimithaM ceti / kizcAnyat mAiNo kaTu mAyA ya, kAmabhoge samArabhe / haMtA chettA pagambhittA, aaysaayaannugaaminno||5||8 maNasA vayasA ceva, kAyasA ceva aMtaso / Arao parao vAvi, duhAvi ya asaMjayA // 6 // 'mAyA' paravaJcanAdi(tmi)kA buddhiH sA vidyate yeSAM te mAyAvinasta evambhUtA mAyA:-paravaJcanAni kRtvA ekagrahaNe tAtI| yagrahaNAdeva krodhino mAnino lobhinaH santaH 'kAmAn icchArUpAn tathA bhogAMva zabdAdiviSayarUpAn 'samArabhante' sevante pAThAntaraM vA 'AraMbhAya tivaI' tribhiH manovAkAyarArambhArthaM vartate, bahUn jIvAn vyApAdayan vAn apadhvaMsayan AjJApa S // 169 // yan bhogArthI vicopArjanArtha pravartata ityarthaH, tadevam 'AtmasAtAnugAminaH svasukhalipsavo duHkhadviSo viSayeSu gRddhA kapA| yakaluSitAntarAtmAnaH santa evambhUtA bhavanti, tadyathA 'hantAraH prANicyApAdayitArastathA chettAraH karNanAsikAdestathA prakateyitAraH pRSThodarAderiti // 5 // tadetatkathamityAha-tadetatprANyupamardanaM manasA vAcA kAyena kRtakAritAnumatibhizca 'antazA' 190999999900 ~342~ Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [8], uddezaka [-], mUlaM [6], niyukti: [98] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata sUtrAMka ||6|| dIpa anukrama 18 kAyenAzakto'pi tandulamatsyavanmanasaiva pApAnuSThAnAnumatyA karma banAtIti, tathA ArataH paratazceti laukikI vAcopuktiri-181 18 yevaM paryAlocyamAnA aihikAmuSmikayoH 'dvidhApi' svayaMkaraNena parakaraNena cAsaMyatA-jIvopadhAtakAriNa ityarthaH // 6 // sA-| mprataM jIvopaghAtavipAkadarzanArthamAha--.. verAI kubaI verI, tao verehiM rjjtii| pAvovagA ya AraMbhA, dukkhaphAsA ya aNtso||7|| / saMparAyaM NiyacchaMti, attadukkaDakAriNo / rAgadosassiyA bAlA, pAvaM kuvaMti te bahuM // 8 // vairamasthAstIti vairI, sa jIvopamaIkArI janmazatAnubandhIni vairANi karoti, tato'pi ca vairAdaparaivairairanurajyate-saMvadhyate, vairaparamparAnuSaGgI bhavatItyarthaH, kimiti, yataH pApaM upa-sAmIpyena gacchantIti pApopagAH, ka ete ?-'ArambhAH sAvayAnuSThAnarUpAH 'antazo' viSAkakAle duHkhaM spRzantIti duHkhasparzA-asAtodayavipAkino bhavantIti // 7 // kizcAnyat'samparAyaM NiyacchaMtI'tyAdi, dvividhaM karma-IryApathaM sAmparAvikaM ca, tatra samparAyA-bAdarakapAyAstebhya AgataM sAmparAyika tat jIvopamaIkalena vairAnupaGgintayA 'AtmaduSkRtakAriNaH' khapApavidhAyinaH santo 'niyacchanti' bananti, tAneva vizinaSTi|'rAgadveSAzritAH kaSAyakaluSitAntarAtmAnaH sadasadvivekavikalakhAt bAlA iva bAlAH, te caivambhUtAH 'pApam' asadvedha 'bhu'| anantaM 'kurvanti' vidadhati // 8 // evaM bAlavIrya pradopasaMjighRkSurAha evaM sakammavIriyaM, bAlANaM tu paveditaM / itto akammaviriya, paMDiyANaM suNeha me // 9 // [416] ~343~ Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [8], uddezaka [-], mUlaM [10], niyukti: [98] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata sUtrAMka ||10|| sUtrakRtAI zIlAGkAcAryAyattiyutaM // 17 // dIpa dabie baMdhaNummukke, sabao chinnabaMdhaNe / paNolla pAvakaM kamma, salaM kaMtati aMtaso // 10 // 8vIyo dhyayana 'etat yat prAk pradarzitaM, tadyathA-prANinAmatipAtArtha zastraM zAstra vA kecana zikSante tathA pare vidyAmatrAn prANiyAdhakA-18 |nadhIyante tathA'nye mAyAvino nAnAprakArAM mAyAM kRkhA kAmabhogArthamArambhAn kurvate kecana punarapare vairiNastatkurvanti yena vairaira nuvadhyante (te) tathAhi-jamadaminA svabhAryA'kAryavyatikare kRtavIryo vinAzitaH, tatputreNa tu kArtavIryeNa punarjamadagniH, jamadanisutena parazurAmeNa sapta vArAn niHkSatrA pRthivI kRtA, punaH kArtavIryasutena tu subhUmena triHsaptakalo brAhmaNA vyApAditAH, tathA coktam-"apakArasamena karmaNAna narastuSTimupaiti zaktimAn / adhikAM kuru vai(leDa)riyAtanAM dviSatAM jAtamazeSamuddharet // 1 // "IST tadevaM kaSAyavazagAH prANinastatkurvanti yena putrapautrAdizvapi vairAnubandho bhavati, tadetatsakarmaNAM cAlAnAM vIrya tuzabdAtpramAdava-18 tAM ca prakarpaNa veditaM praveditaM pratipAditamitiyAvat , ata UrcamakarmaNAM-paNDitAnAM yadvIrya tanma-mama kathayataH zRNuta yUyamiti // 9 // yathApratijJAtamevAha-'dravyo' bhavyo muktigamanayogyaH 'dravyaM ca bhavya iti vacanAt rAgadveSavirahAdvA dravpabhUto'kapAyItyarthaH, yadivA vItarAga iva vItarAgo'lpakapAya ityarthaH, tathA coktama-"kisakA vo je sarAgadhammami koi aksaa|| yI / saMtevi jo kasAe nimiNhai so'pi tattullo // 1 // " sa ca kimbhUto bhavatIti darzayati-dhandhanAt kaSAyAtmakAnmukto bandha-18| // 17 // anukrama [420] 18| kivAkyA vaktuM yatsarAgadharmoM ko'pvakaSAyaH / sato'pi yaH kaSAyAbhigaNvAti so'pi tattusyaH // 1 // Swlanmitrary.org ~344~ Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka // 10 // dIpa anukrama [420] "sUtrakRt" - aMgasUtra- 2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 8 ], uddezaka [-], mUlaM [10], niryukti: [98] muni dIparatnasAgareNa saMkalita ......AgamasUtra -[02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH nonmuktaH, bandhanakhaM tu kapAyANAM karmasthitihetulAt, tathA coktam- "baMdheDiI kasAyavasA" kaSAyavazAt iti, yadivA-bandhanonyukta iva bandhanonmuktaH, tathA'paraH 'sarvataH' sarvaprakAreNa sUkSmavAdararUpaM 'chinnam' apanItaM 'bandhana' kapAyAtmakaM yena sa chinabandhanaH, tathA 'praNutha' prerya 'pApa' karma kAraNabhUtAnvA''zravAnapanIya zalyavancha zeSakaM karma tat kRntati apanayati antazo-niravazeSato vighaTayati, pAThAntaraM vA 'sallaM kaMtai appaNI'ti zalyabhUtaM yadaSTaprakAraM karma tadAtmanaH sambandhi | kRntati - chinatItyarthaH // 10 // yadupAdAya zalyamapanayati tadarzayitumAha neyAuyaM sukkhAyaM, uvAdAya smiihe| bhujo bhujjo duhAvAsaM, asuhattaM tA tA // 11 // ThANI viviThANANi, caissaMti Na saMsao / aNiyate ayaM vAse, NAyaehi suhIhi ya // 12 // nayanazIlo netA, nayatestAcchIlikastuna, sa cAtra samyagdarzanajJAna cAritrAtmako mokSamArgaH zrutacAritrarUpo vA dharmo mokSanayanazIlatvAt gRhyate taM mArga dharma vA mokSaM prati netAraM suSThu tIrthakarAdibhirAkhyAtaM vAkhyAtaM tam 'upAdAya' gRhIlA 'samyaka' mokSAya Ihate ceSTate dhyAnAdhyayanAdAvudyamaM vidhatte dharmadhyAnArohaNAlambanAyAha- 'bhUyo bhUyaH' paunaHpunyena yadbAlavIrya | tadatItAnAgatAnantabhavagrahaNe - ( gra0 5000) pu duHkhamAvAsyatIti duHkhAvAsaM vartate, yathA yathA ca bAlavIryavAn narakAdiSu duHkhAvAseSu paryaTati tathA tathA cAsyAzubhAdhyavasAyilAdazubhameva pravardhate ityevaM saMsArasvarUpamanuprekSamANasya dharmadhyAnaM pravartata iti 1 sthita pAyavazAt // 2 aniie ya sevAse iti pATho vyAkhyAnmataH evaM ca cakArAviyA denI saMgatirvyAkhyApAThasya / Education Intational For Fast Use Only ~345~ www.incibrary.org Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [8], uddezaka [-], mUlaM [12], niyukti: [98] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata sUtrAMka ||13|| dIpa anukrama [422] sUtrakRtAGgaM 18| // 11 // sAmpratamanityabhAvanAmadhikRtyAha -sthAnAni vidyante yeSAM te sthAninaH, tadyathA-devaloke indrastatsAmAnikatrAyastriMza-18/ 8vIryAH zIlAcAyit | syArpayAdIni manuSyeSvapi cakravartibaladevavAsudevamahAmaNDalikAdIni tiryakSvapi yAni kAnicidiSTAni bhogabhUmyAdI sthAnAni |8| dhyayanaM. ttiyuta tAni sarvANyapi vividhAni-nAnAprakArANyuttamAdhamamadhyamAni te sthAninastyakSyanti, nAtra saMzayo vidheya iti, tathA co-1921 kam-"azAzvatAni sthAnAni, sarvANi divi ceha ca / devAsuramanuSyANAmRddhayazca sukhAni ca // 1 // " tathA'yaM 'jJAtibhiH // 171 // bandhubhiH sArdha sahAyaizca mitraiH suhRdbhiyaH saMvAsaH so'nityo'zAzvata iti, tathA coktam-"sucirataramupitA bAndhavairviprayogaH, suciramapi hi rankhA nAsti bhogeSu tRptiH / suciramapi supuSTaM yAti nAzaM zarIraM, suciramapi vicintyo dharma eka: sahAyaH // 1 // " iti, cakArI dhanadhAnyadvipadacatuSpadazarIrAdhanityakhabhAvanAe~ (the) azaraNAyazeSabhAvanArtha cAnuktasamucayAthemupAttA-18 |viti // 12 // apica evamAdAya mehAvI, appaNo giddhimuddhare / AriyaM uvasaMpaje, savadhammamakovi (500 )yaM // 13 // 6 // saha saMmaie NaccA, dhammasAraM suNettu vA / samuvaTThie u aNagAre, paJcakkhAyapAvae // 14 // . anityAni sarvANyapi sthAnAnItyevam 'AdAya' avadhArya 'medhAvI' maryAdAvyavasthitaH sadasadvivekI vo AtmanaH samba-1 | // 171 // dhinI 'gRrddhi' gAya mamakham 'uddharedU' apanayet , mamedamahamaskha svAmItyevaM mamalaM kacidapi na kuryAt , tathA ArAyAtaH sarva 1 suguptaM / 2 nedaM praa| ER ~346~ Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [8], uddezaka [-], mUlaM [14], niyukti: [98] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata sUtrAMka ||14|| dIpa anukrama [424] heyadharmebhya ityAryo-mokSamArgaH samyagdarzanajJAnacAritrAtmakaH, AryANAM vA-tIrthakadAdInAmayamAryo-mArgastam 'upasampadheta' IN adhitiSThet samAzrayediti, kimbhUtaM mArgamityAha-sarvaiH kutIrthikadharmaiH 'akopito' adUSitaH svamahimnaiva dUSayitumazakyatAt / pratiSThAM gataH (ta), yadivA-sarvaidhamaiH-khabhAvairanuSThAnarUpairagopitaM kRtsitakarttavyAbhAvAta prakaTamityarthaH // 13 // sudharmapari-18 jJAnaM ca yathA bhavati tadarzayitumAha-dharmasya sArA-paramArtho dharmasArastaM 'jJAtvA' avabujhya, kathamiti darzayati-saha san-8 matyA svamatyA vA--viziSTAbhinivodhikajJAnena zrutajJAnenAvadhijJAnena vA, svaparAvabodhakalAt jJAnasya, tena saha, dharmasya sAraM jJAletyarthaH, anyebhyo yA tIrthakaragaNadharAcAryAdibhyaH ilAputravat zrukhA cilAtaputravadvA dharmasAramupagacchati, dharmasya vA sAra-18 cAritraM tatpratipadyate, tatpratipattau ca pUrvopAttakarmakSayArtha paNDitavIryasampanno rAgAdibandhanavimukto bAlavIryarahita uttarottaraguNasampattaye samupasthito'nagAraH pravardhamAnapariNAmaH pratyAkhyAta-nirAkRtaM pApaka-sAvadhAnuSThAnarUpaM yenAsau pratyAkhyAtapApako | bhavatIti // 14 // kizcAnyatjaM kiMcuvakama jANe, Aukkhemassa appaNo / tasseva aMtarA khippaM, sikkhaM sikkheja paMDie // 15 // jahA kumme saaMgAI, sae dehe samAhare / evaM pAvAI medhAvI, ajjhappeNa samAhare // 16 // ___upakramyate-saMvartyate kSayamupanIyate Ayuryena sa upakramastaM ya kaJcana jAnIyAt , kasya ?-'AyuHkSemasya' vAyupa iti, ida 1 saddharma0pra0 / 1 khamalapekSayA / Reseseseepesesecedesecscece taeeeeeeeeeeeeeeeeeees wjanatarary.om ~347~ Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [8], uddezaka [-], mUlaM [16], niyukti: [98] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata sUtrAMka ||16|| sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryAya ciyuta // 172 // dIpa anukrama [426] muktaM bhavati-svAyuSkasya yena kenacitprakAreNopakramo bhAvI yasmin vA kAle tatparijJAya tasyopakramasya kAlakha vA antarAle / [kSipramevAnAkulo jIvitAnAzaMsI 'paNDito' vivekI saMlekhanArUpAM zikSA bhaktaparikSezitamaraNAdikA vA zikSeta , tatra grahaNazi-I|| dhyayana. kSayA yathAvanmaraNa vidhi vijJAyA''sevanAzikSayA khAseveteti / / 15 / / kiJcAnyat-'yathe tyudAharaNapradarzanArthaH yathA 'kUrmaH kacchapaH khAmyaGgAni-zirodharAdIni khake dehe 'samAharedu' gopayed-avyApArANi kuryAda 'evam anathaiva prakriyayA 'medhAvI mayoMdAvAn sadasadvivekI vA 'pApAni pAparUpANyanuSThAnAni 'adhyAtmanA' sampandharmadhyAnAdibhAvanayA 'samAharet' upa-11 |saMharet , maraNakAle copasthite samyak saMlekhanayA saMlikhitakAyaH paNDitamaraNenAtmAnaM samAharediti // 16 // saMharaNaprakAramAha-- sAhare hatthapAe ya, maNaM paMceMdiyANi ya / pAvakaM ca parINAmaM, bhAsAdosaM ca tArisaM // 17 // aNu mANaM ca mAyaM ca, taM paDinnAya paMDie / sAtAgAravaNihue, uvasaMte Nihe care // 18 // pAdapopagamane iGginImaraNe bhaktaparijJAyAM zeSakAle vA kUrmavaddhastau pAdau ca 'saMhareda' vyApArAbhivartayet , tathA 'mana' anta:karaNaM tacAkuzalabyApArebhyo nivartayet , tathA-zabdAdiviSayebhyo'nukUlapratikUlebhyo'raktadvietayA zrotrendriyAdIni pazcApIndriyANi cazabdaH samucaye tathA pApakaM pariNAmamaihikAsuSmikAzaMsArUpaM saMharedityevaM bhASAdopaM ca 'tAdRzaM' pAparUpaM saMharet // 17 // | manovAkAyaguptaH san durlabhaM satsaMyamamavApya paNDitamaraNaM vA'zeSakarmakSayArtha samyaganupAlayediti // 17 // taM ca saMyame parA-1 1 upasaMharet praa| enea ~348~ Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||18|| dIpa anukrama [428] "sUtrakRt" - aMgasUtra- 2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 8 ], uddezaka [-], mUlaM [18], niryukti: [98] muni dIparatnasAgareNa saMkalita ..... AgamasUtra - [02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH kramamANaM kazcit pUjAsatkArAdinA nimantrayet, tatrAtmotkarSo na kArya iti darzayitumAha - cakravartyAdinA satkArAdinA pUjyamAnena 'aNurapi' stoko'pi 'mAnaH' ahaGkAro na vidheyaH kimuta mahAn hai, yadivottamamaraNopasthite novratapo niSTatadehena vA aho'hamityevaMrUpaH stoko'pi garyo na vidheyaH, tathA paNDurAryayeva stokA'pi mAyA na vidheyA, kimuta mahatI ?, ityevaM kocalo| bhAvapi na vidheyAviti, evaM dvividhayApi parijJayA kaSAyAMstadvipAkAMzca parijJAya tebhyo nivRttiM kuryAditi pAThAntaraM vA 'aimANaM ca mAyaM ca taM pariNNAya paMDie' atIva mAno'timAnaH subhUmAdInAmiva taM duHkhAvahamityevaM jJAlA pariharet, idamuktaM bhavati - yadyapi sarAgasya kadAcinmAnodayaH syAttathApyudayaprAptasya viphalIkaraNaM kuryAdityevaM mAyAyAmapyAyojyaM, pAThAntaraM vA 'suyaM me ihamegesiM, evaM vIrassa vIriyaM' yena balena saGgrAmazirasi mahati subhaTasaMkaTe parAnIkaM vijayate tatparamArthato vIrya na bhavati, api tu yena kAmakrodhAdIn vijayate tadvIrasya mahApuruSasya vIryam 'ihaiva' asminneva saMsAre manuSyajanmani vaikeSAM tIrthakarAdInAM sambandhi vAkyaM mayA zrutaM, pAThAntaraM vA 'Ayata suAdAya evaM vIrassa vIriyaM' Ayato-mokSo'paryavasitAvasthAnalAt sa cAsAvarthava tadartho vA -- tatprayojano vA samyagdarzanajJAnacAritramArgaH sa AyatArthastaM suSTrAdAya gRhItA yo dhRtibalena kAmakrodhAdijayAya ca parAkramate etadvIrasya vIryamiti, yaduktamAsIt 'kiM tu vIrasya vIratva' miti tadyathA bhavati tathA vyAkhyAtaM kiJcAnyat - sAtAgauravaM nAma sukhazIlatA tatra nibhRtaH- tadarthamanuyukta ityarthaH, tathA krodhAbhijayAdupa| zAntaH - zItIbhUtaH zabdAdi viSayebhyo 'pyanukUla pratikUlebhyo raktadviSTatayopAnto jitendriyatA tebhyo nivRtta iti, tathA niha| nyante prANinaH saMsAre yayA sA nihA - mAyA na vidyate sA yasyAsAvaniho mAyAprapaJcarahita ityarthaH tathA mAnarahito lobha Education intol For First Use Only ~349~ ww Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [8], uddezaka [-], mUlaM [18], niyukti: [98] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata sUtrAMka ||18|| dIpa anukrama [428] sUtrakRtAGga varjita ityapi draSTavyaM, sa caivambhUtaH saMyamAnuSThAnaM 'caret kuryAditi, tadevaM bharaNakAle'nyadA vA paNDitavIryavAn mahAvatedyataH vIryAzIlAGkA 18 sthAt / tatrApi prANAtipAtaviratireva garIyasItikRtA tatpratipAdanArthamAha-"uhumahe tiriyaM vA je pANA sasathAvarA / sapatha dhyayana cArgIya viratiM kujjA, saMti nivANamAhiyaM // 1 // " ayaM ca zloko na sUtrAdazeSu dRSTaH, TIkAyAM tu iSTa itikatA likhitaH, uttAttiyuta nArthatheti / / 18 // kinyc||17|| pANe ya NAivAejjA, adinnaMpiya NAdae / sAdiyaM Na musaM vyA, esa dhamme khusImao // 19 // // atikammati vAyAe, maNasA vi na patthae / savao saMvuDe daMte, AyANaM susamAhare // 20 // // prANapriyANAM prANinAM prANAnnAtipAtayet , tathA pareNAdattaM dantazodhanamAtramapi 'nAdadIta' na gRhNIyAt , tathA-sahAdinA-mAyayA varcata iti sAdikaM samAyaM mRSAvAdaM na brUyAta, tathAhi-paravazvanAtha mRSAvAdo'dhikriyate, sa ca na mAyAmantareNa bhavatItyato mRpAvAdasya mAyA AdibhUtA vartate, idamuktaM bhavati-yo hi paravazcanArtha samAyo mRpAvAdaH sa paridiyate, 1 // / yastu saMyamaguptyartha na mayA mRgA upalabdhA ityAdikaH sa na doSAyeti, eSa yaH prAk nirdiSTo dharma:-zrutacAritrAkhyaH svabhAvo |vA 'cusImati chAndasakhAt , nirdezArthasvayaM-vastUni jJAnAdIni tadvato jJAnAdimata ityarthaH, yadivA-cusImautti vazyasya18|| Atmavazagaya-vazyendriyaskhetyarthaH // 19 // apica prANinAmatikrama-pIDAtmaka mahApratAtikramaM vA manojaSTabdhatayA parati-18 // 17 // raskAraM vA ityevambhUtamatikramaM vAcA manasA'pi ca na prArthayet, etadyaniSedhe ca kAyAtikramo dUrata eva niSiddho bhavati, tadevaM 103 u04 mAthA0 20 navaraM ve keiMti / 29999929082909200000 ~350~ Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||20|| dIpa anukrama [430] "sUtrakRt" - aMgasUtra- 2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 8 ], uddezaka [-], mUlaM [20], niryukti: [98] muni dIparatnasAgareNa saMkalita ...... AgamasUtra [02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH | manovAkkAyaiH kRtakAritAnumatibhizva navakena bhedenAtikramaM na kuryAt, tathA sarvataH - sabAhyAbhyantarataH saMvRto guptaH tathA indriyadamena tapasA vA dAntaH san mokSasya 'AdAnam' upAdAnaM samyagdarzanAdikaM suSUyuktaH samyagvisrotasikArahitaH 'Aharet' AdadIta-gRhIyAdityarthaH // 20 // kiJcAnyat kaDaM ca kajjamANaM ca, AgamistaM ca pAvagaM / savaM taM NANujANaMti, AyaguttA jiiMdiyA // 21 // je yAbuddhA mahAbhAgA, vIrA asamattadaMsiNo / asuddhaM tesi parakaMtaM, saphalaM hoi saGghaso // 22 // sAdhUdezena yadaparairanArthakalpaiH kRtamanuSThitaM pApakaM karma tathA varttamAne ca kAle kriyamANaM tathA''gAmini ca kAle yatkariSyate tatsarvaM manovAkkAyakarmabhiH 'nAnujAnanti' nAnumodante, tadupabhoga parihAreNeti bhAvaH, yadadhyAtmArtha pApakaM karma paraiH kRtaM kriyate kariSyate vA tadyathA-zatroH zirazchinnaM chidyate chetsyate vA tathA cauro hato hanyate haniSyate vA ityAdikaM parAnuSThAnaM 'nAnujAnanti' na ca bahu manyante, tathA yadi paraH kazcidazuddhenAhAreNopanimazrayettamapi nAnumanyanta iti, ka evambhUtA bhavantIti darzayati - AtmA'GkuzalamanovAkkAyanirodhena gupto yeSAM te tathA, jitAni vazIkRtAni indriyANi zrotrAdIni yaiste tathA, evambhUtAH pApakarma nAnujAnantIti sthitam // 21 // anyacca ye kecana 'abuddhA' dharma pratyavijJAtaparamArthA vyAkaraNazuSkatarkAdiparijJAnena jAtAvalepAH paNDitamAnino'pi paramArthavastutavAnavabodhAdabuddhA ityuktaM na ca vyAkaraNaparijJAnamAtreNa samyakttavyatirekeNa tattvAvabodho bhavatIti, tathA coktam- "zAstrAvagAhaparighaTTanatatparo'pi naivAbudhaH samabhigacchati vastutattvam / Education intol For First Use Only ~351~ Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||22|| dIpa anukrama [432] sUtrakRtAGga zIlAGkA cAyayavRtiyutaM // 174 // "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 8 ], uddezaka [-], mUlaM [22], niryukti: [98] muni dIparatnasAgareNa saMkalita ...... AgamasUtra [02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH nAnAprakArarasabhAvagatA'pi darjI, svAdaM rasasya sucirAdapi naiva vetti // 1 // " yadivA'buddhA iva bAlavIryavantaH, tathA mahAntaMya te bhAgAva mahAbhAgAH, bhAgazabdaH pUjAvacanaH, tatatra mahApUjyA ityarthaH, lokavizrutA iti, tathA 'vIrAH' parAnIkamedinaH subhaTA iti idamuktaM bhavati- paNDitA api tyAgAdibhirguNai lokapUjyA api tathA subhaTavAdaM vahanto'pi samyaktanyaparijJAna vi kalAH kecana bhavantIti darzayati na samyagasamyak tadbhAvo'samyaksaM tadraSTuM zIlaM yeSAM te tathA, mithyAdRSTaya ityarthaH teSAM ca bAlAnAM yatkimapi tapodAnAdhyayanayamaniyamAdiSu parAkrAntamudyamakRtaM tadazuddhaM avizuddhikAri pratyuta karmabandhAya, bhAvopahatalAt sanidAnakhAdveti kuvaidyacikitsAvadviparItAnubandhIti, taca teSAM parAkrAntaM saha phalena karmabandhena vartata iti saphalaM 'sarvaza' iti sarvA'pi tatkriyA tapo'nuSThAnAdikA karmabandhauyevati // 22 // sAmprataM paNDitavIryaNo'dhikRtyAha je buddhA mahAbhAgA, vIrA sammattadaMsiNo / suddhaM tesiM parakaMtaM, aphalaM hoi sahaso // 23 // tesiMpi tavo Na suddho, nikkhaMtA je mahAkulA / janne banne viyANaMti, na silogaM pavejjae // 24 // appapiMDAsa pANAsi, appaM bhAsejja suvae / khaMte'bhinijur3e daMte, vItagiddhI sadA jae // 25 // | jhANajogaM samAhaddu, kAyaM viuseja saGghaso / titikkhaM paramaM NaccA, AmokkhAe parivajjAsi // 26 // ( gAthAgraM0 446 ) ttibemi iti zrIvIriyanAmamaTTamamajjhayaNaM samattaM // 1 mahAntaveti bhAgAtha mahAntaMva te nAgAtha pra0 / 2 muyamaH kRtasta uttaration For Fans Only ~352~ 8 vIryAdhyayanaM. // 174 // www.incibrary.org Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [8], uddezaka [-], mUlaM [26], niyukti: [98] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata sUtrAMka ||26|| dIpa anukrama [436] seaesekeseeeeeeeeees ye kecana svayampuddhAstIrthakarAdhAstacchiSyA vA buddhabodhitA gaNadharAdayo 'mahAbhAgA' mahApUjAbhAjo 'vIrAH' karmavidAraNa-181 sahiSNavo jJAnAdibhirvA guNairvirAjanta iti vIrAH, tathA 'samyaktvadarzinaH' paramArthatattvavedinasteSAM bhagavatAM yatparAkAnta- | tapo'dhyayanayamaniyamAdAvanuSThitaM tacchuddham avadAtaM niruparodhaM sAtagauravazalyakaSAyAdidoSAkalaGkitaM karmavandhaM prati [2] | aphalaM bhavati-tabhiranubandhanirjarArthameva bhavatItyarthaH, tathAhi-samyagadRSTInAM sarvamapi saMyamatapaHpradhAnamanuSThAnaM bhavati, RI saMyamassa cAnAzravarUpakhAt tapasazca nirjarAphalakhAditi, tathA ca paThyate-"saMyame aNaNhayaphale tave bodANaphale" iti / // 23 // kizcAnyat --mahatkulam -ikSvAkAdikaM yeSAM te mahAkulA lokavizrutAH zauryAdibhirguNairvistIrNayazasasteSAmapi pUjAsatkArAdhamutkIrtanena vA yattapastadazuddhaM bhavati, yaca kriyamANamapi tapo naivAnye dAnazrAddhAdayo jAnanti tacathAbhUtamAtmArthinA vidheyam , ato naivAtmazlAghAM 'pravedayet' prakAzayet , tadyathA- ahamucamakulIna ibhyo vA''saM sAmprataM | punastaponiSTatadeha iti, evaM khayamAviSkaraNenana svakIyamanuSThAnaM phalgutAmApAdayediti // 24 // apica----alpa| stokaM piNDamazituM zIlamasyAsAvalpapiNDAzI yatkiJcanAzIti bhAvaH, evaM pAne'pyAyojyaM, tathA cAgamaH-"he' jaM va taM va AsIya jattha va tattha va suhovagayaniho / jeNa va teNa (va) saMtuTTha vIra! muNiosi te appA // 1 // tathA "ahakukuDiaMDa 1 mahAnAgAH pra. / 2 saMyamo'nAdhayaphalaH tapo byavadhAnaphalamiti / 3 yahA tadA avilA yatra tatra mA musopagata nidaH yena tena pA santuSTaH (asi) he viir| khayAtmA jJAto'si // 1 // aSTakavaNkapramANAnkavatAnAhArabAlpAhAro dvAdazakaparipArdhApamovarikA ghocyAmidvibhASA prAptA canizalyA avamodarikA triMzatA kayataH pramANaprAptaH dvAtriMzatkaralAH sampUNAMhAra iti / ~353~ Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [8], uddezaka [-], mUlaM [26], niyukti: [98] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: dhyayana prata sUtrAMka ||26|| zIlAGkAcAyIyavRta dIpa anukrama [436] sUtrakRtAUM 18|| gametappamANe kavale AhAremANe appAhAre duvAlasakavalehiM abahomoyariyA solasahiM dubhAge patte cavIsa omodariyA vIsa 81 pamANapatte battIsa kavalA saMpuNNAhAre" iti, ata ekaikakavalahAnyAdinonodaratA vidheyA, evaM pAne upakaraNe conodaratA vida bhyAditi, tathA coktam-"yovAhAro thovamaNio a jo hoi thopanido a / thobovahiupakaraNo tassa hu devAvi paNamaMti tiyutaM // 1 // " tathA 'suvrataH' sAdhuH 'alpaM parimitaM hitaM ca bhASeta, sarvadA vikathArahito bhavedityarthaH, bhaavaavmaudrymdhik||15|| tyAha-bhAvataH krodhAyupazamAt 'kSAntaH kSAntipradhAna tathA 'abhinivRto lobhAdijayAtrirAturaH, tathA indriyanoindriya damanAt 'dAntoM jitendriyaH, tathA coktam-"kaSAyA yasya nocchinnA, yasya nAtmavazaM manaH / indriyANi na guptAni, pravajyA | | tasya jIvanam // 1 // " evaM vigatA gRddhirviSayeSu yasya sa vigatagRddhiH-AzaMsAdoparahitaH 'sadA sarvakAlaM saMyamAnuSThAne 'yateta' yanaM kuryAditi // 25 // apica--'jhANajogam' ityAdi, dhyAnaM-cittanirodhalakSaNaM dharmadhyAnAdikaM tatra yogo viziemanovAkAyacyApArastaM dhyAnayoga 'samAhRtya' samyagupAdAya 'kArya' dehamakuzalayogapravRttaM 'vyutsRjet' parityajet 'sarvataH' | sarveNApi prakAreNa, hastapAdAdikamapi parapIDAkAri na vyApArayet , tathA 'titikSA' zAnti parISadopasargasahanarUpAM 'paramA' pradhAnAM jJAlA 'AmokSAya' azeSakarmakSayaM yAvat 'paribrajeriti saMyamAnuSThAnaM kuryAsvamiti / itiH parisamAptyarthe / brviimii-18||175|| ti pUrvavat // 26 // samAnaM cASTamaM vIryAkhyamadhyayanamiti / / sokAhArA khokaNitaH zoka niba go bhavati / stokopadhikopakaraNasAmI va devA api praNamanti // 1 // | atra aSTama adhyayanaM parisamAptaM ~354 ~ Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||26|| dIpa anukrama [436] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [9], uddezaka [-] mUlaM [26...], niryukti: [99] muni dIparatnasAgareNa saMkalita ......AgamasUtra [02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH zatatatatatata - atha navamaM adhyayanaM prArabhyate // aSTamAnantaraM navamaM samArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH - ihAnantarAdhyayane bAlapaNDitamedena dvirUpaM vIrya pratipAditaM, atrApi tadeva paNDitavIryaM dharma prati yadudyamaM vidhatte ato dharmaH pratipAdyata ityanena sambandhena dharmAdhyayanamAyAtaM, asya catvAryanuyogadvArANi upakramAdIni prAgvat vyAvarNanIyAni, tatrApyupakramAntargato'rthAdhikAro'yaM tadyathA-dharmo'tra pratipAdyata iti tamadhikRtya nirmuktikadAha Education intimation dhammo yogeso bhAvammeNa ettha ahigAro / eseba hoi dhamme eseva samAhimaggonti // 99 // durgatigamanadharaNalakSaNo dharmaH prAk dazavaikAlika taskandhaSaSThAdhyayane dharmArthakAmAkhye uddiSTaH - pratipAditaH, iha tu bhAvadharmeNAdhikAraH, eSa eva ca bhAvadharmaH paramArthato dharmo bhavati, amumevArthamuttarayorapyadhyayanayoratidizannAha eSa eva ca bhAva| samAdhirbhAvamArgazca bhavatItyavagantavyamiti, yadivaiSa eva ca bhAvadharmaH eSa eva ca bhAvasamAdhireSa eva ca tathA bhAvamArgo bhavati, na teSAM paramArthataH kacidbhedaH, tathAhi dharmaH zrutacAritrAkhyaH kSAntyAdilakSaNo vA dazaprakAro bhavet, bhAvasamAdhirapyevaMbhUta evaM, | tathAhi samyagAdhAnam - AropaNaM guNAnAM kSAntyAdInAmiti samAdhiH, tadevaM muktimArgo'pi jJAnadarzanacAritrAkhyo bhAvadharmatayA vyAkhyAnayitavya iti / sAmpratamatidiSTasyApi sthAnAzUnyArthaM dharmasya nAmAdinikSepaM darzayitumAha For y atra navamaM adhyayanaM "dharma" ArabdhaM, anaMtara adhyayanasya sambandha:, 'dharma' zabdasya artha evaM adhikAra:, ~ 355~ Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [9], uddezaka [-], mUlaM [26...], niyukti: [100] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata sUtrAMka ||26|| cAIya ciyuta dIpa anukrama [436] sUtrakRtAGgaM NAmaMThavaNAdhammo dazvadhammo ya bhAvadhammo ya / sacittAcittamIsagagihatvadANe daviyadhamme // 10 // 9dhozIlAkA- 18 nAmasthApanAdravyabhAvabhedAcaturdhA dharmasya nikSepaH, tatrApi nAmasthApane anAratya zarIrabhavyazarIravyatirikto druSpadharmaH saci-18 || dhyayana. cAcittamizrabhedAt tridhA, tatrApi sacittasya jIvaccharIrasyopayogalakSaNo 'dharma:' svabhAvaH, evamacittAnAmapi dharmAstikAyAdInAM yo yasya svabhAvaH sa tasya dharma iti, tathAhi-"gailakkhaNao dhammo, ahammo ThANalakkhaNo / bhAyaNaM sabadavANaM, naI avagAha-10 // 176 // lakkhaNaM / / 1 // " pudgalAstikAyo'pi grahaNalakSaNa iti, mizradrayANAM ca kSIrodakAdInAM yo yasya svabhAvaH sa taddharmatayA'yaga-18 |ntavya iti, gRhakhAnAM ca yaH kulanagaraprAmAdidharmo gRhakhebhyo gRhasthAnAM vA yo dAnadharmaH sa dravyadharmo'vagantavya iti, tathA | coktam-'acaM pAnaM ca vakhaM ca, AlayaH zayanAsanam / zuzrUSA bandanaM tuSTiH, puNyaM nava vidhaM smRtam // 1 // " bhAvadharma svarUpanirUpaNAyAha-- IS loiyalouttario duviho puNa hoti bhAvadhammo ch| duvihovi duvihativiho paMcaviho hoti NAyavyo // 101 // bhAvadharmo noAgamato dvividhaH, tadyathA-laukiko lokottarazca, tatra laukiko dvividhaH-gRhasthAnoM pAkhaNDikAnAM ca, lokocaratrividhaH-jJAnadarzanacAritrabhedAta , tatrApyAbhiniyodhAdikaM jJAnaM paJcadhA, darzanamapyaupazamikasAvAdanakSAyopazamikavedakakSA- || // 176 / / |yikabhedAt pazcavidha, cAritramapi sAmAyikAdibhedAt paJcadhaiva / gAthA'kSarANi khevaM neyAni, tadyathA-bhAvadharmo laukikalo-| IS kocarabhedAdvidhA, dvividho'pi cArya yathAsaGgvena dvividhatividhaH, tatraiva laukiko gRhasthapAkhaNDikabhedAt dvividhA, lokocaro e teesesesectsekese dharmasya nikSepA:, bhAva-dharmasya nirupaNA ~356~ Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [9], uddezaka [-], mUlaM [1], niyukti: [101] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata sUtrAMka ||1|| dIpa anukrama [437] |'pi jJAnadarzanacAritrabhedAt trividhaH, jJAnAdIni pratyekaM trINyapi paMcadhaiveti // tatra jJAnadarzanacAritravatAM sAdhUnAM yo dharmasta darzayitumAhapAsatthosaNNakusIla saMthavo Na kira vahatI kaauN| sUyagaDe ajjhayaNe dhammaMmi nikAitaM eyaM // 102 // sAdhuguNAnAM pArthe tiSThantIti pArzvasthAH tathA saMyamAnuSThAne'vasIdantItyavasannAH tathA kutsitaM zIlaM yeSAM te kuzIlAH etaiH pArzvasthAdibhiH saha saMstavaH-paricayaH sahasaMvAsarUpo na kila yatInAM vartate kartum , ataH sUtrakRte'Gge dharmAkhye'dhyayane etat 4 'nikAcitaM' niyamitamiti / gato nAmaniSpanno nikSepaH, adhunA sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramucArayitavyaM, tavedam--14 kayare dhamme akkhAe, mAhaNeNa matImatA? / aMju dhammaM jahAtaccaM, jiNANaM taM suNeha me // 1 // mAhaNA khattiyA vessA, caMDAlA adu boksA / esiyA vesiyA suddA, je ya AraMbhaNissiyA // 2 // 8 pariggahaniviTrANaM, veraM tesiM pavathaI / AraMbhasaMbhiyA kAmA, na te dukkhavimoyagA // 3 // AghAyakiccamAheuM, nAio visaesiNo / anne haraMti taM vittaM, kammI kammehiM kiccatI // 4 // jamyUsvAmI sudharmasvAminamuddizyedamAha-tadyathA-'katara kimbhUto durgatigamanadharaNalakSaNo dharmaH 'AkhyAtaH' pratipAdito |'mAhaNeNaM'ti mA jantUna vyApAdayetyevaM vineyeSu vAkpravRttiryasyAsau 'mAhanoM' bhagavAn vIravardhamAnakhAmI tena , tameva vizinaSTi-manute-avagacchati jagatrayaM kAlatrayopetaM yayA sA kevalajJAnAkhyA matiH sA asyAstIti matimAn tena-utpatrakebala 209929202829292020009 JABERatinintamational Swanniorary.org sAdhunAm dharmasya darzanaM, mUla sUtrasya Arambha:, ~357~ Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [9], uddezaka [-], mUlaM [4], niyukti: [102] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata sutrAka ||4|| mUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAIyattiyuta // 177 // dIpa anukrama [440] eceaeaaroesepecesercedeo jJAnena bhagavatA, iti pRSTe sudharmasvAmyAha-rAgadveSa jito jinAsteSAM sambandhinaM dharma 'aMjum' iti 'Rju' mAyAprapaJcarahitasA- 9 dharmAdavakaM tathA'jahAtacaM meM iti yathAvasthitaM mama kathayataH zRNuta yUyaM, na tu yathA'nyaistIthikairdambhapradhAno dharmo'bhihitastathA dhyayanaM. bhagavatA'pIti, pAThAntaraM vA 'jaNagA taM suNeha meM jAyanta iti janA-lokAsta eva janakAsteSAmAmantraNaM he janakAH! taM dharma / zRNuta yUyamiti // 1 / / anvayavyatirekAbhyAmukto'rthaH mUkto bhavatItyato yathoddiSTadharmapratipakSabhUto'dharmastadAzritAMstAvaddarzayitumAhabrAhmaNAH kSatriyA vaizyAstathA cANDAlAH atha bokasA-avAntarajAtIyAH, tadyathA-brAmaNena zUdyA jAto niSAdo brAhmaNenaiva | vaizyAyAM jAto'mbaSThaH tathA niSAdenAmbaTyAM jAto bokasaH, tathA eSituM zIlameSAmiti eSikA mRgalubdhakA hastitApasAca mAMsahetormugAn hastinazca eSanti, tathA kandamUlaphalAdikaM ca, tathA ye cAnye pAkhaNDikA nAnAvidhairupArbhekSyameSantyanyAni vA | viSayasAdhanAni te sarve'pyeSikA ityucyante, tathA 'vaizikA' vaNijo mAyApradhAnAH kalopajIvinaH, tathA 'zagA' kRSIvalAdayaH AbhIrajAtIyAH, kiyanto vA vakSyanta iti darzayati-ye cAnye vApasadA nAnArUpasAvadha 'Arambha(mbhe)nizritA' yatra-18 pIDananirlAnchanakarmAGgAradAhAdibhiH kriyAvizeSairjIvopamaIkAriNaH teSAM sarveSAmeva jIvApakAriNAM vairameva pravardhata ityutrazloke [kriyeti / / 2 / / kizva-pari--samantAt gRhyata iti parigraho-dvipadacatuSpadadhanadhAnyahiraNyasuvarNAdiSu mamIkArasta 'ni-I ||177 / / viSTAnAm' adhyupapannAnAM gAya gatAnA 'pApam' asAtavedanIyAdikaM 'teSAM prAguktAnAmArambhanizritAnAM parigrahe nivi-13 TAnAM prakarSeNa 'varddhate' vRddhimupayAti janmAntarazateSvapi durmo bhavati, kacitpAThaH 'beraM tesiM pavahaiti tatra yena yasya // 1] Swlanmiorary.org ~358~ Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [9], uddezaka [-], mUlaM [4], niyukti: [102] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata sUtrAka ||4|| dIpa anukrama [440] I yathA prANina upamardaH kriyate sa tathaiva saMsArAntarvartI zatazo duHkhabhAk bhavatIti, jamadagnikRtavIryAdInAmiva putrapautrAnugaM 18| vairai pravarddhata iti bhAvaH, kimityevaM ?, yataste kAmeSu pravRttAH, kAmAzcArambhaH samyagra bhRtAH saMbhRtA-ArambhapuSTA ArambhAzca jIvo pamardakAriNaH ato na te kAmasambhRtA ArambhanizritAH parigrahe niviSTAH duHkhayatIti duHkham -aSTaprakAraM karma tadvimocakA / |bhavanti tasthApanevAro na bhavantItyarthaH / / 3 / / kizcAnyat-Ahanyante-apanIyante vinAzyante prANinAM daza prakArA api prANA yasin sa AghAto-maraNaM tasai tatra vA kRtam-agnisaMskArajalAJjalipradAnapitRpiNDAdikamAghAtakRtyaM tadAdhAtum-AdhAya | kRtA pacAt 'jJAtayaH' khajanAH putrakalatrabhrAtRvyAdayaH, kimbhUtAH-viSayAnanveSTuM zIlaM yeSAM tejye'pi vipayaiSiNaH santastasya | duHkhArjitaM 'vittaM' dravyajAtam 'apaharanti' svIkurvanti, tathA coktam-"tatastenArjitairdravyairdArezca parirakSitaiH / krIDantyanye narA rAjan , haSTAstuSTA chlngktaaH||1||" sa tu dravyArjanaparAyaNaH sAvadyAnuSThAnavAn karmaSAn pApI khakRtaiH karmabhiH saM-II | sAre 'kRtyate' chipate pITyata itiyAvat // 4 // vajanAca tadravyopajIvinastatrANAya na bhavantIti darzayitumAha mAyA piyA pahusA bhAyA, bhajA puttA ya orasA / nAlaM te tava tANAya, luppaMtasta skmmunnaa||5|| // eyamaTuM sapehAe, paramANugAmiyaM / nismamo nirahaMkAro, care bhikkhU jiNAhiyaM // 6 // ciccA vittaM ca putte ya, NAio ya pariggahaM / ciccA Na aMtagaM soyaM, niravekkho parivae // 7 // adiriNdi ~359~ Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [9], uddezaka [-], mUlaM [8], niyukti: [102] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata zIlAkA dhyayana sUtrAka ||8|| dIpa anukrama sUtrakRtAGga 18| puDhavI u agaNI vAU, taNarukkha sabIyagA / aMDayA poyajarAU, rasasaMseyaubbhiyA // 8 // cArthIya 'mAtA' jananI 'pitA' janakaH 'snuSA' putravadhUH 'bhrAtA' sahodaraH tathA 'bhAryA kalatraM putrAzcaurasAH-svaniSpAditA ciyuta ete sarve'pi mAtrAdayo ye cAnye zvazurAdayaste tava saMsAracakravAle khakarmabhirvilupyamAnasa trANAya 'nAlaM' na samarthI bhavantIti, | ihApi tAvante trANAya kimutAmutreti, dRSTAntazrAtra kAlasaukarikasutaH sulasanAmA abhayakumArasya sakhA, sena mahAsakhena , // 178 // khajanAbhyarthitenApi na prANiSvapakRtam , api khAtmanyeveti / / 5 / / kizcAnyat dharmarahitAnA khakRtakarmavilupyamAnAnaumahikAmu-18 | pmikayoneM kazcitrANAyeti enaM pUrvoktamartha sa prekSApUrvakArI 'pratyupekSya' vicAryAvagamya ca paramaH-pradhAnabhUto (oN ) mokSaH 118 18| saMyamo vA tamanugacchatIti tacchIlaba paramArthAnugAmukA-samyagdarzanAdistaM ca pratyupekSya, ksApratyayAntasa pUrvakAlavAcitayA | | kriyAntarasavyapekSakhAta tadAha-nirmataM mamakhaM bAhyAbhyantareSu vastuSu yasmAdasI nirmamaH tathA nirgato'hakAra---abhimAnaH pUrva-| zvaryajAtyAdimadajanitastathA tapaHsvAdhyAyalAbhAdijanito vA yasAdasau nirahaGkAro-rAgadveparahita ityarthaH, sa evambhUto mikSu-18|| | jinairAhitA-pratipAdito'nuSThito vA yo mArgo jinAnAM vA sambandhI yo'bhihito mArgastaM 'caredU' anutiSThediti // 6 // a-18| || pica-saMsArasvabhAvaparivAnaparikarmitamatirviditavedyaH samyak 'tyaktvA parityajya kiM tad-'vittaM dravyajAtaM putrAMzca tyaktA, // 178 // SpuDheSvadhikaH sneho bhavatIti putragrahaNaM, tathA 'jJAtIna khajanazci tyaktA tathA 'parigraha cAntaramamakharUpaM NakAro vAkyAla-18 kAre antaM gacchatItyantago duSparityaja ityarthaH antako vA vinAzakArItyarthaH Atmani vA gacchatItyAtmaga Antara ityarthaH taM [444] ~360~ Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka |||| dIpa anukrama [ 444] "sUtrakRt" - aMgasUtra- 2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [9], uddezaka [-], mUlaM [8], niryukti: [102] muni dIparatnasAgareNa saMkalita ..... AgamasUtra - [02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH tathAbhUtaM 'zoka' saMtApaM tyaktvA' parityajya zroto vA mithyAtvAviratipramAdakapAyAtmakaM karmAzravadvArabhUtaM parityajya pAThAntaraM vA 'ciccA paNa'NaMtagaM soyaM' antaM gacchatItyantagaM na antagamanantagaM zrotaH zokaM vA parityajya 'nirapekSa:' putradAradhanadhAnyahiraNyAdikamanapekSamANaH san AmokSAya pari-samantAt saMyamAnuSThAne 'vrajet' parivrajediti tathA coktam- "chaliyA avayakkhatA nirAvayakkhA gayA aviggheNaM / tamhA patrayaNasAre nirAvayakkheNa hoyataM // 1 // bhoge avayakkhatA pati saMsArasAgare ghore / bhogehi niravayakkhA taraMti saMsArakaMtAraM // 2 // " iti // 7 // sa evaM pratrajitaH sutratAvasthitAtmA'hiMsAdiSu vrateSu prayateta, tatrAhiMsAprasiddhyarthamAha- 'puDhavI u' ityAdi lokadvayaM tatra pRthivIkAyikAH sUkSmabAdaraparyAptakA paryApta kabhedabhinAH tathA'kAyikA agrikAyikA vAyukAyikA caivambhUtA eva, vanaspatikAyikAn lezataH sabhedAnAha-- 'tRNAni' kuzavaicakAdIni 'vRkSAH' cUtAzokAdikAH saha bIjairvartanta iti sabIjAH, bIjAni tu zAligodhUmayavAdIni, ete ekendriyAH paJcApi kAyAH paSThatrasakAyanirUpaNAyAda - aNDAjAtA aNDajAH zakunigRhako philakasarIsRpAdayaH tathA potA eva jAtAH potajA-ha| stizarabhAdayaH tathA jarAyujA ye jambAlaveSTitAH samutpadyante gomanuSyAdayaH tathA rasAt dadhisauvIrakAderjAtA rasajAstathA saMkhedAJjAtAH saMkhedajA yUkAmatkuNAdayaH 'udbhijjAH' khaJjarITakadardurAdaya iti, ajJAtabhedA hi duHkhena rakSyanta ityato bhedenopanyAsa iti // 8 // 1 chalitA apekSamANA nirapekSamANA gatA avinena tasmAtpravacanasAre (jhAte ) nirapekSeNa bhavitavyam // 1 // 2 bhogAnapekSamANAH patanti saMsArasAgare pore bhogeSu nirapekSAstaranti saMsArakAntAraM // 1 // 3 bandhakA0 pra0 / uttaration For Parts Only ~361~ Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [9], uddezaka [-], mUlaM [8], niyukti: [102] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: SCA prata sutrAMka ||9|| dIpa anukrama [445] sUtrakRtAGgaM / etehiM chahiM kAehi, taM vijaM parijANiyA / maNasA kAyavakkeNaM, NAraMbhI Na pariggahI // 9 // cAryAya-1 musAvAyaM bahiddhaM ca, uggahaM ca ajAiyA / satthAdANAI logaMsi, taM vijaM parijANiyA // 10 // dhyayanaM. ttiyutaM / paliuMcaNaM ca bhayaNaM ca, thaMDillussayaNANi yA / dhUNAdANAI logaMsi, taM vijaM parijANiyA // 11 // || // 179 // || dhoyaNaM rayaNaM ceva, batthIkammaM vireyaNaM / vamaNaMjaNa palImathaM, taM vijaM parijANiyA // 12 // 8 ebhiH' pUrvoktaH paibhirapi 'kAyaiH' basasthAvararUpaiH sUkSmavAdaraparyAptakAparyAptakabhedabhinna rambhI nApi parigrahI svAditi / sambandhaH, tadetad 'vidvAn' sazrutiko jJaparijJayA parijJAya pratyAkhyAnaparijJayA manovAkAyakarmabhirjIvopamardakAriNamArambha pari-181 grahaM ca pariharediti // 9 // zeSatratAnyadhikRtyAha-mRSA-asato vAdo mRpAvAdastaM vidvAn pratyAkhyAnaparijJayA pariharet / tathA 'bahirbu'ti maithuna 'avagraha' parigrahamayAcitam adattAdAnaM, [graM05250] yadivA pahiDamiti-maithunaparigrahI a-12 vagrahamayAcitamityanenAdattAdAnaM gRhItaM, etAni ca mRSAvAdAdIni prANyupatApakAritAta zastrANIva zakhANi vartante / tathA'dIyate--gRzate'STaprakAra kamaibhiriti (AdAnAni) karmopAdAnakAraNAnyasin loke, tadetatsarva vidvAn jJaparijJayA parijJAya pra- 179 / / || syAkhyAnaparizayA pariharediti // 10 // kizcAnyata-paJcamahAvratadhAraNamapi kapAyiNo niSphalaM svAdatastatsAphalyApAdanArtha / kaSAyanirodhI vidheya iti darzayati-pari-samantAt kuzyante--vakratAmApAdyante kriyA yena mAyAnuSThAnena tatpalikuzcanaM / NE ~362~ Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||12|| dIpa anukrama [ 448] "sUtrakRt" - aMgasUtra -2 ( mUlaM+niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 9 ], uddezaka [-], mUlaM [12], niryuktiH [102 ] muni dIparatnasAgareNa saMkalita ......AgamasUtra [02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH mAyeti bhaNyate, tathA bhajyate sarvatrAtmA prahIkriyate yena sa bhajano-lobhastaM, tathA yadudayena hyAtmA sadasadviveka vikalakhAt sthaNDilavadbhavati sa sthaNDilaH - koSaH, yasmiMzca satyUrdhva zrayati jAtyAdinA darpAdhmAtaH puruSa uttAnIbhavati sa ucchrAyo-mAnaH, chAndasatvAnnapuMsakaliGgatA, jAtyAdimadasthAnAnAM bahulAt tatkAryasyApi mAnasya bahumato bahuvacanaM, cakArAH svagatabhedasaMsUcanArthAH samuccayArthI vA dhUnayeti pratyekaM kriyA yojanIyA, tathathA - palikaJcanaM mAyAM dhUnaya dhUnIhi vA, tathA bhajana - lonaM, tathA sthaNDilaM krodhaM, tathA ucchrAyaM mAnaM, vicitratvAt sUtrasya namollaGghanena nirdezo na doSAyeti, yadivA-rAgasya dustya - jatvAda lobhasya ca mAyApUrvakatvAdityAdAveva mAyAlo bhayorupanyAsa iti, kaSAyaparityAge vidheye punaraparaM kAraNamAha - etAni palikaJcanAdIni asmin loke AdAnAni varttante, tadetadvidvAn jJaparijJayA parijJAya pratyAkhyAnaparijJayA pratyAcakSIta // 11 // punarapyuttaraguNAnadhikRtyAha - dhAvanaM prakSAlanaM hastapAdavakhAde raJjanamapi tasyaiva, cakAraH samucayArthaH, evakAro'vadhAraNe, tathA bastikarma- anuvAsanArUpaM tathA 'virecanaM' nirUhAtmakamadhovireko vA vamanam UrdhvavirekastathA'JjanaM nayanayoH ityevamAdikamanyadapi zarIrasaMskArAdikaM yat 'saMyamapalimanthakAri' saMyamopaghAtarUpaM tadetadvidvAn svarUpatastadvipAkataca parijJAya pratyAcakSIta | / / 12 / / apica gaMdhamalasiNANaM ca, daMtapakkhAlaNaM tadA / pariggahitthikammaM ca taM vijjaM parijANiyA // 13 // 1 niruddho nizcite tarphe bastibhece iti hemaH / Education intol For FPs at Use Only ~ 363~ incibrary o Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [9], uddezaka [-], mUlaM [14], niyukti: [102] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata sUtrAMka dhyayanaM. ||14|| ciyutaM dIpa anukrama [450] uddesiyaM kIyagaDaM, pAmiccaM ceva AhaDaM / pUrya aNesaNija ca, taM vijaM parijANiyA // 14 // 9ghamA AsUNimakkhirAgaM ca, giDuvaghAyakammagaM / uccholaNaM ca kakaM ca, taM vijaM parijANiyA // 15 // cA-ya saMpasArI kayakirie, pasiNAyataNANi ya / sAgAriyaM ca piMDaM ca, taM vijaM parijANiyA // 16 // 18011U __'gandhAkoTapaTAdayaH 'mAlyaM jAtyAdika 'lAnaM ca zarIraprakSAlanaM dezatA sarvatazca, tathA 'dantaprakSAlana kadambakA-18 KSThAdinA tathA 'parigrahaH' sacittAdeH khIkaraNaM tathA khiyo-divyamAnupatairathyaH tathA 'karma' hastakarma sAvadyAnuSThAnaM vA R| tadetatsarva karmopAdAnatayA saMsArakAraNakhena parijJAya vidvAn parityajediti // 13 // kizAnyat-sAdhvAghuddezena yadAnAya vyavasthApyate tadudezika, tathA 'krItaM' krayastena krItaM gRhItaM kItItaM 'pAmiti sAdhvarthamanyata udyatakaM yadyate tattadu-|| cyate cakAraH samuccayArthaH evakArovadhAraNArthaH, sAdhvartha yagRhasthenAnIyate tadAhRtaM, tathA 'pUryamiti AdhAkarmAvayavasampRktaM | zuddhamapyAhArajAtaM pUti bhavati, kiMbahunoktena , yat kenaciddoSeNAneSaNIyam-azuddha tatsarva vidvAn parijJAya saMsArakAraNatayA | | nispRhaH san pratyAcakSIteti // 14 // kica-yena ghRtapAnAdinA AhAravizeSeNa rasAyanakriyayA vA azUnaH san A-samantAt || zUnIbhavati balavAnupajAyate tadAzUnItyucyate, yadivA AsUNitti-zlAghA yataH zlAghayA kriyamANayA A-samantAt zUnavacchno // 18 // | laghuprakRtiH kazciddapodhmAtakhAt stabdho bhavati, tathA akSNAM 'rAgo' rajanaM sauvIrAdikamaJjanamitiyAvat , evaM raseSu zabdAdiSu viSayeSu vA 'gRddhiM' gA tAtparyamAsevA, tathopaghAtakarma-aparApakArakriyA yena kenacitkarmaNA pareSAM jantUnAmupaghAto bhavati ~364 ~ Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [9], uddezaka [-], mUlaM [16], niyukti: [102] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata sUtrAMka ||16|| dIpa anukrama [452] tadapaghAtakarmatyucyate, tadeva lezato darzayati-'uccholanaM'ti ayatanayA zItodakAdinA hattapAdAdiprakSAlanaM tathA 'kalka'lodhAdidravyasamudAyena zarIrodvartanakaM tadetatsarve karmabandhanAyetyevaM 'vidvAn paNDito jhaparikSayA parijJAya pratyAkhyAnaparikSayA parihare-18 diti // 15 // apica-asaMyataiH sArdhaM samprasAraNaM polocanaM pariharediti vAkyazeSaH, evamasaMyamAnuSThAnaM pratyupadezadAnaM,18 tathA 'kayakirioM' nAma kRtA zobhanA gRhakaraNAdikA kriyA yena sa kRtakriya ityevamasaMyamAnuSThAnaprazaMsanaM, tathA praznasya-Ada-1 zaMpraznAdeH 'Ayatanam AviSkaraNaM kathanaM yathAvivakSitapraznanirNayanAni, yadivA-praznAyatanAni laukikAnAM parasparavyavahAre mithyAzAkhagatasaMzaye vA prazne sati yathAvasthitArthakathanadvAreNAyatanAni nirNayanAnIti, tathA 'sAgArikA' zayyAtarastasya piNDam AhAra, yadivA-sAgArikapiNDamiti sUtakagRhapiNDaM jugupsitaM varNApasadapiNDaM vA, cazabdaH samuccaye, tadetatsarva vidvAn | 18 parikSayA parijJAya pratyAkhyAnaparijJayA pariharediti // 16 // kizcAnpat aTrAvayaM na sikkhijA, vehAIyaM ca No ve| hatthakammaM vivAyaM ca taM vijaM parijANiyA // 17 // pANahAo ya chattaM ca, NAlIyaM vAlavIyaNaM / parakiriyaM annamannaM ca, taM vijaM parijANiyA // 18 // uccAraM pAsavaNaM, haripasu Na kare muNI / viyaDeNa vAvi sAhasa, NAvamaje(yamejA) kayAivi // 19 // paramatte annapANaM, Na muMjeja kyaaivi| paravatthaM acelo'vi, taM vijaM parijANiyA // 20 // Eseseseseseseserverse marwlanmitrary.org ~365~ Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [9], uddezaka -], mUlaM [20], niyukti: [102] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata sUtrAMka sUtrakRtAI zIlAsAcAryAyavRttiyutaM ||20|| // 18 // dIpa aryate ityarthoM-dhanadhAnyahiraNyAdikaH payate-gamyate yenArthastatpadaM-zAkha arthArtha padamarthapadaM cANAkyAdikamarthazAstraM tama|8|9 dharmA'zikSet' nAbhyaspet nApyaparaM prANyupamardakAri zAstraM zikSayet , yadivA-'aSTApadaM dyUtakrIDAvizeSastaM na zikSeta, nApi pUrvani- dhyayanaM. | kSitamanuzIlayediti, tathA 'vedho' dharmAnuvedhastasmAdatItaM saddharmAnuvedhAtItam-adharmapradhAnaM vaco no vadet yadivA-vedha iti vakha| vedho dyUtavizeSastadgataM vacanamapi no vaded AstAM tAvatkrIDanamiti, hastakarma pratItaM, yadivA 'hastakama hastakriyA parasparaM hastacyApArapradhAnaH kalahastaM, tathA viruddhavAda vivAda zuSkavAdamityarthaH, caH samuccaye, tadetatsarva saMsArabhramaNakAraNaM jhaparikSayA parijJAya pratyAkhyAnaparikSayA pratyAcakSIta // 17 // kizca upAnahI-kASThapAduke ca tathA AtapAdinivAraNAya chatraM tathA 'nAlikA dyUtakrIDAvizeSastathA vAlaiH mayUrapicchairvA nyajanaka, tathA pareSAM sambandhinI kriyAmanyonya-parasparato'nyaniSpAdyAmanyaH karotyaparaniSpAdhAM cApara iti, caH samuccaye, tadetatsarva 'vidvAn paNDitaH karmopAdAnakAraNalena jJaparijJayA parijJAya pratyAkhyAnaparijJayA pariharediti // 18 // tathA uccAraprasravaNAdikA kriyA hariteSUpari bIjeSu vA akhaNDile vA 'muniH' sAdhune kuryAt // tathA 'vikaTena' vigatajIvenApyudakena 'saMhatya' apanIya cIjAni haritAni vA 'nAcameta' na nilepanaM kuryAt , kimutAvikaTe-18 netibhAvaH // 19 // kizca parassa-gRhasthasthAmatra-bhAjanaM parAmatraM tatra puraskarmapakSAtkarmabhayAna itanaSTAdidoSasambhavAca anaM18 | pAnaM ca munine kadAcidapi bhuJjIta, yadivA-patagRhadhAriNazchidrapANeH pANipAtraM parapAtraM, yadivA pANipAtrasyAcchidrapANeji-| nakalpikAdeH patadgahaH parapAtraM tatra saMyamavirAdhanAbhayAna bhuJjIta tathA parasya-gRhasthasya vakhaM paravastraM tatsAdhuracelo'pi san pazcAtkarmAdidopabhayAt hatanaSTAdidoSasambhavAca na vibhRyAt , yadivA-jinakalpikAdikocelo bhUlA sarvamapi pakhaM paravakhamiti anukrama [456] HI||181 // ~366~ Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [9], uddezaka [-], mUlaM [21], niyukti: [102] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata sUtrAMka ||20|| dIpa kalA na vibhRyAd , tadetatsarva parapAtrabhojanAdikaM saMyamavirAdhakalena jhaparikSayA parikSAya pratyAkhyAnaparikSayA pariharediti // tathA-- AsaMdI paliyaMke ya, NisijaM ca gihtre| saMpucchaNaM saraNaM vA, taM vijaM parijANiyA // 21 // 181 jasaM kittiM saloyaM ca, jA ya vaMdaNapUyaNA / sabaloyaMsi je kAmA, taM vijaM parijANiyA // 22 // jeNehaM Nivahe bhikkhU , annapANaM tahAvihaM / aNuppayANamannesi, taM vijaM parijANiyA // 23 // evaM udAhu niggaMthe, mahAvIre mahAmuNI / aNaMtanANadaMsI se, dhamma desitavaM sutaM // 24 // 'AsandI'tyAsanavizeSaH, assa copalakSaNArthakhAtsarvo'pyAsanavidhigRhItaH, tathA 'paryaka' zayanavizeSaH, tathA gRhasthAnta|madhye gRhayorvA madhye niSadyA vA''sanaM vA saMyamavirAdhanAbhayAtpariharet , tathA coktam-"gaMbhIra sirA ete, pANA duppaDilehagA / agutI paMbhacerassa, itthIo vAvi saMkaNA // 1 // " ityAdi, tathA tatra gRhasthagRhe kuzalAdipracchanaM AtmIyazarIrAvayava-150 praccha(puJcha)naM vA tathA pUrvakrIDitasaraNaM cetyetatsarva 'vidvAn viditavedyaH sannanAyeti jJaparizayA parijJAya pratyAkhyAnaparijayA pariharet / / 21 / / apica bahusamarasahanirvahaNazauryalakSaNaM yazaH dAnasAdhyA kIrtiH jAtitapocAhukSulyAdijanitA zlAghA, tathA yA / gaMbhIravijayA iti da0 0 6 gA0 56 aprakAzAnayA iti vRttiH / 2 etAni gambhIracchidrANi prANA duSpatilekhyAH / aguptibrahmacaryasya striyo vApi zaMkana // 1 // Satestaeesesesesesesencescces anukrama [456] ~367~ Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [9], uddezaka [-], mUlaM [24], niyukti: [102] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata sUtrAMka ||24|| ciyutaM dIpa anukrama [460] sUtrakRtAGga 18|ca surAsurAdhipaticakravartibaladevavAsudevAdibhirvandanA tathA taireva satkArapUrvikA vastrAdinA pUjanA, tathA sarvasipi loke ||9 dharmAzIlAkA | icchAmadanarUpA ye kecana kAmAstadetatsarve yaza-kIrti(zlokAdika)mapakAritayA parijJAya pariharediti // 22 // kizvAnyat-'yena / dhyayana. cAyIya annena pAnena vA tathAvidheneti suparizuddhena kAraNApekSayA khazuddhena vA 'iha' asin loke idaM saMyamapAtrAdikaM durbhikSarogAta-18 kAdikaM vA bhikSuH nirvaheta nirvAhayedvA tadannaM pAnaM vA 'tathAvidhaM' dravyakSetrakAlabhAvApekSayA 'zuddha' kalpaM gRhIyAnatepAm--18 // 182 // | annAdInAmanupradAnamanyasai sAdhave saMyamayAtrAnirvahaNasamarthamanutiSThet , yadivA-yena kenacidanuSThitena 'ima' saMyama 'nirvahet / nirvAhayed asAratAmApAdayettathAvidhamazanaM pAnaM vA'nyadvA tathAvidhamanuSThAnaM na kuryAt , tathaitepAmazanAdInAm 'anupradAna gRhasthAnAM paratIthikAnAM svayUthyAnAM vA saMvamopaghAtaka nAnuzIlayediti, tadetatsarva jJaparikSayA zAkhA samyaka prihrediti||23|| yadupadezenaitatsarva kuryAt darzayitumAha-'evam anantaroktayA nItyA uddezakAderArabhya 'udAhutti udAhRtavAnuktavAn nirgtH| sabAhyAbhyantaro grantho yasmAtsa nirgrantho 'mahAvIra' iti zrImadvardhamAnasvAmI mahAzvAsau munizca mahAmuniH anantaM jJAnaM darzana ca yasyAsAvanantajJAnadarzanI sa bhagavAn 'dharma' cAritralakSaNaM saMsArottAraNasamartha tathA 'zrutaM ca' jIvAdipadArthasaMsUcakaM 'dezitavAn' prakAzitavAn // 24 // kizcAnyata bhAsamANo na bhAsejA, Neva vaMpheja mammayaM |maatittraannN vivajejjA, aNuciMtiya viyAgare // 25 // tatthimA taiyA bhAsA, jaM vadittA'NutappatI / jaM channaM taM na vattatvaM, esA ANA NiyaMThiyA // 26 // 22000202090809200229202 ~368~ Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [9], uddezaka [-], mUlaM [27], niyukti: [102] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata sUtrAMka ||27|| dIpa anukrama [463] holAvAyaM sahIvAyaM, goyAvAyaM ca no vade / tumaM tumaMti amaNunnaM, sabaso taM Na vattae // 27 // akusIle sayA bhikkhU , Neva saMsaggiyaM bhae / suharUvA tatthuvassaggA, paDibujjheja te viU // 28 // yo hi bhASAsamitaH sa bhASamANo'pi dharmakathAsambandhamabhASaka eva syAt, uktaM ca-"yaNavihattIkusalo vaogayaM bahuvihaM viyANato / divasapi bhAsamANo sAhU vayaguttaya patto // 1 // " yadivA yatrAnyaH kazcidratnAdhiko bhASamANastatrAntara eva8 | sathutiko'hamityevamabhimAnavAnna bhASeta, tathA marma gacchatIti marmagaM vaco na 'vaMphejatti nAbhilapet , yadvacanamucyamAnaM tathyamatadhyaM // 8 vA sadyasya kasyacinmanaHpIDAmAdhatte tadvivekI na bhASeteti bhAvaH, yadivA 'mAmaka' mamIkAraH pakSapAtastaM bhASamANo'nyadA vA |'na vaphejati' nAbhilapet , tathA 'mAtRsthAna' mAyApradhAnaM vaco vivarjayet , idamuktaM bhavati-paravacanabuddhyA guuddhaacaarprdhaano| | bhASamANo'bhASamANo vAyadA vA mAtRsthAnaM na kuryAditi, yadA tu vaktukAmo bhavati tadA naitadvacaH parAtmanorubhayorvA bAdhakami-181 tyevaM prAgvicintya vacanamudAharet , taduktam-"purvi buddhIeN pehitA, pacchA vakamudAhare" ityAdi / / 25 / / apica-satyA asatyA satyAmRSA asatyAmRpetyevaMrUpAsu catasaSu bhASAsu madhye tatreyaM satyAmRpetyetadabhidhAnA tRtIyA bhASA, sA ca kizcinmRSA | kizcitsatyA ityevaMrUpA, tadyathA--daza dArakA asminnagare jAtA mRtA vA, tadatra nyUnAdhikasambhave sati saGkhyAyA vyabhi | vana vibhaktizAlo bacocataM bahuvidha vijAnan / divasamapi bhASamANaH sAdhuryacana guptisamprAptaH // 1 // 2 tahAvi da.na.ni. 30 nyadA vA praa| IS pUrva dhujyA prekSayilA pavAda vAkyamudAharet / Caeseseroesesesesecestracroecesen wwjanatarary.om ~369~ Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [9], uddezaka [-], mUlaM [28], niyukti: [102] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata sUtrAMka ||28|| dIpa anukrama [464] |cArAtsatyAbhUSAtvamiti, yAM caivarUpAM bhASAmudikhA anu-pazcAdbhASaNAjanmAntare cA tajanitena dopeNa 'tapyate' pIyate kleza-121 sUtrakRtAGgaM bhAgbhavati, yadivA-anutapyate ki mamaivambhUtena bhASitenetyevaM pazcAttApaM vidhatte, tatazcedamuktaM bhavati-mizrApi bhASA doSAya kiM zIlAGkAcArgIya punarasatyA dvitIyA bhASA samastArthavisaMvAdinI, tathA prathamApi bhASA satyA yA prANyupatApena dopAnuSaGgiNI sA na vAcyA, tiyutaM catudhyepyasatyAmRSA bhASA yA budhairanAcIrNA sA na vaktavyeti, satyAyA api doSAnupaGgisamadhikatyAha-yadvacaH 'unnati 'kSaNu // | hiMsAyA~' hiMsApradhAna, tadyathA-vadhyatAM cauro'yaM lUyantAM kedArAH damyantAM goradhakA ityAdi, yadivA-'channanti pracchana yllo||18|| |8| kairapi yatnataH pracchAdyate tatsatyamapi na vaktavyamiti, 'eSA''jJA' ayamupadezo nirgrantho bhagavAstasyeti // 26 // kizca-hole-18| 8| tyevaM vAdo holAbAdaH, tathA sakhetyevaM vAdaH sakhivAdaH, tathA gotrodghATanena vAdo gotravAdo yathA kAzyapasagotre vaziSThasamotre paveti, ityevaMrUpaM vAdaM sAdhunoM vadet , tathA 'tumaM tumati tiraskArapradhAnamekavacanAntaM bahuvacanocAraNayogye 'amanojJa' mana:-18 pratikUlarUpamanyadapyevambhUtamapamAnApAdaka 'sarvazaH' sarvadhA tatsAdhUnAM vaktuM na vartata iti / / 27 // yadAzrityoktaM niyuktikaa-18|| reNa tadyathA-"pAsatthosaNNakusIla saMthavo Na kila vaTTae kAuM" tadidamityAha-kutsitaM zIlamasyeti kuzIlaH sa ca pAzvesthAdInAmanyatamaH na kuzIlokuzIla: 'sadA' sarvakAlaM bhikSaNazIlo bhikSuH kuzIlo na bhaveta, na cApi kuzIlaH sArdhaM 'saMsarga' sAGgatyaM 'bhajeta' seveta, tatsaMsargadoSodvibhAvaviSayA''ha-'sukharUpAH' sAtagauravasvabhAvAH 'tatra' tasmin kuzIlasaMsarge saMyamopa-10 18 // 18 // ghAtakAriNa upasargAH prAduSSyanti, tathAhi-te kuzIlA vaktAro bhavanti-kaH kila prAsukodakena hastapAdadantAdike prakSAlpa-18 mAne doSaH syAt , tathA nAzarIro dharmo bhavati ityato yena kenacitprakAreNAdhAkarmasannidhyAdinA tathA upAnacchatrAdinA ca zarIraM | ~370~ Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [9], uddezaka [-], mUlaM [28], niyukti: [102] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata sUtrAMka ||28|| dIpa anukrama [464] 90909a8092008092035 dharmAdhAraM vartayet , uktaM ca-"appeNa bahumesejjA, evaM paMDiyalakkhaNa" iti, tathA-"zarIraM dharmasaMyukta, rakSaNIyaM prayatnataH / zarIrAta sravate dharmaH, parvatAsalilaM yathA // 1 // " tathA sAmpratamalpAni saMhananAni alpadhUtayazca saMyame jantava ityevamAdi kuzIlotaM zrutA alpasavAstatrAnuSajantIti 'vidvAna' vivekI 'prativudhyeta' jAnIyAt buddhA cApAyarUpaM kuzIlasaMsarga pariharediti // 28 // kizcAnyat nannattha aMtarAeNaM, paragehe Na nnisiiye| gAmakumAriyaM kiD, nAtivelaM hase muNI // 29 // aNussuo urAlesu, jayamANo parivae / cariyAe appamatto, puTTo tatthAhiyAsae // 30 // hammamANo Na kuppeja, vuccamANo na saMjale / sumaNe ahiyAsijjA, Na ya kolAhala kare // 31 // laddhe kAme Na patthejA, vivege evamAhie / AyariyAI sikkhejjA, buddhANaM aMtie sayA // 32 // tatra sAdhurbhikSAdinimittaM grAmAdau praviSTaH san paro-gRhasthastasa gRhaM paragRhaM tatra 'ma niSIdet 'nopavizeta utsargataH, asyApavAdaM darzayati-nAnyatra 'antarAyeNe ti antarAyaH zakyabhAvaH, sa ca jarasA rogAtakAbhyAM sthAt , tasmiMzcAntarAye satyupavizeta yadivA-upazamalabdhimAn kazcitsusahAyo guvanujJAtaH kasyacittathAvidhasya dharmadezanAnimittamupavizedapi, tathA grAme kumArakA grAmakumArakAsteSAmiyaM grAmakumArikA kA'sau ?-'krIDA' hAsyakandarpahastasaMsparzanAliGganAdikA yadivAM baTTakandukAdikA tAM munine 1 alpena bahu eSayet etat paNDitalakSaNaM / 2 pApaM pra0 / 3 esamAhie pr.| JAMERatinintamational wajandiarary.om ~371 Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [9], uddezaka [-], mUlaM [32], niyukti: [102] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata sUtrAMka ||32|| zIlAGkAcAryAyaciyuta dIpa anukrama sUtrakRtAnaM kuryAt , tathA velA maryAdA tAmatikAntamatibela na haset , maryAdAmatikrampa 'muniH sAdhuH jJAnAvaraNIyAvaSTavidhakarmabandhanabhayAna 9 dharmA haset , tathA cAgamaH-"jIve NaM bhaMte! hasamANe(cA) ussUyamANe vA kai kammapagaDIo baMdhaha?, goyamA !, sattavihabaMdhae vA aDhavihabaMdhae vA" ityAdi // 29|| kiJca-'urAlA' udArAH zobhanA manojJA ye cakravAdInAM zabdAdiSu viSayeSu kAmabhogA vastrAma-| | raNagItagandharvayAnavAhanAdayastathA AjJaizvaryAdayazca eteSUdAreSu dRSTeSu zruteSu vA notsukaH syAt , pAThAntaraM vA na nizrito'nizritaH-18| // 184 // aprativaddhaH sAt , yatamAnava saMyamAnuSThAne pari-samantAnmRlottaraguNeSu udyama kurvan 'vrajet saMyama gacchet tathA 'caryAyAM bhikSA-18 dikAyAm 'aprattamaH syAt' nAhArAdiSu rasagAyaM vidadhyAditi, tathA 'spRSTazca' abhidrutazca parISahopasagaistatrAdInamanaskaH karma| nirjarAM manyamAno 'viSahet' samyaka sahyAditi // 30 // parIpahopasargAdhisahanamevAdhikRtyAha-'hanyamAno' yaSTimuSTilakuTAdibhi |rapi hataba 'na kupyet' na kopavazago bhavet , tathA durvacanAni 'ucyamAnaH AkruzyamAnI nirbhapa'mAno 'na saMjvalet' na pratIpaM // 4 // vadet , na manAgapi mano'nyathAtvaM vidadhyAt , kiMtu sumanAH sarva kolAhalamakurvaadhisaheteti / / 31 / / kizcAnyan-'labdhAn' prAptAnapi ||81'kaamaan icchAmadanarUpAn gandhAlaGkAravakhAdirUpAnyA vairakhAmivat 'na prArdhayet' nAnumanyeta na gRhNIyAdityarthaH, yadivA| yatrakAmAvasAyitayA gamanAdilabdhirUpAn kAmAMstapovizeSalabdhAnapi nopajInyAta , nApyanAgatAn brahmadattavatpAtheye, evaM 21 ca kurvato bhAvavivekaH 'AkhyAta' AvirbhAvito bhavati, tathA 'AryANi' AryANAM kartavyAni anAryakartavyaparihAreNa yadivA- // 184 // AcaryANi-mumukSuNA yAnyAcaraNIyAni jJAnadarzanacAritrANi tAni 'buddhAnAm' AcAryANAm 'antike' samIpe 'sadA' sarva-18 1jIvo bhadanta ! hasana uramukAyamAno vA katIH karmaprakRtInAti, gautama ra sapta vidhamandhako yAviSayamako vA / [468] www.janorary.org ~372~ Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [9], uddezaka -], mUlaM [32], niyukti: [102] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata sUtrAMka ||32|| dIpa anukrama [468] RSI kAla 'zikSeta abhyaspediti, anena hi zIlavatA nityaM gurukulavAsa AsevanIya ityAveditaM bhavatIti // 32 // yaduktaM yuddhAnAmantike zikSettatvarUpanirUpaNAyAha sussUsamANo uvAsejA, suppannaM sutvssiyN| vIrAje attapannesI, ghitimantA jiiMdiyA // 33 // gihe dIvamapAsaMtA, purisAdANiyA narA te vIrA baMdhaNummukkA, nAvakakhaMti jIviyaM // 34 // agiddhe sahaphAsesu, AraMbhesu aNissie / savaM taM samayAtItaM, jametaM laviyaM bahu // 35 // aimANaM ca mAyaM ca, taM paripaNAya paMDie / gAravANi ya savANi, NivANaM saMdhae muNi // 36 // (gAthA 482) tibemi // iti zrIdhammanAma navamamajjhayaNaM samattaM // gurorAdezaM prati zrotumicchA zuzrUSA gurvAdevaiyAdRzyamityarthaH tAM kurvANo gurum 'upAsIta' seveta, tasyaiva pradhAnaguNadvayadvAreNa vizeSaNamAha-suThu zobhanA vA prajJA'kheti suprajJA-khasamayaparasamayavedI gItArtha ityarthaH, tathA suSTu zobhanaM vA sabAhyAbhyantaraM tapo'skhAstIti sutapakhI, tamevambhUtaM zAninaM samparucAritravantaM guruM paralokArthI seveta, tathA coktam-nANassa hoi // 3 // [ bhAgI, thirayarao daMsaNe caritte ya / dhannA AvakahAe gurukulavAsaM na muMcaMti // 1 // " ya evaM kurvanti tAn darzayati- yadivA | 1jJAnasya bhavatI bhAgI sthirataro darzane cAritre ca / dhanyA yAvatkathaM gurukulanAsaMbha mumanti // 1 // Swlanniorary.org ~373~ Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [9], uddezaka [-], mUlaM [36], niyukti: [102] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata sUtrAMka ||36|| dIpa anukrama [472] ke jJAninastapasvino vetyAha-'dhIrAH karmavidAraNasahiSNavo dhIrA vA parISahopasargAkSobhyAH, dhiyA buddhyA rAjantIti vA dhIrA 9 dharmAzIlAsA- ye kecanAsabasiddhigamanAH, Apto-rAgAdivipramuktastasa prajJA kevalajJAnAkhyA sAmanbeSTuM zIlaM yeSAM te AptaprajJAnveSiNaH sarvazo- dhyayanaM. kAnvepiNa itiyAvat , yadivA-AtmaprajJAnvepiNa AtmanaH prajJA-jJAnamAtmaprajJA tadanveSiNaH AtmajJakhA(prajA)nvepiNa Atmahi-II ttiyuta tAnveSiNa ityarthaH, tathA dhRtiH-saMyame ratiH sA vidyate yeSAM te dhRtimantaH, saMyamadhRtyA hi paJcamahAvatabhArodvahanaM susAdhyaM bhavatIti, tapaHsAdhyA ca sugatirhastaprApteti, taduktam "jassa ghiI tassa tavo jassa tavo tassa suggaI sulahA / je adhihamaMta purisA tavo'vi // 185|| khalu dulaho tesi // 1 // " tathA jitAni-vazIkRtAni khaviSayarAgadveSavijayenendriyANi-sparzanAdIni yaiste jitendriyAH, zuzU-101 8SamANAH ziSyA gurakho vA zuzrUSamANA yathoktavizeSaNaviziSTA bhavantItyarthaH // 33 / / yadabhisaMdhAyinaH pUrvoktavizeSaNaviziSTA bhavanti tadabhidhitsurAha---'gRhe' gRhavAse gRhapAze vA gRhasvabhAva itiyAvat 'dIvati 'dIpI dIptau' dIpayati-prakAzayatIti dIpaH sa ca bhAvadIpaH zrutajJAnalAbhaH yadivA-dvIpaH samudrAdau prANinAmAzvAsabhUtaH sa ca bhAvadvIpaH saMsArasamudre sarvajJoktacAritralAbhastadevambhUtaM dIpaM dvIpaM vA gRhasthabhAve 'apazyantaH' aprApnuvantaH santaH samyak pravajyotthAnenotthitA uttarottaraguNalAbhenavambhUtA bhavantIti darzayati-bharAH puruSAH puruSottamakhAddharmasva naropAdAnam , anyathA vINAmapyetadguNamAkvaM bhavati, athavA | devAdibyudAsArthamiti, mumukSUNAM puruSANAmAdAnIyA-AzrayaNIyAH puruSAdAnIyA mahato'pi mahIyAMso bhavanti, yadivA 1 yasya kRtistasya tapo yasya tapatapa sugatismulabhA / vezatimantaH puruSArApo'pi saha durlabha teSAM // 1 // 00000089SESee wwsaneiorary.org ~374~ Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [9], uddezaka [-], mUlaM [36], niyukti: [102] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata rAla sUtrAMka ||36|| dIpa anukrama [472] AdAnIyo hitaipiNAM mokSastanmArgoM vA samyagdarzanAdikaH puruSANAM-manuSyANAmAdAnIyaH puruSAdAnIyaH sa vidyate yeSA-13 miti vigRhya mavarthIyo'rzaAdibhyo'jiti, tathA ya evaMbhUtAste vizeSeNerayanti aSTaprakAra karmeti vIrAH, tathA bandhanena | savAdyAbhyantareNa putrakalabAdisneharUpeNot-pApalyena muktA bandhanonmuktAH santo 'jIcitam' asaMyamajIvitaM prANadhAraNa vaa| nAbhikAIti' nAbhilapantIti // 34 // kizcAnyat -'agRddhaH' anadhyupapano'mUchitaHka?--zabdasparzeSu manojJeSu AyantagrahaNAnmadhyagrahaNamato manojJeSu rUpeSu gandheSu rasepu vA agRddha iti draSTavyaM, tathetareSu vAdviSTa ityapi vAcyaM, tathA 'Ara-18 mbheSu' sAvadhAnuSThAnarUpeSu 'anizritaH asambaddho'pravRtta ityarthaH, upasaMhartukAma Aha-'sarvametad' adhyayanAderArabhya prati dhyatvena yat lapitam-uktaM mayA bahu tat 'samayAda' AhetAdAgamAdatItamatikrAntamitikalA pratiSiddha, yadapi ca vidhidvArezANoktaM tadetatsarva kutsitasamayAtItaM lokottaraM pradhAnaM vartate, yadapi ca taiH kutIrthikaibahu lapitaM tadetatsarva samayAtItamitikakhA nAnuSTheyamiti // 35 // pratiSedhyapradhAnaniSedhadvAraNa mokSAmisandhAnenAha-atimAno mahAmAnastaM, cazabdAttatsahacaritaM krodhaM ca, tathA mAyAM cazabdAcaskAryabhUtaM lobhaM ca, tadetatsarva 'paNDito' vivekI jJaparijJayA parijJAya pratyAkhyAnaparikSayA parihare, tathA sarvANi 'gAravANi' RddhirasasAtarUpANi sampaya jJAtA saMsArakAraNatvena pariharet , parihatya ca 'muniH sAdhuH 'nirvANa-18 m' azeSakarmakSayarUpaM viziSTAkAzadezaM vA 'sandhayet' abhisandadhyAt prArthayeditiyAvat / itiH parisamAptyarthe, abImIti pUrvavat // 36 / / samAptaM dharmAkhyaM navamamadhyayanamiti // testseeeee | atra navamaM adhyayanasya parisamApti: ~375~ Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||36|| dIpa anukrama [472] sUtrakRtA zIlAGkA cAya cipUrta // 186 // "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [10], uddezaka [-] mUlaM [ 36...], niryukti: [ 103] muni dIparatnasAgareNa saMkalita ...... AgamasUtra [02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH atha dazamaM zrIsamAdhyadhyayanaM prArabhyate // navamAnantaraM dazamamArabhyate - assa cAyamabhisambandhaH, ihAnantarAdhyayane dharmo'bhihitaH sa cAvikalaH samAdhau sati bhavatItyato'dhunA samAdhiH pratipAdyate ityanena sambandhenAyAtasyAsyAdhyayanasya catvAryupakramAdInyanuyogadvArANi vAcyAni, tatropakramadvArAntargato'rthAdhikAro'yaM, tadyathA dharme samAdhiH kartavyaH samyagAdhIyate vyavasthApyate mokSaM tanmArga vA prati yenAtmA dharmadhyAnAdinA sa samAdhiH- dharmadhyAnAdikaH, sa ca samyag jJAtvA sparzanIyaH, nAmaniSpatraM tu nikSepamadhikRtya nirmuktikRdAha-AyANapadeNA''yaM goNaM NAmaM puNo samAhiti / NikliviUNa samAhiM bhAvasamAhIha pamayaM tu // 103 // NAmaMThavaNAdavie khette kAle taheva bhAve ya / eso u samAhIe Nikkhevo chavviho hoi // 104 // paJcasu visaesa subhesu davvaMmi ttA bhave samAhiti / khettaM tu jammi khette kAle kAlo jahiM jo U / / 105 // bhAvasamAhi cahi daMsaNaNANe tave carite ya / casuci samAhiyappA samaM caraNaDio sAha || 106 / / AdIyate gRhyate prathamamAdau yacadAdAnam AdAnaM ca tatpadaM ca subantaM tiGantaM vA tadAdAnapadaM tena 'A'ti nAmAkhAdhyayanasya yasmAdadhyayanAdAvidaM sUtram - 'ASaM maImaM maNuvIha dhamma 'mityAdi, yathottarAdhyayaneSu caturthamadhyayanaM pramAdApramAdAbhidhAyakama| pyAdAnapadena 'asaMkhya' mityucyate, guNaniSpannaM punarasyAdhyayanasya nAma samAdhiriti yasmAtsa evAtra pratipAdyate, taM ca samAdhi Education infamational For Past Only atra dazamaM adhyayanaM 'samAdhi' ArabdhaM, pUrva adhyayanena saha abhIsambandha:, samAdhi zabdasya nikSepAH ~376~ 10 samAdhyadhyayanaM. // 186 // www.janbrary.org Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||36|| dIpa anukrama [472] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [10], uddezaka [-] mUlaM [ 36...], niryukti: [ 106] muni dIparatnasAgareNa saMkalita ......AgamasUtra [02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH nAmAdinA nikSipya bhAvasamAdhineha 'prakRtam' adhikAra iti / samAdhinikSepArthamAha - nAmasthApanAdravya kSetra kAla bhAva medAt eSa tu samAdhinikSepaH patridho bhavati, tuzabdo guNaniSpannasyaiva nAno nikSepo bhavatItyasyArthasyAvirbhAvanArtha iti, nAmasthApane sugama| khAdanAdRtya dravyAdikamadhikRtyAha - paJcastrapi zabdAdiSu manojJeSu viSayeSu zrotrAdIndriyANAM yathAsvaM prAptau satyAM yastuSTivizeSaH sa dravyasamAdhiH, tadanyathA khasamAdhiriti yadivA dravyayordravyANAM vA sammizrANAmavirodhinAM satAM na rasopaghAto bhavati apitu rasapuSTiH sa dravyasamAdhiH, tadyathA kSIrazarkarayordadhiguDa cAturjAtakAdInAM ceti, yena vA dravyeNopabhuktena samAdhipAnakAdinA samAdhirbhavati tadravyaM dravyasamAdhiH, tulAdAvAropitaM vA yat dravyaM samatAmupaitItyAdiko dravyasamAdhiriti, kSetrasamAdhistu yasya yasina kSetre vyavasthitasya samAdhirutpadyate sa kSetraprAdhAnyAt kSetrasamAdhiH yasminvA kSetre samAdhiyavayata iti, kAlasa| mAdhirapi yasya yaM kAlamavApya samAdhirutpadyate, tadyathA zaradi gavAM naktamulUkAnAmahani balibhujAM yasya vA yAvantaM kAlaM samAdhibhavati yasminvA kAle samAdhirvyAkhyAyate sa kAlaprAdhAnyAt kAlasamAdhiriti / bhAvasamAdhiM ladhikRtyAha - bhAvasamAdhistu darzanajJAnatapazcAritra bhedAcaturddhA tatra caturvidhamapi bhAvasamAdhiM samAsato gAthApazcArdhenAha-mumukSuNA caryata iti caraNaM tatra samyakrUcaraNe cAritre vyavasthitaH samuyuktaH 'sAdhuH' munizcaturSvapi bhAvasamAdhibhedeSu darzanajJAnatapazcAritrarUpeSu samyagAhito-vyavasthApita | AtmA yena sa samAhitAtmA bhavati, idamuktaM bhavati yaH samyarucaraNe vyavasthitaH sa caturvidhabhAvasamAdhisamAhitAtmA bhavati, yo vA bhAvasamAdhisamAhitAtmA bhavati, sa samyakcaraNe vyavasthito draSTavya iti, tathAhi - darzanasamAdhau vyavasthito jinavacanabhAvitAntaHkaraNo nivAtazaraNapradIpavana kumativAyubhirbhrAmyate, jJAnasamAdhinA tu yathA yathA'pUrva zrutamadhIte tathA tathA'tIva bhAva Education Intimation - samAdhi zabdasya nikSepAH For Fran ~377~ Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka |||| dIpa anukrama [473] sUtrakRtA zIlAGkAcAryIya ciyutaM 187 "sUtrakRt" - aMgasUtra -2 ( mUlaM+niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [10], uddezaka [-], mUlaM [1], niryuktiH [ 106 ] muni dIparatnasAgareNa saMkalita ..... AgamasUtra - [02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH 10 samA samAdhAvudyukto bhavati, tathA coktam- "jaha jaha suyamavagAhai aisayarasapasarasaMjuyamauyaM / taha taha palhAda muNI NavaNavasaMvegasaddhAe // 1 // cAritrasamAdhAvapi viSayasukhaniHspRhatayA niSkiJcano'pi paraM samAdhimApnoti, tathA coktam -- "taiNasaMthAra- 4dhyadhyayanaM sino'vi muNiva bhaTTarAgamayamoho / jaM pAvara muttisuhaM katto taM cakavaTTIvi 1 // 1 // naivAsti rAjarAjasya tatsukhaM naiva devarAjasya / yatsukhamihaiva sAdhorlokavyApArarahitasya // 2 // ityAdi, tapaH samAdhinApi vikRSTatapaso'pi na glAnirbhavati tathA kSuttRSNAdiparIvahebhyo nodvijate, tathA abhyastAbhyantaratapodhyAnAzritamanAH sa nirvANasya iva na sukhaduHkhAbhyAM vAdhyata ityevaM caturvidhabhAvasamAdhisthaH samyakrUcaraNavyavasthito bhavati sAdhuriti // gato nAmaniSpanno nikSepaH, sAmprataM sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramucAraNIyaM tavedaM --- Ai maI maNuvIya dhammaM, aMjU samAhiM tamiNaM suNeha / apaDinna bhikkhU u samAhipatte, aNiyA bhUtesu parivajA // 1 // uGkaM ahe yaM tiriyaM disAsu, tasA ya je thAvara je ya pANA / hatthe hi pAhi~ ya saMjamittA, adinnamannesu ya No gahejA // 2 // sukkhAyadhamme vitigicchatipaNe, lADhe care Ayatule payAsu / AyaM na kujjA iha jIviyaTThI, cayaM na kujjA sutavasti - 1 yathA yathAzrutamavagAhate'tizayarasaprasarasaMyuttamapUrvaM / tathA 2 prahAdate munirnayanavasaMvegazraddhayA // 1 // 2 tRNasaMstAraniviSTo'pi munibaro bhraSTarAgamadamohaH yatprApnoti muktimukhaM kutastat cakravapi // 1 // Education intemational For Fans Only ~378~ 1122011 www.ncbray.or Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [10], uddezaka [-], mUlaM [3], niyukti: [106] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata sUtrAka ||3| dIpa anukrama [475] 3892030salcerseasaaeena bhikkhU // 3 // sarvidiyAbhinivvuDe payAsu, care muNI savato vippmukke| pAsAhi pANe ya puDhovi satte, dukkheNa ahe paritaSpamANe // 4 // assa cAyamanantarasUtreNa saha sambandhaH, tadyathA-azeSagAravaparihAreNa mu (graM0 5500 ) nirnivANamanusandhayedityetadbhagavA-1 nutpannadivyajJAnaH samAkhyAtavAn etaca vakSyamANamAkhyAtavAniti, 'AghaMti AkhyAtavAn ko'sau ?-'matimAn' mananaM matiH-samastapadArthaparijJAnaM tadvidyate yaskhAsau matimAn kevalajJAnItyarthaH, tatrAsAdhAraNavizeSaNopAdAnAtIrthakad gRhyate, asAvapi pratyAsattevIMvardhamAnasvAmI gRhyate, kimAkhyAtavAn -'dharma' zrutacAritrAkhya, katham ? -'anuvicintya' kevalajJAnena jJAlA prajJApanAyogyAna padArthAnAzritya dharma bhASate, yadivA grAhakamanuvicintya kasvArthasvAyaM grahaNasamarthaH? tathA ko'yaM puruSaH? kazca nataH? kiMvA darzanamApanna ? ityevaM paryAlocya, dharmazuzrUSavo vA manyante-yathA pratyekamasadabhiprAyamanuvicintya bhagavAn dharma | | bhASate, yugapatsarveSAM khabhASApariNatyA saMzayApagamAditi, kiMbhUtaM dharma bhASate ?--'Rjum' avakaM yathAvasthitavastusvarUpanirUpa-18 Nato, na yathA zAkyAH sarva kSaNikamabhyupagamya kRtanAzAkRtAbhyAgamadoSabhayAtsantAnAbhyupagamaM kRtavantaH tathA vanaspatimacetana-8 | lenAbhyupagampa khayaM na chindanti tacchedanAdAvupadezaM tu dadati tathA kArSApaNAdikaM hiraNyaM khato na spRzanti apareNa tu tatpa-12 rigrahataH krayavikraya kArayanti, tathA sAjhyAH sarvamapracyutAnutpannasviraikakhabhAvaM nityamabhyupagamya karmabandhamokSAbhAvaprasaGgadopabhayAdAvirbhAvatirobhAvAvAzritabanta ityAdikauTilyabhAvaparihAreNAvakaM tathya dharmamAkhyAtavAn , tathA samyagAdhIyate-mokSaM tanmArga| Peteceaesesesestaesesesepeser wwsaneiorary.org ~379~ Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [10], uddezaka [-], mUlaM [4], niyukti: [106] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata sUtrAka ||4|| dIpa anukrama [476] vA pratyAtmA yogyaH kriyate vyavasthApyate yena dharmeNAsI dharmaH samAdhistaM samAkhyAtavAn , yadivA-dharmamAkhyAtavAMstatsamAdhi ca sUtrakRvAjhaM 10 samAzIlAkA-2 dharmadhyAnAdikamiti / sudharmaskhAmyAha-samimaM-dharma samAdhi vA bhagavadupadiSTaM zRNuta yUyaM, tadyathA-na vidyate aihikAmuSmikarUpAdhyadhyayanaM. cAyIyavR pratijJA-AkAsA tayo'nuSThAnaM kurvato yasyAsAvapratijJo, bhikSaNazIlo bhikSuH turvizeSaNe bhAvabhikSuH, asAveva paramArthataH sAdhuH | ciyurva dharma dharmasamAdhi ca prApto'sAveveti, tathA na vidyate nidAnamArambharUpaM 'bhUteSu jantuSu yaskhAsAvanidAnaH sa evambhUtaH sAvadhAnu-| chAnarahitaH pari-samantAtsaMyamAnuSThAne 'bajedU' gacchediti, yadivA-anidAnabhUtA-anAzravabhUtaH karmopAdAnarahitaH suSTu parivrajet / // 188 // suparivrajet , yadivA-anidAnabhUtAni-anidAnakalpAni jJAnAdIni teSu parivrajet , athavA nidAnaM hetuH kAraNaM duHkhasyAto'ni-18 | dAnabhUtaH kasyacidukhamanupapAdayan saMyame parAkrameteti / / 1 / / prANAtipAtAdIni tu karmaNo nidAnAni vartante, prANAtipAto'pi dravyakSetrakAlabhAvabhedAcatudhoM, tatra kSetraprANAtipAtamadhikRtyAha-sarvo'pi prANAtipAtaH kriyamANaH prajJApakApekSayorvamadhasti-18 |yeka kriyate, yadivA-UodhastiryarUpeSu triSu lokeSu tathA prAcyAdiSu dikSu vidikSu ceti, dranyaprANAtipAtasvayaM-ssantIti | vasA-dvIndriyAdayo ye ca 'sthAvarAH' pRthivyAdayaH, cakAraH svagatabhedasaMsUcanArthaH, kAlaprANAtipAtasaMsUcanArtho vA divA rAtrI vA, 'prANAH' prANinaH, bhAvaprANAtipAtaM khAha-etAn prAguktAna prANino hastapAdAbhyAM 'saMyamya' baddhA upalakSaNArthakhAdakhAnyathA vA kadarthayikhA yatveSAM duHkhotpAdanaM tanna kuryAt , yadicaitAn prANino hastau pAdau ca saMyamya saMyatakAyaH sanna Reen | hiMsthAt , cazabdAducchAsanizvAsakAsitakSutavAtanisargAdiSu sarvatra manovAkAyakarmasu saMpato bhavan bhAvasamAdhimanupAlayet, tathA kA parairadattaM na gRhIyAditi tRtIyavratopanyAsaH, adanAdAnaniSedhAcArthataH parigrahI nipiddho bhavati, nAparigRhItamAseyyata iti || ~ 380~ Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [10], uddezaka [-], mUlaM [4], niyukti: [106] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata sUtrAka ||4|| dIpa anukrama [476] // // maithunaniSedho'pyuktaH, samastavratasampapAlanopadezAca mRSAvAdo'pyarthato nirasta iti // 2 // jJAnadarzanasamAdhimadhikRtyAhaIS| suSTAkhyAtaH zrutacAritrAkhyo dharmo yena sAdhunA'sau khAkhyAtadharmA, anena jJAnasamAdhirako bhavati, na hi viziSTaparikSAnamantareNa khAkhyAtadharmasamupapadyata iti bhAvaH, tathA vicikitsA-cittaviplutirvijjugupsA vA tAM [vitIrNaH'-atikrAntaH 'tadeva ca niHzakaM yajjinaH pravedita'mityevaM niHzaGkatayA na kacicittaviplutiM vidhaca ityanena darzanasamAdhiH pratipAdito bhavati, yena kena cittAsukAhAropakaraNAdigatena vidhinA''tmAnaM yApayati-pAlayatIti lADA, sa evambhUtaH saMyamAnuSThAna 'careda' anutiSTheta , tathA 4 prajAyanta iti prajA:-pRthicyAdayo jantavastAsvAtmatulyA, AtmavatsarvaprANinaH pazyatItyarthaH, evambhUta evaM bhAvasAdhurbhavatIti, 18|| tathA coktam-"jaha mama Na piya dukkhaM, jANiya emeva sabajIvANaM / Na haNai Na haNAvei ya, samamaNaI teNa so samaNI // 1 // " yathA ca mamA''kruzyamAnasvAbhyAkhyAyamAnasya vA duHkhamRtpadyate evamanyeSAmapItyevaM malA prajAsvAtmasamo bhavati, tathA ihAsaMyamajI-2 | vitArthI prabhUtaM kAlaM sukhena jIviSyAmItyetadadhyavasAyI vA 'Aya' karmAzravalakSaNaM na kuryAt , tathA 'cayam' upacayamAhAropa karaNAderdhanadhAnyadvipadacatuSpadAdervA parigrahalakSaNaM saMcayamAyatyartha muSTha tapasvI sutapakhI-vikRSTataponiSTatadeho bhikSurna kuryAditi ||3|| kizcAnyat-sarvANi ca tAni indriyANi ca sparzanAdIni vairabhinivRtaH saMvRtendriyo jitendriya ityarthaH, k?-'prjaasu'| khIpu, tAsu hi pazcaprakArA api zabdAdayo viSayA vidyante, tathA coktam-"kalAni vAkyAni vilAsinInAM, gatAni ramyANyavalokitAni / ratAni citrANi ca sundarINAM, raso'pi gandho'pi ca cumbanAni // 1 // " tadevaM strISu paJcendriyaviSayasambhavAcadviSaye yathA mama na prima duHkha jJAkhA evameva sarvasasthAnAM / na hanti na cAtayati ca sabhamaNati vena sa zramaNaH // 1 // 2023293 ~381 ~ Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [10], uddezaka [-], mUlaM [4], niyukti: [106] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata sUtrAka ||4|| dIpa anukrama [476] sUtrakRtAcaM 18 saMvRtasarvendriyeNa bhAvyam , etadeva darzayati-'caret' saMyamAnuSThAnamanutiSThet 'muniH sAdhuH 'sarvataH sabAhyAbhyantarAt saGgAdvize-18/10 samAzIlAGkA- peNa pramukto vipramukto niHsaGgo muniH niSkiJcanavetyarthaH, sa evambhUtaH sarvabandhanavipramuktaH san 'pakSya' avalokaya pRthaka pRthak dhyadhyayanaM. cAryAyadhu pRthivyAdiSu kAyeSu sUkSmavAdaraparyAptakAparyAptakabhedabhivAn 'sattvAna' prANinaH apizabdAvanaspatikAye sAdhAraNazarIriNo'na-1 ciyuta ntAnapyekasamAgatAna pazya, kiMbhUtAn ?-duHkhena-asAtavedanIyodayarUpeNa duHkhayatIti vA duHkham aSTaprakAraM karma tenA n||189|| pIDitAn pari-samantAsaMsArakaTAhodare vakRtenendhanena 'paripacyamAnAna' kAthyamAnAn yadivA-duSpaNihitendriyAnArtadhyA-1 nopagatAnmanovAkAyaiH paritapyamAnAn pazyeti sambandho laganIya iti // 4 // apica etesu bAle ya pakuvamANe, AvadRtI kammasu pAvaesu / ativAyato kIrati pAvakamma, niuMjamANe u karei kammaM // 5 // AdINavittIya kareti pAvaM, maMtA u egaMtasamAhimAhu / buddhe samAhIya rate vivege, pANAtivAtA virate ThiyappA // 6 // satvaM jagaM tU samayANupehI, piyamappiyaM kassai No karejA / uTThAya dINo ya puNo visanno, saMpUyaNaM ceva siloyakAmI // 7 // AhAkaDaM ceva nikAmamINe, niyAmacArI ya visapaNamesI / itthIsu satte ya puDho ya vAle, pariggahaM ceva pakuvamANe // 8 // 390038080920283929082809 // 189 // ~382~ Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [10], uddezaka [-], mUlaM [8], niyukti: [106] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata sUtrAka ||8|| dIpa anukrama [480] 'eteSu' prAGginardaSTeSu pratyekasAdhAraNaprakAreSapatApakriyayA bAlavat 'vAla' ajJazvazabdAditaro'pi saGkaTanaparitApanApadrAvaNAdikenAnuSThAnena 'pApAni' karmANi prakarSeNa kurvANasteSu ca pApeSu karmasu satsu eteSu vA pRthivyAdijantuSu gataH saMstenaiva saMghaTanAdinA prakAreNAnantazaH 'Avatyete' pIDyate duHkhabhAgbhavatIti, pAThAntaraM vA 'evaM tu pAle' evamityupapradarzane yathA cauraH pAradAriko vA asadanuSThAnena hastapAdacchedAn bandhavadhAdIMzcaihAvApnotyevaM sAmAnyadRSTenAnumAnenAnyo'pi pApakarmakArI ihAmutra ca duHkhabhAgbhavati, 'Auddati 'tti kacitpAThA, tatrAzubhAn kamavipAkAn dRSTvA zrutvA jJAtvA vA tebhyo'sadanuSThAnebhya 'AuTTati 'ti nivartate, kAni punaH pApasthAnAni yebhyaH punaH pravartate nivartate vA ityAzaya tAni darzayati-'atipAtataH' prANAtipAtataH prANathyaparopaNAddhetostaccAzubhaM jJAnAvaraNAdikaM karma 'kriyate' samAdIyate, tathA parAMca bhRtyAdIn prANAtipAtAdaura 'niyojayan' vyApArayan pApaM karma karoti, tuzabdAnmRpAvAdAdikaM ca kurvan kArayazca pApakaM karma samucinotIti // 5 // kizcAnyat-A--samantAhInA-karuNAspadA vRttiH-anuSThAnaM yasya kRpaNavanIpakAdeHsa bhavatyAdInavRttiH, evambhUto'pi pApaM karma karoti, pAThAntaraM vA AdInabhojyapi pApaM karotIti, uktaM ca-"piMDolageca dussIle, garagAo Na muccai" sa kadAcichobhanamAhAramalabhamAnojhalAdAtaraudradhyAnopagato'dhaH saptamyAmapyutpadyeta, tadyathA-asAveca rAjagRhanagarotsavanirgatajanasamUhabhAragirizilApAtanodyataH sa daivAtsvayaM patitaH piNDopajIvIti, tadevamAdInabhojyapi piNDolakAdivajjanaH pApaM karma karotItyevaM 'matvA' avadhArya ekAntenAtyantena ca yo bhAvarUpo jJAnAdisamAdhistamAhuH saMsArottaraNAya tIrthakaragaNadharAdayaH, dravya piNDAvalagako'pi duHzIlo narakAna mucyate / / aaeeeeeeeeeeeeeee Pawjandiarary.om ~383~ Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [10], uddezaka [-], mUlaM [8], niyukti: [106] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata sutrAka sUtrakRtAnaM zIlAkA- cA-yattiyuta ||8|| // 19 // samAdhayo hi sparzAdisukhotpAdakA anekAntikA anAtyantikAca bhavanti ante cAvazyamasamAdhimutpAdayanti, tathA coktam |10samA"yadyapi niSevyamANA manasaH parituSTikArakA viSayAH / kimpAkaphalAdanavadbhavanti pazcAdatidurantAH // 1 // " ityAdi, tadevaM / dhyadhyayana. 'buddha' avagatatattvaH sa caturvidhe'pi jJAnAdike rato-vyavasthito 'viveke vA' AhAropakaraNakaSAyaparityAgarUpe dravyabhAvAtmake || | rataH sannavaMbhUtazca sthAdityAha-prANAnAM dazanakArANAmapyatipAto-vinAzastasmAdvirataH sthitaH samyagamArgeSu AtmA yasya saH | pAThAntaraM vA 'Thiyacitti sthitA zuddhakhabhAvAtmanA adhi:-lezyA yasa sa bhavati sthitAciH,-suvizuddhasthiralezya ityarthaH // 6 // | kiJca-'sarva' carAcaraM 'jagat prANisamUha samatayA prekSituM zIlamasya sa samatAnuprekSI samatApazyako vA, na kazcitpriyo nApi // dveSya ityarthaH, tathA coktam-"nasthi ya si koI visso pio va satvesu ceva jIvesu" tathA-'jaha mama Na piyaM dukkhamityAdi, samatopetazca na kaspacitpriyamapriyaM vA kuryAniHsaGgatayA vihared, evaM hi sampUrNabhAvasamAdhiyukto bhavati, kavittu bhAvasamAdhinA samyagutthAnenotthAya parIpahopasargastarjito dInabhAvamupagamya punarviSaNNo bhavati viSayArthI vA kazcidgArhasthyamappavala|mbate rasasAtAgauravagRddho vA pUjAsatkArAbhilASI syAt tadabhAve dInaH san pArzvakhAdibhAvena vA viSaNNo bhavati, kavittathA | sampUjana vakhapAtrAdinA prArthayet zlokakAmI ca' zlAghAbhilASI ca vyAkaraNagaNitajyotipanimittazAkhANyadhIte kaviditi // 7 // kizAnyat-sAdhUnAdhAya-uddizya kRtaM niSpAditamAdhAkarmatyarthaH, tadevambhUtamAhAropakaraNAdikaM nikAmam-atyarthaM // 19 // yaH prArthayate sa nikAmamINetyucyate / tathA 'nikAmam' atyartha AdhAkarmAdIni tanimittaM nimantraNAdIni vA sarati-carati 1nAsti tasya ko'pi dveSyaH priyaSa sarveSu caira jIveSu / / dIpa anukrama [480] RSerse ~384~ Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [10], uddezaka [-], mUlaM [8], niyukti: [106] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata sUtrAka ||8|| dIpa anukrama [480] / tacchIlaba sa tathA, evambhUtaH pArzvasthAvasanakuzIlAnAM saMyamodyoge viSaNNAnAM viSaNNabhAvameSate, sadanuSThAna viSaNNatayA saMsArapa-18 kAvasano bhavatItiyAvat , apica 'strISu ramaNIpu 'AsaktaH' adhyupapatraH pRthaka pRthak tadbhASitahasita vivokazarIrAvayaveSviti, bAlabad 'bAla' azaH sadasadvivekavikalA, tadavasaktatayA ca nAnyathA-dravyamantareNa tatsamprAptirbhavatItyato yena kenacidupAyena tadupAyabhUtaM parigrahameva prakarSeNa kurvANaH pApaM karma samucinotIti // 8 // tathA verANugiddhe NicayaM kareti, io cute sa ihamaduggaM / tamhA u medhAvi samikkha dhamma, care muNI sabau vippamukke // 9 // AyaM Na kujA iha jIviyaTTI, asajjamANo ya privejaa| NisammabhAsI ya viNIya giddhiM, hiMsanniyaM vA Na kaha karejA // 10 // AhAkaDaM vA Na NikAmaejjA, NikAmayaMte ya Na sNthvejaa| dhuNe urAlaM aNuvehamANe, ciccA Na soyaM aNavekkhamANo // 11 // egattameyaM abhipatthaejjA, evaM pamokkho na musaMti pAsaM / esappamokkho amuse varevi, akohaNe saccarate tavassI // 12 // yena kena karmaNA-paropatAparUpeNa vairamanubadhyate janmAntarazatAnuyAyi bhavati tatra gRddho vairAnugRddhaH, pAThAntaraM vA 'AraMbha-19 satto'tti Arambhe sAvadyAnuSThAnarUpe saktolano niranukampo 'nicayaM dravyopacayaM tabimicApAditakarmanicayaM vA 'karoti' || Swlanniorary.org ~385~ Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||12|| dIpa anukrama [484] sUtrakRtAGga zIlAGkAcAryayavRniyuta // 191 // "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [10], uddezaka [ - ], mUlaM [12], niryukti: [ 106 ] muni dIparatnasAgareNa saMkalita ...... AgamasUtra [02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH upAdatte, 'sa' evambhUta upAttavairaH kRtakarmopacaya 'itaH' asmAtsthAnAt 'cyuto' janmAntaraM gataH san, duHkhayatIti duHkhaM narakAdiyAtanAsthAnamarthataH paramArthato durga-viSamaM duruttaramupaiti, yata evaM tattasmAt 'medhAvI' vivekI maryAdASAn vA sampUrNasamAdhiguNaM jAnAno 'dharma' zrutacAritrAkhyaM 'samIkSya' AlocyAGgIkRtya 'muniH' sAdhuH 'sarvataH savAhyAbhyantarAtsaGgAt 'vipramuktaH' apagataH saMyamAnuSThAnaM muktigamanaikahetubhUtaM 'cared' anutiSThet, khyArambhAdisaGgAdvipramukto'nizritabhAvena vihareditiyAvat // 9 // kiJcAnyat-AgacchatItyAyo- dravyAderlAbhastannimittApAdito'STaprakAra karmalAbho vA tam 'i' asmin saMsAre 'asaMyamajIvitAthIM' bhoga pradhAnajIvitArthItyarthaH, yadivA-AjIvikA bhayAt dravyasaJcayaM na kuryAt, pAThAntaraM vA chandaNaM kujA ityAdi, chandaH - prArtha| nA'bhilASa indriyANAM svaviSayAbhilASo vA tat na kuryAt, tathA 'asajamAnaH' saGgamakurvan gRhaputrakalatrAdiSu 'parivrajet' udyuktavihArI bhavet tathA 'gRddhiM gArdhyaM viSayeSu zabdAdiSu 'vinIya' apanIya 'nizamya' avagamya pUrvottareNa paryAlocya bhASako bhavet : tadeva darzayati-hiMsayA-prANyupamardarUpayA anvitAM yuktAM kathAM na kuryAt, na tat zrUyAt yatparAtmano ubhayogoM bAdhakaM vaca iti bhAvaH, tadyathA - anIta pivata khAdata modata hata chinta praharata pacatetyAdikathAM pApopAdAnabhUtAM na kuryAditi ||10|| apicasAdhUnAdhAya kRtamAdhAkRta maudezikamAghAkarmetyarthaH, tadevambhUtamAhArajAtaM nizcayenaiva 'na kAmayet' nAbhilaSet tathAvidhAhArAdikaM ca 'nikAmayataH' nizcayenAmilapataH pArzvasyAdIMstatsamparkadAnapratigrahasaMvAsasambhASaNAdibhiH na saMsthApayet - nopabRMhayet tairvA sArdhaM saMstavaM na kuryAditi, kiJca- 'urAlaM'ti audArikaM zarIraM vikRSTatapasA karmanirjarAmanuprekSamANo 'dhunIyAt kRzaM kuryAt, yadivA 'urAlaM'ti bahujanmAntarasaJcitaM karma tadudAraM-mokSamanuprekSamANo 'dhunIyAd' apanayet tasiMva tapasA dhUyamAne kuzI Education into Forty ~386~ 10 samA // 191 // Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||12|| dIpa anukrama [484] "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niryukti:+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [10], uddezaka [ - ], mUlaM [12], niryukti: [ 106 ] muni dIparatnasAgareNa saMkalita ..... AgamasUtra - [02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH bhavati zarIra ke kadAcit zokaH syAt taM tyaktvA yAcitopakaraNavadanuprekSamANaH zarIrakaM dhunIyAditi sambandhaH // 11 // kizcApekSetetyAha-ekatvam-asahAyatvamabhiprArthayed ekatvAdhyavasAyI syAt, tathAhi janmajarAmaraNarogazokAkule saMsAre svakRtakarmaNA vilupyamAnAnAmasumatAM na kazcitrANasamarthaH sahAyaH syAt tathA coktam- "ego me sAsao appA NANadaMsaNasaMjuo / sesA me bAhirA bhAvA, sabai saMyogalakkhaNA // 1 // " ityAdikAmekakhabhAvanAM bhAvayed, evamanayaikatvabhAvanayA prakarSeNa mokSaH pramokSovipramuktasaGgatA, na 'mRSA' alIkametadbhavatItyevaM pazya, eSa evaikatva bhAvanAbhiprAyaH pramokSo vartate, amRSArUpaH- satyazrAyameva / tathA 'varo'pi' pradhAno'pyayameva bhAvasamAdhirvA, yadivA yaH 'tapasvI' taponiSTapta deho'krodhanaH upalakSaNArthavAdayAmAno nirmAyo nirlobhaH satyaratazca eSa eva pramokSa 'amRSA' satyo 'varaH' pradhAnazca vartata iti // 12 // kiJcAnyat Education Inational itthI yA Araya mehuNAo, pariggahaM ceva akuvamANe / uccAvaesa visaesu tAI, nissaMsa bhikkhu samAhipate // 13 // araI raI va abhibhUya bhikkhU, taNAiphAsaM taha sIyaphAsaM / unhaM ca daMsaM cahiyAsa ejjA, subhi va dubbhi va titikkhaejjA // 14 // gutto vaIe ya samAhipatto, lesaM samAhaddu parivaejA / gihaM na chAe Navi chAyaejA, saMmissabhAvaM payahe 1 eko meM zAzvata AtmA jJAnadarzanasaMyuktaH zeSA me vAhyA bhASAH sarve saMbhogalakSaNAH // 1 // For First Use Only ~387~ Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [10], uddezaka [-], mUlaM [15], niyukti: [106] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata sUtrAMka ||15|| tipurta sUtrakRtAGgaM payAsu // 15 // je kei logaMmi u akiriyaAyA, anneNa puTTA dhuyamAdisati / AraMbhasattA 10 samAzIlAGkA dhyadhyayana. gaDhitA ya loe, dhamma Na jANaMti vimukkhaheuM // 16 // cAryAya divyamAnupatiryagrarUpAsu trividhAsvapitrISu viSayabhUtAsu yat 'maithunam' abrahma tasmAd A-samantAna rata:-arato nivRtta ityarthaH, // 19 // tuzabdAtprANAtipAtAdinivRttazca, tathA pari-samantAdabate iti parigraho dhanadhAnyadvipadacatuSpadAdisaMgrahaH tathA AtmA''tmIyAhastaM caivAkurvANaH sanucAvaceSu-nAnArUpeSu viSayeSu yadivoccA-utkRSTA avacA-jaghanyAsteSvaraktadviSTaH 'bAyI' apareSAM ca trANabhUto viziSTopadezadAnato 'niHsaMzayaM nizcayena paramArthato 'bhikSuH sAdhurevambhUto mUlottaraguNasamanvito bhAvasamAdhi prApto bhavati / nAparaH kazciditi, uccAvaceSu vA viSayeSu bhAvasamAdhi prApto bhikSurna saMzrayaM yAti nAnArUpAn viSayAn na saMzrayatItyarthaH // 13 // | viSayAnanAzrayan kathaM bhAvasamAdhimApnuyAdityAha-sa bhAvabhikSuH paramArthadarzI zarIrAdau niHspRho mokSagamanaikagravaNaca yA saMyame' ratirasaMyame ca ratirvA tAmabhibhUya etadadhisaheta, tadyathA-niSkiJcanatayA tRNAdikAn sparzAnAdigrahaNAninocatabhUpradezaspIzvara M sampagadhisaheta, tathA zItoSNadaMzamazakakSutpipAsAdikAn parISahAnakSobhyatayA nirjarArtham 'adhyAsayedU' adhisaheta tathA gandhaM surabhimitaraM ca samyak 'titikSayet' saghAta , cazabdAdAkrozavadhAdikAMca pariSahAnmamakSustitikSayediti // 14 // kishaanyt-|| // 192 // IS vAci vAcA vA gupto vAggupto-maunavratI supolocitadharmasambandhamASI vetyevaM bhAvasamAdhi prApto bhavati, tathA zuddhAM 'lezyAM' tejasvAdikAM 'samAhRtya' upAdAya azuddhAM ca kRSNAdikAmapahatya pari-samantAtsaMyamAnuSThAne 'vajet' gacchediti, kizcAnyat dIpa anukrama [487] eseseceaeeeeeeese Receaees ~388~ Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [10], uddezaka [-], mUlaM [16], niyukti: [106] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata sUtrAMka ||16|| dIpa anukrama [488] @traescoledenesesecevementese | gRham-AvasathaM svato'nyena vA na chAdayedupalakSaNArthavAdasyAparamapi gRhAderuragavatparakRtapilanivAsikhAtsaMskAraM na kuryAt , anyadapi gRhasthakartavyaM parijihIpurAha-prajAyanta iti prajAstAsu tadviSaye yena kRtena sammizrabhAvo bhavati tatprajayAt , etaduktaM bhavati-pratrajito'pi san pacanapAcanAdiko kriyAM kurvan kArayaMzca gRhasthaiH sammizrabhAvaM bhajate, yadivA-prajA:-triyastAsu tAbhirvA yaH sammizrIbhAvastamavikalasaMyamArthI 'prajayAt' parityajediti // 15 // apica-ye kecana asmin loke akriya AtmA yeSAmabhyupagame te'kriyAtmAnaH-sAkSAH, teSAM hi sarvavyApikhAdAtmA niSkriyaH paThyate, tathA coktam-"akartA niguNo bhoktA, AtmA kapiladarzane" iti, tuzabdo vizeSaNe, sa caitadvizinaSTi-amUrtakhacyApisAbhyAmAtmano'kriyakhameva budhyate, te cAkriyAtmavAdino'nyenAkriyakhe sati bandhamokSau na ghaTete ityabhiprAyavatA mokSasadbhAva pRSTAH santo'kriyAvAdadarzane'pi | 'dhUtaM' mokSaM tadabhAvam (ca) 'Adizanti' pratipAdayanti, te tu pacanapAcanAdike snAnAtheM jalAvagAhanarUpe vA 'Arambha || sAvaye 'saktA' adhyupapanA gRddhAstu loke mokSakahetubhUtaM 'dharma' zrutacAritrAkhyaM 'na jAnanti' kumArgagrAhiNo na samyagavaga|cchantIti / / 16 / / kizcAnyat puDho ya chaMdA iha mANavA u, kiriyAkirIyaM ca puDho ya vAyaM / jAyassa bAlassa pakuva dehaM, pabaDhatI veramasaMjatassa // 17 // AukkhayaM ceva abujjhamANe, mamAti se sAhasakAri mNde| aho ya rAo paritappamANe, ahesa mUDhe ajarAmareva // 18 // jahAhi vittaM pasavo ya eaceaesekccceracotseese Mirmlaingionary.org ~389~ Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [10], uddezaka [-], mUlaM [19], niyukti: [106] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: 10 samA prata sUtrAMka ||19|| dIpa sUtrakRtAGga sarva.je baMdhavA je ya piyA ya mittA / lAlappatI se'vi ya eI mohaM, anne jaNA tasi harati zIlAkA-18 cAyIyavR-18 vittaM // 19 // sIhaM jahA khuDDamigA caraMtA, dUre caraMtI parisaMkamANA / evaM tu mehAvi samitiyutaM kkha dhamma, dUreNa pAvaM parivajaejjA // 20 // // 19 // pRthaka nAnA chanda:-abhiprAyo yeSAM te pRthakchandA 'iha' asinmanuSyaloke 'mAnavA' manuSyAH, turakdhAraNe, tameva nAnAmi-18 prAyamAha kriyAkriyayoH pRthakvena kriyAvAdamakriyAvAdaM ca samAzritAH, tadyathA-"kriyeva phaladA puMsAM, na jJAnaM phaladaM matam / yataH strIbhakSyabhogajJo, na jJAnAtsukhito bhavet // 1 // " ityevaM kriyaiva phaladAyikhenAbhyupagatA, kriyAvAdamAzritAH, evametadviparyayeNAkriyAvAdamAzritAH, etayovottaratra varUpa nyakSeNa vakSyate, te ca nAnAbhiprAyA mAnavAH kriyAkriyAdikaM pRthagvAdamAzritA mokSahetu dharmamajAnAnA ArambheSu saktA indriyavazamA rasasAtAgauravAbhilASiNa etatkurvanti, tadyathA-'jAtasya utpannasya 'bAlasya' ajJasya sadasadvivekavikalassa mukhaiSiNo 'dehaM zarIraM 'pakubva'tti khaNDazaH khA''tmanaH sukhamutpAdayanti, tadevaM paropaghAtakriyA kurvato'saMyatasya kutto'pyanivRttasya janmAntarazatAnubandhi vairaM parasparopamardakAri prakarSeNa vardhate, pAThAntaraM vA-jAyAe~ bAlassa |pagambhaNAe-'bAlasya abasya hiMsAdiSu karmasu pravRttasya niranukampasa yA jAtA 'pragalbhatA' dhAya tayA vairameva pravardhata iti sambandhaH // 17 // apica-AyuSo-jIvanalakSaNasa kSaya AyuSkakSayastamArambhapravRttaH chinnadamatsyavadudakakSaye sati ayudhyamAno'tIva anukrama [492] // 193 // ~390~ Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [10], uddezaka [-], mUlaM [20], niyukti: [106] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata sUtrAMka ||20|| dIpa 'mamAiti mamakhavAn idaM me ahamasya svAmItyevaM sa 'mnd|' ajJaH sAhasaM kartuM zIlamasyeti sAhasakArIti, tapathA-kazcidraNina // mahatA klezena mahAryANi ralAni samAsAdyojayinyA bahirAcAsitaH, sa ca rAjacauradAyAdabhayAdAtrI ravAnyevamevaM ca pravezayi1 yAmItyevaM paryAlocanAkulo rajanIkSayaM na jJAtavAn , ahatheva rUlAni pravezayan rAjapuruSa ratnebhyazyAvita iti, evamanyo'pi kiMka |tanyatAkulaH svAyuSaH kSayamabudhyamAnaH parigraheSvArambheSu ca pravartamAnaH sAhasakArI svAditi, tathA kAmabhogatRSito'di rAtrI |ca pari-samantAt nyArthI paritapyamAno mammaNavaNigvadAtedhyAyI kAyenApi klizyate, tathA coktam-"ajarAmaravadvAlaH // klizyate dhanakAmyayA / zAzvataM jIvitaM caiva, manyamAno dhanAni ca // 1 // tadevamArtadhyAnopahataH kahayA vaccai sattho? kiM bhaMDaM kattha kiciyA bhUmI'tyAdi, tathA 'ukkhaNai khaNai NihaNai rati na suyai diyAvi ya sasaMko'ityAdicicasakkezAtsuSTu mUDhor3ajarAmarakhaNigvadajarAmaravadAtmAnaM manyamAno'pagatazubhAdhyavasAyo'harnizamArambhe pravartata iti // 18 // kizcAnyat-'vittaM' dravyajAtaM tathA 'pazacoM' gomahiNyAdayastAn sarvAn 'jahAhi parityaja-teSu mamasaM mA kRthAH, ye 'vAndhavA' mAtApitrAdayaH zvazurAdayazca pUrvoparasaMstutA ye ca priyA mitrANi' sahapAMsukrIDitAdayaste ete mAtApitrAdayona kizcittasya paramArthataH kurvanti, so'pi ca vittapazubAndhavamitrArthI atyarthaM punaH punarvA lapati lAlapyate, tadyathA-he mAtaH!he pitarityevaM tadarthaM shokaakulH||8 pralapati, tadarjanaparaca mohamupaiti, rUpavAnapi kaNDarIkavat dhanavAnapi mammaNavaNigvat dhAnyavAnapi tilakaSThibad ityevama-18 sAvapyasamAdhimAn mukhate(ti), yacca tena mahatA klezenAparaprANyupamardenopArjitaM vittaM tadanye janAH 'se' tasthApaharanti jIvata evaM 1kadA jati sAthaH kiM bhAI ka ca kiyatI bhUmiH / 2 utkhanati khanati nihanti rAtrau na khapiti divApi ca sarzakaH // 1 // ecenesesesesesesese anukrama [492] cces Surajanmorary om ~391 Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||20|| dIpa anukrama [492] sUtrakRtA zrILAGkA cAyaciyutaM // 194 // "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niryukti:+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 10 ], uddezaka [-], mUlaM [20], niryukti: [106] muni dIparatnasAgareNa saMkalita ...... AgamasUtra [02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH mRtasya vA, tasya ca kleza eva kevalaM pApabandhathetyevaM malA pApAni karmANi parityajecapabharediti / / 19 / / tapazcaraNopAyamadhikRtyAha-yathA 'kSudramRgA' kSudrAvyapazavo hariNajAtyAyAH 'carantaH' aTavyAmaTantaH sarvato vibhyataH parizaGkamAnAH siMhaM vyAghre vA AtmopadravakAriNaM dUreNa parihRtya 'caranti' viharanti evaM 'medhAvI' maryAdAvAn, turvizeSaNe, sutarAM dharmaM 'samIkSya' paryAlocya 'pApa' karma asadanuSThAnaM dUreNa manovAkkAyakarmabhiH parihatya pari-samanvAdrajet saMyamAnuSThAyI tapazcArI ca bhavediti, dUreNa vA pApaM pApahetukhAtsAvadhAnuSThAnaM siMhamiva mRgaH svahitamicchan parivarjayet parityajediti // 20 // apica Ja Education intimation saMbujjhamANe. u Nare matImaM, pAvAu appANa nivttttejaa| hiMsappasUyAI duhAI mattA, verANubaMdhINi maha bhayANi // 21 // mukhaM na bUyA muNi attagAmI, NivANameyaM kasiNaM samAhiM / sayaM na kujjA na ya kAravejA, karaMtamannapi ya NANujANe // 22 // suddhe siyA jAe na dUsaejA, amucchie Na ya ajjhovavanne / ghitimaM vimukke Na ya pUyaNaTTI, na siloyagAmI ya pariejA // 23 // nikkhamma gehAu nirAvakaMkhI, kAyaM viuseja niyANachinne / No jIviyaM No maraNAbhikakhI, carejja bhikkhU valayA vimukke // 26 // tibemi // (gAthAnaM 0 580 ) / iti samAhinAma dasamamajjhayaNaM samattaM // Forsy 10 samAdhyadhyayanaM. ~392~ // 194 // www.crayo atra gAthA kramAMke mudraNa doSa: dRzyate, antya gAthA-krama 26 na vartate, tat 24 vartate | [aMtya gAthA krama 26 nahIM 24 honA cAhie] Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [10], uddezaka [-], mUlaM [24], niyukti: [106] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata sUtrAMka ||24|| dIpa anukrama [496] mananaM matiH sA zobhanA yasyAstyasau matimAn , prazaMsAyAM matue, tadevaM zobhanamatiyukto mumukSurnaraH sampakuzrutacAritrAkhyaM / dharma bhAvasamAdhi vA 'budhyamAnastu' vihitAnuSThAne pravRtti kurvANastu pUrva tAvaniSiddhAcaraNAnivarteta atastat darzayati-'pApAt / hiMsAnRtAdirUpAtkarmaNa AtmAnaM nivartayet , nidAnocchedena hi nidAnina ucchedo bhavatItyato'zeSakarmakSayamicchannAdAveva Azrava-18 dvArANi niranthyAdityabhiprAyaH, kiM cAnyat-hiMsA-prANijyaparopaNaM tayA tato vA prasUtAni-jAtAni yAnyazubhAni karmANi 8 tAnyatyantaM narakAdiSu yAtanAsthAneSu duHkhAni duHkhotpAdakAni vartante, tathA vairamanuvananti tacchIlAni ca vairAnubandhInijanmazatasahasradurmocAni, ata eva mahadbhayaM yebhyaH sakAzAttAni mahAbhayAnIti, evaM ca malA matimAnAtmAnaM pApAnivartayediti, pAThAntaraM vA 'nivANabhUe va paribarajA'asthAyamarthaH yathA hi nivRto nirvyApArakhAkasyacidupAte na vartate evaM sAdhurapi sAvadyA| nuSThAnarahitaH pari-samantAd brajediti // 21 // tathA Apto mokSamArgastadgAmI-tadgamanazIla AtmahitagAmI vA Apto vA prakSINadoSaH sarvajJastadupadiSTamArgagAmI 'muniH sAdhuH 'mRSAvAdam' anRtamayathArtha na brUyAt satyamapi prANyupaghAtakamiti, 'etadeva' mRSAcAdava18 janaM kRtsnaM' saMpUrNa bhAvasamAdhi nirvANaM cAhuH, sAMsArikA hi samAdhayaH snAnabhojanAdijanitAH zabdAdiviSayasaMpAditA vA 18| anaikAntikAnAtyantikavena duHkhapratIkArarUpalena vA asaMpUrNA vartante / tadevaM mRSAvAdamanyeSAM vA vratAnAmaticAra khayamAtmanA 18na kuryAtrApyapareNa kArayettathA kurvantamapyaparaM manovAkAyakarmabhirnAnumanyeta iti // 22 // ucaraguNAnadhikatyAha--udgamo18|tpAdanaipaNAbhiH 'zuddha' nirdoSe 'syAt' kadAcit 'jAte' prApte piNDe sati sAdhU rAgadveSAbhyAM na dUSayet , uktaM ca ~393~ Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [10], uddezaka [-], mUlaM [24], niyukti: [106] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata |10smaa| dhyadhyayanaM. sUtrAMka sUtrakRtAGgaM zIlAjhAcAryAMyattiyuta // 195 // [24] "bAyAlIsesaNasaMkaDaMmi gahaNami jIva ! nahu chalio / ihi jaha na chaliJjasi muMjato rAgadosehiM // 1 // " tatrApi rAmasya | prAdhAnyakhyApanAyAha-na mUrchito'mUrchitaH-sakRdapi zobhanAhAralAme sati gRddhimakurvannAhArayati, tathA anadhyupapanastamevAhAra |pauna:punyenAnamilaSamANaH kevalaM saMgramayAtrApAlanArthamAhAramAhArayet , prAyo viditavedyasyApi viziSTAhArasanidhAvabhilApAtireko jAyata ityato'bhUrchitojnadhyupapanna iti ca pratiSedhadvayamuktam , uktaM ca--"bhuttabhogo purA jo'vi, gIyatthoci ya bhAvio / saMsAhAramAIsu, sovi khippaM tu khumbhai // 1 // " tathA saMyame dhRtiryasyAsau dhRtimAna , tathA sabAhyAbhyantareNa andhena vimuktA, tathA pUjanaM vasapAtrAdinA tevArthaH pUjanArthaH sa vidyate yasyAsau pUjanArthI tadevaMbhUto na bhavet , tathA zloka:zlAghA kIrtistadgAmI na tadabhilASukaH parivrajediti, kIrtyarthI na kAJcana kriyAM kuryAdityarthaH / / 23 / / adhyayanArthamupasaMjighRkSurAha-gehAniHmatya 'niSkramya ca' pravajito'pi bhUkhA jIvite'pi nirAkAnI 'kArya' zarIraM vyutsRjya niSpatikarmatayA cikitsAdikamakurvan chinnanidAno maveta , tathA na jIvitaM nApi maraNamamikAjheca 'bhikSuH sAdhuH 'valayAt' saMsAravalayAkarmabandhanAdvA vipramuktaH saMyamAnuSThAnaM careta , itiH parisamAptyarthe, vImIti pUrvavat // 24 // iti samAdhyAkhyaM dazamamadhyayanaM samAptaM / / dIpa anukrama esee see Recedecestaesesese [496] // 19 // 1 dvivalAriMzaveSaNAdoSasaMkaTe gahane jIva / naiva chalitaH / idAnIM yadi na chabase bhunan, rAgadveSAbhyA (tadA saphala tat) // 1 // 1 bhuktabhogaH purA yo'pi | gItArtho'pi ca bhAvitaH / satkhAdArAdiSu so'pi kSiprameva zubhyati // 1 // ~394 ~ Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [11], uddezaka [-], mUlaM [24...], niyukti: [107] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata atha ekAdazaM zrImArgAdhyayanaM prArabhyate / sUtrAMka ||24|| dIpa anukrama [496] 8800a0rasadresasrasperseas uktaM dazamamadhyayanaM, tadanantaramekAdazamArabhyate, askha cAyamabhisaMbandhaH, ihAnantarAdhyayane samAdhiH pratipAditaH, sa ca jJAnadarzanatapacAritrarUpo vartate, bhAvamArgo'pyevamAtmaka evetyato mArgo'nenAdhyayanena pratipAyate ityanena saMvandhenAyAtasthAsAdhyayanasa cakhAyupakramAdInyanuyogadvArANi vAcyAni, tatrApyupakramAntargato'rthAdhikAro'yaM, tadyathA-prazasto jJAnAdiko bhAvamArgastadAcaraNaM | cAtrAbhidheyamiti, nAmaniSpanne tu nikSepe mArga ityasyAdhyayanasya nAma, tannikSepArthaM niyuktikRdAha--- NAmaM ThavaNA davie khette kAle taheva bhAve ya / eso khalu maggassa ya Nikkhevo chaviho hoi // 107 // phalagalayaMdolaNavittarajjudavaNabilapAsamagge ya / khIlagaayapakkhipahe chattajalAkAsadacvaMmi // 108 // S| khettaMmi jaMmi khette kAle kAlo jahiM havai jo u / bhAvaMmi hoti duviho pasattha taha appasattho ya / / 109 // duvihamivi tigabhedo otassa(u) viNicchao duviho|sugtiphlduggtiphlo pagayaM sugtiiphlennity||110|| duggaiphalavAdINaM tini tisaTThA satAi vAdINaM / kheme ya khemarUve caukagaM maggamAdIsu // 11 // nAmasthApanAdrampakSetrakAlabhAvabhedAnmArgasya poDhA nikSepaH, tatra nAmasthApane sugamalAdanAdRtya zarIrabhavyazarIravyatirikta dravyamArgamadhikRtyAha-phalakairmArgaH phalakamArgaH yatra kardamAdibhayAt phalakairgamyate, latAmArgastu yatra latAvalambana gamyate, Samaa000000000000039392909a andiDrary.om atra ekAdazamaM adhyayanaM 'mArga' ArabdhaM, pUrva adhyayanena saha tat abhIsambandha:, mArga zabdasya nikSepA: ~395~ Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [11], uddezaka [-], mUlaM [24...], niyukti: [111] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata coteese sUtrAMka ||24|| dIpa anukrama [496] kRtAGga andolanamAgoM'pi yatrAndolanena durgamatilaGghayate, vetramArgoM yatra vetralatopaSTambhena jalAdau gamyate iti, tadyathA-cArudatto 11 mAmAzIlAbA-18 vetralatopaSTambhena vetravatI nadImuttIrya parakUlaM gataH, rajjumArgastu yatra rajyA kizcidatidurgamatilaGghayate, 'davanaM'ti yAnaMdhyayanaM mAcArgIya tanmAgoM davanamArgaH, bilamArgo yatra tu guhAdyAkAreNa vilena gamyate, pAzapradhAno mArgaH pAzamArgaH pAzakUTavAgurAnvito mArga nikSepA.. tiyuta ityarthaH, kIlakamArgo yatra vAlukotkaTe marukAdiviSaye kIlakAbhijJAnena gamyate, ajamArgo yatra ajena-vastyena gamyate, tat-RI // 196 // | yathA suvarNabhUmyAM cArudatto gata iti, pakSimArgo yatra bhAruNDAdipakSibhirdezAntaramavApyate, chatramArgo yatra chatramantareNa gantuM na | zakyate, jalamArgoM yatra nAvAdinA gamyate, AkAzamAgoM vidyAdharAdInAm , ayaM sarvo'pi phalakAdiko 'dravye' dranyaviSaye'vaga-1 ntavya iti| kSetrAdimArgapratipAdanAyAha-kSetramArge paryAlocyamAne yasin 'kSetre grAmanagarAdau pradeze vA zAlikSetrAdike vA kSetre | yo yAti mArgo yasinvA kSetre vyAkhyAyate sa kSetramArgaH, evaM kAle'pyAyojyaM / bhAve khAlocyamAne dvividho bhavati mArgaH, tadyathA-16 |prazastoprazastazceti / prazastAprazastabhedapratipAdanAyAha-'dvividhe'pi prazastAprazastarUpe bhAvamArge pratyeka trividho bhedo bhavati, | tatrAprazasto mithyAkhamaviratirabAnaM ceti, prazastastu sambagdarzanazAnacAritrarUpa iti, 'tasya' prazastAprazastarUpasya bhAvamArgastha 'ci| nizcayo' nirNayaH phalaM kArya niSTA dveSA, tadyathA-prazastaH sugatiphaloprazastava durgatiphala iti / iha tu punaH 'prastAvaH' adhikAraH // 196 // | 'sugatiphalena' prazastamArgeNeti // tatrAprazasta durgatiphalaM mArga pratipipAdayiSustakartanirdidikSurAha-durgatiH phalaM yasya sa durga-18 tiphalastadvadanazIlA durgatiphalavAdinasteSAM prAvAdukAnAM trINi tripaSpadhikAni zatAni bhavanti, durgatiphalamArgopadeSTutvaM ca teSAM eceaeserveesereenettes | mArga zabdasya nikSepA: ~396~ Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [11], uddezaka [-], mUlaM [24...], niyukti: [111] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata sUtrAMka ||24|| puul muul vriNciNdi dIpa anukrama [496] midhyAsopahataSTitayA viparItajIvAditakhAbhyupagamAt , tatsaMkhyA caivamavagantavyA, tayathA-asiyasaya kiriyANaM akiriyavA| INa hoi culasII / aNNANiya sattaTThI veNaiyANaM ca battIsaM // 1 // teSAM ca svarUpaM samavasaraNAdhyayane vakSyata iti / / sAmprataM mArga| | bhaGgadvAreNa nirUpayitumAha, tadyathA-ekaH kSemo mArgastaskarasiMhavyAghrAdyupadravarahitakhAt tathA kSemarUpazca samakhAnathA chAyApuSpaphalava dRkSopetajalAzrayAkulakhAca 1, tathA paraH kSemo nizcauraH kiMlakSemarUpa upalazakalAkulagirinadIkaNTakagAMzatAkulatena viSamasAt / / | tathA'parokSemastaskarAdibhayopetakhArakSemarUpacopalazakalAdyamAvatayA samasAt , tathA'nyo na kSemo nApi kSemarUpaH siMhayyAghrataskarAdidoSaduSTalAttathA gartApASANanimnonnatAdidoSaduSTalAceti, evaM bhAvamArgo'pyAyogyaH, tayathA--jJAnAdisamanvito dravyaliGgopetaba sAdhuH kSemaH kSemarUpaca, tathA kSemo'kSemarUpastu sa eva bhAvasAdhuH kAraNikadravyaliGgarahitaH, tRtIyabhaGgakagatA | | nihavAH, paratIthikA gRhasthAzvaramabhaGgakavartino draSTavyAH / evamanantaroktayA prakriyayA 'catuSkaka' bhaGgakacatuSTayaM mArgAdiSvAyojya, AdigrahaNAdanyatrApi samAdhyAdAvAyojyamiti / / sambagamithyAsamArgayoH kharUpanirUpaNAyAhasammappaNio maggo NANe taha daMsaNe caritte ya / caragaparivAyAdIciNNo micchattamaggo u // 112 // itirasasAyaguruyA chajjIvanikAyaghAyanirayA (y)| je uvadisaMti maggaM kumaggamaggassitA te u // 113 // tavasaMjamapahANA guNadhArI je cayaMti sambhAvaM / sabajagajjIvahiyaM tamAhu sammappaNIyamiNa // 114 // |paMtho maggo NAo vihIM dhitI sugatI hiyaM (taha) suhaM ca / patthaM seyaM Nivyuha NivANaM sivakara ceva // 115 // 1 azItizataM kiyAcAdinAmakriyAvAdinAM bhavati caturazItiH bhajJAnikAnAM saptapani yikAnAM ca dvAtriMzat // 1 // niracecklack mArga zabdasya nikSepA:, samyaga va mithyA mArgasya svarupa-nirUpaNA, ~397~ Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [11], uddezaka [-], mUlaM [24...], niyukti: [115] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata sUtrAMka ||24|| dIpa anukrama [496] sUtrakRtAGga samyagjJAnaM darzanaM cAritraM cetyayaM trividho'pi bhAvamArgaH 'samyagdRSTibhiH' tIrthakaragaNadharAdimiH samyagvA-yathAvasthitavastu- 11 mArgAzIlAGkA tattvanirUpaNayA praNItastaireva(ca) samyagAcIrNa iti, carakaparivrAjakAdibhistu 'AcIrNaH Asevito mArgo mithyAtvamArgoprazasta- dhyayanaM bhAcAryAMya- | mArgoM bhavatIti / tuzabdo'sya durgatiphalanibandhanalena vizeSaNArtha iti / svayUthyAnAmapi pArzvasthAdInAM SaDjIvanikAyopamarda- vamArgAH ttiyutaM kAriNAM kumArgAzritavaM darzayitumAha-ye kecana apuSTadharmANaH zItalavihAriNaH RddhirasasAvagauraveNa 'gurukAH' gurukarmANa / // 19 // | AdhAkarmAdyupabhogAbhyupagamena paijIvanikAyavyApAdanaratAzca aparebhyo 'mArga mokSamArgamAtmAnucIrNamupadizanti, tathAhi| zarIramidamAcaM dharmasAdhanamiti malA kAlasaMhananAdihAnezvAdhAkarmAdyupabhogo'pi na doSAyetyevaM pratipAdayanti, te caivaM pratipA-18| dayantaH kutsitamAgostIrthikAstanmArgAzritA bhavanti / tuzabdAdete'pi khayudhyA etadupadizantaH kumArgAzritA bhavantIti kiMpunastI-18M hArthikA iti / / prazastazAstrapraNayanena sanmArgAviSkaraNAyAha tapaH-savAdyAbhyantaraM dvAdazaprakAra tathA saMyamaH-saptadazabhedaH paJjAthava-IN |viramaNAdilakSaNastAbhyAM pradhAnAstapaHsaMyamapradhAnAH, tathA'STAdazazIlAGgasahasrANi guNAstaddhAriNo guNadhAriNo ye satsAghavasta evaM| bhUtA yaM 'sadbhAvaM' paramArtha jIvAjIvAdilakSaNaM 'vanti' pratipAdayanti, kiMbhUtaM!-sarvasin jagati ye jIvAstebhyo hitaM-pathyaM tadrakSaNatasteSAM sadupadezadAnato vA taM sanmArga samyamArgajJAH 'samyaga' aviparItakhena praNItam 'AhuH uktavanta iti / sAmprataM kA sanmArgabaiMkArthikAn darzayitumAha-dezAdvivakSitadezAntaraprAptilakSaNaH panthAH, sa ceha bhAvamArgAdhikAre samyaksAvAptirUpo'vagantavyaH 1, tathA 'mArga' iti pUrvamAdizudyA viziSTataro mArgaH, sa ceha samyagajJAnAvAptirUpo'vagantavyaH 2, tathA 'nyAya' iti 1cAritrAmA // 197 // JAMERatinintamational samyaga va mithyA mArgasya svarupa-nirUpaNA, ~398~ Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||24|| dIpa anukrama [ 496 ] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [11], uddezaka [-] mUlaM [ 24...], niryukti: [ 115] muni dIparatnasAgareNa saMkalita ......AgamasUtra [02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - nizcayenAyanaM viziSTasthAnaprAptilakSaNaM yasmin sati sa nyAyaH, sa ceha samyak cAritrAvAptirUpo'vagantavyaH, satpuruSANAmayaM nyAya eva yaduta avAptayoH samyagdarzanajJAnayostatphalabhUtena samyakucAritreNa yogo bhavatItyato nyAyazabdenAtra cAritrayogo'bhidhIyata iti 3, tathA 'vidhi'riti vidhAnaM vidhiH samyagjJAnadarzanayoryogapadyenAvAptiH 4, tathA 'dhRtiriti dharaNaM dhRtiH samyagdarzane sati cAritrAvasthAnaM mASatuSAdAviva viziSTajJAnAbhAvAdvivakSayaivamucyate 5, tathA 'sugati riti zobhanA gatirasAt jJAnAcAritrAceti sugatiH, 'jJAnakriyAbhyAM mokSa' iti nyAyAtsugatizabdena jJAnakriye abhidhIyete, darzanasya tu jJAnavizeSalAdatraivAntarbhAvo'vagantavyaH 6, tathA 'hita' miti paramArthato muktyavAptistatkAraNaM vA hitaM tacca samyagdarzanajJAnacAritrAkhyamavagantavyamiti 7, atra ca saMpUrNAnAM samyagdarzanAdInAM mokSamArgale sati yadvayastasamastAnAM mokSamArgatvenopanyAsaH sa pradhAnopasarjanavivakSayA na dopAyeti, tathA 'sukha'miti sukhahetulAtsukham - upazramazreNyAmupazAmakaM pratyapUrvakaraNAnivRttivAdarasUkSmasaM parAyarUpA guNatrayAvasthA 8, tathA 'pathya' miti pathi - mokSamArge hitaM pathyaM tacca kSapakazreNyAM pUrvoktaM guNatrayaM 9, tathA 'zreya' ityupazamazreNimastakAvasthA, upazAntasarvamohAvasthetyarthaH 10 tathA nirvRtihetutvAnnirvRtiH kSINamohAvasthetyarthaH, mohanIya vinAze'vazyaM nirvRtisadbhAvAditibhAvaH 11, tathA 'nirvANa' miti ghanaghAtikarmacatuSTayakSayeNa kevalajJAnAvAptiH 12, tathA 'ziva' mokSapadaM tatkaraNazIlaM zailezyavasthAgamana miti 13, evametAni mokSamArgasena kiJcidbhedAda bhedena vyAkhyAtAnyabhidhAnAni yadivaite paryAyazabdA ekA| thiMkA mokSamArgasyeti / gato nAmaniSpanno nikSepaH, tadanantaraM sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramucArayitavyaM taccedam-- kayare magge akkhAe, mAhaNeNaM maImatA ? / jaM maggaM ujju pAvittA, ohaM tarati duttaraM // 1 // Forest Use Only samyag va mithyA mArgasya svarupa nirUpaNA, mUla sUtrasya ArambhaH ~399~ 930030261620 Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [11], uddezaka [-], mUlaM [3], niyukti: [115] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: a prata sUtrAka ||3|| // 198 // sUtrakRtAGgaM taM maggaM NuttaraM suddhaM, sabadukkhavimokkhaNaM / jANAsi NaM jahA bhikkhU !, taM No brUhi mhaamunnii|| 11 mArgAzIlAkA jai No kei pucchijjA, devA aduva maannusaa| tesiM tu kayaraM maggaM, Aikkheja ? kahAhi No // 3 // dhyayana. cAyiciyutaM jai vo kei pucchijjA, devA aduva mANusA / tesimaM paDisAhijjA, maggasAraM suNeha me // 4 // vicitrakhAtrikAlaviSayalAca sUtrasthAgAmukaM pracchakamAzritya mUtramidaM pravRttam, ato jambUskhAmI sudhamekhAminamidamAha, tadyathA-'kataraH' kiMbhUto 'mArgaH' apavargAvAptisamartho'syAM trilokyAm 'AkhyAtaH' pratipAdito bhagavatA trailokyoddharaNasama-13 naikAntahitaiSiNA mA hanetyevamupadezapravRttiryasyAsau mAhana:-tIrthakuttena, tameva vizinaSTi-matiH-lokAlokAntargatamUkSmavyava-18 hitaviprakRSTAtItAnAgatavarvamAnapadArthAvirbhAvikA kevalajJAnAkhyA yasyAstyasau matimAMstena, yaM prazasta bhAvamArga mokSagamanaM prati / 181'Rju' praguNaM yathAvasthitapadArthasvarUpanirUpaNadvAreNAvaLaM sAmAnyavizeSanityAnityAdisyAdvAdasamAzrayaNAt , tadevaMbhUtaM mArga jJAna darzanatapazcAritrAtmakaM 'prApya' labdhvA saMsArodaravivarakhatI prANI samagrasAmagrIkaH 'ogha miti bhavaughaM saMsArasamudraM taratyatyanta / dustaraM, taduttaraNasAmagyA eva duSpApasAt , taduktam-"mANussakhecajAIkularuvArogamAuyaM puddhii| savaNoggahasaddhAsajamo ya loyaMmi dulahAI // 1 // " ityAdi ||s evaM pracchakaH punarapyAha-yo'sau mArgaH sattvahitAya sarvajJenopadiSTo'zepaikAntakauTilyavakra(tA)rahitastaM | | mArga, nAsyottararA-pradhAno'stItyanuttarastaM zuddhaH-avadAto nirdoSaH pUrvAparabyAhatidoSApagamAtsAvadyAnuSThAnopadezAbhAvAdvA samiti, // 3 // 198 // tathA savoNi-azeSANi bahubhirbhavairupacitAni duHkhakAraNabAhuHkhAni karmANi tebhyo 'vimokSaNaM'-vimocakaM tamevaMbhUtaM mAgemanuttaraM / / / mAnuSya yo jAtiH kula rUpamArogyamAyuH buddhiH zravaNamapagrahaH zraddhA saMyamaca Doke durlabhAni // 1 // erroraeral dIpa anukrama [498] secreta ~400~ Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [11], uddezaka [-], mUlaM [4], niyukti: [115] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata sUtrAka ||4|| dIpa anukrama [500] nirdoSa sarvaduHkhakSayakAraNaM he mikSo ! yathA tvaM jAnIpe 'ga'miti vAkyAla kAre tathA taM mArga sarvajJapraNItaM 'na:' asAkaM he mahA 1 IS mune ! 'hi' kathayeti // 2 // yayapyassAkamasAdhAraNaguNopalabdheryuSmatpratyayenaiva pravRttiH svAt tathApyanyeSAM mArgaH kiMbhUto|4| mayA''khyeya ityabhiprAyavAnAha-yadA kadAcit 'na: asmAn 'kecana' sulabhabodhayaH saMsArodvinAH samyagamArga pRccheyuH, ke| te -'devA' caturnikAyAH tathA manuSyAH-pratItAH, bAhulyena tayoreva praznasadbhAvAtadupAdAnaM, teSAM pRcchatAM katara mArgamaham 'AkhyAsye' kathayiSye, tadetadasAkaM tvaM jAnAnaH kathayeti // 3 // evaM pRSTaH sudharmakhAmyAha-yadi kadAcit 'va:' yuSmAn / kecana devA manuSyA vA saMsArabhrAntiparAbhavAH samyagamArga pRccheyusteSAM pRcchatAm 'imamiti vakSyamANalakSaNaM paDjIvanikAya pratipAdanagarbha tadrakSApravarNa mArga 'paDisAhije'ti pratikathayet , 'mArgasAram' mArgaparamArtha yaM bhavanto'nyeSAM pratipAdayiSyanti 1 tat 'me' mama kathayataH zRNuta yUyamiti, pAThAntaraM vA "tesiM tu imaM maggaM Aikveja suNeha meM'tti uttAnArtham // 4 // punarapi mArgAbhiSTavaM kurvanmudharmasvAmyAha aNuputveNa mahAghoraM, kAsaveNa paveiyaM / jamAdAya io puvaM, samudaM vavahAriNo // 5 // 18|atariMsu taraMtege, tarissaMti annaagyaa| taM soccA paDivakkhAmi, jaMtavo taM suha me // 6 // puDhavIjIvA puDho sattA, AujIvA thaa'gnnii| vAujIvA puDho sattA, taNarukkhA sabIyagA // 7 // Recenescenetweeeeeees Maniorary.om ~401~ Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [11], uddezaka [-], mUlaM [8], niyukti: [115] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: prata 11 mArgA sUtrAka ||8|| dIpa anukrama [504] mutrakRtAGga 18| ahAvarA tasA pANA, evaM chakkAya aahiyaa| etAvae jIvakAe, NAvare koi vijaI // 8 // zIlAGkA- yathA'hama 'anupUrveNa' anuparipATyA kathayAmi tathA gRNuta, yadivA yathA cAnupUrdhyA sAmayyA vA mArgojyApyate tacchRNuta, dhyayana cAryAMyattiyutaM tadyathA-'paMDhamillugANa udae' ityAdi tAvadyAvat 'bArasa vihe kasAe khavie uvasAmie va jogehiM / lambhai carittalaMbho" 18| ityAdi, tathA 'cattAri paramaMgANI'tyAdi / kiMbhUtaM mArga, tameva vizinaSTi-kApuruSaiH saMgrAmapravezavat duradhyavaseyakhAt / // 199 // 'mahAghoraM mahAbhayAnaka 'kAzyapo' mahAvIravardhamAnakhAmI tena 'praveditaM' praNItaM mArga kathayiSyAmIti, anena svamanI-18 pikAparihAramAha, yaM zuddhaM mArgam 'upAdAya' gRhIlA 'ita' iti sanmArgopAdAnAta 'pUrvam AdAvevAnuSThitatvAhustaraM saMsAra || mahApuruSAstaranti, asivArthe dRSTAntamAha-vyavahAraH-paNyakrayavikrayalakSaNo vidyate yeSAM te vyavahAriNaH-sAMyAtrikAH, yathA te viziSTalAbhArthinaH kiJcinagaraM yiyAsavo yAnapAtreNa dustaramapi samudraM taranti evaM sAdhayo'pyAtyantikakAntikAbAdhamukhaiSiNaH | samyagdarzanAdinA mArgeNa mokSaM jigamipayo dustaraM bhavaughaM tarantIti // 5 // mArgavizeSaNAyAha- mArga pUrva mahApuruSAcIrNa| mavyabhicAriNamAzritya pUrvaminnanAdike kAle bahavo'nantAH sacA azeSakarmakacavaravipramuktA bhavaugha-saMsAram 'atASuH tIrNa| vantaH, sAmpratamadhyeke samagrasAmagrIkAH saMkhyeyAH saccAstaranti, mahAvidehAdau sarvadA siddhisadbhAvAdvartamAnatvaM na virudhyate, tthaa:-18||199|| itAva eva pra0 / 2 dRzyamAneSu bahumvAdazeSu nAvare pijatI kAe ityeva pATha upalabhyate, prAG mudite tveSa IrazaH, kacit nAvare vinatI kaeti pATha | chando'nulomyena kAyastha syAdbhavatA trAsundaraH saH / 3 prAthami kAnAmudaye / 4 dvAdazAvidheSu kaSAyeSu kSapiteSUpaza miteSu vA yogaiH / labhate cAritralAbhaM / / 5 calAre paramAnAni / bhavata iti gamyaM / 5 samAsAntAgametyAdineTo'nityatvaM / mereceaeesekseeeeeeee aNdaal truvaal Sele ~402 ~ Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka |||| dIpa anukrama [504 ] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1], adhyayana [11], uddezaka [-] mUlaM [8], niryuktiH [115] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra- [ 02], aMga sUtra -[02 ] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - tasya nAgate ca kAle aparyavasAnAtmake'nantA eva jIvAstariSyanti / tadevaM kAlatraye'pi saMsArasamudrottArakaM mokSagamanaikakAraNaM prazastaM bhAvamArgamutpannadivyajJAnaistIrthakRdbhirupadiSTaM taM cAhaM samyak zrukhA'vadhArya ca yuSmAkaM zuzrUSUNAM 'prativakSyAmi' pratipAdayipyAmi, sudharmasvAmI jambUsvAminaM nizrIkRtyAnyeSAmapi jantUnAM kathayatItyetaddarzayitumAha- he jantavo'bhimukhIbhUya taM cAritramArga mama kathayataH zRNuta yUyaM paramArthakathane 'tyantamAdarotpAdanArthamevamupanyAsa iti // 6 // cAritramArgasya prANAtipAtaviramaNamUlakhAtatparijJAnapUrvakalAdato jIvasvarUpanirUpaNArthamAha - pRthivyeva pRthivyAzritA vA jIvAH pRthvIjIvAH, te ca pratyekazarIravAt 'pRthaka' pratyekaM 'sattvA' jantavo'vagantavyAH, tathA Apaca jIvAH, evamazikAyAtha, tathA'pare bAyujIvAH, tadevaM caturma| hAbhUtasamAzritAH pRthak saccAH pratyekazarIriNo'vamantavyAH, eta eva pRthivyaptejovAyusamAzritAH sattvAH pratyekazarIriNaH, vakSya| mANavanaspatestu sAdhAraNazarIrakhenApRthaktamapyastItyasyArthasya darzanAya punaH pRthaksanvagrahaNamiti / vanaspatikAyastu yaH sUkSmaH sa sarvo'pi nigodarUpaH sAdhAraNo cAdarastu sAdhAraNo'sAdhAraNazreti, tatra pratyekazarIriNo'sAdhAraNasya katicidbhedAnnirdidikSurAha-tatra tRNAni darbhavIraNAdIni vRkSAH - cUtAzokAdayaH saha bIjaiH - zAligodhUmAdibhirvartanta iti sabIjakAH, ete sarve'pi vanaspatikAyAH sattvA avagantavyAH, anena ca bauddhAdimatanirAsaH kRto'vagantavya iti / eteSAM ca pRthivyAdInAM | jIvAnAM jIvatvena prasiddhikharUpanirUpaNamAcAre prathamAdhyayane zastraparijJAkhye nyakSeNa pratipAditamiti neha pratanyate // 7 // SaSThajIvanikAyapratipAdanAyAha-tatra pRthivyaptejovAyuvanaspataya ekendriyAH sUkSmavAdaraparyAptA paryAptakabhedena pratyekaM caturvidhAH, 'atha' anantaram 'apare ' anye vasantIti trasAH -- dvitricatuSpaJcendriyAH kRmipipIlikA bhramaramanuSyAdayaH, tatra dvitricatura For Parts Only ~403~ www.ansaray.org Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka |||| dIpa anukrama [504 ] sUtrakRtAGga zIlAGkA cAyaciyutaM // 200 // "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [11], uddezaka [-] mUlaM [8], niryuktiH [115 ] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra- [ 02], aMga sUtra -[02 ] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH ndriyAH pratyekaM paryAptakAparyAptakabhedAtpadvidhAH, paJcendriyAstu saMzayasaMjJiparyAptakAparyAptaka bhedAccaturvidhAH / tadevamanantaroktayA nItyA caturdazabhUtagrAmAtmakatayA par3a jIvanikAyA vyAkhyAtAstIrthakaragaNadharAdibhiH, 'etAvAn' etadbhedAtmaka evaM saMkSepato 'jIvanikAyo' jIvarAzirbhavati, aNDajodbhijjasaMkhedajAderatraivAntarbhAvAnAparI jIvarAzirvidyate kazviditi // 8 // tadevaM SaDjIvanikArya pradarzya yattatra vidheyaM tadarzayitumAha savAhiM aNujuttIhiM, matimaM paDilehiyA / save akaMtadukkhA ya, ato sabe na hiMsayA // 9 // eyaM khu NANiNo sAraM, jaM na hiMsati kaMcaNa / ahiMsA samayaM caitra, etAvaMtaM vijANiyA // 10 // uGkaM ahe ya tiriyaM, je kei tasathAvarA / savattha viratiM vijjA, saMti nivANamAhiyaM // 11 // pabhU dose nirAkiccA, Na virujjhejja kennii| maNasA vayasA ceva, kAyasA caiva aMtaso // 12 // sarvAyAH kAcanAnurUpAH pRthivyAdijIvanikAyasAdhanatvenAnukUlA yuktayaH-sAdhanAni, yadivA asiddhaviruddhAnaikAntikaparihA| reNa pakSadharmatta sapakSa sattvavipakSavyAvRttirUpatayA yuktisaMgatA yuktayaH anuyuktayastAbhiranuyuktibhiH 'matimAna' sadvivekI pRthivyAdi| jIvanikAyAn 'pratyupekSya' paryAlocya jIvasena prasAdhya tathA sarve'pi prANinaH 'akAntaduHkhA' duHkhadvipaH mukhalipsavazca manvAno matimAn sarvAnapi prANino na hiMsyAditi / yuktayazca tatprasAdhikAH saMkSepeNemA iti-sAtmikA pRthivI, tadAtmanAM vidrumalava Jan Eaton International For Parts Only ~ 404~ 11 mArgA dhyayanaM. // 200 // Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [11], uddezaka [-], mUlaM [12], niyukti: [115] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-02], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||12|| dIpa anukrama [508] NopalAdInAM samAnajAtIyAkurasadbhAvAd, arthovikArAGkuravat / tathA sacetanamambhaH, bhUmikhananAMdavikRtasvabhAvasaMbhavAd, da1ra-18 vat / tathA sAtmakaM tejaH, tadyogyAhAravRjhyA kRpalabdheH, bAlakavat / tathA sAtmako vAyuH, aparApreritaniyatatiradhInagati-19 matvAt , govat / tathA sacetanA vanaspatayaH, janmajarAmaraNarogAdInAM samuditAnAM sadbhAvAt , khIvana , tathA kSatasaMrohaNAhAropAdAnadohadasaddhAvasparzasaMkocasAyAkhApaprabodhAzrayopasarpaNAdibhyo hetubhyo vanaspate baitnysiddhiH| dvIndriyAdInAM tu punaH kRmyA-18 dInAM spaSTameva caitanyaM, tadvedanAdhaupakramikAH svAbhAvikAca samupalabhya manovAkAyaiH kRtakAritAnumatibhizca nabakena bhedena tatpIDAkAriNa upamardAnivartitavyamiti // 9 // etadeva samarthayabAha-khuzabdo vAkyAlakArezvadhAraNe vA, 'etadeva' anantaroktaM? prANAtipAtanivartanaM 'jJAninoM' jIvasvarUpatadvadharmabandhavedinaH 'sAra' paramArthataH pradhAna, punarapyAdarakhyApanArthametadevAhayatkazcana prANinamaniSTaduHkhaM sukhaipiNaM na hinasti, prabhUtavedino'pi jJAnina etadeva sArataraM jJAnaM yatyAgAtipAtanivartanamiti, jJAnamapi tadeva paramArthato yatparapIDAto nivartana, tathA coktam-"kiM tAe paDhiyAe ? papakoDIe plaalbhuuyaae| jasthittiyaM Na|| | NAyaM parassa pIDAna kAyA // 1 // tadevamahiMsApradhAnaH samaya-AgamaH saMketo vopadezarUpastamevaMbhUtamahiMsAsamayametAvanta-12 meva vijJAya kimanyena bahunA parijJAnena?, etAvataiva parijJAnena mumukSorvivakSitakAryaparisamAterato na hiMsAtkazcaneti // 10 // 18 sAmprataM kSetraprANAtipAtamadhikRtyAha-Urdhvamadhastiryak ca ye kecana prasA:-tejovAyudvIndriyAdayaH tathA sthAvarA:-pRthivyAdayaH || kiMbahunoktena , 'sarvatra' prANini trasasthAvaramUkSmavAdarabhedabhinne 'viratiM' prANAtipAtanivRtti 'vijAnIyAt kuryAt , para manAdhikRta / nanAvita. pra. / / kintayA paThitayA padakovyApi palAlabhUtathA rautAvanna zAtaM paraspa pIDA na kartavyA // 1 // Pradiporaeesa80920000000000 ~405~ Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [11], uddezaka [-], mUlaM [12], niyukti: [115] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutra kRt' mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: 11 mArgAdhyayana. prata sUtrAMka ||12|| cAya- ttiyuta // 201 // Peaceaeeeeeer dIpa anukrama [508] mArthata evamevAsI jJAtA bhavati yadi samyaka kriyata iti, eva ca prANAtipAtanivRttiH pareSAmAtmanazva zAntihetulAcchAntivatate, yato viratimato nAnye kecana vibhyati, nApyasau bhavAntare'pi kutazcidvimeti, apica-nirvANapradhAnaikakAraNakhAnirvANamapi prANAtipAtanivRttireva, yadivA zAntiH-upazAntatA nivRtiH-nirvANaM viratimAMzcAtaraudradhyAnAbhAvAdupazAntirUpo nirvRtibhUtazca bhavati / / 11 // kizcAnyat-indriyANAM prabhavatIti prabhuzyendriya ityarthaH, yadivA saMyamAvArakANi karmANyabhibhUya% | mokSamArge pAlayitadhye prabhuH-samarthaH, sa evaMbhUtaH prabhuH dUSayantIti doSA-mithyAsAviratipramAdakapAyayogAstAn 'nirAkRtya | apanIya kenApi prANinA sAdhaM 'na virudhyeta' na kenacitsaha virodhaM kuryAt , trividhenApi yogeneti manasA vAcA kAyena | caivAntazo-yAvajjIvaM, parApakArakriyayA na virodhaM kuryAditi / / 12 / / uttaraguNAnadhikRtyAhasaMvuDe se mahApanne, dhIre dattesaNaM care / esaNAsamie NicaM, vajjayaMte aNesaNaM // 13 // bhUyAiM ca samAraMbha, tamuhissA ya jaM kaDaM / tArisaM tu Na giNhejjA, annapANaM susaMjae // 14 // pUIkammaM na sevijA, esa. dhamme dusiimo| jaM kiMci abhikaMkhejA, savaso taM na kappae // 15 // haNaMtaM NANujANejjA, Ayagutte jiiMdie / ThANAiM saMti saDDINaM, gAmesu nagaresu vA // 16 // bhUyAI samAraMbha samuhissA ya ka samavAdazeSu dRzyamAneSu pAThaH,TIkAyAM tu na tathA / // 201 // ~406~ Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [11], uddezaka [-], mUlaM [16], niyukti: [115] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||16|| AzravadvArANAM rodhenendriyanirodhena ca saMvRtaH sa bhikSurmahatI prajJA yasthAsau mahAprajJo-vipulapuddhirityarthaH, tadanena jIvAjI-18 vAdipadArthAbhijJatAveditA bhavati, 'dhIraH' akSobhyaH kSutpipAsAdiparIpahane kSobhyate, tadeva darzayati-AhAropadhizayyAdike | khasvAminA tatsaMdiSTena vA datte satyepaNAM carati eSaNIyaM gRhNAtItyarthaH, eSaNAyA eSaNAyAM vA gaveSaNagrahaNagrAsarUpAyAM trividhAyAmapi samyagitaH samitaH, sa sAdhunityameSaNAsamitaH sanmaneSaNAM 'varjayana' parityajansaMyamamanupAlayeta , upalakSaNArthavAdasya zeSAbhirapIryAsamityAdibhiH samito draSTavya iti // 13 // aneSaNIyaparihAramadhikRtyAha-abhUvana bhavanti bhaviSyanti ca prANinastAni bhUtAni prANinaH 'samArabhya' saMrambhasamArambhArammairupatApayitA taM sAdhum'uddizya'sAdhvartha yatkRtaM tadupakalpitamAhAropakaraNAdikaM / 'tAdRzam AdhAkarmadoSaduSTaM 'susaMyataH sutapasvI tadanaM pAnakaM vA na bhuJjIta, tuzabdasyaivakArArthalAvAbhyavahareda, evaM tena | mArgo'nupAlito bhavati // 14 // kizva-AdhAkarmAdyavizuddhakoTyavayavenApi saMpRktaM pUtikarma, tadevaMbhUtamAhArAdikaM 'na seveta' nopabhuJjIta, eSaH-anantarokto dharmaH kalpaH svabhAvaH 'vusImao'tti samyaksaMyamavato'yamevAnuSThAnakalpo yadutAzuddhamAhArAdikaM 8 pariharatIti, kica-yadapyazuddhakhenAbhikAGgret zuddhamapyazuddhakhenAbhizakSeta kizcidapyAhArAdikaM tat 'sarvazaH' sarvaprakArama-18 pyAhAropakaraNapUtikama bhoktuM na kalpata iti // 15 // kizcAnyat-dharmazraddhAvatAM grAmeSu nagareSu vA kheTakarbaTAdiSu vA 'sthAnAni' AzrayAH 'santi' vidyante, tatra tatsthAnAzritaH kazciddharmopadezena kila dharmazraddhAlutayA prANyupamardakAriNI dharmabuddhyA kUpataDAgakhananaprapAsatrAdikAM kriyAM kuryAt tena ca tathAbhUtakriyAyAH kartA kimatra dharmo'sti nAstItyevaM pRSTo'pRSTo vA tadupa__1 kalpakhabhAvaH pra.bUmaH / dIpa anukrama [512] ~407~ Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [11], uddezaka [-], mUlaM [16], niyukti: [115] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka sUtrakRtAGga zIlAGkAcAryAya esesects pataTAgA ciyutaM ||16|| // 20 // dIpa anukrama [512] rodhAdbhayAdvA taM prANino mantaM nAnujAnIyAt , kiMbhUtaH san ?-'AtmanA' manovAkAyarUpeNa gupta AtmaguptaH tathA 'jite- 11mArgA|ndriyoM' vazyendriyaH sAvadyAnuSThAnaM nAnumanyeta // 16 // sAvadhAnuSThAnAnumatiM parihatukAma Aha dhyayane cha tahA giraM samArabbha, asthi puNNaMti No vae / ahavA Natthi puNNaMti, evameyaM mahabbhayaM // 17 // diprane dANaTrayA ya je pANA, hammati tsthaavraa| tesiM sArakkhaNaTrAe, tamhA asthitti No vae // 18 // maunAdi. jesiM taM uvakappaMti, annapANaM tahAvihaM / tesiM lAbhaMtarAyaMti, tamhA Nasthitti No vae // 19 // je ya dANaM pasaMsaMti, vahamicchati pANiNaM / je ya NaM paDisehaMti, vitticcheyaM karaMti te||20|| kenacidrAjAdinA kUpakhananasatradAnAdipravRttena pRSTaH sAdhu:-kimasadanuSThAne asti puNyamAhokhinAstIti , evaMbhUtAM girA | 'samArabhya' nizamyAzritya asti puNyaM nAsti cetyevamubhayathApi mahAbhayamiti malA dopahetutvena nAnumanyeta // 17 // kimarthe 81 nAnumanyeta ityAha-aapAnadAnArthamAhAramudakaM ca pacanapAcanAdikayA kriyayA kUpakhananAdikayA copakalpayet, tatra yasAd | |'hanyante' vyApAyante trasAH sthAvarAya jantavaH tamAcepAM rakSaNArtha' rakSAnimittaM sAdhurAtmagupto jitendriyo'tra bhavadIyAnuSThAne / puNyamityevaM no vadediti / / 18 // yayevaM nAsti puNyamiti brUyAt , tadetadapi na yAdityAha--'yeSAM jantUnAM kRte 'ta' // 20 // annapAnAdikaM kila dharmabuddhyA 'upakalpayanti' tathAvidhaM prANyupamardadoSaduSTuM niSpAdayanti, taniSedhe ca yasAt 'teSAm AhArapAnArthinAM tat 'lAbhAntarAyo' vino bhavet , tadabhAvena tu te pIyeran , tasmAtkUpakhananasatrAdike karmaNi nAsti puNya-11 ~408~ Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [11], uddezaka [-], mUlaM [20], niyukti: [115] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||20|| dIpa anukrama [516] HS | mityetadapi no ghadediti // 19 // enamevArtha punarapi samAsataH spaSTataraM vibhaNiSurAha-ye kecana prapAsatrAdikaM dAnaM bahUnAM / jantUnAmupakArItikRsA 'prazaMsanti' zlAghante 'te' paramArthAnabhijJAH prabhUtataraprANinAM tatprazaMsAdvAreNa 'va' prANAtipAtamimacchanti, tadAnasya prANAtipAtamantareNAnupapatteH, ye'pi ca kila mUkSmadhiyo vayamityevaM manyamAnA AgamasadbhAvAnabhijJAH 'prati dhanti' niSedhayanti te'pyagItArthAH prANinAM 'vRtticchedaM vartanopAyavinaM kurvantIti / / 20 // tadevaM rAjA andhana vezvareNa | kUpataDAgayAgasatradAnAyudyatena puNyasadbhAvaM pRSTamumukSubhiryadvidheyaM tadarzayitumAhaduhaovi te Na bhAsaMti, asthi vA natthi vA puNo / AyaM rayassa hecA NaM, nivANaM pAuNaMti te 21 nivANaM paramaM buddhA, NakkhattANa va caMdimA / tamhA sadA jae daMte, nivANaM saMdhae muNI // 22 // vujjhamANANa pANANaM, kiccatANa sakammuNA / AghAti sAhu taM dIvaM, patiDhesA pavuccaI // 23 // Ayayutte sayA daMte, chinnasoe aNAsave / je dhamma suddhamakkhAti, paDipunnamaNelisaM // 24 // | yadyasti puNyamityevamUcustato'nantAnAM sattvAnAM sUkSmavAdarANAM sarvadA prANatyAga eva syAt prINanamAtra tu punaH khalpAnAM | svalpakAlIyamato'stIti na vaktavyaM nAsti puNyamityevaM pratiSedhe'pi tadarthanAmantarAyaH sAdityato 'dvidhApi' asti nAsti vA puNyamityevaM 'te' mumukSavaH sAdhavaH punarna bhASante, kiMtu pRSTaiH sadbhimaunaM samAzrayaNIya, nirvandhe basmArka dvicakhAriMzaddopavarjita 1 vprnaakaarrosssoH| eraeseseeeseaeeeeeeseas astrotractioticeaesesesesecticersece ~409~ Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [11], uddezaka [-], mUlaM [24], niyukti: [115] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||24|| dIpa anukrama [520] sUtrakRtAGga AhAraH kalpate, evaMvidhaviSaye mumukSUNAmadhikAra eva nAstIti, uktaM ca "satyaM vapreSu zItaM zazikaradhavalaM vAri pIsA prakAma, 11 mArgAzIlAkA- vyucchinnAzeSatRSNAH pramuditamanasaH prANisArthA bhavanti / zoSaM nIte jalaughe dinakarakiraNairyAntyanantA vinAzaM, tenodAsInabhAnaM dhyayane - cAIyavR- brajati munigaNaH kRpavAdikAyeM // 1 // " tadevamubhayathApi bhASite 'rajasaH karmaNa 'Ayo' lAmo bhavatItyatastamAyaM rajaso pataTAgAttiyutaM | maunenAnavadhabhASaNena vA 'hityA' tyakkhA 'te' anavadyabhASiNo 'nirvANaM' mokSaM prApnuvantIti / / 21 // apica-nirvatinirvANaMga maunAdi. // 20 // tatparama-pradhAnaM yeSAM paralokArthinAM buddhAnAM te tathA tAneva buddhAn nirvANavAdikhena pradhAnAnityetadRSTAntena darzayati-yathA 'nakSatrANAm' azvinyAdInAM saumyakhapramANaprakAzakabairadhikazcandramAH, evaM paralokArthinAM buddhAnAM madhye ye vargacakravartisaMpani-1, dAnaparityAgenAzeSakarmakSayarUpaM nirvANamevAbhisaMdhAya pravRttAsta evaM pradhAnA nApara iti, yadivA yathA nakSatrANAM candramAH pradhAna-18 bhAvamanubhavati evaM lokasya nirvANaM paramaM pradhAnamityevaM 'buddhA' avagatatatvAH pratipAdayantIti, yasAca nirvANa pradhAnaM tasA-| kAraNAt 'sadA' sarvakAlaM yataH' prayataH prayatnavA(paM06000)n indriyanoindriyadamanena dAnto 'muniH' sAdhuH "nivoNamabhisaMdhayet' niryANArtha sarvAH kriyAH kuryAdityarthaH // 22 // kinycaanvt-sNsaarsaagrsrotobhirmidhyaankssaayprmaadaadikH| |'jAmAnAnAM tadabhimukhaM nIyamAnAnAM tathA khakarmodayena nikRtyamAnAnAmazaraNAnAmamumatAM parahitaikarato'kAraNavatsalastIthe-1181 |kRdanyo vA gaNadharAcAyodikasteSAmAzvAsabhUtaM 'sAdhu zobhanaM dvIpamAkhyAti, yathA samadAntaHpatitasya jntorjlkllolaakuli-%||20|| tasya mumUrporatizrAntasya vizrAmahetuM dvIpaM kazcitsAdhurvatsalatayA samAkhyAti, evaM taM tathAbhUtaM 'dIpa' sampagdarzanAdikaM saMsArabhraIS maNavizrAmahetuM paratIthikairanAkhyAtapUrvamAkhyAti, evaM ca kRtvA pratiSThAna pratiSThA-saMsArabhramaNaviratilakSaNaiSA samyagdarzanA Intennational ~410~ Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [11], uddezaka [-], mUlaM [24], niyukti: [115] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-02], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||24|| dIpa anukrama [520] evececeneces dhavAptisAdhyA mokSaprAptiH prakarSeNa tattvajJaiH 'ucyate procyata iti / / 23 / / kiMbhUto'sAvAzvAsadvIpo bhavati ? kIdRgvidhena vA'sA| vAkhyAyata ityetadAha-manovAkAryarAtmA gupto yasya sa AtmaguptaH, tathA 'sadA' sarvakAlamindriyanoindriyadamanena dAntovazyendriyo dharmadhyAnadhyAyI ghetyarthaH, tathA chinAni-troTitAni saMsArasrotAMsi yena sa tathA, etadeva spaSTataramAha-nirgata AzravaH-prANAtipAtAdikaH karmapravezadvArarUpo yasmAtsa nirAzravo ya evaMbhUtaH sa 'zuddha' samastadoSApetaM dharmamAkhyAti, kiMbhUtaM dharma-pratipUrNa niravayavatayA sarvarityAkhyaM mokSagamanaikahetum 'anIdRzam' ananyasadRzamadvitIyamitiyAvat // 24 // evaMbhUtadharmavyatirekiNAM doSAbhidhitsayA''ha-- tameva avijANaMtA, abuddhA buddhamANiNo / buddhA motti ya mannatA, aMta ete samAhie // 25 // te ya bIodagaM ceva, tamuhissA ya jaM kddN| bhoccA jhANaM jhiyAyaMti, akheyannA'[a]samAhiyA // 26 // 18 jahA DhaMkA ya kaMkA ya, kulalA maggukA sihI / macchesaNaM jhiyAyaMti, jhANaM te kallusAdharma // 27 // evaM tu samaNA ege, micchaddiTTI annaariyaa| visaesaNaM jhiyAyaMti, kaMkA vA kalusAhamA // 28 // | tamevaMbhUtaM zuddhaM paripUrNamanIdazaM dharmamajAnAnA 'aprabuddhA' avivekinaH 'paNDitamAnino' vayameva pratibuddhA dharmataccami-| | tyevaM manyamAnA bhAvasamAdheH-samyagdarzanAkhyAdante-paryante'tidUre vartanta iti, te ca sarve'pi paratIrthikA draSTacyA iti // 25|| kimiti te tIthikA bhAvamArgarUpAtsamAdhere vartanta ityAzajhyAha-'te ca' zAkyAdayo jIvAjIvAnabhijJatayA 'bIjAni estcerceaesteroenesekseseae ~411 Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [11], uddezaka [-], mUlaM [28], niyukti: [115] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutra kRt' mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka sUtrakRtAGga zIlAkA- cA-yavaciyuta // 204 // ||28|| dIpa anukrama [524] zAligodhUmAdIni, tathA 'zItodakam' aprAsukodakaM, tAzvoddizya tadbhaktaryadAhArAdikaM 'kRtaM' niSpAditaM satsarvamadhivekitayA / 11 mAgoMte zAkyAdayo 'bhuktvA' abhyavahatya punaH sAtarddhirasagauravAsaktamanasaH saMghabhaktAdikriyayA tadavAptikRte Ata dhyAnaM dhyAyanti, dhyayanaM. na caihikasukhaiSiNAM dAsIdAsadhanadhAnyAdiparigrahavatAM dharmadhyAnaM bhavatIti, tathA coktam-"grAmakSetragRhAdInAM, gavAM preSyaja-18| nakha ca / yasminparigraho dRSTayo, dhyAnaM tatra kutaH zubham ? // 1 // " iti, tathA-"mohassAyatanaM dhRtarapacayaH zAnteH pratIpo| vidhiyAkSepasya suhunmadasya bhavanaM pApasya vAso nijaH / duHkhassa prabhavaH sukhassa nidhanaM dhyAnasya kaSTo ripuH, prAjJasyApi parigraho graha iva klezAya nAzAya ca // 1 // " tadevaM pacanapAcanAdikriyApravRttAnAM tadeva cAnuprekSamANAnAM kutaH zubhadhyAnasya saMbhavaH / / iti / apica te tIthikA dharmAdharmaviveke kartavye 'akhedajJA' anipuNAH, tathAhi-zAkyA manojJAhAravasatizayyAsanAdikaM | rAgakAraNamapi zubhadhyAnanimittatvenAdhyavassanti, tathA coktam-'maNuNaM bhoyaNaM bhudhe'tyAdi, tathA mAMsaM kalkikamityupadizya | saMjJAntarasamAzrayaNAnirdoSa manyante, buddhasaGghAdinimitaM cArambha nirdopamiti, taduktam-'masanivarti kAuM sevaha daMtikagati dhaNibheyA / isa caiUNAraMbha paravavaesA kuNai bAlo / / 1 // " na caitAvatA tanirdoSatA, na hi lUtAdikaM zItalikAbhidhAnAntaramAtreNAnyathAsaM bhajate, viSa vA madhurakAbhidhAneneti, evamanyeSAmapi kApilAdInAmAvirbhAvatirobhAvAbhidhAnAbhyAM vinAzI-12 tpAdAvabhidadhatAmanaipuNyamAviSkaraNIyaM / tadevaM te varAkAH zAkyAdayo manojhoddiSTabhojinaH saparigrahatayA''rtadhyAyino'samAhitA | // 204 // | mokSamAgokhyAdbhAvasamAdherasaMvRtatayA reNa vartanta ityarthaH / / 26 // yathA caite rasasAtAgauravatayA''rtadhyAyino bhavanti tathA mAMsaniti kalA sevate idaM kalkikamiti dhyAnabhedAdevaM tyaklArambha paravyapadezArakaroti bAlaH // 1 ||5mdhur viSe ityuH esekese Tunaturary.org ~412~ Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [11], uddezaka [-], mUlaM [28], niyukti: [115] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutra kRt' mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: s ee prata sUtrAMka ||28|| dRSTAntadvAreNa darzayitumAha-yathetyudAharaNopanyAsArthaH 'yathA' yena prakAreNa 'DhakAdayaH' pakSivizeSA jalAzayAzrayA AmipajIvino KO matyaprApti dhyAyanti, evaMbhUtaM ca dhyAnamAteraudradhyAnarUpatayA'tyantakalupamadhamaM ca bhavatIti // 27 // dArzantikaM darzayitumAha 'eva'miti yathA DhakAdayo matsyAnveSaNaparaM dhyAnaM dhyAyanti tayAyinazca kaluSAdhamA bhavanti evameva mithyAdRSTayaH zramaNA 'eke zAkyAdayo'nAryakarmakAritAtsArambhaparigrahatayA anAryAH santo viSayANAM-zabdAdInAM prAptiM dhyAyanti tayAvinazca kaGkA isa kaluSAdhamA bhavantIti / / 28 / / kiJca suddhaM maggaM virAhittA, ihamege u dummatI / ummaggagatA dukkhaM, ghAyamasaMti taM tahA // 29 // jahA AsAviNiM nAvaM, jAiaMdho duruhiyA / icchaI pAramAgaMtuM, aMtarA ya visIyati // 30 // evaM tu samaNA ege, micchaTTiI annaariyaa| soyaM kasiNamAvannA, AgaMtAro mahabbhayaM // 31 // imaM ca dhammamAdAya, kAsaveNa paveditaM / tare soyaM mahAghoraM, attattAe parivae // 32 // 'zuddham avadAta nirdoSa 'mArga' sampagdarzanAdikaM mokSamArga kumArgaprarUpaNayA 'virAdhya dUSayikhA 'iha' asinsaMsAre mokSamArgaprarUpaNaprastAve vA 'eke' zAkyAdayaH khadarzanAnurAgeNa mahAmohAkulitAntarAtmAno duSTA pApopAdAnatayA matiryeSAM te du-18 STamatayaH santa unmArgeNa-saMsArAvataraNarUpeNa gatAH pravRttA unmArgagatA duHkhayatIti duHkham-aSTaprakAraM karmAsAtodayarUpaM vA || 18| tArakhaM ghAtaM cAntazaste tathA-sanmAgevirAdhanayA unmArgagamanaM ca 'eSante' anveSayanti, duHkhamaraNe zatazaH praarthyntiityrthH| dIpa anukrama [524] Decedesesek D Judurary.com ~413~ Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||32|| dIpa anukrama [528] sUtrakRtA zIlAGkA cAryayavR ciyutaM // 205 // Education T "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 11 ], uddezaka [-], mUlaM [32], niryukti: [ 115 ] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra- [ 02], aMga sUtra -[02 ] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - / / 29 / / zAkyAdInAM cApAyaM didarzayiSustAvaddRSTAntamAha-yathA jAtyandha 'AsrAviNIM zatacchidrAM nAvamAruhya pAramAgantumicchati, na cAsau sacchidratayA pAragAmI bhavati, kiM tarhi ?, antarAla eva jalamadhya eva viSIdati-nimajjatItyarthaH // 30 // | dArzantikamAha--evameva zramaNA 'eke' zAkyAdayo mithyAdRSTayonAryA bhAvasrotaH- karmAzravarUpaM 'kRtsnaM' saMpUrNa mApannAH santaste 'mahAbhayaM' paunaHpunyena saMsAra paryaTanayA nArakAdikhabhAvaM duHkham 'AgantAraH' AgamanazIlA bhavanti, na teSAM saMsAro| daverAstrAciNIM nAvaM vyavasthitAnAmivottaraNaM bhavatIti bhAvaH // 31 // yataH zAkyAdayaH zramaNAH mithyAdRSTayosnAryAH kRtsnaM srotaH samApannAH mahAbhayamAgantAro bhavanti tata idamupadizyate- 'hama' miti pratyakSAsannavAcitvAdidamo'nantaraM vakSyamANalakSaNaM | sarvalokaprakaTaM ca durgatiniSedhena zobhanagatidhAraNAt 'dharma' zrutacAritrArUyaM cazabdaH punaH zabdArthe, sa ca pUrvasmAdvyatirekaM darzayati, yasmAcchauddhodanipraNIta dharma svAdAtAro mahAbhayaM gantAro bhavanti, imaM punardharmam 'AdAya' gRhIlA 'kAzyapena' zrIvardhamAnakhAminA 'praveditaM' praNItaM 'taret' laGghayedbhAva srotaH saMsAraparyaTanasvabhAvaM tadeva vizinaSTi-'mahAghoraM duruttarakhAnmahAbhayAnakaM, tathAhitadantarvArtano jantavo garbhAdgarbha janmato janma maraNAnmaraNaM duHkhAduHkhamityevamaraghaTTaghaTInyAyenAnubhavanto'nantamapi kAlamAsate tadevaM kAzyapapraNItadharmAdAnena satA AtmanastrANaM- narakAdirakSA tasmai AtmatrANAya pariH samantA (dvaje) tparitrajetsaMyamAnuSThAyI bhavedityarthaH kacitpazcArthasyAnyathA pATha:- 'kujjA bhikkhU gilANassa, agilAe samAhie' 'bhikSuH sAdhuH glAnasya vaiyAvRtyam 'aglAnaH' aparizrAntaH kuryAtsamyaksamAdhinA glAnasya vA samAdhimutpAdayanniti ||32|| kathaM saMyamAnuSThAne parivrajedityAhavirae gAmadhammehiM, je keI jagaI jagA / tesiM anuvamAyAe, thAmaM kuvaM parivae // 33 // For Park Lise Only ~414~ 11 mArgAdhyayanaM. // 205 // wor Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [11], uddezaka [-], mUlaM [34], niyukti: [115] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||34|| dIpa anukrama [530] aimANaM ca mAyaM ca, taM parinnAya paMDie / sabameyaM NirAkiccA, NivANaM saMdhae muNI // 34 // saMdhae sAhudhammaM ca, pAvadhammaM NirAkare / uvahANavIrie bhikkhU , kohaM mANaM Na patthae // 35 // je ya buddhA atikatA, je ya buddhA annaagyaa| saMti tesiM paiTANaM, bhUyANaM jagatI jahA // 36 // grAmadharmAH-zabdAdayo viSayAstebhyo viratA manojJetarezvaraktadviSTAH santyeke kecana 'jagati' pRthivyAM saMsArodare 'jagA' iti jantavo jIvitArthinasteSAM duHkhadviSAmAtmopamayA duHkhamanutpAdayan tadrakSaNe sAmadhye kuryAt tat kurvatra saMyamAnuSThAne parivrajedi-| ti // 33 // saMyamavinakAriNAmapanayanArthamAha-atIva mAno'timAnazcAritramatikramya yo vartate cakArAdetaddezyaH krodho'pi parigRhyate, evamatimAyAM, cazabdAdatilomaM ca, tamevaMbhUtaM kaSAyanAtaM saMyamaparipandhinaM 'paNDito' vivekI parijJAya sarvamenaM saMsArakAraNabhUtaM kaSAyasamUha nirAkRtya nirvANamanusaMdhayet , sati ca kaSAyakadambake na samyaka saMyamaH saphalatA pratipadyate, taduktam-"sAmaNNamaNucaraMtassa, kasAyA jassa ukaDA hoti / maNNAmi ucchupuSpha va, niSphalaM tassa sAmaNNaM // 1 // " taniSphalakhe ca na mokSasaMbhavaH, tathA coktam-"saMsArAdapalAyanapratibhuvo rAgAdayo me sthitAstRSNAbandhanabadhyamAnamakhilaM kiM vetsi nedaM jagat / / 18 mRtyo! muzca jarAkareNa paruSa kezeSu mA mA grahIrahItyAdaramantareNa bhavataH kiM nAgamiSyAmyaham 1 // 1 // " ityAdi / tadevamevaMbhUtakapAyaparityAgAdacchinnaprazastabhAvAnusaMdhanayA nirvANAnusaMdhAnameva zreya iti / / 34 // kizva-sAdhUnAM dharmaH kSAntyAdiko da-10 1 zrAmaNyamanucarataH kaSAyA yasyotkaTA bhavanti / manye zvapuSSabhipa niSphala tasya dhAmaNyaM // 1 // 26testseeeee FarPranaamsan thoonm ~415~ Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [11], uddezaka [-], mUlaM [36], niyukti: [115] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: sUtrakRtAGga dhyayana prata sUtrAMka ||36|| dIpa anukrama [532]] zavidhaH samyagdarzanazAnacAritrAkhyo vA tam 'anusaMdhayet' vRddhimApAdayet / tadyathA-pratikSaNamapUrvajJAnagrahaNena jJAnaM tathA / zIlAdvA-zakA zAdidoSaparihAreNa samyagjIvAdipadArthAdhigamena ca samyagdarzanam askhalitamalottaraguNasaMpUrNapAlanena pratyahamapUrvAbhigrahagrahaNena || cAyitra-IS(ca)cAritra(ca) vRddhimApAdayediti, pAThAntaraM vA 'saddahe sAdhudhamma ca' pUrvoktavizeSaNaviziSTaM sAdhudharma mokSamArgavena zraddadhItattiyutaM niHzaGkatayA gRhNIyAt , cazabdAtsamyaganupAlayeca, tathA pApaM-pApopAdAnakAraNaM dharma prANyupamardaina pravRttaM nirAkuryAt , tatho-18 | padhAna-tapastatra yathAzaktyA vIrya yasya sa bhavatyupadhAnavIryaH, tadevaMbhUto bhikSuH krodha mAnaM ca na prArthayet na vardhayedveti // 35 // 18 // 206 // athaivaMbhUtaM bhAvamArga kiM vardhamAnakhAmyevopadiSTavAn utAnye'pItyetadAzakacAha-ye cuddhAH-tIrthakRto'tIte'nAdike kAle'nantAH samatikrAntAH te sarve'pyevaMbhUtaM bhAvamArgamupanyastavantaH, tathA ye cAnAgatA bhaviSyadanantakAlabhAvino'nantA eva te'pyevamevopanyasiSyanti, cazabdAdvartamAnakAlabhAvinazca saMkhyeyA iti / na kevalamupanyastavantonuSThitavaMtavetyetadarzayati-zamanaM zAntiH|bhAvamArgasteSAmatItAnAgatavartamAnakAlabhAvinA buddhAnAM pratiSThAnam AdhAro buddhalakhAnyathAnupapatteH, yadivA zAnti:-mokSaH sa teSAM pratiSThAnam-AdhAraH, tatastadavAptizca bhAvamArgamantareNa na bhavatItyataste sarve'pyenaM bhAvamArgamuktavanto'nuSThitabantazca (iti) 18 gamyate / zAntipratiSThAnale dRSTAntamAha-'bhUtAnAM sthAvarajaGgamAnAM yathA 'jagatI trilokI pratiSThAna evaM te sarve'pi yuddhAH zAntipratiSThAnA iti // 36 // pratipannabhAvamArgeNa ca yadvidheyaM tadarzayitumAha___ aha NaM vayamAvannaM, phAsA uccAvayA phuse / Na tesu viNihaNNejA, vAraNa va mahAgirI // 37 // e // 206 // ~416~ Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||38|| dIpa anukrama [534] "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niryukti:+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 11 ], uddezaka [-], mUlaM [38], niryukti: [ 115 ] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [02], aMga sUtra- [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH saMbuDe se mahApanne, dhIre dattesaNaM care / nivvuDe kAlamAkaMkhI, evaM (yaM) kevaliNo mayaM // 38 // tibemi / iti mokSamArganAmakaM ekAdazamadhyayanaM samAptam // ( gAthA 546 ) 'atha' bhAvamArgapratipacyanantaraM sAdhuM pratipannatrataM santaM sparzAH - parISahopasargarUpAH 'uccAvacA' gurulaghavo nAnArUpA vA 'spRzeyuH' abhidraveyuH, sa ca sAdhustairabhidrutaH saMsArasvabhAvamapekSamANaH karmanirjarAM ca na tairanukUlapratikUlairvihanyAt naiva saMyamAnuSThAnAnmanAgapi vicalet kimiva ?, mahAvAteneva mahAgiriH- meruriti / parIpahopasargajayathAbhyAsakrameNa vidheyaH, abhyAsavazena hi duSkaramapi sukaraM bhavati, atra ca dRSTAntaH, tadyathA kabigopastadaharjAtaM tarNakamutkSipya gavAntikaM nayatyAnayati ca ta to'sAvanenaiva ca krameNa pratyahaM pravarddhamAnamapi vatsamutkSipanabhyAsavazAdvihAyUnaM trihAyaNamapyutkSipati, evaM sAdhurapyabhyAsAt zanaiH | zanaiH pariSahopasargajayaM vidhatta iti // 37 // sAmpratamadhyayanArthamupasaMjihIrSuruktazeSamadhikRtyAha sa sAdhuH evaM saMvRtAzravadvAratayA | saMvarasaMvRto mahatI prajJA yasyAsau mahAprajJaH - samyagdarzana jJAnavAn, tathA dhIH- buddhistayA rAjata iti dhIraH parIpa hopasargAkSobhyo vA sa evaMbhUtaH san pareNa datte satyAhArAdike eSaNAM caretrividhayApyeSaNayA yuktaH san saMyamamanupAlayet, tathA nirRta iva nirvRtaH kaSAyopazamAcchItIbhUtaH 'kAla' mRtyukAlaM yAvadabhikAGkSat 'etat' yat mayA prAk pratipAditaM tat 'kevalinaH' sarvajJasya tIrthakRto mataM / etacca jambUkhAminamuddizya sudharmasvAmyAha / tadetayasvayA mArgasvarUpaM praznitaM tanmayA na khamanIpikayA kathitaM, kiM tarhi 1, kevalino matametadityevaM bhavatA grAhyaM / itiH parisamApyarthe, travImIti pUrvavat // 38 // iti mArgAkhyamekAdazamadhyayanaM samAptam // Education Intention atra ekAdazaM adhyayanaM samAptaM For Park Use Only ~417~ 9999916161 nayor Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||38|| dIpa anukrama [534] sUtrakRtAGga zIlAGkA cAyatiyuta // 207 // "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [12], uddezaka [-] mUlaM [ 38...], niryukti: [ 116] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra- [ 02], aMga sUtra -[02 ] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - atha dvAdazaM zrIsamavasaraNAdhyayanaM prArabhyate // 908064 uktamekAdazamadhyayanaM sAmprataM dvAdazamArabhyate, asya cAyamabhisaMbandhaH -- ihAnantarAdhyayane mArgo'bhihitaH, sa ca kumArganyudAsena samyagmArgatAM pratipadyate, ataH kumArgavyudAsaM cikIrSuNA tatsvarUpamavagantavyamityatastatsvarUpa nirUpaNArthamidamadhyayanamAyAtam, asya copakramAdIni catvAryanuyogadvArANi tatropakramAntargato'rthAdhikAro'yaM, tadyathA - kumArgAbhidhAyinAM kriyA'kri| yA'jJAnikavainayikAnAM catvAri samavasaraNAnIha pratipAdyante, nAmaniSpatre tu nikSepe samavasaraNamityetanAma tanikSepArthaM nirmuktidAha | samavasaraNe'vi chakkaM saccittAcittamIsagaM dave / khettaMmi jaMmi khette kAle jaM jaMmi kAlaMmi // 116 // bhAvasamosaraNaM puNa NAyavvaM chabbihaMmi bhAvaMmi / ahavA kiriya akiriyA annANI caiva veNaiyA // 117 // asthiti kiriyavAdI vayaMti Natthi akiriyavAdI ya / aNNANI aNNANaM viNaittA gheNaiyavAdI // 118 // samavasaraNamiti 'sR gatA' vityetasya dhAtoH samavopasargapUrvasya lyuDantasya rUpaM, samyag - ekIbhAvenAvasaraNam - ekatra gamanaM melApakaH samavasaraNaM tasminnapi na kevalaM samAdhI, pahidho nAmAdiko nikSepaH, tatrApi nAmasthApane kSuNNe, dravyaviSayaM punaH sa For Para Lise Only atra dvAdazaM adhyayanaM "samavasaraNa" ArabdhaM, pUrva adhyayanena saha abhisaMbaMdha, samavasaraNa zabdasya nikSepAH ~418~ stotests 12 samayasaraNAdhya0 samavasara nikSepAH // 207 // Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [12], uddezaka [-], mUlaM [38...], niyukti: [118] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||38|| dIpa anukrama [534] mavasaraNaM noAgamato jJazarIrabhavyazarIravyatirikta sacittAcittamizrabhedAtrividhaM, sacittamapi dvipadacatuSpadApadabhedAtrividhameva, tatra dvipadAnAM sAdhuprabhRtInAM tIrthajanmaniSkramaNapradezAdau melApakaH, catuSpadAnAM gavAdInAM nipAnapradezAdau, apadAnAM tu vR-18 kSAdInAM khato nAsti samavasaraNaM, vivakSayA tu kAnanAdI bhavatyapi, acittAnAM tu vyaNukAdyabhrAdInAM tathA mizrANAM senAdInAM samavasaraNasadbhAvojagantavya iti / kSetrasamavasaraNaM tu paramAtheto nAsti, vivakSayA tu yatra dvipadAdayaH samavasaranti vyAkhyAyate / | vA samavasaraNaM yatra tatkSetraprAdhAnyAdevamucyate / evaM kAlasamavasaraNamapi draSTavyamiti / idAnIM bhAvasamavasaraNamadhikRtyAha| bhAvAnAm-audayikAdInAM samavasaraNam-ekatra melApako bhAvasamavasaraNaM, tatraudayiko bhAva ekaviMzatibhedaH, tadyathA-gatizcaturdhA, kaSAyAzcaturvidhAH evaM liI trividhaM, midhyAkhAjJAnAsaMyatalAsiddhalAni pratyekamekaikavidhAni, lezyAH kRSNAdibhedena pahidhA | bhavanti / aupazamiko dvividhaH samyaktacAritropazamabhedAt / kSAyopazamiko'pyaSTAdazabhedabhinnaH, tadyathA-zAnaM matizrutAvadhima| nAparyAyabhedAcaturdhA ajJAnaM malyajJAnazrutAjJAna vibhaGgabhedAtrividhaM, darzanaM cakSuracakSuravadhidarzanabhedAtrividhameva, labdhi nalAbhamo-18 gopabhogavIryabhedAtpaJcadhA, samyakvacAritrasaMyamAsaMyamAH pratyekamekaprakArA iti / kSAyiko navaprakAraH, tadyathA-kevalajJAnaM kevalada-18 zenaM dAnAdilabdhayaH paza samyaksa cAritraM ceti / jIvakhabhavyakhAbhavyatAdibhedAtpAriNAmikatrividhaH / sAnnipAtikastu dvitricatuSpazcakasaMyogairbhavati, tatra dvikasaMyogaH siddhasya kSAyikapAriNAmikabhAvadvayasadbhAvAdavagantavyaH, trikasaMyogastu mithyAdRSTisamyagdRSTyavirataviratAnAmaudayikakSAyopazamikapAriNAmikabhAvasadbhAvAdavagantavyaH, tathA bhavasthakevalino'pyaudAyikakSAyikapAriNA|| mikabhAvasajAvAdvijJeya iti, catuSkasaMyogo'pi kSAyikasamyagdRSTInAmaudayikakSAyikakSAyopazamikapAriNAmikamAvasadbhAvAt / SARERatun international | samavasaraNa zabdasya nikSepA: ~419~ Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||38|| dIpa anukrama [534] sUtrakRtA zIlAGkA cAryaya ciyurta // 208 // "sUtrakRt" - aMgasUtra- 2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [12], uddezaka [-] mUlaM [38...], niryukti: [ 118] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra- [ 02], aMga sUtra -[02 ] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH | tathaupazamikasamyagdRSTInAmauda vikopazamikakSAyopazamikapAriNAmikabhAvasadbhAvAcceti paJcakasaMyogastu kSAyikasamyandaSTInAmupazamazreNyAM samastopazAntacAritramohAnAM bhAvapaJcakasadbhAvAdvijJeya iti, tadevaM bhAvAnAM dvikatrikacatuSkapaJcakasaMyogAtsaMbhavinaH sAnnipAtikabhedAH SaD bhavanti, eta evaM trikasaMyogacatuSkasaMyogagatibhedAtpazJcadazadhA pradezAntare'bhihitA iti / tadevaM pavidhe bhAve bhAvasamavasaraNaM bhAvamIlanamabhihitam, athavA anyathA bhAvasamavasaraNaM nirbuktikadeva darzayati-kriyAM jIvAdipadArtho'stItyA|dikAM vadituM zIlaM yeSAM te kriyAvAdinaH, etadviparyastA akriyAvAdinaH, tathA ajJAnino - jJAnanihavavAdinaH tathA 'vainayikA' | vinayena caranti tatprayojanA vA vainayikAH, eSAM caturNAmapi saprabhedAnAmAkSepaM kRtvA yatra vikSeSaH kriyate tadbhAvasamavasaraNamiti, etacca svayameva niyuktikAro'ntyagAthayA kathayiSyati / sAmpratameteSAmevAbhidhAnAnvarthatAdarzanadvAreNa svarUpamA viSkurvagrAha--jIvAdipadArthasadbhAvo'styevetyevaM sAvadhAraNakriyAbhyupagamo yeSAM te astIti kriyAvAdinaH, te caivaMvAdikhAnmithyAdRSTayaH tathAhi yadi 4 jIvo'styeve[ve'stitameve ]tyevamabhyupagamyate, tataH sAvadhAraNatyAca kathaJcinnAstItyataH kharUpasa cAvatpararUpApacirapi syAd evaM ca nAnekaM jagat syAt, nacaitadRSTamiSTaM vA / tathA nAstyeva jIvAdikaH padArtha ityevaMvAdino'kriyAvAdinaH, te'pyasadbhUtArthapratipAdanAnmithyAdRSTaya eva, tathAhi ekAntena jIvAstitvapratiSedhe karturabhAvAnAstItyetasyApi pratiSedhasyAbhAvaH, tadabhAvAca sarvAstitvamanivAritamiti / tathA na jJAnamajJAnaM tadvidyate yeSAM te'jJAninaH, te hyajJAnameva zreya ityevaM vadanti ete'pi mithyAdRSTaya eva, tathAhiajJAnameva zreya ityetadapi na jJAnamRte bhaNituM pAyeMte, tadabhidhAnAcAvazyaM jJAnamabhyupagataM tairiti / tathA vainayikA vinayAdeva kevalAtsvargamokSAvAptimabhilaSanto mithyAdRSTayo, yato na jJAnakriyAbhyAmantareNa mokSAvAptiriti / eSAM ca kriyAvAdyAdInAM Education Internation samavasaraNa zabdasya nikSepAH For Pasta Use Only ~ 420~ 12 samava saraNAdhya* bhAvAnAM kriyAdi vAdinAM vA samavasaraNaM // 208 // Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [12], uddezaka [-], mUlaM [38...], niyukti: [119] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||38|| dIpa anukrama [534] ISkharUpaM tannirAkaraNa cAcAraTIkAyAM vistareNa pratipAditamiti neha pratanyate / sAmpratameteSAM bhedasaMkhyAnirUpaNArthamAha asiyasa kiriyANaM akiriyANaM ca hoi culasItI / annANiya sattahI veNaiyANaM ca battIsA // 119 // tesi matANumaeNaM pannavaNA vaNiyA iha'jjhayaNe / sambhAvaNicchayatthaM samosaraNamAhu teNaM tu // 120 // sammadiTTI kiriyAvAdI micchA ya sesagA vAI / jahiUNa micchavAyaM sevaha vAyaM imaM sarca // 121 // kriyAvAdinAmazItyadhikaM zataM bhavati, taccAnayA prakriyayA, tadyathA-jIvAdayo nava padArthAH paripAcyA sthApyante, tadadhaH svataH parata iti bhedadvayaM, tato'pyadho nityAnityabhedadvayaM, tato'pyadhastAtparipATyA kAlakhabhAvaniyatIzvarAtmapadAni pazca vyavasthApyante, 'jIvaH tatadhacaM cAraNikApakramaH, tadyathA-asti jIvaH khato nityaH kAlataH, tathA'sti jIvaH khato'nityaH kAlata eva. khataH parataH / evaM parato'pi bhaGgakadvayaM, sarve'pi ca catvAraH kAlena labdhAH , evaM khabhAvaniyatIzvarAtmapadAnyapi pratyekaM catura nityaH anityaH eva labhante, tatazca pazcApi catuSkakA viMzatirbhavanti, sA'pi jIvapadArthena labdhA, evamajIvAdayo'pyaSTau8 | kAlaH khabhAvaH niyatiH Izvara AtmA pratyeka viMzatiM labhante, tatazca nava vizatayo mIlitAH kriyAvAdinAmazItyuttara zataM || bhavatIti / idAnImakriyAvAdinAM na santyeva jIvAdayaH padArthA ityevamabhyupagamavatAmanenopAyena caturazItiravagantavyA, 4 tadyathA-jIvAdIn padArthAn saptAbhilikhya tadadhaH khaparabhedadvayaM vyavasthApyaM, tato'pyadhaH kAlayahacchAniyatikhabhAve zvarA-18 mapadAni pada vyavasthApyAni, bhaGgakAnayanopAyasvayaM-nAsti jIvaH khataH kAlataH, tathA nAsti jIvaH parataH kAlataH, 20Geen993 daanini samavasaraNasya bhedA:, kriyAvAdIna: svarupa:, akriyAvAdIna: svarupa: ~421~ Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [12], uddezaka [-], mUlaM [38...], niyukti: [121] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[2] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||38|| ttiyutaM kharUSa dIpa anukrama [534] sUtrakRtAGga 18| evaM yacchAniyatisvabhAvezvarAtmabhiH pratyekaM dvau dvau maGgako labhyete, sarve'pi dvAdaza, te'pi ca jIvAdipadArthasaptakena |9| 12 samavazIlAkA- guNitAzcaturazItiriti, tathAcoktam--"kAlayadRcchAniyatikhabhAvezvarAtmatazcaturazItiH / nAstikavAdigaNamate na santi bhAvAH 4 raNAdhya cAIyavR khaparasaMsthAH // 1 // " sAmpratamajJAnikAnAmajJAnAdeva vivakSitakAryasiddhimicchatAM jJAnaM tu sadapi niSphalaM bahudoSabaccetye-18 kriyAdivamabhyupagamavatAM saptapaTiranenopAyenAvagantavyA-jIvAjIvAdIn nava padArthAn paripATyA vyavasthApya tadadho'mI sapta bhajakAH || vAdinAM // 209 // saMsthAyAH-sat asat sadasat avaktavyaM sadavaktavyaM asadavaktavyaM sadasadavaktavyamiti, abhilApasvayaM-san jIvaH ko veti / / kiM vA tena jJAtena ! 1, asan jIvaH ko vetti? kiMvA tena jJAtena 12, sadasan jIvaH ko vetti? kiMvA tena jJAtena! 3, // abaktavyo jIvaH ko vetti? kiM vA tena jJAtena? 4, sadavaktavyo jIvaH ko vetti kiMvA tena jJAtena 15, asdvktvyo| jIvaH ko vetti ? kiMvA tena zAtena 16, sadasadavaktavyo jIvaH ko vetti? kiMvA tena jJAtena 17, evamajIvAdiSvapi / sapta bhaGgakAH, sarve'pi militAkhiSaSTiH, tathA'pare'mI cakhAro bhaGgakAH, tadyathA--satI bhAvotpattiH ko vetti ? kiM vAjnayA jJAtayA? 1, asatI bhAvotpattiH ko vetti kiM vAjnayA jJAtayA? 2, sadasatI bhAvotpattiH ko vetti kiM vA'nayA jJAtayA? 3, abaktavyA bhAvotpaciH ko vetti kiMvA'nayA jJAtayA? 4, sarve'pi saptapadhiriti, uttaraM bhaGgakatrayamutpannabhAvAvayavApekSamiha bhA-18 botpattI na saMbhavatIti nopanyastam , uktaM ca-"ajJAnikavAdimataM nava jIvAdIn sadAdisaptavidhAn / bhAvotpattiH sdsttttedhaa-12||209|| 'vAcyA ca ko ceti // 1 // " idAnIM bainayikAnAM vinayAdeva kevalAtparalokamapIcchatA dvAtriMzadanena prakrameNa yojyAH, nadya-18 prathA-suranRpatiyatijJAtisthavirAdhamamAtRpitRSu manasA vAcA kAyena dAnena (ca) caturvidho vinayo vidheyaH, sarve'pyaSTau catuSkakA SAREauratonintahariana | samavasaraNasya bhedA:, akriyAvAdIna: svarupaH, ajJAnikAnAma svarupa: ~422~ Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [12], uddezaka [-], mUlaM [38...], niyukti: [121] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||38|| dIpa anukrama [534] ekseeseseseseseseseseseces militA dvAtriMzaditi, uktaM ca-'vainayikamataM vinayazvetobAkAyadAnataH kAryaH / suranRpatiyatijJAtisthavirAdhamamAtRpitaSu sadA // 1 // " sarve'pyete kriyAkriyAjJAninayikavAdibhedA ekIkRtAstrINi triSaSyadhikAni prAvAdukamatazatAni bhavanti / tadevaM vAdinAM matabhedasaMkhyAM pradAdhunA teSAmadhyayanopayogikha darzayitumAha-'teSAM pUrvoktavAdinAM matam-abhiprAyastena yadanumataMpakSIkRtaM tena pakSIkRtena pakSIkRtAzrayaNena 'prajJApanA' prarUpaNA 'varNitA pratipAditA 'iha' asminnadhyayane gaNadharaiH, kimarthamiti darzayati-teSAM yaH sadbhAvaH-paramArthastasya nizcayo-nirNayastadartha, tenaiva kAraNenedamadhyayanaM samavasaraNAkhyamAhurgaNadharAH, tathAhi-vAdinAM samyagavasaraNaM-melApakatanmatanizcayArthamasminnadhyayane kriyata ityataH samavasaraNAkhyamidamadhyayanaM kRtamiti / / idAnImeteSAM samyagramithyAkhavAdikha vibhAgena yathA bhavati tathA darzayitumAha-samyag aviparItA dRSTiH---darzanaM padArthapari|cchittiryasyAsau samyagradRSTiH, ko'sAvityAha-kriyAm-astItyevaMbhUtAM cadituM zIlamasyeti kriyAvAdI, atra ca kriyAvAdItyetad | 'asthiti kiriyavAdI' tyanena prAk prasAdhitaM sadanUya niravadhAraNatayA samyagdRSTitvaM vidhIyate, tassAsiddhatvAditi, tathAhi-asti lokAlokavibhAgaH astyAtmA asti puNyapApavibhAgaH asti tatphalaM svarganarakAvAptilakSaNaM asti kAlaH kAraNatvenAzeSasya jagataH prabhavaddhisthitivinAzeSu sAdhyeSu tathA zItoSNavarSavanaspatipuSpaphalAdiSu ceti, tathA coktam---'kAla: pacati bhUtAnI"tyAdi, tathA'sti khabhAvo'pi kAraNatvenAzeSasya jagataH, kho bhAvaH svabhAva itikRtvA, tena hi jIvAjIvabhavyatvAbhanyatvamUrta-IN khAmUrtalAnAM khasvarUpAnuvidhAnAt tathA dharmAdharmAkAzakAlAdInAM ca gatisthityavagAhaparakhAparavAdisvarUpApAdanAditi, tathA coktam-"kaH kaNTakAnA" mityAdi / tathA niyatirapi kAraNakhenAzrIyate, tathA tathA padArthAnAM niyatereva niyatakhAt, tathA eratesedeceseTara | samavasaraNasya bhedA:, vainayikasya svarUpaM, ~423~ Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [12], uddezaka [-], mUlaM [38...], niyukti: [121] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||38|| sUtrakRtA zIlAkAcAyattiyutaM kharUpaM // 210111 dIpa anukrama [534] aeseseaeesesese Teeeeese coktam-"prAptabyo niyatibalAzrayeNe" tyAdi / tathA purAkRtaM, taba zubhAzumamiSTAniSTaphalaM kAraNaM, tathA coktam-"yathA yathA 12 samavapUrvakRtasya karmaNaH, phalaM nidhAnastha mihopatiSThate / tathA tathA pUrvekRtAnusAriNI, pradIpahasteva matiH pravartate // 1 // " tathA "khakarmaNA zaraNAdhya. yukta eva, sarvo chutpayate janaH / sa tathA''kRSyate tena, na yathA khayamicchati // 1 // " ityAdi / tathA puruSakAro'pi kAraNa, kriyAdiyasAna puruSakAramantareNa kizcisidhyati, tathA coktam-"na daivamiti saMcintya, tyajedudhamamAtmanaH / anudyamena kastailaM, tilebhyaH prAptumarhati ! // 1 // " tathA-"udyamAcAru citrAli, naro bhadrANi pazyati / udyamAskRmikITo'pi, bhinatti mahato drumAn // 2 // tadevaM sarvAnapi kAlAdIna kAraNalenAbhyupagacchan tathA''tmapuNyapApaparalokAdikaM cechan kriyAvAdI samyagdRSTile-18 nAbhyupagantavyaH / zeSakAstu vAdA akriyAvAdAjJAnavAdavanayikavAdA mithyAvAdA ityevaM draSTavyAH, tathAhi-akriyAvAyatya-18 ntanAstiko'dhyakSasiddha jIvAjIvAdipadArthajAtamapahuvan mithyAdRSTireva bhavati, ajJAnavAdI tu sati matyAdike heyopAdeyapradarza-8 ke jJAnapaJcakejJAnameva zreya ityevaM vadan kathaM nonmattaH syAt / tathA vinayavAdyapi vinayAdeva kevalAt jJAnakiyAsAdhyA si-10 dvimicchannapakarNayitavyaH, tadevaM viparItArthAbhidhAyitayaite mithyAdRSTayovagantavyAH / nanu ca kriyAvAdyapyazItyuttarazatabhedo'pi | tatra tatra pradeze kAlAdInabhyupagacchanneva mithyAvAdikhenopanyasta: tatkathamiha samyagdRSTilenocyata iti, ucyate, sa tatrAstyeva / jIva ityevaM sAvadhAraNatayA'bhyupagamaM kurvan kAla evaikaH sarvakhAsa jagataH kAraNaM tathA khabhAva eva niyatireva pUrvakRtameva puruSa-1 / / 210 // kAra evetyevamaparanirapekSataryakAntena kAlAdInAM kAraNalenAzrayaNAnmithyAvaM, tathAhi-astyeva jIva ityevamastinA saha jIvasya sAmAnAdhikaraNyAt yadyadasti tasajIva iti prAptam , ato niravadhAraNapakSasamAzrayaNAdiha samyaksamabhihitaM, tathA kAlAdInAmapi samavasaraNasya bhedA:, ~424~ Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [12], uddezaka [-], mUlaM [38...], niyukti: [121] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||38|| dIpa anukrama [534] samuditAnAM parasparasampapekSANAM kAraNakhenehAzrayaNAtsamyaksamiti / nanu ca kathaM kAlAdInAM pratyeka nirapekSANAM midhyAvakhamA-18 bakhe sati samuditAnAM sambakkhasadbhAvaH, na hi yatpratyeka nAsti tatsamudAye'pi bhavitumarhati, sikatAtailabat , naitadasti, pratyeka |pArAgAdimaNidhva vidyamAnApi ratnAvalI samudAye bhavantI dRSTA, na ca dRSTe'nupapanna nAmeti yatkizcidetat , tathA coktam-"kAlo sahAva NiyaI putvakayaM purisa kAraNemaMtA / mira chattaM te ceva u samAsao hoti saMmattaM // 1 // sovi ya kAlAI iha samudAyeNa / | sAhagA bhaNiyA / jujaMti ya emeva ya samma sabassa kajassa // 2 // na hi kAlAdIhiMto kevalaehiM tu jAyae kiMci / iha muggaraMdhaNAdivi tA save samuditA heU // 3 // jahaNegalakkhaNaguNA beruliyAdI maNI visaMjuttA / rayaNAvaliyavaesa Na lahati | mahagdhamullAvi // 4 // taha NiyayavAdasuviNicchiyAvi aNNo'gNapakkhaniravakkhA / sammaIsaNasaI save'pi NayA Na pAviti // ||5||jh puNa te ceva maNI jahA guNavisesabhAgapaDibaddhA / ravaNAvaliti bhaNNA cayaMti pADikasaNNAo // 6 // | vaha so NayavAyA jahANurUpa viNi uttabattavA / sammaisaNasaI labhaMti Na visesasaNAo // 7 // tamhA micchadiTTI sadevi NayA ___ kAlaH sabhAko niyatiH pUrvakRtaM puruSakAraH kAraNa ekAntAt bhiSyAtvaM samAsato bhavati samyaktvaM // 2 sarve'pi ca kAlAdaya ida samudAyena sAdhakA 181 10 bhalitAH / yujyate ca evameva samyaka sarvasya kAryastha // 1 // kAlAdibhiH kevalastu jAyate kiMcit / iha mudgaraMdhanAyapi tatsarve'pi samuditA savaH // 2 // yathAne lakSaNaguNA paidayodayo maNayo visaMyatAH / ralAvalIyaradeza na kabhante mahAmUkhyA api // 3 // tathA nijakavAdamuvinivikSA api ampAyapakSanirapekSAH IN sambagna zabda sarve'pi nayAna prAmavanti // 4 // yathA punale ra maNayo yathA gaNavizeSamAgapratipadA / jAvalIti bhayate santi pratyekamajJAH // 5 // tathA sarve'pi nayavAdA yathAnurUpa viniyukavakanyAH / sampadarzanaza labhante navizeSasaMjJAH tammAnidhyAyaH sarve'pi nayAH khpkssprtibddhaaH| bhanyo'bhyanitritAH punarbhavanti samyaktaM sadbhAvAt // 7 // Dececececeipeectrceroecedeser samavasaraNasya bhedA:, ~425~ Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka |||| dIpa anukrama [535] sUtrakRtAnaM zIlAGkAcAryaya ciyutaM // 211 // "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 ( mUlaM + niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [12], uddezaka [-], mUlaM [1], niryuktiH [121] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra- [ 02], aMga sUtra -[02 ] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH sapakkhapaDibaddhA / aNNoSNanissiyA puNa havaMti sammata sambhAvA / / 8 / / yata evaM tasmAcyakvA mithyAtkhavAda - kAlAdipratye'kaikAntakAraNarUpaM 'sevadhvam' aGgIkurudhvaM 'samyagvAdaM' parasparasavyapekSakAlAdikAraNarUpam 'ima' miti mayoktaM pratyakSAtanaM 'satya|m' avitathamiti / gato nAmaniSpanno nikSepaH, sAmprataM sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramucArayitavyaM tacedam mUla sUtrasya ArambhaH Education Internation cattAri samosaraNANimANi, pAvAyA jAI puDho vayaMti / kiriyaM akiriyaM viNiyaMti taiyaM, annANamAhaMsu cautthameva // 1 // aNNANiyA tA kusalAvi saMtA, asaMthuyA No vitigicchatinnA / akoviyA Ahu akoviyehiM, aNANuvIittu musaM vayaMti // 2 // sacaM asacaM iti ciMtayaMtA, asAhu sAhutti udAharaMtA / jeme jaNA veNaiyA aNege, puTThAvi bhAvaM viNaiMsu NAma // 3 // aNovasaMkhA iti te udAhU, aTThe sa obhAsai amha evaM / lavAvasaMkI ya aNAgaehiM No kiriyamAhaMsu akiriyavAdI // 4 // asya ca prAktanAdhyayanena sahAyaM saMbandhaH, tadyathA - sAdhunA pratipannabhAvamArgeNa kumArgAzritAH paravAdinaH samyak parijJAya parihartavyAH, tatsvarUpAviSkaraNaM cAnenAdhyayanenopadizyate iti, anantaramUtrasthAnena sUtreNa saha saMbandho'yaM, tadyathA-saMvRto For Parts Only ~426~ 12 samayasaraNAdhya0 // 211 // Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [12], uddezaka [-], mUlaM [4], niyukti: [121] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-02], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||4|| dIpa anukrama [538] esesesecenetweceneceseseseces mahAprajJo 'cIro dattaiSaNAM caranabhinivRtaH san mRtyukAlamabhikAd etatkevalino bhASitaM, tathA paratIrthikaparihAraM ca kuryAta etaJca kevalino matam , atastatparihArArthaM tatsvarUpanirUpaNamanena kriyate / 'catvArI ti saMkhyApadamaparasaMkhyAnivRttyartha 'samavasaraNAni' paratIrthikAbhyupagamasamUharUpANi yAni prAvAdukAH pRthaka pRthagvadanti, tAni cAmUni anvathAbhidhAyibhiH |saMjJApadainirdizyante, tadyathA-kriyAm-astItyAdikAM vadituM zIlaM yeSAM te kriyAvAdinaH, tathA'kriyAM nAstItyAdikAM vadituM zIlaM yeSAM te'kriyAvAdinaH, tathA tRtIyA banayikAcaturthAstvajJAnikA iti // 1 // tadevaM kriyAkriyAvanayikAjAnavAdinaH sAmAnyena pradAdhunA tapArthaM tanmatopanyAsaM pacAnupUrvyapyastItyataH pazcAnupUrdhyA kartumAha, yadi| vaiteSAmajJAnikA eva sarvApalApitayA'tyantamasaMvaddhA atastAnevAdAvAha--ajJAnaM vidyate yeSAmajJAnena vA carantItvajJA| nikAH AjJAnikA cA tAvatpadaya'nte, te cAjJAnikAH kila vayaM kuzalA ityevAdino'pi santaH 'asaMstutA' ajJAnameca zreya ityevaMvAditayA asaMbaddhAH, asaMstutakhAdeva vicikitsA-cittaviplutizcicabhrAntiH saMzItistA na tINoM-nAtikrAntAH, tathAhi te UcuH--ya ete jJAninaste parasparaviruddhavAditayA na yathArthavAdino bhavanti, tathAhi eke sarvagatamAtmAnaM vadanti tathA'nye asarvagataM apare aMguSThaparvamAnaM kecana zyAmAkatandulamAtramanye mUrtamamUrta hRdayamadhyavartinaM lalATavyavasthitamityAdyAtmapadArtha eva sarvapadArthapuraHsare teSAM naikavAkyatA, na cAtizayajJAnI kazcidasti badvAkyaM pramANIkriyeta, na cAsau vidyamAno'pyupalakSyategdirzinA, 'nAsarvataH sarva jAnAtIti vacanAt , tathA coktam-"sarvajJo'sAviti betattatkAle'pi bubhutsubhiH / / 1 dhIro pra0 / 2 dUSaNArtha pra0 / 3 vyAkhyAsamiti zeSaH / 4 asaMbaddhabhASiNaH / / 2020209999900 ~427~ Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [12], uddezaka [-], mUlaM [4], niyukti: [121] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata saraNAdhyaka sUtrAMka cAryAMya-15 ||4|| dIpa anukrama [538] sUtrakRtA tajjJAnajJeyavijJAnazUnyairvijJAyate katham ? // 1 // " na ca tava samyak tadupAyaparijJAnAbhAvAtsaMbhavaH, saMbhavAbhAvazcetaretarAzrayakhAt, 12 samabazIlAGkA-|tathAhi-na viziSTaparijJAnamRte tadavAyupAyaparijJAnamupAyamantareNa ca nopeyasya viziSTaparijJAnassAvAptiriti, na ca jJAnaM jJeyasya || kharUpaM paricchettumalaM, tathAhi-yatkimapyupalabhyate tasyArvAgmadhyaparabhAgairbhArya, tatrAgbhiAgasyaivopalabdhirnetarayoH, tenaiva vyavahitaciyutaM khAtu, avogbhAgasyApi bhAgatrayakalpanAcatsArAtIyabhAgaparikalpanayA paramANuparyavasAnatA, paramANoca khabhAva viprakRSTakhAda-The // 212 // gdarzaninA nopalabdhiriti, tadevaM sarvajJasyAbhAvAdasarvajJasya ca yathAvasthitavastusvarUpAparichedAtsarbavAdinAM ca parasparavirodhena pa-31 hadArthakharUpAbhyupagamAt yathocaraparijJAninAM pramAdavatA bahutaradoSasaMbhavAdajJAnameva zreyaH, tathAhi-yayajJAnavAn kathazcitpAdena |% zirasi hanyAt tathApi cittazuddherna tathAvidhadoSAnuSaGgI khAdityevamajJAnina evaMvAdinaH santo'saMbaddhAH, na caivaMvidhA cittaSi-21 plutiM vitIrNA iti / tatraivavAdinaste ajJAnikA 'akovidA' anipuNAH samyakSarijJAnavikalA ityavagantavyAH, tathAhi-yatrabhihitaM 'jJAnavAdinaH parasparaviruddhArthavAditayA na yathArthavAdina' iti, tadbhavakhasarvajJapraNItAgamAbhyupagamavAdinAmayathArthavAdilaM, na cAbhyupagamavAdA evaM bAdhAyai prakalpyante, sarvajJapraNItAgamAbhyupagamavAdinAM tu na kacitparasparato virodhaH, sarvajJakhAnyathAnupa-13 patteriti, tathAhi-prakSINAzeSAvaraNatayA rAgadvepamohAnAmanRtakAraNAnAmabhAvAnna tadvAkyamayadhArthamityevaM tatpraNItAgamavatA na virodhavAdikhamiti / nanu ca syAdetad yadi sarvajJaH kazcitsyAt, na cAsau saMbhavatItyukta prArU, satyamuktamayuktaM tUtaM, tathAhi // 212 // IR yattAvaduktaM na cAso vidyamAno'pyupalakSyate|gdarzineti tadayuktaM, yato yadyapi paracetovRttInAM duranvayavAtsarAmA vItarAgA| || iva ceSTante vItarAgAH sarAgA ivetyataH pratyakSeNAnupalabdhiH, tathApi saMbhavAnumAnasya sadbhAvAttadbhAdhakapramANAbhAvAca tadastisama-181 ~428~ Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka // 4 // dIpa anukrama [538] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1], adhyayana [12], uddezaka [-] mUlaM [4], niryuktiH [121] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra- [ 02], aMga sUtra -[02 ] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - nivArya saMbhavAnumAnaM sidaM vyAkaraNAdinAM zAstrAbhyAsena saMskriyamANAyAH prajJAyA jJAnAtizayo jJeyAvagamaM pratyupalabdhaH, tadatra kazcittathAbhUtAbhyAsavazAtsarvajJo'pi syAditi, na ca tadabhAvasAdhakaM pramANamasti, tathAhi na tAvadavagdarzipratyakSeNa sarvajJAbhAvaH sAdhayituM zakyaH, tasya hi tajjJAnajJeya vijJAnazUnyavAd, azUnyatvAbhyupagame ca sarvajJatvApaciriti / nApyanumAnena, tadavyabhicA| riliGgAbhAvAditi / nApyupamAnena sarvajJAbhAvaH sAdhyate, tasya sAdRzyabalena pravRtteH na ca sarvajJAbhAve sAdhye tAragvidhaM sAha | zyamasti yenAsau sidhyatIti / nApyarthApacyA, tasyAH pratyakSAdipramANapUrvakatvena pravRtteH, pratyakSAdInAM ca tatsAdhakatvenApravartanAt tasyA apyapravRttiH / nApyAgamena, tasya sarvajJasAdhakatvenApi darzanAt nApi pramANapaJcakAbhAvarUpeNAbhAvena sarvajJAbhAvaH sidhyati, tathAhi sarvatra sarvadA na saMbhavati tadgrAhakaM pramANamityetadavagdarzino vaktuM na yujyate, tena hi dezakAlaviprakRSTAnAM puruSANAM yadvijJAnaM tasya grahItumazakyatvAt, tadgrahaNe vA tasyaiva sarvajJatvApatteH na cArcAgdarzinAM jJAnaM nivartamAnaM sarvajJAbhAvaM saudhayati, tasyAvyApakatvAt na cAvyApakavyAvRtyA padArthavyAvRttiryukteti, na ca vastvantaravijJAnarUpo'bhAvaH sarvajJAbhAvasAdha nAyAlaM, vastvantara sarvajJayorekajJAnasaMsargapratibandhAbhAvAt / tadevaM bAdhakapramANAbhAvAtsaMbhavAnumAnasya ca pratipAditatvAdasti sarvajJaH, tatpraNItAgamAbhyupagamAcca matabhedadoSo dUrApAsta iti, tathAhi tatpraNItAgamAbhyupagamavAdinAmekavAkyatayA zarIramAtra - vyApI saMsAryAtmA'sti tatraiva tadguNopalabdheriti, itaretarAzrayadopazcAtra nAvataratyeva, yato'bhyasyamAnAyAH prajJAyA jJAnAtizayaH 1 zAstrAbhyAse karaNalA tRtIyA yadvA'bhyAsAbhyasyayoraikyaM / 2 buddhitAratamyopalabdhervidhantisiddhiH 3 bhAvayati pra0 / 4 paTajJAne hi paTAbhAvapratItiyathA / 5 vaSavitAniyamAbhAvAt / Eaton International For Parts Only ~429~ Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [12], uddezaka [-], mUlaM [4], niyukti: [121] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-02], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata 12 samavasaraNAdhya sUtrAMka ||4|| sUtrakRtAGga khAtmanyapi dRSTo, na ca dRSTe'nupapana nAmeti / yadapyabhihitaM tadyathA 'na ca jJAnaM jJeyasya svarUpaM paricchettumalaM, sarvatrArvAgbhAgena / zIlAkA- vyavadhAnAt , sarvArAtIyabhAgasya ca paramANurUpatayA'tIndriyatvA'diti, etadapi vAyAtrameva, yataH sarvatrajJAnasa dezakAlasvabhAva-18 cAIyavR- | vyavahitAnAmapi grahaNAnAsti vyavadhAnasaMbhavaH, arvAndarzijJAnasvApyavayavadvAreNAvayavini pravRtternAsti vyavadhAnaM, na AvayavI 8 ciyuta | khAvayavaivyavadhIyata iti yuktisaMgatam, apica-ajJAnameva zreya ityatrAjJAnamiti kimayaM paryudAsa AhokhitmasajyapratiSedhaH, // 21 // tatra yadi jJAnAdanyadajJAnamiti tataH paryudAsavRcyA jJAnAntarameva samAzritaM syAt nAjJAnavAda iti, atha jJAnaM na bhavatItyajJAnaM | 18|| tuccho nIrUpo jJAnAbhAvaH sa ca sarvasAmarthyarahita iti kathaM zreyAniti / apica-ajJAnaM zreya iti prasajyapratiSedhena jJAnaM zreyo| na bhavatIti kriyApratiSedha eva kRtaH syAd, etacAdhyakSabAdhitaM, yataH samyagajJAnAdartha paricchidya pravartamAno'yakriyArthI na visaM-18 vAdyata iti / kiMca-ajJAnapramAdavaddhiH pAdena zirAsparzane'pi svalpadopatAM parijJAryavAjJAnaM zreya ityabhyupagamyate, evaM ca sati pratyakSa evaM svAdabhyupagamavirodho, nAnumAnaM pramANamiti / tathA tadevaM sarvathA te ajJAnavAdinaH 'akovidA' dharmopadezaM pratyanipuNAH khato'kovidebhya eva khaziSyebhya 'AhuH kathitavantaH, chAndasatvAcaikavacanaM sUtre kRtamiti / zAkyA api prAyazo'jJAnikAH, avijJopacitaM karma bandhaM na yAtItyevaM yataste'bhyupagamayanti, tathA ye ca bAlamatta suptAdayo'spaSTavijJAnA abandhakA ityevamabhyupagamaM kurvanti, te sarve'ppakovidA draSTacyA iti / tathA'jJAnapakSasamAzrayaNAcAnanuvicintya bhASaNAnmRpA te sadA bada-18 | 1 vipakSitaM nidhya jJAnamatra, tathA cAnyasyApi jJAnale na bAtiH / 2 kiriya akiriyamityAdagAthAyAmekavacanasya samAdhAnamidamAbhAti / aaaaaas9999a0a0asa dIpa anukrama [538] 21 // ~430~ Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [12], uddezaka [-], mUlaM [4], niyukti : [121] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka taeseseseenetrea ||4|| dIpa anukrama [538] nti | anuvicintya bhASaNaM yato jJAne sati bhavati, tatpUrvakatvAcca satyavAdasya, ato jJAnAnabhyupagamAdanuvicintya bhASaNAbhAvaH, tadabhAvAca teSAM mRSAvAditvamiti // 2 // sAmprataM painayikavAda nirAcikIrSuH prakramate sayo hitaM 'satyaM paramArthoM yathAvasthi-15 tapadArthanirUpaNaM vA mokSo vA tadupAyabhUto vA saMyamaH satyaM tadasatyam 'iti' evaM 'vicintayantoM manyamAnAH, evamasatyamapi satyamiti manyamAnAH, tathAhi-samyagdarzanajJAnacAritrAkhyo mokSamArgaH satyastamasatyatvena cintayanto vinayAdeva mokSa ityetadasatyamapi satyatvena manyamAnAH, tathA asAdhumapyaviziSTakamakAriNaM vandanAdikayA vinayapratipacyA sAdhum 'iti' evam 'udAharantaH pratipAdayanto na samyagyathAvasthitadharmasya parIkSakAH, yuktivikalaM vinayAdeva dharma ityevamabhyupagamAt , ka ete ityetadAha-ye 'imeM' buddhyA pratyakSAsannIkRtA 'janA iva' prAkRtapuruSA iba janA vinayena caranti vainayikA-vinayAdeva kevalAtva mokSAvAptirityevAdinaH 'aneke' bahavo dvAtriMzadbhedabhinnatvAtteSAM, te ca vinayaMcAriNaH kenaciddharmArthinA pRSTAH santo'piza-18 bdAdapRSTA vA 'bhAvaM' paramArtha yathArthopalabdhaM khAbhiprAya vA vinayAdeva svargamokSAvAptirityevaM 'vyanaiSuH' vinItavanta:sarvadA sarvasva sarvasiddhaye vinayaM grAhitavantaH, nAmazabdaH saMbhAvanAyAM, saMbhAvyata eva vinayAtsvakAryasiddhiriti, taduktam--- "tasmAtkalyANAnAM sarveSAM bhAjanaM vinaya" iti // 3 // kiMcAnyat-saMkhyAnaM saMkhyA-paricchedaH upa-sAmIpyena saMkhyA upasaMkhyA-samyagyathAvasthitArthaparijJAnaM nopasaMkhyA'nupasaMkhyA tayA'nupasaMkhyayA- aparijJAnena vyAmUDhamatayaste vainayikAH svAgraha grastA iti etad-yathA vinayAdeva kevalAtvargamodhAvAptirityudAhRtavantaH, etaca te mahAmohAcchA1 samuNyArthalAttacchabdenAnuvicintya bhASAparAmarzaH / 2 kAriNaH / 3 sambhaM pra0 / ~431~ Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [12], uddezaka [-], mUlaM [4], niyukti: [121] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ttiyuta ||4|| dIpa anukrama [538] sUtrakRtAGgaM ditA 'udAhu' udAhRtavantaH-yathaivaM sarvasya vinayapratipacyA khorthaH khargamokSAdikaH asmAkam 'avabhAsate Avirbhavati 12 samavazIlAGkA IS| prApyate itiyAvat , anupasaMkhyodAitizca teSAmevamavagantavyA, tadyathA-jJAnakriyAbhyAM mokSasadbhAve sati tadapAsya vinayAdevaika-18|saraNAdhya0 cArthIya- MS sAttadavAsyabhyupagamAditi, yadapyuktaM sarvakalyANabhAjana' tadapi samyagdarzanAdisaMbhave sati vinayasya kalyANabhAkvaM bhavati nai / kakaskheti, tadrahito hi vinayopetaH sarvasya prahatayA nyatkAramevApAdayati, tatadha vivakSitArthAvabhAsanAbhAvAtteSAmevaMvAdi-11 // 21 // nAmajJAnAvRtatvamevAvaziSyate, nAbhipretArthAvAptirityuktA vainaayikaaH| sAmpratamakriyAvAdidarzanaM nirAcikIH pavArdhamAha lava-18| karma tasAdapazakSitam-apasarva zIla yeSAM te lavApazatino-lokAyatikAH zAkyAdayaca, tepAmAtmaipa nAsti kutastarikayA taja-18 nito vA karmabandha iti, upacAramAtreNa svasti bandhaH, tadyathA-'baddhA muktAzca kathyante, muSTigranthikapotakAH / na cAnye dravyataH181 santi, muSTigranthikapotakAH // 1 // tathAhi-bauddhAnAmayamabhyupagamo, yathA--'kSaNikAH sarvasaMskArA' iti 'asthitAnAM ci] | | kutaH kriye' tyakriyAvAditvaM, yo'pi skandhapazcakAbhyupagamasteSAM so'pi saMvRtimAtreNa na paramArthena, yatastepAmayamabhyupagamaH, ta-|| yathA-vicAryamANAH padArthA na kathaJcidapyAtmAnaM vijJAnena samarpayitumala, tathAhi-avayavI takhAnyasvAbhyAM vicAryamANo || na ghaTA prAzcati, nAppavayavAH paramANuparyavasAnatayA'timUkSmatvAjjJAnagocaratAM pratipadyante, vijJAnamapi jJeyAbhAvenAmUkha niraa-15|| kAratayA na svarUpaM vibharti, tathA coktam- "yathA yathArthocintyante, vivicyante tathA tathA / yatatvayamarthebhyo, rocate tatra ke // 21 // vayam ? // 1 // " iti, pracchannalokAyatikA hi bauddhAH, tatrAnAgataiH kSaNaiH cazabdAdatItaizca vartamAnakSaNasyAsaMgatene kriyA, nApi ca 1 layAvazadinaH / ame'pi atra gAthAyAM / 2 tattvAtacAbhyAM pra0 avyvebhyo'bhivsyetraabhyo| Baba0201200000000 ~432~ Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [12], uddezaka [-], mUlaM [4], niyukti: [121] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka Ke ||4|| dIpa anukrama [538] rAjanitaH karmabandha iti / tadevamakriyAvAdino nAstikavAdinaH sarvApalApitayA lavAvazaGkinaH santona kriyAmAhuH, tathA akriya AtmA yeSAM sarvavyApitayA te'pyakriyAvAdinaH sAMkhyAH, tadevaM te lokAyatikabauddhasAMkhyA anupasaMkhyayA-aparijJAneneti-etat pUrvoktamudAhRtavantaH, tathaitacajJAnenaivodAhRtavantaH, tadyathA-asAkamevamabhyupagame'rtho'vabhAsate-yujyamAnako bhavatIti, tadevaM zlokapUrvArddha kAkAkSigolakanyAyenAkriyAvAdimate'pyAyojyamiti // 4 // sAmpratamakriyAvAdinAmajJAnavijRmbhitaM darzayitumAha sammissabhAvaM ca girA gahIe, se mummuI hoi aNANuvAI / imaM dupakkhaM imamegapakkhaM, AhaMsu chalAyataNaM ca kammaM // 5 // te evamakkhaMti abujjhamANA, virUvarUvANi akiriyvaaii| je mAyaittA bahave maNUsA, bhamaMti saMsAramaNovadaggaM ||6||nnaaicco upai Na asthameti, Na caMdimA vaDvati hAyatI vA / salilA Na saMdati Na vati vAyA, vaMjho Niyato kasiNe hu loe // 7 // jahAhi aMdhe saha jotiNAvi, rUvAi No passati hINaNette / saMtapi te evamakiriyavAI, kiriyaM Na passaMti niruddhapannA // 8 // khakIyayA girA-pAcA svAbhyupagamenaiva 'gRhIte' tasminnarthe nAntarIyakatayA vA samAgate sati tasvAdhyAtasyArthasya girA pra1 lokAyakitA bauddhAH sAMkhyAH pr.| na ~433~ Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [12], uddezaka [-], mUlaM [8], niyukti : [121] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||8|| dIpa anukrama [542]] sUtrakRtAGga tiSedhaM kurvANAH 'sammizrIbhAvam' astitvanAstitvAbhyupagama te lokAyatikAdayaH kurvanti, vAzabdAtpratiSedhe pratipAdye'sti-18|12 samabazIlAkA- tvameva pratipAdayanti, tathAhi-lokAyatikAstAvatsvaziSyebhyo jIvAdyabhAvapratipAdakaM zAstraM pratipAdayanto nAntarIyakatayAss-12 saraNAdhya. cAryAya tmAnaM katAraM karaNaM ca zAstraM karmatApanAMdha ziSyAnavazyamabhyupagaccheyuH, sarvazUnyatve tvasya tritayasyAbhAvAnmizrIbhAvo vyatyayo ciyuta vA / bauddhA api mizrIbhAvamevamupagatAH, tayathA-"gantA ca nAsti kazcidgatayaH pad cauddhazAsane proktAH / gamyata iti ca gtiH|| // 215 // svAcchrutiH kathaM zobhanA bauddhI // 1 // " tathA-'karma [ca] nAsti phalaM cAstI' tyasati cAtmani kArake kathaM par3atayaH, jJAnasantAnasyApi saMtAnivyatirekeNa saMvRtimatvAt kSaNasa cAsthitatvena kriyA'bhAvAna nAnAgatisaMbhavaH, sarvANyapi karmANyabandha nAni prarUpayanti khAgame, tathA paJca jAtakazatAni ca buddhasyopadizanti, tathA-'mAtApitarau hatvA buddhazarIre ca rudhiramutpAdya / 4 arhadvadhaM ca kRtvA stUpaM mittvA ca pazcaite // 1 // AvIcinarakaM yAnti / evamAdikasyAgamasya sarvazUnyatve praNayanamayuktisaMgataM | sAta , tathA jAtijarAmaraNarogazokottamamadhyamAdhamatvAni ca na syuH, eSa eva ca nAnAvidhakarmavipAko jIvAstitvaM kartRtvaM | 81 | karmavatvaM cAvedayati, tathA 'gAndharvanagaratulyA mAyAkhamopapAtaghanasadRzAH / mRgatRSNAnIhArAmbucandrikAlAtacakrasamAH // 1 // 18| | iti bhASaNAca spaSTameva mizrIbhAvopagamanaM cauddhAnAmiti / yadivA-nAnAvidhakarmavipAkAbhyupagamAtteSAM vyatyaya eveti, tathA|8|| |coktam-"yadi zUnyastava pakSo matpakSanivArakaH kathaM bhavati / atha manyase na zUnyastathApi matpakSa evAsau // 1 // " ityAdi, // 215 // tadevaM bauddhAH pUrvoktayA nIsyA mizrIbhAvamupagatA nAstitvaM pratipAdayanto'stitameva pratipAdayanti // tathA sAMkhyA api sarva-18|| cyApitayA akriyamAtmAnamabhyupagamya prakRtiviyogAnmokSasadbhAva pratipAdayantaste'pyAtmano bandhaM mokSaM ca svavAcA pratipAdaya ~434 Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [12], uddezaka [-], mUlaM [8], niyukti : [121] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||8|| dIpa anukrama [542]] aa020120000000000 |nti, tatazca bandhamokSasadbhAve sati svakIyayA girA sakriyakhe gRhIte satyAtmanaH sammizrIbhAvaM vrajanti, yato na kiyAmantareNa bandhamokSau ghaTete, vAzabdAdakriyatve pratipAye vyatyaya eva-sakriyatvaM teSAM khavAcA pratipadyate / tadevaM lokAyatikAH sarvAbhAvAbhyu-18 pagamena kriyA'bhAvaM pratipAdayanti bauddhAzca kSaNikatvAtsarvazUnyatvAcAkriyAmevAbhyupagamayantaH khakIyAgamazraNayanena coditAH santaH sammizrIbhAva khavAcaiva pratipadyante, tathA sAMkhyAdhAkriyamAtmAnamabhyupagacchanto bandhamokSasadbhAvaM ca svAbhyupagamenaiva sammizrIbhAvaM vrajanti vyatyayaM ca etatpratipAditaM / yadivA bauddhAdiH kazcitsyAdvAdinA sambagghetu dRSTAntAkulIkriyamANaH san samyaguttaraM dAtumasamarthoM yatkizcanabhASitayA 'mummuI hoi'ti gadgadabhASitvenAvyaktabhASI bhavati, yadivA prAkRtazailyA chAndasatvAcA| yamoM draSTavyaH, tadyathA-mukAdapi mUko mUkamako bhavati, etadeva darzayati-khAdvAdinoktaM sAdhanamanuvadituM zIlamakhetyanuvAdI | tatpratiSedhAdananuvAdI, saddhetubhiyokulitamanA maunameva pratipadyata iti bhAvaH, ananubhASya ca pratipakSasAdhanaM tathApayitvA ca khapakSaM pratipAdayanti, tathathA-'idam' asadabhyupagataM darzanamekaH pakSo'skheti ekapakSamapratipakSatayaikAntikamaviruddhArthAbhidhAyi| tayA niSprativAdha pUrvAparAviruddhamityarthaH, idaM caivaMbhUtamapi sadi(tkami)tyAha-dvau pakSAvakheti dvipakSa-sapratipakSamanaikAntika pUrvAparaviruddhArthAbhidhAyitayA virodhivacanamityarthaH, yathA ca virodhivacanatvaM teSAM tathA pAradarzitameva, yadivedamasmadIyaM darzanaM 8 dvI pakSAvasyeti dvipakSa-karmabandhanirjaraNaM prati pakSadvayasamAzrayaNAt , tatsamAzrayaNaM cehAmutra ca vedanAM caurapAradArikAdInAmiva, te hi karacaraNanAsikAdicchedAdikAmiheva puSpakalpAM svakarmaNo viDambanAmanubhavanti amutra ca narakAdau tatphalabhUtAM vedanA | samanubhavantIti, eMvamanyadapi karmobhayavedyamabhyupagamyate, taccedaM 'prANI prANijJAna' mityAdi pUrvavat , tathedamekaH pakSo'syetyeka ~435~ Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [12], uddezaka [-], mUlaM [8], niyukti: [121] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-02], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka zIlAGkA- cA-yavR- ciyutaM // 216 // eservestaesentmenes dIpa anukrama [542]] pakSaM ihaiva janmani tasya vedyatvAt , tacchedam-avijJopacitaM parijJopacitamIryApathaM khamAntikaM ceti / tadevaM khAdvAdinA'bhiyuktAH 12 samavasvadarzanamevamanantaroktayA nItyA pratipAdayanti, tathA svAdAdisAdhanokto chalAyatanaM-chala navakambalo devadatta ityAdikaM saraNAdhya. | 'AhuH uktavantaH, cazabdAdanyaca dUSaNAbhAsAdika, tathA karma ca ekapakSadvipakSAdikaM pratipAditavanta iti, yadivA paDAya| tanAni --upAdAnakAraNAni AzravadvArANi zrotrendriyAdIni yasya karmaNastatpaDAyatanaM karmetyevamAhuriti / / 5 / / sAmpratametadUpa-1 |NAyAha-'te' cArvAkayauddhAdayo'kriyAvAdina evamAcakSate, sadbhAvamabudhyamAnA mithyAmalapaTalApUtAtmAnaH paramAtmAnaM ca yud-12 grAhayanto 'virUparUpANi nAnAprakArANi zAstrANi prarUpayanti, tadyathA-'dAnena mahAbhogAzca dehinAM suragatizca zIlena / bhA| banayA ca vimuktistapasA sarvANi sidhyanti // 1 // tathA pRthivyApastejo vAyurityetAnyeva catvAri bhUtAni vidyante, nAparaH18 kazcitsukhaduHkhabhAgAramA vidyate, yadivaitAnyapyavicAritaramaNIyAni na paramArthataH santIti, svamendrajAlamarumarIcikAnicayadvi-18 candrAdipratibhAsarUpatvAtsarvasyeti / tathA 'sarva kSaNika nirAtmaka' 'muktistu zUnyatAdRSTestadAH zeSabhAvanA' ityAdIni nAnA| vidhAni zAkhANi vyugrAhayantyakriyAtmAno kriyAvAdina iti / te ca paramArthamabudhyamAnA yadarzanam 'AdApa' gRhItvA bahavora zrI manuSyAH saMsAram 'anavadagram' aparyavasAnamarahaTTaghaTInyAyena 'bhramanti' paryaTanti, tathAhi-lokAyatikAnAM sarvazUnyatve prati 216 // pAye na pramANamasti, tathA coktam- "tatvAnyupaplutAnIti, yuktyabhAve na sidhyati / sA'sti cetsaiva nastacaM, tatsiddhI sarvemastu | | sat // 1 // " na ca pratyakSamevaikaM pramANam , atItAnAgatabhAvatayA pitRnivandhanasthApi vyavahAravAsiddheH, tataH sarvesaMvyavahAro 1 nAsti / Saeseseseseseseceneselseace ~436~ Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka |||| dIpa anukrama [542] Education Inte "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [12], uddezaka [-], mUlaM [8], niryukti: [ 121] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra- [ 02], aMga sUtra -[02 ] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH |cchedaH syAditi / bauddhAnAmapyatyantakSaNikalena vastukhAbhAvaH prasajati, tathAhi---yadevArthakriyAkAri tadeva paramArthataH sad, na ca kSaNaH krameNArthakriyAM karoti, kSaNikalahAneH, nApi yaugapadyena, [tatkAryANAM] ekasibheva kSaNe sarvakAryApatteH, na caitadRSTamiSTaM vA, naca jJAnAdhAramAtmAnaM guNinamantareNa guNabhUtasya saMkalanApratyayasya sadbhAva ityetaca prAguktaprAyaM yaccoktaM-- ' dAnena mahAbhogA' ityAdi tadAtairapi kathaJcidiSyata eveti na cAbhyupagamA eva bAdhAyai prakalpyanta iti // 6 // punarapi zUnyamatAvirbhAvanAyAha-sarvazUnyavAdino sakriyAvAdinaH sarvAdhyakSAmAdityodgamanAdikAmeva kriyAM tAvabhirundhantIti darzayati-Adityo hi sarvajanapratIto jagatpradIpakalpo divasAdikAlavibhAgakArI sa eva tAvanna vidyate, kutastasyodgamanamastamayanaM vA ?, yaca jAjvalyamAnaM tejomaNDalaM dRzyate tad bhrantamatInAM dvicandrAdipratibhAsamRgatRSNikAkalpaM vartate / tathA na candramA vardhate zuklapakSe, nApyaparapakSe pratidinamapahIyate, tathA 'na salilAni' udakAni 'syandante' parvatanirjharebhyo na sravanti / tathA vAtAH satatagatayo na vAnti / kiM bahunoktena ?, kRtsno'pyayaM loko 'vandhyaH' arthazUnyo 'niyato' nizcitaH abhAvarUpa itiyAvat, sarvamidaM yadupalabhyate tanmAyAsvamendrajAlakalpamiti // 7 // etatparihartukAma Aha--yathA andho jAtyandhaH pazvAdvA 'hInanetraH' apagatacakSuH 'rUpANi' ghaTapaTAdIni 'jyotiSApi' pradIpAdinApi saha vartamAno 'na pazyati' nopalabhate, evaM te'pyakriyAvAdinaH sadapi ghaTapaTAdikaM vastu tatkriyAM cAstilAdikAM parispandAdikAM vA [kriyAM] na pazyanti / kimiti ?, yato niruddhA AcchAditA jJAnAvaraNAdinA karmaNA prajJA-jJAnaM yeSAM te tathA, tathAhi --AgopAlAGganAdipratItaH samastAndhakArakSayakArI kamalAkaroddhA| TanapaTIyAnAdityodgamaH pratyahaM bhavanupalakSyate, tatkriyA ca dezAdezAntarAvAdhyA'nyatra devadattAdau pratItA'numIyate / candramAtha For Parts Only ~437~ Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [12], uddezaka [-], mUlaM [8], niyukti : [121] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-02], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata 3000 sUtrAMka ||8|| dIpa anukrama [542]] sUtrakRtA 18| pratyahaM kSIyamANaH samastakSayaM yAvatpunaH kalAbhivRkSyA pravardhamAnaH saMpUrNAvasthA(sthA)yAM yAvadadhyakSeNaivopalakSyate / tathA saritaca 12 sa zIlAkA- prAvRSi jalakallolAvilAH syandamAnA dRzyante / vAyavazca vAnto vRkSabhaGgakampAdibhiranumIyante / yaJcoktaM bhavatA-sarvamidaM |saraNAdhya. mAyAkhamendrajAlakalpamiti, tadasat, yataH savobhAve kasyacidamAyArUpasya satyasyAbhAvAnmAyAyA evAbhAvaH syAt , yazca mAyAM ttiyuta pratipAdayet yasya ca pratipAdyate sarvazUnyale tayorevAbhAvAtkutastavyavasthitiriti ?, tathA khapno'pi jAgradavasthAyAM satyAM vyavasthA-| | pyate tasyA abhAve tasyApyabhAvaH svAttataH svamamabhyupagacchatA bhavatA tatrAntarIyakatayA jAyadavasthA'vazyamabhyupagatA bhavati, // 217|| tadabhyupagame ca sarvazUnyabahAniH, na ca svamo'pyabhAvarUpa eva, khame'pyanubhUtAdeH sadbhAvAt , tathA coktam-"aNuhUyadiDhaciMtiyA suyapayaiviyAradevayA'payA / sumiNassa nimittAI puNNaM pAvaM ca NAbhAvo // 1 // " indrajAlavyavasthA'pyaparasatyale sati bhvti,18|| tabhAve tu kena kasya cendrajAlaM vyavasthApyeta !, dvicandrapratibhAso'pi rAtrau satyAmekasiMzca candramasyupalaMbhakasadbhAve ca ghaTate na | sarvazUnyale, na cAbhAvaH kaskhacidapyatyantatuccharUpo'sti, zazaviSANakUrmaromagaganAravindAdInAmatyantAbhAvaprasiddhAnAM samAsapratipAghasyaivArthasvAbhAvo na pratyekapadavAcyArthakheti, tathAhi-zazo'pyasti viSANamapyasti kiM khatra zazamastakasamavAyi viSANaM nAstItyetatpratipAdyate, tadevaM saMbandhamAtramatra niSidhyate nAtyantiko vasvabhAva iti, evamanyatrApi draSTavyamiti / tadevaM vidyamA-| nAyAmapyastItyAdikAyAM kriyAyAM niruddhaprajJAstIrthikA akriyAvAdamAzritA iti // 8 // aniruddhaprajJAstu ythaavsthitaarthve-18||217|| | dino bhavanti, tathAhi-avadhimanaHparyAyakevalajJAninatrailokyodaravivaravartinaH padArthAn karatalAmalakanyAyena pazyanti, samasta-18 1anubhUtacintitazrutaprakRtivikAradevatAnUpAH / svapnasya nimittAni pugyaM pApaM ca nAbhAvaH // 1 // 2 vedapAlaM pr.| Saceaeeeeeeeeas ~438~ Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [12], uddezaka [-], mUlaM [8], niyukti : [121] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH P prata sUtrAMka MAP ||8|| dIpa anukrama [542]] zrutajJAnino'pi AgamabalenAtItAnAgatAnarthAn vidanti, ye'pyanye'STAGganimittapAragAste'pi nimittabalena jIvAdipadArthaparicchedaM vidadhati, tadAha saMvaccharaM suviNaM lakkhaNaM ca, nimittadehaM ca uppAiyaM ca / aDhaMgameyaM bahave ahittA, logaMsi jANaMti aNAgatAI // 9 // keI nimittA tahiyA bhavaMti, kesiMci taM vipaDieti NANaM / te vijabhAvaM aNahijamANA, AhaMsu vijAparimokkhameva // 10 // te evamakkhaMti samiJca loga, tahA tahA (gayA)samaNA mAhaNA yAsayaM kaDaM NannakaDaM ca dukkhaM, AiMsu vijjAcaraNaM pamokkhaM // 11 // te cakkhu logaMsiha NAyagA u, maggANusAsaMti hitaM pyaannN| tahA tahA sAsayamAhu loe, jaMsI payA mANava! saMpagADhA // 12 // 'sAMvatsara' miti jyotiSa svamapratipAdako granthaH khamastamadhItya 'lakSaNaM' zrIvatsAdikaM, cazabdAdAntaravAyabhedamitra, I'nimittaM' vAkaprazastazakunAdikaM dehe bhavaM deha-mayakatilakAdi, utpAte bhavamautpAtikam-ulkApAtadigdAhanidhotabhUmikampAdikaM, tathA aSTAgaca nimittamadhItya, tadyathA-bhaumamutyAta khapnamAntarikSamAjhaM kharaM lakSaNaM vyaJjanamityevaMrUpaM navamapUrvetatIyAcAravastuvinirgataM sukhaduHkhajIvitamaraNalAbhAlAbhAdisaMsUcakaM nimittamadhItya loke'sinnatItAni vastuni anAgatAni ca na taeseseesesentsteceneseene Taarasurare.org ~439~ Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||12|| dIpa anukrama [546] sUtrakRtAGgaM zILAGkA cAya ciyutaM // 218 // "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [12], uddezaka [-], mUlaM [12], niryukti: [ 121] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra- [ 02], aMga sUtra -[02 ] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - 12 sabhava 'jAnanti' paricchindanti, na ca zUnyAdivAdeSvetad ghaTate, tasmAdapramANakameva tairabhidhIyata iti // 9 // evaM vyAkhyAte sati Aha paraH nanu vyabhicAryapi zrutamupalabhyate, tathAhi caturdazapUrvavidAmapi padasthAnapatilamAgama udghaSyate kiM punaraSTAGga nimitta- saraNAdhya0 zAstravidAm 1, atra cAGgavarjitAnAM nimittazAstrANAmAnuSTumena chandasA'rdhatrayodaza zatAni sUtraM tAvantyeva sahasrANi vRttistAvapramANalakSA paribhASeti, aGgasya tvardhatrayodazasahasrANi sUtraM, tatparimANalakSA vRttiraparimitaM vArtikamiti, tadevamaSTAGganimittavedinAmapi parasparataH SaTsthAnapatitatvena vyabhicAritvamata idamAha- 'keI' tyAdi, chAndasatvAtprAkRtazailyA vA liGgavyatyayaH, kAnicinimittAni 'tathyAni' satyAni bhavanti, keSAJcittu nimittAnAM nimittavedinAM vA buddhivaikalyAttathAvivakSayopazamAbhAvena tat nimittajJAnaM 'viparyAsaM' vyatyayameti, AItAnAmapi nimittavyabhicAraH samupalabhyate, kiM punastIrthikAnAM ?, tadevaM nimittazAstrasya vyabhicAramupalabhya 'te' akriyAvAdino 'vidyAsadbhAvaM vidyAmanadhIyAnAH santo nimittaM tathA cAnyathA ca bhavatIti matvA te 2 'AhaMsu vijJApalimokkhameva' vidyAyAH - zrutasya vyabhicAreNa tasya parimokSaM-parityAgamAhuH uktavantaH, yadivA - kriyAyA abhAvAdvidyayA- jJAnenaiva mokSaM sarvakarmacyutilakSaNamAhuriti / kacicaramapAdasyaivaM pAThaH, 'jANAmu logaMsi vayaMti maMda'tti, vidyAmanadhItyaiva svayameva lokamasmin vA loke bhAvAn svayaM jAnImaH, evaM 'maMdA:' jaDA vadanti na ca nimittasya tathyatA, tathAhi kasyacitkacitkSute'pi gacchataH kAryasiddhidarzanAt, sacchakunasadbhAve'pi kAryavighAtadarzanAd, ato nimitta balenAdezavidhAyinAM mRSAvAda eva kevalamiti, naitadasti, na hi samyagadhItasya zrutasyArthe visaMvAdo'sti yadapi SaTsthAnapatitakhamuddghoSyate 1 bodhAt yadvA nimittazabdena nimittazAstrANi tena tadviSayaka yuddhavaikalyAt / Internationa For Park Use Only ~440~ // 218 // Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [12], uddezaka [-], mUlaM [12], niyukti: [121] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka dIpa anukrama [546] tadapi puruSAzritakSayopazamavazena, na ca pramANAbhAsavyabhicAre sampapramANavyabhicArAzaGkA kartu yujyate, tathAhi-marumarIci-191 kAnicaye jalagrAhi pratyakSaM vyabhicaratItikRtA kiM satyajalagrAhiNo'pi pratyakSasa vyabhicAro yuktisaMgato bhavati, na hi ma-18 zakavartiranisiddhAvupadizyamAnA vyabhicAriNIti satyadhUmasthApivyabhicAro, na hi suvivecitaM kArya kAraNaM vyabhicaravIti, tata zva pramAturayamaparAdho na pramANasya, evaM suvivecitaM nimittazrutamapi na vyabhicaratIti, yazca kSute'pi kAryasiddhidarzanena vyabhicAra: 18| zakyate so'nupapannaH, tathAhi-kAryAkRtAt kSute'pi gacchato yA kAryasiddhiHsA'pAntarAle itarazobhananimittabalAtsaMjAtetyevamava-18 || gantavyaM, zobhananimitta prasthitasyApItaranimittabalAtkAryavyAghAta iti, tathA ca zrutiH-kila buddhaH skhaziSyAnAhUyoktavAn , yathA-1 18'dvAdazavArSikamatra durbhikSaM bhaviSyatItyato dezAntarANi gacchata yUyaM' te tadvacanAdgacchantastenaiva pratiSiddhAH, yathA 'mA gacchata yUya-2 ma, ihAcaiva puNyavAn mahAsaccaH saMjAtastatprabhAvAtsumidaM bhaviSyati' tadevamantarA'paranimittasAvAtavyabhicArazaGketi sthitam / // 10 // sAmprataM kriyAvAdimataM duSayiSustanmatamAviSkurvannAhU-ye kriyAta eva jJAnanirapekSAyAH dIkSAdilakSaNAyA mokSamiccha-18 manti te evamAkhyAnti, tadyathA-'asti mAtA pitA asti sucIrNasya karmaNaH phala miti, kiM kRlA ta evaM kathayanti ?-kriyAta eva 18 sarva sidhyatIti khAbhiprAyeNa 'loka' sthAvarajaGgamAtmakaM sametya jJAkhA, kila vayaM yathAvasthitavastuno jJAtAra ityevamabhyupagamya sarva 10 mastyevetyevaM sAvadhAraNaM pratipAdayanti, na kathazcinnAstIti, kathamAkhyAnti ?-'tathA tathA' tena (tena) prakAreNa, yathA yathA kriyA tathA tathA svarganarakAdikaM phalamiti, te ca zramaNAstIthikA brAhmaNA vA kriyAta eva siddhimicchanti, kiJca-yat kimapi saMsAre 18 duHkhaM tathA sukhaM ca tatsarva khayamevAtmanA kRtaM, nAnyena kAlezvarAdinA, na caitadakriyAvAde ghaTate, tatra prakriyakhAdAtmano'kRtayo ceneseserseservedeoescreerseses ~441~ Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [12], uddezaka [-], mUlaM [12], niyukti: [121] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||12|| dIpa anukrama [546] sUtrakavAjhaM reva sukhaduHkhayoH saMbhavaH svAt , evaM ca kRtanAzAkRtAbhyAgamau syAtAm , atrocyate, satyamastyAtmasukhaduHkhAdika, na khastyeva, 12 samavazIlAGkA-8 tathAhi-yadhastyeva ityevaM sAvadhAraNamucyate tatava na kathaJcinnAstIlyApatram , evaM ca sati sarva sarvAtmakamASayeta, tathA ca sarva-18 saraNAdhya cAya- lokasya vyavahArocchedaH syAt, na ca jJAnarahitAyAH kriyAyAH siddhiH, tadupAyaparijJAnAbhAvAt , na copAyamantareNopeyamavApyata ciyuta iti pratItaM, sarvA hi kriyA jJAnavatyeva phalavatyupalakSyate, uktazva-"paDhamaM nANaM tao dayA, evaM ciTThati sabasaMjae / annANI // 219 // kiM kAhI, kiMvA nAhI heyapAvayaM // 1 // " ityato jJAnasthApi prAdhAnyaM, nApi jJAnAdeva siddhiH, kriyArahitasya jJAnakha pano|riva kAryasiddheranupapatterityAlocyAha--'AhaMsu vijAcaraNaM pamokvaM'ti, na jJAnanirapekSAyAH kriyAyAH siddhi, andh-12|| | speva, nApi kriyAvikalasya jJAnasya paGgoriva, ityevamavagamya 'AhuH uktavantaH, tIrthakaragaNadharAdayaH, kamAhuH1, mokSa, kathaM, vidyA ca-jJAnaM caraNaM ca-kriyA te dve api viyete kAraNakhena yasyeti vigRhyArzaAdikhAnmavarthIyo'ca, asI vidyAcaraNI-1 mokSaH-zAnakriyAsAdhya ityarthaH, tamevaMsAdhyaM-mokSaM pratipAdayanti / yadivA'nyathA pAtanikA, kenaitAni samavasaraNAni pratipA-18 | ditAni / yatroktaM yaca vakSyate ityetadAzavAha-'te evamakkhaMtI' tyAdi, aniruddhA-kacidapyaskhalitA prajJAyate'nayeti prjnyaa-|| jhAnaM yeSAM tIrthaMkRtAM te'niruddhaprajJAta 'evam anantaroktayA prakriyayA samyagAkhyAnti-pratipAdayanti 'lokaM' caturdezara-16 || jvAtmakaM sthAvarajaGgamAkhyaM vA 'sametya kevalajJAnena karatalAmalakanyAyena jJAkhA tathAgatAH-tIrthakaravaM kevalajJAnaM ca gatAH // // 219 / / 1 prathamaM jhArna vanoM dayA evaM tiSThati sarvasayataH / ajJAnI kiM kariSyati kiMvA zAsthati chekapApa // 1 // jJAnasya jJAninA caina, nindApradveSamAsaraiH / upaghAtaizca [vizva, jJAnanaM kama badhyate // 2 // keSucidAdazeSu dRzyate zloko'yamazubhakriyAyA jJAnapUrvikAyAH phalapattAzApanAya na tadA virodhaH, 3 'praNItAni' ityapi / ~442~ Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [12], uddezaka [-], mUlaM [12], niyukti: [121] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||12|| aeseseseseeneraceaeacoccesed dIpa anukrama [546] 'zramaNA' sAghavo 'brAhmaNA: saMyatAsaMyatAH, lauphikI vA vAcoyuktiH, kimbhUtAsta evamAkhyAntIti sambandhaH, tathA tatheti vA kacitpAThA, yathA yathA samAdhimAgoM vyavasthitastathA tathA kathayanti, etaca kathayanti-yathA yaskizcitsaMsArAntargatAnAmasumatA duHkham asAtodayakhabhAvaM, tatpratipakSabhUtaM ca sAtodayApAditaM sukhaM, tatsvayam-AtmanA kRtaM, nAmyena kAlezvarAdinA kRtamiti, tathA coktam-'saMgho puvakayANaM kammANaM pAvae phalavivArga avarAhesu guNesu ya NimittamittaM paro hoi // 1 // " etaccAhustIrthakaragaNadharAdayaH, tadyathA-vidyA-jAna caraNaM-cAritraM kriyA tatpradhAno mokSastamuktavanto, na jJAnakriyAbhyAM parasparanirapekSAbhyAmiti, tathA coktam--"kriyAM ca sajjJAnaviyoganiSphalA, kriyAvihInAM ca vibodhasampadam / nirasyatA lezasamUhazAntaye, khayA zivAyAlikhiteva paddhatiH // 1 // " // 11 / / kizca-'te' tIrthakaragaNadharAdayo'tizayajJAnino'smin loke cakSuriva cakSurvartante, yathA hi cakSuryogyadezAvasthitAn padArthAn paricchinati evaM te'pi lokasya yathAvasthitapadArthAviSkaraNaM kArayanti, tathA'smin loke te nAyakA:-pradhAnAH, tuzabdo vizeSaNe, sadupadezadAnato nAyakA iti, etadevAha-'mArga' jJAnAdikaM mokSamArga 'anuzAsati' kathayanti prajanA-prajAyanta iti prajA:-prANinasteSA, kimbhUtaM ?, hitaM, sadgatiprApakamanarthanivArakaM ca, kizva caturdazarajvAtmake loke pazcAstikAyAtmake vA yena yena prakAreNa dravyAstikanayAbhiprAyeNa yadastu zAzvataM tasathA 'ta AhuH uktavantaH, yadivA loko'yaM prANigaNaH saMsArAntarvI yathA yathA zAzvato bhavati tathA tathaivAhu, tadyathA-yathA yathA mithyAdarzanAbhivRddhistathA tathA zAzvato lokaH, tathAhi-tatra tIrthakarAhArakavAH sarva eva karmavandhAH sambhAvyanta iti, 1 nedaM prAntare / 2 sarvaH pUrvakatAnAM karmaNAM prApnoti phalavipAkaM / aparAmeNa puNeSu ca nimittamA paro bhavati // 1 // ~443~ Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||12|| dIpa anukrama [546] sUtrakRtAGga zrIlAGkA cAya ciyurta // 120 // "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niryukti:+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [12], uddezaka [-], mUlaM [12], niryukti: [ 121] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra- [ 02], aMga sUtra -[02 ] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH tathA ca mahArambhAdibhizcaturbhiH sthAnaijIMvA narakAyuSkaM yAvannirvartayanti tAvatsaMsArAnuccheda iti, athavA yathA yathA rAgadveSAdivRddhistathA tathA saMsAro'pi zAzvata ityAhuH, yathA yathA ca karmopacayamAtrA tathA tathaiva saMsArAbhivRddhiriti / duSTamanovAkkAyAbhivRddhI vA saMsArAbhivRddhiravagantavyA, tadevaM saMsArasyAbhivRddhirbhavati / 'yasmiMzva' saMsAre, prajAyanta iti 'prajAH' jantavaH, he mAnava !, manuSyANAmeva prAyaza upadezArhatAnmAnava grahaNaM, samyagnArakatiryanarAmarabhedena 'pragADhA:' prakarSeNa vyavasthitA iti // 12 // lezato jantubhedapradarzanadvAreNa tatparyaTanamAha Internationa je rakkhasA vA jamaloiyA vA, je vA surA gaMdhavA ya kAyA / AgAsagAmI ya puDhosiyA je, puNo puNo vippariyAsurveti // 13 // jamADu ohaM salilaM apAragaM, jANAhi NaM bhavagahaNaM dumokkhaM / jaMsI visannA visayaMgaNAhiM, duhao'vi loyaM aNusaMcaraMti // 14 // na kammuNA kamma khaveMti bAlA, akammuNA kamma khaveMti dhIrA / medhAviNo lobhamayAvatItA, saMtosiNo no pakareMti pAvaM // 15 // te tIyauppanna maNAgayAI, logassa jANaMti tahAgayAI / NetAro annesa aNannaNeyA, buddhA hu te aMtakaDA bhavaMti // 16 // For Parts Only ~444~ 12 samaya saraNAdhya0 // 220 // Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [12], uddezaka [-], mUlaM [16], niyukti: [121] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutra kRt' mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||16|| dIpa anukrama [550] __ 'ye' kecana vyantarabhedA rAkSasAtmAnaH, tadgrahaNAca sarve'pi vyantarA gRhyante tathA yamalaukikAtmAnaH, a(mbAmba)mbAdayastadupalakSaNAtsarve bhavanapatayaH tathA ye ca 'surAH' saudharmAdivaimAnikAH, cazabdAjjyotiSkAH sUryAdayaH, tathA ye 'gAndhavA' vidyAdharA vyantaravizeSA vA, tadgrahaNaM ca prAdhAnyakhyApanArthe, tathA 'kAyAH pRthivIkAyAdayaH SaDapi gRhyanta iti / punaranyena prakAreNa || | sattvAnsaMjighRkSurAha--ye kecana 'AkAzagAminaH saMprAptAkAzagamanalabdhayazcaturvidhadevanikAyavidyAdharapakSivAyavaH, tathA ye, ca 'pRthivyAzritAH pRthivyatejovanaspatidvitricatuSpazcendriyAste sarve'pi khakRtakamebhiH punaH punarvividham-anekaprakAraM payosaM-16 | parikSepamarahaTTaghaTInyAyena paribhramaNamupa-sAmIpyena yAnti-gacchantIti // 13 // kizcAnyat-'yaM' saMsArasAgaram AhuH-u-18 |ktavantastIrthakaragaNadharAdayastadvidaH, kathamAhuH 1-svayambhuramaNasalilaughavadapAraM, yathA svayambhuramaNasalilauSo na kenacijalacareNa | sthalacareNa vA lAyituM zakyate evamayamapi saMsArasAgaraH samyagdarzanamantareNa layituM na zakyata iti darzayati-'jAnIhi' 18 || avagaccha Namiti vAkyAlaGkAre, bhavagahanamidaM-caturazItiyonilakSapramANaM yathAsambhavaM saGkhyeyAsayeyAnantasthitikaM duHkhena mu cyata iti dumokSa-duruttaramastivAdinAmapi, kiM punarnAstikAnAm !, punarapi bhavagahanopalakSitaM saMsArameva vizinaSTi-'yatra' // 4 // | yasmin saMsAre sAvadhakarmAnuSThAyinaH kumArgapatitA asatsamavasaraNagrAhiNo 'viSaNNA' avasaktA viSayapradhAnA aGganA viSayAGga | nAstAbhiH, yadivA viSayAzcAGganAzca viSayAGganAstAbhirvazIkRtAH sarvatra sadanuSThAne'vasIdanti, ta evaM viSayAGganAdike pa3 || 18 viSaNNA 'dvidhA'pi AkAzAzritaM pRthivyAzritaM ca lokaM, yadivA sthAvarajaGgamalokaM 'anusaMcaranti' gacchanti, yadivA-'dvidhA ~445 Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [12], uddezaka [-], mUlaM [16], niyukti: [121] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka sUtrakRtAGgaM zIlAkA- ciyuta // 22 // ||16|| dIpa anukrama [550] pi' iti liGgamAtrapravrajyayA'viratyA (ca) rAgadveSAbhyAM vA loka-caturdazarajjvAtmakaM svakRtakarmapreritA 'anusaJcaranti' bambhra-1 12 samavamyanta iti // 14 // kizAnyat te evamamatsamavasaraNAzritA mithyAvAdibhirdoSairabhibhUtAH sAvadhetaravizeSAnabhijJAH santaH saraNAdhya. karmakSapaNArthamabhyudyatA nivivekatayA sAvadyameva karma kurvate, na ca 'karmaNA' sAvadyArambheNa 'karma' pArya 'kSapayanti vyapanayanti, ajJAnavAdAlA iva pAlAsta iti, yathA ca karma kSipyate tathA darzayati-'akarmaNA tu' Azrayanirodhena tu antazaH zailezyavasthAyAM || kameM kSapayanti 'pIrAH' mahAsacAH sadvaicA iva cikitsayA''mayAniti / medhA prajJA sA vidyate yeSAM te medhAvinaH-hitAhita-121 prAptiparihArAbhijJA lobhamayaM-parigrahamevAtItAH parigrahAtikramAllobhAtItAH-vItarAgA ityarthaH, 'santoSiNaH' yena kenacitsasantuSTA avItarAgA apIti, yadivA yata evAtItalobhA ata eva santoSiNa iti, ta evaMbhUtA bhagavantaH 'pApam' asadanuSThAnApAdita karma 'na kurvanti' nAdadati, kacitpAThaH, 'lobhabhayAdatItA' lobhazca bhayaM ca samAhAradvandA, lobhAvA bhayaM tasmAdatItAH santopiNa iti, na punaruktAzaGkA vidheyeti, ato (vidheyAna yato)lobhAtItakhena pratiSedhAMzo darzitaH, santoSiNa ityanena ca vidhyaMza iti, yadivA lobhAtItagrahaNena samastalobhAbhAvaH saMtoSiNa ityanena tu satyapyavItarAgale notkaTalobhA iti lobhAbhAvaM darzayannaparakaSAyebhyo lobhasa prAdhAnyamAha, ye ca lobhAtItAste'vazyaM pApaM na kurvanti iti sthitam // 15 // ye ca lobhAtItAste | // 221 // kimbhUtA bhavanti ityAha-'te' vItarAgA alpakaSAyA vA 'lokasya paJcAstikAyAtmakasya prANilokasya vA'tItAni-anyajanmAcaritAni utpannAni vartamAnAvasthAyIni anAgatAni ca bhavAntarabhAvIni sukhaduHkhAdIni 'tathAgatAni yathaiva sthitA-10 ~446~ Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [12], uddezaka [-], mUlaM [16], niyukti: [121] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||16|| dIpa anukrama [550] M ni tathaiva avitathaM jAnanti, na vibhaGgAhAnina iva viparItaM pazyanti, tathAdyAgama:-"aNagAre NaM bhaMte ! mAI micchAdihI rAya gihe Nayare samohae vANArasIe nayarIe rUvAI jANai pAsai ?, jAva se se daMsaNe vivajAse bhavatI" tyAdi, te cAtItAnAgatavartamAnajJAninaH pratyakSajJAninazcaturdazapUrvavido vA parokSajJAninaH 'anyeSAM saMsArocitIbhrUNAM bhavyAnAM mokSaM prati netAraH sadupadezaM vA pratyupadeSTAro bhavanti, na ca te svayambuddhakhAdanyena nIyante-tatvAvayodhaM kArya(dhavantaH kriya)nta ityananyaneyAH, hitAhitaprAptiparihAraM prati nAnyasteSAM netA vidyata iti bhAvaH / te ca 'vuddhA svayaMbuddhAstIrthakaragaNadharAda yaH, huzabdavazabdArthe | vizeSaNe vA, tathA ca pradarzita eva, te ca bhavAntakarAH saMsAropAdAnabhUtakha vA karmaNo'ntakarA bhavantIti // 16 // yAvadadyApi bhavAntaM na kurvanti tAvatpratiSedhyamazaM darzayitumAha-- teNeva kuvaMti Na kAravaMti, bhUtAhisaMkAi duguMchamANA / sayA jatA vippaNamaMti dhIrA, vipaNatti (paNAya) dhIrA ya havaMti ege // 17 // Dahare ya pANe buDDhe ya pANe, te Attao pAsai savaloe / ubehatI logamiNaM mahaMtaM, buddhe'pamattesu parivaejjA // 18 // je Ayao para 1 anagAro bhadanta | mAyI mibhyAraSTiH rAjagRhe nagare samavahataH vArANasyAM nagaryA rUpANi jAnAti pazyati / , yAvatsa tasya darzanaviparyAso bhavati / INI tadA sarva padArthAnAM jJAtArale iti khayamityAdi / / tattvAvabodhakArya ta itya.pra.14 pr.| eeeeeeeeeeeeesesear ~447~ Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||19|| dIpa anukrama [553] sUtrakRtAnaM zIlAGkA cAya ciyutaM // 222 // "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [12], uddezaka [-], mUlaM [19], niryukti: [ 121] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra - [02], aMga sUtra- [ 02 ] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH o vANiccA, alamappaNo hoti alaM paresiM / taM joibhUtaM ca sayAvasejjA, je pAukujjA aNuvIti dhammaM // 19 // attANa jo jANati jo ya logaM, gaI va jo jANai NAgaI ca / jo sAsayaM jANa asAsayaM ca, jAtiM (ca) maraNaM ca jaNovavAyaM // 20 // 'te' pratyakSajJAninaH parokSajJAnino vA viditavedyAH sAvadyamanuSThAnaM bhUtopamardAbhizaGkayA pApaM karma jugupsamAnAH santo na svataH kurvanti, nApyanyena kArayanti, kurvantamapyaparaM nAnumanyante / tathA svato na mRSAvAdaM jalpanti nAnyena jalpayanti nApyaparaM jalpantamanujAnanti, evamanyAnyapi mahAvratAnyAyojyAnIti / tadevaM 'sadA' sarvakAlaM 'yatAH saMyatAH pApAnuSThAnAnnivRttA vividhaM saMyamAnuSThAnaM prati 'praNamanti' prahIbhavanti / ke te !-'dhIrAH' mahApuruSA iti / tathaike kecana heyopAdeyaM vijJAyA| pizabdAtsamyakparijJAya tadeva niHzaGkaM yajinaiH praveditamityevaM kRtanizcayAH karmaNi vidArayitavye vIrA bhavanti, yadivA parISahopasargAnIkavijayAdvIrA iti pAThAntaraM vA 'viSNantivIrA ya bhavaMti ege' 'eke' kecana gurukarmANo'lpasattvAH vijJapti:jJAnaM, tanmAtreNaiva vIrA nAnuSThAnena, na ca jJAnAdevAbhilaSitArthAvAptirupajAyate, tathAhi-- "adhItya zAstrANi bhavanti mUrkhA, | yastu kriyAvAn puruSaH sa vidvAn / saMcintyatAmauSadhamAturaM hi na jJAnamAtreNa karotyarogam ||1|| " // 17 // kAni punastAni 1 jugupsantaH pra0 jugupsAM kurvanta iti nAmadhAtoH caiva zatari 2 cakAro'pizabdArthe yadvA dhIrAvi iti bhaviSyati / 30 vA ta0 pra0 / Eucation Intentiona For Parts Only ~ 448~ 12 samayasaraNAdhya0 ||||222|| Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||20|| dIpa anukrama [554] "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niryukti:+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [12], uddezaka [-], mUlaM [20], niryukti: [ 121] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra- [ 02], aMga sUtra -[02 ] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH bhUtAni ? yacchaGkayA''rambhaM jugupsanti santa ityetadAzaGkayAha-ye kecana 'Dahare' tti laghavaH kunthvAdayaH sUkSmA vA te sarve'pi prANAH prANinaH ye ca vRddhAH prAdarazarIriNastAnsarvAnapyAtmatulyAn- Atmavatpazyati sarvasminnapi loke yAvatpramANaM mama tAvadeva kundhorapi, yathA vA mama duHkhamanabhimatamevaM sarvalokasyapi, sarveSAmapi prANinAM duHkhamutpadyate, duHkhAdvodvijanti, tathA cAgamaH- "baiDhavikAe NaM bhaMte! akaMte samANe kerisayaM beyaNaM veei !" ityAdyAH sUtrAlApakAH, iti malA te'pi nAkramitavyAna saMghaTTanIyAH, ityevaM yaH pazyati sa pazyati / tathA lokamimaM mahAntamutprekSate, paDjIvasUkSmavAdara bhedairAkulAnmahAntaM yadivA'nAdyanidhanatvAnmahAn lokaH, tathAhi bhavyA api kecana sarveNApi kAlena na setsyantIti yadyapi dravyataH paddravyAtmakatvAt kSetratazcaturdazarajjupramANatayA sAvadhiko lokastathApi kAlato bhAvatazcAnAdyanidhana tvAtparyAyANAM cAnantakhAnmahAn lokastamutprekSata iti / evaM ca lokamutprekSamANo buddhaH - avagatatattvaH sarvANi maNisthAnAnyazAzvatAni, tathA nAtrApasade saMsAre sukhalezo'pyastItyevaM manyamAnaH 'apramatteSu' saMgamAnuSThAyiSu yatiSu madhye tathAbhUta eva pariH samantAdvajet parivrajet yadivA buddhaH san 'pramatteSu' gRhastheSu apramattaH san saMyamAnuSThAne paritrajediti / / 18 / / kica- 'yaH' svayaM sarvajJa AtmanakhailokyodaravivaravartipadArthadarzI yathAvasthitaM lokaM jJAlA tathA yazca gaNadharAdikaH 'parataH' tIrthakarAderjIvAdIn padArthAn viditA pa| rebhya upadizati sa evaMbhUto heyopAdeyavedI 'AtmanakhAtumalaM' AtmAnaM saMsArAvaTAtpAlayituM samartho bhavati, tathA pareSAM ca 1 saMbandhe SaSThI apanA dezAdivyavacchedaH 2 upacaritasarvasvavyavacchedAya, bhinaM vA vAkyametat 3 pRthvIkAviko bhadanta AkAntaH san kIdRzI vedanAM vedayati / 4. naNi sthAnA0 pra0 / Ja Eucation Internationa For Par Lise Only ~ 449~ Senesces wor Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||20|| dIpa anukrama [554] sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAyaya tiyutaM // 223 // "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niryukti:+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [12], uddezaka [-], mUlaM [20], niryukti: [ 121] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra- [ 02], aMga sUtra -[02 ] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH | sadupadezadAnatastrAtA jAyate, 'taM' sarvajJaM khata eva sarvavedinaM tIrthakarAdikaM paratovedinaM ca gaNadharAdikaM 'jyotirbhUtaM' padArthaprakAzakatayA candrAdityapradIpakalpamAtmahitamicchan saMsAraduHkhodviyaH kRtArthamAtmAnaM bhAvayan 'satatam' anavaratam 'Avaset' seveta, gurvantika eva yAvajjIvaM vaset, tathA coktam- "nANasse hoi bhAgI thirayarao daMsaNe carice ya / dhannA AvakahAe gurukulavAsaM Na muMcati // 1 // " ka evaM kuryuH ? iti darzayati---ye karmapariNatimanuvicintya "mANussakhe sajAi" ityAdinA durlabhAM ca saddharmAvAptiM saddharma vA zrutacArivAkhyaM kSAntyAdidazavidhasAdhudharma zrAvakadharma vA 'anuvicintya' paryAlocya jhAlA vA tameva dharma yathoktAnuSThAnataH 'prAduSkuryuH' prakaTayeyuH te gurukulavAsaM yAvajjIvamAsevanta iti, yadivA ye jyotirbhUtamAcArya satatamAsevanti ta evAgamajJA dharmamanuvicintya 'lokaM' pazcAstikAyAtmakaM caturdazarajjvAtmakaM vA prAduSkuryuriti kriyA / / 19 / / kiMcAnyat- yo hyAtmAnaM paralokayAyinaM zarIrAvyatiriktaM sukhaduHkhAdhAraM jAnAti yazvAtmahiteSu pravartate sa AtmajJo bhavati / yena cAtmA yathAvasthitasvarUpo'pratyayagrAhya nirjJAto bhavati tenaivAyaM sarvo'pi lokaH pravRttinivRttirUpo vidito bhavati, sa eva cAtmajJo'stItyAdi kriyAvAdaM bhASitumarhatIti dvitIya vRttasyAnte kriyA / yazca 'loka' carAcaraM vaizAkhasthAnasthakaTisthakarayuramapuruSAkAraM cazabdAdalokaM cAnantAkAzAstikAyamAtraM jAnAti, yatha jIvAnAm 'Agatima' AgamanaM kutaH samAgatA nArakAstiryaJco manuSyA devAH ? kairvA karmabhirnArakAdilenotpadyante 1 evaM yo jAnAti, tathA 'anAgatiM ca' anAgamanaM ca kutra gatAnAM nAgamanaM bhavati ? cakArAttadgamanopAyaM ca samyagdarzanajJAnacAritrAtmakaM yo jAnAti, tatrAnAgatiH -- siddhirazeSakarmacyu 1 zAnasya bhavati bhAgI sthirataro darzane cAritre ca bhanyA sAvatkathaM gurukulavAsaM na mukhanti // 1 // 20bhijJAto pra0 / Education Internation For Parts Only ~450~ 12 samayasaraNAdhya0 // 223 // Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [12], uddezaka [-], mUlaM [20], niyukti: [121] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||20|| dIpa anukrama [554] sersesesereecenecesedesesed tirUpA lokAyAkAzadezasthAnarUpA vA grAhyA, sA ca sAdiraparyavasAnA / yazca 'zAzvataM nityaM sarvavastujAtaM dravyAstikanayAzrayA 'azAzvataM' vA'nityaM pratikSaNavinAzarUpaM payoyanayAzrayaNAta, cakArAnityAnityaM cobhayAkAraM sarvamapi vastujAtaM yo jAnAti, tathA bAgamaH-"NerahayA dabaTTayAe sAsayA bhAvaDhayAe asAsayA" evamanye'pi tiryagAdayo draSTavyAH / athavA nirvANazAzvataM saMsAra:-azAzvatastadgatAnAM saMsAriNAM svakRtakarmavazagAnAmitazcetaca gamanAditi / tathA 'jAtim' utpatriM nArakatiryazcanuSyAmarajanmalakSaNAM 'maraNaM ca' AyuSkakSayalakSaNaM, tathA jAyanta iti janAH-satcAsteSAmupapAtaM yo jAnAti, saca nArakadevayorbhavatIti, atra ca janmacintAyAmasumatAmutpacisthAnaM yonirmaNanIyA, sA ca sacinAcittA mizrA ca tathA zItA uSNA mizrA ca tathA saMvRtA vivRtA mizrA cetyevaM saptaviMzatividheti / maraNa-punastiryaanuSyayoH, cyavanaM-jyotiSkavaimAnikAnAm udvartanA-bhavanapatimpantaranArakANAmiti // 20 // kizva aho'vi sattANa viuddaNaM ca, jo AsavaM jANati saMvaraM ca / dukkhaM ca jo jANati nijjaraM ca, so bhAsiumarihai kiriyavAdaM // 21 // saddesu rUvesu asajamANo, gaMdhesu rasesu adussamANe / No jIvitaM No maraNAhikaMkhI, AyANagutte valayA vimukke // 22 // timi / iti zrIsamavasaraNAdhyayanaM dvAdazamaM samattaM // (gAthApa0568) 1 nairavikA dravyArthatayA zAvatA bhAvArthatayA azAzratAH / SARERainintenanaana ~451~ Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||22|| dIpa anukrama [556] sUtrakRtAGga zIlAGkA cAya ciyutaM // 224 // "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [12], uddezaka [-], mUlaM [22], niryukti: [ 121] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra- [ 02], aMga sUtra -[02 ] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - 'sattvAnAM' svakRtakarmaphalabhujAmadhastAnnArakAdau duSkRtakarmakAriNAM vividhAM virUpAM vA kunAM - jAtijarAmaraNarogazokaku tAM zarIrapIDAM cazabdAcadbhAvopAyaM yo jAnAti, idamuktaM bhavati - sarvArthasiddhAdArato'dhaH saptamIM narakabhuvaM yAvadasumantaH sa karmANo vivartante tatrApi ye gurutarakarmANaste'pratiSThAnana rakayAyino bhavantItyevaM yo jAnIte / tathA AzravatyaSTaprakAraM karma yena sa AzravaH sa ca prANAtipAtarUpo rAgadveSarUpo vA mithyAdarzanAdiko veti taM tathA 'saMvaram' AzravanirodharUpaM yAvadazeSayoganirodhakhabhAvaM cakArAtpuNyapApe ca yo jAnIte tathA 'duHkham' asAtodyarUpaM tatkAraNaM ca ca yo jAnAti 'sukha' ca tadvipayeyabhUtaM yo jAnAti, tapasA yo nirjarAM ca idamukta bhavati yaH karmabandhahetUn tadviparyAsahetUMzca tulyatayA jAnAti, tathAhi"yathAprakArA yAvantaH, saMsArAvezahetayaH / tAvantastadviparyAsA, nirvANAveza hetavaH // 1 // " ' sa eva paramArthato 'bhASituM' vaktumarhati, kiM tad ? ityAha-kriyAvAdam asti jIvo'sti puNyamasti pApamasti ca pUrvAcaritasya karmaNaH phalamityevaMrUpaM vAdamii tathAhi - jIvAjIvAzravasaMvarabandhapuNyapApanirjarAmokSarUpA navApi padArthAH zloka yenopAttAH, tatra ya AtmAnaM jAnAtItyanena jIvapadArthaH, lokamityanenA jIvapadArthaH, tathA gatyanAgatiH zAzvatetyAdinA'nayoreva svabhAvopadarzanaM kRtaM tathA''vasaMvarI svarUpeNaivopAcau, duHkhamityanena tu bandhapuNyapApAni gRhItAni tadavinAbhAvikhADuHkhasya, nirjarAyAstu svAbhidhAnenaivopAdAnaM, tatphalabhUtasya ca mokSasyopAdAnaM draSTavyamiti, tadevametAvanta evaM padArthAstadabhyupagamena cAstItyAdikaH kriyAvAdo'bhyupagato bhavatIti, yazcaitAn padArthAn 'jAnAti' abhyupagacchati sa paramArthataH kriyAvAda jAnAti / nanu cAparadarzanoktapadArthaparijJAnenaM sampa1 AdinA'zAzvataM 1 ajIvapakSe'nAgataH sthiti yadvA jIvAnAM te ajIrakRte iti / 3 vaiSayikamukhasya duHkharUpalAnna duHkhakha puNyAvinAbhAvAnupapattiH / 4 jJAnAcchradvA tataH prarUpameti samyagvAdilazahA | Education International For Par Lise Only ~452~ 12 samavasaraNAdhya0 // 224 // war Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [12], uddezaka [-], mUlaM [22], niyukti: [121] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||22|| dIpa anukrama [556] gavAditvaM kasAnAbhyupagamyate , taduktapadArthAnAmevApaTamAnasAt , tathAhi naiyAyikadarzanena tAvatpramANaprameyasaMzayaprayojanAhaTAntasiddhAntAvayavatarkanirNayavAdajalpavitaNDAhelAbhAsacchalajAtinigrahasthAnAnI yete poDaza padArthA abhihitAH, tatra heyopAdeya (nivRtti) pravRttirUpatayA yena padArthaparicchittiH kriyate tatpramIyate'neneti pramANaM, taca pratyakSAnumAnopamAnazAbdabhedAccaturkI, tatrendriyArthasaMnikarSotpanna jJAnamavyapadezyamayabhicAri vyavasAyAtmakaM pratyakSaM, tadandriyArthayoryaH saMbandhastasmAdyadutpanna, nAmivyata, jJAnaM, na sukhAdikam , avyapadezyamiti vyapadezyale zAbdaprApte, avyabhicAri taddhi dvicandrajJAnavavyabhicaratIti, vyavasAyAtmakamiti nizcayAtmakaM pratyakSa, tatrAsya pratyakSatAna budhya(yujya)te, tathAhi yatrAtmA'rthagrahaNaM prati sAkSAvyApriyate tadeva pratyakSaM, taccAvadhimanaHparyAyakevalAtmakam , etathAparopAdhidvAreNa pravRtteranumAnavatparokSamiti, upacArapratyakSaM tu syAt, na copacArastattvacintAyAM vyApriyata iti / anumAnamapi pUrvavaccheSavatsAmAnyatodRSyamiti vidhA, tatra kAraNAtkAryAnumAnaM pUrvavat kAryAkAraNAnumAnaM | zeSavat sAmAnyatodRSTaM tu cUtamekaM vikasitaM dRSTvA puSpitAchUtA jagatIti yadivA devadacAdau gatipUrvikA sthAnAta sthAnAntarAtrApti dRSTvA''ditye'pi matyanumAnamiti, tatrApyanyathAnupapattireva gamikA, na kAraNAdikaM, tayA vinA kAraNasya kArya prati vyabhicArAn, yatra tu sA vidyate tatra kAryakAraNAdinyatirekeNApi gamyagamakabhAvo dRSTaH, tadyathA-bhaviSyati zakaTodayaH, kRttikAdarzanAditi, taduktam-"anyathA'nupapannalaM, yatra tatra trayeNa kim ? / nAnyathA'nupapanasaM, yatra tatra trayeNa kim ? // 1 // " apicapratyakSasthAprAmANye tatpUrvakasvAnumAnaskhAgrAmANyamiti / prasiddhasAdhamyAtsAdhyasAdhanamupamAnaM, yathA gaurmavayastathA, atra ca saJcAsa anAnA khAtmA zAnasarUpa itIndriyAvinA'bhivyajyate zAna teSAM dApayate / 2 sukhasyApIndriyAspinaravAt / / priyArthotyaM / versectatoercedesesecesteroesese ~453~ Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [12], uddezaka [-], mUlaM [22], niyukti: [121] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||22|| sUtrakRtAGga18 zisaMvandhapratipattirupamAnArthaH, atrApi siddhAyAmanyathA'nupapattAvanumAnalakSaNavena tatraivAntarbhAvAtpRthakapramANakhamanupapannameva, atha || 12 samavazIlA18| nAstyanupapattistato vyacicArAdapramANatopamAnasya / zAbdamapi na sarva pramANa, kiM tarhi 1, AptapraNItasyaivAgamasya prAmANyaM, na || saraNAdhya0 cAyayitra cAhatyatirekeNAparasyAptatA puktiyukteti, etaccAnyatra nirloThitamiti / kizca-sarvamapyetatpramANamAtmano jJAnaM jJAnaM cAtmano guNaH naiyAyikaciyuta (guNava) pRthakpadArthatayA'bhyupagantuM na yukto, rUparasAdInAmapi pRthakpadArthatA''patteH, atha prameyagrahaNenendriyArthatayA te'pyAzritAH, // 225 // | satyamAzritAH, na tu yuktiyuktAH, tathAhi-dravyavyatirekeNa tepAmabhAvAt tadgrahaNe ca teSAmapi grahaNaM siddhameveti na yuktaM pRthagupA dAnam / prameyaM khAtmazarIrendriyArthayuddhimanaHpravRttidoSapretyabhAvaphaladuHkhApavargAH, tatrAtmA sarvasya draSTopabhoktA ce(sa ce)cchAdveSapraya sukhaduHkhajJAnAnumeyA, saca jIvapadArthatayA gRhIta evAsAbhiriti, zarIraMtu tasya bhogAyatanaM, bhogAyatanAnIndriyANi, bhoktacyA indriyArthAH, etadapi zarIrAdikaM jIvAjIvagrahaNenoktamasAmiriti / upayogo buddhirityetacca jJAnavizeSaH, sa ca jIvaguNatayA jIvo pAdAnatayo(neno)pAta eva / sarva viSayamantaHkaraNaM yugapajjJAnAnutpattiliGga manaH, tadapi dravyamanaH paugalikamajIvagrahaNena gRhItaM, mA18|| vamanasvAtmaguNakhAjIvagrahaNeneti / AtmanaH sukhaduHkhasaMvedanAnAM nivatenakAraNaM pravRttiH, sApi pRthakapadArthatayA nAbhyupagantuM yuktA, 8| tathAhi-pravRttirityAtmecchA, sA cAtmaguNa eva, AtmA'bhiprAyatayA jJAnavizeSakhAd, AtmAnaM dUpayatIti doSaH, tathA asthA-18| |8| tmano nedaM zarIramapUrvam , anAdivAdasya, nApyanuttaram , anantakhAtsantaveriti, (zarIre'pUrvatayA sAntatayA vaa)yo'ymaatmno'dhyv-1%|||225|| sAyaH sa doSo, rAgadveSamohAdiko vA doSaH, ayamapi doSo jIvAbhiprAyatayA tadantarbhAvIti na pRthagvAcyaH / pretyabhAvaH-paralokasadbhAvo'yamapi sasAdhano jIvAjIvagrahaNenopAttaH, phalamapi-sukhaduHkhopabhogAtmaka, tadapi jIvaguNa evAntarbhavatIti na pRthagupadeSTa estakestaesents dIpa anukrama [556] se ~454 Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||22|| dIpa anukrama [556] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [12], uddezaka [-], mUlaM [22], niryukti: [ 121] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra- [ 02], aMga sUtra -[02 ] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - vyamiti, duHkhamityetadapi vividhabAdhanayogarUpamiti na phalAdatiricyate, janmamaraNaprabandhocchedarUpatayA sarvaduHkhaprahANalakSaNo mokSaH, sa cAsmAbhirupAta eveti / kimityanavadhAraNAtmakaH pratyayaH saMzayaH, asAvapi nirNayajJAnavadAtmaguNa eveti, yena prayuktaH pravartate tatprayojanaM, tadapIcchAvizeSatvAdAtmaguNa eva, avipratipattiviSayApano'tha dRSTAntaH, asAvapi jIvAjIvayoranyataraH, na caitAvatA'sya pRthakapadArthatA yuktA, atiprasaGgAd, avayavagrahaNena ca tasyottaratra grahaNAditi / siddhAntazcaturvidhaH, tadyathA--- | sarvatantrAviruddhastantre'dhikRto'rthaH sarvatantrasiddhAntaH 1, yathA sparzanAdInIndriyANi sparzAdaya indriyArthAH pramANaiH prameyasya grahaNamiti 1, samAnatantrasiddhaH paratantrAsiddhaH pratitantrasiddhAnto yathA sAhayAnAM nAsata AtmalAbho na ca sataH sarvathA vinAza iti, tathA coktam- "nAsato jAyate bhAvo nAbhAvo jAyate sataH" iti 2, yatsiddhAvanyasvArthasyAnuSaGgeNa siddhiH so'dhikaraNasiddhAntaH 3, yathendriyavyatirikto jJAtA''tmA'sti darzanasparzanAbhyAmekArthagrahaNAditi, tatrAnuSaGgiNo 1 indriyanAnAtvaM 2 niyataviSayANIndriyANi 3 svaviSayagrahaNaliGgAni ca 4 jJAturjJAnasAdhanAni 5 sparzAdiguNavyatiriktaM dravyaM 6 guNAdhikaraNa 7 maniyataviSayAzcetanAH 8 iti, pUrvArthasiddhAvete'rthAH sidhyanti, naitairvinA pUrvArthaH saMbhavatIti 3, aparIkSitArthAbhyupagamAttadvizeSaparIkSaNa| mabhyupagamasiddhAntaH 4, tadyathA, kiM zabda iti vicAre kazcidAha-astu dravyaM zabdaH, sa tu kiM nityo'yAnityaH ?, ityevaM vicAraH, sa cAyaM caturvidho'pi siddhAnto na jJAnavizeSAdatiricyate, jJAnavizeSasyAtmaguNakhAdguNasya ca guNigrahaNena grahaNAd na pRthagupAdAnamiti4 / athAvayavAH pratijJAhetudAharaNopana yanigamanAni, tatra sAdhyanirdezaH pratijJA, yathA nityaH zabdo'nityo veti, hinoti - gamayati pratijJAtamarthamiti hetuH, tadyathA - utpattidharmakatvAt sAdhyasAdharmyavaidharmyabhAve dRSTAntaH udAharaNaM, yathA Education International For Parts Only ~ 455~ Rotatoesesesese www.or Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [12], uddezaka [-], mUlaM [22], niyukti: [121] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||22|| cAryAya dIpa anukrama [556] mRtrakatA ghaTa iti, vaidhodAharaNaM yadanityaM na bhavati tadutpattimadapi na bhavati yathA''kAzamiti, tathA na tatheti vA pakSadharmopasaMhAra samanazIlAkA- | upanayaH, tadyathA-anityaH zabdaH kRtakakhAd ghaTavattathA cArya, anityalAbhAve kRtakalamapi na bhavatyAkAzavat na tathA'yamiti, saraNAdhya0 pratijJAheloH punavecanaM nigamana, tasAdanitya iti, te cAmI pazcApyavayavA yadi zabdamAnaM tataH zabdasa paugilakakhAtpudgalAnAM ||| nayAyikatiyutaM cAjIvagrahaNena grahaNAna pRthagupAdAnaM nyAyyam , atha tajaM jJAnaM tato jIvaguNakhAt jIvagrahaNenaivopAdAnamiti, jJAnavizeSapa- tatvanirAsaH // 226 // | dArthatA'bhyupagame ca padArthabahukhaM khAd, anekaprakArakhAjjJAnavizeSANAmiti / saMzayAla bhavitavyatApratyayaH sadarthapolocanA-1 |tmakastaH , yathA bhavitavyamatra sthANunA puruSeNa veti, ayamapi jJAnavizeSa eva, na ca jJAnavizeSANAM jJAturabhinnAnAM pRthak padArthaparikalpanaM samanujAnate vidvAMsaH / saMzayatarkAbhyAmuttarakAlabhAvI nizcayAtmakA pratyayo nirNayaH, ayamapi prAgvana jJAnAda|tiricyate, kizca-asya nicayAtmakatayA pratyakSAdipramANAntarbhAvAna pRthara nirdezo nyAyya iti / tisraH kathAH-cAdo jalpo| | vitaNDA ceti, tatra pramANatakesAdhanopAlambhaH siddhAntAviruddhaH pazcAvayavopapannaH pakSapratipakSaparigraho bAdaH, sa ca tatvajJAnA the ziSyAcAryayorbhavati, sa eva vijigISuNA sArdhaM chalajAtinigrahasthAnasAdhanopAlambho jalpaH, sa eva pratipakSasthApanAhIno |vitaNDeti, tatrAsAM tisRNAmapi kathAnAM bheda eva nopapadyate, yatastattvacintAyAM tacanirNayArtha vAdo vidheyo, na chalajalpAdinA // tatvAvagamaH kartuM pAryate, chalAdikaM hi paravaJcanArthamupanyasyate, na ca tena tacAvagatiH iti satyapi bhede naivAsAM padArthatA, yato // 226 // | yadeva paramArthato vastuvRtyA vasvasti tadeva paramArthatayA'bhyupagantuM yuktam , vAdAstu puruSecchAvazena bhavanto'niyatA vartante(tat) na | teSAM padArthateti, kica-puruSecchAnuvidhAyino vAdAH kukuTalAvakAdiSvapi pakSapratipakSaparigraheNa bhavantyatasteSAmapi tattvaprAptiH ~456~ Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||22|| dIpa anukrama [556] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [12], uddezaka [-], mUlaM [22], niryukti: [ 121] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra- [ 02], aMga sUtra -[02 ] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - syAnna caitadiSyata iti / asiddhAnaikAntikaviruddhA hekhAbhAsAH, hetuvadAbhAsanta iti hetvAbhAsAH, tatra samyagdhetUnAmapi na tattva- / vyavasthitiH kiM punastadAbhAsAnAM 1, tathAhi iha yanniyataM vastvasti tadeva tattvaM bhavitumarhati hetavastu kacidvastuni sAdhye hetavaH kacidahetava ityaniyatAsta iti / atha 'chalam' arthavighAto'rtha vikalpopapacyeti, tatrArthavizeSe vivakSite'bhihite vakturabhiprAyAdarthAntarakalpanA bAchalaM, yathA navakambalo'yaM devadattaH, atra ca navaH kambalo'syeti vakturabhiprAyo vigrahe ca vizeSo na samAse, tatrAyaM chalavAdI nava kambalA asyetyetadbhavatA'bhihitamiti kalpayati, na cAyaM tathetyevaM pratiSedhayati, tatra chalamityasa - darthAbhidhAnaM tadyadi chalaM na tarhi taccaM tattvaM cenna tarhi chalaM, paramArtharUpatvAttatvasyeti, tadevaM chalaM taccamityatiriktA vAcoyuktiH / dUSaNAbhAsAstu jAtayaH, tatra samyagraduSaNasyApi na tacavyavasthitiH, aniyatatvAt aniyatattvaM ca yadevaikasin samyagradUSaNaM tadevAnyatra dUSaNAbhAsaM puruSazaktyapekSatvAcca dUSaNadUSaNAbhAsavyavasthiteraniyatalamiti kutaH punardUSaNAbhAsarUpANAM jAtInAm ?, avAstavaccAttAsAmiti / vAdakAle vAdI prativAdI vA yena nigRhyate tanigrahasthAnaM, tacca vAdino'sAdhanAGgavacanaM prativAdinastado (zra tattadoSodbhAvanaM vihAya yadanyadabhidhIyate naiyAyikaistatpralApamAtramiti, taca pratijJAhAniH pratijJAntaraM pratijJAvirodha ityAdikam etacca vicAryamANaM na nigrahasthAnaM bhavitumarhati bhavadapi ca puruSasyaivAparAdhaM kartumalaM, na khetattantraM bhavitumarhati vaktRgugadopau hi parArthe'numAne'dhikriyete na tu taccamiti, tadevaM na naiyAyikoktaM tattvaM tattvenAzrayituM yujyate, tasyoktanItyA sadopakhA| diti // nApi vaizeSikoktaM tattvamiti, tathAhi dravyaguNakarmasAmAnya vizeSasamavAyAstattvamiti, tatra pRthivyaptejovAyurAkAzaM kAlo digAtmA mana iti nava dravyANi tadatra pRthivyaptejovAyUnAM pRthagdravyatvamanupapannaM, tathAhi ta evaM paramANavaH prayogavisA Education Internationa For Pernal Use On ~457~ Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||22|| dIpa anukrama [556] sUtrakRtAGgaM zIlAGkA cAya ciyutaM // 227 // "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [12], uddezaka [-], mUlaM [22], niryukti: [ 121] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra - [02], aMga sUtra- [ 02 ] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH - bhyAM pRthivyAditvena pariNamanto'pi na svakIyaM dravyatvaM tyajanti na cAvasthAbhedena dravyabhedo yuktaH, atiprasaGgAditi / AkAzakAlayozcAsmAbhirapi dravyatvamabhyupagatameva, dizastvAkAzAvayavabhUtAyA anupapatraM pRthagdravyatvamatiprasaGgadoSAdeva, Atmabhaca sva| zarIramAtravyApina upayogalakSaNasyAbhyupagatameva dravyatvamiti, manasazca pudgalavizeSatayA pudgaladravye'ntarbhAva iti [ paramANuvat ], | bhAvamanasaba jIvaguNatvAdAtmanyantarbhAva iti / yadapi tairabhidhIyate, yathA pRthivItvayogAtpRthivIti, tadapi svaprakriyAmAtrameva, yato na hi pRthivyAH pRthagbhUtaM pRthivItvamapi yena tadyogAtpRthivI bhaved apitu sarvamapi yadasti tatsAmAnyavizeSAtmakaM narasiMhAkAramubhayasvabhAvamiti, tathA coktam- "nAnvayaH sa hi bhedatvAnna bhedo'nvayavRttitaH / mRdbhedadvayasaMsargavRttijA (ja) tyantaraM ghaTaH // 1 // " tathA "na naraH siMharUpatvAma siMho nararUpataH / zabdavijJAnakAryANAM bhedAJjAtyantaraM hi saH // 1 // ityAdi / atha rUparasagandhasparzA rUpidravyavRttervizeSaguNAH, tathA saGkhyAparimANAni pRthaktvaM saMyogavibhAgau paratvAparale ityete sAmAnyaguNAH sarvadravyavRttitAt, tathA buddhisukhaduHkhecchAdveSaprayatradharmAdharmasaMskArA AtmaguNAH, guruvaM pRthivyudakayordravakhaM pRthivyudakAbhiSu sneho'mbhasyeva vegAkhyaH saMskAro mUrtadravyeSveva AkAzaguNaH zabda iti / tatra saGkhyAdayaH sAmAnyaguNA rUpAdivadravyasvabhA (vAbhA)vatvena paropAdhikatvAdguNA eva na bhavanti, athApi syustathApi na guNAnAM pRthaktvavyavasthA, tatpRthaktvabhAve dravyasvarUpahAne: 'guNaparyAyavad dravya (tasvA0a05 sU0 )mitikRtvA ato nAntarIyakatayA dravyagrahaNenaiva grahaNaM nyAyyamiti na pRthagbhAvaH / kiJca tasya bhAvastacvamityucyate, bhAvapratyayazca yasya guNasya hi bhAvAd dravye zabdanivezastadabhidhAne 'svatalA' vityanena bhavati, taMtra ghaTo rakta udakasyAhArako jalavAn sarvaireva ghaTa ucyate, atra ca ghaTasya bhAvo ghaTatvaM raktasya bhAvo raktavaM AhArakasya bhAva AhArakatvaM Eaton International For Praise Only ~458~ 12 samavasaraNAdhya0 vaizeSikatatvanirAsaH // 227 // Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||22|| dIpa anukrama [556 ] "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niryukti:+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [12], uddezaka [-], mUlaM [22], niryukti: [ 121] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra- [ 02], aMga sUtra -[02 ] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH | jalavato bhAvo jalavattvamityatra ghaTasAmAnyaraktaguNakriyAdravyasaMbandharUpANAM guNAnAM sadbhAvAt dravye pRthuyubhAkAra udakAdyAharaNakSame kuTakAkhye zabdasya ghaTAderabhinivezastatra tvatalauM, iha ca raktAkhyaH ko guNo ? yat sadbhAvAt, kataracca tad dravyaM yatra zabdanivezo | yena bhAvapratyayaH syAditi / kimidAnIM raktasya bhAvo raktatvamiti na bhavitavyaM ?, bhavitavyamupacAreNa, tathAhi--rakta ityetadravyatvenopacarya tasya sAmAnyaM bhAva iti raktatvamiti, na copacArastattva cintAyAmupayujyate, zabdasiddhAveva tasya kRtArthatvAditi zabda zrAkAzasya guNa eva na bhavati, tasya paugalikatvAd, AkAzasya cAmUrtatvAditi / zeSaM tu prakriyAmAtraM na sAghanadUSaNayoraGgas / kriyA'pi dravyasamavAyinI guNavatpRthamAzrayituM na yukteti / atha sAmAnyaM tadvidhA paramaparaM ca tatra paraM mahAsattAkhyaM dravyAdipadArthavyApi, tathAcoktam- "saditi yato dravyaguNakarmasu sA sattA" aparaM ca dravyatvaguNatva karmatvAtmaka, tatra na tAvanmahAsattAyAH pRthakpadArthatA yujyate, yatastasyAM yaH saditi pratyayaH sa kimaparasattAnibandhana utta svata eva 1, tat yadyaparasattAnibandhanastatrApyayameva vikalpo'to'navasthA, atha svata eva tatastadvad dravyAdiSvapi khata eva satpratyayo bhaviSyatIti kimapairasatayA'jAgalastana kalpayA vikalpitayA ?, kizca dravyAdInAM kiM satAM sattayA satpratyaya utAsatAM 1, tat yadi satAM svata eva satpratyayo bhaviSyati kiM tayA ?, asatpakSe tu zazaviSANAdiSvapi sattAyogAtsatpratyayaH syAditi, tathA coktam"svato'rthAH santu sattAvatsattayA kiM sadAtmanAm ? / asadAtmasu naiSA svAtsarvathA'tiprasaGgataH // 1 // ityAdi / etadeva dUSaNamaparasAmAnye'pyAyojyaM, tulyayogakSematvAt / kiJca- asmAbhirapi sAmAnyavizeSarUpatvAdvastunaH kathaJcittadiSyata eveti, tasya ca 1 samAnakhabhAvo bhAvaH / 2 guNasa padArthasvarUpalAna pRthakapadArthatA 3 dravyAdibhinnayA / Ja Eucation Internation For Park Use Only ~459~ cocoes wor Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||22|| dIpa anukrama [556] sUtrakRtAGga zIlAGkA cAya tiyutaM // 228 // "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [12], uddezaka [-], mUlaM [22], niryukti: [ 121] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra - [02], aMga sUtra- [ 02 ] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH - | kathaJcittadavyatirekAd dravyagrahaNenaiva grahaNamiti / atha vizeSAH, te cAtyantavyAvRttibuddhihetutvena parairAzrIyante tatredaM cintyateyA teSu vizeSabuddhiH sA nAparavizeSahetakA''zrayitavyA, anavasthAbhayAt svataH samAzrayaNe ca tadvad dravyAdiSvapi vizeSabuddhiH syAtkiM dravyAdivyatiriktairvizeSairiti 1, dravyAvyatiriktAstu vizeSA asmAbhirapyAzrIyante, sarvasya sAmAnyavizeSAtmakatvAditi / etattuM prakriyAmAtraM, tadyathA - nityadravyavRttayo'ntyA vizeSAH, nityadravyANi ca caturvidhAH paramANavo muktAtmAno muktamanAMsi ca, Iti niyuktikatvAdupakarNayitavyamiti / samavAyastu-ayutasiddhAnAmAdhArAdheyabhUtAnAM ya iha pratyayahetuH sa samavAya ityucyate, asAvapi nityathaikathAzrIyate, tasya ca nityatvAtsamavAyino'pi nityA Apadyeran, tadanityatve ca tasyApyanityatvApattiH, tadAdhArarUpatvAttasya tadekatvAcca sarveSAM samavAyinAmekatvApattiH, tasya cAnekatvamiti / kiJca-ayaM samavAyaH saMbandhaH, tasya ca dvitvA yutasiddhatvameva daNDadaNDinoriva, vIraNAnAM ca kaTotpattau tadrUpatayA vinAzaH kaTarUpatayotpacirancayarUpatayA vyava| sthAnamiti dugdhadabhorivetyevaM vaizeSikamate'pi na samyak padArthAvasthitiriti // sAmprataM sAtyadarzane tattvanirUpaNaM prakramyate tatra prakRtyAtmasaMyogAtsRSTirupajAyate, prakRtizra saccarajastamasAM sAmyAvasthA tato mahAn mahato'haGkAraH ahaGkArAdekAdazendriyANi paJcatanmAtrANi tanmAtrebhyaH paJca bhUtAnIti, caitanyaM puruSasya svarUpaM sa cAkartA nirguNo bhokteti / tatra parasparavirudvAnAM satvAdInAM guNAnAM prakRtyAtmanAM niyAmakaM guNinamantareNaikatrAvasthAnaM na yujyate, kRSNasitAdiguNAnAmiva na ca mahadAdivi - 1 vakSyamANaM / 2 etannirUpaNaM / 3 aparavizeSabhAvayodayAt / 4 yugmayormitratvena 5 pRthagbhUtA vargo bhADA, varNamayAni dravyANi teSAM guNAnAM vA svayaM dravyAntareNa yathA nAmasthAnaM viruddhAnAM / Education International For Parts Only ~460~ 12 samaya saraNAdhya0 vaizeSikatatvanirAsa: // 228 // Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||22|| dIpa anukrama [556 ] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [12], uddezaka [-], mUlaM [22], niryukti: [ 121] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra- [ 02], aMga sUtra -[02 ] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - kAre janye prakRtivaipamyotpAdane kaviddhetuH, tadvyatiriktavastvantarAnabhyupagamAd, AtmanazcAkartRlenAkiJcitkaratAt, svabhAvavaiSamyAbhyupagame tu nirhetukalApacernityaM sattvamasatvaM vA syAditi, uktaM ca--"nityaM satyamasaccaM vA'hetoranyAnapekSaNAt / apekSAto hi bhAvAnAM, kAdAcitkatvasaMbhavaH // 1 // " apica --- mahadahaGkArau saMvedanAdabhitrau pazyAmaH tathAhi buddhiradhyavasAyo'haGkArazcAhaM mukhyahaM duHkhItyevamAtmakaH pratyayaH, tayovidrUpatayA''tmaguNalaM, na jaDarUpAyAH prakRtervikArAvetAviti / apica4 yeyaM tanmAtrebhyo bhUtotpattiriSyate, tadyathA- gandhatanmAtrAtpRthivI rasatanmAtrAdApaH rUpatanmAtrAttejaH sparzatanmAtrAdvAyuH zabdatanmAtrAdAkAzamiti, sA'pi na yuktikSamA, yato yadi bAhyabhUtAzrayeNaitadabhidhIyate, tadayuktaM, teSAM sarvadA bhAvAt, na kadAci9 danIdRzaM jagaditikRlA, atha pratizarIrAzrayaNAdetaducyate, tatra kila lagasthi kaThinalakSaNA pRthvI leSmAsa dravalakSaNA ApaH paktilakSaNaM tejaH prANApAnalakSaNo vAyuH zuSiralakSaNamAkAzamiti, tadapi na yujyate, yato'trApi keSAJciccharIrANAM zukrATakaprabhAvotpattiH, na tatra tanmAtrANAM gandho'pi samupalakSyate, adRSTasyApi kAraNa kalpane'tiprasaGgaH syAt, aNDajojiAGkurAdInAmapyanyata evotpattirbhavantI samupalakSyate, tadevaM vyavasthite pradhAnamahadahaGkArAdikotpattiryA sAMkhyaiH svaprakriyayA''bhyupagamyate tasairniryuktikameva svadarzanAnurAgeNAbhyupagamyata iti / AtmanazvAkarDalAbhyupagame kRtanAzo'kRtAgamazca syAt bandhamokSAbhAvazca, | nirguNakhe ca jJAnazUnyatApattirityato bAlapralApamAtraM, prakRtezvAcetanAyA AtmArthaM pravRttiryuttivikaleti / atha bauddhamataM nirUpyatetatra hi padArthA dvAdazAyatanAni, tadyathA cakSurAdIni paJca rUpAdayaca viSayAH paJca zabdAyatanaM dharmAyatanaM ca, dharmAH- sukhAdayo 1 [vaidharmyA0 pra0 / 2 gandhaH saMbandhalezayoH / 3 tanmAtrApacakasya / 4 mAnasamiti zabdAntaraM tasya zabdamayavicArAtmakatvAt / Education Internation For Pasta Use Only ~461~ Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [12], uddezaka [-], mUlaM [22], niyukti: [121] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||22|| cAryAya dIpa anukrama [556] sUtrakRtAI 18 dvAdazAyatanaparicchedake pratyakSAnumAne dve eva pramANe, tatra cakSurAdI(didravye)ndriyANyajIvagrahaNenaivopAcAni, bhASendriyANi tu|| zIlAkA- jIvagrahaNeneti, rUpAdayazca viSayA ajIbopAdAnenopAttAna pRthagupAdAtavyAH, zabdAyatanaM tu paugAlikakhAcchabdaskhAjIvagrahaNena gRhI-18| ciyuta taM, na ca prativyakti pRthakapadArthatA yuktisaMgateti, dharmAtmaka sukhaM duHkhaM ca yadyasA(tAsA)todayarUpaM tato jIvaguNatAjIve'ntarbhAvaH, | atha tatkAraNaM karma tataH paugalikalAdajIva iti / pratyakSaM ca tenirvikalpakamiSyate, taccAnizcayAtmakatayA prvRttinivRtyornngg||229|| mityapramANameva, tadaprAmANye tatpUrvakalAdanumAnamapIti, zeSasvAkSepaparihAro'nyatra suvicArita iti neha pratanyata ityanayA dizA mImAMsakalokAyatamatAbhihitatacanirAkaraNaM khabuddhyA vidheyaM, tayoratyantalokaviruddhapadArthAnAM zrayaNAnna sAkSAdupanyAsaH kRta iti / tasmAtpArizeSyasiddhA arhaduktA nava sapta vA padArthAH satyAH tatparijJAnaM ca kriyAvAde hetuH nAparapadArthaparikSAnamiti / / 21 // sAmpratamadhyayanArthamupasaMjihIrSaH samyagyAdaparijJAnaphalamAdarzayabAha-'zabdeSu' veNuvINAdiSu zrutisukhadeSu 'rU-101 paSu ca' nayanAnandakAriSu 'AsaGgamakurvan' gAyamakurvANaH, anena rAgo gRhItaH, tathA 'gandheSu' kuthitakalevarAdiSu 'raseSu |ca' antaprAntAzanAdiSu aduSyamANo'manojJeSu dveSamakurvan , idamuktaM bhavati-zabdAdiSvindriyaviSayeSu manojJetareSu rAgadveSAbhyA-18 | manapadizyamAno 'jIvitam' asaMyamajIvitaM nAbhikAjheca, nApi parISahopasargarabhidruto maraNamamikA t , yadivA jIvitamara-12 NayoranabhilASI saMyamamanupAlayediti / tathA mokSArthinA''dIyate gRhyata ityAdAnaM saMyamastena tasminyA sati gupto, yadivA- mithyAvAdinA''dIyate ityAdAnam-aSTaprakAraM karma tasinnAdAtavye manovAkAyairguptaH samitaca, tathA bhAvavalaya-mAyA tayA || vimukto maayaamuktH| itiH parisamAptyarthe / bravImIti pUrvavat / nayAH pUrvavadeva ||2shaa samAptaM samavasaraNAkhyaM dvAdazamadhyayanamiti / / teacroeseekerecedenterse 229|| atra dvAdazaM adhyayanaM samAptaM ~462~ Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||22|| dIpa anukrama [556] "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [13], uddezaka [-] mUlaM [22...], niryukti: [ 122] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra- [ 02], aMga sUtra -[02 ] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH atha trayodazaM zrIyAthAtathyAdhyayanaM prArabhyate // 101 samAptaM samavasaraNAkhyaM dvAdazamadhyayanaM tadanantaraM trayodazamArabhyate, asya cAyamabhisaMbandhaH - ihAnantarAdhyayane paravAdimatAni | nirUpitAni tannirAkaraNaM cAkAri, taca yAthAtathyena bhavati, tadiha pratipAdyate ityanena saMbandhenAyAtasyAsyAdhyayanasya cattAryanuyogadvArANi bhavanti, tatrApyupakramadvArAntargato'rthAdhikAro'yaM, tadyathA-- ziSyaguNadIpanA, anyaca - anantarAdhyayaneSu dharma| samAdhimArgasamavasaraNArUpeSu yadavitathaM yAthAtathyena vyavasthitaM yacca viparItaM vitathaM tadapi lezato'tra pratipAdayiSyata iti / nAmaniSpanne tu nikSepe yAthAtathyamiti nAma, tadadhikRtya nirmuktikadAha NAmatahaM ThevaNatahaM davvatahaM ceva hoi bhAvatahaM / dabbata puNa jo jassa sabhAvo hoti davvassa // 122 // | bhAvataraM puNa niyamA NAyavvaM chavvihaMmi bhaavNmi| ahavA'vi nANadaMsaNacaritaviNaeNa ajjhappe // 123 // jaha sutaM taha attho caraNaM cAro tahanti NAyavvaM / saMtami [ya] pasaMsAe asatI pagayaM durguchAe // 124 // AyariyaparaMparaeNa AgayaM jo u cheyabuddhIe / koveha cheyavAI jamAlinAsaM sa NAsihiti / / 125 / / 'kareti dukkhamokkhaM ujjamamANo'vi saMjamatavesuM / tamhA attukariso vajjeabvo jatijaNeNaM // 126 // For Palata Use Only atra trayodazaM adhyayanaM "yAthAtathya" ArabdhaM, pUrva adhyayanena saha asya abhisaMbaMdha:, yAthAtathya zabdasya nikSepAH ~ 463~ Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [13], uddezaka [-], mUlaM [22...], niyukti: [126] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||22|| sUtrakRtA zIlAkA- cAyit- ciyuta // 23 // dIpa anukrama [556] eroesekeeseseses asthAdhyayanasya yAthAtathyamiti nAma, taca yathAtathAzabdasya bhAvapratyayAntasya bhavati, tatra yathAzabdollAnena tathAzabdasya 13 yAthA nikSepaM kartuniyuktikArasthAyamabhiprAyaH-iha yathAzabdo'yamanuvAde vartate, tathAzabdazca vidheyArthe, tadyathA-yathaivedaM vyava tathyAdhya. sthitaM tathaivedaM bhavatA vidheyamiti, anuvAdavidheyayozca vidheyAMza evaM pradhAnabhAvamanubhavatIti, yadivA-yAthAtathyamiti tathya-| | matastadeva nirUpyata iti / tatra tathAbhAvastadhyaM yathAvasthitavastutA, tanAmAdi caturdhA, tatra nAmasthApane sugame, dravyatathyaM / gAthApazcArdhena pratipAdayati, tatra dravyatathyaM punaryo 'yasya sacittAdeH svabhAvo dravyamAdhAnyAyadyasya svarUpaM, tadyathA-upayogalakSaNo jIvaH kaThinalakSaNA pRthivI dravalakSaNA Apa ityAdi, manuSyAdervA yo yasya mArdavAdiH khabhAvo'cittadravyANAM ca gozIrSacandanakambalaralAdInAM dravyANAM khabhAvaH, tadyathA-uNhe karei sIyaM sIe upahattaNaM puNa karei / kaMbalarayaNAdINaM esa sahA-1 | vo muNeyaco // 1 // bhAvatathyamadhikRtyAha-bhAvatathyaM punaH 'niyamataH' avazyaMbhAvatayA pabidhe audayikAdike bhAve jJAtavyaM, tatra karmaNAmudayena nivRtta audayikaH--karmodayApAdito gatyAyanubhAvalakSaNA, tathA karmopazamena nivRtta aupazamikA-karmA-IN nudayalakSaNa ityarthaH, tathA kSayAjjAtaH kSAyika:--apratipAtijJAnadarzanacAritralakSaNaH, tathA kSayAdupazamAca jAtaH kSAyopazamiko-dezodayopazamalakSaNaH, pariNAmena nivRttaH pAriNAmiko-jIvAjIvabhavyakhAdilakSaNaH, pazcAnAmapi bhAvAnAM dvikAdisaMyogAniSpanA sAnnipAtika iti / yadivA-'adhyAtmani' AntaraM caturdhA bhAvatadhyaM draSTavyaM, tadyathA-jJAnadarzanacAritravina- // 23 // yatadhyamiti, tatra zAnatathya matyAdikena jJAnapaJcakena yathAkhamavitatho viSayopalambhaH darzanatathyaM zaGkAyaticArarahitaM jIvA varuNa kurvanti zItaM zIte uSNatvaM punaH kurvanti / kambalaravAdIno eSa khabhAvo jJAtamyaH // 2 zAnAyanugatavAna bIyAdeH pUSamupAdAnaM / | yAthAtathya zabdasya nikSepA:, ~464~ Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [13], uddezaka [-], mUlaM [22...], niyukti: [126] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||22|| dIpa anukrama [556] ditattvazraddhAnaM cAritravadhyaM tu tapasi dvAdazavidhe saMyame saptadaza vidhe sampaganuSThAnaM, vinayatathya dvicatAriMzaledabhiSe vinaye jJAnadarzanacAritratapaaupacArikarUpe yathAyogamanuSThAna, jJAnAdInAM tu vitathA''sevanenAtathyamiti / atra ca bhAvatathyenAdhikAraH, yadivA bhAvatadhyaM prazastAprazastamedAdvidhA, tadiha prazastenAdhikAra darzayitumAha-'yathA' yena prakAreNa yathA paddhacyA sUtra vyavasthitaM 'tathA' tenaiva prakAreNa 'artho vyAkhyeyo'nuSTheyazca, etadarzayati-'caraNam' AcaraNamanuSThAtavyaM, yadivA siddhAntasUtrastha cAritramevAcaraNam ato yathA mUtra tathA cAritrametadeva cAnuSTheyametaca yAthAtathyamiti jJAtavyaM / pUrvAdhasaiva bhAvArtha mAthApacA-18 kAna dAyitumAha-yavastujAtaM 'prakRtaM' prastutaM yamarthamadhikRtya sUtramakAri tasinnarthe 'sati' vidyamAne yathAvayAkhyAyamAne|| saMsArottAraNakAraNakhena prazaskhamAne vA yAthAtathyamiti bhavati, vivakSite kharthe 'asati' avidyamAne saMsArakAraNasena vA jugupsAyAM | S| satyAM samyagananuSThIyamAne vA yAthAtathyaM na bhavati, idamuktaM bhavati-yadi [yathA] sUtraM yena prakAreNa vyavasthitaM tathaivArthoM yadi 1 bhavati vyAkhyAyate'nuSThIyate ca saMsAranistaraNasamarthava bhavati tato yAthAtathyamiti bhavati, asati kharthe'kriyamANe ca saMsArakA raNakhena jugupsite vA na bhavati yAthAtathyamiti gAthAtAtparyArthaH / / etadeva dRSTAntagarbha darzayitumAha-AcAryAH-sudharmakhAmijambUnAmaprabhavAryarakSitAvAsteSAM praNAlikA pAramparya tenAgataM yayAkhyAna-sUtrAbhiprAyaH, tadyathA-vyavahAranayAbhiprAyeNa kriya-12 |mANamapi kRtaM bhavati, yastu kutarkadadhmAtamAnaso mithyAlopahataSTitayA 'chekabuddhyA' nipuNabujhyA kuzAgrIyomupIko'hami zAnezI darzane cAritre ca tapasi vinayasma vidheyalAdekAdaza aupacArika saptabhedarUpe thadA kameNa paukasaptayazadvAdaza saptamedarUpe / 200028292029asa900000000 | yAthAtathya zabdasya nikSepA:, ~465~ Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [13], uddezaka [-], mUlaM [22...], niyukti: [126] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||22|| sUtrakRtAta zIlAGkAcArSIyattiyuta // 23 // 09999990093e dIpa anukrama [556] tikasA 'kopayati' dUSayati-anyathA tamartha sarvajJapraNItamapi jyAcaSTe-kRtaM kRtamityevaM ghUyAt , vakti ca-na hi mRtpiNDakriyAkA-18|| 13 yAthA |la eva ghaTo niSpadyate, karmaguNavyapadezAnAmanupalabdheH, sa evaM 'chekavAdI nipuNo'hamityevaMbAdI paNDitAbhimAnI 'jamAli-IN tathyAdhya nAzaM' jamAlinivavavat sarvajJamatavikopako 'vinacati' arahaTTaghaTIyantranyAyana saMsAracakravAle zramiSyatIti, na pAsI jAnAti |varAko yathA ayaM loko ghaTArthAH kriyA mRtkhananAdyA ghaTa evopacarati, (tattvataH) tAsAM ca kriyANAM kriyAkAlaniSThAkAlayorekakAlakhAt kriyamANameva kRtaM bhavati, dRzyate cAyaM vyavahAro loke, tadyathA-adyaiva devadatte nirgate kAnyakubjaM devadatto gata iti | vyapadezaH, (lokoktyA) tathA dAruNi chidyamAne prasthako'yaM (iti) vyapadeza ityAdi / sAmpratamanyathAvAdino'pAyadarzanadvAreNopadezaM dAtukAma Aha-yo hi durgRhItavidyAlavadadhmAtaH sarvajJavacanaikadezamadhyanyathA vyAcaSTe sa evaMbhUtaH san saMyamatapassayamaM kurvANo'pi zArIramAnasAnA duHkhAnAmasAtodayajanitAnAM mokSa-vinAzaM na karoti AtmagarvAdhmAtamAnaso, yata evaM tasAdAtmotkaSa:ahameva siddhAntArthavedI nAparaH kazcit mattulyo'stItyevarUpo'bhimAno varjanIyaH tyAjyo 'yatijanena' sAdhulokena, aparopi zAninA jAtyAdiko mado na vidheyaH kiM punarjJAnamadaH, tathA coktam-"jJAnaM madadarpaharaM mAdyati yastena tassa ko vaidyaH / agado yasya vipAyati takha cikitsA kathaM kriyate // 1 // " gato nAmaniSpanno nikSepaH, sAmprataM sUtrAlApakaniSpatrasya IS // 23 // nikSepasthAvasaraH, sa ca sUtre sati bhavati, mUtraM ca mUtrAnugame, sa 'cAvasaraprAptaH ataH sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyaM, taccedam cata cek | yAthAtathya zabdasya nikSepA:, ~466~ Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka |||| dIpa anukrama [560] "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [13], uddezaka [-], mUlaM [1], niryuktiH [ 126] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra- [ 02], aMga sUtra -[02 ] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH asya cAnantarasUtreNa sahAyaM saMbandhaH, tadyathA-valayAvimuktetyabhihitaM bhAvavalayaM rAgadveSau tAbhyAM vinirmuktasyaiva yAthAtathyaM bhavatItyanena saMbandhenAyAtasyAsya sUtrasya vyAkhyA pratanyate - yathAtathAbhAvo yAthAtathyaM tattvaM paramArthaH taca paramArthaci - ntAyAM samyagjJAnAdikaM tadeva darzayati- 'jJAnaprakAra' miti prakArazabda Adyarthe, AdigrahaNAcca samyagdarzana cAritre gRhote, tatra samyagdarzanam - aupazamikakSAyikakSAyopazamikaM gRhyate, cAritraM tu vratasamitikaSAyANAM dhAraNarakSaNanigrahAdikaM gRhAte, etatsamyagjJAnAdikaM 'puruSasya jantoryajAtam utpannaM tadahaM 'pravedayiSyAmi' kathayiSyAmi, tuzabdo vizeSaNe, vitathAcAriNastaddoSAMcA virbhAvayiSyAmi, 'nAnAprakAraM' vA vicitraM puruSasya svabhAvam uccAvacaM prazastAprazastarUpaM pravedayiSyAmi / nAnA Education Internation mUla-sUtrasya ArambhaH AhattahIyaM tu paveyaissaM, nANappakAraM purisassaM jAtaM / sao a dhammaM asao asalaM, siM asaMtiM karissAmi pAuM // 1 // aho ya rAo a samuTTiehiM, tahAgaehiM paDilabbha dhammaM / samAhimAghAtamajosayaMtA, satthAramevaM pharusaM vayaMti // 2 // visohiyaM te aNukAhayaMte, je AtabhAveNa viyAgarejjA / aTTANie hoi bahUguNANaM, je NANasaMkAi musaM vadejA // 3 // je yAvi puTTA paliuMcayaMti, AyANamaTuM khalu vaMcayittA (yanti) / asAhuNo te iha sAhumANI, mAyaNi esaMti anaMtaghAtaM // 4 // For Park Use Only ~467~ Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [13], uddezaka [-], mUlaM [4], niyukti: [126] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ttiyuta ||4|| sUtrakRtA 18| prakAraM svabhAvaM phalaM ca pazcArdhena darzayati-'sataH satpuruSasya zobhanasya sadanuSThAyinaH samyagdarzanajJAnacAritravato 'dharma' zruta-18| 13 yAcA zIlAGkA-18|| cAritrArUyaM durgatigamanadharaNalakSaNaM vA tathA 'zIlam' udyuktavihArikhaM tathA 'zAnti' nitimazeSakarmakSayalakSaNAM 'karissAmi | tathyAdhya0 cAryAMya- pAu'tti prAduSkariSye prakaTayiSyAmi yathAvad udbhAvayiSyAmi, [granthAgraM.7000] tathA asata: azobhanaya paratIthikasya gRhasthasya vA pArzvasthAdervA, cazabdasamuzcitamadharma-pApaM tathA 'azIlaM' kutsitazIlamazAnti ca-anirvANarUpAM saMmRti prAdurbhAvayiSyAmIti / / // 232 // atra ca sato dharma zIlaM zAnti ca prAduSkariSyAmi, asatazcAdharmamazIlamazAnti cetyevaM padaghaTanA yojanIyA, anupAtasya [ca] |cazabdenAkSepo draSTavya iti // 1 // jantoguNadoSarUpaM nAnAprakAraM khabhAvaM pravedayiSyAmItyuktaM tadarzayitukAma Aha-'ahorA-18 tram' aharniza samyagusthitAH samutthitA sadanuSThAnavantastebhyaH zrutadharebhyaH, tathA 'tathAgatebhyo' vA tIrthakRyo 'dharma' zruta-9 cAritrAkhyaM pratilabhya saMsAraniHsaraNopAyaM dharmamavApyApi karmodayAnmandabhAgyatayA jamAliprabhRtaya ihAtmotkarSAtIrthakadAdyAkhyAtaM 'samAdhi' samyagdarzanAdikaM mokSapaddhatim 'ajoSayantaH' asevantaH samyagakurvANA nivavA boTikAza kharuciviracita-18 | vyAkhyAprakAreNa nirdoSa sarvajJapraNIta mArga vidhvaMsayanti-kumArga prarUpayanti, dhruvate ca-asau sarvajJa eva na bhavati yaH kriyamANaM kRtamityadhyakSaviruddha prarUpayati, tathA yaH pAtrAdiparigrahAnmokSamArgamAvirbhAvayati, evaM sarvajJoktamazraddadhAnAH zraddhAnaM kurvanto'pyapare dhRtisaMhananadurvalatayA yathA'ropitaM saMyamabhAra voDamasamarthAH kacidviSIdanto'pareNAcAryAdinA vatsalatayA coditAH santa-|" staM 'zAstAram' anuzAsitAraM codakaM puruSa vadanti 'karkazaM' niSThuraM pratIpaM codayantIti // 2 // kina-vividham anekana1 mA pra0 / 2 bhAtmanepadamanilaM tena parasmAyapi tiveH, dhvanita pada dhAtupArAyaNe jaga dIptI ityaadii| nijN saahit dIpa anukrama [560] Reseenet ~468~ Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [13], uddezaka [-], mUlaM [4], niyukti: [126] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||4|| dIpa anukrama [560] kAraM zodhitA-kumArgaprarUpaNApanayanadvAreNa nirdoSatAM nIto vizodhitaH samyagdarzanajJAnacAritrAkhyo mokSamArgastamevaMbhUtaM mokSamArga 'te' svAgrahagrahAstA goSThAmAhilavadanu-pazcAdAcAryaprarUpaNAtaH kathayanti-anukathayanti / ye cairvabhUtA AtmotkarSAsvaruciviracitavyAkhyAprakAracyAmohitA 'AtmabhAvena' khAbhiprAyeNAcAryapAramparyeNAyAtamapyartha vyudasyAnyathA 'byAgRNIyugAI vyAkhyAnayeyuH, te hi gambhIrAbhiprAya sUtrArtha karmodayAtpUrvApareNa yathAvatpariNAmayitumasamarthAH paNDitamAnina utsUtraM pratipAda-18 yanti / AtmabhAvavyAkaraNaM ca mahate'nAyeti darzayati-'sa' evaMbhUtaH svakIyAbhinivezAd 'asthAnikA' anAdhAro bahUnAM | jJAnAdiguNAnAmabhAjanaM bhavatIti, te cAmI guNA:-"susmusai paDipucchaha suNei geNhaha ya Ihae Adi / tato apohae thA| |dhArei karei vA sammaM // 1 // " yadivA guruzuzrUSAdinA samyagrajJAnAvagamastataH samyaganuSThAnamataH sakalakarmakSayalakSaNo mokSa ityevaM-18 // bhUtAnAM guNAnAmanAyatanamasau bhavati, kacitpAThaH-'aTThANie hoMti bahUNivesa'tti asthAyamarthaH-asthAnam abhAjanamapAtra masau bhavati samyagrajJAnAdInAM guNAnAM, kiMbhUto ?-bahuH-anarthasaMpAdakavenAsadabhinivezo yasya sa bahunivezaH, yadivA-guNAnAmasthAnikaH-anAdhAro bahUnAM doSANAM ca nivezaH-sthAnam Azraya iti, kiMbhUtAH punarevaM bhavantIti darzayati-ye kecana durguhItajJAnalavAvalepino jJAne-zrutajJAne zaGkA jJAnazaGkA tayA mRSAvAdaM vadeyuH, etaduktaM bhavati-sarvajJapraNIte Agame zaka karva-110 |nti, ayaM tatpraNIta eva na bhaved anyathA vA'syArthaH syAt , yadivA jJAnazaGkayA pANDityAbhimAnena mRSAvAda vadeyuryathA'haM ISI bhUSate pratipUcchati raNoti gRhNAti bahate cApi / tato'pohate vA pArayati karoti vA sammak // 1 // 2 mAnamasAvibhISazAyA / Scotsenseseaeeeeeeseare ~469~ Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka // 4 // dIpa anukrama [560] sUtrakRtAGga zIlAGkA cAya niyutaM // 233 // "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [13], uddezaka [-], mUlaM [4], niryuktiH [ 126] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra- [ 02], aMga sUtra -[02 ] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH | travImi tathaiva yujyate nAnyatheti // 3 // kiJcAnyat - ye kecanAviditaparamArthAH khalpatayA samutsekino'pareNa pRSTAH kasmAdA|cAryAtsakAzAdadhItaM zrutaM bhavadbhiriti, te tu khakIyamAcArya jJAnAvalepena niDavAnA aparaM prasiddhaM pratipAdayanti yadivA mayaivaita| tsvata utprekSitamityevaM jJAnAvalepAt 'palitaMcayaMti'ti nivate, yadivA-sadapi pramAdaskhalitamAcAryAdinA''locanAdike avasare pRSTAH santo mAtRsthAnenAvarNavAdabhayAbhihucate / ta evaM palikuJcikA nihavaM kurvANA AdIyata ityAdAnaM jJAnAdikaM | mokSo vA tamartha vaJcayanti-bhraMzayantyAtmanaH, khaluravadhAraNe vaJzcayantyeva / evamanuSThAyinaHzvAsAdhavaste paramArthatastacca cintAyAm 'iha' asmin jagati sAdhuvicAre vA 'sAdhumAnina' AtmotkarSAt sadanuSThAnamAnino mAyAnvitAste 'eSyanti' yAsyanti 'anantazo' bahuzo 'ghAta' vinAzaM saMsAraM vA anavadagraM saMsArakAntAramanuparivartayiSyantIti, doSadvayaduSTatvAtteSAm ekaM tAvasvayamasAdhavo dvitIyaM sAdhumAninaH uktaMca "pAvaM kAUna sayaM appANaM suddhameva vAharai / duguNaM kareha pAvaM bIyaM bAlassa maMdattaM / / 1 / / " devamAtmotkarSadoSAdbodhilAbhamapyupahatyAnantasaMsArabhAjo bhavantyasumanta iti sthitam // 4 // mAnavipAkamupa| dadhunA krodhAdikaSAyadoSamudbhAvayitumAha Internationa je kohaNe hoi jagaTTabhAsI, viosiyaM je u udIraejjA / aMdhe va se daMDapahaM gahAya, aviosie ghAsati pAvakammI // 5 // je viggahIe annAyabhAsI, na se same hoi ajhaMjhapatte / 1 tucchatA / 2 jJAvaM pApaM kRtvA khayaM AtmAnaM zuddhameva vyAharati dviguNaM karoti pApaM dvitIyaM bAlasya maMdalam // 1 // For PalPrsata Use Only ~470~ 13 bAdhA tathyAdhya0 // 233 // Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [13], uddezaka [-], mUlaM [6], niyukti: [126] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||6|| dIpa anukrama [562] u(o)vAyakArI ya harImaNe ya, egaMtadiTTI ya amAirUve // 6 // se pesale suhume purisajAe, jacannie ceva suujuyAre / baTuMpi aNusAsie je tahaccA, same hu se hoi ajhaMjhapatte // 7 // je Avi appaM vasumaMti mattA, saMkhAya vAyaM aparikkha kujjA / taveNa vAhaM sahiutti mattA, aNNaM jaNaM passati biMbabhUyaM // 8 // yo baviditakaSAyavipAkA prakRtyaiva krodhano bhavati tathA 'jagadaIbhASI' yazca bhavati, jagatyarthA jagadA ye yathA vyavasthitAH padArthAstAnAbhApituM zIlamaya jagadarthabhASI, tadyathA-brAhmaNaM DoDamiti yAcathA vaNija kirATamiti / zUdramAbhIramiti zvapArka cANDAlamityAdi tathA kANaM kANamiti tathA saJja kubja baDamamityAdi tathA kuSTinaM kssyinnmityaadi| yo yasa dopastaM tena kharaparuSa brUyAt yaH sa jagadarthabhASI, yadivA jayArthabhASI yathaivA''tmano jayo bhavati tathaivAvidhamAnamapyartha bhASate tacDIlaba-yena kenacitprakAreNAsadarthabhASaNenApyAtmano jayamicchatItyarthaH / ' viosiyaMti vividhamavasitaM-181 paryavasitamupazAntaM inTU kalahaM yaH punarapyudIrayet , etaduktaM bhavati-kalahakAribhimithyAduSkRtAdinA parasparaM kSAmite'pi // tattad zrUyAbena punarapi teSAM krodhodayo bhavati / sAmpratametadvipArka darzayati-yathA bandha:-cakSurvikalo 'daNDapa godaNDamArga [ laghumArga] pramukhojjvalaM 'gRhItvA' Azritya brajan samyagakovidatayA 'dhRSyate' kaNTakacApadAdibhiH pIcyate, evamasAvapi kevalaM liGgadhAryanupazAntakrodhaH karkazabhASyadhikaraNoddIpakaH, tathA 'aviosie'ti anupazAntadvandvaH pApam-18 ~471 Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [13], uddezaka [-], mUlaM [8], niyukti: [126] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-02], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||8|| dIpa anukrama [564] sUtrakRtA8 anArya karma-anuSThAnaM yasyAsau pApakarmA dhRSyate caturgatika saMsAre yAtanAsthAnagataH paunaHpunthena pIbyata iti // 5 // kiyA-18/13 pAthA zIlAkA-18 nyat-yaH kazcidaviditaparamArtho vigraho-yuddhaM sa vidyate yasthAsau vigrahiko yadyapi pratyupekSaNAdikAH kriyA vidhatte tathApi yuddha- tathyAdhya cAryAMya- priyaH kacidbhavati tathA'jyAyyaM bhASituM zIlamasya so'nyAyyabhASI yatkiJcanabhASyasthAnabhASI gurvAyadhizeSakaro vA yazcaivaMbhUto ciyuta nAsau 'samo' raktadviSTatayA madhyastho bhavati, tathA nApyajhaJjhAM prAptaH-akalahaprApto vA na bhavatyamAyAprApto vA, yadivA ajh||234|| jhAprAptaiH-akalahaprAptaiH samyagraSTibhirasau samo na bhavati yataH ato naivaMvidhena bhAvyam , api khakrodhanenAkarkazabhASiNA copazAntayuddhAnudIrakeNa nyAyyabhASiNA'jhaJjhAprAptena madhyaskhena ca bhAvyamiti / evamanantaroddiSTadoSavarjI sannupapAtakArI-AcArya-13 nirdezakArI-yathopadeza kriyAsu pravRttaH yadivA 'upAyakAriti sUtropadezapravartakaH, tathA hIH lajjA saMyamo mUlocaraguNa-18 | bhedabhinnastatra mano yaskhAsau hImanAH, yadivA-anAcAraM kurvannAcAryAdibhyo lajate sa evamucyate, tathaikAntena taccepu-jInA-10 kAdiSu padArtheSu dRSTiyasvAsAvekAntadRSTiH, pAThAntaraM vA 'egaMtasAhitti ekAntena zraddhAvAn maunIndroktamArge ekAntena zraddhAlu || rityarthaH, cakAraH pUrvoktadoSaviparyastaguNasamuccayArthaH, tadyathA-jJAnApalikuJcakokrodhItyAdi tAvadajhaJjhAprApta iti, svata evAha-| ||8||'amaairuuve'tti amAyino rUpaM yasyAsAvamAyirUpo'zeSacchavarahita ityarthaH, na gurvAdIna chadhanopacarati nApyanyena kenaci-18 S234 // ||8|| sAdhaM chabavyavahAraM vidhatta iti // 6 // punarapi sadguNotkIrtanAyAha-yo hi kaTusaMsArodviyaH kacitpramAdaskhalite satyAcAyo-11% |dinA yadapi 'anuzAsthamAnaH' cobamAnastathaiva-sanmArgAnusAriNyarcA-lezyA cittavRttiryasya sa bhavati tathArcI, yazca zikSA grAhyamANo'pi tathAcoM bhavati sa 'pezalo' miSTavAkyo vinayAdiguNasamanvitaH 'sUkSmaH sUkSmadarzikhAtsUkSmabhASi(vi)bAdvA sUkSmaH ~472~ Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [13], uddezaka [-], mUlaM [8], niyukti: [126] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||8|| dIpa anukrama [564] sa eva puruSajAtaH sa eva paramArthataH puruSArthakArI nAparo yo'nAyudhatapakhijanaparAjitenApi krodhena jIyate, tathA'sAveva | 'jAtyanvitaH mukulotpannA, sacchIlAnvito hi kulIna ityucyate, na sukulotpattimAtreNa, tathA sa eva muSTha-atizayena aju:saMyamastakaraNazIlA-RjukaraH, yadivA 'ujucAre'tti yathopadezaM yaH pravartate na tu punarvakratayA'cAryAdivacanaM vilomayatipratikUlayati, yatra tathArcaH pezalaH sUkSmabhASI jAtyAdiguNAnvitaH kacidabakraH 'samo' madhyastho nindAyAM pUjAyAM ca na ruSya-18 |ti nApi tuSyati tathA ajhaMjhA-akrodho'mAyA vA tAM prApto'jhaMjhAprAptaH yadivAjhaMjhAprAptaH-vItarAgaiH 'sama' tulyo bhavatIti % // 7 // prAyastapasvinAM jJAnatapo'valepo bhavatItyatastamadhikRtyAha-yazcApi kazciSlaghuprakRtiralpatayA''smAnaM vasu-dravyaM tacca | paramArthacintAyAM saMyamastadvantamAtmAnaM malA'hamevAtra saMyamavAn mUlottaraguNAnAM samyagavidhAyI nAparaH kazcinmattulyo'stIti, tathA saMkhyAyante-paricchidyante jIvAdayaH padArthA yena tajjJAnaM saMkhyetyucyate tadvantamAtmAnaM malA tathA samyak-paramArthamaparI-|| kSyAtmotkarSavAdaM kuryAt tathA tapasA-dvAdazabhedaminnenAhamevAtra sahito-yukto na mattulyo vikRSTataponietadeho'stItyevaM masAsmotkarSAbhimAnIti 'anyaM janaM sAdhulokaM gRhaskhalokaMvA 'vimbabhUtaM' jalacandravattadarthazUnyaM kUTakArSApaNavadvA liGgamAtradhAriNaM | puruSAkRtimAtra vA 'pazyati' avamanyate / tadevaM yanmadasthAnaM jAtyAdika tattadAtmanyevAropyAparamavadhUtaM pazyatIti // 8 // kizcAnyat egaMtakUDeNa u se palei, Na vijatI moNapayaMsi gotte / je mANaNaTreNa viukasejA, vasumanna ~473~ Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||9|| dIpa anukrama [565] sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryaya ciyutaM // 235 // "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [1], adhyayana [13], uddezaka [-] mUlaM [9], niryuktiH [ 126] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra- [ 02], aMga sUtra -[02 ] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH tareNa anujjhamANe // 9 // je mAhaNo khattiyajAyae vA, tahuggapute taha lecchaI vA / je patraIe paradattabhoI, gote Na je thabbhati (thaMbhabhi) mANabaddhe // 10 // na tassa jAI va kulaM va tANaM, rorttha vijAcaraNaM suciSNaM / Nikkhamma se sevai'gArikammaM, Na se pArae hoi vimoyaNAe // 11 // NikiMcaNe bhikkhu sulUhajIvI, je gAravaM hoi salogagAmI / AjIvameyaM tu abujha mANo, puNo puNo vippariyA surveti // 12 // kUTavatkUTaM yathA kUTena mRgAdirbaddhaH paravazaH sannekAntaduHkhabhAgbhavati evaM bhAvakUTena snehamayenaikAntato'sau saMsAracakravAlaM paryeti tatra vA prakarSeNa lIyate pralIyate - anekaprakAraM saMsAraM baMbhramIti, tuzabdAtkAmAdinA vA mohena mohito bahuvedane saMsAre pralIyate, yazcaivaMbhUto'sau 'na vidyate' na kadAcana saMbhavati munInAmidaM maunaM tacca tatpadaM ca maunapadaM - saMyamastatra maunIndre vA padesarvajJapraNItamArge nAsau vidyate, sarvajJamatameva vizinaSTi-gAM-vAcaM trAyate - arthAvisaMvAdanataH pAlayatIti gotraM tasmin samastAgamAdhArabhUta ityarthaH, uccairgotre vA vartamAnastadabhimAnagrahagrasto maunIndrapade na vartate, yatha mAnanaM-pUjanaM satkArastenArtha:| prayojanaM tena mAnanArthena vividhamutkarSayedAtmAnaM, yo hi mAnanArthena - lAbhapUjAsatkArAdinA madaM kuryAnnAso sarvajJapade vidyata iti pUrveNa saMbandha:, tathA vasu-dravyaM tavoha saMyamastamAdAya tathA'nyatareNa jJAnAdinA madasyAnena paramArthamabudhyamAno mAdyati Eucation Internation For Park Use Only ~474~ 13 yAthA tathyAdhya0 ||235|| Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [13], uddezaka [-], mUlaM [12], niyukti: [126] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||12|| dIpa anukrama [568] / paThannapi sarvazAstrANi tadartha cAvagacchannapi nAsau sarvajJamataM paramArthato jAnAtIti // 9 // sarveSAM madasthAnAnAmutpatterArabhya jA-1 timado bAhyanimittanirapekSo yato bhavatyatastamadhikRtyAha-yo hi jAtyA brAhmaNo bhavati kSatriyo vA-ikSvAkuvaMzAdikaH, tadbheda| meva darzayati-'ugraputraH kSatriyavizeSajAtIyaH tathA 'lecchaiti kSatriyavizeSa eva, tadevamAdiviziSTakuloto yathAvasthi| tasaMsArasvabhAvaveditayA yaH 'prabajitaH' tyaktarAjyAdigRhapAzabandhanaH parairdattaM bhoktuM zIlamassa paradattabhojI-samyaksaMyamAnu-| chAyI 'gotre' ucaioMne harivaMzasthAnIya samutpano'pi naiva 'stambha' garvamupayAyAditi, kiMbhUte gotre ?-'abhimAnabaddhe' abhi-15 mAnAspade iti, etaduktaM bhavati-viziSTajAtIyatayA sarvalokAbhimAnyo'pi prabajitaH san kRtazirastuNDamuNDano bhikSA) paragR-12 |hANyaTan kathaM hAsyAspadaM garva kuryAt 1, naivAsI mAnaM kuryAditi tAtparyAdhaH // 10 // na cAsau mAnaH kriyamANo guNAyeti // darzayitumAha-na hi 'tasya' laghuprakRterabhimAnoDarasya jAtimadaH kulamado vA kriyamANaH saMsAre paryaTatakhANaM bhavati, na ghabhi| mAno jAtyAdika aihikAmuSmikaguNayorupakArIti, iha ca mAtRsamutthA jAtiH pitRsamutthaM kulam , etaccopalakSaNam, anyadapi 4 madasthAnaM na saMsAratrANAyeti, yatpunaH saMsArottArakalena trANasamartha tadarzayati-jJAnaM ca caraNaM ca zAnacaraNaM tasmAdanyatra saMsA-18 rottAraNatrANAzA na vidyate, etaca samyaksopahitaM sat suSThu cIrNa sucIrNaM saMsArAducArayati, 'jJAnakriyAbhyAM mokSa' iti vaca-18 nAt, evaMbhUte satyapi mokSamArge 'niSkamyApi' pravajyAM gRhIkhApi kazcidapuSTadharmA saMsAronmukhaH 'sevate' anutiSThatyabhyasyati pauna:punyena vidhatte agAriNAM-gRhasthAnAmaGgaM kAraNaM jAtyAdikaM madasthAna, pAThAntaraM vA 'agArikammati agAriNAM karma18 anuSThAnaM sAvadhamArambhaM jAtimadAdikaM vA sevate, na cAsAvagArikarmaNAM sevako'zeSakarmamocanAya pArago bhavati, niHzeSakarmakSa-1 Sasa20090020200098293929 ~475~ Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [13], uddezaka [-], mUlaM [12], niyukti: [126] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: zIkAkA prata sUtrAMka ||12|| // 236 // dIpa anukrama [568] majakatA18|yakArI na bhavatIti bhAvaH / dezamocanA tu prAyazaH sarveSAmevAsumatAM pratikSaNamupajAyata iti // 11 / / punarapyabhimAnadoSAvirbhAva-18|| 18 nAyAha-bAyenArthena niSkizcano'pi bhikSaNazIlo bhikSu:-paradattabhojI tathA suSTu rukSam-antaprAntaM vallacaNakAdi tena jIvi-1 tathyAdhya0 tu-prANadhAraNaM kartuM zIlamasya sa surUkSajIvI, evaMbhUto'pi yaH kazcidgauravapriyo bhavati tathA 'zlokakAmI AtmazlAghAbhilASI | ciyuta bhavati, sa caivaMbhUtaH paramArthamayudhyamAna etadevAkizcanavaM surUkSajIvitvaM vA''tmazlAghAtatparatayA AjIvam-AjIvikAmA | smavartanopAyaM kurvANaH punaH punaH saMsArakAntAre viSayAMsaM jAtijarAmaraNarogazokopadravamupaiti-gacchati, taduttaraNAyAbhyughato vA tatraiva nimanjatItyayaM viparyAsa iti // 12 // yasAdamI doSAH samAdhimAkhyAtamasevamAnAnAmAcAryaparibhASiNAM vA tasmAdamIbhiH ziSyaguNairbhAvyamityAha je bhAsavaM bhikkhu susAhuvAdI, paDihANavaM hoi visArae ya / AgADhapaNNe suvibhAviyappA, annaM jaNaM pannayA parihavejA // 13 // evaM Na se hoi samAhipatte, je pannavaM bhikkhu viukksejaa| ahavA'vije lAbhamayAvalite. annaM jaNaM khisati bAlapanne // 14 // pannAmayaM ceva tavomayaM ca, NinnAmae goyamayaM ca bhikkhU / AjIvagaM ceva cautthamAhu, se paMDie uttamapoggale se // 236 // // 15 // eyAiM mayAI vigiMca dhIrA, Na tANi sevaMti sudhiirdhmmaa| te sabagottAvagayA mahesI, ucca agottaM ca gatiM vayaMti // 16 // eaedeseseseededeeserpenese serweceneseseseserseroese ~476~ Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [13], uddezaka [-], mUlaM [16], niyukti: [126] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-02], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||16|| bhASAguNadoSajJatayA zobhanabhASAyukto bhASAvAn 'bhikSuH sAdhuH, tathA suSThu sAdhu-zobhanaM hitaM mitaM priyaM vadituM zIlamasyetya- | |sau susAdhuvAdI, kSIramadhvAdhavavAdItyarthaH tathA pratibhA pratibhAnam autpattikyAdibuddhiguNasamanvitakhenotpannapratibhasaM tatpratimAna | | vidyate yassAsau pratibhAnavAn-apareNAkSiptastadanantaramevottaradAnasamarthaH yadivA dharmakathAvasare ko'yaM puruSaH kaM ca devatAvizeSa praNataH kataradvA darzanamAzrita ityevamAsanapratibhatayA (betya) yathAyogamAcaSTe, tathA 'vizAradaH' arthagrahaNasamarthoM bahuprakA|rAthaikathanasamartho vA, cazabdAcca zrotrabhiprAyajaH, tathA AgADhA--avagADhA paramArthaparyavasitA tatvaniSThA prajJA-buddhiyasthAsAvAgADhaprajJA, tathA suSTu vividha bhAvito-dharmavAsanayA vAsita AtmA yasthAsau suvibhAvitAtmA, tadevamebhiH satyabhASAdibhiguNaH zobhanaH sAdhurbhavati, yadhabhireva nirjarAhetubhUtairapi madaM kuryAt , tadyathA-ahameva bhASAvidhijastathA sAdhuvAyahameva ca na mattulyaH pratibhAnavAnasti nApi ca matsamAno'laukika: lokottarazAstrArthavizAradojagADhaprajJaH subhAvitAtmeti ca, evamAtmoskarSavAnanyaM jana svakIyayA prajJayA 'paribhavet avamanyeta, tathAhi-kimanena vAkuNThena durduruDhena kuNDikAkAsakalpena khasUcinA kAryamasti ? kacitsabhAyAM dharmakathAvasare veti, evamAtmotkarSavAn bhavati, tathA coktam- "anyaiH khecchAracitAnarthavizepAn zrameNa vijJAya | kRtsnaM vAnayamita iti khAdatyaGgAni darpaNa // 1 // " ityAdi // 13 / / sAmpratametaddoSAbhidhitsayA''ha 'evam anantaroktayA prakriyayA paraparibhavapuraHsaramAtmotkarSa kurvannazeSazAstrArthavizArado'pi tatvArthAvagADhaprazo'pyasau 'samA-18 ISIciMmokSamArga jJAnadarzanacAritrarUpaM dharmadhyAnAkhyaM vA na prApto bhavati, uparyevAsI paramArthodanvataH playate, ka evaMbhUto bhavatIti || darzayati-yo hyaviditaparamArthatayA''tmAnaM sacchemuSIkaM manyamAnaH khaprajJayA bhikSuH 'utkarSeda' garva kuryAt , nAsI samAdhi Secenecesesesea dIpa anukrama [572] ~477~ Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||16|| dIpa anukrama [572] sUtrakRtA zIlAGkAcArSIya tiyuta // 237|| "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [13], uddezaka [-], mUlaM [16], niryukti: [126] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra- [ 02], aMga sUtra -[02 ] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - prApto bhavatIti prAktanena saMbandhaH, anyadapi madasthAnamudghaTTayati- 'athave 'ti pakSAntare, yo khalpAntarAyo labdhimAnAtmakRte parasmai copakaraNAdikamutpAdayitumalaM sa laghuprakRtitayA lAbhamadAvalipto bhavati, tadavaliptazca samAdhimaprApto bhavati sa caivaMbhUto'nyaM janaM karmodayAdalabdhimantaM 'khiMsaiti nindati paribhavati, vakti ca-na mattulyaH sarvasAdhAraNazayyAsaMstArakA chupakaraNo tpAdako vidyate, kimanyaiH khodarabharaNavyagratayA kAkaprAyaiH kRtyamastItyevaM 'bAlamajJo' mUrkhaprAyo'parajanApavAdaM vidadhyAditi, ||14|| tadevaM prajJAmadAvalepAdanyasmin jane nindyamAne bAlasadRzairbhUyate yato'taH prajJAmado na vidheyo, na kevalamayameva na vidheyaH | anyadapi madasthAnaM saMsArajihIrSuNA na vidheyamiti tadarzayitumAha-prajJayA tIkSNayA madaH prajJAmadastaM ca tapomadaM ca nizyena | nAmayennirnAmayed-apanayed, ahameva yathAvidhazAstrArthasya vettA tathA'hameva vikRSTatapovidhAyI nApi ca tapaso glAnimupagacchAmItyevaMrUpaM madaM na kuryAt, tathA uccairgAMce ikSvAkuvaMzaharivaMzAdike saMbhUto'hamityevamAtmakaM gotramadaM ca nAmayediti / A- samantAjjIvantyanenetyAjIvaH - arthanicayastaM gacchati AzrayatyasAvA jIvagaH - arthamadastaM ca caturtha nAmayet cazabdAcchepAnapi madAnAmayet, tanAmanAccAsau 'paNDita' tatvavettA bhavati, tathA'sAveva samastamadApanodaka uttamaH pudgala - AtmA bhavati, pradhAnavAcI vA pudgalazabdaH, tatazcAyamarthaH -- uttamottamo - mahato'pi mahIyAn bhavatItyarthaH / / 15 / / sAmprataM madasthAnAnAmakaraNIyatvamupadazyapasaMjihIrSurAha - 'etAni' prajJAdIni madasthAnAni saMsArakAraNatvena samyak parijJAya 'vicitti pRthakuryAdAtmano'panayeditiyAvat, dhIH- buddhistayA rAjanta iti dhIrA-viditavedyA naitAni jAtyAdIni madasthAnAni sevanti-anu| tiSThanti, ke ete ?-ye sudhIraH supratiSThito dharmaH zrutacAritrAkhyo yeSAM te sudhIradharmANaH, te caivaMbhUtAH parityaktasarvamadasyAnA Ja Eucation International For Parts Only ~478~ 13 yAthA tathyAdhya0 // 237 // Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||16|| dIpa anukrama [572] "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niryukti:+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [13], uddezaka [-], mUlaM [16], niryukti: [126] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra- [ 02], aMga sUtra -[02 ] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH maharSayastapovizeSazoSitakalmaSAH sarvasmAduzcairgotrAderapagatA gotrApagatAH santa uccAM - mokSAkhyAM sarvottamAM vA gatiM vrajantigacchanti, cazabdAtpaJcamahAvimAneSu kalpAtIteSu vA vrajanti, agotropalakSaNAccAnyadapi nAmakarmAyuSkAdikaM tatra na vidyata iti draSTavyam / / 16 / / kizca -- bhikkhU mucce taha didhame, gAmaM ca nagaraM ca aNuSpavissA / se esaNaM jANamaNesaNaM ca, annarasa pANassa aNANugiddhe // 17 // aratiM ratiM va abhibhUya bhikkhU, bahUjaNe vA taha egacArI / egaMtamoNeNa viyAgarejA, egassa jaMto gatirAgatI ya // 18 // sayaM sameccA aduvA'vi soccA, bhAseja dhammaM hiyayaM payANaM / je garahiyA saNiyANappaogA, Na tANi sevaMti sudhIradhammA // 19 // kesiMci takkAi abujjha bhAvaM, khuddapi gaccheja asaddahANe / Aussa kalAiyAraM baghA, lavANumANe ya paresu aTThe // 20 // sa evaM madasyAnarahito bhikSaNazIlo bhikSuH taM vizinaSTi - mRteva snAnavilepanAdisaMskArAbhAvAdarcA - tanuH zarIraM yasya sa mRtAcaH yadivA modanaM mRt tadbhUtA zobhanAcI- padmAdikA lezyA yasya sa bhavati sudarca :- prazastalezyaH, tathA dRSTaH - avagato Education Internation For Parts Only ~479~ Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [13], uddezaka [-], mUlaM [20], niyukti: [126] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: seA prata sUtrAMka ||20|| ciyuta dIpa anukrama [576] matrakuvAGga tAGga18| yathAvasthito dharmaH zrutacAritrAkhyo yena sa tathA, sa caivaMbhUtaH kacidavasare grAma nagaramanyadvA maDambAdikamanupravizya bhikSArtha-81 13 yAcA zIlAsA-18|masAvuttamadhRtisaMhananopapannaH saneSaNAM-gaveSaNagrahaNaiSaNAdikAM 'jAnan' sambagavagacchannaneSaNAMca-udgamadopAdikAM tatparihAraM tathyAdhya cAIyavR- vipAkaM ca samyagavagacchan abasya pAnasya vA 'ananugRddhaH anadhyupapannaH samyanviharet , tathAhi-sthavirakalpikA dvica bAriMzadoparahitA bhikSAM gRhNIyuH, jinakalpikAnAM tu paJcavabhigraho dvayohA, tAzyemAH-'saMsaTTamasaMsaTTA udghaDa taha hoti app||23|| bAlevA ya / umgahiyA paggahiyA ujiyadhammA ya sattamiyA // ' athavA yo yasyAbhigrahaH sA tasvaiSaNA aparA khanepaNetyevameSaNA-18 nepaNAbhijJaH kacitpraviSTaH sannAhArAdAvamUrchitaH samyak zuddhAM bhikSAM gRhNIyAditi // 17 // tadevaM bhikSoranukUlaviSayopalabdhimato'pyaraktadviSTatayA tathA dRSTamayadRSTaM zrutamapyazrutamityevaMbhAvayuktatayA ca mRtakalpadehasya sudRSTadharmaNa epaNAneSaNAbhizasthAnapAnAdAva-18 mUrchitasya sataH kacid grAmanagarAdau praviSTasyAsaMyame ratiraratizca saMyame kadAcitprAduNyAt sA cApanetabyetyetadAha-mahAmunerahA pyakhAnatayA malAvilasyAntaprAntavallacaNakAdibhojinaH kadAcitkarmodayAdaratiH saMyame samutpadyeta tAM cotpannAmasau bhikSuH saMsA-10 18rakhabhAvaM parigaNayya tiryabhArakAdiduHkhaM cotprekSamANaHkhalyaM ca saMsAriNAmAyurityevaM vicintyAbhibhaved , abhibhUya cAsAvekAnta-181 | maunena zyAgRNIyAdityuttareNa saMbandhaH, tathA ratiM ca 'asaMyameM sAvadhAnuSThAne anAdibhavAbhyAsAdutpannAmabhibhavedabhibhUya ca |% 8| saMyamoyukto bhavediti / punaH sAdhumeva vizinaSTi-bahavo janAH-sAdhavo gacchavAsitayA saMyamasahAyA yasya sa bahujanaH, tathaika | // 238 // hai eva carati tacchIlacakacArI, sa ca pratimApratipanna ekallavihArI jinakalpAdirvA syAt , sa ca bahujana ekAkI vA kenacitpR 1saMkhAsakhadhA uddatA tathA bhavasarUpalepA ca / udguhautA pragRhItA uzitadhamI ca saptamikA // 1 // 0000000 ~480 Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [13], uddezaka [-], mUlaM [20], niyukti: [126] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-02], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||20|| dIpa anukrama [576] gho'pRSTo vaikAntamaunena-saMyamena karaNabhUtena vyAgRNIyAt dharmakathAvasare, anyadA saMyamAvAdhayA kizcitdharmasaMghaddhaM ghUyAt , ki IX parigaNayyaitatkuryAdityAha, yadivA kimasau brUyAditi darzayati- ekasya asahAyasya jantoH zubhAzubhasahAyasya 'gatiH' gamana paraloke bhavati, tathA AgatiH-AgamanaM bhavAntarAdupajAyate karmasahAyasyaiveti, uktaM ca-"ekaH prakurute karma, bhunatyekaca tatphalam / / | jAyate mriyate caika, eko yAti bhavAntaram // 1 // " ityAdi / tadevaM saMsAre paramArthato na kazcitsahAyo dharmamekaM vihAya, eta-13 | dvigaNayya munInAmayaM maunaH-saMyamastena tatpradhAnaM vA brUyAditi // 18 // kiJcAnyat-'khayam AtmanA paropadezamantareNa | "sametya jJAkhA caturgatika saMsAraM tatkAraNAni ca mithyAkhAviratipramAdakaSAyayogarUpANi tathA'zeSakarmakSayalakSaNaM mokSaM tatkA-| |raNAni ca samyagdarzanajJAnacAritrApyetatsarva khata evAvabudhyAnyasAdvA''cAryAdeH sakAzAcchulA'nyasai mumukSave 'dharma' zrutacAritrAkhyaM bhASeta, kiMbhUtaM ?-prajAyanta iti prajAH-sthAvarajaGgamA jantavastebhyo hitaM sadupadezadAnataH sadopakAriNaM dharma byaaditi| 8 | upAdeyaM pradaye heyaM pradarzayati-ye 'garhitA' jugupsitA mithyAkhAviratipramAdakapAyayogAH karmabandhahetavaH saha nidAnena vartanta iti sanidAnAH prayujyanta iti prayogA-vyApArA dharmakathApravandhA vA mamAsAtsakAzAskizcit pUjAlAbhasaMskArAdikaM bhaviSyatIsevabhUtanidAnAsArUpAstAcAritravimabhUtAna maharSayaH sudhIradharmANo 'na sevante' nAnutiSThanti / yadivA ye garhitAH sanidA-1|| nA vAkprayogAH, tadyathA-kutIthikAH sAvadhAnuSThAnaratA niHzIlA nirvatAH kuNTalaveNTalakAriNa ityevaMbhUtAn paradoSodghaTTanayA | mamavedhinaH sudhIradharmANo vAkaNTakAn 'na sevantena bhuvata iti // 19 // kiJcAnyat-keSAzcinmithyAdRSTInA kutIrthikabhAvitAnAM khadarzanA''ahiNAM 'tarkayA' vitarkeNa khamatiparyAlocanena 'bhAvam abhiprAya duSTAntaHkaraNacitamabuddhA kavitsAdhuH zrAvako vA aNdi 200000000000 ~481~ Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [13], uddezaka [-], mUlaM [20], niyukti: [126] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: sUtrakRtA prata sUtrAMka ||20|| ttiyutaM // 23 // dIpa anukrama [576] khadharmasthApanecchayA tIrthikatiraskAraprAyaM vaco brUyAt , sa ca tIthikastadvacaH 'azraddadhAnaH' arocayanapratipadyamAno'tikaTukaM / |13 yAthA | bhAvayan 'kSudratvamapi gacchedU' tadvirUpamapi kuryAt , pAlakapurohitavat skandakAcAryasyeti / kSudragamanameva darzayati-sa tathyAdhya. nindAvacanakRSito vakturyadAyustasyAyupo 'vyAghAtarUpaM parikSepasvabhAva kAlAticAra-dIrghasthitikamapyAyuH saMvartayet, etaduktaM bhavati-dharmadezanA hi puruSavizeSa jJAkhA vidheyA, tadyathA-ko'yaM puruSoM rAjAdiH kaM ca devatAvizeSaM nataH ? kataradvA | darzanamAzrito'bhigRhIto'nabhigRhIto vAdhyamityevaM samyaka parijJAya yathArha dharmadezanA vidheyA, yautadabuddhA kinirmadeza-18 nAdvAreNa paravirodhakavaco dhUyAt sa paramAdehikAmuSmikayomaraNAdikamapakAra prApnuyAditi, yata evaM tato labdhamanumAnaM yena parAbhiprAyaparijJAne sa labdhAnumAnaH 'pareSu' pratipAyeSu yathAyoga yathApratipalyA 'arthAn' saddharmaprarUpaNAdikAn jIvAdIn vA svaparopakArAya zrUyAditi / / 20 // api ca kammaM ca chaMdaM ca vigiMca dhIre, viNaija u savao(hA) AyabhAvaM / rUbehiM luppaMti bhayAvahehiM, vijaM gahAyA tasathAvarehiM // 21 // na pUyaNaM ceva siloyakAmI, piyamappiyaM kassai No krejaa| save aNaTe parivajayaMte, aNAule yA akasAi bhikkhU // 22 // AhattahIyaM samupehamANesavehiM pANehiM NihAya daMDaM / No jIviyaM No maraNAhikaMkhI, parivaejjA valayAvimukke [ mehAvI valayavippamukke] // 23 // tibemi // iti zrIAttahiyaMnAma trayodazamadhyayanaM samattaM // (gAthA0 591) Boeracaeseseseseseseseseser // 239 // ~482 Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||23|| dIpa anukrama [579] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [13], uddezaka [-], mUlaM [23], niryuktiH [126] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra- [ 02], aMga sUtra -[02 ] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - 'dhIraH' akSobhyaH samuddhyalaGkRto vA dezanAvasare dharmakathAzrotuH 'karma' anuSThAnaM gurulaghukarmabhAvaM vA tathA 'chandama' abhi prAyaM samyak 'vivecayet' jAnIyAt, jhAlA ca parSadanurUpAmeva dharmakathiko dharmadezanAM kuryAt sarvathA yathA tasya zroturjIvAdipadArthAvagamo bhavati yathA ca mano na dRSyate, api tu prasannatAM vrajati, etadabhisaMdhimAnAha - vizeSeNa nayed apanayet parSadaH 'pApabhAvam' azuddhamantaH karaNaM, tuzabdAdviziSTaguNAropaNaM ca kuryAt, 'AyabhAva' ti kacitpAThaH, tasyAyamartha:- 'AtmabhAvaH' anAdibhavAbhyasto midhyAkhAdikastamapanayet yadivA''tmabhAvo viSaya gRdhnutA'tastamapanayediti / etadarzayati- 'rUpaiH' nayanamanohAribhiH strINAmaGgapratyaGgArddha kaTAkSanirIkSaNAdibhiralpasacyA 'vilupyante' saddharmAdbAdhyante, kiMbhUtai rUpaiH ? - 'bhayAvahaiH ' bhayamAvahanti bhayAvahAni, ihaiva tAvadrUpAdiviSayAsaktasya sAdhujanajugupsA nAnAvidhAzca karNanAsikA vikartanAdikA viDambanA: prAdurbhavanti janmAntare ca tiryaGnarakAdike yAtanAsthAne prANino viSayAsaktA vedanAmanubhavantItyevaM 'vidvAna' paNDito dharmadezanAbhijJo gRhItA parAbhiprAyaM samyagavagamya parSadaM trasasthAvarebhyo hitaM dharmamAvirbhAvayet / / 21 / / pUjAsatkArAdinirapekSeNa ca sarvameva tapazvaraNAdikaM vidheyaM vizeSato dharmadezanetyetadabhiprAyavAnAha - sAdhurdezanAM vidadhAno na pUjanaM vastrapAtrAdilAbha rUpamabhikAGgenApi lokaM zlAghAM kIrtim AtmaprazaMsAM 'kAmayed' abhilaSet, tathA zroturyatpriyaM rAjakathAvikathAdikaM chalitakathAdikaM ca tathA'priyaM ca tatsamAzritadevatAvizeSanindAdikaM na kathayed, araktadviSTatayA zroturabhiprAyamabhisamIkSya yathAvasthitaM dharma samyagdarzanAdikaM kathayet, upasaMhAramAha- 'sarvAnanarthAn' pUjAsatkAralAbhAbhiprAyeNa svakRtAn paradUSaNatayA ca parakRtAn 'varjayana' pariharan kathayed 'anAkula:' sUtrArthAdanuttaran akaSAyI bhikSurbhavediti // 22 // sarvAdhyayanopasaMhArArthamAha Etication Internation For Pale Only ~483~ Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [13], uddezaka [-], mUlaM [23], niyukti: [126] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||23|| sUtrakRtAGga 18|'AhattahIya' mityAdi, yathAtathAbhAvo yAthAtathya-dharmamArgasamavasaraNAkhyAdhyayanatrayoktArthatatvaM sUtrAnugata samyaktvaM cAritraM ||13 yAthA zIlAvA- vA tat 'prekSamANaH' paryAlocayan sUtrArtha sadanuSThAnato'bhyasyan 'sarveSu sthAvarajaGgameSu sUkSmavAdarabhedabhinneSu pRthivIkAyAdiSu tathyAdhya. cAyitra- daNDyante prANino yena sa daNDaH-prANavyaparopaNavidhistaM 'nidhAya' parityajya, prANAtyaye'pi yAthAtathyaM dharma nolayediti / ttiyutaM etadeva darzayati-'jIvitam' asaMyamajIvitaM dIrghAyuSkaM vA sAvarajaGgamajantudaNDena nAbhikAhI sthA(kSe)t parISahaparAjito // 24 // vedanAsamudghAta(samaya)hato yA tavedanAma(bhi)sahamAno jalAnalasaMpAtApAditajantUpamardaina nApi maraNAbhikAhI sAt / tadevaM | yAthAtathyamutprekSamANaH sarveSu prANipUparatadaNDo jIvitamaraNAnapekSI saMyamAnuSThAnaM cared-udyuktavihArI bhavet 'medhAvI' maryAdAvyavasthito viditavedyo vA valayena-mAyArUpeNa mohanIyakarmaNA vA vividha prakarSeNa mukto vipramukta iti / itiH parisamAptyarthe / | bravImIti pUrvavat // 23 // samAptaM ca yAthAtathyaM trayodazamadhyayanamiti / / dIpa anukrama [579] // 24 // atra trayodazaM adhyayanaM samApta ~484~ Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [14], uddezaka [-], mUlaM [23...], niyukti: [127] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: atha andhanAmakaM caturdazamadhyayanaM prArabhyate / prata sUtrAMka ||23|| dIpa anukrama [579] uktaM trayodazamadhyayanaM, sAmprataM caturdazamArabhyate, asya cAyamabhisaMbandhaH-ihAnantarAdhyayane yAthAtathyamiti samyakacAritrama| bhihitaM, taba bAhyAbhyantaragranthaparityAgAdavadAtaM bhavati, tacyAgAnenAdhyayanena pratipAdyata ityanena saMbandhenAyAtasyAsyAdhyayanasya cakhAu~nuyogadvArANyupakramAdIni bhavanti, tatropakramadvArAntargato'rthAdhikAro'yaM, tadyathA-sabAhyAbhyantaragranthaparityAgI vi| dheya iti / nAmaniSpane tu nikSepe AdAnapadAdguNaniSpannakhAca grantha iti nAma, taM granthamadhikRtya niyuktikadAha--- gaMdho puvyuTTio duviho sissoya hoti NAyabyo / pabdhAvaNa sikkhAvaNa pagapaM sikkhAvaNAe u // 127 // IS so sikkhago ya duviho gahaNe AsevaNAya NAyabbo / gahaNaMmi hoti tiviho sutte atdhe tadubhae ya // 128 // AsevaNAya duviho mUlaguNe ceva uttaraguNe ya / mUlaguNe paMcaviho uttaraguNa bArasaviho u // 129 / / / Ayario'viya duviho pabvAvaMto va sikkhacaMto ya / sikkhAcato duviho gahaNe AsevaNe ceva / / 130 // gAhAvito tiviho sutte atthe ya tadubhae ceva / mUlaguNa uttaraguNe duviho AsevaNAe u // 131 // antho dranyabhAvabhedabhinnaH kSullakanairgranthyaM nAma uttarAdhyayaneSvadhyayanaM tatra pUrvameva saprapazco'bhihitaH, iha tu granthaM dravyabhAvabhedabhinnaM yaH parityajati ziSya AcArAdikaM cA granthaM yo'dhIte'sau abhidhIyate, sa ziSyo 'dvividho' dviprakAro jJAtavyo bhava-181 Scenesesesesentaeseaeseseserder atra caturdazaM adhyayanaM "grantha" Arabdha, pUrva-adhyayanena saha abhisaMbaMdha:, grantha zabdasya nikSepA: ~485~ Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [14], uddezaka [-], mUlaM [23...], niyukti: [131] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||23|| mRtrakatA ti, tadyathA-pravrajyayA zikSayA ca, yasya pratrajyA dIyate zikSA vA yo grAhyate sa dviprakAro'pi ziSyaH, iha [ta] punaH zikSAzi-/14 granthAzIlAGkA- vyeNa 'prakRtam' adhikAro yaH zikSAM gRhNAti zaikSakaH tarichakSayeha prastAva ityarthaH // yathApratijJAtamadhikRtyAha-yaH zikSA gRhaati| 18 zaikSakaH sa dvividho-dviprakAro bhavati, tadyathA-grahaNe prathamamevAcAryAdeH sakAzAcchikSAM-icchAmicchAtahakArAdirUSAM gRhNAti || ciyuta zikSati, tathA zikSitAM cAbhyasthati-aharnizamanutiSThati sa evaMvidho grahaNAsevanAbhedabhinnaH ziSyo jJAtavyo bhavati, tatrApi grahaNapUrvakamAsevanamitikRtA''dAveva grahaNazidhAmAha-zikSAyA 'grahaNe' upAdAne'dhikRte trividho bhavati zaikSakaH, tadyathA-18 1 // 24 // | sUtre'rthe tadubhaye ca, mUtrAdInyAdAveva gRhan sUtrAdizikSako bhavatIti bhAvaH / / sAmprataM grahaNottarakAlabhAvinImAsevanAma|dhikRtyAha-yathAvasthitamUtrAnuSThAnamAsevanA tayA karaNabhUtayA dvividho bhavati zikSaka, tadyathA-'mUlaguNe' mUlaguNaviSaye Aseba| mAnaH-samyagamUlaguNAnAmanuSThAnaM kurvan tathA 'uttaraguNe ca' uttaraguNaviSayaM samyaganuSThAnaM kurvANo dvirUpo'pyAsevanAzikSako bhavati, tatrApi mUlaguNe paJcaprakAra:-prANAtipAtAdiviratimAsevamAnaH paJcamahAvratadhAraNAtpaJcavidho bhavati mUlaguNeSvAsevanA-|| zikSakA, tathottaraguNaviSaye samyakapiNDavizuddhayAdikAn guNAnAsevamAna uttaraguNAsevanAzikSako bhavati, te cAmI uttaraguNA:'piMDassa jA visohI samiIo bhAvaNA tavo duviho / paDimA abhiggahAviya uttaraguNamo viyANAhi // 1 // yadivA setsyapyanyeghUttaraguNeSu pradhAnanirjarAhetutayA tapa eva dvAdazavidhamuttaraguNavenAdhikRtyAha-'uttaraguNe uttaraguNaviSaye tapo dvAdazabhedaminnaM | // 24 // IS yaH samyag vidyate sa AsevanAzikSako bhavatIti / / ziSyo khAcAryamantareNa na bhavatyata AcAryanirUpaNamA(NAyA)ha-ziSyApekSayA piNDasya yA vizodhiH samitayo bhAvanAstapo dvividham / pratimA abhigrahA api cottaraguNA (iti) vijAnIhi // 1 // 2 samapyate pr..| croectstateccesesecsceases dIpa anukrama [579] | grantha zabdasya nikSepAH, grahaNa-Asevana zikSA, ~486~ Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti zrutaskaMdha [1.], adhyayana [14], uddezaka [-], mUlaM [1], niyukti: [131] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||1|| dIpa anukrama [580] sersersesesedeseseseseicestrseces hi AcAryo 'dvividhoM dvibhedaH, eko yaH pravrajyAM grAhayatyaparastu yaH zikSAmiti, zikSayabapi dvividhA-eko yaH zikSAzAstra grAhayati-pAThayatyaparastu tadartha dazavidhacakravAlasAmAcAryanuSThAnataH sevayati-samyaganuSThAnaM kArayati / tatra sUtrArthatadubhayabhedAd grAhayannadhyAcAryavidhA bhavati / AsevanAcAryo'pi bhUlottaraguNabhedAdvividho bhavati / gato nAmaniSpano nikSepaH, tadanantaraM kasta sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramucArayitavyaM, taccedam gaMthaM vihAya iha sikkhamANo, uhAya subaMbhaceraM vsejaa| ovAyakArI viNayaM susikkhe, je cheya vippamAyaM na kujjA ||1||jhaa diyApotamapattajAtaM, sAvAsagA pavitraM mannamANaM / tamacAiyaM taruNamapattajAtaM, DhaMkAi avattagama harejA // 2 // evaM tu sehaMpi apuTradhamma, nissAriyaM busimaM mannamANA / diyassa chAyaM va apattajArya, hariMsu NaM pAvadhammA aNege // 3 // osANamicche maNue samAhiM, aNosie gaMtakariti nnccaa| obhAsamANe daviyassa vittaM, Na Nikkase bahiyA Asupanno // 4 // 'ivha' pravacane jJAtasaMsArasvabhAvaH san samyagutthAnenosthito athyate AtmA yena sa grantho-dhanadhAnyahiraNyadvipadacatuSpadAdi-19 'vihAya' tyakkhA prabajitaH san sadutthAnenotthAya ca grahaNarUpAmAsevanArUpAM ca zikSA [ca] kurvANaH-samyagAsevamAnaH suSTu esed mUlasUtrasya Arambha: ~487~ Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka |||| dIpa anukrama [583] sUtrakRtAGga zIlAGkA cAyaya tiyutaM // 242 // "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1], adhyayana [14] uddezaka [-] mUlaM [4], niryuktiH [ 131] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [02], aMga sUtra- [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - zobhanaM navabhirbrahmacaryaguptibhirguptamAzritya brahmacaryaM 'vaset' tiSThet yadivA 'subrahmacarya' miti saMyamastad Avaset taM samyak kuryAt, AcAryAntike yAvajjIvaM vasamAno yAvadbhyudyata vihAraM na pratipadyate tAvadAcAryavacanasyAvapAto nirdezastatkAryavapAtakArI-vacananirdezakArI sadA''jJAvidhAyI, vinIyate- apanIyate karma yena sa vinayastaM suSThu zikSed- vidadhyAt grahaNAsevanAbhyAM vinayaM samyak paripAlayediti / tathA yaH 'cheko' nipuNaH sa saMyamAnuSThAne sadAcAryopadeze vA vividhaM pramAdaM na kuryAt, yathA hi AturaH samyagvaidyopadezaM kurvan zlAghAM labhate rogopazamaM ca evaM sAdhurapi sAvadyagranthaparihArI pApakarmabheSajasthAnabhUtAnyAcA|ryavacanAni vidadhadaparasAdhubhyaH sAdhukAramazeSakarmakSayaM cAvApnotIti // 1 // yaH punarAcAryopadezamantareNa svacchandatayA gacchAnirgatya ekAkivihAritAM pratipadyate sa ca bahudoSabhAg bhavatItyasyArthasya dRSTAntamAvirbhAvayannAha - 'yathe 'ti dRSTAntopapradarzanArthaH 'yathA' yena prakAreNa 'dvijapotaH pakSizizuravyaktaH, tameva vizinaSTi - patanti gacchanti teneti patra pakSapuDhaM na vidyate patrajAtaM pakSodbhavo yasyAsAvapatrajAtastaM tathA svakIyAdAvAsakAt khanIDAt lavitum utpatituM manyamAnaM tatra tatra patantamupalabhya taM dvijapotaM 'acAiyaM'ti pakSAbhAvAdgantumasamarthamapatra jAtamitikRtA mAMsapezI kalpaM 'daGkAdayaH' kSudrasaccAH pizitAzinaH 'avyaktagarma' gamanAbhAve naMSTumasamarthaM 'hareyuH' caJcAdinotkSipya nayeyurvyApAdayeyuriti // 2 // evaM dRSTAntaM pradarzya dArzantikaM | pradarzayitumAha- 'eva' mityuktaprakAreNa, tuzabdaH pUrvasmAdvizeSaM darzayati, pUrva hyasaMjAtapakSavAdavyaktatA pratipAditA iha khapuSTadhamatayetyayaM vizeSo yathA dvijapottamasaMjAtapakSaM khanIDAnnirgataM kSudrasacyA vinAzayanti evaM zikSakamabhinavapratrajitaM sUtrArthAniSpannamagItArtham 'apuSTadharmANaM' samyagapariNata dharmaparamArthaM santamaneke pApadharmANaH pApaNDikAH pratArayanti, pratArya ca gacchasamudrAnniH Education International For Penal Use On ~488~ 14 granthAdhyayanaM. // 242 // Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [14], uddezaka [-], mUlaM [4], niyukti: [131] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||4|| dIpa anukrama [583] / sArayanti, niHsAritaM ca santaM viSayonmukhatAmApAditamapagataparalokabhayamasAkaM vaizyamityevaM manyamAnAH yadivA 'busimanti cAritraM tad asadanuSThAnato niHsAraM manyamAnA ajAtapakSaM 'dvijazAvamiva' pakSipotamiva DhasAdayaH pApadharmANo mithyAkhAvirati1 pramAdakapAyakalupitAntarAtmAnaH kutIrthikAH svajanA rAjAdayo vA'neke bahavo hRtavanto haranti hariSyanti ceti, kAlatrayopala| kSaNArtha bhUtanirdeza iti, tathAhi pApaNDikA evamagItAthe pratArayanti, tadyathA-yuSmadarzane nAmiprajvAlanaviSApahArazikhAcchedA-1 dikAH pratyayA dRzyante, tathANimAgharaguNamaizvarya ca nAsti, tathA na rAjAdibhibahubhirAzritaM, yA'pyahiMsocyate bhavadAgame sA'pi jIvAkulakhAllokasya duHsAdhyA, nApi bhavatAM snAnAdikaM zaucamastItyAdikAbhiH zaThoktibhirindrajAlakalpAbhimugdhajanaM pratArayanti, khajanAdayazcaivaM vipralambhayanti, tayathA-AyuSman ! na bhavantamantareNAsAkaM kazcidasti poSaka: poSyo vA, khamevAsA sarvakhaM, tvayA vinA sarva zUnyamAbhAti, tathA zabdAdiviSayopabhogAmantraNena saddharmAcyAvayanti, evaM rAjAdayo'pi draSTacyAH, tadevamapuSTadharmANamekAkinaM bahabhiH prakAraiH pratAryApahareyuriti // 3 // tadevamekAkinaH sAdhoryato bahayo doSAH prAdurbhavanti ataH sadA gurupAdamUle sthAtavyamityetadarzayitumAha-'avasAnaM' gurorantike sthAnaM tadyAyajIva 'samAdhi' sanmArgAnuSThAnarUpam 'icchedra |abhilapet 'manujo manuSyaH sAdhurityarthaH, sa eva ca paramArthato manuSyo yo yathApratijJAtaM nirvAhayati, taca sadA gurorantike | vyavasthitena sadanuSThAnarUpaM samAdhimanupAlayatA nirvAhyate nAnyathetyetadarzayati-gurorantike 'anuSitaH' avyavasthitaH svacchandavidhAyI samAdheH sadanuSThAnarUpasya karmaNo yathApratijJAtassa vA nAntakaro bhavatItyevaM jJAtvA sadA gurukulavAsojnusatavyaH, tadra samAptAmititena ga prathamA / ~489~ Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [14], uddezaka [-], mUlaM [4], niyukti: [131] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sutrAMka ||4|| dIpa anukrama tA hitasya vijJAnamuSahAsyaprAyaM bhavatIti, uktaM ca-"na hi bhavati nirvigopakamanupAsitagurukulasya vijJAnam / prakaTitapazcAdbhAga 14 prathAzIlAka-1 pazyata nRtyaM mayUrastha / / 1 // " tathA'jAM galavilagnavAlukAM pANigrahAreNa praguNAM dRSTvA'paro'nupAsitagururano rAhIM saMjAtagalacA-yava- gaNDo pANiprahAreNa vyApAditavAn , ityAdayaH anupAsitagurorbahavo doSAH saMsAravardhanAdyA bhavantItyavagamyAnayA maryAdayA ciyuta ISI gurorantike sthAtavyamiti darzayati-'avabhAsayan' udbhAsayan samyaganutiSThan 'dravyasya' muktigamanayogyasya satsAdho raagdvepr||243|| hitasya sarvajJasya vA vRttam-anuSThAnaM tatsadanuSThAnato'vabhAsayed, dharmakathikaH kathanato bodbhAsayediti / tadevaM yato gurukulavAso bahUnA guNAnAmAdhAro bhavatyato 'na niSkaset na nirgacchet gacchAdgurvantikAdvA bahiH, khecchAcArI na bhaved , AzumajJa' iti kSipraprajJA, sadantike nivasan viSayakaSAyAbhyAmAtmAnaM hiyamANaM nAlA kSipramevAcAryopadezAtsvata eva vA 'nivartayati' satsamAhAcI vyavasthApayatIti // 4 // tadevaM pravajyAmabhi udyato nityaM gurukulavAsamAvasana sarvatra sthAnazayanAsanAdAvupayukto bhavati / 1 tadupayuktasya ca guNamudbhAvayannAhaje ThANao ya sayaNAsaNe ya, parakkame yAvi susAijutte / samitIsu guttIsu ya Ayapanne, vi // 24 // yAgarite ya puDho vaejjA // 5 // sadANi soccA adu bheravANi, aNAsave tesu parivaejjA / nidaM ca bhikkhU na pamAya kujA, kahaMkahaM vA vitigicchatinne // 6 // DahareNa buDheNa'NusAsi eeeseaeoeaeesecseseer [583] ~ 490~ Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [14], uddezaka [-], mUlaM [7], niyukti: [131] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sutrAMka ||7|| e u, rAtiNieNAvi samavaeNaM / sammaM tayaM thirato NAbhigacche, NijaMtae vAvi apArae se // 7 // viuTriteNaM samayANusiDhe, DahareNa vuDDeNa u coie ya / aJcuTTiyAe ghaDadAsie vA, agAriNaM vA samayANusiTTe // 8 // yo hi nirviNNasaMsAratayA pravrajyAmabhi udyato nityaM gurukulavAsataH 'sthAnatazca sthAnamAzritya tathA zayanata AsanatA, | ekazvakAraH samuccaye dvitIyo'nuktasamuthayArthaH cakArAdgamanamAzrityAgamanaM ca tathA tapadharaNAdau parAkramataca, (su) sAdho:-udyu tavihAriNo ye samAcArAstaiH samAyuktaH susAdhuyuktA, susAdhurhi yatra sthAnakAyotsargAdikaM vidhatte tatra samyak pratyupekSaNA|dikAM kriyAM karoti, kAyotsarga ca meruriva niSprakampaH zarIraniHspRho vidhatte, tathA zayanaM ca kurvan pratyupekSya saMstArakaM tadbhuvaM / kArya coditakAle gurubhiranujJAtaH svapet , tatrApi jAgradiva nAtyantaM niHsaha iti / ecamAsanAdiSvapi tiSThatA pUrvavatsaMkucitagAtreNa khAdhyAyadhyAnaparAyaNena susAdhunA bhavitavyamiti, tadevamAdisusAdhukriyAyukto gurukulanivAsI susAdhurbhavatIti sthitam / apica-gurukulavAse nivasan paJcasu samitivIryAsamityAdiSu pravicArarUpAsu tathA tisRSu ca guptiSu pravicArApravicArarUpAsu 18AgatA-utpannA prajJA yasyAsAvAgataprajJA-saMjAtakateMvyAkartavyavivekaH khato bhavati, parasyApi ca 'vyAkurvana' kathayan pRthaka pRthagguroH prasAdAtparijJAtakharUpaH samitiguptInAM yathAvasthitasvarUpapratipAlanaM tatphalaM ca 'vadet' pratipAdayediti // 5 // IryA Receceneseaeeeeeeser dIpa anukrama [586] ~ 491~ Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [14], uddezaka [-], mUlaM [8], niyukti: [131] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sutrAMka ||8|| dIpa anukrama [587]] mUtrakRtAjhaM 18| samityAdyupetena yadvidheyaM taddarzayitumAha-'zabdAn' veNuvINAdikAn madhurAn zrutipezalAn 'zrutvA' samAkarpothavA 'bhaira-181 14manthAzIlAGkA vAn' bhayAvahAn karNakaTUnAkarNya zabdAn Azravati tAn zobhanakhenAzobhanakhena vA gRhNAtItyAzravo nAzravo'nAzravaH, teSvanukU-18 dhyayanaM. cAyIya leSu pratikUleSu zravaNapathamupagateSu zabdeSvanAzravo-madhyastho rAgadveparahito bhUkhA pari-samantAd vrajet parivrajet-saMyamAnuSThAyI tiyutaM ||bhaveta, tathA 'nidrAMca' nidrApramAdaM ca 'bhikSaH satsAdhuH pramAdAGgakhAna kuryAt , etaduktaM bhavati-zabdAzravanirodhena vissy||244||2 pramAdo niSiddho nidrAnirodhena ca nidrApramAdaH, cazabdAdanyamapi pramAda vikathAkapAyAdikaM na vidadhyAt / tadevaM gurukulvaasaan| | sthAnazayanAsanasamitiguptiSvAgataprajJA pratiSiddhasarvapramAdaH san gurorupadezAdeva kathaMkathamapi vicikitsAM cittavipluti rUpAM [vitINa:-atikrAnto bhavati, yadivA madgRhIto'yaM pazcamahAtabhAro'tidurvahaH kathaM kathamapyantaM gacched ?, ityevaMbhUtAM | vicikitsA guruprasAdAdvitIrNo bhavati, athavA yAM kAJciJcittavipluti dezasarvagatAM tAM kRtvAM gurvantike vasan vitIrNo bhavati || 18| anyeSAmapi tadapanayanasamarthaH syAditi // 6 // kizcAnyat-sa gurvantike nivasan kacit pramAdaskhalitaH san vayaHpayoM yAbhyAM kSullakena-laghunA 'coditaH' pramAdAcaraNaM prati niSiddhaH, tathA 'vRddhena vA vayo'dhikena zrutAdhikena vA 'anuzA|sitaH' abhihitaH, tayathA--bhavadvidhAnAmidamIhA pramAdAcaraNamAsevitumayuktaM, tathA 'ravAdhikena vA pravajyAparyAyAdhikena zrutAdhikena vA samavayasA cA 'anuzAsitaH' pramAdaskhalitAcaraNaM prati coditaH kupyati yathA ahamadhyanena dramakaprAyeNotta // 244 // || makulapramUtaH sarvajanasaMmata ityevaM codita ityevamanuzAkhamAno na midhyAduSkRtaM dadAti na sampagutthAnenottiSThati nApi tadanuzA sanaM samyaka sthirataH- punaHkaraNatayA'bhigacchet-pratipadyeta, coditazca praticodayeda, asamyak pratipadyamAnazAsI saMsArasrotasA ~492~ Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka |||| dIpa anukrama [587] "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 ( mUlaM + niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [14], uddezaka [-], mUlaM [8], niryukti: [131] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra- [ 02], aMga sUtra -[02 ] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH 'nIyamAna' udyamAno'nuzAsyamAnaH kupito'sau na saMsArArNavasya pArago bhavati / yadivA''cAryAdinA sadupadezadAnataH pramAdaskhalitanivartanato mokSaM prati nIyamAno'pyasau saMsArasamudrasya tadakaraNato'pAraga eva bhavatIti ||7|| sAmprataM svapakSacodanAnanta| rataH (raM) khaparacodanAmadhikRtyAha viruddhotthAnenotthito vyutthitaH - paratIrthiko gRhastho vA mithyAdRSTistena pramAdaskhalite coditaH svasamayena, tadyathA naivaMvidhamanuSThAnaM bhavatAmAgame vyavasthitaM yenAbhipravRtto'si yadivA vyutthitaH - saMyamAddhaSTastenApuraH sAdhuH skhalitaH san svasamayena- arhatpraNItAgamAnusAreNAnuzAsito mUlottaraguNAcaraNe skhalitaH san 'codita' AgamaM pradarzyAbhihitaH, tadyathA-naitaccAritagamanAdikaM bhavatAmanujJAtamiti, tathA anyena vA mithyAdRSTyAdinA 'kSullakena' laghutareNa vayasA vRddhena vA ku |tsitAcArapravRttacoditaH, tuzabdAtsamAnavayasA yA tathA atIvAkArya karaNaM prati usthitA atyutthitAH, yUdivA-dAsIkhena atyantam| tthitA dAsyA api dAsIti, tAmeva vizinaSTi - 'ghaTadAsyA' jalavAhinyApi codito na krodhaM kuryAt etaduktaM bhavati atyutthitayA'tikupitayA'pi coditaH svahitaM manyamAnaH susAdhurna kupyet kiM punaranyeneti ?, tathA 'agAriNA' gRhasthAnAM yaH 'samayaH anuSThAnaM ttsmyenaanush| sito, gRhasthAnAmapi etanna yujyate kartu yadArabdhaM bhavatetyevamAtmAvamenApi codito mamaivaitacchreya ityevaM manyamAno manAgapi na mano dUSayediti // 8 // etadevAha te kujhe Na ya pahejA, Na yAvi kiMcI pharusaM vadejA / tahA karissaMti paDissuNejjA, seyaM khumeyaM Na pamAya kujjA // 9 // varNasi mUDhassa jahA amUDhA, maggANusAsaMti hitaM pa yANaM / teNeva (teNAvi) majjhaM iNameva seyaM, jaM me buhA samaNusAsayati // 10 // aha teNa mUDheNa Education International For Park Use Only ~493~ 245/1 waryru Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [14], uddezaka [-], mUlaM [11], niyukti: [131] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: esese prata sUtrAMka 14 andhAdhyayana sUtrakRtAGga zIlAkAcAyIyaciyuta ||11|| ||245 // dIpa anukrama [590] amUDhagassa, kAyana pUyA savisesajuttA / eovamaM tattha udAha vIre, aNugamma atthaM uvaNeti samma // 11 ||nnetaa jahA aMdhakAraMsi rAo, maggaM Na jANAti apassamANe / se sUriassa abbhuggameNaM, maggaM viyANAi pagAsiyaMsi // 12 // 'teSu' khaparapakSeSu skhalitacodakeSvAtmahitaM manyamAno na kudhyed anyasmin vA durvacane'bhihite na kupyed evaM ca cintayet'AkuSTena matimatA tatvArthavicAraNe matiH kAryA / yadi satyaM kaH kopa: syAdanRtaM kiM nu kopena // 1 // ' tathA nApyapareNa 3 khato'dhamenApi coditohanmArgAnusAreNa lokAcAragatyA vAbhihitaH paramArtha paryAlocya taM codakaM prakarSaNa 'vyayet' daNDAdiprahAreNa pIDayet na cApi kiJcitparupaM tatpIDAdikAri 'vadet' brUyAt , mamaivAyamasadanuSThAyino doSo yenAyamapi mAmevaM codayati, coditavaivaMvidhaM bhavatA asadAcaraNaM na vidheyamevaMvidhaM ca pUrvarSibhiranuSThitamanuSTheyamityevaMvidhaM vAkyaM tathA kariSyAmItyevaM 8 madhyasthavRttyA pratizRNuyAd anutiSTheca-mithyAduSkRtAdinA nivarteta, yadetacodanaM nAmaitanmamaiva zreyo, yata etadbhayAtkacitpunaH 8 pramAdaM na kuryAtraivAsadAcaraNamanutiSThediti // 9 // akhArthasya dRSTAntaM darzayitumAha-'vane' gahane mahATavyAM digbhameNa kasyacivyAkulitamaternaSTasatpathasya yathA kecidupare kRpAkRSTamAnasA 'amUDhAH sadasanmArgajJAH kumArgaparihAreNa prajAnAM 'hitam' azepApAyarahitamIpsitasthAnaprApakaM 'mArga' panthAnam 'anuzAsanti pratipAdayanti, sa ca taiH sadasadvivekibhiH sanmArgAvataraNamanuzAsita AtmanaH yo manyate, evaM tenApyasadanuSThAyinA coditena na kupitavyam , apitu mamAyamanugraha ityevaM mantavyaM, yade // 245|| ~494~ Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [14], uddezaka [-], mUlaM [12], niyukti: [131] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||12|| eceeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeees tad buddhAH samyaganuzAsayanti-sanmArge'vatArayanti putramiva pitaraH tanmamaica zreya iti mantavyam // 10 // punarapyasvArthasa puSparthamAha-'athe' tyAnantaryArthe vAkyopanyAsArthe vA, yathA 'tena' mUDhena sanmArgAvatAritena tadanantaraM takha 'amUhasya' satpathopadeSTuH pulindAderapi paramupakAraM manyamAnena pUjA vizeSayuktA kartavyA, evametAmupamAm 'udAhRtavAn abhihitavAn 'vIra' tIrthakaro'nyo vA gaNadharAdikaH 'anugamya' buddhA 'artha' paramArtha codanAkRtaM paramopakAraM samyagAtmanyupanayati, tadyathA-a-2 hamanena mithyAkhavanAjanmajarAmaraNAcanekopadravabahulAtsadupadezadAnenottAritA, tato mayA'sya paramopakAriNo'bhyutthAna vinayAdibhiH pUjA vidheyeti / asinnarthe bahavo dRSTAntAH santi, tadyathA-'gehaMmi aggijAlAulaMmi jaha NAma ujjhamANami / jo bohei muyaMta so tassa jaNo paramabaMdha // 1||jh vA visasaMjulai bhattaM niddhamiha bhottukAmassa / jovi sadosa sAhai so tassa jaNo paramabaMdhU / / 2 // // 11 // ayamaparaH sUtreNaiva dRSTAnto'bhidhIyate-yathA hi sajalajaladharAcchAditabahalAndhakArAyAM rAtrI 'netA' nAyakoSTavyAdI khabhyastapradezopi 'mArga' panthAnamandhakArAvRtakhAtvahastAdikamapazyanna jAnAti-na samyak paricchinatti / sa eva praNetA 'sUryasya' AdityasyAbhyugamenApanIte tamasi prakAzite dikcakne samyagAvibhUte pASANadarininonnatAdike mArga jAnAti-vivakSitapradezaprApakaM panthAnamabhivyaktacakSuH paricchinatti-doSaguNavicAraNataH sampagavagapachatIti // 12 // evaM dRSTAntaM pradaye dASTontikamadhikRtyAha gehemisvAlAkuse gayA nAma dhaamaane| yo bodhayati surta sa rAsA janaH paramabAndhavaH // 1 // yayA yA viSasaMyukta mataM vimya damokkukAmamA yo'pi badoSa sAdhayati ca tasya paramavandhurjagaH // 2 // dIpa anukrama [591] ~495 Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||23|| dIpa anukrama [592 ] sUtrakRtAGga zIlAGkAcAyaya ciyutaM // 246 // "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 14 ], uddezaka [-], mUlaM [13], niryukti: [ 131] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra- [ 02], aMga sUtra -[02 ] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - Education International evaM tu seheviapuTTadhamme, dhammaM na jANAi abujjhamANe / se kovie jiNavayaNeNa pacchA, sUrodae pAsati cakkhuNeva // 13 // uDuM aheyaM tiriyaM disAsu, tasA ya je thAvarA je pANA / sayA jae tesu parivaejA, maNappaosaM avikaMpamANe // 14 // kAleNa pucche samiyaM payAsu, AikkhamANo daviyassa vittaM / taM soyakArI puDho pavese, saMkhA imaM kevaliyaM samAhiM // 15 // assiM suThiccA tiviheNa tAyI, eesu yA saMti nirohamAhu / te evamakvaMti tilogadaMsI, Na bhujameyaMti pamAyasaMgaM // 16 // yathA yAndhakArAnRtAyAM rajanyAmatigahanAyAmaTavyAM mArga na jAnAti sUryogamenApanIte tamasi paJcAjAnAti evaM tu 'ziSyakaH' abhinavapratrajito'pi sUtrArthAniSpannaH apuSTaH- apuSkalaH samyagaparijJAto dharmaH zrutacAritrAkhyo durgatiprasRtajantudharaNasvabhAvo yenAsAvapuSTadharmA, sa cAgItArthaH- sUtrArthAnabhijJakhAdabudhyamAno dharma na jAnAtIti na samyak paricchinatti, sa eva tu pazcAgurukulavAsAjjinavacanena 'kovidaH' abhyastasarvajJapraNItAgamakhAnipuNaH sUryodaye'pagatAvaraNazcakSuSeva yathAvasthitAn jIvAdIn padArthAn pazyati, idamuktaM bhavati yathA hi indriyArthasaMparkAtsAkSAtkAritayA parisphuTA ghaTapaTAdayaH padArthAH pratIyante evaM sarvajJapraNItAgamenApi sUkSmavyavahitaviprakRSTakhagApavargadevatAdayaH parisphuTA niHzaGkaM pratIyanta iti / apica kadAcica For Parts Only ~496~ 14 granthAdhyayanaM. // 246 // Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||16|| dIpa anukrama [595] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 14 ], uddezaka [-], mUlaM [16], niryukti: [ 131] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra- [ 02], aMga sUtra -[02 ] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - kSuSA'nyathAbhUto'pyartho'nyathA paricchidyate, tathathA marumarIcikAnicayo jalabhrAntyA kiMzukanica yojayAkAreNApIti / naca sarva| jJapraNItasyAgamasya kacidapi vyabhicAraH, tayabhicAre hi sarvajJatvahAniprasaGgAt, tatsaMbhavasya cAsarvazena pratipedumazakyatvAditi // // 13 // zikSako hi gurukulabAsi tathA jinavacanAbhijJo bhavati, tatkovidazva sambarU mUlottaraguNAn jAnAti, tatra mUlaguNAna|dhikRtyAha -- Urdhvamadhastiryaga dikSu vidikSu cetyanena kSetramaGgIkRtya prANAtipAta viratirabhihitA, dravyatastu darzayati zrasyantIti | trasAH- tejovAyU dvIndriyAdayatha, tathA ye ca khAvarAH - sthAvaranAmakarmodayavartinaH pRthivyatrvanaspatayaH, tathA ye caitadbhedAH sUkSma| bAdaraparyAptakAparyAptakarUpA dazavidhaprANadhAraNAtprANinasteSu, 'sadA' sarvakAlam, anena tu kAlamadhikRtya viratirabhihitA, yataH parivrajet parisamantAdvajet saMyamAnuSThAyI bhavet, bhAvaprANAtipAtaviratiM darzayati-sthAvarajaGgameSu prANiSu tadapakAre upakAre vA manAgapi manasA pradveSaM na gacched AstAM tAvadurvacanadaNDaprahArAdikaM teSvapakAriSvapi manasA'pi na maGgulaM cintayed, 'avikampamAnaH saMyamAdacalana sadAcAramanupAlayediti, tadevaM yogatrika karaNatrikeNa dravyakSetrakAlabhAvarUpAM prANAtipAtaviratiM samyagaraktadviSTatayA'nupAlayed evaM zeSANyapi mahAvratAnyuttaraguNAMtha grahaNAsevanAzikSAsamanvitaH samyaganupAlayediti // 14 // gurorantike vasato vinayamAha sUtramarthaM tadubhayaM vA viziSTena praSTavya kAlenAcAryAderavasaraM jJAkhA prajAyanta iti prajA - jantavastAsu prajAstu-jantuviSaye caturdazabhUtagrAmasaMbaddhaM kaJcidAcAryAdikaM samyagitaM - sadAcArAnuSThAyinaM samyak vA samantAdvA jantugataM pRcchediti / sa ca tena pRSTa AcAryAdirAcakSANaH zuzrUSayitavyo bhavati, yadAcakSANastadarzayati-muktigamanayogyo bhanyo dravyaM rAga1 sarvakSamaNItAgamo padArthasaMbhavasya sarvajJasaMbhavasyeti vA 2 zatropakAre bAdhe yA durAyatike khasya, anyayopakAre dveSAsaMbhavAt / Education Internation For Park Use Only ~497~ Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [14], uddezaka [-], mUlaM [16], niyukti: [131] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: zIlAkA prata sUtrAMka ||16|| dIpa anukrama sUtrakRtAGga18 deSavirahAdvA dravyaM tasya dravyasa-pItarAgasa tIrthakarasya vA vRttam-anuSThAnaM saMyama jJAnaM vA tatpraNItamAgarma vA samyagAcavA || 14 granthA NaH saparyayA'yaM mAnanIyo bhavati / kathamityAha-'tad' AcAryAdinA kathitaM dhotre-kaNe kartuM zIlamasa zrotrakArI-yathopade-18 |zakArI AzAvidhAyI san pRthak pRthagupanyastamAdareNa hRdaye pravezayet-cetasi vyavasthApayet , vyavasthApanIyaM darzayati-'saM-11 ciyuta khyAya' samyaka jJAtA 'ima' miti vakSyamANaM kevalina idaM kaivalika-kevalinA kathitaM samAdhi-sanmArga samyagjJAnAdikaM mo||247|| kSamArgamAcAryAdinA kathitaM yathopadezaM pravartakaH pRthag-viviktaM hRdaye pRthambyavasthApayediti // 15 / / kiMcAnyat-'asmin gurukulavAse nivasatA yacchutaM zrukhA ca samyaka hRdayavyavasthApanadvAreNAvadhArita tasin samAdhibhUte mokSamArge muSTha sthitA 'trivi-18 gheneti manovAkAyakarmabhiH kRtakAritAnumatibhirvA''tmAnaM trAtuM zIlamasyeti trAyI jantUnAM sadupadezadAnatakhANakaraNazIlo vA tasya khaparatrAyiNaH, eteSu ca samitiguyAdiSu samAdhimArgeSu sthitasya zAntirbhavati-azepadvandvoparamo bhavati tathA nirodhamazeSakarmakSayarUpam 'AhuH tadvidaH pratipAditavantaH, ka evamAhurityAha-trilokam UodhastiryagalakSaNaM draSTuM zIlaM yeSAM te trilokadarzina:-tIrthakRtaH sarvajJAste 'evam' anantaroktayA nItyA sarvabhAvAn kevalAlokena dRSTvA 'AcakSate' pratipAdayantIti / etadeva samitiguptyAdikaM saMsArottAraNasamartha te trilokadarzinaH kathitavanto na punarbhUya etaM (na) 'pramAdasaGga' mayaviSayAdikaM saMbandhaM vidheyalena pratipAditavantaH // 16 // kizcAnyat nisamma se bhikkhu samIhiyaTuM, paDibhANavaM hoi visArae ya / AyANaaTThI vodANamoNaM, [595] // 247|| ~498~ Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [14], uddezaka [-], mUlaM [17], niyukti: [131] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||17|| uvecca suddheNa uveti mokkhaM // 17 // saMkhAi dhammaM ca viyAgaraMti, buddhA hu te aMtakarA bhavaMti / te pAragA doNhavi moyaNAe, saMsodhitaM paNhamudAharaMti ||18||nno chAyae No'viya lUsaejA, mANaM Na seveja pagAsaNaM ca / Na yAvi panne parihAsa kujjA, Na yA''siyAvAya viyAgarejA // 19 // bhUtAbhisaMkAi duguMchamANe, Na Nibahe maMtapadeNa goyaM / Na kiMci micche maNue payAsuM, asAhudhammANi Na saMvaejjA // 20 // sa gurukulavAsI bhikSuH dravyastha vRttaM 'nizamya' avagamya khataH samIhitaM cArtha-mokSArtha buddhA heyopAdeyaM samyak parijJAya nityaM gurukulacAsataH 'pratibhAnavAn' utpannapratibho bhavati / tathA samyak khasiddhAntaparijJAnAcchrotaNAM yathAvasthitArthAnAM 'vizArado bhavati' pratipAdako bhavati / mokSArthinA''dIyata ityAdAna-samyagjJAnAdikaM tenArthaH sa eva vA'rthaH AdAnArthaH18 sa vidyate yaskhAsAvAdAnArthI, sa evaMbhUto jJAnAdiprayojanavAn vyavadAnaM-dvAdazaprakAraM tapo maunaM saMyama AzravanirodharUpastadevametau tapaHsaMyamAvupetya-prApya grahaNAsevanarUpayA dvividhayApi zikSayA samanvitaH sarvatrapramAdarahitaH pratibhAnavAn vizAradava 'zuddhena' nirupAdhinA udgamAdidoSazuddhena cAhAreNAtmAnaM yApayanazeSakarmakSayalakSaNaM mokSamupaiti 'na ubera mA ti kacispAThaH, bahuzo niyante vakarmaparavazAH prANino yasin sa mAraH-saMsArastaM jAtijarAmaraNarogazokAkulaM zuddhena mArgeNAtmAnaM eversectatoesercedeseseaeeseser dIpa anukrama [596] ecenecenecesesenticeseeeee ~499~ Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||20|| dIpa anukrama [ 599 ] sUtrakRtAGgaM zIlAGkA cAyayavR tiyutaM // 248|| "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niryukti:+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 14 ], uddezaka [-], mUlaM [20], niryukti: [ 131] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra- [ 02], aMga sUtra -[02 ] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH vartayan na upaiti yadivA maraNaM prANatyAgalakSaNaM mArastaM bahuzo nopaiti, tathAhi apratipatitasamyaktva utkRSTataH saptaSTau vA | bhavAn mriyate nordhvamiti // 17 // tadevaM gurukulanivAsitayA dharme susthitA bahuzrutAH pratibhAnavanto'rthavizAradAzca santo yatkurvanti tadarzayitumAha- samyak khyAyate - parijJAyate yayA sA saMkhyA - sadbuddhistayA svato dharma parijJAyApareSAM yathAvasthitaM 'dharma' zrutacAritrAkhyaM 'vyAgRNanti' pratipAdayanti yadivA khaparazakti parijJAya parSadaM vA pratipAdyaM cArtha samyagavabudhya dharmaM pratipAda| yanti / te caivaMvidhA buddhAH - kAlatrayavedino janmAntarasaMcitAnAM karmaNAmantakarA bhavanti anyeSAM ca karmApanayanasamarthA bhavantI| ti darzayati - te yathAvasthitadharmaprarUpakA 'dvayorapi' parAtmanoH karmapAzavimocanayA snehAdinigaDavimocanayA vA karaNabhUtayA | saMsArasamudrasya pAragA bhavanti / te caivaMbhUtAH ? 'samyaka zodhitaM' pUrvottarAviruddhaM 'praznaM' zabdamudAharanti tathAhi pUrva buddhyA paryAlocya ko'yaM puruSaH kasya cArthasya grahaNasamartho'haM vA kiMbhUtArthapratipAdanazakta ityevaM samyak parIkSya vyAkuryAditi, athavA | pareNa kazcidarthaM pRSTastaM praznaM samyag parIkSyodAharet samyaguttaraM dadyAditi, tathA coktam- "AyariyA va dhArieNa attheNa jhariyamuNieNaM / to saMghamajjhayAre vavahariDaM je suhaM hoMti // 1 // " tadevaM te gItArthA yathAvasthitaM dharmaM kathayantaH svapastArakA | bhavantIti // 18 // sa ca praznamudAharan kadAcidanyathApi brUyAdatastatpratiSedhArthamAha- 'sa' praznasyodAhartA sarvArthAzrayatvAdrava 1 anubhavA carite iti vacanAcAritrayutaM samyaktvaM paraM pratipAti vaditi bhapratipatitasamyaktva iti jaghanyAcayA vA janmabhiraSTayekaiH iti vacanAt, saptAhAviti manuSyakAyasthityapekSaM samyaklabha vAstu patyopamAsaMkhya mAgamitAH 2 AcArya sakAzAd avadhAritenArthena sArakeNa zAtrA ca tadaH madhye vyavaha sukhaM bhavati // 1 // Education International For Park Use Only ~500~ 14 granthAdhyayanaM. // 248 // Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [14], uddezaka [-], mUlaM [20], niyukti: [131] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutra kRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||20|| karaNDakalpaH kutrikApaNakalpo vA caturdazapUrviNAmanyatarovA kazcidAcAryAdibhiH pratibhAnavAn-arthavizAradastadevaMbhUtaH kuttacinimittAt zrotuH kupito'pi sUtrArtha 'na chAdayet' nAnyathA vyAkhyAnayet svAcArya vA nApalapet dharmakAM vA kurvannArtha chAdaye AtmaguNotkAbhiprAyeNa vA paraguNAna chAdayet tathA paraguNAnna lUpayet-na viDambayet zAkhArtha vA nApasiddhAntena vyAkhyAnayeta tathA samastazAkhavettA'haM sarvalokaviditaH samastasaMzayApanetA na mattulyo hetuyuktibhirathepratipAdayitetyevamAtmakaM mAnamabhimAnaM garva na seveta, nApyAtmano bahuzrutalekhena tapakhilena vA prakAzanaM kuryAt , cazabdAdanyadapi pUjAsatkArAdikaM pariharet , |tathA na cApi 'prajJAvAn' sazrutikaH 'parihAsaM' keliprAyaM brUyAd, yadivA kathazcidacudhyamAne zrotari tadupahAsaprAyaM parihAsa na vidadhyAt tathA nApi cAzIrvAdaM bahuputro bahudhano [bahudhoM ] dIrvAyustaM bhUyA ityAdi vyAgRNIyAt, bhASAsamitiyuktena bhAvyamiti / / 19 // kiMnimittamAzIrvAdona vidheya ityAha-bhUteSu-jantuSUpamardazaGkA bhUtAbhizaGkA tayA'zIrvAdaM 'sAvadha | sapApaM jugupsamAno na bhUyAt tathA gAsvAyata iti gotraM-maunaM vAsayamasta 'manapadena' vidyApamArjana vidhinA 'na nirvAhayet' na niHsAraM kuryAt / yadivA motraM-jantUnAM jIvitaM 'manapadena rAjAdiguptabhASaNapadena rAjAdInAmupadezadAnato 'na nirvAhayet' nApanayet, etaduktaM bhavati-ja rAjAdinA sAdha jantujIvitopamardaka matraM kuryAda, tathA prajAyanta iti prajA:-jantavastAsu prajAsu 'manujo manuSyo vyAkhyAnaM kurvan dharmakathAM vA na 'kimapi' lAbhapUjAsatkArAdikam 'icched' abhilota, tathA kutsi. tAnAma-asAdhUnAM dharmAn-vastudAnatarpaNAdikAn 'ma saMvadet' na yAd yadivA nAsAdhudharmAn juvan saMvAdayed athavA |dharmakathA vyAkhyAnaM vA kurvan prajAtrAtmazlAghArUpAM kIrti necchediti // 20 // kizcAnyat dIpa anukrama [599] ~501~ Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||21|| dIpa anukrama [599 ] sUtrakRtAGga zIlAGkAcAya tiyutaM // 249 // "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niryukti:+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 14 ], uddezaka [-], mUlaM [21], niryukti: [ 131] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra - [02], aMga sUtra- [ 02 ] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH hA piNo saMghati pAvadhamme, oe tahIyaM pharusaM viyANe / jo tucchae No ya vikaMthaijjA, aNAle yA aksAi bhikkhU // 21 // saMkeja yA'saMkitabhAva bhikkhu, vibhajavAyaM ca viyAgarejA / bhAsAduyaM dhammasamuTThitehiM viyAgarejA samayA supanne // 22 // aNugacchamANe vitahaM vijANe, tahA tahA sAhu akakaseNaM / Na katthaI bhAsa vihiMsaijjA, niruddhagaM vAvi na dIhaijA // 23 // samAlavejjA paDipunnabhAsI, nisAmiyA samiyAaTTadaMsI / ANAi suddhaM vayapaNaM bhiuMje, abhisaMgha pAtravivega bhikkhU // 24 // yA parAtmanorhAsyamutpadyate tathA zabdAdikaM zarIrAvayavamanyAn vA pApadharmAn sAvadyAnmanovAkkAyavyApArAn 'na saMghayet' na vidadhyAt, tadyathA - idaM chindvi bhindvi, tathA kuprAvacanikAn hAsyaprAyaM notprAsayet, tadyathA-zobhanaM bhavadIyaM vrataM, tadyathA - 'mRdvI zayyA prAtarutthAya peyA, madhye bhaktaM pAnakaM cAparA / drAkSAkhaNDaM zarkarA cArdharAtre, mokSayAnte zAkyaputreNa dRSTaH // 1 // ityAdikaM paradoSodbhAvanaprAyaM pApabandhakamitikalA hAsyenApi na vaktavyaM / tathA 'ojo' rAgadveSarahitaH savAvAbhyantaragranthatyAgAdvA niSkiJcanaH san 'tathya' miti paramArthataH satyamapi paruSaM vaco'paracetovikAri jJaparijJayA vijAnIyApratyAkhyAnaparijJayA ca pariharet, yadivA rAgadveSavirahAdojAH 'tathyaM' paramArthabhUtamakRtrimamapratArakaM 'paruSaM karmasaMzleSAbhAvA Ja Eucatur International For Parts Only ~ 502~ 14 granthAdhyayanaM. // 249 // Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||24|| dIpa anukrama [603] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [14], uddezaka [-], mUlaM [24], niryuktiH [131] Education intemational - | nirmamatvAdalpasaccairduranuSTheyakhAdvA karkazamantaprAntAhAropabhogAdvA paruSaM - saMyamaM 'vijAnIyAt tadanuSThAnataH samyagavagacchet, tathA svataH kaJcidarthavizeSaM parijJAya pUjAsatkArAdikaM vA'vApya 'na tuccho bhavet' nonmAdaM gacchet, tathA 'na vikatthayet' nAtmAnaM zlAghayet paraM vA samyaganavabudhyamAnaH 'no vikatthayet' nAtyantaM camaDhayet, tathA 'anAkulo' vyAkhyAnAvasare dharma| kathAvasare vAgnAvilo lAbhAdinirapekSo bhavet, tathA sarvadA 'akaSAyaH' kaSAyarahito bhaved 'bhikSuH sAdhuriti // 21 // sAmprataM vyAkhyAnavidhimadhikRtyAha - 'bhikSuH' sAdhurvyAkhyAnaM kurvannarvAgdarzitAdarddhanirNayaM prati azaGkitabhAvo'pi 'zaGketa' auddhatyaM pariharanahamevArthasya vettA nAparaH kavidityevaM garva na kurvIta kiMtu viSamamartha arUpayan sAzaGkameva kathayed, yadivA parisphuTamapyazaGkitabhAvamapyarthaM na tathA kathayet yathA paraH zaGketa, tathA vibhajyavAdaM pRthagarthanirNayavAdaM vyAgRNIyAt yadivA vibhajyavAda:- syAdvAdastaM sarvatrAskhalitaM lokavyavahArAvisaMvAditayA sarvavyApinaM svAnubhavasiddhaM vaded, athavA samyagarthAn vibhajyapRthakakRtvA tadvAdaM vadet tadyathA--- nityavAdaM dravyArthatayA paryAyArthatayA khanityavAdaM vadet, tathA svadravyakSetrakAlabhAvaiH sarve'pi padArthAH santi, paradravyAdibhistu na santi, tathA coktam - "sadeva sarvaM ko necchetsvarUpAdicatuSTayAt ? / asadeva viparyAsAnna cena vyavatiSThate || 1||" ityAdikaM vibhajyavAdaM vadediti / vibhajyavAdamapi bhASAdvitayenaiva brUyAdityAha - bhASayoH - AdyacaramayoH satyAsatyAmRSayokiM bhASAdvikaM tadbhApAdvayaM kacitpRSTo'pRSTo vA dharmakathAvasare'nyadA vA sadA vA 'vyAgRNIyAt mAyeta, kiMbhUtaH san 1- samyak - satsaMyamAnuSThAnenotthitAH samutthitAH- satsAdhava udyuktavihAriNo na punarudAyinnRpamArakAtkRtrimAstaiH samyagutthitaiH saha viharan cakravartidramakayoH samatayA rAgadveSarahito vA zobhanaprajJo bhASAdvayopetaH samyagdharma vyAgRNI For Fans Only muni dIparatnasAgareNa saMkalita ....AgamasUtra [02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH ~ 503~ Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||24|| dIpa anukrama [603] sUtrakRtAGgaM zIlAGkA cAyaciyutaM // 250 // "sUtrakRt" - aMgasUtra -2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [14], uddezaka [-], mUlaM [24], niryukti: [131] yAditi // 22 // kiJcAnyat -- tasyaivaM bhASAdvayena kathayataH kazcinmedhAvitayA tathaiva tamarthamAcAryAdinA kathitamanugacchan samyagavabudhyate, aparastu mandamedhAvitathA vitatham-anyathaivAbhijAnIyAt taM ca samyaganavabudhyamAnaM tathA tathA tena tena hetUdAharaNasadyuktiprakaTanaprakAreNa mUrkhastvamasi tathA durdurUDhaH khamucirityAdinA karkazavacanenA nirbhartsayan yathA yathA'sau budhyate tathA tathA 'sAdhuH' suSThu bodhayet na kutracitkuddhamukha hastauSThanetra vikArairanAdareNa kathayan manaHpIDAmutpAdayet tathA praznayatastadbhASAmapazabdAdidoSaduSTAmapi dhiga mUrkhAsaMskRtamate ! kiM tavAnena saMskRtena pUrvottaravyAhatena vocAritenetyevaM 'na vihiMsyAt' na tiraskuryAd asaMbaddhodhanatastaM praznayitAraM na viDambayediti / tathA niruddham - arthastokaM dIrghavAkyaimehatA zabdadardurdareNa rkaviTapikASTikA| nyAyena na kathayet niruddhaM vA stokakAlInaM vyAkhyAnaM vyAkaraNatarkAdipravezanadvAreNa prasaktyAnuprasakyA 'na dIrghayet' na dIrghakAlikaM kuryAt, tathA coktam -- "so' attho vattavo jo bhaNNai akkharehiM thovehiM jo puNa thovo bahuakkharehiM so hoi nissAro // 1 // " tathA kiMcitsUtramalpAkSaramalpArthaM vA ityAdi caturbhaGgikA, tatra badalyAkSaraM mahArthaM tadiha prazasyata iti // 23 // | apica -- yatpunarativiSamakhAdalpAkSarairna samyagavabudhyate tatsamyagra - zobhanena prakAreNa samantAtparyAyazabdocAraNato bhAvArthakathanatacAlapedU bhASeta samAlapet, nAlparevAkSarairuktA kRtArtho bhaved, apitu jJeyagahanArthabhASaNe saddhetuyuktyAdibhiH zrotAramapekSya pratipUrNa bhASI syAd-askhalitAmilitAhI nAkSarArthavAdI bhavediti / tathA''cAryAdeH sakAzAdyathAvadarthaM zrulA nizamya avagamya ca samyag yathAvasthitamarthaM yathA gurusakAzAdavadhAritamarthaM pratipAdyaM draSTuM zIlamasya sa bhavati samyagarthadarzI, sa evaMbhUtaH saMstIrtha 1. so'rtho yo yo bhaNyate'kSaraiH lokaiH / yaH punaH khoko bahubhirakSaraiH sa bhavati nissAraH // 1 // Education infamational For Fans Only esesestaCALA muni dIparatnasAgareNa saMkalita ...... AgamasUtra [02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH ~ 504~ 14 granthAdhyayanaM. // 250 // www.ncbryo Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [14], uddezaka [-], mUlaM [24], niyukti: [131] (02) prata sUtrAMka ||24|| IS karAjJayA sarvajJapraNItAgamAnusAreNa 'zuddham avadAtaM pUrvAparAviruddhaM niravayaM vacanamabhiyuJjItotsargaviSaye sati utsargamapavAdavi paye cApavAda tathA svaparasamayayoryathAvaM vacanamabhivadet / evaM cAbhiyuJjan bhikSuH pApaviveka lAbhasatkArAdinirapekSatayA kAGga|mANo nirdoSa vacanamabhisandhayediti / / 24 / / punarapi bhASAvidhimadhikRtyAha ahAbuiyAI susikkhaejA, jaijjayA NAtivelaM vadejA / se diTTimaM diTTiNa lUsae jA, se jANaI bhAsiuM taM samAhiM // 25 // alUsae No pacchannabhAsI, No suttamatthaM ca kareja taaii| satthArabhattI aNuvIi vAyaM, suyaM ca samma paDivAyayaMti // 26 // se suddhasutte uvahANavaM ca, dhammaM ca je viMdati tattha tattha / Adejavake kusale viyatte, sa arihai bhAsiuM taM samAhiM // // 27 // tibemi // iti granthanAmayaM caudasamajjhayaNaM samattaM // (gAthAya 518) yathoktAni tIrthakaragaNadharAdibhistAnyaharniza 'muSTu zikSeta' grahaNazikSayA sarvajJoktamAgarma samyag gRhNIyAd AsevanAzi-18 | kSayA khanavaratamuyuktavihAritayA''seveta, anyeSAM ca tathaiva pratipAdayed , atiprasaktalakSaNa nivRttaye khapadizyate, sadA grahaNAsevanAzikSayordezanAyAM yateta, sadA yatamAno'pi yo yasya kartavyasya kAlo'dhyayanakAlo vA tAM velAmatilaGghaya nAtivelaM vadedUadhyayanakartavyamaryAdA nAtilaGghayetsa(dasa)danuSThAnaM prati brajedvA, yathAvasaraM parasparAbAdhayA sarvAH kriyAH kuryAdityarthaH / sa evaMguNa Recentencetreaesesesecacakcerce dIpa anukrama [603] wwwsainatorary.om muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: ~505~ Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [14], uddezaka [-], mUlaM [27], niyukti: [131] (02) niyuta prata sUtrAMka ||27|| sUtrakRtAGga jAtIyo yathAkAlabAdI yathAkAlacArI ca 'samyagdRSTimAn yathAvasthitAn padArthAn adadhAno dezanAM vyAkhyAna vA kurvan | 14granthAzIlAGkA-18/dRSTiM samyagdarzanaM 'na lUSayet na dUSayet , idamuktaM bhavati-puruSavizeSa zAlA tathA tathA kathanIyamapasiddhAntadezanApari-dhyayana, | hAreNa yathA yathA zrotuH samyakvaM sthirIbhavati, na punaH zalotpAdanato dRSyate, yazcaivaMvidhaH sa 'jAnAti avabudhyate 'bhASita prarUpayituM 'samAdhi sampagadarzanajJAnacAritrAkhyaM samyakttivyavasthAnArUyaM vA taM sarvajJoktaM samAdhi samyagavagacchatIti / / R // 25 // kiMcAnyat-'alUsae' ityAdi, sarvajJoktamAgamaM kathayan 'no lUSayet' nAnyathA'pasiddhAntavyAkhyAnena dUSayet , // 25 // tathA 'na pracchannabhASI bhavet' siddhAntArthamaviruddhamavadAtaM sArvajanInaM tatpracchannabhASaNena na mopayet , yadivA pracchannaM vA'the-15 mapariNatAya na bhASeta, taddhi siddhAntarahasyamapariNataziSyavidhvaMsanena doSAyaiva saMpadyate, tathA coktam-"aprazAntamatI zAstrasadbhAvapratipAdanam / doSAyAbhinavodIrNe, zamanIyamiva jvare // 1 // " ityAdi, na ca sUtramanyat svamativikalpanataH khaparavAyI kurvItAnyathA vA sUtraM tadarthe vA saMsArAbhAyI-prANazIlo jantUnAM na vidadhIta, kimityanyathA mUtraM na kartavyamityAha-parahitakarataH || zAstA tasin zAstari yA vyavasthitA bhakti-bahumAnastayA tadbhakyA anuvicintya-mamAnenoktena na kadAcidAgamabAdhA khAdityevaM paryAlocya vAdaM vadet , tathA yacchrutamAcAryAdibhyaH sakAzAttattathaiva samyakkhArAdhanAmanuvartamAno'nyebhya RNamokSa pratipadyamAnaH 'pratipAdayet' prarUpayena mukhazIlatAM manyamAno yathAkathaMcittiSThediti // 26 // adhyayanopasaMhArArthamAha-'sa' samya-18| // 25 // gdarzanakhAlUSako yathAvasthitAgamasya praNetA'nuvicintyabhASakaH zuddham avadAtaM yathAvasthitavastuprarUpaNato'dhyayanatazca sUtra-pravacanaM yasyAsau zuddhasUtraH, tathoSadhAnaM tapazcaraNaM yadyasya sUtrasAbhihitamAgame tadvidyate yaskhAsAvupadhAnavAn , tathA 'dharma' zrutacAri-12 dIpa anukrama [606] wwjanatarary.om muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: ~506~ Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||27|| dIpa anukrama [606] Education intimational "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [14], uddezaka [-], mUlaM [27], niryuktiH [131] trArUyaM yaH samyak vetti vindate vA samyag labhate 'tatra tatre'ti ya AjJAgrAdyo'rthaH sa AjJayaiva pratipattavyo hetukastu samyagdhetunA yadivA svasamayasiddho'rthaH svasamaye vyavasthApanIyaH para (samaya) siddhaya parasmin athavotsargApavAdayorvyavasthito'rthastAbhyAmeva yathAsvaM pratipAdayitavyaH, etadguNasaMpannazca 'AdeyavAkyo' grAhmavAkyo bhavati, tathA 'kuzaloM' nipuNaH AgamapratipAdane sadanuSThAne ca 'vyaktaH' parisphuTo nAsamIkSyakArI, yacaitadguNasamanvitaH so'rhati - yogyo bhavati 'taM' sarvajJoktaM jJAnAdikaM vA bhAvasamAdhiM 'bhASituM' pratipAdayituM nAparaH kaviditi / iti: parisamAptyarthe, travImIti pUrvavat, gato'nugamo, nayAH prAgvavyAkhyeyAH // 27 // samAptaM caturdazaM granthAkhyamadhyayanamiti // - atra caturdazaM adhyayanaM samAptaM iti zrIsUtrakRtAGge granthanAmakamadhyayanaM samAptam // For Parts Only muni dIparatnasAgareNa saMkalita...... AgamasUtra -[ 02 ], aMga sUtra- [ 02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH ~ 507~ www.incibrary.org Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [15], uddezaka [-], mUlaM [27...], niyukti: [132] (02) atha AdAnanAmakaM paJcadazamadhyayanaM prArabhyate // Saverage 15AdAnIyAdhyA sUtrakRtAGgaM zIlAkAcA-yava prata sUtrAMka ||27|| niyutaM // 252 / / Feeeeeeeeeeeeeeeeeee dIpa anukrama [606] atha caturdazAdhyayanAnantaraM paJcadazamArabhyate, asya cAyamabhisaMvandhaH-ihAnantarAdhyayane savAyAbhyantarasya granthasya parityAgo | vidheya ityabhihitaM, granthaparityAgAcAyatacAritro bhavati sAdhuH tato yAhagasau yathA ca saMpUrNAmAyatacAritratA pratipadyate tadane-18 nAdhyayanena pratipAdyate, tadanena saMbandhenAyAtasyAsyAdhyayanakha cakhAryanuyogadvArANyupakramAdIni bhavanti, tatropakramAntargato'rdhAdhi-18 kAro'yaM, tadyathA-AyatacAritreNa sAdhunA bhAvyaM / nAmaniSpane tu nikSepe AdAnIyamiti nAma, mokSArdhinA'zeSakarmakSayAdha yajjJAnAdikamAdIyate tadatra pratipAdyata itihakhA AdAnIyamiti nAma saMvRttaM / paryAyadvAreNa ca pratipAditaM sugrahaM bhavatItyata | |AdAnazabdasa tatpayoyasya ca grahaNazabdasa nikSepaM kartukAmo niyuktikadAha--- AdANe gahaNami ya Nikkhevo hoti doNhavi caukko / egahu~ nANaTuM ca hoja pagayaM tu AdANe // 132 // jaM paDhamassaMtimae bitiyassa u taM haveja Adimi / eteNAdANijaM eso anno'vi pnjaao|| 133 // |NAmAdI ThavaNAdI davAdI ceva hoti bhaavaadii| davvAdI puNa dabvassa jo sabhAvo sapa ThANe // 134 // S AgamaNoAgamao bhAvAdI taM buhA uvadisaMtI / NoAgamao bhAvo paMcaviho hoi NAyaco // 135 // Agamao puNa AdI gaNipiDagaM hoi bArasaMgaM tu / gaMdhasilogo padapAdaakkharAiMca tatvAdI // 136 / / 252 // muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: atra paJcadazama adhyayanaM "AdAnIya/jamatIya ArabdhaM, tasya pUrva-adhyayanena saha abhisaMbaMdha:, 'AdAna' zabdasya nikSepA: ~508~ Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||27|| dIpa anukrama [606] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [15], uddezaka [-] mUlaM [27...], niryukti: [136] Education intimational - athavA 'jamatIya'ti asyAdhyayanasya nAma, tathAdAnapadena, AdAvAdIyate ityAdAnaM, taba grahaNamityucyate, tata AdAnagrahaNayonikSepArthaM nirmuktikRdAha - 'AdANe' ityAdi, AdIyate kAryArthinA tadityAdAnaM karmaNi lyuT pratyayaH, karaNe vA, AdIyate gRhyate svIkriyate vivakSitamanenetikRtvA, AdAnaM ca paryAyato grahaNamityucyate, tata AdAnagrahaNayoniMkSepo ( pe) bhavati dvau catuSkau, tadyathAnAmAdAnaM sthApanAdAnaM dravyAdAnaM bhAvAdAnaM ca tatra nAmasthApane kSuNNe, dravyAdAnaM vittaM yasAlaukikaiH parityaktAnyakartavyairmahatA lezena tadAdIyate, tena vA'paraM dvipadacatuSpadAdikamAdIyata itikRtvA, bhAvAdAnaM tu dvidhA - prazastamaprazastaM ca, tatrAprazastaM krodhAdyudayo mithyAvAciratyAdikaM vA prazastaM tUttarottaraguNazreNyA vizuddhAdhyavasAyakaNDakopAdAnaM samyagjJAnA|dikaM vetyetadarthapratipAdana parametadeva vA'dhyayanaM draSTavyamiti, evaM grahaNe'pi nAmAdikazcaturdhA nikSepo draSTavyaH, bhAvArtho'pyAdAnapa| dasyeva draSTavyaH, tatparyAyasAdasyeti / etaca grahaNaM naigamasaMgrahavyavahArarjumutrArthanayAbhiprAyeNAdAnapadena sahAlocyamAnaM zakendrAdi| vadekArtham - abhinnArtha bhavet, zabdasamabhiruddhetthaMbhUtazabdanayAbhiprAyeNa ca nAnArthaM bhavet / iha tu 'prakRtaM' prastAva 'AdAne' AdAnaviSaye yata AdAnapadamAzrityAsyAbhidhAnamakAri, AdAnIyaM vA jJAnAdikamAzritya nAma kRtamiti // AdAnIyAbhidhAna| syAnyathA vA pravRttinimittamAha-yat padaM prathama zlokasya tadardhasya ca ante - paryante tadeva padaM zabdato'rthata ubhayatazca dvitIya zloka| syAdau tadarthasya vAdI bhavati etena prakAreNa - AdyantapadasadRzakhenAdAnIyaM bhavati, eSa AdAnIyAbhidhAnapravRtteH 'paryAyaH' | abhiprAyaH anyo vA viziSTajJAnAdi AdAnIyopAdAnAditi / kecittu punarasyAdhyayanasthAntAdipadayoH saMkalanAtsaMkaliketi nAma 1] karmakaraNayodAt yadvA dhAtubhedenArthabhedAt sAmAnyaM grahaNaM AdAvAdAnAdAdAnamiti vA bhedaH / For Full Crestwest muni dIparatnasAgareNa saMkalita ..... AgamasUtra [02], aMga sUtra- [ 02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH 'AdAna' zabdasya arthaH evaM bhedA:, ~509~ www.janbrary.org Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [15], uddezaka [-], mUlaM [27...], niyukti: [136] (02) sUtrakRtAGgaM zIlAkA- prata sUtrAMka ||27|| // 253 // aNtlaa peNcaaN kurvate, tasyA api nAmAdikazcaturdhA nikSepo vidheyaH, tatrApi dravyasaMkalikA nigaDAdau bhAvasaMkalanA tUtarottaraviziSTAdhyavasAya- 15AdAsaMkalanam , idameva vA'dhyayanam , AghantapadayoH saMkalanAditi / yeSAmAdAnapadenAbhidhAnaM tanmatenAdI yatpadaM tadAdAnapadamA nIyAdhya | ata AdenikSepaM kartukAma Aha-AdernAmAdikazcaturdhA nikSepaH, nAmasthApane sugamatAdanAtya nyAdi darzayati-dravyAdiH | punaH 'dravyasya paramANvAdeyaH 'khabhAvaH' pariNativizeSaH 'khake thAne' khakIye poye prathamam-Adau bhavati sa dravyAdiH, dravyasya dadhyAdeyaM AdhaH pariNativizeSaH kSIrasya vinAzakAlasamakAlInaH, evamanyasyApi paramANvAdevyasya yo yaH pariNativizeSaH pratha-12 mamutpadyate sa sarvo'pi dravyAdirbhavati / nanu ca kathaM kSIravinAzasamaya eva dadhyutpAdaH, tathAhi-utpAdavinAzau bhAvAbhAvarUpau vastudharmoM vartete, na ca dharmo dharmiNamantareNa bhavitumarhati, ata ekaminneva kSaNe taddharmiNodadhikSIrayoH sattA'vApnoti, etacca / dRSTeSTabAdhitamiti, naiSa doSaH, yasya hi vAdinaH kSaNamAtra vastu tasyAyaM doSo, yasya tu pUrvocarakSaNAnugatamanvayi dravyamasti / | tasyAyaM doSa eva na bhavati, tathAhi-tatpariNAmidravyamekasinneva kSaNe ekena khabhAvanotpadyate pareNa vinazyati, anantadharmAtma| kasAbastuna iti yatkicidetat / tadevaM dravyaya vivakSitapariNAmena pariNamato ya AdhaH samayaH sa dravyAdiriti sthita, dravyasya prAdhAnyena vivakSitalAditi // sAmprataM bhAvAdimadhikRtyAha-bhAvaH antaHkaraNasya pariNativizeSastaM 'buddhAH' tIrthakaragaNadharAdayo 'vyapadizanti' pratipAdayanti, tadyathA-Agamato noAgamatazca, tatra noAgamataH pradhAnapuruSArthatayA cintyamAnakhAt 'paJcavi-18 // 25 // dhaH paJcaprakAro bhavati, tadyathA-prANAtipAtaviramaNAdInAM paJcAnAmapi mahAvatAnAmAghaH pratipanisamaya iti, tathA 'Agama-18 o ityAdi, AgamamAzritya punarAdirevaM draSTavyaH, tadyathA-yadetadgaNina:-AcAryasya piTaka-savekhamAdhAro vA tahAdazAGgaM bhava dIpa anukrama [606] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: 'saMkalikA' zabdasya nAmAdi nikSepAH, Adi padasya nikSepA: ~510~ Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [15], uddezaka [-], mUlaM [1], niyukti: [136] (02) prata ceaesereeroeserved sUtrAMka ||1|| ti, tuzabdAdanyadapyupAGgAdikaM draSTavyaM, tasya ca pravacanasyAdibhUto yo granthastasyApyAdyaH zlokastatrApyAdyaM padaM tasyApi prathamama kSaram , evaM vidho bahuprakAro bhAvAdidraSTavya iti / tatra sarvasyApi pravacanastha sAmAyikamAdistasthApi karomIti padaM tasyApi K kakAro, dvAdazAnAM khaGgAnAmAcArAGgamAdistasyApi zakhaparijJAdhyayanamaskhApi ca jIvoddezakastasyApi 'surya'ti padaM tasthApi su kAra iti, asya ca prakRtAGgasya samayAdhyayanamAdistasyApi Adhuddezaka zlokapAdapadavarNAdiSTavya iti / gato nAmaniSpano nikSepaH, tadanantaramaskhalitAdiguNopetaM sUtramucArayitavyaM, tabedam jamatItaM paDupannaM, AgamissaM ca NAyao / savaM mannati taM tAI, dasaNAvaraNaMtae // 1 // aMtae vitigicchAe, se jANati aNelisaM / aNelisassa akkhAyA, Na se hoi tahiM tahiM // 2 // tahiM tahiM suyakkhAyaM, se ya sacce suAhie / sayA saJceNa saMpanne, mittiM bhUehi kappae // 3 // bhUehiM na virujjhejA, esa dhamme busImao / busimaM jagaM parinnAya, assi jIvitabhAvaNA // 4 // assa cAnantarasUtreNa saMbandho vaktavyaH, sa cAya, tadyathA-AdeyavAkyaH kuzalo vyakto'rhati tathoktaM samAdhi bhApituM, yazca 8 yadatItaM pratyutpannamAgAmi ca sarvamavagacchati sa eva bhASitumarhati nAnya iti / paramparasUtrasaMbandhastu ya evAtItAnAgatavartamAnakAlatrayavedI sa evAzeSavandhanAnAM parijJAtA troTathitA vetyetadudhyetetyAdikA saMbandho'parasUtrairapi svabuvA laganIya iti / tadevaM pratipAditasaMvandhasyAsya sUtrasa vyAkhyA prastUyate--yakkimapi dravyajAtamatItaM yacca pratyutpanaM yaccAnAmatam-eNyatkAlabhAvi Secenectioescenesesesents dIpa anukrama [607] 978292 muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: mUla-sUtrasya Arambha:, ~511~ Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [15], uddezaka [-], mUlaM [4], niyukti: [136] (02) seR mUtrakRtAGgaM prata sUtrAMka ||4|| 18| tasyAsau sarvasyApi yathAvasthitasvarUpanirUpaNato 'nAyakaH' praNetA, yathAvasthitavastukharUpapraNetasaM ca parijJAne sati bhavatyatastadu 15AdAzIlAkA padizyate-'sarvam atItAnAgatavartamAnakAlatrayabhAvato dravyAdicatuSkasvarUpato dravyaparyAyanirUpaNatazca manute-asI jAnAti nIyAdhya0 cAyi. samyaka paricchinatti tatsarvamavabudhyate, jAnAnA viziSTopadezadAnena saMsArottAraNataH sarvaprANinAM trAyasI-trANakaraNazIlA, ciyutaM yadivA-'ayavayaSayamayacayatayaNaya gatA' vityasya dhAtorghaJpratyayaH, tayana tAyaH sa viyate yasyAsI tAyI, 'sarve gatyarthA | jJAnAthoM' itikakhA sAmAnyakha paricchedako, manute ityanena vizeSasya, tadanena sarvajJaH sarvadazI cetyuktaM bhavati, na ca kaarnnmnt||25|| reNa kArya bhavatItyata idamapadizyate-darzanAvaraNIyasya karmaNo'ntakaH, madhyagrahaNe (na)tu ghAticatuSTayasthAntakRd draSTavya iti / / 1 / / yatra ghAticatuSTayAntakasa IDagbhavatItyAha-vicikitsA-cittavipnutiH saMzayajJAnaM tasyAsI tadAvaraNakSayAdantakRt saMzaya viparyayamithyAjJAnAnAmaviparItArthaparicchedAdante vartate, idamuktaM bhavati-vatra darzanAvaraNakSayapratipAdanAt jJAnAd bhinnaM darzanamityuktaM 81 bhavati, tatazca yeSAmekameva sarvajJasya jJAna vastugatayoH sAmAnyavizeSayoracintyazakyupetakhAparicchedakamityeSo'bhyupagamaH so'nena pRthagAvaraNakSayapratipAdanena nirasto bhavatIti, yazca ghAtikarmAntakRdatikAntasaMzayAdijJAnaH saH 'anIdRzam' ananyasadRzaM 8 jAnIte na tattulyo vastugatasAmAnyavizeSAMzaparicchedaka ubhayarUpeNaiva vijJAnena vidyata iti, idamukta bhavati-na tajjJAnamita-|| rajanajJAnatulyam , ato yaduktaM mImAMsakai:--sarvajJasya sarvapadArthaparicchedakakhe'bhyupagamyamAne sarvadA sprshruuprsgndhvrnnshbdpricche-IM||254|| dAdanabhimatadravyarasAsvAdanamapi prApnoti, tadanena vyudataM draSTavyaM, yadapyucyate-sAmAnyena sarvatrasadbhAve'pi zeSahetorabhAvAdahe-10 tyeva saMpratyayo nopapadyate, tathA coktam-"aha(ruha)n yadi sarvajJo, buddho netyatra kA pramA? / athobhAvapi sapezI, matabhedastayoH18 dIpa anukrama [610] JAMERatinintimational muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: ~512~ Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [15], uddezaka [-], mUlaM [4], niyukti: [136] (02) prata sUtrAMka 255-1 ||4|| katham // 1 // " ityAdi, etatparihArArthamAha-'anIdRzasya ananyasazasya yaH paricchedaka AkhyAtA ca nAsau 'tatra tatra' darzane cauddhAdike bhavati, teSAM dravyaparyAyayoranabhyupagamAditi, tathAhi-zAkyamuniH sarva kSaNikamicchan paryAyAnebecchati na dravya, dravyamantareNa ca nirSIjalAt paryAyANAmapyabhAvaH prAmotyataH paryAyAnicchatA'vazyamakAmenApi tadAdhArabhUtaM pariNAmi dravyameSTavyaM, tadanabhyupagamAca nAsI sarvajJa iti, tathA apratyutAnutpanna sthiraikakhabhAvasya dravyasvakasvAbhyupagamAdadhyakSAdhyavasIya-18 mAnAnAmarthakriyAsamarthAnAM paryAyANAmanabhyupagamAbhiSparyAyasya dravyasthApyabhAvAtkapilo'pi na sarpajJa iti, tathA kSIrodakavadabhi-18 trayodravyaparyAyayorbhadenAbhyupagamAdulUkasyApi na sarvajJakham / asarvajJavAJca tIrthAntarIyANAM madhye na kazcidapyanIdazasya ananyasa| dRzasvArthasya dravyaparyAyobhayarUpasyAkhyAtA bhavatItyahanevAtItAnAgatavartamAnatrikAlavartino'rthasya khAkhyAteti na tatra tatreti sthi-18 | tam // 2 // sAmpratametadeva kutIthikAnAmasarvajJasamarhataca sarvajJavaM yathA bhavati tathA sopapattikai darzayitumAha-tatra tatreti bIpsApadaM yavattenAhatA jIvAjIvAdikaM padArthajAtaM tathA mithyAlAviratipramAdakavAyayogA bandhahetava itikalA saMsArakAraNalena | tathA sambagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArga iti mokSAGgatayetyetatsarva pUrvottarAvirodhitayA yuktibhirupapannatayA ca muSThAkhyAtaMkhAkhyAtaM, tIthikavacanaM tu 'na hiMsyAdbhUtAnIti bhaNisA tadupamardakArambhAbhyanujJAnAtpUrvottaravirodhitayA tatra tatra cintyamAnaM niyuktikatvAnna vAkhyAtaM bhavati, sa cAviruddhArthavAkhyAtA rAgadveSamohAnAmanRtakAraNAnAmasaMbhavAt sanyo hitasAca satyaH 'khAkhyAtaH' tatsvarUpaviddhiH pratipAditaH / rAgAdayo dhanRtakAraNaM te ca tasya na santi ataH kAraNAbhAvAtkAryAbhAva iti| kasA taddhaco bhUtArthapratipAdaka, tathA coktam-'vItarAgA hi sarvajJA, mithyA na buvate bacaH / yasmAttasmAdacasteSAM, dIpa anukrama [610] 9020 wwwsaneiorary.org muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: ~513~ Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka // 4 // dIpa anukrama [610] sUtrakRtA zIlAGkAcAyatiyutaM // 255 // "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [15], uddezaka [-], mUlaM [4], niryukti: [136] tathyaM bhUtArthadarzanam // 1 // " nanu ca sarvajJalamantareNApi heyopAdeyamAtraparijJAnAdapi satyatA bhavatyeva tathA coktam- "sarva pazyatu vA mA vA tatvamiSTaM tu pazyatu / kITasaMkhyAparijJAnaM tasya naH kopayujyate ? // 1 // ityAzaGkayAha- 'sadA' sarvakAlaM 'satyena' avitathabhASaNatvena saMpanno'sau' avitathabhASaNataM ca sarvajJave sati bhavati, nAnyathA, tathAhi -- kITasaMkhyAparijJAnAsaMbhave sarvatrAparijJAnamAzaGkayaMta, tathA coktam- "sadRze bAdhAsaMbhave talakSaNameva dUSitaM syAd" iti sarvatrAnAzvAsaH, tasmAtsarvajJasaM tasya bhagavata eSTavyam, anyathA tadvacasaH sadA satyatA na syAt satyo vA saMyamaH santaH prANinastebhyo hitavAda atastena tapaH pradhAnena saMyamena bhUtArthahitakAriNA 'sadA' sarvakAlaM 'saMpanno' yuktaH, etadguNasaMpannavAso 'bhUteSu' jantuSu 'maitrI' tadrakSaNaparatayA bhUtadayAM 'kalpayet kuryAt, idamuktaM bhavati - paramArthataH sa sarvajJastasvadarzitayA yo bhUteSu maitrIM kalpayet tathA coktam- [ "mAtRvatparadArANi paradravyANi loSTavat / ] AtmavatsarvabhUtAni yaH pazyati sa pazyati // 1 // // 3 // yathA & bhUteSu maitrI saMpUrNabhAvamanubhavati tathA darzayitumAha- 'bhUtaiH' sthAvarajaGgamaiH saha 'virodhaM na kuryAt tadupaghAtakAriNamArambhaM tadvirodhakAraNaM dUrataH parivarjayedityarthaH sa 'eSaH' anantarokto bhUtAvirodhakArI 'dharmaH' khabhAvaH puNyAkhyo vA 'busImao'ti tIrthakRto'yaM satsaMyamavato veti / tathA satsaMyamavAn sAdhustIrthakadvA 'jagat' carAcarabhUtagrAmAkhyaM kevalAlokena sarvajJapraNItAgamaparijJAnena vA 'parijJAya' samyagavabudhya 'asmin' jagati maunIndre vA dharme bhAvanAH paJcaviMzatirUpA dvAdazaprakArA vA yA [1] tathA bhUtArtha0 0 2 nAsti kacidapi Adarza muni dIparatnasAgareNa saMkalita ......AgamasUtra -[ 02 ], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH ~514~ 15 AdAnIyAdhya0 // 255 // Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [15], uddezaka [-], mUlaM [4], niyukti: [136] (02) prata sUtrAMka ||4|| ecedesesesesesesesese abhimatAstA 'jIvitabhAvanA' jIvasamAdhAnakAriNIH satsaMyamAnatayA mokSakAriNI vayediti // 4 // sadbhAvanAbhAvitasya yadbhavati taddarzayitumAha bhAvaNAjogasuddhappA, jale NAvA va AhiyA / nAvA va tIrasaMpannA, sabadukkhA tiuddai // 5 // tiuddaI u medhAvI, jANaM logaMsi pAvagaM / tuTUMti pAvakammANi, navaM kmmmkuvo||6|| akubao Na Natthi, kammaM nAma vijANai / vinnAya se mahAvIre, jeNa jAI Na mijaI // 7 // 'Na mijaI mahAvIre, jassa natthi purekaDaM / vAuca jAlamaceti, piyA logaMsi ithio // 8 // bhAvanAbhiryogaH-samyakpraNidhAnalakSaNo bhAvanAyogastena zuddha AtmA-antarAtmA yakha sa tathA, sa ca bhAvanAyogazuddhAtmA | san parityaktasaMsArakhabhAvo nauriva jaloparyavatiSThate saMsArodanvata iti, nauriva-yathA jale'nimajjanakhena prakhyAtA evamasAvapi saMsArodanvati na nimajatIti / yathA cAso niyomakAdhiSThitA'nukUlavAteritA samastadvandvApagamAttIramAskandatyevamAyatacAritravAn jIvapotaH sadAgamakarNadhArAdhiSThitastapomArutavazAtsarvaduHkhAtmakAtsaMsArAta 'yuTyati' apagacchati mokSAkhyaM tIraM sarvadvandro-18 paramarUpamavApnotIti // 5 // apica-sa hi bhAvanAyogazuddhAtmA nauriva jale saMsAre parivartamAnakhibhyo-manovAkAyebhyo'zubhebhyamuTayati, yadivA atIca sarvavandhanebhyakhuTyati-mucyate atitruTyati-saMsArAdativartate 'medhAvI' maryAdAvyavasthitaH sadasadvivekI vA'smin 'loke' caturdazarajjvAtmake bhUtagrAmaloke vA yatkimapi 'pApaka' karma sAvadyAnuSThAnarUpaM tatkArya vA aSTaprakAra 2ceneceseoesceneraemesesesedera 256/1 dIpa anukrama [610] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: ~515~ Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka |||| dIpa anukrama [614] sUtrakRtAGga zIlAGkA cAyayaciyutaM // 256 // "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [15], uddezaka [-], mUlaM [8], niryukti: [136] - karma tat jJaparijJayA jAnan pratyAkhyAnaparijJayA ca tadupAdAnaM pariharan tatavyati, tasyaivaM lokaM karma vA jAnato navAni karmAvyakurvato niruddhAzravadvArasya vikRSTatapazcaraNavataH pUrvasaMcitAni karmANi truyyanti nivartante vA navaM ca karmakurvato'zeSakarmakSayo bhavatIti // 6 // keSAJcitsatyAmapi karmakSayAnantaraM mokSAvAsI [tathApi] khatIrthanikAradarzanataH punarapi saMsArAbhigamanaM bhavatI (tI) damAzaGkayAha-tasyAzeSakriyArahitasya yogapratyayAbhAvAtkimapyakurvato'pi 'nava' pratyayaM karma jJAnAvaraNIyAdikaM 'nAsti' na bhavati, kAraNAbhAvAtkAryAbhAva itikRlA, karmAbhAve ca kutaH saMsArAbhigamanaM 1, karmakAryavAtsaMsArasya tasya coparatAzeSadvandvasya khaparakalpanA'bhAvAdrAgadveparahitatayA khadarzana nikArAbhinivezo'pi na bhavatyeva sa caitaguNopetaH karmASTaprakAramapi kAraNatastadvipAkatatha jAnAti, namanaM nAma karmanirjaraNaM taca samyak jAnAti, yadivA karma jAnAti tannAma ca, asya copalakSaNArthatAdbhedAMca prakRtisthityanubhAvapradezarUpAn samyagavabudhyate, saMbhAvanAyAM vA nAmazabdaH, saMbhAvyate cAsya bhagavataH karmaparijJAnaM vijJAya ca karmabandhaM tatsaMvaraNanirjaraNopAyaM cAsau 'mahAvIraH' karmadAraNasahiSNustatkaroti yena kRtenAsin saMsArodare na punarjAyate tadabhAvAcca nApi mriyate, yadivA jAtyA nArako'yaM tiryagyoniko'yamityevaM na mIyate na paricchiyate, anena ca kAraNAbhAvAtsaMsArAbhAvAvirbhAvanena yatkaizviducyate- 'jJAnamapratighaM yasya, vairAgyaM ca jagatpateH / aizvaryaM caiva dharmaztha, sahasiddhaM catuSTayam // 1 // " ityetadapi vyudastaM bhavati, saMsArasvarUpaM vijJAya tadabhAvaH kriyate, na punaH sAMsiddhikaH kazcidanAdisiddho'sti tatpratipAdikAyA yukterasaMbhavAditi / / 7 / / kiM punaH kAraNamasau na jAtyAdinA mIyate ityAzaGkayAha-asau mahAvIraH parityaktAzeSakarmA na jAtyAdinA 'mIyate' paricchidyate, na mriyate vA jAtijarAmaraNarogazokairvA saMsAracakravAle paryaTan na mriyate na pUrvate, muni dIparatnasAgareNa saMkalita ..... AgamasUtra -[02 ], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH ~516~ 15 AdAnIyAdhya0 / / 256 // Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [15], uddezaka [-], mUlaM [8], niyukti: [136] (02) prata sUtrAMka ||8|| kimiti?, yatastasyaiva jAtyAdikaM bhavati yasya 'puraskR(rAkRtaM' janmazatopAnaM karma vidyate, yasya tu bhagavato mahAvIrasya niruddhAavadvArasya 'nAsti' na vidyate puraska(rAkRtaM, puraskR(rAka)takarmopAdAnAbhAvAca na tasya jAtijarAmaraNabharaNaM saMbhAvyate, tadAzravadvAranirodhAd, AzravANAM ca pradhAnaH strIprasaGgattamadhikRtyAha-vAyuryathA satatagatirapratiskhalitatayA 'agnijvAlA dahanAtmikAmapyatyeti-atikrAmati parAbhavati, na tayA parAbhUyate, evaM 'loke' manuSyaloke hAvabhAvapradhAnakhAt 'priyA'dayitAstapriyalAca duratikramaNIyAstA atyeti-atikrAmati na tAbhirjIyate, tatsvarUpAvagamAt tajjayavipAkudarzanAceti, tathA coktam-"mitena bhAvena madena lajjayA, parAmukhairadhakaTAkSavIkSitaH / vacobhirIyAkalahena lIlayA, samastabhovaiH khalu bandhanaM striyaH // 1 // tathAkhINAM kRte prAtyugakha bhedaH, saMvandhibhede khiya eva mUlam / aprAptakAmA bahavo narendrA, nArIbhirutsAditarAjavaMzAH // 2 // " ityevaM tarakharUpaM parijJAya tajayaM vidhatte, netAmirjIyata iti sthitam / atha kiM punaH kAraNa strIprasaGgAzravadvAreNa zepAzravadvAropalakSaNaM | kriyate na prANAtipAtAdineti ?, atrocyate, keSAJciddarzaninAmaGganopabhoga AzravadvArameva na bhavati, tathA cocuH-"na mAMsabhakSaNe dopo, na maye na ca maithune / pravRttireSA bhUtAnAM, nivRttistu mahAphalA / / 1 // " ityAdi, tanmatabyudAsArthamevamupanyasta miti, yadivA madhyamatIkRtAM catuyoma eva dhame, iha tu paJcayAmo dharma ityasAthasAvibhAvanAyAnenopalakSaNamakAri, athavA parANi vratAni sApavAdAni idaM tu nirapavAda milyasthArthasya prakaTanAyaivamakAri, athavA sarvANyapi batAni tulyAni, ekakhaNDane sarva virAghanamitikakhA yena kenacinirdezo na dopAyeti / / 8 / / adhunA strIprasanAthavanirodhaphalamAvirbhAvayatrAha 1khIvazatAphalaspa narakAdeH darzanAt yadvA zrIyAM vayavartI na bhavatIti prAmukataM, asaMbhami cena, tatkharUpetyAdi, anarthakArisAvagamAya viratiH, tatra pramANe kAgajapalabhyaphaladarzanam jayopAyastha bhogajanyadAruNavipAkassa bahAnAhA / 2samantapArza prk| 257/1 dIpa anukrama [614] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: ~517~ Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||9|| dIpa anukrama [615] sUtrakRtAGga zIlAGkAcAryayatiyutaM // 257 // seeeee "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [15], uddezaka [-], mUlaM [9], niryukti: [136] Education intimational - ithio jeNa sevaMti, AimokkhA hu te jaNA / te jaNA vaMdhaNummukkA, nAvakakhaMti jIviyaM // 9 // jIvitaM pio kiccA, aMtaM pArvati kammuNaM / kammuNA saMmuhIbhRtA, je maggamaNusAsaI // 10 // asAsaNaM puDho pANI, vasumaM prayaNAsu ( sa ) te / aNAsae jate daMte, daDhe ArayamehuNe // 11 // NIvAre va Na lIejA, chinnasoe aNAvile / aNAile sayA daMte, saMdhiM patte aNelisaM // 12 // ye mahAsattvAH kaTuvipAko'yaM strIprasaGga ityevamavadhAraNa [ta] yA striyaH sugatimArgArgalAH saMsAravIthIbhUtAH sarvAvinayarAjadhAnyaH kapaTajAlazatAkulA mahAmohanazaktayo 'na sevante' na tatprasaGgamabhilapanti ta evaMbhUtA janA itarajanAtItAH sAdhava AdIprathamaM mokSa :- azeSadvandvoparamarUpo yeSAM te AdimokSAH, huravadhAraNe, AdimokSA evaM te'vagantavyAH, idamuktaM bhavati -- sarvAvinayAspada bhUtaH strIprasaGgo yaiH parityaktasta evAdimokSAH - pradhAnabhUtamokSAkhyapuruSArthodyatAH, Adizabdasya pradhAnavAcikhAt, na kevalamudyatAste janAH strIpAzabandhanonmuktatayA'zeSakarmabandhanonmuktAH santo 'nAvakAnti' nAbhilapanti asaMyamajIvitam aparamapi parigrahAdikaM nAbhilaSante yadivA parityaktaviSayecchAH sadanuSThAnaparAyaNA mokSakatAnA 'jIvitaM' dIrghakAlajIvitaM | nAbhikAGkSantIti // 9 // kiMcAnyat- 'jIvitam' asaMyamajIvitaM 'pRSThataH kRtvA' anAratya prANadhAraNalakSaNaM vA jIvitamanAdRtya sadanuSThAnaparAyaNAH 'karmaNA' jJAnAvaraNAdInAm 'anta' paryavasAnaM prApnuvanti, athavA 'karmaNA' sadanuSThAnena jIvitanirapekSAH saMsArodanyato'ntaM - sarvadvandvoparamarUpaM mokSAkhyamApnuvanti, sarvaduHkhavimokSalakSaNaM mokSamaprAptA api karmaNA vizi For Fans Only muni dIparatnasAgareNa saMkalita...... AgamasUtra -[ 02 ], aMga sUtra- [ 02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH ~518~ 15 AdAnIyAdhya0 / / 257 / / www.ncbrary.org Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||12|| dIpa anukrama [618] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [15], uddezaka [-], mUlaM [12], niryuktiH [136] Education intentional - STAnuSThAnena mokSasya saMmukhIbhUtA ghAti catuSTayakSaya kriyayA utpannadivyajJAnAH zAzvatapadasyAbhimukhIbhUtAH ka evaMbhUtA ityAhaye vipacyamAnatIrthakunnAmakarmANaH samAsAditadivyajJAnA 'mArga' mokSamArga jJAnadarzanacAritrarUpam 'anuzAsanti' saccahitAya prANinAM pratipAdayanti svatathAnutiSThantIti // 10 // anuzAsanaprakAramadhikRtyAha- anuzAsyante sanmArge'vatAryante sadasadvive kataH prANino yena tadanuzAsanaM - dharmadezanayA sanmArgAvatAraNaM tatpRthak pRthak bhavyAbhavyAdiSu prANiSu kSityudakavat svAzayavazAdanekadhA bhavati, yadyapi ca abhavyeSu tadanuzAsanaM na samyak pariNamati tathApi sarvopAyajJasyApi na sarvajJasya doSa:, teSAmeva svabhAvapariNatiriyaM yayA tadvAkyamamRtabhUtamekAntapathyaM samastadvandvopaghAtakAri na yathAvat pariNamati, tathA coktam- "saddharmavIjabapanAnagha kauzalasya, yalokabAndhava / tavApi khilAnyabhUvan / tannAdbhutaM khagakuleSviha tAmaseSu, sUryAzavo madhukarIcaraNAvadAtAH / / 1 / / " kiMbhUto'sAvanuzAsaka ityAha--vasu-dravyaM sa ca mokSaM prati pravRttasya saMyamaH tadvidyate yasyAsau vasumAn pUjanaM de | vAdikRtamazokAdikamAsvAdayati-upabhuGga iti pUjanAsvAdakaH, nanu cAdhAkarmaNo devAdikRtasya samavasaraNAderupabhogAtkathamasau satsaMyamavAnityAzaGkayAha-na vidyate AzayaH pUjAbhiprAyo yasyAsAvanAzayaH, yadivA dravyato vidyamAne'pi samavasaraNAdike bhAvato'nAkhAdako'sau tadgatagArthyAbhAvAt, satyapyupabhoge 'yataH' prayataH satsaMyamavAnevAsAvekAntena saMyamaparAyaNalAt kuto ? yata indriyanoindriyAbhyAM dAntaH, etadguNo'pi kathamityAha-dRDhaH saMyame, Aratam uparatamapagataM maithunaM yasya sa AratamaithunaH- apagatecchAmadanakAmaH, icchAmadana kAmAbhAvAcca saMyame Dho'sau bhavati, AyatacAritratvAcca dAnto'sau bhavati, indriyanoindriyadamAca prayataH, prayatnavaccAJca devAdipUjanAnAsvAdakaH, tadnAkhAdanAca satyapi dravyataH paribhoge satsaMyamavAnevAsAviti // 11 // atha For Parts Only muni dIparatnasAgareNa saMkalita ....AgamasUtra [02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH ~519~ www.incibrary.org Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [15], uddezaka [-], mUlaM [12], niyukti: [136] (02) nIyAdhya prata sUtrAMka ||12|| sUtrakRtAGga 181 kimityasAbuparatamaithuna ityAzaGkayAha-nIcAraH-mUkarAdInAM pazUnAM vadhyasthAnapravezanabhUto bhakSyavizeSastatkalpametanmaithunaM, yathA|8|15A zIlAGkA-2| hi asau pazu/bAreNa pralobhya badhyasthAnamabhinIya nAnAprakArA vedanAH prApyate evamasAvapyasumAn nIvArakalpenAnena strIprasaGgena / cAryAya vazIkRto bahuprakArA yAtanAH prAmoti, ato nIvAraprAyametanmaithunamavagamya sa tasmin jJAtatattvo 'na lIyeta' na svIprasaGgaM kuryAt , siyutaM kiMbhUtaH samityAha-chinnAni-apanItAni srotAMsi-saMsArAvataraNadvArANi yathAviSayamindriyapravartanAni prANAtipAtAdIni // 258 // vA AzravadvArANi yena sa chinnasrotAH, tathA 'anAvilaH' akaluSo rAgadveSAsaMpRktatayA malarahito'nAkulo vA-viSayApravRtteH vasthacetA evaMbhUtathAnAvilo'nAkulo vA 'sadA sarvakAlamindriyanoindriyAbhyAM dAnto bhavati, Igvidhazca karmavivaralakSaNaM bhAvasaMdhim 'anIdRzam' ananyatulyaM prApto bhavatIti / / 12 // kizca aNelisassa kheyanne, Na virujjhijja keNai / maNasA vayasA ceva, kAyasA ceva cakkhumaM // 13 // 18 se hu cakkhU maNussANaM, je kaMkhAe ya aMtae / aMteNa khuro vahatI, cakaM aMteNa loTutI // 14 // aMtANi dhIrA sevaMti, teNa aMtakarA iha / iha mANussae ThANe, dhammamArAhiuM NarA // 15 // | NiTTiyaTTA va devA vA, uttarIe iyaM suyaM / suyaM ca meyamegesi, amaNussesu No tahA // 16 // // 258 // 'anIdRzaH' ananyasadRzaH saMyamo maunIndradharmo vA tasya tasmin vA 'khedajJoM nipuNaH, anIzakhedajJazca kenacitsAdhana birodhaM kurvIta, sarveSu prANiSu maitrI bhAvayedityarthaH, yogatrikakaraNatrikeNeti darzayati-'manasA' antaHkaraNena prazAntamanAH, 0000020280920292929 dIpa anukrama [618] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: ~520~ Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||16|| dIpa anukrama [622] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [15], uddezaka [-], mUlaM [16], niryuktiH [136] Education intimational - tathA 'vAcA' hitamitabhASI tathA kAyena niruddhaduSpraNihitasarvakAyaceSTo dRSTipUtapAdacArI san paramArthatazcakSuSmAna bhavatIti // 13 // apica huravadhAraNe, sa eva prAptakarmavivaronIdRzasya khedajJo bhavyamanuSyANAM cakSuH- sadasatpadArthAvirbhAvanAkSetrabhUto vartate, kiMbhUto'sI ?, yaH 'kAGkSAyA:' bhogecchAyA antako viSayatRSNAyAH paryantavartI / kimantavatIti vivakSitamarthaM sAdhayati ?, sAdhayatyevetyamumartha dRSTAntena sAdhayannAha - 'antena'' paryantena 'kSuro' nApitopakaraNaM tadantena vahati, tathA cakramapi rathAGgamantenaiva mArge pravartate, idamuktaM bhavati yathA kSurAdInAM paryanta evArthakriyAkArI evaM viSayakapAyAtmaka mohanIyAnta evApa sadasaMsArakSayakArIti // 14 // amumevArthamAvirbhAvayannAha - 'antAna' paryantAn viSayakapAya tRSNAyAstatparikarmaNArthamudyAnAdInAmAhArasya vAntaprAntAdIni 'dhIrAH' mahAsacyA viSayasukhaniHspRhAH 'sevante' abhyasyanti, tena cAntaprAntAbhyasanena 'antakarA:' saMsArasya tatkAraNasya vA karmaNaH kSayakAriNo bhavanti, 'ihe' ti manuSyaloke AryakSetre vA, na kevalaM tu eva tIrthaGkarAdayaH andhe'pIha mAnuSyaloke sthAne prAptAH samyagdarzanajJAnacAritrAtmakaM dharmamArAdhya 'narAH' manuSyAH karmabhUmigarbhavyutkrAntijasaMkhyeyavarSAyuSaH santaH sadanuSThAnasAmagrImavApya 'niSThitArthA' uparatasarvadvandvA bhavanti ||15|| idamevAha - 'niSThitArthAH' kRtakRtyA bhavanti kecana pracurakarmatayA satyAmapi samyaktvAdikAyAM sAmayyAM na tadbhava eva mokSamAskandanti apitu saudharmAdyAH paJco(cAnu) caravimAnAvasAnA devA bhavantIti etallokottarIye pravacane zrutam-AgamaH evaMbhUtaH sudharmasvAmI vA jambUkhAminamuddi| zyaivamAha-yathA mayaitalokottarIye bhagavatyarhatyupalabdhaM tadyathA avAptasamyaktvAdisAmagrIkaH sidhyati vaimAniko vA bhavatIti / manuSyagatAvevaitannAnyatreti darzayitumAha- 'suyaM me' ityAdi pazcArddha, taca mayA tIrthakarAntike 'zrutam' avagataM, gaNadhara : svazi For Fans Only muni dIparatnasAgareNa saMkalita ...... AgamasUtra [02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH ~ 521 ~ Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [15], uddezaka [-], mUlaM [16], niyukti: [136] (02) 15AdAnIyAdhya sUtrakRtAGgaM zIlAGkA- cAyIyattiyutaM enese prata sUtrAMka ||16|| // 259 // vyANAmekepAmidamAha-yathA manuSya evAzeSakarmakSayAtsiddhigatibhAgbhavati nAmanuSya iti, etena yacchAkyairabhihitaM, tadyathAdeva evAzeSakarmaprahANaM kRtA mokSabhAgbhavati, tadapArataM bhavati, na dhamanuSyeSu gatitrayavartiSu sacAritrapariNAmAbhAvAdyathA manu-| pyANAM tathA mokSAvAptiriti / / 16 // idameva khanAmagrAhamAha aMtaM karaMti dukkhANaM, ihamegesi AhiyaM / AghAyaM puNa egesiM, dullabhe'yaM samussaeM // 17 // io viddhaMsamANassa, puNo saMbohi dullabhA / dullahAo tahaccAo, je dhammaTuM viyAgare // 18 // je dhammaM suddhamakkhaMti, pddipunnmnnelisN| aNelisassa jaM ThANaM, tassa jammakahA kao? // 19 // kao kayAi medhAvI, uppajaMti thaagyaa| tahAgayA appaDinnA, cakkhU logassaNuttarA // 20 // na bamanuSyA azeSaduHkhAnAmantaM kurvanti, tathAvidhasAmadhyabhAvAt , yathaikeSAM vAdinAmAkhyAtaM, tadyathA-devA evottarottaraM sthAnamAskandanto'zeSalezAhANaM kurvanti, na tatheha-Ahete. pravacane iti / idamanyata punarekeSAM gaNadharAdInAM vaziSyANAM vA gaNadharAdibhirAkhyAtaM, tadyathA-yugasamilAdinyAyAvAptakathazcitkarma vivarAt yo'yaM zarIrasamucchyaH so'kRtadharmopAyairasamadbhirmahAsamudraprabhraSTaralavatpunadulebho bhavati, tathA coktam-"nanu punaridamatidurlabhamagAghasaMsArajaladhivibhraSTam / mAnuSyaM khayotakataDillatA 1 iSTito'badhAraNavirbhavatIvayAnato yojanavakArasya, tathA cAsaMbhavavyavacchedAyaivakAro'tra, aspadhA yuddhasyApi manuSyakhAdanirmokSaprazAH / 2 zarIramena puga| lasaMdhAta vAtsanucchyaH 'ussaya samussae yA' iti vacanAta, samuccaya eva mA vehavAcakaH zarIrazabdastu vizeSaNe / dIpa anukrama [626] // 259 // muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: ~522~ Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [15], uddezaka [-], mUlaM [20], niyukti: [136] (02) prata sUtrAMka ||20|| coedeseseroesesesesesepsese vilasitapratimam // 1 // " ityAdi // 17 // apica-'itaH amuSmAt manuSyabhavAtsaddhamato vA vidhvaMsamAnassAkRtapuNyasya punarasin saMsAre paryaTato 'bodhi: samyagadarzanAvAptiH sudurlabhA uitkRSTataH apArdhapudgalaparAvartakAlene yato bhavati, tathA 'darlabhA' durApA tathAbhUtA-samyagdarzanaprAptiyogyA 'acoM' lezyA'ntaHkaraNapariNatirakRtadharmaNAmiti, yadivA'carcA-manuSyazarIraM tadapya-2 kRtadharmavIjAnAmAryakSetramukulotpattisakalendriyasAmayyAdirUpaM durlabhaM bhavati, jantUnAM ye dharmarUpamartha vyAkurvanti, ye dharmapratipatti-IN yogyA ityarthaH, teSAM tathAbhUtArcA sudurlabhA bhavatIti // 18 // kiJcAnyat-ye mahApuruSA vItarAgAH karatalAmalakavatsakalajagadraSTAraH ta evaMbhUtAH parahitaikaratAH 'zuddham avadAtaM sarvopAdhivizuddha dharmam 'AkhyAnti' pratipAdayanti khataH samAcaranti ca | 'pratipUrNam' AyatacAritrasavAtsaMpUrNa yathAkhyAtacAritrarUpaM vA 'anIdRzam ananyasadRzaM dharmam AkhyAnti anutisstthnti(c)| tadevam 'anIdRzasya' ananyasadRzasya jJAnacAritropetasya yat sthAnaM-sarvadvandvoparamarUpaM tadvAptasya tasya kuto janmakathA?, jAto mRto vetyevaMrUpA kathA khagnAntare'pi tasya karmavIjAbhAvAt kuto vidyata ? iti, tathoktam-'dagdhe bIje yathA'tyantaM, prAdurbhavati nAGkaraH / karmavIje tathA dagdhe, na rohati bhavAGkaraH // 1 // " ityAdi ||19||kiNcaanyt-krmviijaabhaavaat 'kutaH kasA-18 skadAcidapi 'medhAvino' jJAnAtmakAH tathA-apunarAvRttyA gatAstathA gatAH punarasmin saMsAre'zucinigarbhAdhAne samutpadyante ?, na kathaJcitkadAcitkarmopAdAnAbhAvAdutpayanta ityarthaH, tathA 'tathAgatAH' tIrthakadgaNadharAdayo na vidyate pratijJA-nidAnabandhanarUpA yeSAM te'pratijJA-anidAnA nirAzaMsAH sattvahitakaraNoyatA anuttarajJAnasAdanuttarA 'lokasya jantugaNasya sadasadartha1 vAntasamyaktadharmasyaitAvatA'vazyaM sampaklasya punaH prApteH / dIpa anukrama [626] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: ~523~ Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [15], uddezaka [-], mUlaM [21], niyukti: [136] (02) 15AdAnIyAdhya prata sUtrAMka sUtrakRtAGga zIlAGkAcAryAyavR. ciyutaM // 260 // ||21|| nirUpaNakAraNatazcakSurbhUtA hitAhitaprAptiparihAraM kurvantaH sakalalokalocanabhUtAstathAgatAH sarvajJA bhavantIti // 20 // kiJcAnyat aNuttare ya ThANe se, kAsaveNa pavedite / jaM kiccA NivvuDA ege, nidraM pAvaMti paMDiyA // 21 // paMDie vIriyaM lar3e, nigghAyAya pavattagaM / dhuNe puvakaDaM kamma, NavaM vA'vi Na kuvatI // 22 // Na kuvatI mahAvIre, aNupubakaDaM rayaM / rayasA saMmuhIbhUtA, kammaM heccANa jaM mayaM // 23 // jaM mayaM sabasAhaNaM, taM mayaM sallagattaNaM / sAhaittANa taM tinnA, devA vA abhaviMsu te // 24 // abharvisu purA dhI(vI)rA, AgamissAvi suvvatA / dunnibohassa maggassa, aMtaM pAukarA tinne // 25 // ttivemi / iti panarasamaM jaMmaiyaM nAmajjhayaNaM samattaM // (gAthA 643) na vidyate uttaraM-pradhAnaM yasmAdanuttaraM sthAnaM tacca tatsaMyamAkhyaM 'kAzyapena' kAzyapagotreNa zrImanmahAvIravardhamAnakhAminA 'praveditam' AkhyAtaM, tasa cAnuttarasamAvirbhAvayannAha-'yad' anuttaraM saMyamasthAnaM 'eke' mahAsattvAH sadanuSThAyinaH 'kRtvA anupAlya 'nivRtAH' nirvANamanuprAptAH, nirvRtAzca santaH saMsAracakravAlasya 'niSThAM' paryavasAnaM 'paNDitAH' pApADInAH prApnuvanti, tadevaMbhUtaM saMyamasthAnaM kAzyapena praveditaM yadanuSThAyinaH santaH siddhiM prApnuvantIti tAtparyArthaH / / 21 // apica-'paNDi-| taH sadasadvivekajJo 'vIrya' koddalanasamartha satsaMyamavIyaM tapovIrya vA 'labdhvA' avApya, tadeva vIrya vizinaSTi-niHzeSakarmaNo dIpa anukrama [627] SS 260 // JABERatin intimational muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: ~524 ~ Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||25|| dIpa anukrama [630] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [15], uddezaka [-], mUlaM [25], niryuktiH [136] Education national - 'nirghAtAya ' nirjaraNAya pravartakaM paNDitavIrtha, tacca bahubhavazatadurlabhaM kathaJcitkarma vivarAdavApya 'dhunIyAd' apanayet pUrvabhaveSvanekeSu yatkRtam upAtaM karmASTaprakAraM tatpaNDitavIryeNa dhunIyAt 'navaM ca' abhinavaM cAzravanirodhAna karotyasAviti / / 22 / / kiJca - 'mahAvIraH karmavidAraNasahiSNuH sannAnupUrvyeNa midhyAttAviratipramAdakaSAyayogairyatkRtaM rajo'parajantubhistadasau 'na karoti' na vidhatte, yatastatprAktanopAttarajasaivopAdIyate, sa tatprAktanaM karmAvaSTabhya satsaMyamAtsaMmukhIbhUtaH, tadabhimukhIbhUtatha yanmatama prakAraM karma tatsarvaM 'hitvA' tyaktvA mokSasya satsaMyamasya vA sammukhIbhUto'sAviti // 23 // anyakSa- 'jammaya'mityAdi, sarvasAdhUnAM yat 'matam' abhipretaM tadetatsatsaMyamasthAnaM, tadvizinaSTi- zalyaM - pApAnuSThAnaM tajjanitaM vA karma tatkartayati-chinatti yattacchalya kartanaM tatha sadanuSThAnaM uyuktavihAriNaH 'sAdhayitvA' samyagArAdhya bahavaH saMsArakAntAraM tIrNAH, apare tu sarvakarmakSayAbhAvAt devA abhUvan te cAptasamyaktvAH saJcAritriNo vaimAnikatvabhavApuH prApnuvanti prApsyanti ceti // 24 // sarvopasaMhArArthamAha- 'purA' pUrvasannanAdike kAle bahavo 'mahAvIrAH' karmavidAraNasahiSNavaH 'abhUvan' bhUtAH, tathA vartamAne ca kAle karmabhUmI tathAbhUtA bhavanti tathA''gAmini cAnante kAle tathAbhUtAH satsaMyamAnuSThAyino bhaviSyanti, ye kiM kRtavantaH kurvanti kariSyanti cetyAha-yasya durnibodhasya - atIva duSprApasya ( mArgasya ) jJAnadarzana cAritrAkhyasya 'anta' paramakASThAmavApya tasyaica mArgastha 'prAduH' prAkAzyaM tatkaraNazIlAH prAduSkarAH khataH sanmArgAnuSThAyino'nyeSAM ca prAdurbhAvakAH santaH saMsArArNavaM tIrNAstaranti tariSyanti ceti / gato'nugamaH, sAmprataM nayAH, te ca prAgvat draSTavyAH / itiradhyayanaparisamAptau travImIti pUrvavat / / 25 / / iti AdAnIyAkhyaM paJcadazAdhyayanaM samAptam // 1000000 For Fans Only muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra -[02 ], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH atra paJcadazamaM adhyayanaM parisamAptaM ~ 525~ Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||25|| dIpa anukrama [630] sUtrakRtAGga zIlAGkAcArthI ciyutaM // 261 // "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 16 ], uddezaka [-] mUlaM [25...], niryukti: [136] Education intimational - atha SoDazaM zrIgAthAdhyayanaM prArabhyate // uktaM paJcadazamadhyayanaM sAmprataM poDazamArabhyate, asya cAyamabhisaMbandhaH - dahAnantarokteSu paJcadazasvapyadhyayaneSu ye'rthA abhihitA vidhipratiSedhadvAreNa tAn tathaivAcaran sAdhurbhavatItyetadanenAdhyayanenopadizyate, te cAmI arthAH, tadyathA prathamAdhyayane khasamayapa | rasamayaparijJAnena samyaklaguNAvasthito bhavati dvitIyAdhyayane jJAnAdibhiH karmavidAraNahetubhiraSTaprakAraM karma vidArayan sAdhurbhaOM vati tathA tRtIyAdhyayane yathA'nukUlapratikUlopasargAn samyak sahamAnaH sAdhurbhavati caturthe tu strIparapahasya durjayatvAjjayakArI paJcame tu narakavedanAbhyaH samudvijamAnastatprAyogyakarmaNo virataH sansAdhukhamavApnuyAt paSThe tu yathA zrIvIravardhamAnakhAminA karmakSayodyatena caturjJAninA'pi saMyamaM prati prayatnaH kRtastathA'nyenApi chadmathena vidheya iti saptame tu kuzIladoSAn jJAlA tatpari hArodyatena suzIlAvasthitena bhAvyam aSTame tu bAlavIryaparihAreNa paNDitavIryodyatena sadA mokSAbhilASiNA bhAvyaM navame tu yathoktaM kSAntyAdikaM dharmamanucaran saMsArAnmucyata iti dazame tu saMpUrNasamAdhiyuktaH sugatibhAgbhavati ekAdaze tu samyagdarzanajJAnacAritrAkhyaM sanmArga pratipanno'zeSakkezaprahANaM vidhatte dvAdaze tu tIrthikadarzanAni samyagguNadoSavicAraNato vijAnanna teSu zraddhAnaM vidhatte trayodaze tu ziSyaguNadoSavijJaH sadguNeSu vartamAnaH kalyANabhAgbhavati caturdaze tu prazastabhAvagranthabhAvitAtmA visrotasikArahito bhavati paJcadaze tu yathAvadAyatacAritro bhavati bhikSustadupadizyata iti / tadevamanantarokteSu paJcadazastradhyayaneSu For Fans Only muni dIparatnasAgareNa saMkalita.... AgamasUtra [02 ], aMga sUtra [02 ] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH atra SoDazaM adhyayanaM "gAthA" ArabdhaM, pUrvokta sarva adhyayanaiH saha asya adhyayanasya abhisaMbaMdha: ~526~ 129209,93 16161 16 gAthA dhyayanaM. // 261 // www.janbay.org Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [16], uddezaka [-], mUlaM [25...], niyukti: [137] (02) prata sUtrAMka ||25|| actseasestaesesececedesectices yeAH pratipAditAste'tra saMkSepataH pratipAdyanta ityanena saMbandhenAyAtasyAsyAdhyayanasya cakhAyupakramAdInyanuyogadvArANi bhavanti / tatropakramAntargato'rthAdhikAro'nantarameva saMvandhapratipAdanenaivAbhihitaH / nAmaniSpanne ta nikSepe gArthApoDazakamiti nAma / tatra gAthAnikSepArtha niyuktikRdAha NAmaMThavaNAgAhA dabbagAhA ya bhAvagAhA ya / potthagapattagalihiyA sA hoI dabbagAhA u // 137 // hoti puNa bhAvagAhA sAgAruvaogabhAvaNi'phannA / mahurAbhihANajuttA teNaM gAhatti NaM ciMti / / 138 // gAhIkayA va atthA ahava Na sAmuddaeNa chNdennN| eeNa hoti gAhA eso anno'vi pajjAo // 139 // papaNarasasu ajjhayaNesu piMDitatthesu jo avitahatti / piDiyavayaNeNa'tdhaM gaheti tamhA tato gAhA // 140 // solasame ajjhayaNe aNagAraguNANa vaNNaNA bhaNiyA / gAhAsolasaNAmaM ajjhayaNamiNaM vvdisNti||14|| tatra gAthAyA nAmAdikazcaturdhA nikSepaH, tatrApi nAmasthApane kSuNNakhAdanAdRtya dravyagAthAmAha-tatra zarIrabhavyazarIravyati[riktA dravyagAthA patrakapustakAdinyastA, tadyathA-jayati NavaNaliNakuvalayaviyasiyasayavattapattaladalaccho / vIro gaiMdamayamalamulaliyagayavikamo bhagavaM // 1 // athaveyameva gAthASoDazAdhyayanarUpA patrakapustakanyastA dravyagAtheti / bhAvagAthAmadhikRtyAha| bhAvagAthA punariyaM bhavati, tadyathA-yo'sau sAkAropayogaH kSAyopazamikabhAvaniSpano gAthAM prati vyavasthitaH sA bhAvagAthetyu-1 1 gAthaiva SoDazaM gAthASoDaze tadeva gAthASoDazakaM gAvAzyaM SoDayAmadhyayanaM yatra tatathA vaa| 2 jayati navanalinIkuvalayavikasitazatapatrapatraladalAkSaH / | bIro gala-nmadagajendrasulalitagativikamo bhagavAn // 1 // elaeseeeeeeeeeeeee dIpa anukrama [630] Janatarary.om muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: gAthAyA: nAmAdi nikSepAH, ~527~ Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [16], uddezaka [-], mUlaM [25...], niyukti: [141] (02) prata sUtrAMka ||25|| sUtrakatAcya te, samastasyApi ca zrutasya kSAyopatramikabhAve vyavasthitatvAt , tatra cAnAkAropayogasthAsaMbhavAdevamabhidhIyate iti / punarapi 16 gAthAzIlAkA- tAmeva vizinaSTi-madhuraM-zrutipezalamabhidhAnam uccAraNaM yasyAH sA madhurAbhidhAnayuktA, gAthAchandasopanibaddhassa prAkRtasya madhu- dhyayanaM. cAryAMya- rakhAdityabhiprAyaH, gIyate-paThyate madhurAkSarapravRttyA gAyanti vA tAmiti gAthA, yata evamatastena kAraNena gAthAmiti tAM truvte| ttiyutaM paNamiti vAkyAlaGkAre enAM vA gAthAmiti / anyathA vA niruktimadhikRtyAha-'gAdhIkRtAH' piNDIkRtA vikSiptAH santa ekatra mIlitA arthA yasyAM sA gAtheti, athavA sAmudreNa chandasA vA nibaddhA sA gAthetyucyate, taccedaM chanda:-'anivaddhaM ca yalloke, // 2622 // gAtheti tatpaNDitaiH proktam" / 'eSaH anantarokto gAthAzabdasya 'paryoyo niruktaM tAtparyAoM draSTavyaH, tayathA-gIyate'sau gAyanti vA tAmiti gAthIkatA vArthAH sAmudreNa vA chandaseti gAthetyucyate, anyo vA khayamabhyUddha niruktavidhinA vidheya iti / piNDitArthagrAhisamadhikRtyAha-paJcadazakhapyadhyayaneSu anantarokeSu 'piNDitaH' ekIkRto'rtho yeSAM tAni piNDitArthAni teSu | sarveSvapi ya evaM vyavasthito'rthastam 'avitathaM yathAvasthitaM piNDitArthavacanena yasAda granAtyetadadhyayanaM poDaza 'tataH' piNDi-12 | tArthaMgrathanAdgAthetyucyata iti / tatcabhedaparyAyavyAkhya'tikalA tacArthamadhikRtyAha-poDazAdhyayane anagArA:-sAdhavasteSAM 8 | guNAH-dhAntyAdayasteSAmanagAraguNAnAM pazcadazasvapyadhyayaneSvabhihitAnAmihAdhyayane piNDitArthavacanena yatI vaNenAbhihitA uktAto gAthASoDazAbhidhAnamadhyayanamidaM 'vyapadizanti' pratipAdayanti / ukto nAmaniSpanna nikSepaniyuktyanugamaH, tadanantaraM || | // 26 // sUtrasparzikaniyuktyanugamasthAvasaraH, saca sUtre sati bhavati, mUtraM ca sUtrAnugame, asAvappavasaraprApta evAto'skhalitAdiguNopetaM sUtrAnugame sUtramuccAraNIyaM, taccedam dIpa anukrama [630] reeceaesese muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: gAthAyA: nAmAdi nikSepAH, ~528~ Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [16], uddezaka [-], mUlaM [1], niyukti: [141] (02) prata sUtrAMka ||1|| ahAha bhagavaM-evaM se daMte davie vosaTTakAetti vacce mAhaNetti vA 1 samaNetti vA 2 bhivRtti vA 3 NiggaMthetti vA 4 paDiAha-bhaMte ! kahaM nu daMte davie vosaTakAetti vacce mAhaNetti vA samaNetti vA bhikkhUtti vA NiggaMthetti vA? taM nobUhi mhaamunnii!||itivire savapAvakammehiM pijjadosakalaha0 abbhakkhANa pesunna0 paraparivAya0 aratirati0 mAyAmosa micchAdaMsaNasallavirae samie sahie sayA jae No kujhe No mANI mAhaNetti vacce 1 // 'athe' tyayaM zabdovasAnamaGgalArthaH, AdimaGgalaM tu budhyetetyanenAbhihitaM, ata AyantayormaGgalavAtsarvo'pi zrutaskandho maGgalamityetadanenAveditaM bhavati / Anantaye vAjyazabdaH, paJcadazAdhyayanAnantaraM tadarthasaMgrAhIdaM poDazamadhyayanaM prArabhyate / athAnanta-12 ramAha-'bhagavAn utpanadivyajJAnaH sadevamanujAyAM parSadIdaM vakSyamANamAha, tadyathA-evamasau pazcadazAdhyayanoktArthayuktaH sa sAdhudonta indriyanoindriyadamanena dravyabhUto muktigamanayogyakhAt 'dranyaM ca bhavya iti vacanAt rAgadveSakAlikApadravyarahitakhAdvAjAtyasuvarNavat zuddhadravyabhUtastathA vyutsRSTo niSpratikarmazarIratayA kAya:-zarIraM yena sa bhavati vyutsRSTakAyaH, tadevaMbhUtaH san pUrvoktAdhyayanArtheSu vartamAnaH prANinaH sthAvarajaGgamasUkSmavAdarapayoptakAparyAptakamedAbhinAn mA haNatti pravRttiryasyAsI mAhano navabrahmacarya-|| guptigupto brahmacaryadhAraNAdvA brAhmaNa ityanantaroktaguNakadambakayuktaH sAdhuAhanobrAhmaNa [anthAnam 8000] iti vA vAcyaH, tathA serserversececeisentences dIpa anukrama [631-1] JAMERatinintamational S aloneiorary.org muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: mUla-sUtrasya Arambha: ~529~ Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [16], uddezaka [-], mUlaM [1], niyukti: [141] (02) prata sUtrAMka ||1|| sUtrakRtAGgaM zrAmyati-tapasA khiyata itikRtvA zramaNo vAcyo'thavA sama-tulyaM mitrAdiSu mana:-antaHkaraNaM yasya sa samanAH sarvatra vAsIca-18|16 gAthAzIlAGkA ndanakalpa ityarthaH, tathA coktam-'katthi ya si koi so" ityAdi / tadevaM pUrvoktaguNakalitaH zramaNaH san samamanA vA ityevaM 81 cAryAMyattiyutaM vAcyaH sAdhuriti / tathA bhikSaNazIlo bhikSubhinatti vA'STaprakAraM karmeti bhikSuH sa sAdhurdAntAdiguNopeto bhikSuriti vAcyaH / / tathA savAdyAbhyantaragranthAbhAvAbhigranthaH / tadevamanantaroktapaJcadazAdhyayanoktArthAnuSThAyI dAnto dravyabhUto vyutsaSTakAyaca [sa] // 263 // nirgrantha iti vAcya iti / evaM bhagavatokte sati pratyAha tacchiSyaH-bhagavan !-bhadanta ! bhayAnta ! bhavAnta ! iti vA yo'sau dAnto dravyabhUto vyutsRSTakAyaH san brAhmaNaH zramaNo bhikSunigrantha iti vAcyaH tadetaskartha ? yahagavatotaM brAhmaNAdizabdavA-18 |cyakha sAdhoriti, etanna:-asmAkaM 'behi Avedaya 'mahAmune!' yathAvasthitatrikAlavedin // 1 // ityevaM pRSTo bhagavAn brAhma|NAdInAM caturNAmapyabhidhAnAnAM kathazci dAginAnAM yathAkrama pravRttinimittamAha-'iti' evaM pUrvoktAdhyayanArthavRttiH san | 'birato' nivRttaH sarvebhyaH pApakarmabhyaH-sAvadyAnuSThAnarUpebhyaH sa tathA, tathA prema-rAgAbhiSvaGgalakSaNaM dveSa:-aprItilakSaNaH 18 kalaho dvandvAdhikaraNamabhyAkhyAnam asadabhiyogaH paizunyaM (karNejapakha) paraguNAsahanatayA tadoSodghaTTanamitiyAvat parasya parivAdaH kAkA paradoSApAdana aratiH-cittodvegalakSaNA saMyame tathA ratiH viSayAbhiSvako mAyA-paravaJcanA tayA kuTilamatameSAvAda: asadAbhidhAnaM gAmazca bubato bhavati, mithyAdarzanam-atacce tatvAbhinivezastave vA'tantramiti, yathA-Nasthi // 26 // Na Nico Na kuNaha kayaM Na veei patthi NivANaM / Natthi ya mokkhovAo chammicchattassa ThANAI // 1 // ityAdi, etadeva zalyaM 1 nAsti tasA ko'pi dveSaH / 2 nAsti na nillo na karoti na kRtaM vedayati nAsti nirmANa / nAsti ca mokSopAyaH SaNmibhyAlamA sthAnAni // 1 // Receneeeeeaeness dIpa anukrama [631-1] JABERatinintamational muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: ~530~ Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [16], uddezaka [-], mUlaM [1], niyukti: [141] (02) prata sUtrAMka ||1|| zatasiMstato vA virata iti, tathA samyagitaH samitaH IryAsamityAdibhiH paJcabhiH samitibhiH samita ityarthaH, tathA saha hitena paramArthabhUtena bartata iti sahitaH, yadivA sahito-yukto jJAnAdibhiH tathA 'sadA' sarvakAlaM 'yataH' prayataH satsaMyamAnuSThAne, tadanuSThAnamapi na kaSAyainiHsArIkuryAdityAha kasyacidapyapakAriNo'pi na krudhyata--AkruSTaH sanna krodhavazago bhUyAta, nApi mAnI bhaveduSkRSTatapoyukto'pi na gavaM vidadhyAt , tathA coktam- "jaha so'vi nijaramao paDisiddho aTThamANamahaNehiM / avasesa 3 mayavANA parihariyatvA payatteNaM // 1 // " asa copalakSaNArthavAdrAgo'pi mAyAlobhAtmako na vidheya ityAdiguNakalitaH sAdhurmA-| pahana iti niHza vAcya iti // 2 // sAmprataM zramaNazabdaskha pravRttinimittamudbhAvayanmAha---- etthavi samaNe aNissie aNiyANe AdANaM ca ativAyaM ca musAvAyaM ca bahiddhaM ca kohaM ca mANaM ca mAyaM ca lohaM ca pijaM ca dosaM ca icceva jao jao AdANaM appaNo paddosaheU tao tao AdANAto puvaM paDivirate pANAivAyA siAdate davie vosaTTakAe samaNetti vacce 2 // etthavi bhikkhU aNunae viNIe nAmae daMte davie vosaTukAe saMvidhuNIya virU 1 yadi so'pi nirNarAmayaH pratiSiddho'STamAnamayanaiH / avazeSANi madasthAnAni parihata yAni prayalena // 1 // dIpa anukrama [631-1] 02890203029 wwwjanmiorary.org muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: ~531~ Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [16], uddezaka [-], mUlaM [3], niyukti: [141] (02) sUtrakRtAGgaM zIlAkAcAryAya prata ciyuta sUtrAMka / / 264 // ||3|| meroeceaseeseseepercenese varUve parIsahovasagge ajjhappajogasuddhAdANe uvaTTie ThiapyA saMkhAe paradattabhoI bhikkhUtti 16 gAthAbacce 3 // 4AdhyavanaM. atrApyanantarokta viratyAdike guNasamUhe vartamAnaH zramaNo'pi vAcyaH, etadguNayuktenApi bhAvyamityAha-nidhanAdhikyena vA 'zrito' nizritaH na nizrito'nizrita:-kaciccharIrAdAvapyapratibaddhaH, tathAna vidyate nidAnamaskhetyanidAno-nirAkAso'zeSakamakSayArthI saMyamAnuSThAne pravarteta, tathA''dIyate-khIkriyate'STaprakAra karma yena tadAdAnaM-kaSAyAH parigrahaH sAvadhAnuSThAna vA, tathA-SI | 'tipAtanamatipAtA, prANAtipAta ityarthaH, taM ca prANAtipAtaM japarikSayA jJAkhA pratyAkhyAnaparikSayA parihare, evamanyatrApi kriyA yojanIyA / tathA mRSA-alIko vAdo mRpAvAdastaM ca, tathA 'bahiddhaM ti maithunaparigrahI nau ca samyak paritrAya pariharet / uktA mUlaguNAHuttaraguNAnadhikRtyAha-krodham-anItilakSaNaM mAna-stambhAtmakaM mAyAM ca paravaJcanAtmikA lobha-mUcchAkhabhAvaM | tathA prema-abhiSvaGgalakSaNaM tathA dveSaM khaparAtmano dhArUpamityAdikaM saMsArAvataraNamArga mokSAdhvano'padhvaMsaka sampaka parijJAya pariharediti / evamanyasAdapi yato yataH karmApAdAnAd-ihAmutra cAnarthahetorAtmanopAya pazpati prakSepaheca tatastataH prANA tipAtAdikAdanathedaNDAdAdAnAt pUrvameva anAgatamevAtmahitamicchan prativirato bhavet sarvasAdanathahetubhUtAdubhayalokaviru- // 26 // ddhAdvA sAvadhAnuSThAnAnmumukSurviratiM kuryAt / yathaivaMbhUtodAntaH zuddho dravyabhUto niSpratikarmatayA vyutmaSTakAyaH sa zramaNo vAcyaH / / 3 / / | sAmprataM bhikSuzabdasya pracinimittamadhikRtyAha-'anApIti, ye te pUrvamukkAH pApakarmaviratyAdayo mAhanazabdapravRcihetavotrApi dIpa anukrama [632-1] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: ~532~ Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||3|| dIpa anukrama [632-1] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 16 ], uddezaka [-], mUlaM [3], niryuktiH [141] Education intimation - bhikSuzabdasya pravRtinimitte ta evAvagantavyAH, amI cAnye, tadyathA- na unnato'nunnataH, tatra dravyonnataH zarIreNocchritaH bhAvonatasvabhimAnagrahagrastaH, tatpratiSedhAttaponirjarAmadamapi na vidhatte / vinItAtmatayA prazrayavAn yataH, etadevAha - vinayAlaGkRto gurvA dAvAdezadAnodyate'nyadA vA''tmAnaM nAmayatIti nAmakaH sadA gurvAdau praho bhavati, vinayena vA'STaprakAraM karma nAmayati, vaiyAvRzyodyato'zeSaM pApamapanayatItyarthaH / tathA 'dAntaH' indriyanoindriyAbhyAM tathA 'zuddhAtmA' zuddhadravyabhUto niSpatikarmatayA 'vyu|tsRSTakAyaca' parityaktadeha yatkaroti tadarzayati-samyak 'vidhUya' apanIya 'virUparUpAna' nAnArUpAnanukUla pratikUlAn-ucAvacAn dvAviMzatiparISahAn tathA divyAdikAnupasargAdeti, tadvidhUnanaM tu yatteSAM sampaka sahana tairaparAjitatA, parIpa hopasargAzca vidhUyAdhyAtma yogena- supraNihitAntaHkaraNatayA dharmadhyAnena zuddham avadAtamAdAnaM cAritraM yasya sa zuddhAdAno bhavati / tathA samyagutthAnena - saJcAritrodyamenotthitaH tathA sthito - mokSAdhvani vyavasthitaH parISahopasa~gairapyanRSya AtmA yasya sa sthitAtmA, tathA 'saMkhyAya' parijJAyAsAratAM saMsArasya duSprApatAM karmabhUmebAMdheH sudurlabhalaM cAvApya ca sakalAM saMsArottaraNasAmagrIM satsaMyamakaraNodyataH paraiH gRhasthairAtmArthaM nirvartitamAhArajAtaM tairdattaM bhoktuM zIlamasya paradattabhojI, sa evaMguNakalito bhikSuriti vAcyaH // 3 // tathA'trApi guNagaNe vartamAno nirgrantha iti vAcyaH, amI cAnye apadizyante, tadyathA etthavi NiggaMthe ege egaviU buddhe saMchinnasoe susaMjate susamite susAmAie AyavAyapatte viU duhaovi soyapalicchinne No pUyAsakAralAbhaTTI dhammaTTI dhammaviU NiyAgapaDivanne For Fans Only muni dIparatnasAgareNa saMkalita ...... AgamasUtra [02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH ~533~ ww.incibrary.om Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka // 4 // dIpa anukrama [632-2] sUtrakRtA zIlAGkAcAyaciyutaM // 265 // Educator "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [ 16 ], uddezaka [-], mUlaM [4], niryukti: [141] - sami(mayaM care daMte davie vosaTukAe niggaMthetti bacce 4 // se evameva jANaha jamahaM bhayaMtA ro // timi / iti solasamaM gAhAnAmajjhayaNaM samattaM // paDhamo suakkhaMdho samatto // 1 // 'eko' rAgadveSarahitatayA ojAH, yadivA'sin saMsAracakravAle paryaTannasumAn khakRtasukhaduHkhaphalabhAklenaikasyaiva paralokagamanatathA sadaikaka eva bhavati / tatrodyatavihArI dravyato'pyekako bhAvato'pi gacchAntargatastu kAraNiko dravyato bhAgyo bhAvatastvekaka eva bhavati / tathaikamevAtmAnaM paralokagAminaM vecItyekavit, na me kaciduHkhaparitrANakArI sahAyo'stItyeva me kavit, yadicaivaikAntavid - ekAntena viditasaMsArasvabhAvatayA maunIndrameva zAsanaM tathyaM nAnyadityevaM vecItyekAntavit, athabaiko mokSaH saMyamo vA taM vettI24 ti, tathA buddhaH - abagatataccaH samyak chinnAni-apanItAni bhAvasrotAMsi saMvRtatvAtkarmAzrayadvArANi yena sa tathA, suSThu saMyataHkarmavatsaMyatagAtro nirarthakakAyakriyArahitaH susaMyataH, tathA suSThu paJcabhiH samitibhiH samyagitaH prApto jJAnAdikaM mokSamArgamasau |susamitaH, tathA suSThu samabhAvatayA sAmAyika samazatrumitrabhAvo yasya sa susAmAyikaH / tathA''tmanaH- upayogalakSaNasya jIvasthAsaMkhyeyapradezAtmakasya saMkocavikAzabhAjaH khakRtaphalabhujaH pratyekasAdhAraNazarIratayA vyavasthitasya dravyaparyAyatayA nityAnityAdyanantadharmAtmakasya vA vAda AtmavAdastaM prApta AtmavAdaprAptaH samyagyathAvasthitAtmasvatacvavedItyarthaH / tathA 'vidvAna' avagatasarvapa| dArthasvabhAvo na vyatyayena padArthAnavagacchati / tato yat kaizcidabhidhIyate, tadyathA- eka evAtmA sarvapadArthasvabhAvatayA vizvavyApI zyAmAkataNDulamAtro'GguSThaparvaparimANo vetyAdiko sadbhUtAbhyupagamaH parihRto bhavati, tathAvidhAtmasadbhAvapratipAdakasya pramANa For Fans Only muni dIparatnasAgareNa saMkalita ...... AgamasUtra [02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH ~ 534~ 16 gAthASoDazakA dhyayanaM. // 265 // www.org Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [15], uddezaka [-], mUlaM [4], niyukti: [141] (02) prata sUtrAMka ||4|| sAbhAvAdityabhiprAyaH / tathA dvidhA'pI'ti dravyato bhAvatazca, tatra draSyasrotAMsi yathAsvaM viSayeSvindriyapravRttayaH bhAvasrotAMsi tu zabdAdiSvevAnukUlapratikUleSu rAgadveSodbhavAstAnyubhayarUpANyapi srotAMsi saMvRtendriyatayA rAgadveSAbhAvAcca paricchinnAni yena sa paricchinnasrotAH, tathA no pUjAsatkAralAbhArthI kiMtu nirjarApekSI sarvAstapazcaraNAdikAH kriyA vidadhAti, etadeva darzayatidharma:-zrutacAritrAkhyastenArthaH sa eva vArthoM dharmArthaH sa vidyate yasthAsau dhamArthIti, idamuktaM bhavati-na pUjAdyartha kriyAsu pravatete apitu dharmArthIti / kimiti, yato dharma yathAvattatphalAni ca svargAvAptilakSaNAni samyak vetti, dharma ca samyag jAnAno | yatkaroti tadarzayati-niyAgo-mokSamArgaH satsaMyamo vA taM sarvAtmanA bhAvataH pratipannaH niyAgapaDivamotti, tathAvidhazca yatkuryAt ra tadAha-sami(ma)yaM ti samatAM samabhAvarUpAM vAsIcandanakalpAM 'caret satatamanutiSThet / kiMbhUtaH san ?, AhU-dAnto dravyabhUto gyusmaSTakAyana, etadguNasamanvitaH san pUrvoktamAhanazramaNabhikSuzabdAnAM yat pravRttinimittaM tatsamanvitaba nirgrantha iti vAcyaH / / te'pi mAhanAdayaH zabdA nirganthazabdapravRttinimittAvinAbhAvino bhavanti, sarve'pyete bhimanyajanA api kathazcidekArthI | | iti // 5 // sAmpratamupasaMhArAthemAha-sudharmasvAmI jambUkhAmiprabhRtInuddizyedamAha-se' iti tacanmayA kathitamevameva jAnIta | 8| yUyaM, nAnyo madvacasi vikalpo vidheyaH, yasAdaha sarvezAjJayA bravImi / na ca sarvajJA bhagavantaH parahitaikaratA bhyaatraataaro| | rAgadveSamohAnyatarakAraNAbhAvAdanyathA buvate, ato yanmayAditaH prabhRti kathitaM tadevamevAvagacchateti / itiH parisamAptyarthe / bravImIti pUrvavat / ukto'nugamaH, sAmprataM nayAH, te ca naigamAdayaH sapta, naigamakha sAmAnyavizeSAtmakatayA saMgrahavyavahAraprave-18 zAsaMgrahAdayaH SaT, samabhirUDhetthaMbhUtayoH zabdanayapravezAnnaigamasaMgrahavyavahArarjusUtrazabdAH paJca, naigamasyApyantarbhAvAcavAro, dIpa anukrama [632-2] JABERatinintamational wjanmiorary.org muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: ~535~ Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [1.], adhyayana [15], uddezaka [-], mUlaM [4], niyukti: [141] (02) prata sUtrAMka sUtrakRtAGgaM vyavahArasyApi sAmAnyavizeSarUpatayA sAmAnyavizeSAtmanoH saMgraharjusUtrayorantarbhAvAtsaMgraharjusUtrazabdAkhayA, 'te ca dravyAsti 16 gAthAzIlAkA- kaparyAyAstikAntarbhAvADranyAstikaparyAyAstikAbhidhAnI dvau nayau, yadivA sarveSAmeva jJAnakriyayorantarbhAvAt zAnakriyAbhidhAnIpoDa cAya-yaya- dvI, tatrApi zAnanayo zAnameva predhAnamAha, kriyAnayazca kriyAmiti / nayAnAM ca pratyeka mithyASTitAjjJAnakriyayoSa parasparA-1 dhyayana pekSitayA mokSAGgakhAdubhayamatra pradhAna, tacobhayaM satkiyopete sAdhau bhavatIti, tathA coktam---NAyammi gihiyo agihiya-181 // 266 // Remi ceva atthaMmi / jaiyatvameva iti jo uvaeso so nao nAma // 1 // saMvesipi NayANaM bahuvihavattavayaM NisAmettA / taM saba-18 nayavisuddhaM jaM caraNaguNahio sAhU ||2||"ti, samAptaM ca gAthAkhyaM poDazamadhyayanaM, tatsamAptI ca samApta: prathama:12 zrutaskandha iti // [grandhAnam 8106] STATESTATE-ENROTRASTRA-STREETRO-ETMASTRAMRAPA ||iti zrImacchIlAGkAcAryaviracitavivaraNayutaH sUtrakRtAGgIyaH prathamaH shrutskndhH|| ||4|| dIpa anukrama [632-2] 266 // te'pi c| 2 phalasApaka, anyathA prmaannvaakytaapaataat| zAte pahItanyAhItayecavArtha pavitavyameveti ya upadezaH sa bhayo bAma // 1 // 10 // 1| sarveSAmapi nayAnA bahuvidhAM vakanyatAM nizamya tatsarvanayavizuddha vacaraNaguNasthitaH sAdhuH // 1 // JABERatinintamational Swanniorary.org muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: atra SoDazaM adhyayanaM parisamAptaM. prathama zrutaskaMdho'pi samApta: ~536~ Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka dIpa anukrama [ 616 "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ - ], uddezaka [-], mUlaM [-], niryuktiH [142] - Education intimational OM namaH zrIvItarAgAya // atha zrI dvitIye sUtrakRtAMge dvitIyaH zrutaskandhaH / prathamazrutaskandhAnantaraM dvitIyaH samArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH, ihAnantarazrutaskandhe yo'rthaH samAsato'bhihitaH asAvevAnena zrutaskandhena sopapattiko vyAsenAbhidhIyate, ta eva vidhayaH susaMgRhItA bhavanti yeSAM samAsavyAsAbhyAmabhidhAnamiti, yadivA pUrvazrutaskandhokta evArtho'nena dRSTAntadvAreNa sukhAvagamArthaM pratipAdyata ityanena sambandhenAyAtasyAsya zrutaskandhasya sambandhIni sapta mahAdhyayanAni pratipAdyante, mahAnti ca tAnyadhyayanAni, pUrvazrutaskandhAdhyayanebhyo mahatvAdeteSAmiti, tatra mahaccha| bdAdhyayanazabdayo nikSepArtha niryuktikRdAha |NAmaMThavaNAdavie khette kAle taheva bhAve ya / eso khalu mahataMmi niklevo chabbiho hoti // 142 // NAmaMThavaNAdavie khette kAle taheva bhAve ya / eso khalu ajjhayaNe nikkhevo chavviho hoti // 143 // NAmaMThavaNAdavie khette kAle ya gaNaNa saMThANe / bhAve ya aTTame khalu Nikkhevo puMDarIyassa // 144 // jo jIvo bhavio khalubabajjikAmo ya puMDarIyaMmi / so daccapuMDarIo bhAvaMmi vijANao bhaNio // 145 // Forest Use Only muni dIparatnasAgareNa saMkalita...... AgamasUtra -[ 02 ], aMga sUtra- [ 02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH atra dvitIyaH zrutaskaMdhasya ArambhaH prathama evaM dvitIya zrutaskaMdhasya abhisaMbaMdha:, 'mahat evaM adhyayana' zabdayoH nikSepAH ~537~ eststo Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [-], uddezaka [-], mUlaM -], niyukti: [146] (02) eceaesese sUtrakRtA 1pauNDarIkAdhya. puNDarIkanikSepAH prata 2zrutaskandhe zIlAkIyAyAM vRttI // 267 // sUtrAMka - | egabhacie ya baddhAue ya abhimuhiyanAmagoe ya / ete tinnivi desA dabvaMmi ya poMDarIyassa // 146 // tericchiyA maNussA devagaNA ceva hoMti je pavarA / te hoMti puMDarIyA sesA puNa kaMDarIyA u // 147 // | jalayara dhalayara khayarA je pavarA ceva hoMti kaMtA ya / je a sabhAve'NumayA te hoti puMDarIyA u|| 148 // arihaMta cakabaddI cAraNa vijAharA dasArA ya / je anne iDimaMtA te hoMti poMDarIyA u||||149 // bhavaNavaivANamaMtarajotisavemANiyANa devANaM / je tesiM pavarA khalu te hoMti puMDarIyA u // 15 // | kaMsANaM dUsANaM maNimottiyasilapavAlamAdINaM / je a acittA pavarA te hoMti poMDarIyA u||151 / / |jAI khettAI khalu suhANubhAvAI hoti logaMmi / devakurumAdiyAI tAI khettAI pavarAI // 152 // |jIvA bhavadvitIe kAyaThitIe ya hoti je pavarA / te hoMti poDarIyA avasesA kaMDarIyA u / / 153 // gaNaNAe rajU khalu saMThANaM ceva hoMti cauraMsaM / eyAiM poMDarIgAI hoMti sesAI iyarAiM // 154 // odaie upasamie khaie ya tahA khaovasamie a / pariNAmasannivAe je pavarA tevi te ceva // 15 // ahavAvi nANadaMsaNacarittaviNae taheva ajjhappe / je pavarA hoti muNI te pavarA puMDarIyA u // 156 // etthaM puNa ahigAro vaNassatikAyapuMDarIeNaM / bhAvaMmi a samaNeNaM ajjhayaNe puMDarImi // 157 // nAmasthApanAdravyakSetrakAlabhAvAtmako mahati panidho nikSepo bhavati, tatra nAmasthApane sujJAne, dravyamahadAgamato noAgama___ acitta mIsagemuM davyesu je va hoti pavarA u / te hoti pauDarIyA, saisA puNa kaMDarIyA cha // 1 // iti pratyantare'dhikA gAthA // dIpa anukrama esesed | // 267|| wwlanniorary.org muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: 'mahat evaM adhyayana' zabdayo: nikSepA: ~538~ Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [-], niyukti: [157] (02) prata sUtrAMka - eceaeseseeeeeweredesese tazca, Agamato jJAtA tatra cAnupayuktaH, noAgamatastu bazarIrabhavyazarIravyatirikta sacittAcittamizrabhedAvidhA, tatrApi sacicadravyamahat audArikAdikaM zarIraM, tatraudArika yojanasahasraparimANaM matsyazarIraM, vaikriyaM tu yojanazatasahasraparimANaM, taijasakAmaNe tu lokAkAzapramANe, tadetadaudArikavaikriyataijasakAmeNarUpaM caturvidhaM dravyasacittamahad, anittadravyamahata samastalokavyApya-18|| cittamahAskandhaH, mizraM tu tadeva matsyAdizarIraM, kSetramahat lokAlokAkAzaM, kAlamahatsarvAddhA, bhAvamahadaudayikAdibhAvarUpatayA / poDhA, tatraudayiko bhAvaH sarvasaMsAriSu vidyata itikukhA bahAzrayakhAnmahAn bhavati, kAlato'pyasau trividhaH, tadyathA-anAdyapa18 yavasito'bhavyAnAmanAdisaparyavasito bhavyAnAM sAdisaparyavasito nArakAdInAmiti, kSAyikastu kevalajJAnadarzanAtmakaH sAyaparya vasitakhAtkAlato mahAn , kSAyopazamiko'pyAzrayavahusAdanAdyaparyavasitasAca mahAniti, aupazamiko'pi darzanacAritramohanIyAnudayatayA zubhabhAvasena ca mahAn bhavati, pAriNAmikastu samastajIvAjIvAzrayakhAdAzrayamahatvAnmahAniti, sAnnipAtiko'pyAzrayabahukhAdeva mahAniti / uktaM mahad, adhyayanasthApi nAmAdikaM poDhA nikSepaM darzayituM niyuktikRdAha-adhyayanasya nAmAdikA poDhA nikSepaH, sa cAnyatra nyakSeNa pratipAdita iti neha pratanyate, atra ca zrutaskandhe sapta mahAdhyayanAni, tepAmAdhumadhyayanaM pINDarIkAkhyaM, takha copakramAdIni catvAryanuyogadvArANi prarUpaNIyAni, tatropakrama AnupUrvInAmapramANavaktavyatAthAdhikArasamavatAra| bhedAtyoDhA, tatra pUrvAnupUyo prathamamidaM pazcAnupUyoM tu saptamamanAnupUA tu saptagacchagatAyAH zreNyA anyo'nyAbhyAsena dvirUpone 18 sati pazcAzacchatAnyaSTatriMzadadhikAni bhavanti, nAmni tu SaNNAgni, tatrApi dhAyopazamike bhAve, sarvasyApi ca zrutasya kSAyopaza|| mikasAt , pramANacintAyAM jIvaguNapramANe, vaktavyatAyAM sAmAnyena sarveSvadhyayaneSu khasamayavaktavyatA, arthAdhikAraH pauNDarIkopa elaTacessersersesesesesese dIpa anukrama bra wjanmitrary.org muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt' mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: 'mahat evaM adhyayana' zabdayo: nikSepA: ~539~ Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka dIpa anukrama [ sUtrakRtAne 2 zrutaska ndhe zIlAzrIyAyAM vRttI // 268 // "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-] mUlaM [-], niryukti: [157] Education intimatio - mayA svasamayaguNavyavasthApanaM, samavatAre tu yatra yatra samavatarati tatra tatra lezataH samavatAritameveti / upakramAnantaraM nikSepaH, sa ca nAma niSpane nikSepe pauNDarIkamityasyAdhyayanasya nAma, tatrikSepArthaM niryuktikadAha--'nAma' mityAdi, pauNDarIkasya nAma sthApanAdravyakSe| kAlagaNanA saMsthAna bhASAtmako'STadhA nikSepaH, tatra nAmasthApane kSuNNavAdanAdRtya dravyapauNDarIkamabhidhitsurAha - 'jo' ityAdi, yaH | kacitprANadhAraNalakSaNo jIvo bhaviSyatIti bhavyaH, tadeva darzayati- 'utpatitukAmaH' samutpitsustathAvidhakarmodayAt 'pauNDarIkeSu' vetapadyeSu vanaspatikAyavizeSeSvanantarabhave bhAvI sa dravyapauNDarIkaH, khaluzabdo vAkyAlaGkAre, bhAvapauNDarIkaM lAgamataH pauNDarIkapadArtha- 4 | jJastatra copayukta iti / etadeva dravyayauNDarIkaM vizeSataraM darzayitumAha-'ege' tyAdi, ekena bhavena gatenAnantarabhava eva pauNDarI keSUtpatsyate sa ekabhavikaH, tathA tadAsannataraH pauNDarIkeSu baddhAyuSkastato'pyAsa navamo'bhimukhanAmagotro'nantarasamayeSu yaH pauNDarIkeSUtpadyate, ete anantaroktA trayo'pyAdeza vizeSA dravyapauNDarIke'vagantavyA iti, "bhUtasya bhAvino vA bhAvasya hi kAraNaM tu yaloke / tadravyaM tattvajJaiH sacetanAcetanaM kathitam ? // 1 // " iti vacanAt iha ca puNDarIkakaNDarIkayo atrormahArAjaputrayoH sadasadanuSThAnaparAyaNata yA zobhanAzobhanatvamavagamya tadupamayA'nyadapi yacchobhanaM tatpauNDarIkamitarattu kaNDarIkamiti / tatra ca narakavarjAsu tisRSvaSi gatiSu | ye zobhanAH padArthAste pauNDarIkAH zeSAstu kaNDarIkA ityetatpratipAdayannAha - 'tericchiye 'tyAdi kaNThyA, tatra tiryakSu pradhAnasya pauNDa|rIkatvapratipAdanArthamAha-jalacaretyAdi, jalacareSu matsyakarimakarAdayaH sthalacareSu siMhAdayo valavarNarUpAdiguNayuktA uraH parisarpeSu maNiphaNino bhujaparisarpeSu nakulAdayaH khacareSu haMsamayUrAdayaH ityevamanye'pi 'svabhAvena' prakRtyA lokAnumatAste ca pauNDarIkA iva pradhAnA bhavanti / manuSyagatau pradhAnAviSkaraNAyAha- 'arihaMte' tyAdi, sarvAtizAyinIM pUjAmarhantItyarhantaH, te nirupamarUpAdiguNopetAH, tathA For Parts Only muni dIparatnasAgareNa saMkalita ..... AgamasUtra [02 ], aMga sUtra- [ 02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH 'mahat evaM adhyayana' zabdayoH nikSepAH, prathama adhyayana pauMDarika' zabdasya artha evaM dravyAdi bhedAH ~ 540 ~ 1 pauNDa rIkAdhya. puNDarIkanikSepAH // 268 // p Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [-], niyukti: [157] (02) prata pNdiri sUtrAMka 18| cakravartinaH paTakhaNDabharatezvarAH tathA cAraNazramaNA bahuvidhAryabhUtalandhikalApopetA mahAtapasvinaH tathA vidyAdharA vaitaatthypuraa-18|| dhipatayaH tathA dazArA harivaMzakulodbhavAH, asya copalakSaNArthakhAdanye'pIkSvAkAdayaH parigRhyante, etadeva darzayati ye cAnye maha-II dhimanto mahebhyAH koTIzvarAste sarve'pi pauNDarIkA bhavanti, tuzabdasyAnuktasamuccayArthakhAt, ye cAnye vidyAkalAkalApopetAste ! pauNDarIkA iti / sAmprataM devagatau pradhAnasya pauNDarIkalaM pratipAdayabAha-'bhavaNe'tyAdi, bhavanapativyantarajyotiSkavaimAnikAnAM caturNA devanikAyAnAM madhye ye pravarA:-pradhAnA indrendrasAmAnikAdayaste pradhAnA itikRsA pauNDarIkAbhidhAnA bhavanti / sAmpra-18 tamacittadragyANAM yatpradhAnaM tasya pauNDarIkasapratipAdanAyAha-'kasaNA'mityAdi, kAMskhAnAM madhye jayaghaNTAdIni dRSyANAM cInA-1 zukAdIni maNInAmindranIlabaiDUryapadmarAgAdIni ratAni mauktikAnAM yAni varNasaMsthAnapramANAdhikAni, tathA zilAnAM madhye pANDukambalAdayaH zilAstIrthajanmAbhiSekasiMhAsanAdhArAH, tathA pravAlAnAM yAni varNAdiguNopetAni, AdigrahaNAjAtyacAzamIkaraM tadvikArAvAbharaNavizeSAH parigRhyante, tadevamanantaroktAni kAMssAdIni yAni pravarANi tAnyacittapauNDarIkANyabhidhIyanta // iti / mizradravyapauNDarIkaM tu tIrthakRccakravodaya evaM pradhAnakaTakakeyUrAlaGkArAlaGkatA iti, dravyapauNDarIkAnantaraM kSetrapauNDarIMS kAmidhitsayAha-'khicAnI'tyAdi, yAni kAnicidiha devakurvAdIni zubhAnubhAvAni kSetrANi tAni pravarANi pauNDarIkAbhi-19 dhAnAni bhavanti // sAmprataM kAlapoNDarIkapratipAdanAyAha-'jIvAH' prANino bhavasthityA kAyasthityA ca ye 'pravarAH pradhAnAste pauNDarIkA bhavanti, zeSAsvapradhAnAH kaNDarIkA iti, tatra bhavasthityA devA anuttaropapAtikAH pradhAnA bhavanti, teSAM yAvadbhavaM zubhAnubhAvasAta, kAyasthityA tu manuSyAH zubhakarmasamAcArAH saplASTabhavagrahaNAni manuSyeSu pUrvakoTyAyukeSvanuparivAnantarabhave / - dIpa anukrama Swlanniorary.org muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt' mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prathama adhyayana-- 'pauMDarika' zabdasya artha evaM dravyAdi bhedA:, ~541~ Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [-], niyukti: [157] (02) prata sUtrAMka - sUtrakRtAGketripalyopamAyuSkepUtpAdamanubhUya tato devedhUtpadyanta itikatA tataste kAyasthityA pauNDarIkA bhavanti, avaziSTAstu kaNDarIkA 1 pauNDa iti / kAlapauNDarIkAnantaraM gaNanAsaMsthAnapauNDarIkadvayapratipAdanAyAha-gaNanayA-saGkhyayA pauNDarIka cintyamAnaM dshprkaarsy| ndhe zIlA- gaNitassa madhye 'ranu agaNitaM pradhAnakhAtpauNDarIkaM, dazaprakAraM tu gaNitamidaM-"parikamma 1 ra 2 rAsI 3 vavahAre 4 taha puNDarIkakIyAyAM kalAsavaNNe 5 ya / puggala 6 jAyaM tApaM 7 ghaNe ya 8 ghaNavagga 9 vagge ya 10 // 1 // " paNNAM saMsthAnAnAM madhye samacaturasra | nikSapAH vRttau 4 saMsthAnaM pravarakhAvINDarIkamityevamete dve api pINDarIke, zeSANi tu parikarmAdIni gaNitAni myagrodhaparimaNDalAdIni ca saMsthA-18 // 269 // nAni 'itarANi' kaNDarIkAnyapravarANi bhavantItiyAvat // sAmprataM bhAvapauNDarIkapratipAdanAnidhitsayA''ha-'odaItyAdi, au-18|| dayike bhAve tathopazamike kSAyike kSAyopazamike pAriNAmike sAnipAtike ca bhAve cintyamAne teSu teSAM vA madhye ye 'pravarA' pradhAnAH 'te'pi' audAyikAdayo bhAvAH 'ta eva' pauNDarIkA evAvagantavyAH, tathaudAyika bhAve tIrthakarA anuttaropapAtikasurA|stathAnye'pi sitazatapatrAdayaH pauNDarIkAH, aupazamike samastopazAntamohAH, kSAyike kevalajJAninaH, kSAyopazamike vipulama-1 | ticaturdazapUrvavitparamAvadhayo vyastAH samastA vA, pAriNAmike bhAve bhavmAH, sAnipAtike bhAve dvikAdisaMyogAH siddhaadissu||8|| khapukhtA pauNDarIkalena yojanIyAH, zeSAstu kaNDarIkA iti / sAmpratamanyathA bhAvapauNDarikapratipAdanAyAha-'ahavAvI syAdi, 18| athavApi bhAvapauNDarIkamidaM, tadyathA-samyagrajJAne tathA samyagdarzane samyakacAritre jJAnAdike vinaye tathA 'adhyAtmani ca // 269 / / | dharmadhyAnAdike ye 'pravarAH' zreSThA munayo bhavanti te pauNDarIkalenAvagantavyAstato'nye kaNDarIkA iti / tadevaM sambhavinamaSTayA / 1 paripharma rabuH rAziH vyavahArastathA kalAsavarNana / pudgalAH yAvattAvat bhavaMti dhana dhanamUlaM vargaH vargamUlaM // 1 // dIpa anukrama muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prathama adhyayana-- 'pauMDarika' zabdasya artha evaM dravyAdi bhedA: ~542~ Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [3] dIpa anukrama [633] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 1 ], uddezaka [-], mUlaM [1], niryukti: [157] - | pauNDarIkasya nikSepaM pradarzyAdhuneha yenAdhikArastamAvirbhAvayabAha - 'atra' punardRSTAntaprastAve 'adhikArI' vyApAraH sacittatiryagyonikai kendriyavanaspatikAyadravyapauNDarIkeNa jalaruheNa, yadivA audadhikabhAvavartinA vanaspatikAyapauNDarIkeNa sitazatapatreNa, tathA bhAve 'zramaNena ca' samyagdarzanacAritra vinayAdhyAtmavartinA satsAdhunA'sminnadhyayane pauNDarIkAkhye'dhikAra iti / gatA nikSepaniyuktiH, adhunA sUtrasparzikaniryukteravasaraH, sA ca sUtre sati bhavati, sUtraM ca sUtrAnugame, sa cAvasaraprApto'to'skhalitAdiguNopetaM sUtramucArayitavyaM tavedaM--- Education intol sugaM me AusaMteNa bhagavayA evamakvAyaM-iha khalu poMDarIe NAmAyaNe, tassa NaM ayamaTThe paNNatte-se jahANAma pukkhariNI siyA bahuudgA bahuseyA bahupukkhalA laTThA puMDarikiNI pAsAdiyA darisaNiyA abhiruvA paDivA, tIse NaM pukkhariNIe tattha tattha dese dese tahiM tahi bahave paDamavarapoMDarIyA bujhyA, aNupucchuTTiyA UsiyA ruilA vaNNamaMtA gaMdhamaMtA rasamatA phAsamaMtA pAsAdiyA darisaNiyA abhiruvA paDivA, tIse NaM pukkhariNIe bahumajjhadesabhAe ege mahaM paumavarapoMDarI bujhe, aNupuvvudvie ussite rule vanamaMte gaMdhamaMte rasamaMte phAsamaMte pAsAdIe jAva paDirUve / savvAvati ca NaM tIse kkhariNIe tattha tattha dese dese tarhi tarhi bahave paumavarapoMDarIyA bujhyA aNupuchuTTiyA UsiyA ruhalA jAva paDivA, savvAvati ca NaM tIse NaM pukkhariNIe bahumajjhadesabhAe evaM mahaM paramavarapoMDarIe bahue aNupubbuTThie jAva paDibve // 1 // aha purise puritthimAo disAo Agamma taM puMkkhariNIM tIse For Fasten muni dIparatnasAgareNa saMkalita ..... AgamasUtra [02 ], aMga sUtra- [ 02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH mUla- sUtrasya ArambhaH ete adhyayane sarva-sUtrANi madhyabaddhaH santi, gAthA va padhyarUpeNa na kiMcit asti. ~ 543~ www.ncbrary.org Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [8] dIpa anukrama [634] sUtrakRtAGge 2 zrutaska ndhe zIlAGkIyAyAM vRtto // 270 // "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [2], niryuktiH [157] pukkhariNIe tIre ThicA pAsati taM mahaM egaM paumavarapoMDarIyaM aNupuchuTTiyaM UsiyaM jAva paDivaM / tae se purise evaM bayAsI - ahamaMsi purise kheyane kusale paMDite viyatte mehAvI avAle maggatthe maggaviU maggassa gatiparakamaNNU ameyaM paramavarapoMDarIyaM unnikvissAmittika iti vuyA se purise abhikameti taM pukkhariNIM, jAvaM jAvaM ca NaM abhikamei tAvaM tAvaM ca NaM mahaMte udae mahaMte see pahINe tIraM apatte pamavarapoMDarIyaM No havvAe No pArApa, aMtarA pokkhariNIe seyaMsi nisaNNe paDhane purisajAe ! // 2 // ahAvare doghe purisajAe, aha purise dakkhiNAo disAo Agamma taM pukkhariNi tIse pukkhariNI tIre ThicA pAsati taM mahaM evaM paumavarapoMDarIyaM aNupucchuTTiyaM pAsAdIyaM jAva paruivaM taM ca ettha evaM purisajAtaM pAsati pahINatIraM apattapamavarapoMDarIyaM No habvAe No pArAe aMtarA pokkhariNIe seyaMsi NisannaM, tae NaM se purise taM purisaM evaM vayAsI-aho NaM ime purise akheyanne akusale apaMDie aviyatte amehAvI vAle No maragatthe No maragaviU No maggassa gatiparakkamaNNU janaM esa purise, ahaM kheyane kusale jAva paDamavarapoMDarIyaM unnikkhissAmi, No ya khalu evaM paumavarapoMDarIyaM evaM unnikleyavaM jahA NaM esa purise manne, ahamaMsi purise kheyane kusale paMDie viyatte mehAvI abAle maggatthe maggafor maggassa gatiparakamaNNU ahameyaM paumavarapoMDarIyaM unnikkhissAmittikahu iti vacA se purise a bhikkametaM pukkhariNi, jAvaM jAvaM ca NaM abhikameva tAvaM tAvaM ca NaM mahaMte udae mahaMte see pahINe tIraM Education infamational For Fast Use Only muni dIparatnasAgareNa saMkalita ...... AgamasUtra [02] aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH ~544~ 1 pauNDarIkAdhya0 // 270 // www.janbrary.org Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [3] dIpa anukrama [635] Education intemational "sUtrakRt" - aMgasUtra - 2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [3], niryukti: [157] - apatte umarapoMDarIyaM No havvA No pArAe aMtarA pokkhariNIe seyaMsi jisane doghe purisajAne // 3 // ahAvare tace purisajAte, aha purise pacatthimAo dikhAo Agamma taM kkhariNitI riNIe tIre ThicA pAsati taM evaM mahaM paramavarapoMDarIyaM aNupubbudviyaM jAba paDhirUvaM, te tattha donni purisajAte pAsati pahINe tIraM apatte paDamavarapoMDarIyaM No havvAe No pArAe jAba seyaMsi Nisanne, tara NaM se purise evaM bayAsI - aho NaM ime purisA akheyannA akusalA apaMDiyA aviyattA amehAcI bAlA jo mathANo maggavi No maggassa gatiparakamaNNU, jaM NaM ete purisA evaM manne amhe etaM paumarapoMDa rIyaM uSNikkhissAmo, no ya khalu eyaM paramavarapoMDarIyaM evaM unnikvetavyaM jahA NaM ee purisA manne, ahamaMsi purise kheyane kusale paMDie viyate mehAvI avAle maggasthe maggabiU maggassa gatiparakamaNNU ahameyaM paumavarapoMDarIyaM unnikkhissAmittikaTTu iti buccA se purise abhikkame taM pukkhariNi jAvaM jAvaM caNaM abhikame tAvaM tAvaM ca NaM mahaMte udara mahaMte see jAva aMtarA pokkhariNIe seyaMsi Nisanne, tathe purisajAe // (sUtraM 4) // ahAvare caDatthe purisajAe, aha purise uttarAo disAo Agamma taM pukkharirNi, tIse pukkhariNIe tIre ThicA pAsati taM mahaM evaM paramavarapoMDarIyaM aNupubbudviyaM jAva paDivaM, te tastha tini purisajAte pAsati pahINe tIraM apatte jAva seyaMsi Nisanne, tae NaM se purise evaM bayAsI - aho ime purisA atreyannA jAva No maggassa gatiparakkamaNNU japaNaM ete purisA evaM manne amhe evaM pauma For Fans Only muni dIparatnasAgareNa saMkalita .....AgamasUtra -[ 02 ], aMga sUtra- [ 02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH ~ 545~ Deseseaseseeeee www.ncbrary.org Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [5], niyukti: [157] (02) sUtrakRtAGge 2 zrutaskamadhezIlAkIyAvRttiH // 27 // 1 puNDarIkAdhya dRSTAntaH prata sUtrAMka varapoMDarIyaM unnikkhissAmo No ya khalu eyaM paumavarapoMDarIyaM evaM unnikkheyavvaM jahA NaM ete purisA manne, ahamaMsi purise kheyanne jAva maggarasa gatiparaphamaNNU, ahameyaM paumavarapoMDarIya unnikkhissAmittikaTTa iti vucA se purise taM pukvariNiM jAvaM jAvaM ca NaM abhikame tAvaM tAvaM ca NaM mahaMte udae mahaMte see jAva Nisanne, cautthe purisajAe // (sUtraM 5) / aha bhikkhU lUhe tIraTThI kheyanne jAva gatiparakamaNNU annatarAo disAo vA aNuvisAo vA Agamma taM pukkhariNaM tIse pukkhariNIe tIre ThicA pAsati taM mahaM erga paumavarapoMDarIyaM jAva paDirUvaM, te tattha cattAri purisajAe pAsati pahINe tIraM apatte jAva paumavarapoMDarIyaM No havAe No pArAe aMtarA pukkhariNIe seyaMsi Nisane, taeNaM se bhikkhU evaM vapAsI-ahoNaM ime purisA akheyanA jAva No maggassa gatiparakamaNNU, jaM ete purisA evaM manne amhe evaM paumavarapoMDarIyaM unnikkhissAmo, No ya khalu evaM paumavarapoMDarIyaM evaM unikkhetavyaM jahA Na ete purisA manne, ahamaMsi bhikkhU lUhe tIrahI kheyanne jAva maggassa gatiparakkamapaNU, ahameyaM paumavarapaoNDarIyaM upiNakkhissAmittikaTTha iti bucA se bhikkhU No abhikkame taM pukkhariNi tIse pukkhariNIe tIre ThicA saI kujjAuppayAhi khalu bho paumavarapoMDarIyA ! uppayAhi, aha se uppatite pajamavarapoMDarIe / (sUtraM 6 // asya cAnantarasUtreNa saha sambandho vAcyaH, sa cAyaM-si evameva jANaha jamaI bhayaMtAro'ti tadetadeva jAnIta bhayakha trAtAraH, tadyathA-zrutaM mayA''yuSmatA bhagavataivamAkhyAtam, AdisUtreNa ca saha sambandho'yaM, tadyathA-yadbhagavatA''khyAtaM dIpa anukrama [637] // 271 // wwjanatarary.om muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: muni dIparatnasAgareNa ~546~ Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [6], niyukti : [157] (02) prata sutrAMka [6] IN mayA ca zrutaM tadudhyatetyAdikaM, kiM tadbhagavatA''khyAtamityAha-'iha' pravacane sUtrakRdvitIyazrutaskandhe vA khaluzabdo cAkyA laGkAre pauNDarIkAbhidhAnamadhyayanaM pauNDarIkeNa-sitazatapatreNAtropamA bhaviSyatItikRtA, ato'syAdhyayanasya pauNDarIkamiti nAma [kRtaM, tasya cAyamarthaH, Namiti vAkyAlaGkAre, 'prajJaptaH' prarUpitaH, 'sejaha'tti tayathArthaH, sa ca vAkyopanyAsArthaH, nAmazabdaH sambhAvanAyAM, sambhAvyate puSkariNIdRSTAntaH, puSkarANi-padyAni tAni vidyante yasthAmasau puSkariNI 'svAdu' bhavedevambhUtA, tadyathA'bahu' pracuramagAdhamudakaM yakhAM sA bahudakA, tathA bahuH-pracurasIyante-avabadhyante yasibasau seyaH-kardamaH sa yasyAM sA bahuseyA-18 pracurakardamA bahuvetapadyasadbhAvAt khacchodakasaMbhavAca bahuzvetA vA, tathA 'bahupuSkalA' bahusaMpUrNA-pracurodakabhRtetyarthaH / tathA labdhaH-prAptaH puSkariNIzabdAnvarthatayA'rtho yayA sA labdhArthI, athavA''sthAnamAsthA-pratiSThA sA labdhA yayA sA labdhAsthA, tathA pauNDarIkANi-zvetazatapatrANi vidyante yasyAM sA pauNDarIkiNI, pracurArthe mabarthIyotpattervahupabetyarthaH / tathA prasAdaH-prasannatA | nirmalajalatA sA vidyate yasyAH sA prasAdikA prAsAdA vA-devakulasanivezAste vidyante yasyAM samantataH sA prAsAdikA, darza nIyA zobhanA satsaMnivezato vA draSTacyA darzanayogyA, tathAbhimukhyena sadA'vasthitAni rUpANi-rAjahaMsacakravAkasArasAdIni | gajamahipamRgayUthAdIni vA jalAntargatAni karimakarAdIni vA yasyAM sAbhirUpeti, tathA pratirUpANi-pratibimbAni vidyante | yasyAM sA pratirUpA, etaduktaM bhavati-vacchakhAttasyAH sarvatra pratibimbAni samupalabhyante, tadatizayarUpatayA vA lokena tatpratibimbAni kriyante(iti) sA pratirUpati, yadivA-'pAsAdIyA darisaNIyA abhirUvA paDirUvatti paryAyA ityete cakhAro'pya1 puSkalastu pUrNa zreSThe ityanekArthoke, bahuni pratyayaH / 200908200809200aesesa dIpa anukrama [638] Swlanniorary.org muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: ~547~ Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [6], niyukti: [157] (02) prata sUtrAMka katAtizayaramaNIyakhakhyApanArtha paataaH| tasyASa puSkariNyAH Namiti vAkyAlakAre 'tatra tatre'tyanena cIpsApadena pauNDarIkairdhyApaka-18 1 puNDarI2 zrutaska- khamAha, 'deze deze ityanena khekaikapradeze prAcuryamAha, 'tasmiMstasminnityanena tu nAstyevAsau puSkariNyAH pradezo yatra tAnina / ndhe zIlA-IS santIti, yadivA-'deze deze' ityetatpratyekamabhisambadhyate tatra tatreti, ko'rthaH 1-deze deze tasiMstamibiti ca, korthaH 1, kIyAvRttiH| dezaikadeza iti, yadivA-atyAdarakhyApanAyaikArthAnyevaitAni trINyapi padAni, teSu ca puSkariNyAH sarvapradezeSu bahUni-pracurANi pamAnyeva 'varANi' zreSThAni pauNDarIkANi padmavarapauNDarIkANi, padmagrahaNaM chatravyAghravyavacchedArtha, pauNDarIkagrahaNaM zvetazatapatratra-1 // 27 // tipayartha, varagrahaNamapradhAnanivRttyartha, tadevambhUtAni bahUni padmavarapauNDarIkANi 'buiya'ci uktAni-pratipAditAni vidyante itvapAH, 'AnupUrpaNa' viziSTaracanayA sthitAni, tathoritAni paGkajale atilaGgayopari vyavasthitAni, tathA 'ruciH' dIptistA / lAnti-Adadati rucilAni--saddItimanti, tathA zobhanavarNagandharasasparzavanti, tathA prAsAdIyAni-darzanIyAni ani-1 rUpANi pratirUpANi / tasyAtha puSkariNyAH sarvataH payAvRtAyAH Namiti vAkyAlaGkAre 'bahudezamadhyabhAge' nirupacaritamapa| deze eka mahatpabavarapINDarIkamuktamAnupUjyeNa vyavasthitamucitaM rucila varNagandharasasparzavat tathA prAsAdIya darzanIyaM abhirUpa taraM pratirUpatira miti / sAmpratametadevAnantaroktaM sUtradvayaM 'sabvAvaMti ca NaM tI tyanena viziSTamaparaM sUtradvayaM draSTavyam, asyAya martha:--'sabbAvati'tti sarvesyA api tasyAH puSkariNyAH sarvapradezeSu yathoktavizeSaNaviziSTAni bahUni pavAni, tathA savesthAba 1 tasyA bahumadhyadezamAge yathoktavizeSaNaviziSTaM mahadekaM pauNDarIkaM vidyata iti, ubhayatrApi caH samuccaye, pAmiti vAkyAlabAre miti vAkyAlA 272|| iti // 1 // 'artha' anantaramevambhUtapuSkariNyAH pUrvasyA dizaH kazcidekaH puruSaH samAgatya to puSkariNIM tasyAya 'tIra' vaTA dIpa anukrama [638] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: ~548~ Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [6] dIpa anukrama [638] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [6], niryukti: [157] Education intemational - | sthikhA tadetatpadmaM prAsAdIyAdipratirUpAntavizeSaNakalA popetaM sa puruSaH pUrvadigbhAgavyavasthitaH 'eva' miti vakSyamANanItyA 'vadet' trUyAt - 'ahamaMsi' tti ahamasmi puruSaH, kimbhUtaH 1 - 'kuzalo' hitAhitapravRttinivRttinipuNaH, tathA pAvADImaH paNDito dharmajJo dezakAlajJaH kSetrajJo 'vyakto' bAlabhAvAnniSkrAntaH pariNatabuddhiH 'meghAvI' vanotplavanayorupAyajJaH, tathA 'abAlo' madhyamavayAH SoDazavarSoparivartI 'mArgasthaH' sadbhirAcIrNamArgavyavasthitaH tathA sanmArgajJaH, tathA mArgastha yA gatirguNajaM | vartate tathA yatparAkramaNaM - vivakSitadezagamanaM tajjAnAtIti parAkramajJaH, yadivA - parAkramaH - sAmarthyaM tajjJo'hamAtmajJa ityarthaH, tadeva|mbhUtavizeSaNakalApopeto'ham 'etat pUrvoktavizeSaNakalA popetaM padmavarapauNDarIkaM puSkariNImadhyadezAvasthitamahamutkSepsyAmItikale - hAgataH 'iti' etatpUrvoktaM tad pratItyokvA'sau puruSastrAM puSkariNImabhimukhaM krAmet-abhikrAmet tadabhimukhaM gacchet yAvayA vazvAsau tadavataraNAbhiprAyeNAbhimukhaM krAmettAvattAvacca Namiti vAkyAlaGkAre tasyAH puSkariNyA mahadagAvamudakaM tathA mahA~tha 'seyaH' kardamaH, tato'sau mahAkardamodakAbhyAmAkulIbhUtaH prahINaH - sadvivekena rahitastyaklA tIraM suvyatyayAdvA tIrAtprahINaH prabhraSTaH aprAptazca vivakSitaM padmavarapauNDarIkaM tasyAH puSkariNyAstasyAM vA yaH seyaH kardamastasminniSaNNo nimana AtmAnamuddhartumasamarthaH, tasmAca tIrAdapi prabhraSTaH, tavastIrapadmayorantarAla evAvatiSThate, yata evamata: 'no havvAe'tti nArvAkRtaTavartyasI bhavati 'no pArAe'si nApi vivakSitapradezaprAtyA pAragamanAya vA samartho bhavati / evamasAnubhaya bhraSTo muktamuktolIvadanarthAyaiva prabhavatItyayaM prathamaH puruSaH, puruSa eva puruSajAta:- puruSajAtIya iti // 2 // 'atha' prathamapuruSAdanantaram 'aparo' dvitIyaH puruSajAtaH puruSa iti / athaveti vAkyopanyAsArthe, atha kazvitpuruSo dakSiNAdigbhAgAdAgatya tAM puSkariNIM tasyAva puSkariNyAstIre sthitA tatrastha padayati For Fans Only muni dIparatnasAgareNa saMkalita ....AgamasUtra [02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH ~ 549~ www.janbay.org Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [6], niyukti: [157] (02) prata sUtrAMka sUtrakRtAre 18 mahadekaM panavarapauNDarIkamAnupUryeNa vyavasthitaM prAsAdIyaM yAvatpratirUpam 'atra ca' asiMzca tIre vyavasthitaH, taM ca pUrvavyavasthi-11 puNDarI2zrutaska- tamekaM puruSa pazyati, kimbhUtaM ?-tIrAtparibhraSTamanavApnupamavarapauNDarIkamubhayabhraSTamantarAla evAvasIdantaM, dRSTvA ca tamevamavastraM puruSa kAya. ndhe zIlA- tato'sau dvitIyaH puruSaH taM prAktanaM puruSamevaM vadeva-'aho' iti khede, sarvatra Namiti vAkyAlaGkAre draSTavyo, yo'yaM kardame ni-8 dRSTAnta kIyAvRtiH bhannaH puruSaH so'khedajJo'kuzalo'paNDito'vyakto'medhAvI bAlo na mArgastho no mArgano no mArgasa gatiparAkramajJA, akuzalakhAdike / // 27 // kAraNamAha-'yad' yasAdeSa puruSa etatkRtavAn, tabadhA-ahaM khedajaH kuzala ityAdi bhaNiyA pAvarapauNDarIkamutkSepyAmItyevaM / / pratijJAtavAna, na caitatpaavarapauNDarIkam 'evam' anena prakAreNa yathA'nenokSenumArabdhamevamutkSeptavyaM yathA'yaM puruSo manyata iti // 18| tato'hamevAsyotkSepaNe kuzala iti darzayitumAha-'ahamaMsItyAdi jAva doce purisajAe'ti, sugamaM // 3 // tRtIya puruSajAtamadhikRtyAha-'ahAvare tace' ityAdi sugarma, yAvaccaturthaH puruSajAta iti // 4-5 // sAmpratamaparaM paJcamaM tadvilakSaNaM puruSa-101 jAtamadhikRtyAha-'athe' tyAnantarye, caturthapuruSAdayamanantaraH puruSaH tasyAmUni vizeSaNAni-bhikSaNazIlo bhikSu:-pacanapAcanAdisAvadhAnuSThAnarahitatayA nirdoSAhArabhojI, tathA 'rukSo' rAgadveSarahitaH, tau hi karmabandhahetutayA snigdhI, yathA hi snehAbhA-|| bAdrajo na lagati tathA rAgadveSAbhAvAtkamareNurna lagati, atastadrahito rUkSa ityucyate, tathA-saMsArasAgarasa tIrArthI, tathA kSetra-181 zaH khedajJo vA, pUrva vyAkhyAtAnyeva vizeSaNAni, yAvanmArgastha gatiparAkramajJaH, sa cAnyatarasyA dizo'nudizo vA''gatya tA 18| puSkariNIM tasyAzca tIre sthitA samantAdavalokayan bahumadhyadezabhAge tanmahadekaM padmavarapauNDarIkaM pazyati, tAMdha caturaH puruSAn / .1 padedikarmakakhAdanyaM prAyudhAre'pi vAkyasya karmaNi dvitIyAJApi, ayamityAdinA nAmA nirdezo'vya sauva na dossaay| dIpa anukrama [638] Ti2000 Swjanmiorary.org muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: ~550~ Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [6], niyukti: [157] (02) prata sutrAMka // pazyati, yatra ca vyavasthitAniti, kimbhUtAn ?-tyaktatIrAn aprAptapadmavarapuNDarIkAn paGkajalAvamagnAna punastIramapyAgantumasama-1 AS n , dRSTvA ca tAstadavasthAn tato'sau bhikSuH 'evaM' miti vakSyamANanItyA vadeva, tayathA-aho iti khede Namiti vAkyAla kAre, ime puruSAzvatAropi akhedajJA yAvano mArgasa gatiparAkramajJAH, yasAtte puruSA evaM jJAtavanto yathA vayaM panavarapauNDarIka-18 munikSepyAmaH-utkhaniyAmo, na ca khalu tat poNDarIkamevam-anena prakAreNa yathaite manyante tathotkSeptavyaM / api sahamasi bhikSu / MRI rUkSo yAvadgatiparAkamajJaH, etadguNaviziSTo'hametatpoNDarIkamutkSepyAmi-utkhaniSyAmi-samuddhariSyAmItyevamuktA'sau 'nAbhikA-18|| 18 met tA puSkariNI na pravizekha, tatrastha evaM yatkuyottadarzayati-tasyAstIre sthikhA tathAvidha zabdaM kuryAt , tadyathA-Urdhvamutpato tpata, khaluzabdo vAkyAlaGkAre he padmavarapauNDarIka! tasyAH puSkariNyA madhyadezAt evamutpatotpata, 'artha' tacchandazravaNAdana18ntaraM tadutpatitamiti // 6 // tadevaM dRSTAntaM pradarya dASTontikaM darzayitukAmaH zrImanmahAvIravardhamAnakhAmI vaziSyAnAha kihie nAe samaNAuso!, ahe puNa se jANitabbe bhavati, bhaMtetti samaNaM bhagavaM mahAvIraM niggaMdhA ya niggaMdhIo ya vaMdaMti namasaMti vaMdettA namaMsittA evaM vayAsi-kihie nAe samaNAuso!, ahaM puNa se Na jANAmo samaNAusotti, samaNe bhagavaM mahAvIre te ya bahave niggaMdhe ya niggaMdhIo ya AmaMtettA evaM vayAsI-haMta samaNAuso! AikkhAmi vibhAvemi ki mi pavedemi saahaM sahe sanimittaM bhujo bhujo uvadaMsemi se bemi // (sUtraM 7) // 'kIrtite' kathite pratipAdite mayA'sin 'jJAte' udAharaNe he zramaNA AyuSmanto'rthaH punarasya jJAtavyo bhavati bhavandira, eta 600000000 [6] sagacasa99999990sa dIpa anukrama [638] Swlanniorary.org muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: ~551~ Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [7], niyukti: [157] (02) prata sUtrAMka [7] katAle duktaM bhavati-nAsyodAharaNasya paramArtha yUyaM jAnItha, evamukte(kA) bhagavatA te yahayo nigranthA nimranthyazca taM zramaNaM bhagavantaM / puNDarI2 zrutaska-18| mahAvIraM te nirgranthAdayo vadante kAyena namaspanti tatpaH zabdaiH stuvanti vandikhA namasthitA caivaM-vakSyamANaM vadeyuH, tadyathAndhe zIlA-18'kIrtitaM' pratipAditaM 'jJAtam udAharaNaM bhagavatA, artha pUnarasya na samyaka jAnIma ityevaM pRSTo bhagavAn zramaNo mahAvIrastA- 18kAdhyadA ntikadakIyAvRttiH nirgranthAdInevaM vadet-'hante'ti saMpreSaNe, he zramaNA AyuSmanto! yadbhavadbhiraha pRSTastatsopapattikamAkhyAmi bhavatA, tathA 'vibhASa- zanAya saM yAmi' AvirbhAvayAmi prakaTArtha karomi, tathA 'kIrtayAmi' paryAyakathanadvAreNeti tathA 'pravedayAmi' prakarSeNa hetudRSTA- // 274 // bodhanaM 18ntacittasaMtatAvAropayAmi, athakArthikAni caitAni / kathaM pratipAdayAmIti darzayati-sahArthena- dArzantikArthena varteta iti || sAthaiH puSkariNIdRSTAntastaM, tathA saha hetunA-anvayanyatirekarUpeNa vartata iti sahetustaM tathAbhUtamartha pratipAdayiSyAmi yathA te || puruSA aprAptaprArthitAthoM puSkariNIkardame duruttAre nimamA evaM vakSyamANAstIthikA apAragAH saMsArasAgarasya tatrai nimajantI-|| sevarUpo'rthaH sopapattikaH pradarzayiSyate, tathA saha nimittena-upAdAnakAraNena sahakArikAraNena vA vartata iti sanimipha-saphA-1 raNaM dRSTAntArthe bhUyo bhUyo'pararaparaituraSTAntarUpadarzayAmi so'haM sAmpratameva bravImi zRNuta yUyamiti // 7 // tadadhunA bhagavAn pUrvoktasya dRSTAntasya yathAkhaM dASTontikaM darzayitumAha loyaM ca khallu mae appAhaTTa samaNAuso! pukkhariNI buiyA, kammaM ca khalu mae appAhahu samaNAso se // 274 // udae buie, kAmabhoge ya khalu mae appAhaDa samaNAuso se see buhae, jaNajANavayaM ca vastu mae appAhahu samaNAuso ! te bahave paumavarapoMDarIe buie, rAyANaM ca khalu mae appAhaTu samaNAusorase eme Serserseeeeeeestaese dIpa anukrama [639] JABERatinintamational muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: ~552~ Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [8], niyukti: [157] (02) seeseseseeees prata sUtrAMka asiseas mahaM paumavarapoMDarIe buie, annautthiyA ya khalu mae appAhaDDa samaNAuso! te cattAri purisajAyA bu. iyA, dhammaM ca khalu mae appAhaTu samaNAuso ! se bhikkhU buie, dhammatitthaM ca khalu mae appAhahu samaNAuso! se tIre buie, dhammakahaM ca khalu mae appAhaDa samaNAuso! se sade buie, nivvANaM ca khalu mae appAhaTu samaNAuso se uppAe buie, evameyaM ca khalu mae appAhala samaNApaso! se epameyaM buiyaM / / (suutrN)|| lokamiti manuSyakSetraM, cazabda uttarApekSayA samuccayArthaH, khaluriti vAkyAlaGkAre, mayetyAtmanirdezaH, yojyaM loko manuSyAdhArastamAtmani 'AhRtya vyavasthApya apAhRtya vA he AyuSman ! zramaNa AtmanA vA-mayA'hatya na paropadezataH, sA puSkariNI padmAdhArabhUtoktA, tathA karma cASTaprakAraM, yadalena puruSapauNDarIkANi bhavanti tadevaMbhUtaM karma mayA''tmanyAhRtya AtmanA vA Aha tya apAhRtya vA, etaduktaM bhavati-he zramaNa ! AyuSman sarvAvasthAnAM nimittabhUtaM karmAzritya tadudakaM dRSTAntasenopanyasta, karma cAtra dASTaoNntikaM bhaviSyati, tatrecchAmadanakAmAH zabdAdayo viSayAste eva bhujyanta iti bhogAH, padikA kAmA-haLAlpA madanakAmAstu bhogAstAn mayA''tmanyAhRtya 'seyaH' kardamo'bhihitaH, yathA mahati paGke nimano duHkhenAtmAnamuddharatyevaM viSayepvapyAsako nAtmAnamuddhartamalamityetatkadamaviSayayoH sAmbamiti, tathA 'jana' sAmAnyena loka, tathA janapade bhavA jAnapadA viziSTAyadezotpannA gRhyante, te cArTUpavizatijanapadonavA iti, tAMzca samAzritya mayA dAAntikabenAGgIkRtya tAni bahUni | 10 pAvarapauNDarIkANi dRSTAntakhenAbhihitAni, tathA rAjAnamAtmanyAhasa tadekaM pAvarapauNDarIkaM dRSTAntalenAbhihitaM, tathApatI mer dIpa anukrama [640] 329082908280 JABERatinintamational wlanmiorary.org muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: ~553~ Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [8], niyukti: [157] (02) prata sUtrAMka [8] sUtrakRtAGgerthikAn samAzritya te catvAraH puruSajAtA abhihitAH, teSAM rAjapauNDarIkoddharaNe sAmarthyavaikalyAva , tathA dharma ca khalvAtmanyA-18|1 puNDarI2 zrutaska- hatya zramaNAyuSman ! sa bhikSuH rUkSavRttirabhihitaH, tasyaiva cakravartyAdirAjapAvarapauNDarIkoddharaNe sAmarthyasadbhAvAt , dharmatIrtha c| kAdhya0 ndhe zIlA khalyAzritya mayA tattIramuktaM, tathA saddharmadezanAM cAzritya mayA sa bhikSusaMbandhI zabdo'bhihitaH, tathA 'nirvANaM' mokSapadamazeSa- upanayaH kIyAvRtiH karmakSayarUpamIpataprAgabhArAkhyaM bhUbhAgoparyavasthitakSetrakhaNDaM vA''tmanyAhRtya sa panavarapauNDarIkasyotpAto'bhihita iti / sAmprataM // 275 // samastopasaMhArArthamAha-'evaM' pUrvoktaprakAreNa etallokAdikaM ca khalvAtmanyAhatya-Azritya mayA zramaNAyupman ! 'se etapuSkariNyAdikaM dRSTAntatvena kizcitsAdhAdevametaduktamiti // 8 // tadevaM sAmAnyena dRSTAntadAAntikayoryojanAM kRtvA'dhunA 8 | vizeSeNa pradhAnabhUtarAjadArzantikaM [taduddharaNArthatvAtsarvaprayAsaspeti ] darzayitumAha iha khalu pAINaM vA paDINaM vA udINaM vA dAhiNaM vA saMgatiyA maNussA bhavaMti aNupucveNaM loga ucavannA, taMjahA-AriyA vege aNAriyA bege uccAgottA vege NIyAgoyA yege kAyamaMtA vege rahassamaMtA bege suvannA vege dubbannA bege surUvA vege durUvA vege, tesiM ca NaM maNuyANaM ege rAyA bhavai, mahayAhimavaMtamalayamaMdaramahiMdasAre acaMtavisuddharAyakulabasappasUte niraMtararAyalakkhaNavirAiyaMgamaMge bahujaNabahumANapUhae savvaguNasamiddhe khattie mudie muddhAbhisitte mAupiusujAe dayappie sImaMkare sImaMdhare khemaMkare khemaghare maNussiMde jaNavayapiyA jaNavayapurohie seukare keukare narapavare purisapavare purisasIhe purisaAsI1 dvAdazAnaM zAsanaM vA / ra rAjadAAntikayojane hetudarzanAya ToppaNamidamityAbhAti / dIpa anukrama [640] // 275 // JABERatinintamational muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: ~554~ Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [9], niyukti: [157] (02) prata sUtrAMka vise purisavarapoMDarIe purisavaragaMdhahatthI aDDhe ditte vitte vicchinnaviulabhavaNasayaNAsaNajANaghAhaNAipaNe bahudhaNabahujAtarUvaratae AogapaogasaMpautte vicchaDDiyapaurabhattapANe bahudAsIdAsagomahisagavelagappabhUte paDipuNNakosakoDAgArAjahAgAre balavaM duvballapaJcAmitta ohayakaMTayaM nihayakaMTayaM maliyakaMTayaM uddhiyakaMTayaM akaMTayaM ohayasattU nihayasattU maliyasattU uddhiyasattU nijjiyasattU parAiyasana vavagayadubhikkhamAribhayavippamupha rAyavanao jahA uvavAie jAva pasaMtaDiMbaDamaraM raja pasAhemANe viharati / tassa NaM ranno parisA bhavai-uggA uggaputtA bhogA bhogaputtA ikkhAgAi ikkhAgAiputtA nAyA nAyaputtA koravvA koradhvaputtA bhaTTA bhahaputtA mAhaNA mAhaNaputtA lecchaha lecchaiputtA pasatthAro pasatyaputtAseNAvaI seNAvaiputtA / tesiM ca NaM egatIe sahI bhavaha kAmaM taM samaNA vA mAhaNA vA saMpahAriMsu gamaNAe, tattha annatareNaM dhammeNaM pannattAro vayaM imeNaM dhammeNaM pannavahassAmo se evamAyANaha bhayaMtAro jahA bhae esa dhamme supakkhAe supanna bhavai, taMjahA-urlDa pAdatalA ahe kesaggamasthayA tiriyaM tayapariyaMte jIve esa AyApajjave kasiNe esa jIve jIvati esa mae No jIvaha, sarIre dharamANe dharaha viNaTThami ya No dharaha, eyaMta jIviyaM bhavati, AdahaNAe parehiM nijai, agaNijhAmie sarIre kabotavannANi aTThINi bhavaMti, AsaMdIpaMcamA purisA gAma pacAgacchaMti, evaM asaMte asaMvijamANe jesi taM asaMte asaMvijamANe tersi taM suyakkhAyaM bhavati-anno bhavati jIvo annaM sarIraM, tamhA, te evaM no vipaDivedeti-ayamAuso! ISROcticece sectroeseroeseatest dIpa anukrama [641] B929020302 JABERatinintamational Swlanniorary.org muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: ~555~ Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [s] dIpa anukrama [641] sUtrakRtAGge 2 zrutaska ndhe zIlAkIyAvRttiH // 276 // Education intimational "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [9], niryukti: [157] AyA dIheti vA hasseti vA parimaMDaleti vA kati vA taMseti vA cauraMseti vA Ayateti vA chalaMsieti vA ahaMseti vA kiNheti vA NIleti vA lohiyahAlide sukilleti vA subhigaMdheti vA dubhigaMdheti vA titteti vA kaeti vA kasAeti vA aMbileti vA mahureti vA kakkhaDeti vA maueti vA gurupati vA lahueti vA sieti vA usiti vA nidveti vA lukkheti vA, evaM asaMte asaMvidhamANe jesiM taM sUyavakhAyaM bhavati-anno jIvo annaM sarIraM, tamhA te No evaM ubalabbhaMti se jahANAmae ke purase kosIo asaM abhinivvahittANaM uvadaMsejA agramAuso ! asI ayaM kosI, evameva Natthi keha purise abhinivyatti NaM vasettAro ayamAuso ! AyA iyaM sarIraM / se jahANAmae kei purise muMjAzro isiyaM abhinivvaTTittA NaM javadaMsejjA ayamAuso ! muMje iyaM isiyaM, evameva natthi kei purise ughasetAro ayamAuso ! AyA iyaM sarIraM / se jahANAmae kei purise maMsAo aTThi abhinivvahittA NaM uvadaMsejjA ayamAuso ! maMse ayaM aTThI, evameva natthi keha purise uvadaMsettAro ayamAuso ! AyA iyaM sarIraM / se jahANAmae kei purise karayalAo AmalakaM abhinivvaddittA NaM uvadaMsejjA ayamAuso ! karatale ayaM Amalae, evameva Natthi kei purise uvasettAro ayamAuso ! AyA iyaM sarIraM / se jahANAmae kei purise dahio navanIyaM abhinivvahittANaM udasejjA ayamAuso ! navanIyaM ayaM tu dahI, evameva Natthi kei purise jAva sarIraM / se jahANAmae kei purise tilehiMto tilaM abhinivvahitA NaM For Full muni dIparatnasAgareNa saMkalita ...... AgamasUtra [02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH ~556~ 1366degdegdegdegdeg 1 puNDarIkAvyapra thamapuruSamataM nAstikyaM // 276 // www.or Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [9], niyukti: [157] (02) prata sUtrAMka Secerseasesesersesesesekcperpers uvadaMsejA ayamAuso! tellaM ayaM pinAe, evameva jAva sarIraM / se jahANAmae kei purise ikkhUto khotarasaM abhinivahittA NaM uvadaMsejA ayamAuso ! khotarase ayaM choe, evameva jAva sarIraM / se jahANAmae kei purise araNIto aggi abhinivahitANaM uvadaMsejjA ayamAuso! araNI ayaM aggI, evameva jAva sarIraM / evaM asaMte asaMvibamANe jesiM taM suyakkhAyaM bhavati, taM0 anno jIvo annaM sarIraM / tamhA te micchA // se haMtA taM haNaha khaNaha chaNaha Dahaha payaha Alupaha bilupaha sahasAkAraha viparAmusaha, etAvatA jIve Natthi paraloe, te No evaM vippaDivedeti, taM0-kiriyAi vA akiriyAi cA sukkaDei vA dukkaDei vA kallANei vA pAvaei vA sAhui vA asAhui vA siddhIi vA asiddhIi vA niraei vA aniraei vA, evaM te virUvarUvehiM kammasamAraMbhehiM virUvarUvAI kAmabhogAI samArabhaMti bhoyaNAe // evaM ege pAgabhiyA Nikkhamma mAmagaM dhamma pannaveMti, taM saddahamANA taM pattiyamANA taM roemANA sAhu suyakkhAe samaNeti vA mAhaNeti vA kAmaM khalu Auso! tumaM pUyayAmi, taMjahA-asaNeNa vA pANeNa vA khAimeNa vA sAimeNa vA vatdheNa vA paDiggaheNa vA kaMbaleNa vA pAyapuMchaNeNa vA tatthege pUyaNAe samAudisu tatthege pUyaNAe nikAiMsu // puSameva tesiM NAyaM bhavati-samaNA bhavissAmo aNagArA akiMcaNA aputtA apasU paradasabhoiNo bhikkhuNo pAvaM kammaM No karissAmo samuTThAe te appaNA appaDivirayA bhavaMti, sayamAiyaMti annevi AdiyAti annaMpi AyataMtaM samaNujANaMti, evameva te itthikAmabhogehiM mucchiyA giddhA dIpa anukrama [641] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: ~557~ Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [9], niyukti: [157] (02) prata sUtrAMka sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 277|| [1] gaDhiyA ajjhovavannA luddhA rAgadosavasahA, te No appANaM samucchedeti te No paraMsamucchedeti teNo aNNAI 1 puNDarIpANAI bhUtAI jIvAI sattAI samucchedeMti, pahINA puvasaMjogaM AyariSaM maggaM asaMpattA iti te No havAe taNAvAe | kAdhyataNo pArAe aMtarA kAmabhogesu visannA iti paDhame purisajAe tajjIvataccharIraetti Ahie // sUtraM 9 // 'iha' asinmanuSyaloke, khaluvAkyAlaGkAre, ihAlin loke prAcyA pratIcyA dakSiNAyAmudIcyAmanyatarasyAM vA dizirIravAdI |'santi' vidyante eke kecana tathAvidhA manuSyAH AnupUpeNemaM lokamAzrityotpannA bhavanti / tAnebAnupUryeNa darzayati'tayathe' tyupanyAsArthaH, ArAdyAtAH sarvaheyadharmebhya ityAryAH, tatra kSetrAyoM ardhapazitijanapadotpannAH, tavyatiriktAsvanAryA / | eke kecana bhavanti, te cAnAryakSetrotpannA amI draSTavyA, tadyathA-sagajavaNasabarababbara kAyamuruMDoDagoDapakaNiyA / arabAga-1 | hoNaromaya pArasakhasakhAsiyA ceva // 1 // DoMbilayalausabokasa bhillaMdhapuliMdakoMcabhamararuyA / koMcA va cINacaMcuyamAlava | damilA kulagyA ya / / 2 // kekayakirAyahayamuhakharamuha taha turagameMDhayamuhA ya / hayakaNNA gayakaNNA aNNe ya aNAriyA bahave // 1 // // 3 // pAvA ya caMDadaMDA aNAriyA NigSiNA NiraNukaMpA / dhammotti akkharAI jeNa Na NaaMti mumiNevi // 4 // ityAdi / / tathocairgotram-ikSvAkuvaMzAdikaM yeSAM te tathAvidhA eke kecana tathAvidhakodayavartinaH, vAzabda uttarApekSayA vikalpArthaH tathA 8 // 277 // |'nIcaigonaM' sarvajanAvagItaM yeSAM te tathA eke kecana nIcairgotrodayavartinI, na sarve, vAzabdaH pUrvavadeva, te cothairgotrA niicergotraavaa| 18|| kAyo-mahAkAyaH prAMzukhaM tadvidyate yeSAM te kAyavaMtaH, tathA 'hakhavanto vAmanakakujavaDabhAdaya eke kecana tathAvidhanAmakarmodayavartinaH, tathA zobhanavoM: suvarNAH-prataptacAmIkaracArudehAH, tathA durvarNAH-kRSNarUkSAdivarNA eke kecana, tathA murUpA: dIpa anukrama [641] Hiralanmitrary.org muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: ~558~ Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [8] dIpa anukrama [641] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [9], niryukti: [157] Education intamational - suvibhaktAvayava cArudehAH, tathA duSTarUpA durUpA bIbhatsadehAH, teSAM cobegotrAdivizeSaNaviziSTAnAM mahAn kazvidevaikastathAvidhakarmodayAdrAjA bhavati, sa vizeSyate - mahAhimavanmalayamandaramahendrANAmiva sAraH - sAmarthyaM vibhavo vA yasya sa tathA ityevaM | rAjavarNako yAvadupazAntaDimbaDamaraM rAjyaM prasAdhayaMstiSThatIti, tatra DimbaH parAnIkazRgAliko DamaraM - svarASTrakSobhaH, paryAyau vaitAvatyAdUrakhyApanArthamupAttau iti / tasya caivaMvidhaguNasaMpadupetasya rAjJa evaMvidhA parSadbhava [tI] ti, tadyathA - ugrAstatkumArAcograputrAH, | evaM bhoga bhogaputrAdayo'pi draSTavyAH, zeSaM sugamaM, yAvatsenApatiputrA iti, NavaraM 'lecchai'ni lipsukaH sa ca vaNigAdiH, tathA prazAstAro -- buddhyupajIvino mantriprabhRtayaH teSAM ca madhye kazvidevaikaH zraddhAvAn dharmalipsurbhavati, 'kAma' mityavadhRtArthe'vadhRtametayathA'yaM dharmazraddhAluH, avadhArya ca taM dharmalipsutayA zramaNA brAhmaNA vA 'saMpradhAritavantaH' samAlocitavanto dharmapratibodhanimittaM vadantikagamanAya tatra cAnyatareNa dharmeNa-khasamayaprasiddhena prajJApayitAro vayamityevaM nAma saMpradhArya taM rAjAnaM svakIyena dharmeNa | prajJApayiSyAma evaM saMpradhArya rAzo'ntikaM galaivamUcuH, tadyathA - etadyathA'haM kathayiSyAmi 'eva' miti ca vakSyamANanItyA | bhavanto-yUyaM jAnIta bhayAtrAtAro vA 'yathA' yena prakAreNa mayaiSa dharmaH svAkhyAtaH suprajJapto bhavatIti / evaM tIrthikaH khadarzanA| nuraJjito'nyasyApi rAjAdeH svAbhiprAyeNopadezaM dadAti // tatrAdyaH puruSajAtastajjIvataccharIravAdI rAjAnamuddizyaivaM dharmadezanAM cakre, tadyathA- 'Urdhvam' upari pAdatalAdadhazca kezAgramastakAtiryak ca taparyanto jIvaH, etaduktaM bhavati-yadevaitaccharIraM sa eva jIvo, naitasmAccharIrAdvyatirikto'styAtmetyatastatpramANa eva bhavatyastai, ityevaM ca kalaipa AtmA yo'yaM kAyo'yameva ca tasyAtmanaH 1 rAjAntikaM pra02 etacAhaM pra03 kathayAmi pra0 / For Patines Use Only muni dIparatnasAgareNa saMkalita ....AgamasUtra [02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH ~559~ www.incibrary.org Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [s] dIpa anukrama [641] sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRti: // 278 // "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [9], niryukti: [157] Education infamational - paryavaH 'kRtsnaH' saMpUrNaH 'paryAya' avasthAvizeSaH, tasmiMzca kAyAtmanyavApte tadavyatirekAjI vo'pyavApta eva bhavati, eSa ca kAyo yAvantaM kAlaM jIved-avikRta Aste tAvantameva kAlaM jIvo'pi jIvatItyucyate, tadavyatirekAt, tathaiva kAyo yadA 'mRto' vikArabhAgbhavati tadA jIvo'pi na jIvati, jIvazarIrayorekAtmakatvAt yAvadidaM zarIraM paJcabhUtAtmakamavyaGgaM carati tAvadeva jIvo'pIti, tamiMzca vinaSTe sati - ekasyApi bhUtasyAnyathAbhAve vikAre sati jIvasthApi tadAtmano vinAzaH, tadevaM yAvadetaccharIraM | vAtapittazleSmAdhAraM pUrvasvabhAvAdapracyutaM tAvadeva tajjIvasya jIvitaM bhavati, tasiMva vinaSTe tadAtmA jIvospi vinaSTa itikRtvA 'AdahanAya ' AsamantAddahanArthaM zmazAnAdau nIyate yato'sau tasizca zarIre'gninA dhmApite kapotavarNAnyasthIni kevalamupalabhyante na tadatirikto'paraH kavidvikAraH samupalabhyate yata AtmAstikhazaGkA syAt te ca tadvAndhavA jaghanyato'pi calAraH AsandImaJcakaH sa pazcamo yeSAM te AsandIpazcamAH puruSAstaM kAyamaninA dhmApayitA punaH svagrAmaM pratyAgacchanti yadi punastatrAmA | nijazarIrAdbhinnaH syAcataH zarIrAnnirgacchan dRzyeta, na copalabhyate, tasmAcajjIvastadeva zarIramiti sthitaM / tadevamuktanItyA'sau jIvo'san- avidyamAnastatra tiSThan gacchaMzca 'asaMvedyamAnaH' ananubhUyamAnaH yeSAmayaM pakSasteSAM tatkhAkhyAtaM bhavati, yeSAM punaranyo jIvo'nyaccharIramevaMbhUto'pramANaka evAbhyupagamaH, tamAMce svamUDhyA pravartamAnA 'eva' miti vakSyamANaM tenaiva 'viprativedayanti' jAnanti tadyathA-ayamAtmA''yuSman ! zarIrAdvahirabhyupagamyamAnaH kiMpramANakaH syAditi vAcyaM tatra kiM dIrghaH khazarIrAtprAMzutaraH uta hasvaH- aGguSThazyAmA kataNDulAdiparimANo vA ?, tathA saMsthAnAnAM parimaNDalAdInAM madhye kiMsaMsthAnaH 1, tathA 10rAtmAnija0 pra0 For Fans Only muni dIparatnasAgareNa saMkalita ....AgamasUtra [02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH ~560~ 1 puNDarIkAvya0 ta jIvataccha rIravAdI // 278 // www.ncbrary.org Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [9], niyukti: [157] (02) prata sUtrAMka kRSNAdInAM varNAnAM madhye katamavarNavartI ?, tathA dvayorgandhayormadhye kiMgandhaH?, paNNAM rasAnAM madhye katamarasavatI ?, tathA'STAnAM spa| zAnAM madhye katame sparze vartate / tadevaM saMsthAnavarNagandharasasparzAnyarUpatayA kathamapyasAvagRhyamANo'sannasI, tathApi kenApi prakAreNa saMvedyamAno'pi yeSAM tatsthAkhyAtaM bhavati yathA'nyo jIvo'yaccharIrakamityayaM pakSaH, tasAtpRthagavidyamAnasAce zarIrAtpRthagAtma-10 vAdino naiva vakSyamANanItyA''tmAnamupalabhante / / tayathA nAma kazcitpuruSaH 'kozataH parivArAdU 'arsi' khaDgam 'abhinivetye 18 samAkRSpAnyeSAmupadarzayet , tadyathA-ayamAyuSman ! 'asiH khago'yaM ca 'koza' parivAraH, evameva jIvazarIrayorapi nAstyupadazayitA, tadyathA-ayaM jIva idaM ca zarIramiti, na cAstyevamupadarzayitA kazcid ataH kAyAnna bhinno jIva iti / asiMzcArthe / bahavo dRSTAntAH santItyato darzayitumAha-tadyathA vA kazcitpuruSo 'munnAt tRNavizeSAt 'isiya'ti tadgarbhabhUtAM zalAkA pRtha-18 kRtya darzayet , tathA mAMsAdasthi tathA karatalAdAmalakaM tathA dano navanItaM tilebhyastailaM iti tathekSo rasa tathA'raNito'gnimabhinivaise-pRthakRtya darzayeda, evameva zarIrAdapi jIvamiti, na cAstyevamupadarzayitA'to'sanAtmA zarIrAtpRthagasaMvedyamAnazceti / / prayogazcAtra-sukhaduHkhabhAk paralokAnuyAyI nAstyAtmA, tilazazchidyamAne'pi zarIrake pRthaganupalabdheH, ghaTAtmavat , vyatirekeNa ca kozakhagavat , tadevaM yuktibhiH pratipAdite'pyAtmAbhAve yeSAM pRthagAtmavAdinA khadarzanAnurAgAdetatsvAkhyAtaM bhavati, tadyathA-anyo jIvaH paralokAnuyAyI amUrtaH, anyacca tadbhavavRtti mUrtimaccharIram , etacca pRthaG nopalabhyate tasAcanmidhyA layakaizciducyate yathA'styAtmA paralokAnuyAyIti // etadadhyavasAyI ca 'sa' lokAyatikA khataH prANinAmekendriyAdInAM dIpa anukrama [641] Reseree wjanmiorary.org muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: ~561~ Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [s] dIpa anukrama [641] sUtrakRtAne 2 zrutaska ndhe zIlAkIyAvRttiH // 279 // "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [9], niryukti: [157] Education intimational - 'hantA' vyApAdako bhavati, prANAtipAte doSAbhAvamabhyupagamyAnyeSAmapi prANyupaghAtakAriNAmupadezaM dadAti, tadyathA-prANinaH khaDgAdinA ghAtayata, pRthivyAdikaM khanatetyAdi sugamaM yAvada 'etAvAneva' zarIramAtra eva jIvaH, tataH paralokino'bhAvAnnAsti paralokaH, tadabhAvAcca yatheSTamAsata (dhvaM ), tathA coktam - "piba khAda ca sAdhu zobhane !, yadatItaM varagAtri ! tava te / na hi bhIru ! gataM nivartate, samudayamAtramidaM kalevaram ||1||" tadevaM paralokayAyino jIvasyAbhAvAnna puNyapApe staH nApi paraloka ityayaM yeSAM pakSaste lokAyatikAstajjIvataccharIravAdino naivetadvakSyamANaM viprativedayanti-abhyupagacchanti, tadyathA kriyAM vA sadanuSThA| nAtmikAm akriyAM vA-asadanuSThAnarUpAm, evaM naiva te viprativedayanti, yadi hi AtmA tatkriyAvAptakarmaNo bhoktA sthAto'| pAyabhayAtsadanuSThAnacintA syAt, tadabhAvAcca satkriyAdicintA'pi dUrotsAditaiva / tathA sukRtaM duSkRtaM vA kalyANamiti vA | pApamiti vA sAdhu kRtamasAdhu kRtamityAdikA cintaiva nAsti, tathAhi sukRtAnAM kalyANavipAkinAM sAdhutayA'vasthAnaM duSka| tAnAM ca pApacipA kinAmasAdhulenAvasthAnam, etadubhayamapi satyAtmani tatphalabhruji saMbhavati, tadabhAvAcca kuto'narthako hitAhitaprAptiparihArau syAtAM ?, tathA sukRtena- kalyANena sAdhvanuSThAnenAzeSakarmakSayarUpA siddhistadviparyayeNAsiddhiH, tathA duSkRtena-pA pAnubandhinA asAdhvanuSThAnena narako'narako vA tiryakranarAmaragatilakSaNaH syAdityevamAtmikA cintaiva na bhavet, tadAdhArasyAtma sadbhAvasthAnabhyupagamAditi bhAvaH / punarapi lokAyatikAnuSThAnadarzanAyAha- 'evaM te' ityAdi 'evam' anantaroktena prakAreNa tenAstikA AtmAbhAvaM pratipadya virUpaM nAnAprakAraM rUpaM svarUpaM yeSAM te tathA karmasamArambhAH- sAvadhAnuSThAnarUpAH pazughAtamAM| sabhakSaNasurApAna nirlAJchanAdikAstairevaMbhUtairnAnAvidhaiH karmasamArambhaH kRSIvalAnuSThAnAdibhirvirUparUpAn kAmabhogAn 'samArabha For Fans at Use Only muni dIparatnasAgareNa saMkalita ...... AgamasUtra [02] aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH ~ 562~ 1 puNDarIkAdhya0 ta jIvataccharIvAdI // 279 // www.pincibrary.org Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [8] dIpa anukrama [641] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [9], niryukti: [157] Education intimation - nte' samAdadati tadupabhogArthamiti / sAmprataM tajIvataccharIravAdimatamupasaMjighRkSuH prastAvamAracayannAha - 'evaM cega' ityAdi, | mUrtimataH zarIrAdanyadamUrta jJAnamAtmanyanubhUyate, tasya cAmUrtenaiva guNinA bhAvyam, ataH zarIrAtpRthagbhUta AtmA mUrtI jJAnavat | tadAdhArabhUto'stIti na cAtmAbhyupagamamantareNa taJjIvataccharIravAdinaH kathaJcidvicAryamANaM maraNamupapadyate, dRzyante ca tathAbhUta | eva zarIre mriyamANA mRtAca, tathA kutaH samAgato'haM kutra cedaM zarIraM parityajya yAsyAmi ?, tathA 'idaM me zarIraM purANaM karmetyevamAdikAH zarIrAtpRthagbhAvenAtmani saMpratyayA anubhUyante tadevamapi svAnubhavasiddhe'pyAtmani eke kecana nostikAH pRthagjIvAstitvamazraddadhAnAH 'prAgalbhikAH prAgalbhyena caranti pRSTatAmApanA abhidadhati yadyayamAtmA zarIrAtpRthagbhUtaH svAt tataH saMsthA|navarNagaMdharasasparzAnyatamaguNopetaH syAt na ca te varAkAH svadarzanAnurAgAca tamasAvRtadRSTaya etadvidanti yathA - mUrtasyAyaM dharmo nAmUrtasya, na hi jJAnasya saMsthAnAdayo guNAH saMbhAvyante, na ca tattadabhAve'pi nAsti, ityevamAtmApi saMsthAnAdiguNarahito'pi vidyata iti evaM yuktiyuktamapyAtmAnaM dhArthyAnAbhyupagacchanti / tathA 'niSkramya' ca svadarzana vihitAM pravajyAM gRhIlA nAnyo jIvaH zarIrAdvidyata ityevaM yo dharmo madIyo'yamityevamabhyupagamya svato'pareSAM ca taM tathAbhUtaM dharmaM pratipAdayanti / yadyapi lokAyatikAnAM nAsti dIkSAdikaM tathA'pyapareNa zAkyAdinA pravrajyAvidhAnena pravrajya pazcAllokAyatikamadhIyAnasya (nAnAM) tathAvidhapariNa | testadevAbhirucitam ato mAmako'yaM dharmaH (iti) svayamabhyupagacchantyanyeSAM ca prajJApayanti, yadivA - nIlapaTAdyabhyupagantuH kavidastyeva pravrajyAvizeSa ityadoSa iti / sAMprataM tatprajJApitaziSyavyApAramadhikRtyAha-'taM saddahamANe'tyAdi, 'taM' nAstikavAdyupa1 ye maNDalavAdikAH pra0 / Forest Use Only muni dIparatnasAgareNa saMkalita ....AgamasUtra [02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH ~ 563~ www.jancibrary.org Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [8] dIpa anukrama [641] sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAzrIyAvRttiH // 280 // "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [9], niryukti: [157] Education intemattomal - nyastaM dharmaM viSayiNAmanukUlaM 'zraddadhAnAH' svamatAvatizayena rocayantaH tathA 'pratipAdayantaH' avitathabhAvena gRhantaH tathA tatra | ruci kurvantaH tathA sAdhu - zobhanametadyat yathA vAkhyAto yathAvasthito bhavatA dharmo'nyathA'sati hiMsAdiSvavarttamAnAH paralokabhayAtsukhasAdhaneSu mAMsamayAdiSvapravRttiM kurvanto manuSyajanmaphalavazcitA bhaveyuH, tataH zobhanamakAri bhavatA he zramaNa ! brAhmaNa ! iti vA yadayaM tajIvataccharIradharmo'sAkamAveditaH, kAmamiSTametadasmAkaM dharmakathanaM, khaluzabdo vAkyAlaGkAre, he AyuSmaMstvayA vayamabhyuddhRtAH anyathA kApaTikaistI thiMkarvaJcitAH syuri (svAme) ti, tasmAdupakAriNaM 'tyA' bhavantaM pUjayAmaH, ahamapi kazcidAyuSmato bhavataH pratyupakAraM karomi / tadeva darzayati tadyathA 'asaNeNe'tyAdi sugamaM yAvatpAdapuJchana kami (kene) ti / tatraike kecana pUrvoktayA pUjayA pUjAyAM vA 'samAuhiMsuti samAvRttAH - prahIbhUtAste rAjAnaH pUjAM prati pravRttAH, tadupadeSTAro vA pUjAmadhyupapannAH santastaM rAjAdikaM svadarzanapratipannameke kecana svadarzana sthityA hitAhitaprAptiparihAreSu 'nikAcitavanto' niyamitavantaH tathAhibhavated taJjIvataccharIramityabhyupagantavyam, anyo jIvo'nyaca zarIramityetacca parityAjyam, anuSThAnamapi etadanurUpameva vidheyamityevaM nikAccitavanta iti / tatra ye bhAgavatAdikaM liGgamabhyupagatAH pathAlokAyata granthazravaNena lokAyatAH saMvRttAsteSAM 'pUrvam' Adau pravrajyAgrahaNakAla evaitatparijJAtaM bhavati, tadyathA parityaktaputra kalatrAH 'zramaNA' yatayo bhaviSyAmaH 'anagArA' gRharahitAH tathA 'niSkiJcanAH' kiJcanaM dravyaM tadrahitAH tathA 'apazavo' gomahiSyAdirahitAH, paradattabhojinaH svataH pacanapAcanAdikriyArahitalAt, bhikSaNazIlA bhikSavaH, kiyadrakSyate anyadapi yatkiJcitpApaM sAvayaM karmAnuSThAnaM tatsarvaM na kariSyAmI ( mai ) 10yathApra0 / For Funny muni dIparatnasAgareNa saMkalita ....AgamasUtra [02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH ~564~ statse Rece 1 puNDarI kAdhya0tajIvataccharIvAdI // 280 // www.ncbrary.org Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [9], niyukti: [157] (02) prata sutrAMka [9] 18| tyevaM samyagutthAnenotthAya pUrva pazcAce lokAyatikabhAvamupagatA AtmanaH-svataH pApakarmabhyoativiratA bhavanti, piratyabhAve ca || yatkurvanti tadarzayati --pUrva sAvadyArambhAnivRtti vidhAya nIlapaTAdikaM ca liGgamAsthAya svayamAtmanA sAvadhamanuSThAnamAdadate| khIkurvanti anyAnapyAdApayanti-grAhayantyanyamappAdadAnaM-parigrahaM khIkurvantaM samanujAnanti / evameva-pUrvoktaprakAreNa strIpra dhAnAH khiyopalakSitA vA kAmyanta iti kAmA bhujyanta iti bhogAsteSu sAtabahulatayAjitendriyAH santasteSu kAmabhogeSu mUcchitA| ekIbhAvatAmApanA gRddhAH-kAlAvanto grathitA-avabaddhA adhyupapannA-Adhikyena bhogeSu lubdhA rAgadveSA(pavazA)toM-rAgadve pavazagAH kAmabhogAndhA vA, ta evaM kAmabhogeSu avabaddhAH santo nAtmAnaM saMsArAskarmapAzAdvA samucchedayanti-mocayanti, nApi paraM | sadupadezadAnataH kamepAzAvapAzitaM samucchedayanti-karmabandhAtroTayanti, nApyanyAn dazavidhaprANavartinaHprANAn-prANinA, tathA a bhUvan bhavanti bhaviSyanti ca bhUtAni tathA AyuSkadhAraNAjIvAstAn tathA satyAstathAvidhavIryAntarAyakSayopazamApAditavIryaguNope|| tAstAn na samucchedayanti, asadabhiprAyapravRttakhAna , te caivaMvidhAstajIvataccharIvAdino lokAyatikA ajitendriyatayA kAmabhogA-18| vasaktAH pUrvasaMyogAt-putradArAdikAtyahINA:-prabhraSTA ArAdhAtaH sarvaheyadharmabhya ityAryoM mArgaH-sadanuSThAnarUpastamasaMprAptA iti, evaM pUrvoktayA nItyA aihikAmuSmikalokadayasadanuSThAnabhraSTA antarAla eva bhogeSu viSaNNAstiSThanti, na vivakSitaM pINDarIkotkSepa| gAdika kArya prasAdhayantIti / ayaM ca prathamaH puruSastajIvataccharIravAdI parisamApta iti / / prathamapuruSAnantaraM dvitIyaM puruSajAta| madhikRtyAha ahAvare doce purisajAe paMcamahabbhUtietti Ahijjai, iha khalu pAiNaM vA 6 saMtegatiyA maNussA, bhavaMti dIpa anukrama [641] JABERatinintamational Siwanmiorary.org muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: ~565~ Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [10] dIpa anukrama [642] sUtrakRtAne 2 zrutaskandhe zIlADIyAvRttiH // 281 // Education infamational "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 1 ], uddezaka [-], mUlaM [10], niryukti: [157] aNuputreNaM loyaM ubavannA, taMjahA AriyA vege aNAriyA vege evaM jAva durUvA vege, tesiM caNaM mahaM ege rAyA bhavai mahayA evaM caiva NiravasesaM jAva seNAvaiputtA, tesiM ca NaM egatie saTTA bhavaMti kAmaM taM samaNA ya mAhaNA ya pahAriMsu gamaNAe tattha annayareNaM dhammeNaM panasAro vayaM imeNaM dhammeNaM panavaissAmo se evamAyAha bhayaMtAro ! jahA mae esa dhamme suakkhAe supannante bhavati / iha khalu paMkha mahambhUtA, jehiM no vija kiriyAti vA akiriyAti vA sukaDeti vA dukaDeti vA kallANeti vA pAvaeti vA sAhuti vA asAhuti vA siddhIti vA asiddhIti vA Niraeti vA aNiraeti vA avi aMtaso taNamAyamavi / taM ca piddeseNaM puDhobhUtasamavAtaM jANejjA, taMjahA puDhavI ege mahambhUte AU ducce mahambhUte teU tace mahanbhUte bAU catthe mahanbhUte AgAse paMcame mahabhUte, icete paMca mahanbhUyA aNimmiyA aNimmAvitA akaDA No kittimA No kaDagA aNAiyA aNihaNA avaMjhA apurohitA sataMtA sAsatA AyachaDhA, puNa ege evamAha-sato Natthi viNAso asato Natthi saMbhavo // etAvatAva jIvakAe, etAbanAva asthikAe, etAvatAva saGghaloe, evaM muhaM logassa karaNayAe, aviyaMtaso taNamAyamavi // se kiNaM kiNAvemANe haNaM dhAyamANe paryaM payAvemANe avi aMtaso purisamavi kINittA ghAyaittA etthaMpi jANAhi tthidoso, te No evaM vippaDivedeti, taMjahA - kiriyAha vA jAva'Niraeha vA, evaM te virUvarUvehiM 1 evaM pra0 / Forsy muni dIparatnasAgareNa saMkalita ...... AgamasUtra [02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH ~566~ 1 puNDarIkAdhya0 bhautikasAzrI ww // 281 // Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [10] dIpa anukrama [642] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 1 ], uddezaka [-], mUlaM [10], niryukti: [157] Education intemational - kammasamAraMbhehiM vikhvarUvAdaM kAmabhogAI samArabhaMti bhoSaNAe, evameva te aNAriyA vippadhinnA taM sahamANA taM pattiyamANA jAva iti, te No havAe No pArAe, aMtarA kAmabhogesu visaNNA, doghe purisajAe paMcamahanbhUtietti Ahie // sUtraM 10 // athazabda AnantaryArthe, prathamapurUSAnantaramaparo dvitIyaH puruSa eva puruSajAtaH pazcami (bhUtaiH ) pRthivyaptejovAyvAkAzAkhyaiarati paJcabhUtikaH paJca vA bhUtAni abhyupagamadvAreNa vidyante yasya sa paJcabhUtiko, mArthIyaSTak sa ca sAMkhyamatAvalambI | AtmanastRNakunIkaraNe'pyasAmarthyAbhyupagamAt bhUtAtmikAyAzca prakRteH sarvatra kartRsAbhyupagamAt draSTavyo, lokAyatamatAvalambI vA nAstiko bhUtavyatiriktanAstikhAbhyupagamAdAkhyAyate, prathamapuruSAdanantaramayaM pazcabhUtAtmavAdyabhidhIyate ceti / atra ca prathamapuruSagamena 'iha khalu pAiNaM vetyAdiko granthaH supaNNatte bhavatItyetatparyavasAno'vagantavya iti // sAMprataM sAMkhyasya lokAya| tikasya cAbhyupagamaM darzayitumAha- 'iha' asmin saMsAre dvitIyapuruSavaktavyatAdhikAre vA, khaluzabdo vAkyAlaGkAre, pRthivyAdIni paJca mahAbhUtAni vidyante, mahAnti ca tAni bhUtAni ca mahAbhUtAni teSAM ca sarvavyApitayA'bhyupagamAt mahattvaM, tAni ca paJcaiva, aparasya paSThasya kriyAkartRlenAnabhyupagamAt yairhi paJcabhirbhUtairapyupagamyamAnaiH 'naH' asmAkaM kriyA parispandAtmikA ceSTArUpA | kriyate akriyA vA nirvyApArarUpatayA sthitirUpA kriyate, tathAhi teSAM darzanaM sattvarajastamorUpA prakRtirbhUtAtmabhUtAH sarvA | arthakriyAH karoti, puruSaH kevalamupabhujhe, 'buddhyadhyavasitamarthaM puruSazvetayate' iti vacanAt buddhizva prakRtireva tadvikAratvAt, tasyAzca prakRterbhUvAtmikAyAH sattvarajastamasAM cayApacayAbhyAM kriyAkriye svAtAmitikRlA bhUtebhya eva kriyAdIni pravartante, tathya For Parts Only muni dIparatnasAgareNa saMkalita ....AgamasUtra [02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH ~ 567~ www.brary.org Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [10], niyukti: [157] (02) svI prata sUtrAMka [10] sUtrakRtAGge tirakeNAparasyAbhAvAditi bhAvaH / tathA suSTu kRtaM sukRtam etaca satvaguNAdhikyena bhavati, tathA duSTaM kRtaM duSkRtam, etadapi 1 puNDarI2 zrutaska- rajastamasorutkaTatayA pravartate, evaM kalyANamiti vA pApakamiti vA sAdhviti vA asAviti vA ityetatsatvAdInAM guNAnAmutka kAdhya nyU zIlA- nutkarSatayA yathAsaMbhavamAyojanIyaM / tathepsitArthaniSThAnaM siddhiviparyayasvasiddhiH nirvANaM vA-siddhiH asiddhiH-saMsAraH saMsA-181 bhautikasAkIyAvRttiH |riNAM tathA narakA-pApakarmaNAM yAtanAsthAnam anarakastiryamanuSyAmarANAm , etatsarvaM saccAdiguNAdhiSThitA bhUtAtmikA prkRti||28|| vidhatte / lokAyatAbhiprAyeNApIhaiva tathAvidhasukhaduHkhAvasthAne kharganarakAvitI yevamantazastRNamAtramapi yatkArya tataireva pradhA rUpApannaiH kriyate, tathA coktam- 'sattvaM laghu prakAzakamiSTamupaSTambhakaM balaM ca rajaH / guru caraNakameva tamaH pradIpavadyArthato vRttiH Mini // " ityAdi / tadevaM sAMkhyAbhiprAyeNAtmanastuNakubjIkaraNe'pyasAmarthyAllokAyatikAbhiprAyeNa khAtmana evAbhAvAdbhUtAnyeva | 18|| sarvakAryakaTeNItyevamabhyupagamaH, tAni ca samudAyarUpApanAni nAnAkhabhAvaM kArya kurvanti // taM ca teSAM samavAyaM pRthagbhUtapadohe | zena jAnIyAt , tadyathA-pRthivyekA kAThinyalakSaNA mahAbhUtaM, tathA''po dravalakSaNA mahAbhUtaM, tathA teja uSNodyotalakSaNaM, tathA | vAyuhetikampalakSaNaH, tathA'vagAhadAnalakSaNaM sarvadravyAdhArabhUtamAkAzamityevaM pRthagbhUto yaH padodezastena kAyAkAratayA yasteSAM sama vAyaH sa ekakhe'pi lakSyate ityetAni pUrvoktAni pRthivyAdIni, 'saMkhyA jhupAdIyamAnA saMkhyAntaraM nivartayatI tikhA na nyUnA|ni nApyadhikAni, vizvavyApitayA mahAnti, trikAlabhavanAdbhUtAni, tadevametAnyeva paJca mahAbhUtAni 'prakRtemahAn mahato'hakAra // 282 // stasmAt gaNazca poDazakaH / tasmAdapi poDazakAtpaJcabhyaH paJca bhUtAni // 1 // ityevaM krameNa vyavasthitAni, apareNa kAlezvarAdiMD nA kenacidanirmitAni-aniSpAditAni, tathA pareNAnirmApayitavyAni, tathA'kRtAni na kenacittAni kriyante, abhrendradhanurAdi dIpa anukrama [642] JABERatininthimational wlanniorary.org muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: ~568~ Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [10] dIpa anukrama [642] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [10], niryuktiH [157] Education intamational - vadvisApariNAmena niSpannakhAt, tathA na ghaTavatkutrimANi, kartRkaraNavyApArasAdhyAni na bhavantItyarthaH tathA paravyApArAbhAvatayA 'no' naiva kRtakAni, apekSita paravyApAraH svabhAvaniSpattau bhAvaH kRtaka iti vyapadizyate tAni ca visrasApariNAmena niSpaalAtkRta kavyapadezabhAJji na bhavanti, tathA anAdyanidhanAni, avandhyAni - avazya kAryakartRNi, tathA na vidyate 'purohitaH' kArya 6 prati pravartayitA yeSAM tAnyapurohitAni, svatantrANi svakAryakartRtvaM pratyaparanirapekSANi, zAzvatAni nityAni vA 'na kadAcidanIdRzaM jagaditi vacanAt tadevaMbhUtAni paJca mahAbhUtAnyAtmapaSThAni punareke evamAhuH, AtmA cAkiJcitkaraH sAMkhyAnAM lo| kAyatikAnAM punaH kAyAkArapariNatAnyeva bhUtAnyabhivyakta cetanAni AtmavyapadezaM bhajanta iti / tadevaM sAMkhyAbhiprAyeNa 'sato'' vidyamAnasya pradhAnAdernAsti 'vinAzaH' atyantAbhAvarUpo nApyasataH zazaviSANAdeH saMbhavaH- samutpattirasti, kAraNe kAryasya vidyamAnasyaivotpattiriSTA, nAsataH, sarvasmAtsarvasyotpattiprasaGgAt, tathA coktam- "nAsato jAyate bhAvo nAbhAvo jAyate sataH" ityAdi, tathA asataH kharaviSANAderakaraNAdupAdAnakAraNasya ca mRtpiNDAderghaTArthinopAdAnAdityAdibhyazca hetubhyaH kAraNe satkArya - vAdaH / tadevametAvAneva tAvaditi sAMkhyo lokAyatiko vA mAdhyasthyamavalambamAna evamAha, tadyathA asmadyuktibhirvicAryamANastAvadetAvAneva jIvakAyo yaduta paJca mahAbhUtAni, yatastAnyeva sAMkhyAbhiprAyeNa pradhAnarUpatAmApannAni sasvAdiguNopacayApacayAbhyAM sarvakAryakartRNi, AtmA cAkiJcitkaratvAdasatkalpa eva, lokAyatasya tu sa nAstyevetyata 'etAvAneva' bhUtamAtra eva jIvakAyaH, tathA etAvAneva bhUtAstisamAtra evAstikAyo nAparaH kazvittIrthikAbhipretaH padArtho'stIti / tathA etAvAneva sarvaloko yaduta paJca mahAbhUtAni pradhAnarUpApannAni, AtmA cAkartA nirguNaH sAMkhyasya, lokAyatikasya tu paJcabhUtAtmaka eva lokaH, tadatiriktasthAparasya For Funny muni dIparatnasAgareNa saMkalita...... AgamasUtra -[ 02 ], aMga sUtra- [ 02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH ~569~ www.incibrary.org Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [10] dIpa anukrama [642] sUtrakRtAGge 2 kandhe zIlAkIyAvRttiH // 283 // "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 1 ], uddezaka [-], mUlaM [10], niryukti: [157] Education intemational - | padArthasyAbhAvAditi / tathA etadeva paJcabhUtAstikhaM 'mukhaM' kAraNaM lokasya, etadeva ca kAraNatayA sarvakAryeSu vyApriyate, tathAhi sAMkhyasya pradhAnAtmabhyAM sRSTirupajAyate, lokAyatikasya tu bhUtAnyeva antazastRNamAtramapi kAryaM kurvanti, tadatiriktasyAparasyAbhAvAditi bhAvaH / sa cairvavAdyekatrAtmano'kizcitkaratvAdanyatra cAtmano'satvAdasadanuSThAnairapyAtmA pApaiH karmabhirna badhyata iti (manyatetad) darzayitumAha-' se kINa' mityAdi 'se'ti sa iti yaH kathitpuruSaH krayArthI 'krINana' kizcit krayeNa gRhNastathA'paraM krApayaMstathA prANino man hiMsan tathA parairghAtayan vyApAdayan tathA pacanapAcanAdikAM kriyAM kurvastathA'paraizca pAcayan asya copalakSaNArtha- 14 tvAt ( anumodana) krINataH krApayato nato ghAtayataH pacataH pAcayatazcAparAMstathA apyantazaH puruSamapi praJcendriyaM vikrIya ghAtayitA, api paJcendriyadhAte nAsti doSo'tra evaM 'jAnIhi' avagaccha, kiM punarekendriyavanaspatighAta ityapizabdArthaH / tatathaivAdinaH sAMkhyA bArhaspatyA vA 'no' naiva 'etad' vakSyamANaM 'viprativedayanti' jAnanti tadyathA- kriyA-parispandAtmikA sAvadhAnuSThAnarUpA evamakriyA vA sthAnAdilakSaNA yAvadevameva 'virUparUpaiH' uccAvacairnAnAprakArairjalanAnAvagAhanAdikaistathA prANyupamardakAribhiH karmasamArambhaH 'virUparUpAna' nAnAprakArAn suraapaanmaaNsbhkssnn| gamyagamanAdikAn kAmabhogAn samArabhante svataH, parAMza codayanti - nAstyatra doSa ityevaM pratAryAsatkAryakaraNAya prerayanti, evaM ca tenAryA anAryakarmakAritvAdAryAnmArgAdviruddhaM mArga pratipannAH vipratipannAH, tathAhi - sAMkhyAnAmacetanakhAtprakRteH kAryakartRkhaM nopapadyate, acetanakhaM tu tasyAH 'caitanyaM puruSasya svarUpa' miti vacanAt, Atmaiva prativimbodayanyAyena kariSyatIti cettadapi na yuktisaMgataM yato'kartRsAdAtmano nityakhAca pratibimbodayo na yujyate, kiMca- nityasAtprakRtermahadAdi vikAratayA notpattiH syAt, apica 'nAsato jAyate bhAvo nAbhAvo jAyate sata' ityAdyabhyupa For Fans Only muni dIparatnasAgareNa saMkalita...... AgamasUtra -[ 02 ], aMga sUtra- [ 02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH ~570~ 1 puNDarI kAdhyaya 0 pAzcabhItikaH // 283 // g Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [10] dIpa anukrama [642] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 1 ], uddezaka [-], mUlaM [10], niryukti: [157] Education intimation - gamAtpradhAnAtmanoreva vidyamAnatvAnmahadahaGkArAderanutpattireva ekakhAcca prakRterekAtmaviyoge sati sarvAtmanAM viyogaH syAd ekasaMbandhe yA sarvAtmanAM prakRtisaMyogo na punaH kasyacittatvaparijJAnAt prakRtiviyoge mokSo'parasya tu viparyayAtsaMsAra iti, evaM jagadvaicitryaM na syAd, AtmanazcAkartRle tatkRtau bandhamokSo na syAtAm etacca dRSTeSTabAdhitaM / nApi kAraNe satkAryavAdo, yuktibhiranupapadyamAnakhAt, tathAhi mRtpiNDAvasthAyAM ghaTotpatteH prAgghadasaMbandhinAM karmaguNavyapadezAnAmabhAvAt, ghaTArthinAM ca kriyAsu pravRterna kAraNe kAryamiti / lokAyatikasyApi bhUtAnAmacetana sAtkartRsAnupapattiH, kAyAkArapariNatAnAM caitanyAbhivyakyabhyupagame ca maraNAbhAvaprasaGgaH syAt, tasmAnna paJcabhUtAtmakaM jagaditi sthitam / apica dadaM jJAnaM svasaMvittisiddhamAtmAnaM dharmiNamupasthApayati, naca bhUtAnyeva dharmiMsena parikalpayituM yujyante, teSAmacetanatvAd, atha kAyAkArapariNatAnAM caitanyaM dharmo bhaviSyatItyetadapyayuktaM yataH kAyAkArapariNAma eva teSAmAtmAnamadhiSThAtAramantareNa na bhavitumarhati nirhetukatvaprasaGgAt, nirhetukatve ca nityaM sattvamasattvaM vA svAditi / tadevaM bhUtavyatirikta AtmA, tasmiMzca sati sadasadanuSThAnataH puNyapApe, tatazca jagadvaicitryasiddhiriti / evaM ca vyavasthite tenAryAH sAMkhyA lokAyatikA vA paJcamahAbhUtapradhAnAbhyupagamena vipratipannA yatkuryustadarzayitumAha-'taM sadda| hamANA' ityAdi, 'tam' AtmIyamabhyupagamaM pUrvoktayA nItyA nirmuktikamapi zradadhAnAH paJcamahAbhUtAtmakapradhAnasya sarvakAryANi upagacchanti, tadeva ca satyamityevaM 'pratiyantaH ' pratipadyamAnAstadeva cAtmIyamabhyupagamaM rocayantastaddharmasyAkhyAtAraM prazaMsayantaH, tadyathA-svAkhyAto bhavatA dharmo'sAkamayamatyantamabhipreta ityevaM te tadadhyavasAyAH - sAvadyAnuSThAnenApyadharmo na bhavatItyadhyavasAyinaH For Fans Only muni dIparatnasAgareNa saMkalita ....AgamasUtra [02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH ~571~ p Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [10], niyukti: [157] (02) kAdhya prata sUtrAMka [10] sUtrakRtAGge zAstrIkAmeSu mUJchitA ityevaM pUrvavajjJeyaM yAvattadantare kAmabhogeSu viSaNNA aihikAmuSmikobhayakAryabhraSTA nAtmatrA(nakhA)NAya nApi |1 puNDarI2 zrutaska-18| pareSAmiti / bhavatyevaM dvitIyaH puruSajAtaH paJcamahAbhUtAbhyupagamiko vyAkhyAta iti // sAmpratamIzvarakAraNikamadhikRtyAhandhe zIlA-18 ahAvare tace purisajAe IsarakAraNie iti Ahijai, iha khalu pAdINaM vA 6 saMgatiyA maNussA bhavaM izvarakAradIyAvRttiH ti aNupuSeNaM loyaM ubavannA, taM0-AriyA vege jAva tesiMca NaM mahaMte ege rAyA bhavai jAva seNAvaiputtA, do |NikA // 28 // tersi ca NaM egatIe sahI bhavai, kAmaM taM samaNA ya mAhaNA ya pahAriMsugamaNAe jAva jahA mae esa dhamme suakkhAe supannatte bhavaha // iha khalu dhammA purisAdiyA purisottariyA purisappaNIyA purisasaMbhUyA purisapajjotitA purisaabhisamaNNAgayA purisameva abhibhUya ciTThati, se jahANAmae gaMDe siyA sarIre jAe sarIre saMbuddhe sarIre abhisamaNNAgae sarIrameva abhibhUya ciTThati, evameva dhammA purisAdiyA jAva purisameva abhibhUya ciTThati / se jahANAmae araI siyA sarIre jAyA sarIre saMvuDA sarIre abhisamaNNAgayA sarIrameva abhibhUya ciTThati, evameva dhammAvi purisAdiyA jAva purisameva abhibhUpa ciTThati / se jahANAmae cammie siyA puDhavijAe puDhavisaMvar3e puDhaviabhisamaNNAgae puDhavimeva abhibhUya ciTThA evameva dhammAvi purisAdiyA jAva purisameva abhibhUya ciTThati / se jahANAmae rukse siyA puDhavijAe puDhavisaMbuddhe puDhaviabhisamaNNAgae puDhavimeva abhibhUya ciTThati, evameva dhammAvi purisAdiyA jAca purisameva abhibhUya ciTThati / se jahANAmae pukakhariNI siyA puDhavijAyA jAca puDhavimeva abhibhUya ciTTha dIpa anukrama [642] seeeeese muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: ~572~ Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka -], mUlaM [11], niyukti: [157] (02) es prata sUtrAMka [11] ti, evameva dhammAvi purisAdiyA jAya purisameva abhibhUya ciTThati / se jahANAmae udagapukkhale siyA udagajAe jAca udagameva abhibhUya ciTThati, evameva dhammAvi purisAdiyA jAva purisameva abhibhUya ciTThati / se jahANAmae udagabubue siyA udgajAe jAca udagameva abhibhUya ciTThati, evameva dhammAvi purisAdiyA jAva purisameva abhibhUya ciTThati // jaMpiya imaM samaNANaM NiggaMthANaM udiha paNIyaM viyaMjiyaM duvAlasaMgaM gaNipiDayaM, jahA-AyArosUyagaDojAva diDivAto, sabamevaM micchA, Na eyaM tahiyaM, Na evaM AhAtahiyaM, hama sacaM imaM tahiyaM hama AhAtahiyaM, te evaM sannaM kuSaMti, te evaM sannaM saMThaveMti, te evaM sanna sovaDhavayaMti, tamevaM te tajjAiyaM dukkhaM NAtiuti sauNI paMjaraM jahA // te No evaM vipaDivedeti, taMjahA-kiriyA i vA jAva aNirae ivA, ebAmeva te virUvarUvehiM kammasamAraMbhehiM virUvarUvAI kAmabhogAI samAraMbhaMti bhoyaNAe, evAmeva te aNAriyA vippaDivannA evaM saddahamANA jAva iti te No havAeNo pArAe, aMtarA kAmabhogesu visaNNetti, tace purisajAe IsarakAraNietti Ahie (sUtraM 11) // atha dvitIyapurupAdanantaraM tRtIya IzvarakAraNika AkhyAyate, samastasvApi cetanAcetanarUpasya jagata IzvaraH kAraNaM, pramANaM cAtra| tanubhuvanakaraNAdika dharmilenopAdIyate, Izvarakakamiti sAdhyo dharmaH, saMsthAnavizeSakhAt kUpadevakulAdivat tathA sthikhA 2 pravRtce-18| syAdivat , uktaM ca-"ajJo janturanIzaH svAdAtmanaH sukhduHkhyoH| Izvaraprerito gacchetsvarga vA zvabhrameva vA ||shaa" ityaadi| tathA 'puruSa evedaM sarva yadbhataM yaca bhAvya' mityAdi, tathA coktam-"eka eva hi bhUtAtmA, bhUte bhUte pratiSThitaH / ekadhA bahudhA dIpa anukrama [643] a0aseaak Sirajaniorary.org muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: ~573 Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [11], niyukti: [157] (02) sUtrakRtAGga prata sUtrAMka [11] caitra, dRzyate jalacandravad // 1 // " ityAdi, tadevamIzvarakAraNika AtmAdvaitavAdI vA tRtIyaH puruSajAta AkhyAyate / 'iha khalu 1 puNDarI2zrutaska-1 | ityAdi, ihaiva-puruSajAtaprastAve, khaluzabdo vAkyAlakAre, prAcyAdiSu dikSvanyatamasyAM dizi vyavasthitaH kazcidevaM bUyAta , tadyathA-18| kAdhya. ndhe zIlA- rAjAnamuddizya tAvadyAvatvAkhyAtaH suprajJapto dharmo bhavati / / sa cAyam-iha khalu dharmAH svabhAvAzcetanAcetanarUpAH puruSa-Izvara A-|| izvarakArahAyAcitmA vA kAraNamAdiryeSAM te puruSAdikA IzvarakAraNikA AtmakAraNikA vA, tathA puruSa evottaraM kArya yeSAM te puruSottarAH, tathA 18 NikA puruSeNa praNItAH sarvasya tadadhiSThitakhAt tadAtmakasAvA, tathA puruSeNa dyotitAH-prakAzIkRtAH pradIpamaNisUryAdineva ghaTapaTAdaya 18 | iti / te ca dharmA jIvAnAM janmajarAmaraNacyAdhirogazokasukhaduHkhajIvanAdikAH, ajIvadharmAstu mUrtimatAM dravyANAM varNagandharasa-11 sparzA amUrtimatAM ca dharmAdharmAkAzAnAM gatyAdikA dharmAH, sarve'pIzvarakRtA AtmAdvaitavAde vA''tmavivAH, sarve'pyete puruSamevAbhibhUya-abhivyApya tiSThanti / asminnarthe dRSTAntAnAvirbhAvayannAha-'se jahANAmae' ityAdi, sezabdastacchabdAtheM, nAmazabdaH saMbhAvanAyAM, tadyathA nAma gaNDaM 'syAda' bhavet , saMbhAvyate ca zarIriNAM saMsArAntargatAnAM karmavazagAnAM gaNDAdisamudbhavaH, tacca zarIre jAta-zarIrajAtaM zarIrAvayavabhUtaM, tathA zarIre vRddhimupagata-zarIrAbhivRddhau ca tasyAbhivRddhiH, tathA zarIre'bhisamanvAgata-zarIramA| bhimukhyena vyApya vyavasthita, na tadavayavo'pi zarIrAtpRthagbhUta iti bhAvaH, tathA zarIramevAbhibhUya-Abhimukhyena pIDayitvA ||285 / / tiSThati, yadivA tadupazame zarIramevAzritya tadgaNDaM tiSThati na zarIrAbahirbhavati, etaduktaM bhavati-yathA tatpiTakaM zarIraikadezabhUtaM na M yuktizatenApi zarIrAtpRthagdarzayituM zakyate, evamevAmI dharmAzcetanAcetanarUpAste sarve'pIzvarakartRkA na te IzvarAtpRthakartuM pAryante, dIpa anukrama [643] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: ~574 ~ Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [11], niyukti: [157] (02) prata sUtrAMka Caesesed [11] eeseeeeeeeesesesen | yadivA sarvavyApina AtmanastrailokyodaravivaravartipadArthAtmano ye kecana dharmAH prAduSpanti te pRthakartuM na zakyante, yathA tadgaNDaM zarIravikArabhUtaM tadapRthagbhUtaM tadvinAze ca zarIramevAvatiSThate, evameva sarve'pi dharmAH puruSAdikAH puruSakAraNikAH puruSavikArarUpA vA na puruSAtpRthagbhavitumarhanti tadvikArApagame cAtmAnamevAzrityAvatiSThante na tasAdahimavantIti, zAstre ca dRSTAntaprAcuryamaviruddha, yadivAsinnarthe bahavo dRSTAntAH saMbhavantIzvarakatatvavAdasyAtmAdvaitavAdasya ca suprasiddhatvAiSTAntabahutvamityAha-'se jahA-8 ityAdi, tad yathA nAmAratiH-cittodvegalakSaNA 'syAd' bhavet , sA ca zarIrajAtA ityAdi gaNDavanneyA, dAntike'pyevameva, sarve dharmAH puruSAdikAH puruSaprabhavA ityAdi pUrvavanneyaM / tathA tad yathA nAma valmIkaM pRthvIvikArarUpaM syAt , tacca pRthivyAM || | jAtaM pRthivIsaMbaddhaM pRthivyabhisamanvAgataM pRthivImevAmi[saMbhUya tiSThati, evameva yadetacetanAcetanarUpaM tatsarvamIzvarakAraNikamAtmavivartarUpaM vA nAtmanaH pRthagbhavitumarhati, pRthivyA valmIkavat / tathA tat yathA nAma vRkSo'zokAdikaH syAt sa ca pRthi-9 | vIjAta ityAdi dRSTAntadASTontike pUrvavadAyojye, tad yathA nAma puSkariNI sthAna-taDAgarUpA bhavet , sA'pi pRthivyAmeva jAte tyAdi prAgvacaryaH, tathA tad yathA nAma puSkalaM-pracuramudakapuSkalam-udakaprAcurya tacca taddharmatvAdudakameva yAvadudakamevA|bhibhUya tiSThatyevaM dAntike'pyAyojyaM, tathA tad yathA nAmodakabududaH syAd , atrApi dRSTAntadAAntike, na tasAdavayavinaH | pRthagbhUta iti sugamam / / tadevaM yadIzvarakRtatvenAbhyupagamyate tatsarvaM tathyamaparaM tu mithyA ityetadAvirbhAvayannAha yadapi cedara saMvyavahArataH pratyakSAsannabhUtaM 'zramaNAnAM yatInAM 'nirgrandhAnAM niSkiJcanAnAmuddiSTaM tadartha praNItaM vyaJjita-teSAmabhivyaktI-18 | kRtaM dvAdazAGgaM gaNipiTakaM tadyathA-AcAra ityAdi yAbaddRSTivAdaH, sarvametanmithyA anIzvarapraNItakhAt svaruciviracitarathyApu dIpa anukrama [643] ecenenerdest shirwsaneiorary.org muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: ~575~ Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [11], niyukti: [157] (02) prata sUtrAMka [11] sUtrakRtAle ruSavAkyavat , tathA naitattathya, mithyetyanenAbhUtodbhAvanatvamAviSkRtamacauracaurasavata, naitattathyamityanena tu sadbhUtAnir3havo yathA||1 puNDarI2 zrutaska-1|| nAstyAtmeti, tathA naitayAthAtathyam-yathAdhyasthito'rtho na tathA'vasthitamiti bhAvaH, anena sadbhUtArthanihavenAsadbhUtAdhAropaNamA-|| kAdhya0 ndhe zIlA viSkRtaM, tad yathA gAmazvaM suvato'zvaM vA gAmiti, ekArthikAni baitAni zakendrAdivadraSTavyAni / tadevaM yadetadvAdazAGgaM gaNi-18 IzvarakAraDIyAvRttiH | piTakaM tadanIzvarapraNItakhAnmithyeti sthitam , idaM tu punarIzvarakartukalaM nAmAtmAdvaitaM vA salaM yathA'vasthitArthapratipAdanAt / ta-18Nika: // 286 // thedameva tathyaM sadbhUtArthozAsanAt , tadevaM te IzvarakAraNikA AtmAdvaitavAdino vA 'evam anantaroktayA nItyA sarve tanubhuvanakaraNAdikamIzvarakAraNikaM tathA sarva cetanamacetanaM vA''tmavivartakhabhAvam , Atmana eva sarvAkAratayotpatterityevaM saMjJAna saMjJA || tAmevaM kurvantyanyeSAM ca te svadarzanAnuraktamanasA saMjJA saMsthApayanti, tathA ta eva evaMbhUtAM saMjJA vakSyamANena nyAyena niyuktikA-18 mapi suSTu upa-sAmIpyena tadAtrahitayA tadabhimukhA yuktIninIyavaH 'sthApayanti' pratiSThApayanti / te caivaMvAdinastamIzvarakaTTela-18 |vAdamAtmAdvaitavAdaM vA nAtivatente, tadabhyupagamajAtIyaM ca duHkha-duHkhahetulAduHkha nAtivartante na troTayanti vA, asinnartha ha. STAntamAha-yathA zakuniH-pakSivizeSo lAvakAdikaH paJjaraM nAtivartate pauna:punyena prAntvA tatraiva vartate, evaM te'pyavabhUtAbhyupa|gamavAdinastadApAditakarmavandhanaM nAtivartante na vA troTayanti / te ca khAgrahAbhimAnagrahAstA naitadvakSyamANaM viprativedayanti na samyaka jAnanti, tadyathA-iyaM kriyA-sadanuSThAnarUpeyaM cAkriyA-tadviparItetyevaM khAgrahiNo nAnyat zobhanamazobhanaM vA yAvadaya- 286 // // manaraka ityevaM sadasadvivekarahitalAvAvadhArayanti, evameva yathAkathazcitte virUparUpaiH karmasamArambhaiH-nAnAprakAra: sAvadhAnuSThA naiTrenyopArjanopAyabhUtena'nyamupAdAya virUparUpAnkAmabhogAnucAvacAnsamAcaranti bhojanAya-upabhogArthamityeSamanAyoste viruddha dIpa anukrama [643] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: ~576~ Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [11] dIpa anukrama [643] "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [11], niryukti: [157] mArga pratipannA vipratipannA na samyagvAdino bhavanti, tathAhi sarvamIzvara kartRkamityatrAbhyupagame kimasAvIzvaraH khata eva parAn kriyAsu pravarta (ya) te utApareNa preritaH ?, tatra yadyAdyaH pakSastadA tadvadanyeSAmapi svata eva kriyAsu pravRttirbhaviSyati kimantargaDanezvaraparikalpanena ?, athAsAvapyaparapreritaH, so'pyapareNa so'pyapareNetyevamanavasthAlatA nabhomaNDalamAlinI prasarpati / kiJca asAvIzvaro | mahApuruSatayA vItarAgatopetaH sannekAnnarakayogyAsu kriyAsu pravartayatyaparAMstu svargApavargayogyAskhiti ?, atha te pUrvazubhAzubhAcairitodayAdeva tathAvidhAsu kriyAsu pravartante sa tu nimittamAtram, tadapi na yuktisaMgataM yataH prAktanAzubhapravartanamapi tadAyattameva, tathA | coktam- "ajJo jantu" rityAdi, atha tadapi prAktanamanyena prAktanatareNa kAritamiti, evamanAdihetuparampareti, evaM ca sati tata eva zubhAzubhe sthAne bhaviSyataH kimIzvaraparikalpanena 1 tathA coktam- "zastrauSadhAdisaMbandhAJcaitrasya vaNarohaNe / asaMbaddhasya kiM sthANoH, kAraNakhaM na kalpyate ? // 1 // " ityAdi / yaJcoktaM sarvaM tanuzcavanakaraNAdikaM buddhimatkAraNapUrvakaM saMsthAna vizeSalAt devakulAdivaditi, etadapi na yuktisaMgataM yata etadapi sAdhanaM na bhavadabhipretamIzvaraM sAdhayati, tena sArdhaM vyApyasiddheH, devakulAdike dRSTAntenIzvarasyaiva kartRkhenAbhyupagamAt na ca saMsthAnazabdapravRttimAtreNa sarvasya buddhimatkAraNapUrvakalaM sidhyati, anyathA - nupapattilakSaNasya sAdhyasAdhanayoH pratibandhasyAbhAvAt, athAvinAbhAvamantareNaiva saMsthAnamAtradarzanAtsAdhyasiddhiH syAd evaM ca satyatiprasaGgaH syAt uktaM ca- "anyathA kumbhakAreNa, mRdvikArasya kasyacit / ghaTAdeH karaNAtsiyedvalmIkasyApi tatkRtiH / // 1 // " ityAdi / na cezvarakartRle jagadvaicitryaM sidhyati, tasyaikarUpatvAdityuktaprAyamiti / AtmAdvaitapakSasvatyantama yuktisaMgatatA1 parAsu kiyA pravartate utA udA0 pra0 2 0 stataH pra03 ki cA 4 pUrvAzubha Education intemational For Funny muni dIparatnasAgareNa saMkalita ....AgamasUtra [02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH ~577~ www.incibrary.org Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [11], niyukti: [157] (02) prata sUtrAMka [11] sUtrakRtAGgenAzrayaNIyaH, tathAhi-tatra na pramANaM na prameyaM na pratipAdyaM na pratipAdako na heturna dRSTAnto na tadAbhAso bhedenAvagamyate, sarva- puNDarI 2 zrutaska-18 svaiva jagata ekatvaM syAd Atmano'bhinnatvAt , tadabhAve ca kaH kena pratipAdyate? ityapraNayanameva zAkhasa, AtmanazcaikatvAta ndhe zIlA- kAryamapyekAkArameva sthAdityato nirhetukaM jagadvaicitryaM, tathA ca sati-"nityaM sattvamasattvaM vAhetoranyAnapekSaNAt / apekSAto cakatvAtakAdhyani yativAdI kIyAvRtti hi bhAvAnAM, kaadaacitktvsNbhvH||1||" ityAdi / tadevamIzvarakartRtvamAtmAdvaitapakSazca yuktibhirvicAryamANo na kazcid ghaTA| 12 prAznati, tathApi ete khadarzanamohamohitAstajAtIyAhuHkhAt zakuniH paJjarAdiva nAtimucyante, vipratipannAzca tatpratipAdikA bhiyuktibhistadeva svapakSaM pratiyanti zraddadhatIti pUrvavanneyaM yAvat 'No havAe No pArAe aMtarA kAmabhogesu cisaNNa'ti ityayaM tRtIyaH puruSajAta IzvarakAraNika iti / sa yevamAha-'yasya buddhina lipyeta, hattvA sarvamidaM jagata / AkAzamiva parena, II nAsau pApena lipyate // 1 // ' ityAdyasamaJjasabhASitayA tyaktvA pUrvasaMyogamaprApto vivakSita sthAnamantarAla eva kAmabhogeSu | mUchito viSaNNa ityavagantavyamiti // sAmprataM caturthapuruSajAtamadhikRtyAha ahAvare cautthe purisajAe NiyativAipatti Ahijai, iha khalu pAINaM vA 6 taheva jAva seNAvaiputtA vA, tesiM ca NaM egatIe saDDI bhavai, kAma taM samaNA ya mAhaNA ya saMpahAriMsu gamaNAe jAva mae esa dhamme // 287 // muakkhAe supannatte bhavaha // iha khalu duve purisA bhavaMti-ege purise kiriyamAikkhai ege purise NokiriyamAikkhai, je ya purise kiriyamAikkhai je ya purise NokiriyamAikkhai dovi te purisA tullA saerande203939200aeneraprasaera dIpa anukrama [643] JABERatinintamational muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: ~578~ Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [12], niyukti: [157] (02) prata sUtrAMka [12] egaTThA, kAraNamAvannA / vAle puNa evaM vippaDivedeti kAraNamAvanne ahamaMsi dukkhAmi vA soyAmi vA jUrAmi vA tippAmi vA pIDAmi vA paritappAmi vA ahameyamakAsi paro vA jaM dukkhai vA soyai vA jUrai vA tippai vA pIDai vA paritappaDa vA paro evamakAsi, evaM sevAle sakAraNaM vA parakAraNaM vA evaM vippaDivedeti kAraNamAvanne / mehAvI puNa evaM vippar3ivedeti kAraNamAvanne-ahamaMsi dukkhAmi vA soyAmi vA jUrAmi vA tippAmi vA pIDAmi vA paritappAmi vA, No ahaM ebamakAsi, paro vA jaM dukkhA vA jAba paritapada vA No paro evamakAsi, evaM se mehAvI sakAraNaM vA parakAraNaM vA evaM vipaDivedeti kAraNamAbanne, se bemi pAINaM vA je tasathAvarA pANA te evaM saMghAyamAgacchaMti te evaM vipariyAsamAvati te evaM vivegamAgacchaMti te evaM vihANamAgacchati te evaM saMgatiyaMti uhAe, No evaM vippaDivedeti, taM jahA-kiriyAti vA jAca Niraeti vA aNirapati vA, evaM te virUvarUvehiM kammasamAraMbhehiM virUvarUvAI kAmabhogAI samArabhaMti bhoynnaae|| evameva te aNAriyA vippaDivannA taM saddahamANA jAva iti te No havAe No pArAe aMtarA kAmabhogesu visaNNA / cautthe purisajAe NiyaivAietti Ahie // icete cattAri purisajAyA NANApannA NANAchaMdA NANAsIlA NANAdiTTI NANArahe NANAraMbhA NANAajjhavasANasaMjuttA pahINapuSasaMjogA AriyaM maggaM asaMpattA iti te No havAe No pArAe aMtarA kAmabhogesu bisaNNA / / (sUtraM 12) // ABHEIGEReceiserateseeeeeeee dIpa anukrama [644] Swlanmiorary.org muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: ~579~ Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [12], niyukti: [157] (02) prata sUtrAMka [12] sUtrakRtAGge atha tRtIyapuruSAdanantaramaparacaturthaH puruSa eva puruSajAto niyativAdika AkhyAyate-pratipAdyate, sa caivamAha-nAtra kazci-II nAna kAca- puNDarI2 zrutaska- kAlezvarAdikaH kAraNaM nApi puruSakAraH, samAnakriyANAmapi kasyacideva niyativalAdarthasiddheH, ato niyatireva kAraNam , ukta kAdhyanindhe zIlA- ca-"prAptavyo niyativalAzrayeNa yorthaH, so'vazyaM bhavati nRNAM zubho'zubho vA / bhUtAnAM mahati kRte'pi hi prayatle, nAbhAvyaM bhavati // 4 // kAyAcina bhAvino'sti nAzaH // 1 // " ityAdi / / 'iha khalu pAINaM ityAdiko granthaH prAgvanetanyo yAvadeSa dharmo-niyativAda-18 T/288aaaa rUpaH khAkhyAtaH suprajJapto bhavatIti / / sa ca niyativAdI svAbhyupagarma darzayitumAha-'iha khalu duve purisA bhavaMtI'tyAdi, iha' asin jagati khaluzabdo vAkyAlaGkAre, dvau puruSo bhavataH, tatraikaH kriyAmAkhyAti, kriyA hi dezAdezAntarAvAptilakSaNA puruSasya bhavati, na kAlezvarAdinA coditasya bhavati, apitu niyatipreritasya, evamakriyA'pi / yadi tAvasvatatrau kriyAvAdamakri8 yAvAdaM ca samAzritau tau dvAvapi niyatyadhInatvAttulyau, yadi punastau khatatrau bhavatastataH kriyAkriyAbhedAna tulyo sAtAmiti, ata ekArthAvekakAraNApaMcatvAditi, niyativazenaiva to niyativAdamaniyativAda cAzritAviti bhAvaH / upalakSaNArthatvAcAsyAnyo'pi yaH kazcitkAlezvarAdipakSAntaramAzrayati so'pi niyaticodita eva draSTavya iti / / sAmprataM niyativAdI paramatodvibhAvaviSayA''ha-'pAla' aba puruSakArakAlezvaravAdItyAdikaH, punariti vizeSaNArthaH, tadeva darzayati-'eca' miti vakSyamANanItyA | 'viprativedayati' jAnIte kAraNamApanaH mukhaduHkhayoH sukRtaduSkRtayovA vakRta eva puruSakAraH kAlezvarAdivA kaarnnmityvm-118||288|| NIyatta.pra.2 punarapi niyativAyeva sapakSamanyathA samayitumAha prA3 yuktyantaropanyAsArthaH pr.| 4 mA, kAraNamuddizya vakSyamANAca kAraNAt | // niyatirekha batroM na puruSakArAdikAmiti bhAvaH, tadeva niyativAdasamarthanakAraNaM darzayati, tadyathA-yo'ha. praa| dIpa anukrama [644] Sarwajaniorary.org muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: ~580~ Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [12], niyukti: [157] (02) prata sUtrAMka [12] bhyupapanno nAnyanniyatyAdikaM kAraNamastIti, tadevAha tadyathA-yo'hamasmi 'dukkhAmi tti zArIraM mAnasaM duHkhamanubhavAmi tathA zocAmi-iSTAniSTaviyogasaMprayogakRtaM zokamanubhavAmi, tathA 'tippAmitti zArIrabalaM kSarAmi, tathA 'pIDAmitti sabAhyA-19 bhyantarayA pIr3ayA pIDAmanubhavAmi, tathA 'paritappAmi'ci paritApamanubhavAmi, tathA 'jUrAmiti anAryakarmaNi pravRttamAtmAnaM gahomi, anarthAvAptau visUrayAmItyarthaH, tadevaM yadahaM duHkhamanubhavAmi tadahamevAkASa, parapIDayA kRtavAnasItyarthaH, tathA paro'pi 181 yaduHkhazokAdikamanubhavati mayi vA''pAdayati tatsvayameva kRtamiti, tadeva darzayati-'paro ve'tyAdi, tathA paropi yanmAM duHkha yati zocayatItyAdi prAgvanneyaM tatsarvamahamakArSamityevaM dvAbhyAmAkalitojJo vA vAla evaM 'viprativedayati' jAnIte svakAraNa vA parakAraNaM cA sarva duHkhAdi puruSakArakRtamiti jAnIte evaM puruSakArakAraNamApana iti // tadevaM niyativAdI puruSakArakAraNavAdino bAlatamApAdya svamatamAha-medhA-maryAdA prajJA vA tadvAn medhAvI niyativAdapakSAzrayI evaM viprativedayati-jAnIte, kAraNamApana iti niyatireva kAraNaM su(duH)khAdyanubhavasya, tadyathA-yo'hamasmi duHkhayAmi zocayAmi tathA 'tippAmiti rAmipIDAmiti pIDAmanubhavAmi 'paritappAmiti paritApamanubhavAmi, nAhamevamakArSa duHkham , api tu niyatita evaita-1 nmayyAgataM, na puruSakArAdikRtaM, yato na hi kasyacidAtmA'niSTo yenAniSTA duHkhotpAdAdikAH kriyAH samArabhate, niytyaivaasaab-18|| nicchannapi tatkAyate yena duHkhaparamparAbhAgbhavati, kAraNamApana iti pare'pyevameva yojanIyam / evaM sati niyativAdI medhAvIti // 8| sollaSThametat , sa kila niyativAdI dRSTaM puruSakAraM parityajyAdRSTaniyativAdAzrayeNa mahAvivekItyevamullaNThyate, khakAraNaM parakAraNaM / ca duHkhAdikamanubhavaniyatikRtametadevaM viprativedayati-jAnAti nAtmakRtaM niyati kAraNamApanaM, kAraNaM cAtraikasyAsadanuSThAnaratasthApi alnaatti nuNci pni dIpa anukrama [644] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: ~581~ Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [12], niyukti: [157] (02) kaalN ndhe zIlA prata sUtrAMka [12] sUtrakRtAGge ||na duHkhamutpate parasya tu sadanuSThAyino'pi tadbhavatItyato niyatireva kIti / tadevaM niyativAde sthite paramapi yatkizcittatsarve || | 1 puNDarIniyatyadhInamiti darzayitumAha-'se vemI'tyAdi, so'haM niyativAdI yuktito nizcitya 'bravImI'ti pratipAdayAmi ye kecana || | yativAdI prAcyAdiSu dikSu trasyantIti trasA-dIndriyAdayaHsthAvarAzca-pRthivyAdayaHprANAH-prANinaste sarve'pyevaM niyatita evaudArikAdizakIyAvRttiH rIrasaMvandhamAgacchanti, nAnyena kenacitkarmAdinA zarIraM grAdyante, tathA bAlakumArayauvanasthaviravRddhAvasthAdikaM vividhaparyAyaM niyatita || // 289 // evAnubhavanti, tathA niyatita eva 'viveka' zarIrAtpRthagbhAvamanubhavanti, tathA niyatita eva vividha vidhAnam--avasthAvizeSa kunnakANakhaJjavAmanakajarAmaraNarogazokAdika bIbhatsamAgacchanti, tadevaM te prANinastrasAH sthAvarA 'evaM' pUrvoktayA nItyA saMgati yAnti-niyatimApannA nAnAvidhavidhAnabhAjo bhavanti, ta eva vA niyativAdinaH 'saMgaiya'ti niyatimAzritya 'tadutprekSayA' 12 niyativAdotprekSayA yatkiJcanakAritayA paralokAbhIravo 'no' naiva etadvakSyamANaM viprativedayanti-jAnanti, tadyathA-kriyAsadanuSThAnarUpA akriyA tu-asadanuSThAnarUpA ityAdi yAvadevaM te niyativAdinastadupari sarva doSajAtaM prakSipya virUparUpaiH karmasamArambhaivirUparUpAn kAmabhogAn bhojanAya-upabhogArthaM samArabhanta iti / / tadevameva-pUrvoktayA nItyA tenAryA virUpaM niyatimArga pratipannA vipratipannAH, anAryalaM punasteSAM niyuktikasyaiva niyativAdasya samAzrayaNAta, tathAhi-aso niyatiH kiM khata evaM niyatisvabhAvA utAnyayA niyatyA niyamyate ? kiMcAtaH ?, tatra yadyasau svayameva tathAsvabhAvA sarvapadArthAnAmeva tathAkhabhAvasaM kiM na | kalapyate ?, kiM bahudoSayA niyatyA samAzritayA ? / athAnyayA niyatyA tathA niyamyate, sA'pyanyayA sA'pyanyayetyevamanavasthA / dIpa anukrama [644] DO20530 viluv muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: ~582~ Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [12], niyukti: [157] (02) prata sUtrAMka tathA niyateH svabhAvAbhiyatasvabhAvayA'nayA bhavitavyaM na nAnAkhabhAvayeti, ekakhAca niyatestatkAyeMNApyekAkAreNaiva bhavitavyaM, tathA ca sati jagadvaicitryAbhAvaH, na caitadRSTamiSTaM vA / tadevaM yuktibhirvicAryamANA niyatirna kathaJcid ghaTate, yadapyuktaMdvAvapi tau puruSI kriyAkriyAvAdinau tulyau, etadapi pratItibAdhitaM, yatastathorekaH kriyAvAdyaparastrakriyAvAdIti kathamanayostulyakham , athaikayA niyatyA tathAniyatakhAtulyatA anayoH, etacca nirantarAH suhRdaH pratyeSyanti, niyaterapramANakhAt, apramANasaM ca prAglezataH pradarzitameva, yadapyuktaM yaduHkhAdikamahamanubhavAmi tabAhamakArpamityAdi, tadapi bAlavacanaprAya, yato(yata) janmAntara-1 kRtaM zubhamazubhaM vA tadihopabhujyate, khakutakarmaphalezvaravAdasumatAM, tathA coktaM-'yadiha kriyate kameM, tatparatropabhujyate / mUlasi-1 teSu vRkSeSu, phalaM zAkhAmu jAyate // 1 // " tathA-'yadupAttamanyajanmani zubhamazubhaM vA svakarma pariNatyA / tacchakyamanyathA no & kartuM devAsurairapi hi // 2 // " tadevaM te niyativAdino'nAryA vipratipannAstameva niyuktikaM niyativAda zraddadhAnAstameva ca pratIyante ityAdi tAvanneyaM yAvadantarA kAmabhogeSu viSaNNA iti caturthaH puruSajAtaH smaaptH|| sAmpratamupasaMjighRkSurAha-'ityete' pUrvoktAstajIvataccharIrapaJcamahAbhUtezvarakartRkhaniyativAdapakSAzrayiNazcavAraH puruSA nAnAprakArA prajJA-matiryeSAM te tathA nAnA-bhinnazchandaHabhiprAyo yeSAM te tathA, nAnAprakAraM zIlam anuSThAnaM yeSAM te tadhA, nAnArUpA dRSTiH darzanaM yeSAM te tathA, nAnArUpA ruciH-8 ceto'bhiprAyo yeSAM te tathA, nAnAprakAra Arambho-dharmAnuSThAnaM yeSAM te tathA, nAnAprakAreNa-parasparabhinnenAdhyavasAyena saMyuktA dharmArthamudyatAH, nahINa:-parityaktaH pUrvasaMyogo-mAtRpitRkalatraputrasaMbandho yaiste tathA, tathA ArAyAtaH sabaheyadharmabhya ityAryoM 1 parakArapanirapekSavena sAbhAvikalAt / 2 ekruupyaa| edeocoteRemedeceae [12] dIpa anukrama [644] JABERatinintamational rajaniorary.org muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: ~583~ Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [12], niyukti: [157] (02) easo90938 |1puNDarIkAdhya prata sUtrAMka [12] sUtrakRtAGge mAgoM nirdoSaH pApalezAsaMpRktastamArya mArgamasaMprAptA iti pUrvoktayA nItyA te cakhAro'pi nAstikAdayo 'No havAe' iti pari-TRI 2 zrutaska-15 syaktavAnmAtApitrAdisaMbandhassa dhanadhAnyAhiraNyAdisaMcayasa ca naihikasukhabhAjo bhavanti, tathA 'No pArAe'ti asaMprAptatvAdA-1 ndhe zIlA bhikSuHpaJcayasya mArgasya sarvopAdhivizuddhasya praguNamokSapaddhatirUpasya na saMsArapAragAmino bhavanti, na paralokasukhabhAjo bhavantIti, kisa-IN mAvairAgyakIyAvRttiH ntarAla eva gRhavAsAryamArgayomadhyavartina eva kAmabhogeSu 'viSaNNA' adhyupapanA duSpArapathamannA iva kariNo viSIdantIti sthi kharUpaM // 29 // tam / / uktAH paratIrthikAH, sAmprataM lokotaraM bhikSAvRtti bhikSu paJcamaM puruSajAtamadhikRtyAha se cemi pAINaM vA 6 saMtegatiyA maNussA bhavaMti, taMjahA-AriyA vege aNAriyA vege uccAgoyA vege NIyA goyA vege kAyamaMtA vege hassamaMtA vege muvannA vege duvannA vege surUvA vege durUvA vege, tesiM ca NaM jaNajANavayAiM pariggahiyAI bhavaMti, taM0 appayarA vA bhujayarA vA, tahappagArehiM kulehiM Agamma abhibhUya ege bhikkhAyariyAe samuTTitA sato vAvi ege NAyao (aNAyao) ya uvagaraNaM ca viSpajahAya bhikkhAyariyAe samuhitA asato vAvi ege NAyao (aNAyao) ya ucagaraNaM ca vippajahAya bhikkhAyariyAe samuTTitA, [je te sato vA asato vA NAyao ya aNAyao ya uvagaraNaM ca vippajahAya bhikkhAyariyAe // 290|| samuTThitA] puSameva tehiMNAyaM bhavai, taMjahA-iha khalu purise annamannaM mamahAe evaM vippaniveti, taMjahAkhetaM me vatthU me hiraNaM me suvanaM me dhaNaM me dhapaNaM me kaMsaM me dUsaM me vipuladhaNakaNagarayaNamaNimottiyasaMkha dIpa anukrama [644] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: ~584~ Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [13], niyukti: [157] (02) prata sUtrAMka Droeserveerseseaesesesesex [13] silappavAlarattarayaNasaMtasArasAvateyaM mesahA me svA me gaMdhA me rasA me phAsA me, ete khalu me kAmabhogA ahamavi etesi // se mehAcI puvAmeva appaNo evaM samabhijANejA, taMjahA-iha khalu mama annayare dukkhe royAtake samuppajejA aNi? akaMte appie asubhe amaNunne amaNAme dukkhe No suhe se iMtA bhayaMtA. ro! kAmabhogAI mama annayara dukkhaM royAtaMka pariyAiyaha aNirTa akaMtaM appiyaM asubha amaNunnaM amaNAma dukkhaM No suha, tA'haM dukkhAmi vA soyAmi vA jUrAmi vA tippAmi vA pIDAmi vA paritappAmi vA imAo me aNNayarAo dukkhAo rogAtaMkAo paDimoyaha aNiTTAo akaMtAo appiyAo asubhAo amaNunnAo amaNAmAo dukkhAo No suhAo, evAmeva No laddhapura bhavai, iha khalu kAmabhogA No tANAe vA No saraNAe vA, purise vA egatA purvi kAmabhoge vippajahati, kAmabhogA vA egatA purvi purisaM vippajahaMti, anne khallu kAmabhogA anno ahamaMsi, se kimaMga puNa vayaM annamannehi kAmabhogehiM mucchAmo? iti saMkhAe NaM vayaM ca kAmabhogehiM vippajahissAmo, se mehAcI jANejA bahiraMgametaM, iNameva uvaNIyatarAgaM, taMjahA-mAyA me pitA me bhAyA me bhagiNI me bhajjA me puttA me dhUtA me pesA me nattA me muNhA me suhA me piyA me sahA me sayaNasaMgaMthasaMthuyA me, ete khalu mama NAyao ahamavi etesiM, evaM se mehAvI puSAmeva appaNA evaM samabhijANejA, iha khalu mama annayare dukkhe royAtake samuppajjejjA aNiDhe jAva dukkhe No suhe, se haMtA bhayaMtAro ! NAyao imaM mama annayaraM dukkhaM royAtaMka pari Receneseseeeeeeeeeesecsi dIpa anukrama [645] Swlanniorary.org muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: ~585~ Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [13] dIpa anukrama [645] sUtrakRtAGge 2 zrutaska ndhe zIlAkIyAvRttiH // 291 // Education intemational "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [13], niryukti: [157] yAiyaha aNi jAva No suhaM, tA'haM dukkhAmi vA soyAmi vA jAva paritapyAmi vA imAo me annayarAto dukkhAto yAtaMkAo parimoeha aNiTThAo jAva No suhAo, evameva No laddhaputraM bhavai, tesiM vAci bhayaMtArANaM mama gAyayANaM annayare dukkhe royAtaMke samupajjejjA aNiTTe jAva No suhe, se haMtA ahametesiM bhayaMtArANaM NAyayANaM imaM annayaraM dukkhaM royAtaMkaM pariyAiyAmi ahiM jAva No suhe, mA me dukkhaMtu vA jAva mA me paritappaMtu vA, hamAo NaM aNNayarAo dukkhAto ropAtakAoM parimoemi abihAo jAva No suhAo, evameva No laddhapuSaM bhavai, annassa dukkhaM anno na pariyAiyati anneNa kaDaM anno no DisaMvedeti patteyaM jAyati patteyaM marai patteyaM cayai patteyaM uvavajjai patteyaM jhaMjhA patteyaM sannA patteyaM mannA evaM vinU vedaNA, iha (i) khalu NAtisaMjogA No tANAe vA No saraNAe vA purise vAgata pu iNAtisaMjoe vippajahati, NAtisaMjogA vA egatA puSviM purisaM vippajahaMti, anne khalu NAtisaMjogA anno ahamaMsi, se kimaMga puNa vayaM annamannehiM NAtisaMjogehiM mucchAmo ?, iti saMkhAe NaM vayaM NAtisaMjogaM viSpajahissAmo se mehAvI jANejA bahiraMgameyaM, iNameva uvaNIyatarAgaM, taMjahAhatthA meM pAyA me bAhA me UrU me udaraM me sIsaM me sIlaM me AU meM balaM me vaNNo me tayA me chAyA me soyaM me ca me ghANaM me jinbhA meM phAsA me mamAijara, bayADa paDijUrai, taMjahA- Ao balAo vaNNAo tayAo chAyAo soyAo jAva phAsAo susaMdhito saMdhI siMdhIbhavara, baliyataraMge gAe For Fans Only muni dIparatnasAgareNa saMkalita ...... AgamasUtra [02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH ~ 586~ puNDarI kAvya0 9. bhikSuHpaJca maH vairAgyasvarUpaM // 291 // www.ncbrary.org Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [13], niyukti: [157] (02) prata sUtrAMka [13] bhavai, kiNhA kesA paliyA bhavaMti, taMjahAjaMpi ya imaM sarIragaM urAlaM AhArovayaM eyapi ya aNupuveNaM vippajahiyavaM bhavissati, evaM saMvAe se bhikkhU bhikkhAyariyAe samuTie duhao loga jANejjA, taM0-jIvA va ajIvA ceva, tasA ceva thAvarA ceva / / (sUtram 13) yATakAmabhogeSyasaktaH samantarA no'vasIdati padmavarapauNDarIkoddharaNAya ca samarthoM bhavati tadetadahaM pravImIti / asya cArtha|syopadarzanAya prastAvamAracayannAha-prAcInAdikAmanyatarAM dizamuddizyaike kecana manuSyAH santi' bhavanti, tadyathA-AryA-Ayadezo-18 tpannA magadhAdijanapadodbhavAH, tathA 'anAryAH' zakayayanAdidezodbhavAH, tathA ca 'uccairgotrodbhavA' ikSvAkuharivaMzAdikulodbhavAH,81 | tathA 'nIcairgotrodbhayA' varNApasadasaMbhUtAH, tathA 'kAyavantaH' prAMzavaH, tathA 'havA' vAmanakAdayaH, tathA 'suvarNA durvarNAH surUpA dUrUpA vA eke kecana karmaparavazA bhavanti, teSAM cAryAdInAM 'Na' miti vAkyAlaGkAre 'kSetrANi' zAlikSetrAdIni 'vAstUni' khAtoriGgatAdIni tAni 'parigRhItAni' svIkRtAni bhavanti, tAnyeva vizinaSTi-'alpatarANi stokatarANi vA prabhUtatarANi vA bhavanti / tathA te(ye)pAmeva ca janajAnapadAH parigRhItA bhavanti, te'pyalpatarAH prabhUtatarA vA bhaveyuH, teSu cAryAdivizeSaNaviK ziSTeSu tathAprakAreSu kulevAgamyaivaMbhUtAni gRhANi galA tathAprakAreSu vA kuleSu 'Agamya' janma labdhvAbhibhUya ca viSayakaSAyA| dIn parISahopasargAn vA samyagusthAnenotthAya pravrajyAM gRhIbake kecana tathAvidhasattyavanto bhikSAcaryAyAM samyagutthitAH sagu-18 sthitAH tathA 'sato' vidyamAnAnapi vA eke kecana mahAsa copetA 'jJAtIna' khajanAn (ajJAtIn-parijanAn) tathA 'upakaraNaM Saeasrae09390saerae393000202oras dIpa anukrama [645] JABERatinintamational rajaniorary.org muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: ~587~ Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [13] dIpa anukrama [645] sUtrakRtAne 2 zrutaska madhe zIlADIyAvRttiH // 292 // "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [13], niryukti: [157] ca' kAmabhogAGgaM dhanadhAnyahiraNyAdikaM vividhaM prakarSeNa 'hitvA' tyaktA bhikSAcaryAyAM samyagutthitAH, asato vA jJAtInupakaraNaM ca vigrahAya bhikSAcaryAyAmeke kecanApagatasvajana vibhavAH samutthitAH // ye te pUrvoktavizeSaNaviziSTA bhikSAcaryAyAmabhyudyatAH pUrvameva - pravajyAgrahaNakAla eva tairetajjJAtaM bhavati, tadyathA-- 'iha' jagati khalurvAkyAlaGkAre anyadanyadvastuddizya mamaitadbhogAya bhaviSyatIti, evamasau pravrajyAM pratipannaH pravivajipurvA 'pravedayati' jAnAtyevaM paricchinati, tadyathA - 'kSetraM' zAlikSetrAdikaM 'vAstu' khAtocchritAdikaM 'hiraNyaM' dharmalAbhAdikaM 'suvarNa' kanakaM 'dhanaM' gomahiSyAdikaM 'dhAnyaM' zAligodhUmAdikaM 'kAMsyaM' kAMsyapAtrAdikaM tathA 'vipulAni' prabhUtatarANi dhanakanakaratnamaNimauktikAni 'zaMkhazila'tti muktazailAdikAH zilAH 'pravAlaM' vidrumaM yadivA- 'silapavAle ti zriyA yuktaM pravAlaM zrIpravAlaM varNAdiguNopetaM tathA 'raktarayaNaM'ti raktaratnaM - padmarAgAdikaM tathA 4 'satsAraM' zobhanasAramityarthaH zUlamaNyAdikaM, tathA 'svApateyaM' rikthaM dravyajAtaM sarvametatpUrvoktaM 'me' mamopabhogAya bhaviSyati, tathA 'zabdA' veNNAdayo 'rUpANi' aGganAdIni 'gandhAH' koSThapuTAdayaH 'rasA' madhurAdayaH mAMsarasAdayo vA 'sparza' mRdrAdayaH, ete sarve'pi khalu me kAmabhogAH, ahamapyeSAM yogakSemArthaM prabhaviSyAmItyevaM saMpradhArya / / sa medhAvI pUrvamevAtmAnaM vijAnIyAdevaM paryAlocayet, tadyathA- 'iha' saMsAre khaluzabdo'vadhAraNe, ihaiva-asminneva janmani manuSyabhave vA mamAnyataraduHkhaM zirovedanAdikaM AtaGko vA''zu jIvitApahArI zUlAdikaH samutpadyate, tameva vizinaSTi-aniSTaH akAntaH apriyaH azubho manojJo'vanAmayatItyavanAma: - pIDAvizeSakArI duHkharUpo yadivA na manAgamanAka 'me' mama nitarAmityarthaH duHkhayatIti duHkhaM punarapi 10drAya pra0 / viSayAsaktaH puruSaze manute iti zeSaH 3 dharmalAlAdikaM pra0 / 4 apaditarUpyasuvarNamitiparyAyaH prAcInapustake 5 zuddha pra0 / Education intimational For Full muni dIparatnasAgareNa saMkalita ...... AgamasUtra [02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH ~ 588~ 1 puNDarIkAvya0 * bhikSuHpazcamaH vairAgyasvarUpaM // 292 // www.brary.org Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [13], niyukti: [157] (02) prata sUtrAMka des [13] duHkhopAdAnamatyantaduHkhapratipAdanArtha sukhalezasthApi parihArArtha ca, 'no' naiva zubhaH, azubhakarmavipAkApAditakhAditi / atra | ca yaduktamapi punarucyate tadatyAdarakhyApanArtha tadvizeSapratipAdanArtha ceti, tadevaMbhUtaM duHkhaM rogAtarpha vA 'hanta' iti khede bhayA-1 bAtAro yUyaM kSetravAstuhiraNyasuvarNadhanadhAnyAdikAH parigrahavizeSAH zabdAdayo vA viSayAH tathA he bhagavantaH! kAmabhogA yUrya mayA pAlitAH parigRhItAzca tato yamapIdaM duHkhaM rogAta vA 'pariyAjhyahatti vibhAgazaH parigRhIta yUyam , atyantapIDa| yodvinaH punasvadeva dukhaM rogAtaGka vA vizeSaNadvAreNoccArayati-aniSTamapriyamakAntamazubhamamanojJamamanAgbhUtamapanAmaka vA duHkhame baitat tato'zumamityevaMbhUtaM mamospanna yUyaM vibhajata ahamanenAtIva duHkhAmIti duHkhita ityAdi pUrvavaneyamiti, ato'muSmAnmAma|nyatarasAdukhAvogAtakAdvA pratimocayata mam , aniSTAdivizeSaNAni tu pUrvavanyAkhyeyAni / prathama prathamAntAni punardvitIyA tAni sAmprataM paJcamyantAnIti / na cAyamarthastena duHkhitena 'evameveti yathA prArthitastathaiva labdhapUrvo bhavati, idamuktaM bhavatina hi te kSetrAdayaH parigrahavizeSA nApi zabdAdayaH kAmabhogAstaM duHkhitaM duHkhAdvimocayantIti / / etadeva lezato darzayati 'iha | asmin khalu vAkyAlaGkAre te kAmabhogA atyantamabhyastA na 'tasya' duHkhitasya trANAya zaraNAya vA bhavanti, mulAlitAnAmapi | kAmabhogAnA paryavasAnaM darzayitumAha-'puriso vA' ityAdi, puri zayanAtpuruSaH-prANI 'ekadA vyAdhyutpattikAle jarAjINekAle vA'jyasminvA rAjAdhupadrave 'tAn' kAmabhogAn parityajati, sa vA puruSo dravyAdyabhAve taiH kAmabhogaviSayonmukho'pi tyajyate, sa caivamavadhArayati-'anye' matto bhinnAH khalvamI kAmabhogAH, tebhyazcAnyo'hamaNi / tadevaM vyavasthite "phimiti vayaM punaretevanityeSu parabhUteSvanyeSu kAmabhogeSu mUcchI kurma" ityevaM kecana mahApuruSAH 'parisaMkhyAya' samyag jJAkhA kAmabhogAn parva 'vipra e dIpa anukrama [645] Sirmlanmitrary.org muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: ~589~ Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [13] dIpa anukrama [645] sUtrakRtA 2 zrutaska | ndhe zIlADrIyAvRttiH // 293 // "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 1 ], uddezaka [-], mUlaM [13], niryukti: [157] Jus Education intemational - jahiSyAmaH tyakSyAma ityevamadhyavasAyino bhavanti / punaraparaM vairAgyotpattikAraNamAha- 'se mehAvI' sa 'medhAvI' sazrutikaH etajjAnIyAt, tadyathA - yadetatkSetra vAstuhiraNyasuvarNazabdAdiviSayAdikaM duHkhaparitrANAya na bhavatItyupanyastaM tadetadrAhyataraM vartate, idameva cAnyadvakSyamANam 'upanItataram' AsannataraM vartate, tadyathA-mAtA pitA bhrAtA bhaginItyAdayo jJAtayaH pUrvAparasaMstutA ete khalu mamopakArAya jJAtayo bhaviSyanti, ahamapyeteSAM khAnabhojanAdinopakariSyAmItyevaM sa medhAvI pUrvamevAtmanaivaM samabhijAnIyAdityAdi, evaM paryAlocayatkalpitavAniti vA etadadhyavasAyI cAsau syAditi darzayitumAha-' iha khalu' ityAdi 'iha' asmin bhave mama vartamAnasyAniSTAdivizeSaNaviziSTo duHkhAtaGkaH samutpadyeta tato'sau taduHkhaduHkhito jJAtInevamabhyarthayet tadyathA- imaM mamAnyataraM duHkhAtaGkamutpannaM parigRhIta yUyamahamanenotpannena duHkhAtaGkena pIDayiSyAmI (pya ityato'muSmAnmAM parimocayata yUyamiti, na caitattena duHkhitena labdhapUrvaM bhavati, na hi te jJAtayastaM duHkhAnmocayitumalamiti bhAvaH nApyasau teSAM duHkhamocanAyAlamiti darzayitumAha- 'tesiM vAvI' tyAdi, sarva prAgvadyojanIyaM yAvadevameva no labdhapUrva bhavatIti kimityevaM nopalabdhapUrva bhavatItyAha- 'aNNassa dukkhamityAdi sarvasyaiva saMsArodara vivaravartino'sumataH svakRta karmodayAdyaduHkhamutpadyate tadanyasya saMbandhi duHkhamanyo- mAtApitrAdikaH ko'pi na pratyApitrati na tasmAtputrAderduH khenAsanAtyantapIDitAH khajanA nApi tadduHkhamAtmani kartumalaM kimityevamAzaGkayAha- 'aNNeNa kaDa' mityAdi, 'anyena' jantunA kapAya vazagena indriyAnukUlatayA bhogA'bhilASiNA'jJAnAvRtena mohodayavartinA yatkRtaM karma tadudayamanyaH prANI no pratisaMvedayati-nAnubhavati, tadanubhavane hAkutAgamakRtanAzau syAtAM na cemau yuktisaMgatI, ato yadyena kRtaM tatsarvaM sa evAnubhavati, tathA coktam- "parakRtakarmaNi yasmAna For False muni dIparatnasAgareNa saMkalita...... AgamasUtra -[ 02 ], aMga sUtra- [ 02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH ~ 590~ 1 puNDarIkAdhya0 bhikSuHpaJcamaH vairAgyasvarUpaM // 293 // www.ncbrary.org Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [13], niyukti: [157] (02) prata sUtrAMka [13] Heracraterasamaerasas993029000rawa | kAmati saMkramo vibhAgo vA / tasmAtsatvAnAM karma yasya yattena tadvayam // 1 // " yasAtvakRtakarmaphalezvarA jantayastasmAdetadbhavatItyAha-'patteya'mityAdi, ekamekaM prati pratyekaM sarvo'pyasumAn jAyate, tathA kSINe cAyuSi pratyekameva mriyate, uktaM ca-"ekasya janmamaraNe gatayakSa zubhAzubhA bhavAvarte / tasmAdAkAlikahitamekenaivAtmanaH kAryam // 1 // " iti, tathA pratyeka kSetravAstuhiraNyasuvarNAdikaM parigrahaM zabdAdIMzca viSayAn mAtApitukalatrAdikaM ca tyajati, tathA pratyekamupapadyate-yujyate parigrahakhIkaraNatayA, tathA pratyekaM jhaMjhA-kalahastadgrahaNAtkaSAyAH parigRhyante, tataH pratyekamevAsumatAM mandatIvratayA kaSAyodbhavo bhavati, tathA saMjJAnaM | saMjJA-padArthaparicchittiH, sA'pi mandamandatarapaTupaTutarabhedAtpratyekamevopajAyate, sarvajJAdAratastaratamayogena matervyavasthitakhAt, tathA pratyekameva 'mannati mananaM cintanaM paryAlocanamitiyAvat , tathA pratyekameva 'viSNu'tti vidvAn , tathA pratyekameva sAtAsAtarUpa-| | vedanA sukhaduHkhAnubhavaH, upasajighRkSurAha-'iti khalu' ityAdi, 'iti' evaM pUrvoktena prakAreNa yato nAnyena kRtamanyaH pratisaMvedayate pratyekaM ca jAtijarAmaraNAdikaM tataH khalvamI jJAtisaMyogA:-khajanasaMbandhAH saMsAracakravAle paryaTato'tyantapIDitasya taduddharaNe na brANAya-na trANaM kurvanti, nApyanAgatasaMrakSaNataH zaraNAya bhavanti, kimiti', yataH puruSa 'ekadA' krodhodayAdikAle jJAtisaMyogAn 'viprajahAti' parityajati, 'khajanAca na bAndhavA' iti vyavahAradarzanAt , zAtisaMyogA vaikadA tadasa|dAcAradarzanataH pUrvameva taM puruSaM parityajanti-khasaMvandhAduttArayanti / tadevaM vyavasthite etadbhAvayet , tadyathA--anye khalvamI jJAtisaMyogA matto bhinnA ikharA ebhyazcAnyohamasi / tadevaM vyavasthite kimaGga punarvayamanyairanyaiAtisaMyogaimUrchA kurmaH 1, na teSu | mUchoM kriyamANA nyAyyA ityevaM 'saMkhyAya' jJAkhA pratyAkalayya cayamutpannavairAgyA jJAtisaMyogAMstyakSyAma ityevaM kRtAdhyavasA dIpa anukrama [645] JABERatinintamational Sirwsaneiorary.org muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: ~591~ Page #593 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [13] dIpa anukrama [645] sUtrakRtAGge 2 dhutaska ndhe zIlAGkIyAvRtiH / / 294 // Education intam "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 1 ], uddezaka [-], mUlaM [13], niryukti: [157] - yino viditavedyA bhavantIti // sAmpratamanyena prakAreNa vairAgyotpattikAraNamAha-sa 'meghAvI' sazrutika 'etad' vakSyamANaM jA| nIyAt, tadyathA bAhyatarametat yajjJAtisaMbandhanam idamevAnyadupanItataram - AsannataraM, zarIrAvayavAnAM bhinnAtibhya Asannata rakhAt, tadyathA-hastau mamAzokapAlasadRzau tathA bhujau karikarAkAroM para puraMjayau praNayijanamanorathapUrako zatruzatajIvitAntakarau yathA mama na tathA'nyasya kasyApItyevaM pAdAvapi padmagarbhasukumArAvityAdi sugamaM yAvatsparzAH sparzanendriyaM 'mamAti' mamIkaroti, yATako na tAragamyasyeti bhAvaH, etaca hastapAdAdikaM sparzanendriyaparyavasAnaM zarIrAvayavasaMbandhivena vivakSitaM yatkimapi vayasaH pariNAmAt kAlakRtAvasthAvizeSAt 'parijUraha'tti parijIryate jIrNatAM yAti pratikSaNaM vizarAstAM yAti tasmiMzva pratisa mayaM vizIryati zarIre pratisamayamasau prANI etasmAdbhazyati, tadyathA-- AyupaH pUrvanibaddhAtsamayAdihAnyA'pacIyate, AvIcI maraNena pratisamayaM maraNAbhyupagamAt, tathA balAdapacIyate, tathAhi -yauvanAvasthAyAdhyavamAne zarIra ke pratikSaNaM zithilIbhavatsu saMdhibandhaneSu balAdavazyaM bhrazyate, tathA varNAcacacchAyAto'pacIyate, atra ca sanatkumAradRSTAnto vAcyaH, tathA jIryati zarIre zrotrAdInIndriyANi na samyak svaviSayaM paricchettumalaM, tathA coktam- "vAlya vRddhirvayo medhA sakcakSuH zukravikramAH / dazakeSu nivartante, manaH sarvendriyANi ca // 1 // tathA ca viziSTavayohAnyA 'susaMghitaH' subaddhaH saMdhiH - jAnurAdiko 'visaMdhirbhavati' vigalitabandhano bhavatItyarthaH tathA calitaraGgAkulaM sarvataH zirAjAlaveSTitamAtmano'pi zarIramidamudvegakRdbhavati kiMpunaranyeSAM ?, tathA | coktam- "valisaMtatamasthizeSitaM, zithilasnAyuvRtaM kaDevaram / svayameva pumAn jugupsate, kimu kAntAH kamanIyavigrahAH 1 // 12 // " | tathA kRSNAH kezA vayaHpariNAmajalaprakSAlitA dhavalatAM pratipadyante, tadevaM vayaHpariNAmApAditasammatiretadbhAvayet, tadyathA--- For Fans Use Only muni dIparatnasAgareNa saMkalita ...... AgamasUtra [02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH ~ 592~ a; 1 puNDarIkAdhya0 bhikSuHpaJca maH vairAgya svarUpaM // 294 // Page #594 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [13], niyukti: [157] (02) prata Zeedesesex sUtrAMka [13] IN yadapIdaM zarIramadAraM-zobhanAvayavarUpopetaM viziSTAhAropacitam , etadapi mayA'vazyaM pratikSaNaM vizIryamANamAyupaH kSaye viprahAta vyaM bhaviSyatItyetadavagamya zarIrAnityatayA saMsArAsAratAM 'saMkhyAya' avagamya parityaktasamastagRhaprapaJco niSkizcanatAmupagamya sa bhikSurdehadIrghasaMyamayAtrArtha bhikSAcaryAyAM samutthitaH san dvidhA lokaM jAnIyAditi / tadeva lokadvaividhya darzayitumAhatadyathA-jIvAzva-prANadhAraNalakSaNAstadviparItAcAjIvA-dharmAdharmAkAzAdayaH, tatra tasya bhikSorahiMsAprasiddhaye jIvAn vibhAgena darzayitumAha -jIvA apyupayogalakSaNA dvidhA, tadyathA-trassantIti basA-dIndriyAdayaH tathA tiSThantIti sthAvarA:-pRthivIkAyA-1 dayaH / te'pi sUkSmavAdaraparyAptakAparyAptakAdibhedena bahudhA draSTavyAH, eteSu copari bahudhA cyApAraH pravartate / / sAmprataM tadupamade-16 kavyApArakan dazeyatrAhaiha khalu gAratthA sAraMbhA sapariggahA, saMtegatiyA samaNA mANAvi sAraMbhA sapariggahA, je ime tasA thAvarA pANA te sayaM samArabhaMti aneNavi samAraMbhAveMti aNNaMpi samArabhaMtaM samaNujANaMti // iha khallu gAratthA sAraMbhA sapariggahA, saMtegatiyA samaNA mAhaNAvi sAraMbhA sapariggahA, je ime kAmabhogA sacitA vA acittA cA te sayaM parigiNhaMti anneNavi parigiNhAti annapi parigiNhataM samaNujANaMti // iha khalu gAratyA sAraMbhA sapariggahA, saMtegatiyA samaNA mAhaNAvi sAraMbhA sapariggahA, ahaM khalu aNAraMbhe apariggahe, je khalu gAratthA sAraMbhA sapariggahA, saMtegatiyA samaNA mAhaNAvi sAraMbhA sapariggahA, etesiM ceva nissAe baMbhaceravAsaM vasissAmo, kassa NaM taM heuM ?, jahA purva tahA avaraM jahA avaraM eroesesececececeneceseroesel dIpa anukrama [645] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: ~593~ Page #595 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [14], niyukti: [157] (02) prata aNdi sAdholA sUtrAMka sUtrakRtAGge tahA puvaM, aMjU ete aNuvarayA aNuvadviyA puNarabi tArisagA ceva // je khalu gAratthA sAraMbhA saparigga- pauNDarI2 zrutaska-18 hA, saMgatiyA samaNA mAhaNAvi sAraMbhA sapariggahA, buhato pAbAI kuSaMti iti saMkhAe dohivi aMta- kAdhya ndhe zIlA- hiM adissamANo iti bhikkhU rIejjA / / se bemi pAINaM vA 6 jAva evaM se pariNAyakamme, evaM se bave- pazcamasa jhIyAvRttiH yakamme, evaM se biaMtakArae bhavatIti makvAyaM / / (sUtraM 14) kanizrA // 29 // 'iha' asmin saMsAre khalukyAlaGkAre gRham-agAraM tatra tiSThantIti gRhasthAH, te ca sahArambheNa-jIvopamardakAriNI || 18 vartanta iti sArambhAH, tathA saha parigraheNa-dvipadacatuSpadadhanadhAnyAdinA vartanta iti saparigrahAH, na kevalaM ta eva anye'pi 'santi' vidyante eke kecana 'zramaNAH' zAkyAdayaH, te ca pacanapAcanAdyanumateH sArambhA dAsyAdiparigrahAna saparigrahAH, tathA|| brAhmaNAbaivaMvidhA eva, eteSAM ca sArambhakavaM spaSTataraM sUtreNeva darzayati-ya ime prAgvyAvarNitAkhasAH sAvarAba prANinastAn vy-|||| meva-aparapreritA eva samArabhante, tadupamardaka vyApAra khata evaM kurvantItyarthaH, tathA anyAMdha samArambhayanti samArambha kuveta-18|| dhAnyAn samanujAnanti / / tadevaM prANAtipAtaM pradarya bhogAGgabhUtaM parigrahaM darzayitumAha-iha khalu' ityAdi, iha khalu gRhasthAH | sArambhAH saparigrahAH santi zramaNA brAhmaNAca, te ca sArambhaparigrahakhAt kiM kurvantIti darzayati-ya hame pratyakSAH kaamprdhaanaa||8||295|| bhogAH kAmabhogAH kAmyanta iti kAmA:-strIgAtraparivaGgAdayo bhujyanta iti bhogAH-sakacandanabAditrAdayaH, ta ete saci-1% tAH-sacetanA acetanA vA bhaveyuH, tadupAdAnabhUtA vArthAH, tAMzca sacittAnacittAnbArthAn 'te' kAmabhogArthino gRhasthAdayaH khata eva parigRhanti anyena ca parigrAhayanti aparaM ca parigRNhantaM samanujAnata iti // sAmpratamupasaMjighRkSurAha-'iha khalu [14] dIpa anukrama [646] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: ~594 ~ Page #596 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [14], niyukti: [157] (02) prata sUtrAMka [14] toeratisebeoercenewestseeReceae ityAdi, iha-asina jagati 'santi' vidyante gRhasthAstathAvidhAH zramaNA brAhmaNAzra sArambhAH saparigrahA ityevaM jJAkhA sa bhikSurevamavadhArayed-ahamevAtra khalpanArambho'parigrahatha, ye cAmI gRhasthAdayaH sArambhAdiguNayuktAstadetannizrayA-sadAzrayeNa brahmacarya-zrA-12 maNyamAcariSyAmo'nArambhA aparigrahAH santaH, dharmAdhAradehapratipAlanArthamAhArAdikRte sArambhaparigrahagRhasthanizrayA pravajyAM karipyAma ityarthaH / nanu ca yadi tannizrayA punarapi vihartavyaM kimartha te tyajyanta iti jAtAzaGkaH pRcchati-'kasya hetoH' kena kAraNena tadetadgRhasthazramaNabrAhmaNatyajanamabhihitamiti, AcAryo'pi viditAbhiprAya uttaraM dadAti, yathA-'pUrvam' AdI sAra-18 mbhaparigrahalaM teSAM tathA 'pazcAdapi sarvakAlamapi gRhasthAH sArambhAdidoSaduSTAH zramaNAzca kecana yathA 'pUrva gRhakhabhAve sAra-10 mbhAH saparigrahAstathA 'aparasminnapi' pravajyArambhakAle tathAvidhA eva ta iti, adhunobhayapadAvyabhicArikhapratipAdanArthamAhayathA 'aparam' aparasmin pravajyApratipattikAle tathA 'pUrvamapi gRhasvabhAvAdAvapIti, yadivA-kassa hetostagRhasthAdyAzrarAyaNaM kriyate yatinetyAha-yathA 'pUrva pravajyArambhakAle sarvameva bhikSAdikaM gRhasthAyarta tathA pazcAdapi, ataH kathaM nu nAmAnavadyA vRttirbhaviSyatItyataH sAdhubhiranArambhaiH sArambhAzrayaNaM vidheyaM / yathA caite gRhasthAdayaH sArambhAH saparigrahAbha tathA pratyakSeNaivopalabhyanta iti darzayitumAha--'aMjU' iti vyaktametadete gRhasthAdayo yadivA-'a' iti praguNena nyAyena svarasapravRtyA sAvadhAnuThAnebhyo'nuparatAH parigrahArambhAcca satsaMyamAnuSThAnena cAnupasthitAH-sampagutthAnamakRtavanto ye'pi kathaJciddhakaraNAyosthitA|ste'pyudiSTabhojilAtsApadyAnuSThAnaparakhAca gRhasvabhAvAnuSThAnamanativartamAnAH punarapi tAzA eva-gRhaspakalpA eveti / / sAmpratamupasaMharati-ya ime-gRhasthAdayaste 'dvidhA'pi sArambhasaparigrahatvAbhyAmubhAbhyAmapi pApAnyupAdadate yadivA rAgadveSAbhyAmubhA dIpa anukrama [646] JABERatinintamational Samanniorary.org muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: ~595 Page #597 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [14], niyukti: [157] (02) prata sUtrAMka [14] mantrakatAbhyAmapi yadivA gRhasthapravajyAparyAyAbhyAmubhAbhyAM pApAni kurvata ityevaM 'saMkhyAya' parijJAya 'dvyorpyntyo|' Arambhapari- pauNDarI2 zrutaska- grahayo rAgadveSayorvA 'adRzyamAnaH' anupalabhyamAno yadivA rAgadveSayoryAvantau-abhAvI tayorAdizyamAno rAgadveSAbhAvavRttikhe kAdhya ndhe zIlA- nApadizyamAnaH sannityevaMbhUto 'bhikSuH' bhikSaNazIlojnavadyAhArabhojI satsaMyamAnuSThAne 'rIyeta' pravarteta, etaduktaM bhavati ya ime| paJcamasa kIyAvRttiH jJAtisaMyogA yazcAyaM dhanadhAnyAdikaH parigraho yacedaM hastapAdAdyavayavayuktaM zarIrakaM yacca tadAyurbalavarNAdikaM tatsarvamazAzvatamani sAghorlotyaM khamendrajAlasadRzamasAraM, gRhasthazramaNabrAhmaNAzca sArambhAH saparigrahAzca, etatsarva parijJAya satsaMyamAnuSThAne bhikSU rIyeteti sthi- kanizrA // 296 // tam / / sa punarapyahamadhikRtamevArtha vizepitataraM sopapattikaM bravImIti-tatra prajJApakApekSayA prAcyAdikAyA disho'nytrsyaaH| samAyAtaH sa bhikSuyorapyantayoradRzyamAnatayA satsaMyame rIyamANaH san 'evam anantaroktena prakAreNa jJaparijayA parijJAya pratyAkhyAnaparijJayA pratyAkhyAya ca parijJAtakarmA bhavati / punarapi 'eva miti parijAtakarmakhAyapetakarmA bhavati-apUrvasyAbandhako bhavatItyarthaH, punarevamityabandhakatayA yoganirodhopAyataH pUrvopacitasya karmaNo vizeSeNAntakArako bhavatIti, etaca tIrthakaragaNadharAdibhitijJeyairAkhyAtamiti // kathaM punaH prANAtipAtavirativratAdivyavasthitasya karmApagamo bhavatItyuktaM ?, yatastatpravRttakhAtmIpampena prANinAM pIDotpadyate, tayA ca karmabandha ityevaM sarva manasAdhAyAha---- tattha khalu bhagavatA chajjIvanikAya heU paNNattA, taMjahA-puDhavIkAe jAca tasakAga, se jahANAmae mama assAyaM daMDeNa vA aTThINa vA muTThINa vA leTUNa vA kavAleNa vA AuhijamANassa vA hammamANassa vA 1 yeta tiSThata pra0 / 2 kAiyA bhAva tasakAiyA praa| dIpa anukrama [646] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: ~596~ Page #598 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [15] dIpa anukrama [647] Education intemational "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [15], niryukti: [157] tajinamANassa vA tADijamANassa vA pariyAvijamANassa vA kilAmimANassa vA uddavijamANassa vA jAva lomukkhaNaNamAyamavi hiMsAkAragaM dukkhaM bhayaM paDisaMvedemi, icevaM jANa sabai jIvA sabai bhUtA sabai pANA sadhe sattA daMDeNa vA jAva kavAleNa vA AuhijamANA vA hammamANA vA tajijamANA vA tADijamANA vA pariyAvijamANA vA kilAbhijnamANA vA udavijamANA vA jAva lomukkhaNaNamAyamavi hiMsAkAraNaM dukkhaM bhayaM paDisaMvedeti, evaM naccA sarve pANA jAba sattA Na haMtavANa ajjAveyavA Na parighetavA Na paratAvA Na udayavA / / se bemi je ya atItA je ya pappannA je ya AgamissA arihaMtA bhagavaMtA sace te evamAkrsvati evaM bhAsaMti evaM paNNavaMti evaM paruvaMti-saGke pANA jAva sattA Na haMtavANa ajAvayacA paNa parighevANa paritAveyavA Na uddaveyavA esa dhamme dhuve NItie sAsae samica logaM kheyannahiM pavedie, evaM se bhikkhU virate pANAtivAyAto jAva virate pariggahAto No daMtapakvAlaNeNaM daMte pakkhAlejA No aMjaNaM No vamaNaM No dhUvaNe No taM pariAvienA || se bhikkhu akirie alUsae rate amANe amAe alohe uvasaMte parinicchuDe No AsaMsaM purato karelA imeNa me didveNa vA suraNa vA maNa vA vinAeNa vA imeNa vA sucariyatavaniyamavaMbhaceravAseNa imeNa vA jAyAmAyAbuttieNaM dhammeNaM io pecA deve siyA kAmabhogANa basavattI siddhe vA adukkhamasubhe etthavi siyA etthavi No siyA // se bhikkhU sadehiM amucchie rUvehiM amucchie gaMdhehiM amucchie rasehiM amucchie phAsehiM amucchie virae For Fans Only muni dIparatnasAgareNa saMkalita ....AgamasUtra [02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH ~ 597 ~ srssaadhn phl srsn 29 30 39 siddh srv sthiti s www.jancibrary.org Page #599 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [15], niyukti: [157] (02) sUtrakRtAGge 2zrutaska-18 ndhe zIlAkIyAvRttiH 1 pauNDarIkAdhya ahiMsAparibhAvanA sAdhoH prata sUtrAMka // 29 // [15] kohAo mANAo mAyAo lobhAo pecAo dosAo kalahAo abhakkhANAo pesunnAo paraparivAyAo araharaIo mAyAmosAo micchAdasaNasallAo iti se mahato AyANAo uvasaMte uvahie paDivirate se bhikkhU // je ime tasathAvarA pANA bhavaMti te No sayaM samAraMbhai No vaNNehiM samAraMbhAveMti anne samArabhaMtevi na samaNujANaMti iti se mahato AyANAo uvasaMte uvaTThie paDivirate se bhikkhU // je ime kAmabhogA sacittA vA acittA vA te No sayaM parigiNhaMti No anneNaM parigiNhAveMti annaM parigiNhataMpi Na samaNujANaMti iti se mahato AyANAo upasaMte uvahie paDivirate se bhikkhU // jaM. piya imaM saMparAiyaM kammaM kajai, No taM sayaM kareti No aNNANaM kArabeti annapi karataM Na samaNujANai iti, se mahato AyANAo ubasaMte ubaTTie pddivirte||se bhikkhU jANejjA asaNaM vA 4 arsi paDiyAe egaM sAhammiyaM samuddissa pANAiM bhUtAI jIvAI sattAIsamAraMbha samuhissa kItaM pAmicaM acchijja aNisaha abhihaDaM AhaGadesiyaM taM cetiyaM siyA taM (appaNo puttAINavAe jAva AesAe puDho paheNAe sAmAsAe pAyarAsAe saMNihisaMNicao kijA ihaetesiM prANavANaM bhoyaNAe) No sayaM bhujaha No apaNeNaM bhuMjAveti annaMpi bhujaMtaM Na samaNujANai iti, se mahato AyANAo uvasaMte uvaTTie paDivirate // tattha bhikkhU parakarDa paraNihitamuggamuppAyaNesaNAsuddhaM satthAIyaM satyapariNAmiyaM avihisiyaM esiyaM vesiyaM sAmudANiyaM pattamasaNaM kAraNahA pamANajuttaM akkhovaMjaNavaNalevaNabhUyaM saMjamajAyAmAyAvattiyaM vilamiva dIpa anukrama [647] // 297 // JABERatinintamational muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: ~598~ Page #600 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [15] dIpa anukrama [647] Education into "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 1 ], uddezaka [-], mUlaM [15], niryukti: [157] pannagabhUteNaM appANeNaM AhAraM AhArenA annaM annakAle pANaM pANakAle vatthaM vatthakAle leNaM leNakAle sayaNaM sayaNakAle // se bhikkhU mAyane annayaraM disaM aNudisaM vA paDivanne dhammaM Aiktre vibhae kiTTe ubaDiesa vA aNuvaTThiesu vA sustusamANesu pavedae, saMtivirati uvasamaM nivANaM soyaviyaM ajjaviyaM mahaviyaM lAghaviyaM aNanivAtiyaM savesiM pANANaM sabesiM bhUtANaM jAva sattANaM aNuvAI kie dhammaM // se bhikkhU dhammaM kimANe No annassa he dhammamAiksvejjA, No pAMNassa heDaM dhammamAikskhejA, No vatthassa he dhammamAiksvejA, No leNassa heDaM dhammamAikravejjA, No sayaNassa he dhammamAikvejA, No annesiM virUvarUvANaM kAmabhogANaM he dhammamAikkhejA, agilAe dhammamAikkhejA, nannattha kammanijaraTThAe dhammamAikkhejA || iha khalu tassa bhikkhussa aMtie dhammaM socA Nisamma uTThANeNaM uTThAya vIrA assi dhamme samuTTiyA je tassa bhikkhussa aMtie dhammaM socA Nisamma sammaM udvANeNaM uTThAya vIrA ariMsa ghamme samuTTiyA te evaM sovagatA te evaM saGghovaratA te evaM saghovasaMtA te evaM sattA parinivhattiyemi // evaM se bhikkhU dhammaTThI dhammaviU NiyAgapaDivaNNe se jaheyaM butiyaM aduvA patte pamavarapoMDarIyaM aduvA apatte pamavarapoMDarIyaM, evaM se bhikkhU pariNNAyakamme pariNNAyasaMge pariSNAya gehavAse ubasaMte samie sahie sayA jae, sevaM vayaNijje, taMjahA-samaNeti vA mAhaNeti vA khaMteti vA daMteti vA gutteti vA muteti vA isIti vA muNIti vA katIti vA viUti vA bhikkhuti vA uheti vA tIraTThIti vA caraNaka For FPs Use Only muni dIparatnasAgareNa saMkalita ...... AgamasUtra [02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH ~599~ Page #601 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [15], niyukti: [157] (02) prata sUtrAMka [15] sUtrakRtAGge raNapAravittiyemi // (sUtra 15) iti thitiyasuyakkhaMdhassa poMDarIyaM nAma paDhamAyaNaM samattaM // 18| pauNDarI2 zrutaska-18 'tatre'ti karmabandhaprastAve khalu vAkyAlaGkAre 'bhagavatA utpannajJAnena tIrthaMkRtA paDUjIvanikAyA hetulenopanyastAH, tathathA-18 kAdhya ndhe zIlApRthivIkAyo yAvatrasakAyo'pIti, teSAM ca pIbyamAnAnAM yathA duHkhamutpadyate tathA svasaMvicisiddhena dRSTAntena darzayitumAha ahiMsApaDIyAvRttiH tadyathA nAma mama 'asAtaM' duHkhaM vakSyamANaiH prakArairutpadyate tathA'nyepAmapIti, tadyathA-daNDenAsthnA muSTinA 'lelunA' losstthen| ribhAvanA |'kapAlena' kareNa 'AkovyamAnasya' saMkocyamAnasya hanyamAnasya kazAdibhiH vaya'mAnasyAGgulyAdibhiH tAbyamAnasya kubyA-18 sAdhoH // 298 // dAvabhighAtAdinA paritApyamAnasyAmpAdau anyena vA prakAreNa parikAmyamAnasya tathA 'apadrAvyamAnasya' mAmANasya yAvalomotkhananamAtramapi hiMsAkara duHkhaM bhayaM ca yanmayi kriyate tatsarvamahaM saMvedayAmItyevaM jAnIhi, tathA sarva prANA jIvA bhUtAni / | saccA ityete ekAdhikAH kazcinedaM vA''zritya vyAkhyeyAH, tateSAM daNDAdinA''kuTaramAnAnAM yAvalomotkhananamAtramapi duHkhaM hA pratisaMvedayatAmetaca hiMsAkara duHkhaM bhayaM cotpanna te sarve'pi prANinaH pratisaMvedayanti-sAkSAdanubhavantIti, evamAtmopamayA pIya-18| mAnAnAM jantUnAM yato duHkhamutpadyate'taH sarve'pi prANino na hantavyA na vyApAdayitavyA 'nAjJApayitavyA' balAtkAreNa cyA-1 pAre na prayoktampAH tathA na parigrAdhA na paritApayitavyA nApadrAvayitavyAH / so'haM bravImi, etat na khamanIpikayA kiMtu sarve-18| | tIrthakarAjJayeti darzayati-'je atIe' ityAdi, ye kecana tIrthakRta RSabhAdayo'tItA ye ca videheSu vartamAnAH sImandharAdayo | // 29 // ye cAgAminyAmutsarpiNyA bhaviSyanti padmanAbhAdayaH 'arhantaH' amarAsuranarezvarANAM pUjAhA~ bhagavanta-aizvayodiguNakalApopetAH || | sarve'pyevaM te vyaktavAcA 'AkhyAnti' pratipAdayanti evaM sadevamanujAyAM parSadi bhASante, svata eva, na yathA bauddhAnAM bodhisaccA 929890saceasasraeaasaeasraord dIpa anukrama [647] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: ~600~ Page #602 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [15], niyukti: [157] (02) prata sUtrAMka bhAvAt kubyAdidezanata iti, evaM prakarSeNa jJApayanti hetUdAharaNAdibhiH, evaM prarUpayanti nAmAdibhiryathA sarve prANA na hantamyA ityAdi, 'eSa dharmaH' prANirakSaNalakSaNaH prAgvyAvarNitasvarUpo 'dhruvaH' avazyaMbhAvI nityaH kSAntyAdirUpeNa zAzvata ityevaM ca | 'abhisametya kevalajJAnenAvalokya 'loka' caturdazarajjvAtmakaM 'kheda' tIrthakRdbhiH 'praveditaH kathita ityevaM sarva zAkhA sa bhikSurviditavedyo virataH prANAtipAtAyAvatparigrahAditi, etadeva darzayitumAha-'No daMta' ityAdi, iha pUrvoktamahAvatapA-19 lanArthamanenottaraguNAH pratipAdyante, tatra aparigraho-niSkiJcanaH san sAdhunoM 'dantaprakSAlanena' kadambAdikASThena dantAn prakSA layet tathA no 'aJjanaM' sauvIrAdikaM vibhUSArthamakSNordadyAt tathA no vamanavirecanAdikAH kriyAH kuryAt tathA no zarIrasya / 4 svIyavastrANAM vA dhUpanaM kuryAt nApi kAsAdyapanayanArtha taM dhUmaM yogavartiniSpAditamApivediti // sAmprataM mUlaguNottaraguNaprastAva mupasaMjighRkSurAha-(granyA 9000)sa mUlottaraguNavyavasthito bhikSunosya kriyA-sAvadyA vidyate ityakriyA, saMghRtAtmakatayA sAMparA-18 yikakarmAbandhaka ityarthaH, kuta evaMbhUtaH yataH prANinAmalUpakA-ahiMsako'nupamardaka ityarthaH, tathA na vidyate krodho astyako-| dhaH, evamamAnomAyojlobhaH kaSAyopazamAccopazAntaH-zItIbhUtastadupazamAcca parinirvRta iva parinirvRtaH evaM tAvadaihikebhyaH kAmabhogebhyo virataH pAralaukikebhyo'pi virata iti darzayati-'no AsaMsaM' ityAdi, 'no' naivAzaMsAM puraskRtya mamAnena vi| ziSTatapasA janmAntare kAmabhogAvAptirbhaviSyatItyevabhUtAmAzaMsAM na puraskuryAditi, etadeva darzayitamAha-'imeNa meM' ityAdi.18 asminneva janmanyamunA viziSTatapazcaraNaphalena dRSTenAmoSadhyAdinA tathA pAralaukikena ca zrutenAkadhammillabrahmadattAdInAM kA viziSTatapazcaraNaphalena, tathA 'maeNa pati 'mana jJAne' jAtisaraNAdinA jJAnena, tathA''cAryAdeH sakAzAdvijJAtena-avagatena || dIpa anukrama [647] Surajaniorayog muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: ~601~ Page #603 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [15] dIpa anukrama [647] sUtrakatAo 2 zrutaska ndhe zIlAGkIyAvRttiH // 299 // "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [15], niryukti: [157] | mamApi viziSTaM bhaviSyatItyevaM nAzaMsAM vidadhyAt tathA'munA sucaritataponiyamatrahmacaryavAsena tathA'munA vA yAtrA mAtrAvRttinA dharmeNAnuSThitena ' itaH' asmAdbhavAcyutasya 'pretya' janmAntare svAmahaM devaH tatrasthasya ca me vazavartinaH kAmabhogA bhaveyuH azeSakarmaviyuto vA siddho'duHkhaH (azubhaH) zubhAzubhakarmaprakRtyapekSayetyevaMbhUto'haM svAmAgAmini kAla ityevamAzaMsAM na vidadhyAditi, yadivA viziSTatapazcaraNAdinA''gAmini kAle mamANimAlaghimetyAdikA'STaprakArA siddhirbhaviSyatItyanayA ca siyA siddho'hamaduHkho'zubho madhyastha ityevaMrUpAmAzaMsAM na kuryAt / tadakaraNe ca kAraNamAha- 'etthavi' ityAdi, 'atrApi' viziSTatapazcaraNe satyapi kutazcinnimittApraNidhAnasadbhAve sati kadAcitsiddhiH syAtkadAcica naivAzeSakarmakSayalakSaNA siddhiH syAt, tathA coktam- "je jattiyA u U bhavassa te caiva tattiyA mokkhe" ityAdi / yadivA'vApyaNimAdyaSTaguNakAraNe tapazcaraNAdau siddhiH syAtkadAcicca na syAt tadviparyayo'pi vA syAditi, evaM vyavasthite prekSApUrvakAriNAM kathamAzaMsA kartuM yujyate iti, siddhizraSTaprakAre aNimA 1 laghimA 2 mahimA 3 prAptiH 4 prAkAmyaM 5 Iza 6 vazitaM 7 yatrakAmAvasAyitvamiti 8 tadevamaihikArthamA muSmikArtha kIrtivarNazlokAdyarthaM ca tapo na vidheyamiti sthitam / sAmpratamanukUlapratikUleSu zabdAdiSu viSayeSu rAgadvevAbhAvaM darzayitumAha-sa bhikSuH sarvAzaMsArahito veNuvINAdiSu zabdeSu 'amUcchitaH' agRddho'nadhyupapannaH, tathA rAsabhAdizabdeSu karkazeSu adviSTaH, evaM rUparasagandhasparzeSvapi vAcyamiti / punarapi sAmAnyena krodhAdyupazamaM darzayitumAha- 'virae kohAo' ityAdi, krodhamAnamAyAlo bhebhyo virata ityAdi sugamaM yAvaditi 'se mahayA AyANAo uvasaMte ubaTTie paDivirae 1 icchA'nabhighAtaH / 2 sthAvareSvapyAjJAkAritvaM / 3 bhUmAvapyunmajjananimajjane / 4 satyasaMkalpatA / Education national For FPs Use Only muni dIparatnasAgareNa saMkalita ...... AgamasUtra [02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH ~602~ 1 pauNDarI kAdhya0 ahiMsAparibhAvanA sAdhoH // 299 // www.ncbryo Page #604 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka -], mUlaM [15], niyukti : [157] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka Deeeeeeeeeeeeeeeeeese dIpa anukrama [647] se bhikkhusi, sa bhikSurbhavati yo mahataH karmopAdAnAdupazAntaH satsaMyame vopasthitaH sarvapApebhyadha virataH prativirata iti // etadeva ca mahataH karmopAdAnAdviramaNaM sAdhAdarzayitumAha-'je ima' ityAdi, ye kecana trasAH sthAvarAzca prANino bhavanti, tAn sarvAnapi 'no' naiva khayaM satsAdhavaH samArabhante prANyupamardakamArambha nArambhanta itiyAvata , tathA nAnyaiH samArambhayante na cAnyAn samArabhamANAn samanujAnata ityevaM mahataH karmopAdAnAdupazAntaH prativirato bhikSurbhavatIti / / sAmprataM kAmabhoganivatimadhikRtyAha-'je ime ityAdi, ye kecanAmI kAmyanta iti kAmA bhujyanta iti bhogAH, te ca sacittA acittA vA bhaveyuH, || tAMzca na khato gRNhIyAnApyanyena grAhayet nApyaparaM gRhantaM samanujAnIyAdityevaM karmopAdAnAdvirato bhikSurbhavatIti / / sAmprataM || sAmAnyataH sAmparAyikakarmopAdAnaniSedhamadhikRtyAha-yadapIdaM saMparyeti tAsu nAsu gatiSyanena karmaNeti sAMparAyika, taca tatpra-18 dveSanihavamAtsaryAntarAyAzAtanopaghAtairvadhyate, tatkarma tatkAraNaM vA na kRtakAritAnumatibhiH karoti sa bhikSurabhidhIyata iti // sAmprataM bhikSAvizuddhimadhikRtyAha-'se bhikkhU' ityAdi sa bhikSuryatpunarevaMbhUtamAhArajAtaM jAnIyAta. 'assi paDiyAe cira etatpratijJayA' AhAradAnapratijJayA yadivA 'asminparyAye' sAdhuparyAye vyavasthitamekaM sAdhu sAdharmikaM samuddizya kazcicchrAvakaH prakRtibhadrako vA sAdhyAhAradAnArtha 'prANinaH' vyaktendriyAn 'bhUtAni' trikAlabhAvIni 'jIvAna' AyuSkadharaNalakSaNAn / 'sattvAn sadA sacopetAn 'samArabhya taduSamardakamArambha vidhAya 'samuddizya' tatpIDAM samyaguddizya, krItaM krayeNa dravyavinimayena 'pAmicaM'ti udyatakam 'Acchedya' mityanyasAdAcchidya 'anisRSTa'miti pareNAnutsaMkalitam 'abhyAhata'miti sA-1 dhvabhimukhaM grAmAderAnItam 'Ahatya' upetya sAdhvartha kRtamuddezikamityevaMbhUtamAhArajAtaM sAdhace dattaM syAt / tadyAkAmena tena pari 302999990sas02003 ~603~ Page #605 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [15] dIpa anukrama [647] sUtrakRtAGge 2 zrutaska ndhe zIlAkIyAvRttiH // 300 // "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 1 ], uddezaka [-] mUlaM [15], niryukti: [157] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - gRhItaM syAt, tadevaM doSaduSTaM ca zAkhA svayaM na bhuJjIta nApyapareNa bhojayet na ca bhuJjAnamaparaM samanujAnIyAdityevaM duSTAhAradoSAnivRtto bhikSurbhavatIti // atha punarevaM jAnIyAdityAdi, tadyathA vidyate teSAM gRhasthAnAmevaMbhUto vakSyamANaH 'parAkramaH' sAmarthyamAhAranirvartanaM pratyArambhastena ca yadAhArajAtaM nirvartitaM yasya cArthAya' yatkRte tat 'cetitamiti dattaM niSpAdita 'svAda' bhavet, yatkRte ca taniSpAditaM tatsvanAmagrAhamAha, tadyathA-- AtmanaH khanimittamevAhArAdipAkanirvartanaM kRtamiti, tathA putrAyartha yAvadAdezAya Adizyate yasminnAgate saMbhrameNa parijanastadAsanadAnAdivyApAre sa AdezaH - prAdhUrgakastadarthaM vA pRthakaprahaNArthaM | viziSTAhAra nirvartanaM kriyate, tathA zyAmA-rAtristasthAmazanamAzaH zyAmAzastadartha, prAtarazanaM prAtarAzaH- pratyUSasyeva bhojanaM tadarthaM 'sannidhisaMnicayo' viziSTAhArasaMgrahasya saMcayaH kriyate / anena caitatpratipAditaM bhavati - bAlavRddhalAnAdinimittaM pratyUSAdisamayeSvapi bhikSATanaM kriyate, tasya cAyamabhihitaH saMbhavaH, sa ca 'saMnidhisaMcaya' ihekeSAM mAnavAnAM bhojanArthaM bhavati, tatra bhikSurudyatavihArI parakRtaparaniSThitamudgamotpAdanaiSaNAzuddhamAhAramAharet, atra ca parakRtaparaniSThite cakhAro bhaGgAH, tadyathA - tasya kRtaM tasyaiva ca niSThitaM, tasya kRtamanyasya niSThitam anyasya kRtaM tasyaiva niSThitam anyasya kRtamanyasya niSThitamityayaM caturtho bhaGgaH sUtreNopAttaH, ayaM ca zuddho dvitIyazca anyasya niSThitalAt, tatrAdhAkamaudezikAdaya udgamadoSAH poDaza tathotpAdanAdoSA dhAtrI| dUtyAdikAH SoDazaiva tathaiSaNAdoSAH zaGkitAdayo daza, evamebhirdvicakhAriMzaddoSa rahitasAcchuddhaM, tathA zastram - azyAdikaM tenAtItaM - | prAsukIkRtaM 'zastrapariNAmita' miti zastreNa svakAyaparakAyAdinA nirjIvIkRtaM varNagandharasAdibhizva pariNamitaM, hiMsAM prAptaM hiMAdizabdasya prakArArthatvAda duhitRstuSAH yAvacchAdava dhAnyArdham 2 0 zanAsanadA0 pra0 / 3 samudAyasya / Education International For Par Use Only ~604~ 1pauNDarI kAvya 0 ahiMsAparibhAvanA sAdhoH // 300 // waryra Page #606 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka -], mUlaM [15], niyukti : [157] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka emeseseaesereveedeoeeseces sitaM virUpaM hiMsitaM vihisitaM na samyaka nirjIvIkRtamityarthaH, tatpratiSedhAdavihisitaM, nirjIvamityarthaH, tadapyeSitam-anveSita | bhikSAcaryAvidhinA prAptaM, 'vaiSika miti kevalasAdhuveSAvAptaM na punarjAtyAdyAjIvanato nimittAdinA votpAditaM, tadapi 'sAmudA|nika' samudAna-bhikSAsamUhastatra bhavaM sAmudAnikam , etaduktaM bhavati-madhukaravRttyA'vAta sarvatra stokaM stokaM gRhItamityarthaH / tathA prajJasyedaM prAjJa-gItArthenopAttamazanam-AhArajAtaM, tadapi vedanAvayyAvRtyAdike kAraNe sati, tatrApi pramANayuktaM nAtimAtra, pramANaM cedam-"adbhamasaNasa sarvajaNassa kujjA davassa do bhAe / bAupavidhAraNahA chanbhAgaM UNaya kujA // 1 // " iti / etadapi na vnne-10|| balAyartha kiMtu yAvanmAtreNAhAreNa dehaH kriyAsu pravartate, tatra dRSTAntadvayamAha-tathathA akSasyopAJjanam-abhyaGgo graNasya ca lepana-1% pralepastadupamayA AhAramAhareta, tathA coktam-"ambhaMgeNa va sagaI Na tarai vigaI viNA u jo sAhU / so rAgadosarahio macAe~ vihIi taM seve // 1 // " etadeva darzayati-saMyamayAtrAyAM mAtrA saMyamayAtrAmAtrA yAvatyA''hAramAtrayA saMyamayAtrA pravartate sA tathA tayA-saMyamayAtrAmAtrayA vRttiryasya tattathA, tadapi bilapravezapanagabhUtenAtmanAhAramAharet , etaduktaM bhavati-yathAhi bilaM pravizan || tUrNaM pravizati evaM sAdhunA'pyAhArastarakhAdamanAkhAdayatA zIghraM pravezayitavya iti, yadivA sapeNevAhAro labdhvA'svAdamabhyavahAryata / iti / tadeva cAhArajAta darzayitumAha-'annaM' bhaktam 'annakAle mUtrArthapauruSyuttarakAlaM bhikSAkAle prApte, purapazcAtkarmaparihataM bhavati yathoktabhikSATanena, prahaNakAlAvAptaM bhaikSaM paribhogakAle bhuJjIta, tathA pAnakaM pAnakAle, nAtivRSito bhuJjIta nA-1 mazanasya savyaMjanarUpa kuryAtavasya dvI bhAgau dhAtapravidhAraNArtha SaSTha bhAgamUna kuryAt // 1 // 2 abhyaGganeva zakaTaM na zakroti vikRti vinaiva yaH sAdhuH / sara rAgadveSarahito mAtrayA vidhinA tA seveta / / / dIpa anukrama [647] ~605~ Page #607 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka -], mUlaM [15], niyukti : [157] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka [15] dIpa anukrama [647] makatAmA pyatibubhukSitaH pAnaka pivediti, tathA vastra vastrakAle gRhIyAd , upabhoga vA kuryAt , tathA 'layanaM' guhAdikamAzrayastasya varSA- 10 pauNDarI2 zrutaska khavazyamupAdAnam anyadA saniyamaH, tathA zayyate'sibiti zayana-saMstArakaH sa ca zayanakAle, tatrApyagItArthAnAM praharadvayaM 8 kAdhyUya0 ndhe zIlA- | nidrAvimokSo gItAthAnAM praharamekamiti // sa bhikSurAhAropadhizayanakhAdhyAyadhyAnAdInAM mAtrA jAnAtIti tadvidhijJaH san anya-bhikSAvRttiH kIyAvRttiH tarAM dizamanudizaM vA 'pratipannaH' samAzrito dharmamAkhyApayeta-pratipAdayet yayena vidheyaM tadyathAyoga vibhajed dharmaphalAni ca kIrtayevU-AvibhAvayet , tacca dharmakathanaM parahitArthapravRttena sAdhunA samyagupasthiteSu ziSyeSu anupasthiteSu vA--kautukAdipravRtteSu / // 301 // 'zuzrUSamANeSu' zrotuM pravRtteSu svaparahitAya 'pravedayeda' AvedayetprakathayeditiyAvat / zrotumupasthiteSu yatkathayettaddarzayitumAha'saMtiviraI' ityAdi zAntiH--upazamaH krodhajayastatpradhAnA prANAtipAtAdibhyo viratiH zAntiviratiH, yadivA zAnti:-aze-1|| pakkezopazamarUpA tasyai-tadartha viratiH zAntiviratistAM kathayeta, tathA 'upazamam' indriyanoindriyopazamarUpaM rAgadveSAbhAvajanitaM. | tathA 'nivRti' nirvANamazeSadvandvoparamarUpaM tathA 'soyaviyaMti zaucaM tadapi bhAvazaucaM sarvopAdhivizuddhatA vratAmAlinyaM 'aja-11 virya'ti Arjavam-amAyikha tathA mArdavaM-mRdubhAvaH sarvatra prazrayavatvaM vinayanamratetiyAvat , tathA 'lAghavirya'ti karmaNAM | lAghavApAdanaM kameMgurovo''tmanaH karmApanayanato laghvavasthAsaMjananaM, sAmpratamupasaMhAradvAreNa sarvazubhAnuSTAnAnAM mUlakAraNamAha-ati S||301 // | patanam-atipAtaH prANyupamardanaM tadvidyate yasthAsAvatipAtikastatpratiSedhAdanatipAtikastaM sarveSAM prANinAM bhUtAnAM yAvatsattvAnA | |dharmamanuvivicyAnuvicintya vA 'kIrtayet kathayeta, idamuktaM bhavati-sarvaprANinAM rakSAbhUtaM dharma kathayediti / / sAmprataM dharma-18 kIttenaM yathA nirupadhi mavati tathA darzayitumAha-sa bhikSuH parakRtaparaniSThitAhArabhojI yathAkriyAkAlAnuSThAyI zuzrUSatamu dharma | ~606~ Page #608 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [15], niyukti: [157] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[2] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka kIrtayet nAnnasya hetomamAyamIzvaro dharmakathApravaNo viziSTamAhArajAtaM dAsyatItyetannimittaM na dharmamAcakSIta, tathA pAnavastralayanazayananimittaM na dharmamAcakSIta, anyeSAM vA virUparUpANAm uccAvacAnAM kAryANAM kAmabhogAnAM vA nimittaM na dharmamAcakSIta | tathA glAnimanupagacchan dharmamAcakSIta, karmanirjarAyAzcAnyatra na dharma kathayeda, aparaprayojananirapekSa eva dharma kathayediti // dharma| kathAzravaNaphaladarzanadvAreNopasaMjighRkSurAha-'iha khalu tarase tyAdi, 'iha' asin jagati khalu vAkyAlaGkAre 'tasya' bhikSI-18 guNavataH 'antike' samIpe pUrvoktavizeSaNaviziSTaM dharma zrukhA 'nizamya' avagampa sampagutthAnenotthAya 'bIrA' kamevidAraNasa-1 hiSNavo ye cairvabhUtAste 'evaM pUrvoktavizeSaNaviziSTAnuSThAnatayA sarvasinnapi mokSakAraNe samyagdarzanAdike upa-sAmIpyena gatAH sarvopagatAH, tathaiva sarvebhyaH pApasthAnebhya uparatAH sarvoparatAH tathA ta eva sarvopazAntA jitakavAyatayA zItalIbhUtAH tathA ta eva sarvAtmatayA-sarvasAmarthena sadanuSThAne udyama kRtavanto ye caivaMbhUtAste'zeSakarmakSayaM kRtA pari-samantAnivRtAH parinivRtAH aze-18 pakarmakSayaM kRtavantaH, iti bravImIti pUrvavat // sAmpratamadhyayanopasaMhArArthamAha-evaM miti pUrvoktavizeSaNakalApaviziSTaH sa | bhikSuH punarapi sAmAnyato viziSyate-dharma:-zrutacAritrAkhyastenArthI dharmArthI, yathAvasthitaM paramArthato dharma sarvopAdhivizuddha jAnA| tIti dharmavit , tathA niyAga:-saMyamo vimokSo vA kAraNe kAryopacAra kasA taM pratipano niyAgapratipannaH, sa caivaMbhUtaH pazca-| | mapuruSajAtaH, taM cAzritya tat-yathedaM prAk pradarzitaM tatsarvamuktaM, sa ca prApto vA syAtpamavarapauNDarIkam-anugrAyaM puruSavizeSa cakravatyodikaM, tatprAptizca paramArthataH kevalajJAnAvAptau satyAM bhavati, sAkSAdyathA'vasthitavastukharUpaparicchitteH, aprApto vA syAt / // matizrutAvadhimanaHparyAyajJAnaiyastaiH samastairvA samanvitaH, sa caivaMbhUtaH prAgvyAvarNitaguNakalApopeto bhikSuH pari-samantAt jJAtaM // dIpa anukrama [647] eesesesetsectoratedesesesesels 10THunioranora ~607~ Page #609 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka -], mUlaM [15], niyukti : [157] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka katAre karma svarUpato vipAkatastadupAdAnatazca yena sa parijJAtakarmA, tathA parijJAtaH saGgaH-saMvandhaH sabAhyAbhyantaro yena sa tathA, pari- pauNDarI2 zrutaska-18 jJAtI niHsAratayA gRhavAso yena sa tadhA, upazAnta indriyanoindriyopazamAt, tathA samitaH paJcabhiH samitibhiH, tathA saha kAdhyaya0 ndhe zIlA-hitena vartata iti sahito jJAnAdibhirvA sahitaH-samanvitaH, 'sadA sarvakAla 'yataH' saMyataH prAgvyAvarNitaniyamakalApopetaH,mikSotiH kIyAvRttiHsa evaMgaNakalApA sa evaMguNakalApAnvita etadvacanIyaH, tayathA zrAmyatIti zramaNaH samamanA kA, tathA mA prANino jahi-vyApAdayetyevaM prvRtti:||302|| upadezo yasa sa mAhanaH sa brahmacArI vA brAhmaNaH, kSAntaH sa kSamopeto, dAnta indriyanoindriyadamanena, tathA tisabhiguptibhiguptaH, || | tathA mukta iva muktaH, tathA viziSTatapazcaraNopeto maharSiH, tathA manute jagatakhikAlAvasthAmiti muniH, tathA kRtamasthAstIti kRtI puNyavAn paramArthepaNDito vA, tathA vidvAn sadvidyopetaH, tathA bhikSurniravadyAhAratayA bhikSaNazIlaH, tathA'ntaprAntAhArakhena rUkSaH, tathA saMsAratIrabhUto mokSastadarthI, tathA caryata iti caraNaM-mUlaguNAH kriyata iti karaNam-uttaraguNAsteSAM pAraM-tIraM paryantaga18/ manaM tadvetIti caraNakaraNapAraviditi / itizabdaH parisamAptau / bravImIti tIrthakaravacanAdAryaH sudharmakhAmI jambUkhAminamuddizya evaM bhaNati-yathA'haM na svamanISikayA pravImIti // sAmprataM samastAdhyayanopAttadRSTAntadASTAntikayostAtpayArtha gAthAbhiniyuktikaddarzayitumAhaupamA ya paMDarIe taraseva ya uvacaeNa nijattI / adhigAro puNa bhaNio jiNovadeseNa siddhitti // 158 // // 302 // suramaNuyatiriyaniraovaMge maNuyA paTTa carittammi / aviya mahAjaNaneyatti cakavahimi adhigAro // 159 // aviya hu bhAriyakammA niyamA ukkrsnirytthitigaamii|tevi hu jiNovadeseNa teNeva bhaveNa sijasaMti // 160 // 1 // aattNbaaN dIpa anukrama [647] ~608~ Page #610 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [15] dIpa anukrama [647] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 1 ], uddezaka [-], mUlaM [15], niryukti: [ 161] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - | jalamAlakaddamAlaM bahuvihvalligahaNaM ca pukkhariNi / jaMghAhi va bAhAhi va nAvAhi va taM duravagAhaM // 169 // | paramaM ullaMghettuM oyaramANassa hoi bAbattI / kiM natthi se uvAo jeNullaMghena avivanno // 162 // vijjA va devakammaM ahavA AgAsiyA viucaNayA / pauma ullaMghettuM na esa iNamo jiNakkhAo // 163 // suddhapaogavijA siddhA u jiNassa jANaNA vijjA / bhaviyajaNapoMDarIyA u jAe siddhigatimurveti // 164 // iha 'upamA' dRSTAntaH 'pauNDarIkeNa' zvetazatapatreNa kRtaH, tasyehAbhyarhitakhAt tasyaiva copacayena sarvAvayavaniSpattiryAvadviziSTopAyenoddharaNaM, dArzantikAdhikArastu punaratra bhaNitaH - abhihitazcakravartyAdirbhavyasya jinopadezena siddhiriti, tasyaiva pUjyamAnakhA| diti / pUjyatvameva darzayitumAha-'suramaya' ityAdi, surAdiSu caturgatikeSu jantuSu madhye manujAzvaritrasya sarvasaMvararUpasya prabhavaHzaktA vartante, na zeSAH surAdayaH teSvapi manujeSu mahAjananetAracakravartyAdayo vartante teSu prabodhiteSu pradhAnAnugAmilAt itarajanaH supratibodha eva bhavatItyato'tra cakravartyAdinA pauNDarIkakalpenAdhikAra iti / punarapyanyathA manujaprAdhAnyaM darzayitumAha'aviya hu' ityAdi, gurukarmANo'pi manujA AsaMkalitanara kAyuSo'pi narakagamana yogyA api te'pyevaMbhUtAjinopadezAttenaiva bhavena samasta karmakSayAt siddhigAmino bhavantIti / tadevaM dRSTAntadArzantikayostAtparyArtha pradarzya dRSTAntabhUta pauNDarIkA''dhArAyAH puSkariNyA duravagAhitaM sUtrAlApakopAcaM niyuktikRdarzayitumAha- 'jalamAle' tyAdi, jalamAlAm- atyarthapracurajalAM tathA kardamamAlAm-apratiSThitatalatayA prabhUtatarapaGkAM tathA bahuvidhavalligahanAM ca puSkariNIM jaGghAbhyAM vA bAhubhyAM vA nAvA vA dustarAM puSkariNIM, dRSTveti kriyAdhyAhAraH, kiMcAnyat- 'paumaM' ityAdi, tanmadhye padmavarapauNDarIkaM gRhIlA samucarato'vazyaM vyApattiH prANAnAM bhavet, Education Internation For Parts Only ~609~ Page #611 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka -], mUlaM [15], niyukti : [164] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata majakatA kiM tatra kazcidupAyaH sa nAsti ? yenopAyena gRhItakamalaH san tA puSkariNImullaGgayedavipanna iti / tadullAGkanopAyaM darzayitumAha-18/1 pauNDarI2 zrutaska- 'vidyA ve' tyAdi, vidyA vA kAcitprajJApyAdikA devatAkarma vA'thavA''kAzagamanalabdhirvA kaskhacidbhavet tenAsAvavipanno gRhItapo- kAdhyaya0 ndhe zIlA-1 NDarIkaH sanulAyettA puSkariNIm, eSa ca jinarupAyaH samAkhyAta iti / sarvopasaMhArArthamAha-'muddhappe' tyAdi, zuddhaprayogavidyA siddhA bhikSovRttiH dIyAvRttiH | jinasyaiva vijJAnarUpA vidyA nAnyasya kasyacidyayA vidyayA tIrthakaradarzitayA bhavyajanapauNDarIkAH siddhimupagacchantIti / gato'nugamaH, Ri sAmprataM nayAH, te ca pUrvavadRSTacyA iti / / samApta pauNDarIkAkhyaM dvitIyazrutaskandhe prathamAdhyayanamiti // [granthAnam 1030] // 8 // // 30 // sUtrAMka [15] Reseseseeeectsesesesesearces YA dIpa anukrama [647] iti zrIsUtrakRtAGge pauNDarIkAkhyamAdyamadhyayanaM samAptam // wwwwwwwwwwwwww w atra dvitIya zrutaskandhe prathama adhyayanaM parisamAptaM ~610~ Page #612 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [15] dIpa anukrama [647] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 2 ], uddezaka [-], mUlaM [ 15...], niryukti: [ 165 ] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - Education International atha dvitIyakriyA sthAnAkhyAdhyayanasya prArambhaH // vyAkhyAtaM prathamAdhyayanaM, sAmprataM dvitIyamArabhyate, asya cAyamabhisaMbandhaH ihAnantarAdhyayane puSkariNIpauNDarIkadRSTAntena tIrthikAH samyaGmokSopAyAbhAvAtkarmaNAM bandhakAH pratipAditAH, satsAdhavatha samyagdarzanAdimokSamArgapravRttakhAnmocakAH sadupadezadAnato'pareSAmapIti / tadihApi yathA karma dvAdazabhiH kriyAsthAnairvadhyate yathA ca trayodazena mucyate tadetatpUrvoktameva bandhamokSayoH pratipAdanaM kriyate, anantarasUtreNa cAyaM saMbandhaH, tadyathA- bhikSuNA caraNakaraNavidA karmakSapaNAyodyatena dvAdaza kriyAsthAnAni - karmabandhakAraNAni samyak parihartavyAni tadviparItAni ca mokSasAdhanAni AsevitavyAni ityanena saMbandhenA''yAtasyAsyAdhyaya nasyopakramAdIni catvAryanuyogadvArANi bhavanti, tatrApyupakramAntargato'rthAdhikAro'yaM, tadyathA karmaNAM bandho'nena pratipAdyate tadvimokSaceti / nAmaniSpanne tu nikSepe kriyAsthAnamiti dvipadaM nAma, tatrApi kriyApadanikSepArthaM prastAvamAracayanniryuktikRdAhakiriyAo bhaNiyAo kiriyAThANaMti teNa ajjhayaNaM / ahigAro puNa bhaNio baMdhe taha mokkhamagge ya // 165 // dave kiriejaNayA ya payoguvAyakaraNijjasamudANe / iriyAvahasaMmatte sammAmicchA ya micchante / / 166 / / nAmaM ThavaNA davie khette'ddhA uDDa uvaratI vshii| saMjamapaggahajohe acalagaNaNa saMghaNA bhAve // 167 // For PanalPrata Use Only atra dvitIyaM adhyayanaM "kriyAsthAnaM" ArabdhaM prathamaM adhyayanena saha asya adhyayanasya abhIsambandhaH, kriyA zabdasya nikSepAH ~ 611~ 1616116992999131616613 Page #613 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [15] dIpa anukrama [647] sUtrakatAo 2 zrutaska ndhe zIlAkIyAvRttiH // 204 // "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niryukti:+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 2 ], uddezaka [-], mUlaM [ 15...], niryuktiH [168] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH samudrANiyANiha tao saMmapautte ya bhAvaThANaMmi / kiriyAhiM purisa pAvAie usa parikkhejA // 168 // tatra kriyanta iti kriyAstAJca karmabandhakAraNavenA''vazyakAntarvartini pratikramaNAdhyayane 'paTikamAmi terasahiM kiriyAThANehiM' ti asminsUtre 'bhihitAH / yadivA ihaiva kriyA: 'bhaNitA' abhihitAstenedamadhyayanaM kriyAsthAnamityucyate / tacca kriyAsthAnaM kriyAvatsveva bhavati nAkriyAvatsu, kriyAvantazca kecidradhyante kecinmucyante'to'dhyayanArthAdhikAraH punarabhihito bandhe tathA mokSamArge ceti / tatra nAmasthApane sugamalAdanAdRtya dradhyAdikAM kriyAM pratipAdayitumAha-tatra dravye dravyaviSaye yA kriyA ejanatA 'ejU kampane' jIvasthAjIvasya vA kampanarUpA calanakhabhAvA sA dravyakriyA, sApi prayogAdvivasayA vA bhavet tatrApyupayogapUrvikA vA'nupayogapUrvikA vA akSinimeSamAtrAdikA sarvA dravyakriyeti / bhAvakriyA khiyaM, tayathA-- prayogakriyA upAyakriyA karaNIyakriyA samudAnakriyA IryApathakriyA samyaktvakriyA samyamidhyAtvakriyA midhyAta kriyA ceti / tatra prayogakriyA manovAkkAyalakSaNA tridhA, tatra sphuradbhirmanodravyairAtmana upayogo bhavati, evaM vAkAyayorapi vaktavyaM tatra zabde niSpAdye vAkAyayordvayorapyupayogaH, tathA coktam- "giNDa ya kAieNaM Nisiraha taha vAieNa jogeNa" gamanAdikA tu kAryakriyaiva 1, upAyakriyA tu ghaTAdikaM dravyaM yenopAyena kriyate, tadyathA-mRtkhananamardanacakAropaNa daNDacakra salilakumbhakAravyApArairyAvadbhirupAyaiH kriyate sA sarvopAya kriyA 2, karaNIyakriyA tu yadyena prakAreNa karaNIyaM tattenaiva kriyate nAnyathA, tathAhi ghaTo mRtpiNDAdikayaiva sAmayyA kriyate na pASANasikatAdikayeti 3, samudAnakriyA tu yatkarma prayogagRhItaM samudAyAvasthaM satprakRtisthityanubhAvapradezarUpatayA 1] AcArAvRttiH patre 20 draSTavyA pra03 kAyayogayukasya 4 prayojanaM vyApAraH 5 gRhNAti ca kAyikena nisvArayati vAcikena yogena kriyA zabdasya nikSepA:, kriyAyAH kAya, upAya Adi aSTa-bhedA: For Parts Only ~ 612~ 12 kriyAsthAnAvyaya0kriyAsthAnayonikSepAH // 304 // Page #614 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [2], uddezaka [-], mUlaM [15...], niyukti: [168] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka aaNddlNloo yayA vyavasthApyate sA samudAnakriyA, sA ca mithyAdRSTerArabhya sUkSmasaMparAyaM yAvat bhavati 4, IryApathakriyA tUpazAntamohAdAra-12 bhya sayogikevalinaM yAvaditi 5, samyaktrakriyA tu samyagdarzanayogyAH karmaprakRtIH saptasaptatisaMkhyA yayA badhAti sAbhidhIyate / 6, samyazcithyAkhakriyA tu tadyogyAH prakRtIzcatuHsaptatisaMkhyA yayA kriyayA banAti sAbhidhIyate 7, mithyAkhakriyA tu sarvAH | prakRtIvizatyuttarazatasaMkhyAstIrthakarAhArakazarIratadaGgopAGgatrikarahitA yayA badhnAti sA mithyAkhakriyetyabhidhIyate 8 / sAmprataM | | sthAnanikSepArthamAha-iyaM ca gAthA''cAraprathamazrutaskandhe dvitIyAdhyayane lokavijayAkhye 'je guNe se mUlaDhANe' ityatra sthAnazabdasa mUtrasparzikaniyuktyAM prabandhena vyAkhyAteti neha pratanyate / iha punaryayA kriyayA yena ca sthAnenAdhikArastadarzayitumAha-- kriyANAM madhye samudAnikA kriyA yA vyAkhyAtA, tasyAzca kaSAyAnugatakhAt bahavo bhedA yatastatastAsAM sAmudAnikAnAM kriyA-12 | NAmiha prakaraNe 'tautti adhikAro vyApAraH, samyakprayukte ca bhAvasthAne, taceha viratirUpaM saMyamasthAnaM prazastabhAvasaMghanArUpaM ca gRhyate, samyakprayuktabhAvasthAnagrahaNasAmarthyAdairyApathikI kriyApi gRhyate, sAmudAnikAkriyAgrahaNAcAprazastabhAvasthAnAnyapi gRhI. zatAni, Abhizca pUrvoktAbhiH kriyAbhiH pUrvoktAn puruSAn tadvArAyAtAnyAvAdukAMca parIkSeta sarvAnapIti / yathA caivaM tathA khata eva sUtrakAraH 'taMjahA se egaiyA maNussA bhavaMtI' tyAdinA tathA prAvAdukaparIkSAyAmapi 'NAyao uvagaraNaM ca vippajahAya bhi-| kkhAyariyAe samuTThiyA' ityAdinA vakSyatIti / gato niyuktyanugamaH, sAmprataM mUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM mUtramucArayitacyaM, | taccedam-- dIpa anukrama [647] SAREastatinintennational kriyAyA: kAya, upAya Adi aSTa-bhedAH, sthAna-nikSepA: ~613~ Page #615 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [2], uddezaka [-], mUlaM [16], niyukti: [168] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka [16] dIpa anukrama [648] sUtrakRtAoM suyaM me AusaMteNaM bhagavayA evamakkhAyaM-iha khalu kiriyAThANe NAmajjhayaNe paNNatte, tassa NaM ayama? 182 kriyA2 zrutaska- iha khalu saMjaheNaM duve ThANe evamAhijaMti, taMjahA-dhamme ceva adhamme ceva uvasaMte va aNuvasaMte ceva / sthAnAdhyandhe zIlA-18 tattha NaM je se paDhamassa ThANassa ahammapakkhassa vibhaMge tassa NaM ayama? papaNate, iha khalu pAINaM yatrayodakIyAvRttiH vA 6 saMgatiyA maNussA bhavaMti, taMjahA-AriyA vege aNAriyA bege uccAgoyA vege NIyAgoyA vege shkriyaa||30|| kAyamaMtA vege hassamaMtA vege suvaNNA bege duSapaNA ge surUvA vege turUvA vege // tesiM ca NaM imaM etArUvaM sthAnAni daMDasamAdANaM saMpehAe taMjahA-Neraiesu vA tirivakhajoNiesu vA maNussesu vA devesu vA je yAvanne tahappagArA pANA vinnU veyaNaM veyaMti // tesiM pi ya NaM imAIterasa kiriyAThANAI bhavaMtItimakkhAyaM, taMjahA ahAdaMDe 1 aNahAdaMDe 2hiMsAdaMDhe 3 akamhAdaMDe 4 viTThIvipariyAsiyAdaMDe 5 mosabattie 6 adinAdANavattie 7 ajjhatthavattie 8 mANavattie 1mittadosavattie 10 mAyAvattie 11 lobhavattie 12 iriyAvahie 13 // (mUtraM 16) sudharmasvAmI jamyUskhAminamuddizyedamAha, tadyathA-zrutaM mayA''yuSmatA bhagavataivamAkhyAtam-iha khalu kriyAkhAnaM nAmAdhyayanaM | | bhavati, tasya cAyamarthaH-iha khalu 'saMjUheNIti 'sAmAnyena' saMkSepeNa samAsato dve sthAne bhavataH, ya ete kriyAvantaste sarve'pya- // 305 // nayoH sthAnayorevamAkhyAyante, tadyathA-dharme caiSAdharme caiva, idamuktaM bhavati-dharmasthAnamadharmasthAnaM ca, yadivA-dharmAdanapetaM dharmya || viparItamadhaye, kAraNazuddhA ca kAryazuddhirbhavatItyAha-upazAntaM yattaddharmasthAnam , anupazAntaM cAdharmasthAnaM, tatropazAnte-upaza mUla-sUtrasya Arambha: ~614~ Page #616 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [2], uddezaka [-], mUlaM [16], niyukti: [168] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka [16] mapradhAne dharmasthAne dharmyasthAne vA kecana mahAsaccAH samAsannottarottarazubhodayA vartante, pare ca tadviparyaste viparyastamatayaH saMsArAbhivaGgiNo'dho'dhogatayo vartante / iha ca yadyapyanAdibhavAbhyAsAdindriyAnukUlatayA prAyazaH pUrvamadharmapravRtto bhavati lokaH pazcAtsadupadezayogyAcAryasaMsargAddharmasthAne pravartate tathA'pyabhyahiMtakhAtpUrva dharmasthAnamupazamasthAnaM ca pradarzitaM, padhAttadviparyastamiti // sAmprataM tu yatra prANinAmanupadezataH svarasapravRcyA''dAveva sthAnaM bhavati tadadhikRtyAha-'tattha NaM' ityAdi, tatreti vAkyopanyAsArthe Namiti vAkyAlaGkAre yo'sau prathamAnuSTeyatayA prathamasyAdharmapakSasya sthAnasya vividho bhaGgo vibhaGgo-vibhAgo vicArastasthAyamartha | iti / 'iha' asmin jagati prAcyAdiSu dikSu madhye'nyatarasyAM dizi 'santi' vidyante eke kecana 'manuSyAH puruSAH, te caivaMbhUtA bhavantItyAha, tadyathA-ArAdhAtAH sarvaheyadharmebhya ityAryAH tadviparIvAzcAnAryA eke kecana bhavanti yAvadrUpAH surUpAzceti / 'teSAM ca' AryAdInAm 'idaM vakSyamANametadrUpaM daNDayatIti daNDaH-pApopAdAnasaMkalpastasya samAdAna-grahaNaM / 'saMpehAe'tti saMprekSya, tana caturgatikAnAmanyatamasya bhavatIti darzayati-'taMjahe' tyAdi, tayathA-nArakAdipu, ye cAnye tathAprakArAstadedavartinaH suvarNadurvarNAdayaH 'prANAH prANino vidvAMso vedanA-jJAnaM tad 'vedayanti' anubhavanti, yadivA sAtAsAtarUpAM vedanAmanubhavantIti, atra cakhAro bhaGgAH, tadyathA-saMjJino vedanAmanubhavanti vidanti ca 1 siddhAstu vidanti nAnubhavanti 2 asaMjhino'nubhavanti na punarvidanti 3 ajIbAstu na vidanti nApyanubhavantIti 4, iha punaH prathamatRtIyAbhyAmadhikAro dvitIyacaturthAvavastubhUtAviti, 'teSAM ca' nArakatiryaanuSyadevAnAM tathAvidhajJAnavatAm 'imAni vakSyamANalakSaNAni trayodaza kriyAsthAnAni bhavantItyevamAkhyAtaM tIrthakaragaNadharAdibhiriti / kAni punastAnIti darzayitumAha-'taMjahe' tyAdi, tadyathetyayamu Scercedeseserceneseerata dIpa anukrama [648] ~615~ Page #617 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [16] dIpa anukrama [648] sUtrakRtAne 2 zrutaskandhe zIlAGIyAvRttiH // 306 // "sUtrakRt" - aMgasUtra -2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 2 ], uddezaka [-], mUlaM [16], niryukti: [168] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH dAharaNavAkyopanyAsArthaH, 'AtmArthAya' svaprayojanakRte daNDo'rthadaNDaH pApopAdAnaM 1, tathA'narthadaNDa iti niSprayojanameva | sAvadyakriyAnuSThAnamanarthadaNDaH 2, tathA hiMsanaM hiMsA prANyupamardarUpA tathA saiva vA daNDo hiMsAdaNDaH 3, tathA'kasAd anupayu| tasya daNDo'kasAddaNDaH, anyasya kriyayA'nyasya vyApAdanamiti 4, tathA dRSTerviparyAso -rajjyAmiva sarpabuddhistayA daNDo dRSTiviparyAsadaNDaH, tadyathA-leSTukAdibuddhyA zarAdyabhighAtena caTakAdivyApAdanaM 5, tathA mRSAvAdapratyayikaH, sa ca sadbhUtanivAsadbhUtAropaNarUpaH 6, tathA adattasya parakIyasthA''dAnaM svIkaraNamadattAdAnaM steyaM tatpratyayiko daNDa iti 7 tathA''tmanyadhyadhyAtmaM tatra bhava AdhyAtmiko daNDaH, tadyathA-nirnimittameva durmanA upahatamanaH saMkalpo hRdayena dUyamAnacintAsAgarAvagADhaH saMtiSThate 8, | tathA jAtyAdyaSTamadasthAnopahatamanAH parAvamadarzI tasya mAnapratyayiko daNDo bhavati 9, tathA mitrANAmupatApena doSo mitradoSastaspratyayiko daNDo bhavati 10, tathA mAyA-paravaJcanabuddhistathA daNDo mAyApratyayikaH 11, tathA lobhapratyayiko- lobha nimittodaNDa iti 12, tathA evaM pazcabhiH samitibhiH samitasya tisRbhirguptibhirguptasya sarvatropayuktasyeryApratyayikaH sAmAnyena karmabandho bhavati 13, etaca trayodazaM kriyAsthAnamiti || ' yathoddezastathA nirdeza' itikRlA prathamAtkriyAsthAnAdArabhya vyAcikhyAsurAhapaDhame daMDasamAdANe aTThAdaMDavattiesi Ahijjara, se jahANAmae kei purise AyaheDaM vA pAihe vA agAraheDaM vA parivAraheDaM vA mittaheDaM vA nAgaDaM vA bhUtaheDaM vA jakkhaheDaM vA taM daMDaM tasthAvarehiM pANehiM yameva Nisiriti aNNeNavi NisirAveti aNNapi NisitaM samaNujANai, evaM khalu tassa tappattiyaM sAvajaMti Ahijara, paDhame daMDasamAdANe aTThAdaMDavattietti Ahie // ( sUtraM 17 ) Education Internation prathamA arthadaMDa - kriyA Arabhyate For Parts Only ~ 616~ 2 kriyA sthAnAdhya ya01arthadaNDakriyA // 306 // Page #618 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [17] dIpa anukrama [649] "sUtrakRt" - aMgasUtra -2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 2 ], uddezaka [-], mUlaM [17], niryukti: [ 168 ] muni dIparatnasAgareNa saMkalita .....AgamasUtra - [02 ], aMga sUtra - 02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH yatprathamamupAttaM daNDasamAdAnamarthAya daNDa ityevamAkhyAyate tasyAyamarthaH, tadyathA nAma kacitpuruSaH, puruSagrahaNamupalakSaNaM sarvo'pi cAturgatikaH prANI 'Atmanimittam' AtmArthaM tathA 'jJAtinimittaM' khajanAdyarthaM tathA agAraM gRhaM tanimittaM tathA 'parivAro' dAsIkarmakarAdikaH parikaro vA -- gRhAderbucyAdikastannimittaM tathA mitranAgabhUtayakSAdyarthaM 'taM' tathAbhUtaM svaparopaghAta - rUpaM daNDaM sasthAvareSu prANiSu svayameva 'nissRjati' nikSipati, daNDamiva daNDamupari pAtayati, prANyupamardakAriNIM kriyAM karotItyarthaH, tathA'nyenApi kArayati, aparaM daNDaM nisRjantaM samanujAnIte, evaM kRtakAritAnumatibhireva tasyAnAtmajJasya tatpratyathikaM sAvadhakriyopAtaM karma 'AdhIyate' saMbadhyate iti / etatprathamaM daNDasamAdAnamarthadaNDapratyayikamityAkhyAtamiti // ahAvare doce daMDasamAdANe aNDAdaMDavattietti Ahijjaha, se jahANAmae kei purise je ime tasA pANA bhavati te No acAe No ajiNAra No maMsAe jo soNiyAe evaM hiyAe pittAe basAe picchAe pucchAe bAlAe siMgAe bisANAe daMtAe dADhAe hAe pahAruNie aTThIe ahnimaMjAe jo hiMsiMsa me No hiMsaMti meti No hiMsissaMti meti No puttaposaNAe No pasuposaNayAe No agAraparivahaNatA No samaNamAhaNavattaNAheDaM No tassa sarIragassa kiMci vippariyAditA bhavaMti se haMtA aisA bhettA luMpaittA vilupatA uhavatA ujjhirja vAle verassa AbhAgI bhavati, aNaTThAdaMDe // se jahANAmae kei purise je ime dhAvarA pANA bhavaMti, taMjahA ikaDA i vA kaDiNA cha vA jaMtuMgA ha vA paravA vA taNA i vA kusAi vA kucchagA i vA pavagA i vA palAlA i vA, te No puttaposaNAe No pasuposa dvitIyA anarthadaMDa -kriyA Arabhyate For Park Use Only ~617~ Page #619 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [18] dIpa anukrama [650] sUtrakRtAGge 2 zrutaska mbe zIlADIyAvRttiH // 307 // "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 2 ], uddezaka [-], mUlaM [18], niryukti: [ 168] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - Ja Eucation International gAe No agArapaDibrUhaNayAe jo samaNamAhaNaposaNayAe jo tassa sarIragassa kiMci vipariyAittA bhavaM ti, se haMtA chetA bhettA luMpaittA vilupahantA uddavattA ujjhiDaM vAle berassa AbhAgI bhavati, aNaTThAdaMDe // se jahANAmae kei purise kacchaMsi vA dahaMsi vA udagaMsi vA daviyaMsi vA valayaMsi vA NUmaMsi vA gahaNaMsi vA gahaNaviduggaMsi vA varNasi vA vaNaviduggaMsi vA paJcayaMsi vA viduggaMsi vA taNAI Usaviya Usaviya sayameva agaNikAyaM Nisirati aNNeNavi agaNikAyaM NisirAveti aNNaMpi agaNikAyaM NisiriMtaM samaNujANai aNDAdaMDe, evaM khalu tassa tappattiyaM sAvajjanti Ahijjara, doghe daMDasamAdANe aNaTTAdaMDavattietti Ahie | sUtram 18 // tathAparaM dvitIyaM daNDasamAdAnamanarthadaNDapratyayikamityabhidhIyate, tadadhunA vyAkhyAyate, tadyathA nAma kacitpuruSo nirnimittameva nirvivekatayA prANino hinasti, tadeva darzayitumAha- 'je ime' ityAdi, ye kecana 'amI' saMsArAntarvartinaH pratyakSA vastAdayaH prANinastathAsau hiMsannarthA zarIraM 'no' nevArcAye hinasti, tathA'jinaM- carma nApi tadartham evaM mAMsazoNitahRdaya pittavasApicchapu|cchavAlazRGgaviSANanakhastrAyvasthyasthimajjA ityevamAdikaM kAraNamuddizya, naivAhiMsiSurnApi hiMsanti nApi hiMsayiSyanti mAM madIyaM zveti, tathA no 'putrapoSaNAyeti putrAdikaM poSayiSyAmItyetadapi kAraNamuddizya na vyApAdayati, tathA nApi pazUnAM poSaNAya, tathA'gAraM gRhaM tasya paribRMhaNam - upacayastadarthaM vA na hinasti, tathA na zramaNatrAhmaNavartanAhetuM tathA yacena pAlayitumArabdhaM For Parts Only ~ 618~ 2 kriyAanarthadaNDa: sthAnAdhya // 307 // Page #620 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [degC] dIpa anukrama [650] Jacation "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 2 ], uddezaka [-], mUlaM [18], niryukti: [ 168] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - no tasya zarIrasya kimapi paritrANAya 'tat' prANavyaparopaNaM bhavati, ityevamAdikaM kAraNamanapekSyaivAsau krIDayA tacchIlatayA vyasanena vA prANinAM hantA bhavati daNDAdibhiH tathA chettA bhavati karNanAsikAvikartanataH tathA bhettA zUlAdinA tathA lumpayitA anyatarAGgAvayavavikartanataH tathA vilumpayitA akSyutpATanacarmavikarttanakarapAdAdicchedanataH paramAdhArmikavatprANinAM nirnimittameva nAnAvidhopAyaiH pIDotpAdako bhavati tathA jIvitAdapyapadrAvayitA bhavati, sa ca sadvivekamujjhitvA''tmAnaM vA parityajya bAlavahAla:- ajJo'samIkSitakAritayA janmAntarAnubandhino vairasyAbhAgI bhavati, tadevaM nirnimittameva paJcendriyaprANipIDanato yathA'na| rthadaNDo bhavati tathA pratipAditam adhunA sthAvarAnadhikRtyocyate- 'se jahe' tyAdi, yathA kazvitpuruSo nirvivekaH pathi gacchan vRkSAdeH pallavAdikaM daNDAdinA pradhvaMsayan phalanirapekSastacchIlatayA vrajati, etadeva darzayati 'je ime' ityAdi, ye kecana 'amI' pratyakSAH sthAvarA vanaspatikAyAH prANino bhavanti, tadyathA ikaDAdayo vanaspativizeSA uttAnArthAstadiheyamikaDA mamAnayA prayojanamityevamabhisaMdhAya na chinatti, kevalaM tatpatrapuSpaphalAdinirapekSastacchIlatayA chinattItyetatsarvatrAnuyojanIyamiti, tathA na putrapoSaNAya no pazupoSaNAya nAgArapratibRMhaNAya na zramaNatrAhmaNavRttaye nApi zarIrasya kiJcitparitrANaM bhaviSyatIti, kevalamevamevAsau vanaspatiM hantA chetetyAdi yAvajanmAntarAnubandhino vairasyAbhAgI bhavati, ayaM vanaspatyAzrayo'narthadaNDo'bhihitaH // sAmpratamahayAzritamAha-'se jahe tyAdi, tadyathA nAma kazvitpuruSaH sadasadvivekavikalatayA kacchAdikeSu dazasu sthAneSu vanadurgaparya|nteSu tRNAni-kuzapuSpakAdIni paunaHpunyenorthyAdhaH sthAni kRlA 'agnikArya' hutabhujaM 'nissRjati' prakSipatyanyena vA'gnikArya bahutvApakAriNaM davArtha 'nisarjayati' prakSepayatyanyaM ca nisRjantaM samanujAnIte / tadevaM yogatrikeNa kRtakAritAnumatibhistasya For Parts Only ~619~ Page #621 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [2], uddezaka -], mUlaM [18], niyukti: [168] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka 2 zrutaska- ndhe zIlAjhIyAvRttiH // 308 // [18] dIpa anukrama [650] yatkiJcanakAriNaH 'tatmatyayika' davadAnanimitta 'sAvadhaM karma' mahApAtakamAkhyAtam , etacca dvitIyamanarthadaNDasamAdAnamAkhyAtamiti / / tRtIyamadhunA vyAcikhyAsurAha sthAnAdhya. ahAvare tace daMDasamAdANe hiMsAdaMDavattietti Ahijai, se jahANAmae kei purise mamaM vA mami vA annaM hiMsAdaNDa vA anniM vA hiMsisu vA hiMsai vA hiMsissai vA taM daMDa tasathAvarehiM pANehiM sayameva Nisirati aNNeNavi NisirAveti annapi NisirataM samaNujANai hiMsAdaMDe, evaM khalu tassa tappattiyaM sAvarjati Ahijvai, tacce daMDasamAdANe hiMsAdaMDavattietti Ahie // sUtram 19 // athAparaM tRtIyaM daNDasamAdAnaM hiMsAdaNDapratyayikamAkhyAyate, tadyathAnAma kazcit 'puruSaH' puruSakAra vahana khato maraNabhIrutayA cA mAmayaM pAtayiSyatItyevaM malA kaMsavadevakIsutAn bhAvato jaghAna madIyaM vA pitaramanyaM vA mAmakaM-mamIkAropetaM parazurAmaba-| skArtavIrya japAnAnyaM vA kazcanAya sarpasiMhAdiApAdayiSyatIti malA sarpAdikaM vyApAdayati anyadIyasya vA kasyaciddhiraNyapa-18| |zvAderayamupadravakArItikakhA tatra daNDaM nisRjati, tadevamayaM mAM madIyamanyadIyaM vA hiMsitavAn hinasti hisiSyatItyevaM saMbhAvite || se sthAvare vA 'taM daNDa' prANavyaparopaNalakSaNaM khayameva nisRjati anyena nisarjayati nisRjantaM vA'nyaM samanujAnIte / itye-12||308|| tattRtIyaM daNDasamAdAnaM hiMsAdaNDapratyayikamAruyAtamiti // ahAvare cautthe daMDasamAdANe akasmAt daNDavattietti Ahijjai, se jahANAmae kei purise kacchasi yA jAva vaNaviduggaMsi vA miyavattie miyasaMkappe miyapaNihANe miyavahAe gaMtA ee miyattikA annaya tRtIyA hiMsAdaMDa-kriyA Arabhyate, ~620~ Page #622 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [20] dIpa anukrama [652] "sUtrakRt" - aMgasUtra -2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 2 ], uddezaka [-], mUlaM [20], niryukti: [ 168] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH rassa miyarasa bahAe usuM AyAmettA NaM NisirejjA, sa miyaM vahissAmittikaTTu tittiraM vA vahagaM vA gaMvA lAvagaM vA kavoyagaM vA kaviM vA kavijalaM vA vidhittA bhavai, iha khalu se annassa aTThAe aNNa phusati akamahAdaMDe || se jahANAmae kei purise sAlINi vA vIhINi vA kodavANi vA kaMguNi vA paragANi vA rAlANi vA giliz2amANe annayarassa taNassa bahAe satthaM NisirejjA, se sAmagaM taNagaM kumudugaM vIDIUsiyaM kalesuyaM taNaM chiMdissAmittikaTTu sAliM vA dhIhiM vA kodavaM vA kaMguM vA paragaM vA rAlaya vA chiMditA bhavai, iti khalu se annassa aTThAe annaM phusati akamhAdaMDe, evaM khalu tassa tappattiyaM samvajaM Ahijjara, cautthe daMDasamAdANe akamhAdaMDavattie Ahie // sUtram 20 // athAparaM caturthaM daNDasamAdAnamakassAddaNDapratyayikamAkhyAyate, iha cAkasmAdityayaM zabdo magadhadeze sarveNApyAgopAlAGganAdinA saMskRta evocAryata iti tadihApi tathAbhUta evocarita iti / tadyathA nAma kacitpuruSo lubdhakAdikaH kacche vA yAvadvanadurge vA galA mRge :- hariNairATavyapazubhirvRttiH -- varttanaM yasya sa mRgavRttikaH, sa caivaMbhUto mRgeSu saMkalpo yasyAsau mRgasaMkalpaH etadeva darzayati-- mRgeSu praNidhAnam - antaHkaraNavRttiryasya sa mRgapraNidhAnaH ka mRgAndrakSyAmItyetadadhyavasAyI san mRgavadhArthaM kacchAdiSu gantA bhavati, tatra ca gataH san dRSTvA mRgAnete mRgA ityevaM kRtvA teSAM madhye'nyatarasya mRgasya vaghArtham 'iSu' zaraM 'AyAme tatti AyAmena samAkRSya mRgamuddizya nisRjati, sa caivaM saMkalpo bhavati yathA'haM mRgaM haniSyAmIti iSu' kSiptavAn sa ca tenepuNA tittirAdikaM pakSivizeSaM vyApAdayitA bhavati, tadevaM khalvasAvanyasvArthAya nikSipto daNDo yadA'nyaM spRzati' ghAtayati Education Internation caturthA akasmAtadaMDa-kriyA Arabhyate, For Parts Only ~621~ Page #623 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [20] dIpa anukrama [652] sUtrakRtAne 2 zrutaska ndhe zIlA. zIyAvRttiH // 309 // "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 2 ], uddezaka [-], mUlaM [20], niryukti: [ 168] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH sokasmAddaNDa ityucyate // adhunA vanaspatimuddizyAkasAdaNDamAha se jahe' tyAdi, tadyathA nAma kavitpuruSaH kRSIvalAdiH zAlyAde :- dhAnyajAtasya 'zyAmAdikaM' tRNajAtamapanayan dhAnyazuddhiM kurvANaH sannanyatarasya tRNajAtasyApanayanArthaM 'zastraM' | dAtrAdikaM nisRjet sa ca zyAmAdikaM tRNaM chetsyAmItikRlA'kasAcchAli vA yAvat likaM vA chindyAdrakSaNIya saivAsAvakassAcchettA bhavati ityevamanyasyArthAya - anyakRte'nyaM vA 'spRzati' chinati, yadivA 'spRzatI' tyanenApi paritApaM karotIti darzayati, tadevaM khalu 'tasya' tatkartuH 'tatpratyayikam' akasAddaNDanimittaM 'sAvadha' miti pApam 'AdhIyate' saMbadhyate, tadetacaturthaM daNDasamAdAnamakasmAddaNDapratyayikamAkhyAtamiti Education International - ahAvare paMcame daMDasamAdANe diTTivipariyAsiyAdaMDavattietti Ahijjaha, se jahANAmae kei purisa mAIhiMvA pahiM vA bhAIhiM vA bhagiNIhiM vA bhajjAhiM vA puttehiM vA dhUtAhiM vA suhAhiM vA saddhiM saMvasamANe mittaM amittameva mannamANe mitte hayaputre bhavai didvivipariyAsiyAdaMDe / se jahANAmae kei purise gAmaghAyaMsi vA nagaraghAyaMsi vA kheDa0 kavvaDa0 mabaghAyaMsi vA doNamuhaghAyaMsi vA paTTaNaghAyaMsi vA AsamaghAyaMsi vA sannivesaghAyaMsi vA niggamaghAyaMsi vA rAyahANighAyaMsi vA ateNaM teNamiti mantramANe ateNe hayaputre bhavai diTTivipariyAsiyAdaMDe, evaM khalu tassa tappattiyaM sAvajjaMti Ahilai, paMcame daMDasamAdANe diTTivipariyAsiyAdaMDavattipatti Ahie / sUtram 21 // athAparaM paJcamaM daNDasamAdAnaM dRSTiviparyAsadaNDapratyavikamityAkhyAyate, tadyathA nAma kacitpuruSaH- cArabhaTTAdiko mAtRpitRbhrA paMcamA dRSTiviparyAsadaMDa-kriyA Arabhyate, For Palata Use Only ~622~ 2 kriyAsthAnAdhya0 akasmAddaSTiviSayA sadaNDau // 309 // Page #624 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [21] dIpa anukrama [653] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 2 ], uddezaka [-], mUlaM [21], niryukti: [ 168] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH tRbhaginIbhAryAputraduhitRsnuSAdibhiH sArdhaM '(saM)basan' tiSThan jJAtipAlanakRte mitrameva dRSTiviparyAsAdamitro'yamityevaM manyamAno 'hanyAt' vyApAdayet tena ca dRSTiviparyAsavatA mitrameva hatapUrva bhavatIti ato dRSTiviparyAsadaNDo'yam || punarapyanyathA tamevAha - 'se jahe' tyAdi, tadyathA nAma kazcitpuruSaH puruSakAramudvahan grAmaghAtAdike vibhrame AntacetA dRSTiviparyAsAdacaurameva cauro'yamityevaM manyamAno vyApAdayet tadevaM 'tena' bhrAntamanasA vibhramAkulenAcaura evaM hatapUrvo bhavati, so'yaM dRSTiviparyAsadaNDaH, tadevaM khalu 'tasya' dRSTiviparyAsavat tatpratyayikaM sAvadhaM karmAdhIyate / tadevaM paJcamaM daNDasamAdAnaM dRSTiviparyAsapratyayikamAkhyAtamiti // - ahAvare chuTTe kiriyaTTANe mosAvattipatti Ahijaha se jahANAmae kei purise Ahe vA pAiheDaM vA agAraheDaM vA parivAraheDaM vA sayameva mukhaM vayati aNNeNavi musaM vAeha musaM vayaMtaMpi aNNaM samaNujANa, evaM khalu tassa taSpattiyaM sAvajaMti Ahijai, chaTThe kiriyaTThANe mosAvattietti Ahie | sUtram 22 // athAparaM SaSThaM kriyAsthAnaM mRSAvAdapratyayikamAkhyAyate, tatra ca pUrvoktAnAM paJcAnAM kriyAsthAnAnAM satyapi kriyAsthAnale prAyazaH paropaghAto bhavatItikRtvA daNDasamAdAnasaMjJA kRtA, SaSThAdiSu ca bAhulyena na paravyApAdanaM bhavatItyataH kriyAsthAnamityepA saMjJocyate, tadyathA nAma kazcitpuruSaH svapakSAcezAdAgrahAdAtmanimittaM yAvatparivAranimittaM vA sadbhUtArthanivarUpamasadbhUtodbhAvanakhabhAvaM vA svayameva mRSAvAdaM vadati, tadyathA nAhaM madIyo vA kazcicauraH, sa ca cauramapi sadbhUtamapyarthamapalapati, tathA paramacauraM cauramiti vadati, tathA'nyena mRpAvAdaM mANayati, tathA'nyAMtha mRSAvAdaM vadataH samanujAnIte / tadevaM khalu tasya Education Internationa SaSThI mRSAvAda - kriyA Arabhyate, For Penal Use On ~623~ Page #625 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [2], uddezaka [-], mUlaM [22], niyukti: [168] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka [22] dIpa anukrama [654] sUtrakRtAGge 18| yogatrikakaraNatrikeNa mRSAvAdaM badatastatpratyayikaM sAvadhaM karma 'AdhIyate' saMbadhyate, tadetatpaSThaM kriyAsthAnaM mRpApAdapratyayi-18|2 kriyA2 zrutaska- 8 kamAkhyAtamiti / / sthAnAdhya ndhe zIlA- ahAvare sattame kiriyaTThANe adinnAdANavattietti Ahijai, se jahANAmae kei purise Ayahe vA mRSAvAdAkIyAvRttiH jAva parivAraheu vA sayameva adinnaM Adiyai anneNavi adinaM AdiyAveti adinnaM AdiyaMtaM annaM dhyAtmika // 310 // samaNujANai, evaM khalu tassa tappattiyaM sAvarjati Ahijaha, sattame kiriyavANe adinAdANavattietti Ahie // sUtram 23 // athAparaM saptamaM kriyAsthAnamadattAdAnapratyayikamAkhyAyate, etadapi prAgvanneya, tadyathA nAma kazcitpuruSa AtmanimittaM yAvatparivAranimittaM paradravyamadattameva gRhNIyAdaparaM ca grAhayegRhantamapyaparaM samanujAnIyAdityevaM tasyAdattAdAnapratyayikaM kama saMvadhyate / iti saptamaM kriyAsthAnamAkhyAtamiti // 'ahAvare aTThame kiriyaTThANe ajjhatyavattietti Ahijjai, se jahANAmae kei purise Nasthi NaM keha kiMci visaMvAdeti sayameva hINe dINe he dummaNe ohayamaNasaMkappe ciMtAsogasAgarasaMpaviDhe karatalapalhatthamuhe ajjhANovagae bhUmigayadihie jhiyAi, tassa NaM ajjhatthayA AsaMsaiyA cattAri ThANA eva- // 31 // mAhijai (jaMti), taM0-kohe mANe mAyA lohe, ajjhatyameva kohamANamAyAlohe, evaM khalu tassa tappattiyaM sAvarjati Ahijaha, ahame kiriyaTThANe ajjhasthavattietti Ahie // sUtram 24 // eseseedesesestrea | sattamA adattAdAna-kriyA Arabhyate, aSTamA AdhyAtmika-kriyA Arabhyate ~624 ~ Page #626 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [2], uddezaka [-], mUlaM [24], niyukti: [168] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka [24] athAparamaSTamaM kriyAsthAnamAdhyAtmikamiti-antaHkaraNodbhavamAkhyAyate, tadyathA nAma kazcitpuruSavintotprekSApradhAnaH, tasya ca nAsti kazcidvisaMvAdayitA-na tasya kacidvisaMvAdena paribhAvena vA'sadbhUtodbhAvanena vA cicaduHkhamutpAdayati, tathApyasau khayameva vApasadavahIno durgatavaddhIno duzcittatayA duSTo durmanAstathopahato'vasthatayA manaHsaMkalpo yasya sa tathA, tathA cintaiva zoka iti yA | (sa eva) sAgaraH cintAzokasAgarazcintApradhAno vA zokacintAzokaH sa eva sAgaraH tatra praviSTaH cintAzokasAgarapraviSTaH / tathA / bhUtazca yadavastho bhavati tadarzayati-karatale paryastaM mukhaM yasya sa tathA'harnizaM bhavati, tathA''dhyAnopagato'pamatasadvivekatayA dharmadhyAnAhUravartI ninimittameva dvandvopahatavaddhyAyati / tasyaivaM cintAzokasAgarAvagADhasya sata AdhyAtmikAni-antaHkaraNodbhavAni manaHsaMzritAnyasaMzayitAni vA-niHsaMzayAni cakhAri vakSyamANAni sthAnAni bhavanti, tAni caivamAkhyAyante, tadyathA-krodhasthAna |mAnasthAnaM mAyAsthAnaM lobhasthAnamiti / te cAvazyaM krodhamAnamAyAlomA Atmano'dhi bhavantyA(ntItyA)dhyAtmikAH, ebhireva sadbhirduSTaM 18| mano bhavati / tadevaM tasa durmanasaH krodhamAnamAyAlobhavata evamevopahatamanaHsaMkalpasa 'tatpratyadhikam' adhyAtmanimitaM sAvadhaM | karma 'AdhIyate' saMvadhyate / tadevamaSTamametakriyAsthAnamAdhyAtmikAyamAkhyAtamiti / / ahAvare Navame kiriyahANe mANavattietti Ahijai, se jahANAmae kei purise jAtimaeNa vA kulamaeNa vA balamaeNa yA rUvamaeNa vA tavamaeNa vA suyamaeNa vA lAbhamaeNa cA issariyamaeNa vA pannAmaeNa vA annatareNa vA mayahANeNaM matte samANe paraM hIleti nideti khiMsati garahati paribhavai avamaNNeti, ittarie ayaM, ahamaMsi puNa visiTTajAikulabalAiguNovavee, evaM appANaM samukkasse, dehacue kammavi ccesee essemeseene dIpa anukrama [656] navamA mAna-kriyA Arabhyate, ~625~ Page #627 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [2], uddezaka [-], mUlaM [25], niyukti: [168] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt' mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH sthAnA0 mAnadaNDaH prata sUtrAMka [25] sUtrakRtAGge 2 zrutaskanve zIlAkIyAvRttiH // 311 // eseseeeeeeeeeeee dIpa anukrama [657] tie avase payAi, taMjahA-gambhAo gambhaM 4 jammAo jammaM mArAo mAra NaragAo NaragaM caMDe dhaddhe ||2 cavale mANiyAvi bhavai, evaM khalu tarasa tappattiyaM sApajaMti AhijaDa, Navame kiriyAThANe mANavattietti Ahie // sUtram 25 // athAparaM navama kriyAsthAna mAnapratyayikamAkhyAyate, tadyathA nAma kazcitpuruSo jAtyAdiguNopetaH san jAtikulabalarUpatapAthu-| talAmaizvaryaprajJAmadAruyairaSTebhirmadasthAnairanyatareNa vA macaH paramavamavujhyA hIlayati tathA nindati jugupsate garhati paribhavati, etAni | caikArthikAni kazcidbhedaM votprekSya vyAkhyeyAnIti / yathA paribhavati tathA darzayati-itaro'yaM jaghanyo hInajAtikA tathA mnH|| | kulabalarUpAdibhirdUramapabhraSTaH sarvajanAvagIto'yamiti / ahaM punarviziSTajAtikulabalAdiguNopetaH, evamAtmAnaM samutkeSeyediti / sAmprataM mAnotkarSavipAkamAha-'dehacue' ityAdi, tadevaM jAtyAdimadonmattaH sabihaiva loke garhito bhavati, atra ca jAtyAdipadagayAdisaMyogA draSTavyAH, te caivaM bhavanti-jAtimadaH kasyacinna kulamadaH, aparakha kulamado na jAtimadaH, parasyobhayam , aparasthAnubhayamityevaM padatrayeNASTau caturbhiH SoDazetyAdi yAvadaSTamiH padaiH SaTpaMcAzadadhikaM zatadvayamiti, sarvatra madAbhAvarUpazcaramabhaGgaH zuddha 18 iti / paraloke'pi ca mAnI duHkhabhAgbhavatItyanena pradazyate-khAyuSaH kSaye dehAcyuto bhavAntaraM gacchan zubhAzubhakamedvitIyaH karma-18|| // 31 // khabhivakmAt bogazAne 'jAtilAma khanana prazAmadaH pRthak prazamaratau ca jAtikulekhAdI maizvaryamada iti prasidadhanurodhanAnyatarApiyakSaNAdvASTabhiriti / 2.yitumAha pra0 / 3 pakSamyantasyAsmado rUpam / 4 atyantaM, 5 vakSyamANaH tadevabhilyAditaH zuddha iti paryantaH pATho'tratya bhAbhAti / paraloke'pIti vAkyaM ca bhvtiiysthaane| Facememeseses ~626~ Page #628 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [25] dIpa anukrama [657] "sUtrakRt" - aMgasUtra -2 ( mUlaM+niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 2 ], uddezaka [-], mUlaM [25], niryukti: [ 168] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH parAyaNatvAdavazaH--paratantraH prayAti, tadyathA - garbhAdgarbha paJcendriyApekSaM tathA garbhAdagarbha vikalendriyeSUtpadyamAnaH punaragarbhAdgarbhamevamagarbhAdagarbham etaca narakakalpagarbhaduHkhApekSAyAmabhihitam, utpadyamAnaduHkhApekSayA vidamabhidhIyate - janmana ekasmAdaparaM janmAMtaraM vrajati, tathA maraNaM mArastasmAnmArAntaraM vrajati, tathA narakadezyAt - zvapAkAdivAsAdratnaprabhAdikaM narakAntaraM vrajati, yadivA narakAtsImantakAdikAduddhRtya siMhamatsyAdAvRtpadya punarapi tIvrataraM narakAntaraM brajati / tadevaM naTavadraGgabhUmau saMsAracakravAle strIpuMnapuMsakAdIni bahUnyayasthAntarANyanubhavati / tadevaM mAnI paraparibhave sati caNDo raudro bhavati parasyApakaroti, tadabhAve hyAtmAnaM vyApAdayati / tathA stabdhacapalo yatkiJcanakArI mAnI san sarvo'pyetadavastho bhavatIti / tadevaM 'tatpratyayikaM' mAnanimittaM sAvadhaM karma 'AdhIyate' saMbadhyate / navamametatkriyAsthAnamAkhyAtamiti // Education Internationa ahAvare isame kiriyadvANe mittadosavattietti Ahijjara, se jahANAmae kei purise mAIhiM vA pitI vA bhAIhiM vA bhaiNIhiM vA bhajjAhiM vA dhUyAhiM vA puttehiM vA suNhAhiM vA saddhiM saMvasamANe tersi annayaraMsi ahAlahUgaMsi avarAhaMsi sayameva garuyaM daMDa nivatleti, taMjahA - sIodagaviyaDaMsi vA kArya uccholittA bhavati, usiNodgaviya DeNa vA kArya osiMcintA bhavati, agaNikAeNaM kArya uvaSTahitA bhavati, joseNa vA veleNa vA NetteNa vA tayAi vA [kaNNeNa vA chiyAe vA] layAe vA (annayareNa vA davaraNa) pAsAI uddAlitA bhavati, daMDeNa vA aTTINa vA muTTINa vA lelUNa vA kavAleNa vA kArya AuTTitA bhavati, tahappagAre purisajAe saMvasamANe dummaNA bhavati, pavasamANe sumaNA bhavati, tahappagAre purisajAe daMDapAsI daMDaguruNa dasamA mitradoSa - kriyA Arabhyate, For Park Use Only ~ 627 ~ arr Page #629 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [26] dIpa anukrama [658] sUtrakRtAGge 2 zrutaska ndhe zIlAGkIyAvRttiH // 312|| "sUtrakRt" - aMgasUtra -2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 2 ], uddezaka [-], mUlaM [26], niryukti: [ 168] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH daMDapurakaDe ahie imaMsi logaMsi ahie paraMsi logaMsi saMjalaNe kohaNe pihimaMsi yAvi bhavati, evaM khalu tara tappattiyaM sAvajjaMti Ahijjati, dasame kiriyaTTANe mittadosavattipatti Ahie / / sUtram 26 / athAparaM dazamaM kriyAsthAnaM mitradoSapratyayikamAkhyAyate, tadyathA nAma kazcitpuruSaH prabhukalpo mAtApitRsuhRtsvajanAdibhiH sArdhaM | parivasaMsteSAM ca mAtApitrAdInAmanyatamenAnAbhogatathA yathAkathaMcillaghutame'pyaparAdhe vAcike durvacanAdike tathA kAyike hastapAdAdike saMghaTTanarUpe kRte sati svayameva- AtmanA krodhAdhmAto gurutaraM 'daNDaM' duHkhotpAdakaM 'nirvartayati' karoti, tadyathA-zrItodake 'cikaTe' prabhUte zIte vA zizirAdau 'tasya' aparAdhakartuH kAyamadho bolayitA bhavati, tathoSNodakavikaTena 'kArya' zarIramayasiJcayitA bhavati, tatra vikaTa grahaNAduSNatailena kAJjikAdinA vA kAyamupatApayitA bhavati, tathA agrikAyena ulmukena taptA|yasA vA kAyamupadAhayitA bhavati, tathA yotreNa vA vetreNa vA netreNa vA 'tvacA vA' sanAdikayA latayA vA'nyatamena vA davarakeNa tADanataH 'tasya' aparAdhakartuH 'zarIrapArzvANi uddAlayituM' ti carmANi lumpayituM bhavati, tathA daNDAdinA kAyamupatADayitA OM bhavatIti / tadevamalpA parAdhinyapi mahAkrodhadaNDavati tathAprakAre puruSajAte ekatra vasati sati tatsahavAsino mAtApitrAdayo durma14 nasastadaniSTAzaGkayA bhavanti, tasizca 'pravasati' dezAntare gacchati gate vA tatsahavAsinaH sumanaso bhavanti / tathAprakAratha puruSajAto'lpe'pyaparAdhe mahAntaM daNDaM kalpayatIti etadeva darzayitumAha--daNDasya pArzva daNDapArzva tadvidyate yasyAsau daNDapArzvI khavyatayA stokAparAdhe'pi kupyati daNDaM ca pAtayati / tamapyatigurumiti darzayitumAha-daNDena guruko daNDaguruko yasya ca daNDo mahAn bhavati asau daNDena gururbhavati, tathA daNDaH puraskRtaH sadA puraskRtadaNDa ityarthaH sa caivaMbhUtaH svastha pareSAM ca 'asmin Jacaton Internationa For Pale Only ~628~ 220797 2 kriyA sthAnA0 mitradveSaH // 312 // Page #630 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [26] dIpa anukrama [658] "sUtrakRt" - aMgasUtra -2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 2 ], uddezaka [-], mUlaM [26], niryukti: [ 168] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH | loke' asminneva janmani ahitaH prANinAmahitadaNDApAdanAt tathA parasminnapi janmanyasAvahitaH tacchIlatayA cAsau yasa kasyacideva yena kenacideva nimittena kSaNe kSaNe saMjcalayatIti saMjvalanaH sa cAtyantakrodhano vadhabandhacha vicchedAdiSu zIghrameva kriyAsu pravartate, tadabhAve'pyutkaTadveSatayA mamanataH pRSThimAMsamapi khAdet tattadasau brUyAt yenAsAvapi paraH saMjvalet jvalitazcAnyeSAmapakuryAt tadevaM khalu tasya mahAdaNDapravartayitukhaddaNDapratyayikaM sAvadhaM karmA''dhIyate / tadetadazamaM kriyAsthAnaM mitradroha| pratyayikamAkhyAtamiti / apare punaraSTamaM kriyAsthAnamAtmadoSapratyayikamAcakSate, navamaM tu paradoSapratyayikaM dazamaM punaH prANattikaM kriyAsthAnamiti | ahAvare ekArasame kiriyaTThANe mAyAvattietti Ahijjaha, je ime bhavaMti - gUDhAyArA tamokasiyA ulupattalahuyA pacaguruyA te AyariyAvi saMtA aNAriyAo bhAsAobi paujaMti, annahAsaMta appANaM annA mannati, annaM puTThA annaM vAgaraMti, annaM AikkhiyAM anaM AikvaMti // se jahANAmae kei purise aMtasa taM sa No sarpa Niharati No aneNa NiharAveti No paDividdhaMsei, evameva niNhavei, aviuTTamANe aMtoaMto riyai, evameva mAI mAyaM kaTTu No Alopai No paDikameha No ziMdara No garahai No farer No visohet No akaraNAe ambhuTTei No ahArihaM tavokammaM pAyacchintaM paDivajaha, mAI assi loe pacAyAi mAi paraMsi loe (puNo puNo ) paJcAyAi niMdara garahai pasaMsaha Nizcaraha Na niyagRha Nisi ekAdazamA mAyA- kriyA Arabhyate, For Parts Only ~629~ waryra Page #631 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [27] dIpa anukrama [659 ] sUtrakRtAGge 2 zrutaska ndhe zIlAjhIyAvRttiH // 313 // "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 2 ], uddezaka [-], mUlaM [27], niryukti: [168] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - riyaM daMDa chApati, mAI asamAhaDasuhasse yAvi bhavai, evaM khalu tassa tappattiyaM sAvajaMti Ahijara, ekkArasame kiriyANe mAyAvattipatti Ahie // sUtraM 27 // athAparamekAdazaM kriyAsthAnamAkhyAyate, tadyathA-ye kecanAmI bhavanti puruSAH, kiMviziSTAH ?- gUDha AcAro yeSAM te gUDhAcArAH - galakartakagranthicchedAdayaH, te ca nAnAvidhairupAyairvizrambhamutpAdya pazcAdapakurvanti, pradyotAdera bhayakumArAdivat / te ca mAyAzIlavenAprakAzacAriNaH, tamasi kRSituM zIlaM yeSAM te tamasikASiNasta eva ca kApikAH, parAvijJAtAH kriyAH kurvantItyarthaH / te ca khaceSTayaivo lUkapatrava laghavaH, kauzikapicchavallaghIyAMso'pi parvatavagurumAtmAnaM manyante yadivA'kAryapravRtteH parvatavantra stambhayituM zakyante, te cAryadezotpannA api santaH zAkhyAdAtmapracchAdanArthamaparabhayotpAdanArthaM cAnAryabhASAH prayuJjate, paravyAmohArthaM svamatiparikalpitabhASAbhiraparA viditAbhirbhASante tathA'nyathAvyavasthitamAtmAnam anyathA - sAdhvAkAreNa manyante vyavasthApayanti ca tathA'nyatpRSTA mAtRsthAnato'nyadAcakSate, yathA''grAn pRSTAH kedArakAnAcakSate, vAdakAle vA kazcinnAtha (nyAya) vAditayA vyAkaraNe pravINasta (NaM tarkamArgamavatArayati, yathA vA 'zaradi vAjapeyena yajete' tyasya vAkyasyArthaM pRSTastadarthAnabhijJaH kAlAtipAtArthaM zaratkAlaM vyAvarNayati, tathA'nyasiMzcArthe kathayitavye'nyamevArthamAcakSate / / teSAM ca sarvArthavisaMvAdinAM kapaTaprapaJcacaturANAM vipAkovanAya dRSTAntaM darzayitumAha- 'se jahe' tyAdi, tat yathA nAma kacitpuruSaH saMgrAmAdapakrAnto'ntaH - madhye zalyaM - tomarAdikaM yasya so'ntaH zalyaH, sa ca zayaghana vedanAbhIrutayA tacchalyaM na khato 'nirharati apanayati uddharati nApyanyenoddhArayati, nApi tacchalyaM vaidyopadezenauSadhopayogAdibhirupAyaiH 'pratidhvaMsayati' vinAzayati, anyena kenacitpRSTo vA'pRSTo vA Educator International For Park Use Only ~630~ 2 kriyAsthAnAdhya0 mAyApratyakiM 11 // 313 // Page #632 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [2], uddezaka [-], mUlaM [27], niyukti: [168] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka [27] dIpa anukrama [659] tarachalya niSprayojanameSa 'nihute' apalapati, tena ca zalyenAsAvantarvartinA 'aviuddamANe ti pIvyamAnaH 'aMto aMtotti || madhye madhye pIDyamAno'pi rIyate' vrajati, tatkRtAM vedanAmadhisahamAnaH kriyAsu pravartata ityarthaH / sAmprataM dArzantikamAha'evamevetyAdi, yathA'sau sazalyo duHkhabhAgbhavati evamevAsI 'mAyI' mAyAzalyavAn yatkRtamakArya tanmAyayA nigRhayan mAyAM | kalA na tAM mAyAmanyasai 'Alocayati' kathayati, nApi tasmAt sthAnAtpratikAmati-na tato nivartate, nApyAtmasAkSikaM 18 |tanmAyAzalyaM nindati, tadyathA-dhimA yadahamevaMbhUtamakArya karmodayAttat kRtavAn , tathA nApi parasAkSikaM gahati-AlocanAIsa-1 mIye mato nApi ca jugupsate, tathA 'no viuddati' nApi sanmAyAkhyaM zalyamakAryakaraNAtmakaM vividham-anekaprakAraM troTayati-| | apanayati, yadyassAparAdhakha prAyavittaM tacena punastadakaraNatayA (na) nivettayatItyarthaH, nApi tanmayAdikamakArya seSikhA''locanAhIyAtmAnaM nivedya tadakAryAkaraNatayA'bhyuttiSThate, prAyazcittaM pratipadyApi noyuktavihArI bhavatItyarthaH, tathA nApi gurvAdibhirabhidhIyamAno'pi 'yathA'ham' akAryanirvahaNayogya prAyaH citraM zodhayatIti prAyazcittaM-tapaHkarma viziSTaM cAndrAyaNAdyAtmaka 'pratipadyate' abhyupagacchati / tadevaM mAyayA satkAryapracchAdako'sinneva loke mAyAvItyevaM sarvakAryeSvevAdhizrambhaNasena 'pratyAyAti' prakhyAti yAti, tathAbhUtazca sarvasyApi avizvAsyo bhavati, tathA coktam-"mAyAzIlaH puruSaH" (yadyapi na karoti kizcidaparAdhaM / sarvasyAvizvAkho bhavati tthaapyaatmdophtH|1) ityAdi, tathAtimAyAvivAdasau parasmin loke janmAntarAvAptau sarvAdhameSu / / yAtanAsthAneSu narakatiryagAdiSu 'paunaHpunyena pratyAyAti' bhUyobhUyasteSvevAraghaTTaghaTIyazranyAyena pratyAgacchatIti / tathA naanaavidhaiH| prapaJcairvazcayitA paraM nindati jugapsate, tadyathA-ayamajJaH pazukalpo nAnena kimapi prayojanamiti, evaM paraM nindayitA''tmAnaM prazaM-1 ~631~ Page #633 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [2], uddezaka [-], mUlaM [27], niyukti: [168] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka 12 [27] dIpa anukrama [659] sUtrakRtAGge tAsayati, tadyathA asAvapi mayA bazcita ityevamAtmaprazaMsayA tuSyati, tathA coktam-"yenApatrapate sAdhurasAdhustena tuSyatIti / evaM kriyA2 zrutaska-2 cAsau labdhaprasaro'dhikaM nizcayena cA carati-tathAvidhAnuSThAyI bhavatIti nizcarati / tatra ca gRddhaH saMstasAnmAtRsthAnAnna nivartate, || sthAnAdhya ndhe zIlA-18 tathA'sau mAyAvalepena 'daNDa' prANyupamardakAriNaM 'nisRjya' pAtayisA pazcAt 'chAdayati' apalapati anyasya vopari prakSipati, sa lobhakriyA kIyAvRttiH ca mAyAvI sarvadA vazcanaparAyaNaH saMstanmanAH sarvAnuSThAneSvapyevaMbhUto bhavati-asamAhRtA-anaGgIkRtA zobhanA lezyA yena sael // 314 // tathA AdhyAnopahatatayA'sAvazobhanalezya ityarthaH / tadevamapagatadharmadhyAno'samAhito'zuddhalezyacApi bhavati / tadevaM khalu tasya 'tatpratyayika' mAyAzalyapratyayikaM sAvA kA''dhIyate / tadetadekAdazaM kriyAsthAnaM mAyApratyayika vyAkhyAtaM / / etAni cArtha18 daNDAdIni ekAdaza kriyAsthAnAni sAmAnyanAsaMyatAnAM bhavanti, idaM tu dvAdazaM kriyAsthAnaM pAkhaNDikAnuddizyAbhidhIyate ahAvare yArasame kiriyahANe lobhavattietti Ahijai, je ime bhavaMti, taMjahA-AranniyA AvasahiyA gAmaMtiyA kaNhuIrahassiyA No bahusaMjayA No bahupaDivirayA sabapANabhUtajIvasattehi te appaNo saJcAmosAI evaM vijaMti, ahaM Na hatabo anne haMtacA ahaMNa anjAveyabo anne ajAveyacA ahaM Na parighetayo anne parighetabA ahaM Na paritAveyabo anne paritAyacA ahaM Na uddaveyaco anne uddayeyavA, evameva te isthikAmehiM mucchiyA giddhA gaDhiyA garahiyA ajhovavannA jAva vAsAI caupaMcamAI chahasamAI appaparo vA // 314 // bhujayaro vA bhuMjinu bhogabhogAI kAlamAse kAlaM kiccA annayaresu Asuriesu kibdhisiesu ThANesu uvavattAro bhavaMti, tato vippamuccamANe bhujo bhujo elamayattAe tamUyattAe jAiyattAe paJcAyaMti, evaM Sweceaeeseseree 98289390sass | dvAdazamA lobha-kriyA Arabhyate, ~632~ Page #634 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [2], uddezaka -], mUlaM [28], niyukti: [168] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH mrinni prata sUtrAMka [28] dIpa anukrama [660] khalu tassa tappattiyaM sAvajaMti Ahijai, duvAlasame kiriyaTTANe lobhavattietti Ahie // icceyAI duvAlasa kiriyaTThANAI davieNaM samaNeNa vA mAhaNeNa vA samma suparijANiabAI bhavaMti // sUtraM 28 // 1 ekAdazAt kriyAsthAnAdanantaramathAparaM dvAdazaM kriyAsthAnaM lobhanatyayikamAkhyAyate, tadyathA-ya ime vakSyamANA araNye basa18ntItyAraNyakAH, te ca kandamUlaphalAhArAH santaH kecana vRkSamUle vasanti, kecanAvasatheSu-uTajAkAreSu gRheSu, tathA apare grAmAdi-18 18| kamupajIvanto grAmasthAnte-samIpe vasantIti prAmAntikAH, tathA 'kacit' kArya maNDalapravezAdike rahasyaM yeSAM te kacidrAhasikAH, || 81 te ca 'na bahusaMyatA' na sarvasAvadhAnuSThAnebhyo nivRttAH, etaduktaM bhavati-na bAhulpena baseSu daNDasamArambhaM vidadhati, ekendriyo-18 pajIvinasvavigAnena tApasAdayo bhavantIti, tathA 'na bahuviratA' na sarveSvapi prANAtipAtaviramaNAdiSu teSu vartante, kiMtu dravyataH katipayavratavartino na bhAvato, manAgapi tatkAraNasa samyagdarzanasthAbhAvAdityabhiprAyaH, ityetdaavibhaavyitumaah| 'sabapANe'tyAdi, te dhAraNyakAdayaH sarvaprANibhUtajIvasavebhya AtmanA-khataH aviratA:-tadupamardakArambhAdaviratA ityarthaH / tathA te pApaNTikA AtmanA-khato bahUni satyA(tya)mRpAbhUtAni vAkyAni 'evaM vakSyamANanIyA vizeSeNa 'yuanti' prayuJjanti | SH 18vata ityarthaH, yadivA satyAnyapi tAni prANyupamardakalena mRSAbhUtAni satyA(tya)mRpANi, evaM te prayuJjantIti darzayati tayathA R/ ahaM brAhmaNakhAddaNDAdibhirna hantavyo'nye tu zUdrakhAddhantanyAH, tathAhi tadvAkya-'zUdra vyApAdya prANAyAma japet , kiMcidvA dadyAt , 18 tathA kSudrasattvAnAmanakhikAnAM zakaTabharamapi cyApAdya brAhmaNaM bhojaye(di)tyAdi, aparaM cAhaM varNottamakhAta nAnApayitavyoM 'nye tu matto'dhamAH samAjJApayitavyAH, tathA nAhaM paritApayitavyo'nye tu paritApayitavyAH, tathA'haM vetanAdinA karmakaraNAya na8 ~633~ Page #635 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [28] dIpa anukrama [660] sUtrakRtAGge 2 zrutaska nve zIlA GkIyAvRttiH // 315 // "sUtrakRt" - aMgasUtra -2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 2 ], uddezaka [-], mUlaM [28], niryukti: [ 168] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH grAhyo'nye tu zUdrA brahmA iti kiM bahunoktena ?, nAhamupadrAvayitacyo- jIvitAdaparopayitavyo'nye tu aparopayitavyA iti / tadevaM teSAM parapIDopadezanato'timUDhatayA'saMbaddhapralApinAmajJAnAvRtAnAmAtmabharINAM viSamadRSTInAM na prANAtipAtaviratirUpaM vratamasti, asya copalakSaNArthakhAt mRSAvAdAdattAdAnaviramaNAbhAvo'pyAyojyaH / adhunA tvanAdibhavAbhyAsAdustyajasena prAdhAnyAt sUtrevAtrakSAdhikRtyAha--'evamevetyAdi, 'evameva' pUrvokenaiva kAraNenAtimUDhakhAdinA paramArthamajAnAnAste tIrthikAH zrIpradhAnAH kAmAH strIkAmAH yadivA strISu kAmeSu ca zabdAdiSu mUrcchitA gRddhA prathitA abhyupapannAH / atra cAtyAdarakhyApanArtha prabhUtaparyAyagrahaNam, etaca strISu zabdAdiSu ca pravartanaM prAyaH prANinAM pradhAnaM saMsArakAraNaM, tathA coktam- "mUlameyamahammassa, mahAdosasamussaya' mityAdi, iha ca khIsaGgAsaktasyAvazyaMbhAvinI zabdAdiviSayAsaktirityataH zrIkAmagrahaNaM, satra cA''sakA vAvantaM kAlamAsate tatsUtreNaiva darzayati- yAvadvarSANi catuSpaJcapadazakAni, artha va madhyamakAlo gRhItaH, etAvatkAlopAdAnaM va sAbhiprAyakaM, prAyastIrthikA atikrAntavayasa evaM pravrajanti teSAM caitAvAneva kAlaH saMbhAvyate, badivA madhyagrahaNAcata Urdhvamadhya gRjhate | iti darzayati tassAcopAttAdalpataraH prabhUtataro vApi kAlo bhavati / tatra ca te tyaksApi gRhavAsaM 'bhuktvA bhoga bhogAva iti strIbhoge sati avazyaM zabdAdayo bhogAH bhogamogAstAn zuklA, te ca kila vayaM pratrajitA iti, na kha bhogebhyo vinivRtAH, yato midhyAdRSTitayA'jJAnAndhatvAtsamyagviratipariNAma [ granthAnaM 9500 ] rahitAH, te caivaMbhUtapariNAmAH svAyuSaH kSame kAlamAse kAlaM kRtA viSTatapaso'pi santo'nyatareSvAsurikeSu kilvivikeSu sthAneputpAdayitAro bhavanti, se ajJAnatapasA mRtA 1 mUle vyatyayena / 2 mUlametadapasya mahAdoSasamucchrayaM / Education Internation For Parts Only ~634~ 2 kriyAsthAnAdhya0 lobhakriyA 12 // 315 // Page #636 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [2], uddezaka -], mUlaM [28], niyukti: [168] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka [28] dIpa anukrama [660] a9a900ass89390090ae api kilviSikeSu sthAnedhUtpatsyante, tasmAdapi sthAnAdAyuSaH kSavAdvipramucyamAnAH cyutAH kilviSabahulAstaskamazeSeNailavanmUkA elamUkAstadbhAvenotpadyante, kilbiSikasthAnAcyutaH samanantarabhave yA mAnuSakhamavApya yathailakane yUkocAkavAk bhavati evamasAvappa-1 vyaktavAk samutpadyata iti / tathA 'tamUyasAeti tamaskhena-atyantAndhatamasalena jAtyandhatayA atyantAjJAnAvRtatayA vA tathA | jAtimUkalenApagatavAca iha pratyAgacchantIti / tadevaMbhUtaM khalu teSAM tIthikAnAM paramArthataH sAvadhAnuSThAnAdanivRttAnAmAdhAkamoMdipravRttestatprAyogyabhogabhAjAM 'tatpratyayika' lobhapratyayika sAvarva karmAdhIyate / tadetallobhapratyayika dvAdazaM kriyAsthAnamAkhyA-18 tamiti // sAmpratametepA dvAdazAnAmapyupasaMhArArthamAha-'itiH upapradarzane 'etAni' arthadaNDAdIni lobhapratyayikakriyAsthAnaparyabasAnAni dvAdazApi kriyAsthAnAni karmagranthidrAvaNAvaH-saMyamaH sa vidyate yaskhAsau draviko muktigamanayogyatayA vA dravyabhUtaH181 zramaNa:-sAdhuH, tameva vizinaSTi-mA badhIrityevaM pravRttiyesthAsau mAhanastenaiva etadguNaviziSTenaitAni sampagyathAvasthitavastukharUpa-12 nirUpaNato mithyAdarzanAzritAni saMsArakAraNAnItikalA parijJathA jJAtavyAni pratyAkhyAnaparizayA pariharsavyAni bhavantIti // ahAvare terasame kiriyaTThANe iriyAvahietti Ahijai, iha khalu attatsAe saMvuDassa aNagArassa iriyAsamiyassa bhAsAsamiyassa esaNAsamiyarasa AyANamaMDamattaNikkhevaNAsamiyassa cArapAsavaNavelasiMghANajallapArihAvaNiyAsamiyassa maNasamiyassa vayasamiyassa kAyasamiyassa maNaguttassa vayagussassa kAyagussassa gusiMdiyassa guttabhayArissa AusaM gacchamANassa ApasaM ciTThamANassa Au NisIyamANassa AusaM tupamANassa AuttaM bhuMjamANassa AusaM bhAsamANassa AuttaM vatthaM paDiggahaM kaMbalaM pA | terazamA IryApratyayikA-kriyA Arabhyate, ~635~ Page #637 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [2], uddezaka -], mUlaM [29], niyukti: [168] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka [29] sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 316 // dIpa anukrama [661] eeseseaeseseaecsesese yapuMchaNaM giNhamANassa vA NikkhivamANassa vA jAva cakkhupamhaNivAyamavi asthi vimAyA suhamA ki 2kriyAriyA iriyAvahiyA nAma kajai, sA paDhamasamae baddhA puTThA bitIyasamae veiyA taiyasamae NijiNNA sA sthAnAdhya baddhA puTThA udIriyA veiyA NijiNNA seyakAle akamme yAvi bhavati, evaM khalu tassa tappattiyaM sAvaLa 13 IryApati Ahijjai, terasame kiriyaTThANe IriyAvahietti Ahijai // se bemi je ya atItA je ya paDupannA je vikakriyA ya AgamissA arihaMtA bhagavaMtA sabe te eyAI ceva terasa kiriyANAiMbhAsiMsu vA bhAseMti vA bhAsissaMti vA pannaviMsu vA pannaviti vA pannavissaMti vA, evaM ceva terasamaM kiriyaTThANaM sevisu vA sevaMti vA sevissaMti vA // sUtraM 29 // athAparaM trayodarza kriyAsthAnamIryApathikaM nAmAkhyAyate, IraNamIryA taskhAstayA vA panthA IryApathastatra bhavamI-pathikam , etaca zabdavyutpacinimittaM, pravRttinimittaM khida-sarvatropayuktasyAkaSAyasya samIkSitamanovAkAyakriyasya yA kriyA tayA yatkarma tadaryApathika, saiva vA kriyA IryApathiketyucyate / sA kasa bhavati? kiMbhUtA vA? kITakarmaphalA vA? ityetadarzayitumAha-18 'iha khalu' ityAdi, 'iha' jagati pravacane saMyame vA vartamAnasya khaluzabdo'vadhAraNe'laGkAre vA Atmano bhAva AtmasaM tadarthamAsmakhArthe saMvRtakha manovAkAryaH, paramArthata evaMbhUtasyaivAtmabhAvo'parasya basaMghRtasyAtmatvameva nAsti, sadbhUtAtmakAryAkaraNAt , tadeva-| // 316 // | pathaH sa vidyate yasa sAdhorapramattasya tadauryA (sa ipithikaH tassaMdIyA ) pra. pratyapekSayA sAvatat / ~636~ Page #638 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [2], uddezaka [-], mUlaM [29], niyukti: [168] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka [29] dIpa anukrama [661] mAtmArtha saMvRtasthAnagArakheryApathikAdibhiH paJcabhiH samitibhirmanovAkAyaiH samitasya tathA timRbhirguptibhiguptasya, punargusigraha| gametA bhireva guptibhigupto bhavatItyasyArthasyAvirbhAvanAyAtyAdarakhyApanArtha veti / tathA guptendriyasya navabrahmacaryaguptyupetabrahmacAriNazca | sataH, tathopayuktaM gacchatastiSThato niSIdatasvavartanAM kurvANasya tathopayuktameva vastraM patadgrahaM kambalaM pAdapuJchanakaM vA gRhato| | nikSipato vA yAvacakSuHpakSmanipAtamapyupayuktaM kurvataH sato'tyantamupayuktasyApi asti-vidhate vividhA mAtrA vimAtrA tadevaMvidhA| sUkSmAkSipakSmasaMcalanarUpAdikaryApathikA nAma kriyA kevalinApi kriyate, tathAhi-sayogI jIvo na zakroti kSaNamapyekaM nizcalaH sthAtum , aminA tApyamAnodakavatkArmaNazarIrAnugataH sadA parivartayannevAste, tathA cokam "kevalI NaM bhaMte ! assi samayaMsi | jesu AgAsapaesemu" ityAdi / tadevaM kevalino'pi sUkSmagAtrasaMcArA bhavanti, iha ca kAraNe kAryopacArAttayA kriyayA yavadhyate | | karma tasya ca karmaNo yA avasthAstA: kriyAH, tA eva darzayitumAha-sA paDhamasamaye' ityAdi, yA'sAvakaSASiNaH kriyA tayA yadvadhyate karma tatprathamasamaya evaM barddha spRSTaM cetikatA takriyaiva baddhaspRSTetyuktA, tathA dvitIyasamaye veditetyanubhUtA tRtIyasamaye 8 | nijIrNA, etaduktaM bhavati-karma yoganimittaM badhyate, tatsthitizca kaSAyAyacA, tadabhAvAca na tassa sAMparAyikasyeva sthitiH, kiMtu yogasadbhAvAdvadhyamAnameva spRSTatA-saMzleSa yAti, dvitIyasamadhe khanubhUyate, tacca prakRtitaH sAtAvedanIyaM sthitito dvisamayasthitikamanubhAvataH zubhAnubhAvaM anuttaropapAtikadevamukhAtizAyi pradezato bahupradezamasthirabandhaM bahumpayaM ca, tadevaM seyopathikA kriyA 1 kevalI bhadanta / asmin samaye yeccAkAzapradezeSu / 1 badhyamAnasa pAlAdAyasya gaNanA tRtIyasya tu nijAmANasya nirmANalAna sthitI gaNaneti kamisrtha, bhASye tatvArthasya tu ekasamayasthitikamiti / ~637~ Page #639 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [29] dIpa anukrama [661] sUtrakRtAGga 2 zrutaskandhe zIlAjhIyAvRttiH // 317 // "sUtrakRt" - aMgasUtra -2 ( mUlaM+niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 2 ], uddezaka [-], mUlaM [29], niryukti: [ 168] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH prathamasamaye baddhaspRSTA dvitIyasamaye uditA veditA nirjIrNA bhavati, 'seyakAle 'ti AgAmini tRtIyasamaye tatkarmApekSayAkarmatApi ca bhavati, evaM tAvadvItarAgasyeyApratyayikaM karma 'AdhIyate' saMbadhyate / tadetatrayodazaM kriyAsthAnaM vyAkhyAtaM / ye punastebhyo'nye prANinasteSAM sAMparAyiko bandhaH, te tu yAni prAguktAnIryApathavarjyAni dvAdaza kriyAsthAnAni teSu vartante teSAM ca tadvartinAmasumatAM mithyAlA viratipramAdakapAyayoganimittaH sAMparAyiko bandho bhavati, yatra ca pramAdastatra kapAyA [yogArtha ] niyamAdbhavanti, kapAyiNazca yogAH, yoginastvete bhAjyAH, tatra pramAdakaSAyapratyayiko bandho'nekaprakArasthitiH, tadrahitastu kevalayogapratyayiko dvisamayasthitireveryApratyayika iti sthitam / etAni trayodaza kriyAsthAnAni na bhagavadvardhamAnakhAminevoktAni api sanyairapItyetadarzayitumAha- 'se bemI' tyAdi, so'haM bravImIti, yatprAguktaM tadvA bacImIti, tadyathA-ye te'tikrAntA RSabhAdayastIrthakRto ye ca vartamAnAH kSetrAntare sImandharasvAmiprabhRtayo ye cAgAminaH padmanAbhAdayo'rhanto bhagavantaH sarve'pi te pUrvoktAnyetAni trayodaza kriyAsthAnAnyabhASiSuH bhASante bhASiSyante ca / tathA tatsvarUpatastadvipAkatatha prarUpitavantaH prarUpayanti prarUpayiSyanti ca / tathaitadeva trayodazaM kriyAsthAnaM sevitavantaH sevante sevidhyante ca yathA hi jambUdvIpe sUryadvayaM tulyaprakAzaM | bhavati yathA vA sadRzopakaraNAH pradIpAstulyaprakAzA bhavanti evaM tIrthakRto'pi nirAvaraNavAda kAlatrayavartino'pi tulyopadezA bhavanti / sAmprataM trayodazasu kriyAsthAneSu yannAbhihitaM pApasthAnaM tadvibhaNipurAh aduttaraM ca NaM purisavijayaM vibhaMgamAikkhissAmi, iha khalu NANApaNNANaM NANAchaMdANaM NANAsIlANaM 10H sthititaH pra01 'mithyA na bhASAmi vizAlanetre / ' iti vatparasmai / Education Internation atha pApasthAnAnI Arabhyate For Park Use Only ~638~ 2 kriyAsthAnAdhya0 13 IyaoNpacikakriyA // 317 // Page #640 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [30] dIpa anukrama [662] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2. ], adhyayana [ 2 ], uddezaka [-], mUlaM [30], niryuktiH [168 ] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - jANAdiTTINa jANAruNaM NANAraMbhANaM NANAjjhavasANasaMjuttANaM NANAvihapAvasuyajjhayaNaM evaM bhavaha, taMjA-bhomaM upAyaM suviNaM aMtalikkhaM aMgaM saraM lakkhaNaM vaMjaNaM itthilakkhaNaM purisalakkhaNaM hayalakkhaNaM gayalakkhaNaM gogalakkhaNaM miMDalakkhaNaM kuDalakkhaNaM tittiralakkhaNaM vagalakkhaNaM lAvayalakkhaNaM cakalakkhaNaM chattalakkhaNaM cammalakkhaNaM daMDalakkhaNaM asilakkhaNaM maNikkhaNaM kAgiNilakavaNaM subhagAkaraM dubbhagAkaraM ganbhAkaraM mohaNakaraM AhavaNiM pAgasAsaNiM dadda homaM svattiyavijaM caMdacariyaM suracariyaM sukkacariyaM bahassahacariyaM ukkApAyaM disAdAhaM miyacakraM vAyasaparimaMDala paMsubuddhiM kesavuddhiM maMsabuddhi ruhirabuddhiM vetAla adbhavetAliM osovaNiM tAlugadhADaNiM sovAgiM sovariM dAmili kAliMgi goriM gaMdhAri ovanaNi uppayaNi jaMbhaNi zraMbhaNi lesaNi AmayakaraNiM visallakaraNiM pakarmANi aMtadvANi AyamiNi, evamAhaAo binAo annassa he pauMjaMti pANassa heDaM paDaMjaMti vatthassa heDa paDajati leNassa he paraMjaMti sayaNassa heDaM pauMjaMti, annesiM vA virUvasvANaM kAmabhogANa heDaM pauMjaMti, tiricchaM te bijaM seveMti, te aNAriyA vippaDivannA kAlamAse kAlaM kiccA annayarAI AsuriyAI kivvisiyAI ThANAI uvavantAro bhavati, tato'vi vippamudyamANA bhujo elamyatAe tamaaMdhayAe paJcAyati // sUtraM 30 // asmAtrayodazakriyAsthAnapratipAdanAduttaraM yatra na pratipAditaM tadadhunottarabhUtenAnena sUtrasaMdarbheNa pratipAdyate, yathA''cAre prathamazrutaskandhe yannAbhihitaM taduttarabhUtAbhiJcalikAbhiH pratipAdyate, tathA cikitsAzAstre mUlasaMhitAyAM zlokasthAnanidAnazArIraci Etication Internation For Park Use Only ~639~ Page #641 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [2], uddezaka [-], mUlaM [30], niyukti: [168] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka [30] kIyAvRttiH dIpa anukrama [662] mUtrakRtAGge 4 kitsitakalpasaMjJakAyAM yannAbhihitaM taduttare'bhidhIyate, evamanyatrApi chaMdazciyAdAvuttarasadbhAvojagantavyaH, tadihApi pUrveNa 2 kiyA2 zrutaska- yannAbhihitaM tadanenottaragranthena pratipAdyata iti, caH samuccaye, Namiti vAkyAlaGkAre, puruSA vicIyante-mRgyante vijJAnadAreNA- sthAnAdhya. ndhe zIlA- nveSyante yena sa puruSavicayaH puruSavijayo vA-keSAJcidalpasavAnAM tena jJAnalavenAvidhiprayuktanAnAnuvandhinA vijayAditi, bhAmAdinasa ca vibhaGgavad-avadhiviparyayavadvibhaGgo-jJAnavizeSaH puruSavicayazcAsau vibhaGgazca puruSavicayavibhaGgastamevaMbhUtaM jJAnavizeSamAkhyAsyA yoktaHphalaM 3 mi-pratipAdayiSyAmi, yAdRzAnAM cAsau bhavati tAllezataH pratipAdayitumAha-iha gvalu' ityAdi, 'iha' jagati manuSyakSetre pravacane kA nAnAprakArA-vicitrakSayopazamAt prajJAyate'nayeti prajJA sA citrA yepAM te nAnAprajJAH, tayA cAlpAlpatarAlpatamayA cintyamAnAH puruSAH padasthAnapatitA bhavanti, tathA chanda:-abhiprAyaH sa nAnA yeSAM te tathA teSAM, nAnAzIlAnAM tathA nAnArUpA dRSTiH-antaHkaraNApravRttiryeSAM te tathA teSAmiti, teSAM ca trINi zatAni tripavadhikAni pramANamavagantavyaM, tathA nAnA | ruciryeSAM te nAnArucayaH, tathAhi--AhAravihArazayanAsanAcchAdanAbharaNayAnavAhanagItavAditrAdiSu madhye'nyasthAnyA'nyassAnyA 18 rucirbhavati teSAM nAnArucInAmiti, tathA nAnArambhANAM kRSipAzupAlyavipaNizilpakarmasevAdiSvanyatamArambheNeti, tathA nAnAdhyavasAyasaMyutAnAM zubhAzubhAdhyavasAyabhAjAmihalokamAtrapratibaddhAnAM paralokaniSpipAsAnAM viSayatRSitAnAmidaM nAnAvidha | pApazrutAdhyayanaM bhavati, tadyathA-bhUmau bhavaM bhaumaM nighotabhUkampAdikaM, tathotpAtaM kapihasitAdika, tathA svapnaM-gajavRSabhasiMhAdikaM, // 318 // | tathA'ntarikSam-amodhAdika, tathA aGge bhavamAGgam akSivAhusphuraNAdikaM, tathA svaralakSaNaM kA kakharagambhIrasvarAdika, tathA| | lakSaNaM yavamatsyapadmazaGkhacakrazrIvatsAdikaM vyaJjana-tilakamaSAdika, tathA strIlakSaNaM raktakaracaraNAdikaM, evaM puruSAdInAM ~640~ Page #642 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [2], uddezaka [-], mUlaM [30], niyukti: [168] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka [30] dIpa anukrama [662] zikAkiNIralaparyantAnAM lakSaNapratipAdakazAstraparijJAnamavagantavyam / tathA matravizeSarUpA vidyAH, tadyathA-durbhagamapi subhagamAka-18 | roti subhagAkarAM, tathA subhagamapi durbhagamAkaroti durbhagAkarAM, tathA garbhakarAM-garbhAdhAna vidhAyinI, tathA moho-vyAmoho vedodyo| vA vatkaraNazIlAmAtharvaNImAtharvaNAbhidhAnAM sadyo'narthakAriNI vidyAmadhIyate, tathA pAkazAsanIm [AtharvaNIm ] indrajAlasaM-181 | jhikA tathA nAnAvidhairdravyaiH-kaNavIrapuSpAdibhirmadhughRtAdibhirvoccATanAdikaH kAryahomo-havanaM yasyAM sA dravyahavanA tAM, tathA kSatriyANAM vidyA dhanurvedAdikA'parA vA yA khagotrakrameNAyAtA tAmadhItya prayuJjate, tathA nAnAprakAraM jyotiSamadhItya vyApArayatIti darzayati-'caMdacariya' mityAdi, candrasya-grahapatezvaritaM candracaritamiti, taba varNasaMsthAnapramANaprabhAnakSatrayogarAhugrahA|dika, sUryacaritaM sida-sUryasya maNDalaparimANarAziparibhogodyotAvakAzarAhUparAgAdikaM, tathA zukacAro-vIthItrayacArAdikA, tathA bRhaspaticAraH zubhAzubhaphalapradaH saMvatsararAziparibhogAdikadha, tatholkApAtA digdAhAtha vAyacyAdiSu maNDaleSu bhavantaH zakhAprikSutpIDAvidhAyino bhavanti, tathA mRgA-hariNazagAlAdaya AraNyAsteSAM darzanarutaM grAmanagarapravezAdau sati zubhAzubhaM yatra [cintyate tanmRgacakra, tathA vAyasAdInAM pakSiNAM yatra khAnadirukharAzrayaNAt zubhAzubhaphalaM cintyate tadvAyasaparimaNDalaM, tathA IS pAsukezamAMsarudhirAdivRSTayo'niSTaphaladA yatra zAkhe cintyante tattadabhidhAnameva bhavati, tathA vidyA nAnAprakArAH kSudrakarmakAri18|NyaH, sAdhemA:-caitAlI nAma vidhA niyatAkSaraprativaddhA, sA ca kila katibhijepaidaNDamutthApayati, tathA'rdhavaitAlI tamevopazamayati, tathA'pa(va vApinI tAlodghATanI zvapAkI zAmbarI tathA'parA drAviDI kAliGgI gaurI gAndhAryavapatanyutpatanI jRmbhaNI stambhanI zlepaNI AmayakaraNI vizalyakaraNI prakrAmaNyantardhAnakaraNItyevamAdikA vidyA adhIyate, AsAM cArthaH saMjJAto'yaseya iti, ~641~ Page #643 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [2], uddezaka [-], mUlaM [30], niyukti: [168] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka [30] dIpa anukrama [662] sUtrakRtAGgenavaraM zAmbarIdrApiDIkAliGgayastaddezodbhavAstadbhApAnibaddhA vA citraphalAH, avapatanI tu japana khata eva patatyanya vA pAtayatve- 2 kriyA2 zrutaska-1 mutpatanyapi draSTacyA / tadevamevamAdikA piyA AdigrahaNAtprajJatyAdayo gRyante / etAba vidyAH pApaNDikA aviditaparamArthA khAnAdhya. | gRhasthA vA khayUthyA vA dracpaliGgadhAriNo'napAnAdhartha prayuJjanti, anyeSAM vA virUparUpANAm-uccAvacAnAM zabdAdInAM kAma- adhamapakSaH kIyAvRttiH bhogAnAM kRte prayuJjanti / sAmAnyena vidyA''sevanamaniSTakArIti darzayitumAha-'tiriccha'mityAdi, tirabInAm ananukalA || 'nugAmuka tvAdyAH // 319 // sadanuSThAnapratighAtikA te anAryA vipratipannA vidyA sevante, te ca yadyapi kSetrAryA bhASAryAstathApi mithyAkhopahatabuddhayo'mAryakamakAritAdanAryA eva draSTavyAH, te ca khAyuSaH kSaye kAlamAse kAlaM kRtA yadi kathaJcidevalokagAmino bhavanti tatojyatareSu AsurIyakeSu kilbiSikAdiSu sthAnepUtpatsyante, tato'pi vipramuktAH-cyutA yadi manuSyeSUtpadyante, tatra ca tatkarmazeSatayaiDamUkale18 nAvyaktabhASiNastamasvenAndhatayA mUkatayA vA pratyAgacchanti, tato'pi nAnAprakAreSu yAtanAsthAneSu narakatiryagAdiSutpadyante / / | sAmprataM gRhasthAnuddizyAdharmapakSasevanamucyate se egaio AyouM vA NApahe vA sayaNaheuM vA agAraheDa vA paricArahe vA nAyagaM vA sahavAsiyaM vA NissAe aduvA aNugAmie 1 aduvA uvacarae 2 aduvA paDipahie 3 aduvA saMdhichedae 4 aduvA gaMThichedae 5 aduvA urambhie 6 aduvA socarie 7 aduvA vAgurie 8 aduvA sAuNie 9 aduvA // 319 macchie 10 adudhA goghAyae 11 aduvA govAlae 12 aduvA sovaNie 13 aduvA sovaNiyaMtie 14 // egaio ANugAmiyabhAvaM paDisaMdhAya tameva aNugAmiyANugAmiyaM haMtA aisA bhettA lupahattA viluMpattA seleseseseseseeeeeeseae vaarini vaariNcin ~642~ Page #644 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [31] dIpa anukrama [663] "sUtrakRt" - aMgasUtra -2 ( mUlaM+niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 2 ], uddezaka [-], mUlaM [31], niryukti: [ 168 ] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH Eucation Internationa uddavattA AhAraM AhAreti, iti se mahayA pAvehiM kasmehiM antANaM ubakkhAhatA bhavai // se egahao uvacarayabhAvaM paDisaMghAya tameva uvacariyaM haMtA chepta bhettA paintA viluMpaisA uddavaintA AhAraM AhAreti, iti se mahayA pAvehiM kasmehiM antANaM ubakvAisA bhavai // se egaio pADipahiyabhAvaM parisaMdhAya tameva pADipa TicA haMtA chettA bhettA lupahattA vilupaisA uddavatA AhAraM AhAreti, iti se mahayA pAvehiM kammehiM attANaM uvakvAittA bhavai // se egaio saMdhichedagabhAvaM paDisaMdhAya tameva saMdhi chettA bhetA jAva iti se mahayA pAvehiM kasmehiM attANaM vakvAttA bhavai / / se egaio gaMThichedgabhAvaM parisaMghAya tameva gaThi chettA bhettA jAva iti se mahayA pAvehiM kammehiM attANaM ubakvAisA Har || se egaio uragbhiyabhAvaM paDisaMdhAya urubhaM vA aNNataraM vA tasaM pANaM haMsA jAba uvakhAisA bhavai / eso abhilAyo savattha // se egaio soyariyabhAvaM paDisaMdhAya mahisaM vA aNNataraM vA tasaM pANaM jAya ubakkhAttA bhavai // se egaio vAguriyabhAvaM paDisaMghAya miyaM vA aNNataraM vA tasaM pANa haMtA jAva uvakkhAitA bhavai // se egaio sauNiyabhAvaM parisaMghAya sauNiM vA aNNataraM vA tasaM pANa haMtA jAva ubakvAisA bhavai // se egaio macchiyabhAvaM paDisaMdhAya macchaM vA aNNataraM vA tasaM pANa haMtA jAva uvakvAisA bhavai / se egaio goghAyabhAvaM parisaMghAya tameva goNaM vA aNNaparaM vA tasaM pANaM haMtA jAba uvakvAisA bhavai // se egaio govAlabhAvaM parisaMghAya tameva govAlaM vA parijaviya For Parts Only ~643~ restostese Page #645 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [2], uddezaka [-], mUlaM [31], niyukti: [168] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH 2 zrutaska prata sUtrAMka [31] nve zIlA dIpa anukrama [663] sUtrakRtAGge parijaviya haMtA jAva uvakkhAittA bhavada // se egaio sovaNiyabhAvaM paDisaMdhAya tameva suNagaM vA IR2 kriyAannayaraM vA tasaM pANaM haMtA jAva uvakkhAittA bhava // se egaio sovaNiyaMtiyabhAvaM paDisaMdhAya tameva zIkhAnAdhya. maNussaM vA annayaraM vA tasaM pANaM haMtA jAva AhAraM AhAreti, iti se mahayA pAvahiM kammehiM attANaM adhamepathekIyAvRttiH uvakvAittA bhavai // sUtraM 31 // 'nugaamuk||320|| 18sa ekaH kadAcinnistriMzaH sAmpratApekSI apagataparalokAdhyavasAyaH karmaparatayA bhogalipsuH saMsArasvabhAvAnuvanI Atmanimitta / vetyetAnyanugAmukAdInyanyakartavyahetubhUtAni caturdazAsadanuSThAnAni vidhatte, tathA-jJAtayaH-khajanAstanimittaM tathA'gAranimirca-gR-18 hasaMskaraNArtha sAmAnyena vA kuTumbArtha parivAranimittaM vA-dAsIdAsakarmakarAdiparikarakRte tathA jJAta eva jJAtakaH-paricitastamuddizya tathA sahavAsikaM vA prativezmikai nizrIkRtyaitAni vakSyamANAni kuryAditi saMbandhaH / tAni ca darzayitumAha-'aduve tyAdi, athavetyevaM vakSyamANApekSayA pakSAntaropalakSaNArthaH, gacchantamanugacchatItyanugAmukaH, sa cAkAryAdhyavasAyena vivakSitasthAna|| kAlAdhapekSayA virUpakartavyacikIpustaM gacchantamanugacchati, athavA tassApakartavyasthApakArAvasarApekSyupacarako bhavati, athavA | kA takha prAtipathiko bhavati-pratipatha-saMmukhInamAgacchati, athavA''tmakhajanArtha saMdhirachedako bhavati-caurya pratipadyate, athavora: meSaizvaratyaurabhrika athavA saukariko bhavati, athavA zakunibhiH-pakSibhizvaratIti zAkunikaH athavA bAgurayA-mRgAdivandhanarajjvA // 320 // || carati vAgurikA, athavA matsyaizvarati mAtsyikA, athavA gopAlabhAvaM pratipadyate, athavA gopAtakaH syAd , athavA zvabhizvarati || zauvanikaH zunAM paripAlako bhavatItyarthaH, athavA 'sovaNiyaMti zvabhiH pApAI kurvanmRgAdInAmantaM karotItyarthaH / / ~644~ Page #646 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [31] dIpa anukrama [663] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 2 ], uddezaka [-], mUlaM [31], niryukti: [ 168 ] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - tadevametAni caturdazApyuddizya pratyekamAditaH prabhRti vivRNoti -- tatraikaH kazcidAtmAdyartha aparasya ganturgrAmAntaraM kiJcidravyajAtamavagamya tadAditsustasyaivAnugAmukabhAvaM 'pratisaMdhAya' sahagantubhAvenAnukUlyaM pratipaya vivakSitavaJcanAvasarakA lAyapekSI tameva gacchantamanuvrajati, tameva cAbhyutthAna vinayAdibhiratyantopacArairupacaryAnubrajya ca vivakSitamavasaraM labdhvA tasyAsau hantA daNDAdibhiH tathA chettA khaGgAdinA hastapAdAdeH tathA bhettA vajramuSyAdinA tathA lumpayitA kezAkarSaNAdikadarthanataH tathA vilumpayitA kazAprahArAdibhiratyantaduHkhotpAdanena tathA apadrAvayitA jIvitAdvyaparopaNato bhavatItyevamAdikaM kRkhA''hAramAhArayatyasau, etaduktaM bhavati - galakartakaH kacidanyasya ghanavato'nugAmukabhAvaM pratipadya taM bahuvidhairupAyairvizrambhe pAtayikhA bhogArthI mohAndhaH sAmpratekSitayA tasya rikthavato'pakRtyAhArAdikAM bhogakriyAM vidhatte / ityevamasau mahadbhiH krUraiH karmabhiH - anuSThAnairmahApAtakabhUtairvA tItrAnubhAvaidarghasthiti kairAtmAnamupakhyApayitA bhavati, tathAhi - ayamasau mahApApakArItyevamAtmAnaM loke khyApayati, aSTaprakArairvA karmabhirAtmAnaM tathA bandhayati yathA loke tadvipAkApAditenAvasthAvizeSeNa satA nArakatiryaGnarAmararUpatayA'khyAta iti / tadevamekaH kacidakartavyAbhisaMdhinA parasya svApateyavatastadvaJcanArthamupacarakabhAvaM 'pratisaMdhAya pratijJAya pazcAtaM nAnAvidhairvinayopAyairupacarati, upacarya ca vizrambhe pAtathivA tadravyArthI tasya hantA chettA bhetA yAvadapadrAvayitA bhavatItyevamasAvAtmAnaM 'mahadbhiH' bRhadbhiH pApaiH karmabhiH upAkhyApayitA bhavatIti // athaikaH kazcitpratipathena-abhimukhena caratIti prAtipathikastadbhAvaM pratipadyA parasyArthavatastadeva prAtipathikatvaM kurvan pratipathe sthitA tasyArthavato vizrambhato hantA chetA yAvadapadrAvayitA bhavatItyevamasAvAtmAnaM pApaiH karmabhiH khyApayatIti / athaikaH kazvidvirUpakarmaNA jIvitArthI 'saMdhicchedakabhAvaM' Eucation International For Parts Only ~ 645~ waryru Page #647 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [38] dIpa anukrama [663] "sUtrakRt" - aMgasUtra -2 ( mUlaM+niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 2 ], uddezaka [-], mUlaM [31], niryukti: [ 168 ] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH sUtrakRtAne 2 zrutaska madhezIlA // 321 // | khatrakhanana taM pratipadhAnenopAyenAtmAnamahaM kartayiSyAmItyevaM pratijJAM kRtvA tameva pratipadyate, tato'sau saMdhi chindan khatraM khanan prANinAM ( hantA chetA bhetA vilumpayitA bhavatIti etacca kRtvA''hAramAhArayatIti etaccopalakSaNamanyazca kAmabhogAn svato mujhe'nyadapi jJAtigRhAdikaM pAlayatItyevamasau mahadbhiH pApaiH karmabhirAtmAnamupakhyApayati // athaikaH kazcidasadanuSThAyI jhIyAvRttiH purSurAdinA granthicchedakabhAvaM pratipadya tamevAnuyAti, zeSaM pUrvavat // athaikaH kacidadharmakarmavRttiH urabhrA- uraNakAstaizcarati yaH sa aurabhrikaH, sa ca tadUrNayA tanmAMsAdinA vA''tmAnaM vartayati, tadevamasau tadbhAvaM pratipadyarathaM vA'nyaM vA trasaM prANinaM svamAMsapuSTyarthaM vyApAdayati, tasya vA hantA chetA bhettA bhavatIti zeSaM pUrvavat // atrAntare saukarikapadaM taca svabuddhyA vyAkhyeya, saukarikAH zvapacAcANDAlAH khaTTikA ityarthaH // athaikaH kazcit kSudrasacco 'vAgurikabhAvaM' lubdhakalaM 'pra|tisaMghAya pratipadya vAgurayA 'mRgaM' hariNamanyaM vA trasaM prANinaM zazAdikamAtmavRtyarthaM svajanAdyarthaM vA vyApAdayati, tasya ca hantA chettA mettA bhavati, zeSaM pUrvavat // athaikaH kathidadhamopAyajIvI zakunA lAvakAdayastaizcarati zAkunikastadbhAvaM pratisaMdhAya tanmAMsAdyarthI zakunamanyaM vA trasaM vyApAdayati, tasya hananAdikAM kriyAM karotIti zeSaM pUrvavat // athaikaH | kazcidadhamAdhama mAtsyikabhAvaM pratipadya matsyaM vA'nyaM (vA) jalacaraM prANinaM vyApAdayet, hananAdikAH vA kriyAH kuryAt, zeSaM sugamam // athaikaH kathigopAlakabhAvaM pratipadya kasyAvigoH kupitaH san tAM gAM 'parivicya' pRthak kukhA tathA hantA chetA bhettA bhUyo bhUyo bhavati zeSaM pUrvavat // athaikaH kacitkrUrakarmakArI goghAtakabhAvaM pratipadya gAmanyataraM vA trasaM prANinaM vyApAdayet tasya ca hananAdikAH kriyAH kuryAditi / athaikaH kacijjaghanyakarmakArI 'zauvanikabhAvaM prati Ja Eucation International For Parts Only ~646~ 2 kriyA thAnAdhya0 adharmapakSe anugAmuka tvAdyAH // 321 // Page #648 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [31] dIpa anukrama [663] "sUtrakRt" - aMgasUtra -2 ( mUlaM+niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 2 ], uddezaka [-], mUlaM [31], niryukti: [ 168 ] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH patha' sArameyapAparddhibhAvaM pratijJAya tameva zvAnaM tena vA 'paraM' mRgasUkarAdikaM asaM prANinaM vyApAdayet tasya ca hananAdikAH kriyAH kuryAditi / athaikaH kacidanAyeM nirvivekaH 'sovaNiyaMtiya bhAvaM'ti zrabhivarati zauvanikaH anto'syAstItyantikointe vA caratyAntikaH paryantavAsItyarthaH, zauvanikavAsAvAntikatha zauvanikAntikaH -- krUra sArameyaparigrahaH pratyantanivAsI ca pratyantanivAsibhirvA zrabhivaratIti, tadasau tadbhAvaM pratisaMdhAya duSTasArameyaparigrahaM pratipadya, manuSyaM vA kaJcana pathikamabhyAgatamanyaM vA mRgasUkarAdikaM asaM prANinaM hantA bhavati, ayaM ca tAcchIlikastRna udapratyayo vA draSTavyaH, tRci tu sAdhyAhAraM prAgvavyAkhyeyaM tadyathA- puruSaM vyApAdayet tasya ca hantA chetA ityAdi, tuntudrapratyayau prAgapi yojanIyAviti / tadevamasI mahAkrUrakarmakArI mahadbhiH karmabhirAtmAnamupakhyApayitA bhavatIti / uktA'sadAjIvanopAyabhUtA vRttiH, idAnIM kacitkutazcinni mittAdabhyupagamaM darzayati Eucation International se egaio parisAmajjhAo uTTittA ameyaM haNAmittikaDu tittiraM vA vahagaM vA lAvagaM vA kavoyagaM vA kavijalaM yA annayaraM vA tasaM pANaM haMtA jAva uvakvAittA bhavai // se egahao keNai AyANeNaM viruddhe samANe aduvA khaladANeNaM aduvA surAdhAlaeNaM gAhAbatINa vA gAhAvaiputANa vA sayameva agafuaryNaM sassAI jhAmei aneNavi agaNikAeNaM sassAI sAmAveza agaNikAeNaM sassAI jhAmataMpi annaM samajANa iti se mahayA pAvakammehiM attANaM ubaksvAittA bhava || se egaio keNai AyANeNaM viruddhe samANe aDavA gvaladANeNaM aduvA surAdhAlapaNaM gAhAvatINa vA gAhAvaputtANa vA For Pale Only ~647~ war Page #649 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [2], uddezaka [-], mUlaM [32], niyukti: [168] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH 2 kriyA sthAnAdhya. prata sUtrAMka [32] naimittikA sUtrakRtAoM 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 322 // dhamavRttiH dIpa anukrama [664] uhANa vA goNANa vA ghoDagANa vA gaddabhANa vA sayameva ghUrAo kappeti annaNavi kappAvati kappatapi annaM samaNujANai iti se mahayA jAva bhavai // se egaio keNai AyANeNaM viruddhe samANe aduvA khaladANeNaM aduvA surAdhAlaeNaM gAhAvatINa vA gAhAvaiputtANa vA usAlAo vA goNasAlAo vA ghoDagasAlAo vA gaddabhasAlAo vA kaMTakavoMdiyAe paDipehittA sayameva agaNikAeNaM jhAmei anneNavi jhAmAvei jhAmaMtaMpi annaM samaNujANai iti se mahayA jAca bhavai // se egaio keNai AyANeNaM viruddhe samANe aduvA khaladANeNaM aduvA surAdhAlaeNaM gAhAvatINa vA gAhAvaiputtANa vA kuMDalaM vA maNiM vA mottiyaM vA sayameva avaharai anneNavi avaharAvai avaharaMtaMpi annaM samaNujANai iti se mahayA jAva bhava // se egaio keNaibi AdANeNaM viruddha samANe aduvA khaladANeNaM aduvA surAthAlaeNaM samaNANa vA mAhaNANa vA chatsagaM vA daMDagaM vA bhaMDagaM vA matsarga vA larhi vA bhisigaM vA celagaM vA cilimiligaM vA cammayaM vA cheyaNagaM vA cammakosiyaM vA sayameva avaharati jAva samaNujANai iti se mahayA jAva uvakkhAittA bhavaha // se egaio No vitigiMkA taM0-gAhAvatINa vA gAhAvaiputtANa vA sayameva agaNikAeNaM osahIo jhAmeha jAva annapi jhAmataM samaNujANai iti se mahayA jAya uvakkhAittA bhavati // se egaio No vitigiMchai, taM0-gAhAvatINa vA gAhAvaiputtANa vA uhANa vA goNANa vA ghoDagANa vA gaddabhANa vA sayameva ghUrAo kappeda anneNavi kappAve Recesereese // 322 // ~648~ Page #650 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [2], uddezaka [-], mUlaM [32], niyukti: [168] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka [32] ti annapi kappaMtaM samaNujANa // se egaio No vitigiMchaha taM0-gAhAvatINa vA gAhAvAputtANa vA usAlAo vA jAva gahabhasAlAo vA kaMTakavoMdiyAhiM paDipehittA sayameva agaNikAeka jhAmei jA~ca samaNujANai // se egaio No vitigiMchaha, taM0-gAhAvatINa vA gAhAvAputtANa vA jAva motiyaM vA sayameva avaharaha jAva samaNujANai // se egaio No vitigiMchai taM0-samaNANa vA mAhaNANa yA utsagaM vA daMDagaM vA jAva cammacchedaNagaM vA sayameva avaharada jAva samaNujANai iti se mahayA jAva ubakkhAittA bhava // se egaio samaNaM vA mAhaNaM vA dissA NANAbihehiM pAvakammehiM attANaM uvakkhAittA bhavai, aduvA NaM accharAe AphAlittA bhavai, aduvA NaM pharusaM vadittA bhavAi, kAleNaci se aNupaciTThassa asaNaM vA pANaM vA jAva No davAvettA bhavai, je ime bhabanti bonamaMtA bhAravaMtA alasagA vasalagA kivaNagA samaNagA pavayaMti te iNameva jIvitaM dhijIvitaM saMpaDivheMti, nAite paralogassa aTThAe kiMciyi silIsaMti, te dukkhaMti te soyaMti te jUraMti te tippaMti te piTTati te paritappati te dukhaNajUraNasoyaNatippaNapiTTaNaparitippaNavahabaMdhaNaparikilesAo appaDivirayA bhavaMti, te mahayA AraMbheNaM te mahayA samAraMbheNaM te mahayA AraMbhasamAraMbheNaM virUvarUvehiM pAvakammakiccehiM urAlAI mANussagAI bhogabhogAI bhuMjittAro bhavaMti, taMjahA-annaM annakAle pANaM pANakAle vatthaM vatthakAle leNaM leNakAle sayaNaM sayaNakAle sapuvAvaraM ca Na pahAe kayabalikamme Esteesesesepececeocoeace dIpa anukrama [664] ~649~ Page #651 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [2], uddezaka [-], mUlaM [32], niyukti: [168] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH 2 kriyAsthAnAdhya0 adhapakSe bhoginaH sUtrAMka [32] // 323 // dIpa anukrama [664] kayakouyamaMgalapAyarichate sirasA pahAe kaMThamAlAkaDe AviddhamaNimuvanne kappiyamAlAmaulI paribaddhasarIre bagghAriyasoNisuttagamalladAmakalAve ahatavasthaparihie caMdaNokkhittagAyasarIre mahatimahAliyAe kUDAgArasAlAe mahatimahAlayaMsi sIhAsaNaMsi itthIgummasaMparibuDe sacarAieNaM joiNA jhiyAyamANeNaM mahayAhayanahagIyavAiyataMtItalatAlatuDiyaghaNamuiMgapaDapavAiyaraveNaM urAlAI mANussagAI bhogabhogAI bhuMjamANe viharaha, tassa NaM egamavi ANavemANassa jAva cattAri paMca jaNA avuttA ceva anbhuTuMti, bhaNaha devANuppiyA ! kiM karemo ? kiM Aharemo? kiM uvaNemo ? kiM AciTThAmo ! kiMbhe hiyaM icchiyaM ? kiM bhe Asagassa sapai ?, tameva pAsittA aNAriyA evaM vayaMti-deve khallu ayaM purise, devasiNArA khallu ayaM purise, devajIvaNije khalu ayaM purise, annevi ya gaM uvajIvaMti, tameva pAsittA AriyA vayaMti-abhitakarakamme gbalu ayaM purise atidhunne aiyAyarakve dAhiNagAmie nerahae kaNhapakviA AgamissANaM dullahabohiyAe yAvi bhavissai ||shceyss ThANassa uDiyA vege abhigijhaMti aNuDiyA vege abhigijAMti abhijhaMjhAurA abhiginaMti, esa ThANe aNArie akevale appaDipugne aNeyAue asaMsuddhe asallagattaNe asiddhimagge amuttimagge anivANamagge aNijANamagge asadukkhapahINamagge gagatamikache asAhu esa gvalu paDhamassa ThANassa adhammapakvassa vibhaMge evamAhie // sUtraM 32 // ayaM cAtra pUrvamAdvizeSaH-pUrvatra vRttiH pratipAditA pracchana vA prANavyaparopaNaM kuryAt , iha tu kutazcinimittAtsAkSAjanamadhye cceedeesersemerserseasesex // 32 // ~650~ Page #652 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [2], uddezaka [-], mUlaM [32], niyukti: [168] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka [32] IS| pANicyApAdanapratijJAM vidhAyoparachapta iti darzayati / athaikaH kazcinmAMsAdanecchayA vyasanena krIDayA kupito vA parSado madhyA-13 // dabhyutthAyaivaMbhUtAM pratijJAM vidadhyAt-yathA'ham 'enaM vakSyamANaM prANinaM haniSyAmIti pratijJAM kRtsA pazcAttittirAdikaM hantA | bhettA cheneti tAcchIlikastan luTpratyayo vA, tasya vA hantetyAdi, yAvadAtmAnaM pApena karmaNA khyApayitA bhavatIti // iha cAdharmapAkSikeSvabhidhIyamAneSu sarve'pi prANidrohakAriNaH kathaJcidabhidhAtavyAH, tatra pUrvamanaparAdhakruddhA abhihitAH, sAmpratasamaparAdhakuddhAn darzayitumAha-se egaio' ityAdi, athaikA kazcitprakRtyA krodhano'sahiSNutayA kenacidAdIyata ityAdAnaM-181 // zabdAdikaM kAraNaM tena viruddhaH samAnaH parasyApakuryAt , zabdAdAnena tAvatkenacidAkruSTo nindito vA vAcA virudhyeta, rUpAdA-1 nena tu bIbhatsaM kazcana dRSTvA'pazakunAdhyavasAyena kupyeta, gandharasAdika khAdAnaM mUtreNaiva darzayitumAha-athavA khalava-kuthitA-R | diviziSTasya dAnaM khalakha pAlpadhAnyAdedAnaM khaladAnaM tena kupitaH, athavA surAyAH sthAlaka-kozakAdi tena vivakSitalAbhA-18 NbhAvAt kupitaH gRhapatyAderetat kuryAdityAha-svayamevAgmikAyena agninA tatsasyAni-khalakavartIni zAlivIbAdIni 'dhmApaye Sil dahedanyena vA dAhayedahato vA'nyAnsamanujAnIyAdityevamasI mahApApakarmabhirAtmAnamupakhyApayitA bhavatIti / / sAmpratamanyena / prakAreNa pApopAdAnamAha-adhakaH kazcitkenacittu khaladAnAdinA''dAnena gRhapatyAdeH kupitastatsaMbandhina uSTrAdeH khayamevaAtmanA parazvAdinA 'dhUrIyA(rA)o'tti jaDAH khalakA vA 'kalpayati' chinati anyena vA chedayati anyaM vA chindantaM samanujAnIte, ityevamasAvAtmAnaM pApena karmaNopAkhyApayitA bhavati / / kiJca athaikaH kazcikenacinimittena gRhapatyAdeH kupitastatsaMbandhinAmuSTrAdInAM zAlA-gRhANi 'kaMTakavoMdiyAe'tti kaNTakazAkhAbhiH 'pratividhAya' pihitvA sthagikhA khayamevAminA dIpa anukrama [664] Receesecseeeeeeesekse enterseceaeekarasentela ~651~ Page #653 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [2], uddezaka [-], mUlaM [32], niyukti: [168] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka [32] dIpa anukrama [664] sUtrakRtAGge 18 dahet / zeSa pUrvavat / / apica-athakaH kazcitkenacidAdAnena kupito gRhapatyAdeH saMbandhi kuNDalAdika dravyajAtaM svayamevApa-181 kriyA2 zrutaska-18|haredavaziSTa pUrvavat // sAmprataM pAkhaNDikopari kopena yatkuryAttadarzayitumAha-athaikaH kavitvadarzanAnurAgeNa vA vAdaparA- sthAnAdhya. ndhe zIlA-jito vAjyena vA kenacinimittena kupitaH sametatkuryAdityAha-tadyathA-AmyantIti zramaNAsteSAmanyeSAmapi tathAbhUtAnAM adharmapakSA kIyAvRttiH kenacidAdAnena kupitaH san daNDakAdikamupakaraNajAtamapaharet anyena vA hAravedanyaM vA harantaM samanujAnIyAt ityAdi puurv||32|| |vat // evaM tAvadvirodhino'bhihitAH, sAmpratamitare'bhidhIyante-athaikaH kazcit raDhamUDhatayA 'no vitigichai'tti 'na|SH vimarSati' na mImAMsate, yathA'nena kRtena mamAmutrAniSTaphalaM syAt , tathA madIyamidamanuSThAnaM pApAnuvandhItyevaM na paryAlocayati, tadbhAvApanazca yatkiJcanakAritayA ihaparalokavirodhinIH kriyAH kuryAta , etadevodezato darzayati tadyathA-gRhapatyAdeninimittameva-tatkopamantareNaiva khayamevAtmanA'nikAyena-aninauSadhI:-zAlibIdyAdikAH mApayet -dahet tathA'nyena dAhayeddahantaM | |ca samanujAnIyAdityAdi / tathehAmutra ca doSAparyAlocako nistriMzatayA gRhapatyAdisaMbandhinAM kramelakAdInAM javAdInava| yAzchindyAt // tathA zAlA dahet // tathA gRhapatyAdeH saMbandhi kuNDalamaNimauktikAdikamapaharet // tathA zramaNabAmaNA-| dInAM daNDAdikamupakaraNajAtamapaharedityevaM prAktanA evAlApakA AdAnakupitassa yebhihitAsta eva tadabhAvenAbhidhAtavyA 12|| iti // sAmprataM viparyastadRSTayaH AgADhamithyAdRSTayo'bhidhIyante-athaikaH kazcidabhigRhItamithyASTirabhadraka: sAdhupratyanI-| ||324 // katayA zramaNAdInAM nirgacchatAM pravizatA vA khatazca nirgacchan pravizan vA nAnAvidhaiH pApopAdAnabhUtaiH karmabhirAtmAnamupakhyApayitA bhavatIti, etadeva darzayati 'athave'tyayamuttarApekSayA pakSAntaropagrahArthaH, kacitsAdhudarzane sati mithyAkhopahataha Caeeeeeeeeeeeeee ~652~ Page #654 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [32] dIpa anukrama [664] "sUtrakRt" - aMgasUtra -2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 2 ], uddezaka [-], mUlaM [32], niryukti: [ 168 ] muni dIparatnasAgareNa saMkalita ......AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH STitamA'pazakuno'yamityevaM manyamAnaH san dRSTipathAdapasArayan sAdhumuddizyAvajJayA 'apsarAyAH' cappuTikAyAH AsphAlayitA bhavasyathavA tatiraskAramApAdayan paruSaM vaco brUyAt, tadyathA-odanamuNDa ! nirarthakakAyaklezaparAyaNa durbuddhe'pasarAgrataH, tadasau bhrukuTiM vidadhyAdasatyaM vA zrUyAt, tathA bhikSAkAlenApi 'se' tasya bhikSoranyebhyo mikSAcarebhyo'nupazcAtpraviSTasya sato'tyantaduSTatayA'nAdena dApayitA bhavati, aparaM ca dAnoyataM niSedhayati tatpratyanIkatayA, etacca brUte-ye ime pApaNDikA bhavanti ta evaMbhUtA bhavantItyAha-'yopaNa'nti tRNakASThahArAdikamadhamakarma tad vidyate yeSAM te tadvantaH, tathA mAreNa-kuTumbabhAreNa pohalikAdibhAreNa vA''krAntAH - | parAbhannAH sukhalipsavo'lasAH kramAgataM kuTumbaM pAlayitumasamarthAH te pApaNDavratamAzrayanti, tathA coktam- 'gRhAzramaparo dharmoM, na bhUto | na bhvissyti| pAlayanti narA dhanyAH, klIvAH paassnnddmaashritaaH||12||' ityAdi, tathA 'vasalaga' ti vRpalA-adhamAH zUdrajAtayastrivargatraticArakAH, tathA 'kRpaNAH' klIvA akiJcitkarAH zramaNA bhavanti pravrajyAM gRhantIti / sAmpratameSAmagArikANAmatyantaviparyastamatInAmasadRttamAvirbhAvayannAha te hi sAdhuvargApavAdinaH saddharmapratyanIkA idameva 'jIvitaM' parApavAdodghaTTanajIvitaM 'dhigrajIvitaM kutsitaM jIvitaM sAdhujugupsAparAyaNaM saMpratibRMhanti, etadevAsadvRttajIvitaM prazaMsantIti bhAvaH / te ceha lokapratibaddhAH sAdhujugupsAjIvino mohAndhAH sAdhUnapavadanti, nApi ca te pAralaukikasyArthasya sAdhanam - anuSThAnaM 'kiJcidapi khalpamapi 'liSyanti' samAzrayanti, kevalaM se parAn sAdhUn bAgAdibhiranuSThAnairduHkhayanti pIDAmutpAdayanti AtmanaH pareSAM ca, tathA te'jJAnAndhAstathA tatkurvanti yenAdhikaM zocante, parAmapi zocayanti-durmApitAdibhiH zokaM cotpAvayanti, tathA te parAn 'jUrayanti' garhanti, tathA vipyanti mukhAnyAyatyAtmAnaM paroca, tathA te barAkA apuSTadharmANo'sadanuSThAnAH khataH pIDyante parAMca pIDayanti, tathA te pApe Educatin internation For Penal Use Only ~653~ otsese www.nirror Page #655 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [32] dIpa anukrama [664] sUtrakRtAne 2 zrutaska ndhe zIlAGgIyAvRttiH // 325 // "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 2 ], uddezaka [-], mUlaM [32], niryukti: [ 168 ] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - na karmaNA paritapyante antardazanteparAMca paritApayanti / tadevaM te'sadvRttayaH santo duHkhanazocanAdiklezAdapraticiratAH sadA bhavanti / 2 kriyAevaMbhUtAzca santaste mahatA''rambheNa - prANivyApAdanarUpeNa tathA mahatA samArambheNa prANiparitApanarUpeNa tathobhAbhyAmapyArambhasa16 sthAnAdhya0 mArambhAbhyAM 'virUparUpaizca' nAnAprakAraiH sAvadyAnuSThAnaiH pApakarmakRtyaiH 'udArAn' atyantodbhaTAn samagrasAmagrI kAnU madhumadyamAMsAadhArmikapakSaH dyupetAn 'mAnuSyakAn' manuSyabhavayogyAn bhogebhyo'pyutkaTAn bhogabhogAn te sAvadhAnuSThAyino bhoktAro bhavanti / etadeva darzayitumAha-- 'taMja' tyAdi, tadyathetyupapradarzane, annamannakAle yathepsitaM tasya pApAnuSThAnAtsaMpadyate, evaM pAnavastrazayanAsanAdikamapi / sarvametadyathAkAlaM sapUrvAparaM saMpadyate, saha pUrveNa - pUrvAhnakartavyenApareNa ca - aparAhnakartavyena yadivA pUrvaM yat kriyate snAnAdikaM tathA paraM ca yat kriyate vilepanabhojanAdikaM tena saha vartata iti sapUrvAparam idamuktaM bhavati yadyadA prArthyate tattadA saMpadyata iti, abhilaSitArthaprAptimeva lezato darzayitumAha-tadyathA - vibhUtyA snAtastathA kRtaM devatAdinimittaM balikarma yena sa tathA, tathA kRtAni kautukAni - avatAraNakAdIni maGgalAni ca suvarNa candanadadhyakSatadUrvA siddhArthakAdarzakasparzanAdIni tathA duHkhamAdiprati| ghAtakAni prAyazritAni yena sa kRtakautukamaGgalaprAyazcittaH, tathA kalpitazcAsau mAlApradhAno mukuTazva 2 sa tathA vidyate yasya |bhavati kalpitamAlA mukuTI, tathA pratibaddhazarIro- dRDhAvayavakAyo yuvetyarthaH, tathA 'bagghAriyaM' ti pralambitaM zroNIsUtraM kaTisUtraM malladAmakalApaJca yena sa tathA tadevamasau zirasisnAtaH nAnAvidhavilepanAvaliptaca kaNThekRtamAlastathA'pararyathoktabhUSaNabhUSitaH sanmahatyAm-uccAyAM 'mahAliyAe ti vistIrNAyAM kUTAgArazAlAyAM tathA 'mahatimahAlaye' vistIrNe 'siMhAsane' bhadrAsane samupaviSTaH 'strIgulmena' yuvatijanena sArddhamaparaparivAreNa 'saMparivRto' veSTitaH, tathA 'mahatA' bRhattareNa prahatanAvyagItavAditra Education International For Park Lise Only ~654~ // 325 // Page #656 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [2], uddezaka [-], mUlaM [32], niyukti: [168] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka [32] dIpa anukrama [664] zatavyAdiraveNodArAnmAnuSyakAn bhogabhogAnbhuJjAno 'viharati' pravicarati vijRmbhatItyarthaH / / tasya ca kacilAyojane samutpanne sati ekamapi puruSamAjJApayato yAvaccatvAraH paJca vA puruSA anuktA eva samupatiSThante, te ca kiM kurvANAH 1, etadvakSyamANamUcuH, | tadyathA-bhaNa-AjJApaya svAmin ! dhanyA vayaM yena bhavatA'pyevamAdizyante, kiM kurma ityAdi sugama, yAvaddayepsitamiti, tathA 1] kiM ca 'te' yuSmAkam 'Asyakasya mukhasya 'khadate' khAdu pratibhAti 1, yadivA yadevAsya-bhavadIyAsyasya sravati nirgacchati tadeva vayaM kurma iti / tathA 'namevetyAdi, tameva rAjAnaM tathA krIDamAnaM dRSTvA anye'nAryA evaM vadanti, tadyathA devaH khalvayaM puruSaH, tathA 'devasnAtako' devazreSTho bahUnAmupajIvyaH, tathA tamevaM sAmpratekSitayA'sadanuSThAyinaM dRSTvA 'AryA' 18 vivekinaH sadAcAravanta evaM bruvate, tadyathA-abhikrAntakrUrakarmA khalvayaM puruSo, hiMsAdikriyApravRtta ityarthaH, tathA dhUyate|| reNuvadvAyunA saMsAracakravAle bhrAmyate yena tadbhUtaM-karma, auNAdiko nakpratyayaH, atIva---prabhUtaM dhUtam-aSTaprakAraM kameM yasya || so'tidhUtaH, tathA'tIvAtmanaH pApaiH karmabhiH rakSA yasya so'tyAtmarakSaH, tathA dakSiNasyAM dizi gamanazIlo dakSiNagAmukA, ida| muktaM bhavati-yo hi krUrakarmakArI sAdhunindAparAyaNastaddAnaniSedhakaH sa dakSiNagAmuko bhavati-dAkSiNAtyeSu narakatiryagmanuSyAma | | reSu utpadyate, tAgbhUtacAyamato dakSiNagAmuka ityuktaM, idamevAha-'neraie' ityAdi, narakeSu bhavo nArakA, kRSNaH pakSo'sthA-18 // stIti kRSNapAkSikA, tathA AgAmini kAle narakAdudvatto durlabhabodhikacAyaM bAhulyena bhaviSyati, idamuktaM bhavati-dikSu madhye dakSiNA dig azastA, gatiSu narakagatiH, pakSayoH kRSNapakSaH, tadasya viSayAndhakhendriyAnukUlavartinaH paralokanispRhamateH sAdhu-para praveSiNo dAnAntarAyavidhAyino digAdikamazastaM darzitam , anyadapi yadazastaM tiryaggatyAdikamabodhilAbhAdikaM ca tadyojanIya Recemerserseseseseseseaesesers ~655~ Page #657 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [32] dIpa anukrama [664] sUtrakRtAGge 2 zrutaska ndhe zIlAGkIyAvRttiH // 326 // "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 2 ], uddezaka [-], mUlaM [32], niryukti: [ 168 ] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - masyeti / etadviparItasya tu viSayaniHspRhasya indriyAnanukUlasya paraloka bhIroH sAdhuprazaMsAvataH sadanuSThAnaratasyAdakSiNagAmukalaM sudevalaM zurupAkSikasaM tathA samAnupatAyAtasya sulabhabodhitamityevamAdikaM saddharmAnuSThAyinaH sarve bhavatIti // sAmpratamupasaM| jiSTabhurAha ityetasya pUrvoktasya sthAnasya aizvaryalakSaNasya zRGgAramUlasya sAMsArikasya parityAgacyA eke kecana viparyastamatayaH pASaNDikotthAnenotthitAH paramArthamajAnAnA 'abhigijjhati tti Abhimukhyena 'labhyante' lobhavazagA bhavantItyarthaH / tathA eke kecana sAmpratekSiNastasmAtsthAnAdanupasthitA gRhasthA eva santaH 'abhijhaMjha'tti jhaJjhA - tRSNA tadAturAH santoSatyarthaM lubhyante, yata evamato'daH sthAnamanAryAnuSThAnaparatvAdanAyeM mahApuruSAnucIrNa na bhavati, tathA na vidyate kevalamasinityake valam - azuddhamityarthaH, tathetarapuruSAcIrNatvAdaparipUrNa sadguNavirahAttucchamityarthaH, tathA nyAyena carati naiyAyikaM na naiyAyikamanayAyikam - asanyAyavRttikamityarthaH tathA 'raMge lage saMvaraNe' zobhanaM laganaM saMvaraNaM indriyasaMyamarUpaM sagastadbhAvaH salagakhaM na vidyate sahagalamasinityasalagalam indriyAsaMvaraNarUpamityarthaH yadivA zalyavacchalayaM mAyAnuSThAnamakArya tadbhAyatikathayatIti tacchatyagaM yatparijJAnaM tannAtretyazalpagatamiti, tathA na vidyate siddheH -- mokSasya viziSTasthAnopalakSitasya mArgo yasmiMstadasiddhimArga, tathA na vidyate mukteH - azeSakarmapracyutilakSaNAyA mArgaH samyagdarzanajJAnacAritrAtmako yasiMstadamuktimArga, tathA na vidyate parinirvRteH parinirvANasyAtmasvAsthyApattirUpasya mArgaH panthA yasmin sthAne tadaparinirvANamArga, tathA na vidyate | sarvaduHkhAnAM zArIramAnasAnAM prakSayamArgaH sadupadezAtmako yasmiMstadasarvaduHkhaprakSINamArga, kuta evaMbhUtaM tatsthAnamityAzaGkayAha- 4 'egate' syAdi, ekAntenaiva tatsthAnaM yato mithyAbhUtaM - mithyAlopahatabuddhInAM yatastadbhavatyata evAsAdhu asadvRttalAt na hyayaM se // 326 // Education Internation For Parts Only ~656~ 2 kriyA sthAnAdhya0 adhArmika pakSaH Page #658 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [2], uddezaka [-], mUlaM [32], niyukti: [168] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka [32] dIpa anukrama [664] tpuruSase vitaH panthA yena viSayAndhAH pravartanta iti / tadayaM prathamasya sthAnasyAdharmapAkSikasya pApopAdAnabhUtasya vibhaGgo-vibhAgo vizeSaH svarUpamitiyAvat // 57 / sAmprataM dvitIyaM dharmopAdAnabhUtaM pakSamAzrityAha ahAvare docassa hANassa dhammapakkhassa vibhaMge evamAhijaha, iha khalu pAINaM vA paDINaM vA udINaM vA dAhiNaM vA saMtegaiyA maNussA bhavaMti, taMjahA-AyariyA vege aNAriyA vege uccAgoyA vege NIyAgoyA vege kAyamaMtA vege hassamaMtA dhege suvannA vege dubannA vege surUvA vege durUvA vege, tesiM ca NaM khettavatthUNi pariggahiyAI bhavaMti, eso AlAcago jahA poMDarIe tahA tabo, teNeva abhilAveNa jAva sabovasaMtA savattAe parinibuDettiyemi // esa ThANe Arie kevale jAva sabaDhukkhappahINamagge egaMtasamma sAhu, dobassa ThANassa dhammapakkhassa vibhaMge evamAhie / / sana 33 // 'adhe'tyadharmapAkSikasthAnAdanantaramayamaparo dvitIyasya sthAnasya 'dharmapAkSikasya' puNyopAdAnabhUtasya 'vibhaGgo vibhAgaH19 I svarUpa samAdhIyate-samyagAkhyAyate, tadyathA-prAcInaM pratIcInamudIcInaM dakSiNaM vA digvibhAgamAzritya 'santi' vidyante eke| K kecana kalyANaparamparAmAja: 'puruSA' manuSyAH, te ca vakSyamANakhamAvA bhavanti, 'tadyathetyayamupapradarzanArthaH, AryA eke keca nAryadezotpannAH, tathA'nAryAH zakayavanazavaravarvarAdaya ityAdyevaM yathA pauNDarIkAdhyayane tathehApi sarva niraSayavaM bhaNitavyam / hai yAvatte 'evaM pUrvoktena prakAreNa sarvebhyaH pApasthAnebhya upazAntAH, tathA ata eva sarvAtmatayA parinirvRtA ityahamevaM bravImi || ~657~ Page #659 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [2], uddezaka [-], mUlaM [33], niyukti: [168] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka [33] 18 mizrapakSaNa dIpa anukrama [665] || tadevametatsthAnaM 'kaivalika pratipUrNa naiyAyikamityAdi prAgvadviparyayeNa neyaM yAvadvitIyasya sthAnasya dhArmikasyaiSaH 'vibhaGgo vibhAgaH18|2 kriyASUMAR kharUpamAkhyAtamiti / / sAmprataM dharmAdharmayuktaM tRtIya sthAnamAzrityAha sthAnAdhya ndhe zIlA-8 ahAvare taccassa hANassa missagassa vibhaMge evamAhijai, je ime bhavaMti AraNiyA AvasahiyA gAmakIyAvRttiH NiyaMtiyA kaNhuIrahassitA jAva te tao vippamuccamANA bhujjo elamUyattAe tamUttAe pacApaMti, esa- dhamepakSaH ThANe aNArie akevale jAva asabadukkhapahINamagge egaMtamicche asAha, esa khalu tacassa ThANassa mi||327|| ssagassa vibhaMge evamAhie // sUtraM 34 // | athAparastRtIyasya sthAnasa mizrakAkhyasya 'vibhaGgo vibhAgaH svarUpamAkhyAyate / atra cAdharmapakSeNa yukto dharmapakSo mizra || ityucyate, tatrAdharmasyeha bhUyiSThakhAdadharmapakSa evAyaM draSTavyaH, etaduktaM bhavati-cadyapi mithyAdRSTayaH kAzcittathAprakArAM prANAtipA18 tAdinivRttiM vidadhati tathApyAzayAzuddhatAdabhinave pittodaye sati zarkarAmizrakSIrapAnavaparapradezavRSTivadvivakSitArthAsAdhakakhAbhira-18 rthakatAmApadyate, tato mithyAkhAnubhAvAt mizrapakSo'pyadharma evAvagantavya iti / etadeva darzayitumAha-ja ime bhavaMtI'tyAdi, ye ime'nantaramucyamAnA araNye carantItyAraNyikAH-kandamUlaphalAzinastApasAdayo ye cAvasathikAH-Avasatho-gRhaM tena cara-18 ntItyAvasathikAH-gRhiNaH, te ca kutacit pApasthAnAnivRttA api prabalamithyAlopahatabuddhayaH, te yadyapyupavAsAdinA mahatA 4 // 327 // kAyaklezena devagatayaH kecana bhavanti tathApi te AsurIyeSu sthAneSu kilviSiketRtpadyanta ityAdi sarva pUrvoktaM bhaNanIyaM yAvattata-18 yutA manuSyabhavaM pratyAyAtA elamUkalena tamo'ndhatayA jAyante / tadevametatsthAnamanAryamakevalam-asaMpUrNamanaiyAyikamityAdi yAva Receo ~658~ Page #660 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [2], uddezaka -], mUlaM [34], niyukti: [168] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka [34] dIpa anukrama [666] 00000000000000000ssosas dekAntamidhyAbhUtaM sarvathaitadasAdhviti, tRtIyasthAnasya mizrakasyAyaM 'vibhaGgo vibhAgaH kharUpamArupAtamiti // uktAnyadharmadharmamizrasthAnAni, sAmprataM tadAzritAH sthAnino'bhidhIyante yadivA prAktanamevAnyena prakAreNa vizeSitataramucyate-tatrAthamadhArmikasthAnakamAzrityAha ahAvare paDhamassa ThANassa adhammapakkhassa vibhaMge evamAhilai-iha khalu pAINaM vA 4 saMtegatiyA maNussA bhavaMti-gihatthA mahicchA mahAraMbhA mahApariggahA adhammiyA adhammANuyA(NNA) adhammiTThA adhammakkhAI adhammapAyajIviNo adhammapa(vi)loI adhammapalajjaNA adhammasIlasamudAyArA adhammeNaM ceva virti kappemANA viharaMti // haNa chiMda bhiMda vigattagA lohiyapANI caMDA ruddA khuddA sAhassiyA ukuMcaNavaMcaNamAyANiyaDikUDakavaDasAisaMpaogabahulA dussIlA duvayA duSpaDiyANaMdA asAha sacAo pANAivAyAo appaDivirayA jAvajjIvAe jAva sabAo pariggahAo appaDivirayA jAvajIvAe savAo kohAo jAva micchAdasaNasallAo appaDivirayA, sabAo grahANummaddaNavaNNagagaMdhavilevaNasahapharisarasarUvargadhamallAlaMkArAo appaDivirayA jAvajjIvAe sabAo sagaDarahajANajumgagillithillisiyAsaMdamANiyAsayaNAsaNajANavAhaNabhogabhoyaNapavittharavihIo appaDivirayA jAvajjIvAe sabAo kayavikkayamAsaddhamA: sarUvagasaMvavahArAo appaDivirayA jAvajjIvAe sabAo hiraNNasuvaNNadhaNadhaSaNamaNimottiyasaMkhasilappavAlAo appaDivirayA jAvajIcAe savAo kUDatulakUDamANAo appaDivirayA jAvajIvAe sabAo 90sarasameraene9900000 ~659~ Page #661 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [2], uddezaka [-], mUlaM [35], niyukti: [168] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrakRtAGga 2zrutaskagdhe zIlA 2 kriyAsthAnAdhya adharmapakSavantaH sUtrAMka zIyAvRttiH ececesticesesesea [35] // 328|| AraMbhasamAraMbhAo appaDivirayA jAvajIvAe sabAo karaNakArAvaNAo appaDivirayA jAvajIvAe savAopayaNapayAvaNAo appaDivirayA jAvajIvAe sabAo kuTTaNapiTTaNatajaNatADaNavahabaMdhaparikilesAo appaDivirayA jAvajIvAe, je AvaNNe tahappagArA sAvajA abohiyA kammaMtA parapANapariyAvaNakarA je aNAriehiM kati tato appaDivirayA jAbajjIvAe, se jahANAmae keha purise kalamamasaratilamuggamAsaniSphAvakulasthaAlisaMdagapalimaMdhagamAdiehiM ayaMte kUre micchAda pauMjaMti, evameva tahappagAre purisajAe tittiravadRgalAvagakavotakapiMjalamiyamahisagharAhagAhagohakummasirisivamAdiehiM ayaMte kare micchAdaM pauMjaMti, jAviya se bAhiriyA parisA bhavai, taMjahA-dAse i vA pese i vA bhayae huvA bhAille i vA kammakaraNa ivA bhogapurise i vA tersipi ya NaM annayaraMsi vA ahAlahugaMsi avarAhaMsi sayameva garuyaM daMDa nivattei, taMjahA-ima daMDeha imaM muMDeha imaM tajjeha imaM tAleha imaM aduyabaMdhaNaM kareha imaM niyalabaMdhaNaM kareha imaM haDDibaMdhaNaM kareha hama cAragabaMdhaNaM kareha imaM niyalajuyalasaMkodhiyamoDiyaM kareha ima hatyachinnayaM kareha imaM pAyachinnayaM kareha imaM kannachiNNarya kareha imaM nakaohasIsamuhachinnayaM kareha beyagachahiyaM aMgachahiyaM pakvAphoDiyaM kareha imaM NayaNuppADiyaM kareha imaM dasaNuppADiyaM vasaNuppADiyaM jinbhuppADiyaM olaMviSaM kareha ghasiyaM kareha gholiyaM kareha sUlAiyaM kareha salAbhinnayaM kareha khAravattiyaM kareha vajravattiyaM kareha sIhapucchiyagaM kareha vasabhapucchiyagaM kareha davaggivahayaMga kAgaNimaMsakhASiyaMga dIpa anukrama [667] // 328 // ~660~ Page #662 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [2], uddezaka [-], mUlaM [35], niyukti: [168] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka [35] dIpa anukrama [667] bhattapANaniruddhagaM imaM jAvajjIva vahabaMdhaNaM kareha imaM annayareNaM asubheNaM kumAreNaM mAreha // jAvi ya se abhitariyA parisA bhavai, taMjahA-mAyA i vA piyA i vA bhAyA i vA bhagiNI i vA bhajjA i vA puttA i vA dhUtA i vA suNhA i vA, tesipi ya NaM annayaraMsi ahAlahugaMsi avarAhasi sayameva garuyaM daMDa Nivattei, sIodagaviyAMsi uccholittA bhavai jahA mittadosavattie jAva ahie paraMsi logaMsi, te dukkhaMti soyaMti jUraMti tippaMti piTThati paritappati te dukkhaNasoyaNajUraNatippaNapiDaNaparitappaNavahavaMdhaNaparikilesAo apaDivirayA bhavaMti / evameva te isthikAmehiM muchiyA giddhA gaDhiyA ajamovavannA jAva vAsAiM caupaMcamAI ch|smaaii vA appataro vA bhujataro vA kAlaM bhuMjitu bhogabhogAI pavisuittA verAyataNAI saMciNittA bahaI pAvAI kammAI ussannAI saMbhArakaDeNa kammaNA se jahANAmae ayagole icA selagole ivA udagaMsi pakkhite samANe udagatalamaivaittA ahe dharaNitalapaihANe bhavai, evameva tahappagAre purisajAte vajabahule dhUtabahule paMkabahale verapahale appattiyabahale daMbhayahule NiyaDibahule sAibahule ayasabahule urasannatasANaghAtI kAlamAse kAlaM kicA dharaNitalamaivaittA ahe NaragatalapaiTANe bhavai / / sUtraM 35 // athAparo'nyaH prathamasya sthAnasAdharmapAkSikasa 'vibhaGgo vibhAgaH kharUpaM vyAkhyAyate-'iha khalu ityAdi, sugama yAvanmanuSyA evaMkhabhAvA bhavantIti / ete ca prAyo gRhasthA eva bhavantItyAha-'mahecchA' ityAdi, mahatI-rAjyavibhavaparivArAdikA || ecticesecaciaersesesesecccescaeses ~661~ Page #663 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [35] dIpa anukrama [667] sUtrakRtAkre 2 zrutaska ve zIlAGkIyAvRtiH // 329 // "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 2 ], uddezaka [-], mUlaM [35], niryukti: [ 168 ] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - | sarvAtizAyinI icchA - antaHkaraNapravRttiryeSAM te mahecchAH, tathA mahAnArambho vAhanoSTramaNDalikAgazrIpravAhakRSipaNDapoSaNAdiko yeSAM te mahArambhAH, ye caivaMbhUtAste mahAparigrahAH dhanadhAnyadvipadacatuSpadavAstu kSetrAdiparigrahavantaH kacidapyanivRttAH, ata evAdharmeNa carantItyAdharmikAH, tathA adharmiSThA nistriMzakarmakAritrAdadharmabahulAH, tatatrAdharme kartavye anujJA - anumodanaM yeSAM te bhavantyadharmAnujJAH, evamadharmam AkhyAtuM zIlaM yeSAM te tathA, evamadharmaprAyajIvinaH, tathA adharmameva pravilokayituM zIlaM yeSAM te bhavantyadharmapravilokinaH, tathA adharmaprAyeSu karmasu prakarSeNa rajyanta iti adharmapraraktAH, ralayoraikyamiti rasya sthAne lakAro'ya kRta iti, tathA'dharmazIlA adharmasvabhAvAH tathA'dharmAtmakaH samudAcAro -- yatkiJcanAnuSThAnaM yeSAM te bhavantyadharmazIlasamudAcArAH, tathA'dharmeNa - pApena sAvayAnuSThAnenaiva dahanAGkananirlAJchanAdikena karmaNA vRttiH-vartanaM 'kalpayantaH' kurvANA 'viharantI' ti kAlamativAhayanti // pApAnuSThAnameva lezato darzayitumAha-'haNa chinda bhinde' tyAdi svata eva hananAdikAH kriyAH kurvANA apareSAmapyevamAtmakamupadezaM dadati, satra hananaM daNDAdibhistatkArayanti tathA chinddhi karNAdikaM minddhi zUlAdinA, vikartakAH prA | NinAmajinApanetAraH ata eva lohitapANayaH, tathA caNDA raudrA-nitriMzAH kSudrAH kSudrakarmakArivAda tathA 'sAhasikA' asamIkSitakAriNaH, tathA utkuJcanavaJcanamAyAnitikUTakapaTAdibhiH sahAtisaMprayogo-gArdhyaM tena bahulAH- tatpracurAste tathA, tatrordhva kuJcanaM-zUlAdyAropaNArthamutkuzcanaM vaJcanaM pratAraNaM tat yathA abhayakumAraH prayotagaNikAbhirdhArmikavaJcanayA vaJcitaH mAyA- vazcanabuddhiH prAyo vaNijAmiva nikRtistu cakavRttyA kurkuTAdikaraNena dambhapradhAnavaNizrotriyasAdhvAkAreNa paravaJcanArtha galakartakAnAmivAvasthAnaM, dezabhASAnepathyAdiviparyayakaraNaM kapaTaM yathA ASADhabhUtinA naTenevAparAparaveSaparAvRtyA''cAryopA Education Internationa For Parks Use Only ~662~ 2 kriyA sthAnAdhya0 ravavantaH // 329 // Page #664 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [35] dIpa anukrama [667] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 2 ], uddezaka [-], mUlaM [35], niryukti: [ 168 ] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - dhyAyasaMghATakAtmArthaM calAro modakA avAptAH, kUTaM tu kArSApaNatulAprasyAdeH paravazcanArthaM nyUnAdhikakaraNam, etairutkuJcanAdibhiH sahAtizayena saMprayogo yadivA- sAtizayena dravyeNa kastUrikAdinA'parasya dravyasya saMprayogaH sAtisaMprayogastadbahulAH- tatpradhAnA ityarthaH, uktaM ca- "so hoI sAtijogo dabaM jaM chAdiyaNNadatresu / dosaguNA vayaNesu va atthavisaMvAyaNaM kuNai // 1 // " ete cotkuzcanAdayo mAyAparyAyA indrazakrAdivat kathaJcitkriyAbhede'pi draSTavyAH / tathA duSTaM zIlaM yeSAM te duHzIlAHciramupacaritA api kSipraM visaMvadanti, duHkhAnumeyA dAruNasvabhAvA ityarthaH tathA duSTAni vratAni yeSAM te tathA yathA mAMsabhakSa| NatratakAlasamAptau prabhUtatarasacvopaghAtena mAMsapradAnam, anyadapi naktabhojanAdikaM teSAM duSTavratamiti, tathA'nyasmin janmAntare madhumadyamAMsAdikamabhyavahariSyAmItyevamajJAnAndhA janmAntaravidhidvAreNa sanidAnameva taM gRhanti, tathA duHkhena pratyAnandyante duSpratyAnanyAH, idamuktaM bhavati tairAnanditenApareNa kenacitpratyupakArepsunA garvAdhmAtA duHkhena pratyAnandyante, yadivA satyapyupakAre pratyupakArabhIravo naivAnanyante pratyuta zaThatayopakAre doSamevotpAdayanti tathA coktam- "pratikartumazaktiSThA, narAH pUrvopakAriNAm / doSamutpAdya gacchanti, mahUnAmiva vAyasAH // 1 // " yata evamato'sAdhavaste pApakarmakAritAt, tathA 'yAvajjIvaM' yAvatprANadhAraNena sarvamAtprANAtipAtAdprativiratA lokanindanIyAdapi brAhmaNaghAtAderaviratA iti sarvagrahaNaM, evaM sarvasAdapi kUTasAkSyAderaprativiratA iti, tathA sarvasmAttrIvAlAdeH paradravyApaharaNAdaviratAH, tathA sarvasmAtparastrIgamanAdemaithunAdaciratAH, evaM sarvasmAtparigrahAdyo nipoSakAdapyaviratAH, evaM sarvebhyaH krodhamAnamAyAlo mebhyo'viratAH, tathA premadveSakalahAbhyAkhyAnapaizunya1 sa bhavati sAtiyogo ivyaM yacchAdayilA'nyatramyaiH doSaguNAMzca vacanairathaMnisaMvAdanaM karoti // 1 // Education Internationa For Park Use On ~663~ Page #665 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [2], uddezaka [-], mUlaM [35], niyukti: [168] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka [35] dIpa anukrama [667] sUtrakRtAGge paraparivAdAratiratimAyAmRpAvAdamithyAdarzanazalyAdibhyo'sadamuSTAnebhyo yAvajjIvaM yeativiratA bhavantIti / tathA sarvasAlA- 2 kriyA2 zrutaska- monmardanavarNakavilepanazabdasparzarUparasagandhamAlyAlaGkArAtkAmAnAnmohajanitAdaprativiratA yAvajIvayeti, iha ca varNakagrahaNena zasthAnAdhya. varNavizeSApAdaka lodhAdikaM gRhyate, tathA sarvataH zakaTarathAdeyonavizeSAdikAtprativistaravidheH parikararUpAlparigrahAdaprativiratAH, adhapakSakIyAvRttiH / iha ca zakaTarathAdikameva yAnaM zakaTarathayAnaM, yugyaM-puruporikSaptamAkAzayAnaM 'gillitti puruSadvayorikSatA jhollikA 'thillitivantaH // 330 // vegasarAvayavinirmitI yAna vizeSaH tathA 'saMvamANiya'ti zivikAvizeSa eva, tadevamanyasmAdapi vakhAdeH parigrahAdupakaraNabhUtAda-11 |viratAH, tathA sarvataH-sarvasAkayaSikrayAbhyAM karaNabhUtAbhyAM yo mApakArdhamASakarUpakArSApaNAdibhiH paNyavinimayAtmakaH saM-16 vyavahArastasAda viratA yAvajIvayeti, tathA sarvasAddhiraNyasuvarNAdeH pradhAnaparigrahAdaviratAH, tathA kUTatulakUTamAnAderaviratAH, | tathA sarvataH kRSipAzupAlyAdeyatkhataH karaNamanyena ca yatkizcitkArayati tasmAdaviratAH, tathA pacanapAcanataH tathA kaNDanakuTTana|| piTTanatarjanatADanavadhavadhAdinA yA pariklezaHprANinAM tasmAdaviratAH, sAmpratamupasaMharati-ye cAnye tathAprakArAH parapIDAkA|riNaH sAvadhAH karmasamArambhA abodhikA:-bodhabhAvakAriNaH tathA paramANaparitApanakarA-gogrAhavandigrahagrAmaghAtAtmakA yejnA yaH krUrakarmabhiH kriyante tato'atiSiratA yAvaJjIvayeti // punaranyathA bahuprakAramadhArmikapadaM pratipipAdayiSurAha-'taya!'tyupapradarzanArtho nAmazabdaH saMbhAvanAyo, saMbhAvyate asminvicitre saMsAre kecanavaMbhUtAH puruSAH ye kalamamamUratilamudgAdiSu pc-18||330|| napAcanAdikayA kriyayA svaparArthamayatA-aprayatnavanto niSkRpAH krUrA mithyAdaNDaM prayuJjanti, mithyaiva-anaparAdhiSveva dossmaa-18|| | ropya daNDo mithyAdaNDastaM vidadhati, tathaivameva-prayojanaM vinaiva tathAprakArAH puruSA niSkaruNA jIvopaghAtaniratAstittiravartakalA-11 eesecheeses ~664~ Page #666 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [35] dIpa anukrama [667] "sUtrakRt" - aMgasUtra -2 ( mUlaM+niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 2 ], uddezaka [-], mUlaM [35], niryukti: [ 168 ] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH vakAdiSu jIvanapriyeSu prANidhvayatAH krUrakarmANo mithyAdaNDaM prayuJjanti / teSAM ca krUradhiyAM "yathA rAjA tathA prajA" iti pravAdAt parivAro'pi tathAbhUta eva bhavatIti tathA darzayitumAha- 'jAvi ya se' ityAdi, yA'pi ca teSAM bAhyA parSadbhavati, tathathA- 'dAsaH' khadAsIsutaH 'preSyaH' preSaNayogyo bhRtyadezyo 'bhRtako' vetanenodakAdyAnayanavidhAyI tathA 'bhAgiko 'yaH SaSThAMzAdilAbhena kRSyAdau vyApriyate 'karmakaraH' pratItaH tathA nAyakAzritaH kacidbhogaparaH, tadevaM te dAsAdayo'nyasya laghAvapyaparAdhe gurutaraM daNDaM prayuJjanti prayojayanti ca / sa ca nAyakasteSAM dAsAdInAM bAhyaparSadbhUtAnAmanyatarasiMstathA lavAvapyaparAdhe-zabdArthavaNAdike gurutaraM daNDaM vakSyamANaM prayukte, tadyathA-imaM dAsaM preSyAdikaM vA sarvasvApahAreNa daNDayata yUyamityAdi sUtrasiddhaM yAvadi| mamanyatareNAzubhena kutsitamAreNa vyApAdayata yUyam / yA'pica krUrakarmavatAmabhyantarA parSadbhavati, tadyathA mAtApitrAdikA, mitradoSapratyayika kriyAsthAnavad neyaM yAvadahito'yamasmin loke iti, tathA hi Atmano'pathyakArI parasminnapi loke, tadevaM te mAtApitrAdInAM svalpAparAdhinAmapi gurutaradaNDApAdanato duHkhamutpAdayanti tathA nAnAvidhairupAyaisteSAM zokamutpAdayanti-zokayantItyevaM te prANinAM bahuprakArapIDotpAdakAH yAvadvadhabandhapariklezAdaprativiratA bhavanti / te ca viSayAsaktatayA etaskurvantItyetadarzayitumAha-evameva pUrvoktasvabhAvA evaM te niSkRpA niranukrozA bAhyAbhyantaraparSadorapi karNanAsA vikartanAdinA | daNDapAtanasvabhAvAH strIpradhAnAH kAmAH strIkAmAH yadivA strISu madanakAmaviSayabhUtAsu kAmeSu ca zabdAdiSu icchAkAmeSu mUcchitA gRddhA grathitA adhyupapannAH, ete ca zakrapurandarAdivatparyAyAH kathaJcidbhedaM vA''zritya vyAkhyeyAH, te ca bhogAsaktA vyapagataparalokAdhyavasAyA yAvadvarSANi catuHpaJca SaT sapta vA daza vA'lpataraM vA kAlaM prabhUtataraM vA kAlaM bhukkhA bhogabhogAn indriyAnukU Education Internation For Parts Only ~665~ Page #667 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [35] dIpa anukrama [667] sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRtti: // 331 // "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 2 ], uddezaka [-], mUlaM [35], niryukti: [ 168 ] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - lAn madhumadyamAMsaparadArAsevanarUpAn bhogAsaktatayA ca parapIDotpAdanato 'vairAyatanAni' vairAnubandhAn anuprasUya-utpAdya | vidhAya tathA 'saMcayitvA' saMcintyopacitya 'bahUni ' prabhUtatarakAlasthitikAni 'krUrANi' krUravipAkAni narakAdiSu yAtanA - sthAneSu krakacapATanazAlmalyavarohaNatatatrapupAnAtmakAni karmANyaSTaprakArANi baddhaspRSTanidhana nikAcanAvasthAni vidhAya tena ca saMbhArakRtena karmaNA preryamANAstatkarmaguravo vA narakatalapratiSThAnA bhavantItyuttarakriyayA''pAdita bahuvacana rUpayeti saMbandhaH / asmi| nevArthe sarvalokapratItaM dRSTAntamAha-'se jahANAmae' ityAdi, tadyathA nAmAyogolaka:- ayaspiNDaH 'zilAgolako' vRttAzmazakalaM bodake prakSiptaH samAnaH salilatalamativartya - atilaGghayAdho dharaNItalapratiSThAno bhavati / adhunA dArzantikamAha-'evameve'tyAdi, yathA'sAvayogolako vRttatvAcchIghramevAdhI yAtyevameva tathAprakAraH puruSajAtaH, tameva lezato darzayati-vajravadvajaM gurukhAtkarma tadrahula:- tatpracuro badhyamAnaka karmagururityarthaH tathA ghUyata iti dhUtaM prAgvaddhaM karma tatpracuraH punaH sAmAnyenAha - padmayatIti parva - pApaM tadbahulA, tathA tadeva kAraNato darzayitumAha-'vairabahulo' vairAnubandhapracuraH, tathA 'apattiyaM'ti manaso | duSpraNidhAnaM tatpradhAnaH, tathA dammo mAyayA paravaJcanaM tadutkaTaH, tathA nikRtiH- mAyA veSabhASAparAvRtticchadmanA paradrohabuddhistanmayaH, tathA 'sAtibahula' iti sAtizayena dravyeNAparasya hInaguNasya dravyasya saMyogaH sAtistadrahulaH- tatkaraNapracuraH, tathA | ayaza:-azlAghA asadvRttatayA nindA, yAni yAni parApakArabhUtAni karmAnuSThAnAni vidhatte teSu teSu karmasu karacaraNacchedanAdiSu ayazobhAgbhavatIti, sa evaMbhUtaH puruSaH 'kAlamAse' svAyuSaH kSaye kAlaM kRtvA pRthivyAH - ratnaprabhAdikAyAstalam 'ativartya' yojana sahasraparimANamatilaya narakatalapratiSThAno'sau bhavati / / narakasvarUpanirUpaNA yAha Education International For Peaks On ~999~ 2 kriyA sthAnAdhya adhamepakSavantaH // 331|| Page #668 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [36] dIpa anukrama [668] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 2 ], uddezaka [-], mUlaM [36], niryukti: [ 168 ] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH Education Intention - te NaM NaragA aMto vA bAhiM cauraMsA ahe khurappasaMThANasaMThiyA NicaMdhakAratamasA vavagayagahacaMdrasUranakkhatajoisa pahA medavasAmaMsaruhirapUyapaDalacillilittANulevaNatalA asuI vIsA paramadubhigaMdhA kaNhA agaNivannAbhA kakkhaDaphAsA durahiyAsA asubhA NaragA asubhA Narapasu veyaNAo // No ceva ree nerayA viddAti vA payalAyaMti vA suI vA ratiM vA dhitiM vA matiM vA ubalabhaMte, te NaM tattha ujjalaM vilaM pagADhaM kayaM kakkasaM caMDaM dukkhaM duggaM ticaM durahiyAsaM NeraiyA beyaNaM pacaNubhavamANA viharati // sUtraM 36 // miti vAkyAlaGkAre te narakAH sImantakAdikA bAhulyamaGgIkRtyAntaH - madhye vRttA bahirapi caturasrA adhava kSuraprasaMsthAnasaMsthitAH, etaca saMsthAnaM puSpAvakIrNAnAzrityoktaM teSAmeva pracuratvAt, AvalikApraviSTAstu vRttatryatracaturasrasaMsthAnA eva bhavanti, | tathA nityamevAndhatamasaM yeSu te nityAndhatamasAH kacitpATho nityAnvakAratamasA iti, meghAvacchannAmbaratalakRSNapakSarajanIvat tamobahulAH, tathA vyapagato grahacandrasUryanakSatrajyotiHpatho yeSAM te tathA / punarapyaniSTApAdanArtha teSAmeva vizeSaNAnyAha - 'medavasetyAdi, duSkRtakarmakAriNAM te narakAstaduHkhotpAdanAyaivaMbhUtA bhavanti, tadyathA-medavasAmAMsarudhirapUyAdInAM paTalAni saGgAsteliptAni - picchilIkRtAnyanulepanatalAni - anulepanapradhAnAni talAni yeSAM te tathA, azucayo viSThA'sRkkledapradhAnatvAd ata eva | vizrAH kuthitamAMsAdikalpa kardamAvaliptakhAt evaM paramadurgandhAH kuthitagomAyukalevarAdapi asagandhAH, tathA kRSNAmivarNAbhA | rUpataH sparzatastu karkazaH- kaThino vajrakaNTakAdapyadhikataraH sparzo yeSAM te tathA, kiM bahunA ?, atIva duHkhenAdhisAnte, kimi - atra naraka svarupa nirUpaNA kriyate For Pale Only ~667~ nayor Page #669 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [36] dIpa anukrama [668] sUtrakRtAGge 2 zrutaska ndhe zIlAvIyAvRti: ||332 // "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 2 ], uddezaka [-], mUlaM [36], niryukti: [ 168 ] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - ti ?, yataste narakAH paJcAnAmapIndriyArthAnA mazobhanatvAdazubhAH, tatra ca sasyAnAmazubhakarmakAriNA mugradaNDapAtinAM ca vajrapracurANAM tIvrA atiduHsahavedanAH zArIrAH prAdurbhavanti tathA ca vedanayA'bhibhUtAsteSu narakeSu te nArakA naivAkSinimeSamapi kAlaM nidrAyante, nApyupaviSTAdyavasthA akSisaMkocanarUpAmIpanidrAmayAzuvanti na yevaMbhUtavedanAbhibhUtasya nidrAlAbho bhavatIti darzayati, tAmujjvalAM tIvrAnubhAvenotkaTAmityAdivizeSaNaviziSTAM yAvadvedayanti anubhavantIti / ayaM tAvadayogolakapApANadRSTAntaH | zIghramadhonimajjanArthapratipAdakaH pradarzitaH, adhunA zIghrapAtArthapratipAdakamevAparaM dRSTAntamadhikRtyAha - se jahANAmae ruk siyA pAyAMge jAe mUle chinne agge garue jao NiNNaM jao visamaM jao duggaM tao pavaDati, evAmeva tahappagAre purisajAe ganmAto garbha jammAto jammaM mArAo mAraM paragAo pAragaM dukkhAo dukkhaM dAhiNagAmie peraie kaNhapakkhie AgamissANaM dullabhavohie yAvi bhavai, esa ThANe aNArie akevale jAva asaGghadukkhapahINamagge egatamicche asAhU paDhamassa ssa athampaksa vibhaMge evamAhie // sUtraM 37 // tadyathA nAma kabhikSaH parvatAgre jAto mUle chinnaH zIghraM yathA nimne patati, ravamasAvapyasAdhu karmakArI tatkarmavAritaH zIghrameva narake patati, tato'pyudvatto garbhAdgarbhamavazyaM yAti tasya kiMcitrANaM bhavati yAvadAgAminyapi kAle'sI durlabhadharmapratipacirbhavatIti / sAmpratamupasaMharati- 'esa ThANe' ityAdi, tadetatsthAnamanAyeM pApAnuSThAnaparakhAdyAvadekAnta mithyA rUpamasAdhu / tadevaM | prathamasyAdharmapAkSikasya sthAnasya 'vibhaGgo' vibhAgaH svarUpamepa vyAkhyAtaH // Education Internation For Pasta Lise Only ~899~ 2 kriyA sthAnAdhya0 adharmapakSe narakasva0 durlabhabo dhitA ca // 332 // Page #670 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [38] dIpa anukrama [670] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 2 ], uddezaka [-], mUlaM [38], niryukti: [ 168] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH Internationa - ahAvare docassa ThANassa dhammapaksvassa vibhaMge evamAhijai-iha khalu pAiNaM vA 4 saMtegatiyA manussA bhavati, taMjA - aNAraMbhA apariggahA dhammiyA dhammANuyA dhammiTThA jAva dhammeNaM caiva vittiM kappemANA viraMti, susIlA suvA suppaTiyANaMdA susAha sabato pANAtivAyAo paDivirayA jAvajIvAe jAva je yAvanne tahappArA sAvajA athohiyA kammatA parapANapariyAvaNakarA kAMti tato vipaDiviratA jAbajIvAe | se jahANAmae aNagArA bhagavaMto IriyAsamiyA bhAsAsamiyA esaNAsamiyA AyANabhaMDamattaNikkhevaNAsamiyA uccArapAsavaNakhelasiMghANajalapAri dvAvaNiyAsamiyA [maNasamiyA vayasamiyA kAyasamiyA maNaguttA vayaguttA kAyaguttA guttA guttiMdiyA guttavaM bhayArI akohA amANA amAyA alobhA saMtA pasaMtA uvasaMtA pariNinbuDA aNAsavA aggaMthA chinnasoyA nirubalevA kaMsapAi va mukatoyA saMkho iva NiraMjaNA jIva iva apaDiyagatI gagaNatalaMpiva nirAlaMbaNA bAuriva apaDibaddhA sAradasalilaM va suddhahiyA pukkharapattaM va nirubalevA kummo iva gusiMdiyA bihaga iva vippabhukkA khaggavisANaM va egajAyA bhAraMDapakkhIva appamattA kuMjaro iva soMDIrA vasabho iva jAtatthAmA sIho iva buddharisA maMdaro iva appakaMpA sAgaro iva gaMbhIrA caMdo iva somalesA sUro iva disateyA jabakaMcaNagaM va jAtarUvA vasuMdharA iva sabaphAsavisahA suhayahuyAsaNo viva teyasA jalatA // Natthi NaM tesiM bhagavaMtANaM katthavi paDiSedhe bhavai, se paDibaMdhe caDavihe paNNatte, taMjahA- aMDae i vA poyae i vA uggahe i vA paggahe For Parts Only ~669~ 9999 waryra Page #671 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [38] dIpa anukrama [670] sUtrakRtAGge 2 zrutaska ndhe zIlAjhIyAvRttiH // 333 // "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 2 ], uddezaka [-], mUlaM [38], niryukti: [ 168] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH Education Internation - i vA janaM jannaM disaM icchaMti tanaM tanaM disaM apaTibaddhA suibhUyA lahubhUyA appagaMdhA saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANA viharaMti // tesiM NaM bhagavaMtANaM imA etAkhyA jAyAmAyAvittI hotthA, taMjAcatthe bhatte chuTTe bhante aTTame bhatte dasame bhatte duvAlasame bhante caudasame bhatte addhamAsie bhatte mAsie bhatte domAsie nimAsie cAummAsie paMcamAsie chammAsie anuttaraM ca NaM ukkhittacarayA NikkhitarayA vittaNikkhittacaragA aMtacaragA paMtacaragA lUhacaragA samudrANacaragA saMsahacaragA asaMsacaraMgA tajjAtasaMsaTTacaragA dillAbhiyA adihalAbhiyA pulAbhiyA apulAbhiyA bhikkhalAbhiyA abhikkhalAbhiyA annAyacaragA ucanihiyA saMkhAdattiyA parimitapiMDavAjhyA suddhemaNiyA aMtAhArA paMtAhArA arasAhArA virasAhArA DhahAhArA tucchAhArA aMtajIvI paMtajIvI AyaMbiliyA purimaDiyA nidhigaiyA ajjamaMsAsiNo No niyAmarasabhoI ThANAiyA paDimAThANAiyA ukaTuAsaNiyA NesajjiyA vIrAmaNiyA gaMDA appAuDA agattayA akaMDayA aNihA] (evaM jahovavAie) dhutake samaMsuromanahA saGghagAyapaDikammavippamukkA cirhati // te NaM eteNaM vihAreNa viharamANA bahu vAsAI sAmannapariyAgaM pAuNati 2 hubahu AbAhaMsi utpannaMsi vA aNuppannaMsi vA bahuI bhattAI paJcakkhanti pathakvAitA bahUI bhattAI aNasaNAe chediti aNasaNAe chedittA jassadvAe kIrati naggabhAve muMDabhAve aNhANabhAve adaMtavaNage achattae aNovAhaNae bhUmisejjA phalagasejjA kahasejjA kesaloe baMbhaceravAse paragharapavese ladvA For Parts On ~670~ 90969966esesese 2 kriyA sthAnAcya0 dharmapakSava ntaH ||333|| Page #672 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [2], uddezaka -], mUlaM [38], niyukti: [168] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka [38] dIpa anukrama [670] Paeseseseredaceaeeeesex valaddhe mANAvamANaNAo hIlaNAo niMdaNAo khiMsaNAo garahaNAo tajaNAo tAlaNAo uccAvayA gAmakaMTagA bAvIsaM parIsahovasaggA ahiyAsijjati tamaTuMArAhaMti, tamaTuM ArAhittA caramehiM ussAsanissAsahi aNataM aNuttaraM nivAghAtaM nirAvaraNaM kasiNaM paDipuNNaM kevalavaraNANadaMsaNaM samuppADeMti, samuppADittA tato pacchA sijhaMti vujhaMti muccaMti pariNidyAyaMti sabadukkhANaM aMtaM kareMti // egavAe puNa ege bhayaMtArobhavaMti, avare puNa pucakammAvaseseNaM kAlamAse kAlaM kiccA annayaresu devaloesu devattAe uvavattAro bhavaMti, taMjahA-mahahiema mahajjutieca mahAparakkamesu mahAjasesu mahAbalesu mahANubhAvesu mahAmukkhesute NaM tattha devA bhavaMti mahahiyA mahajjutiyA jAva mahAsukkhA hAravirAiyavacchA kaDagatuDiyadhaMbhiyabhuyA aMgayakuMDalamaTTagaMDayalakannapIDhadhArI vicittahatyAbharaNA vicittamAlAmaulimauDA kallANagaMdhapavaracatvaparihiyA kallANagapavaramallANulevaNadharA bhAsuraboMdI palaMbavaNamAladharA diveNa rUpeNaM viSeNaM vaneNaM diveNaM gaMdheNaM diveNaM phAseNaM diveNaM saMghAeNaM diveNaM saMThANeNaM divAe iDIe divAe juttIe divAe pabhAe diyAe chAyAe divAe acAe diveNaM teeNaM divAe lesAe dasa disAo ujoSamANA pabhAsemANA gaikallANA ThiikallANA AgamesibhahayA yAvi bhavaMti, esa ThANe Ayarie jAva sabadukkhapahINamagge egaMtasamme susAha / doccassa ThANassa dhammapakvassa vibhaMge evamAhie // sUtraM 38 // 88889929890888 ~671 Page #673 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [2], uddezaka -], mUlaM [38], niyukti: [168] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka [38] dIpa anukrama [670] sUtrakRtAGge athAparasya dvitIyasya sthAnasya 'vibho' vibhAgaH svarUpam evaM' vakSyamANanItyA vyAkhyAyate, tayathA-iha khalu' kriyA2 mutaska- 18| ityAdi, prAcyAdiSu dikSu madhye'jyatarasyAM dizi 'santi' vidyante, te caivaMbhUtA bhavantIti, taSathA-na vidyate sAvadha Arambho sthAnAdhya. ndhe zIlA- 18| yeSAM te tathA, tathA 'aparigrahA' niSkizvanAH, dharmeNa carantIti dhArmikA yAvaddharmaNaivAtmano vRtti parikalpayanti, tathA 8 // dharmapakSavakIyAvRttiH 18 suzIlAH suvratAH supratyAnandAH susAdhavaH sarvasAlapANAtipAtAdviratA evaM yAvatparigrahAdviratA iti / tathA ye cAnye tathAprakArAH // 33 // 18 sAvadhA ArambhA yAbadabodhikAriNastebhyaH sarvebhyo'pi viratA iti / punaranyena prakAreNa sAdhuguNAn darzayitumAha-tayathA / nAma kecanottamasaMhananadhRtibalopetA anagArA bhagavanto bhavantIti, te paJcabhiH samitibhiH samitAH 'eva'mityupapradarzane | aupapAtikamAcArAgasaMbandhi prathamamupAGgaM tatra sAdhuguNAH prabandhena vyAvarNyante tadihApi tenaiva krameNa drssttvymitytideshH| | yAvadbhatam-apanItaM kezazmazrulomanakhAdikaM yaiste tathA, sarvagAtraparikarmavipramuktA niSpratikarmazarIrAstiSThantIti / te copravi-% / hAriNaH pravrajyApayoyamanupAlya, abAdhArUpe rogAtale samutpane'nutpanne vA bhaktapratyAkhyAnaM vidadhati, kiMbahunIktana! yaskUte'yamayogolakavanirAsvAda: pharacAladhArAmArgabaduradhyavasAyaH zramaNabhAvo'nupAlyate tamartha-samyagdarzanajJAnacAritrAkhyamArAdhya avyAhatamekamanantaM mokSakAraNaM kevalajJAnamAmuvanti, kevalajJAnAvAprUcaM sarvaduHkhavimokSalakSaNaM mokSamavAnuvantIti / eka punarekayA'rcayA-ekena zarIreNaikasAtA bhavAsiddhigatiM gantAro bhavanti, apare punastathAvidhapUrvakarmAcazepe sati tatkarmavazagAH kAlaM |3||334 // kRtA anyatameSu vaimAnikeSu devetRtpadyante tatrendrasAmAnikavAyasiMzalokapAlapArSadAtmarakSaprakIrNeSu nAnAvidhasamRddhiSu bhavantIti, na[granthA010000] sAbhiyogikakilvipikAdiSviti / etadevAha-'taMjahe'tyApi, tabathA mahAdiSu devalokepUrapadyante / devAste eaeeeeeeeeeeeees ~672~ Page #674 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [38] dIpa anukrama [670] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 2 ], uddezaka [-], mUlaM [38], niryukti: [ 168] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - | vaMbhUtA bhavantIti darzayati- 'te NaM tattha devA' ityAdi, te devA nAnAvidhatapazcaraNopAttazubhakarmANo mahArghyAdiguNopetA bhavantItyAdikaH sAmAnyaguNavarNakaH, tato hAravirAjitavakSasa ityAdika AbharaNavastrapuSpavarNakaH punaratizayApAdanArthaM divyarUpAdipratipAdanaM cikIrSurAha - 'digheNaM rUveNa' mityAdi, divi bhavaM divyaM tena rUpeNopapetA yAvaddinyayA dravyalezyayopapetA dazApi | dizaH samudyotayantaH, tathA 'prabhAsayantaH' alaMkurvanto 'gatyA' devalokarUpayA kalyANA: - zobhanA gatyA vA - zIghrarUpayA | prazastavihAyogatirUpayA vA kalyANAH, tathA sthityA utkRSTamadhyamayA kalyANAste bhavanti, tathA''gAmini kAle bhadrakAH zobhanamanuSyabhavarUpasaMpadupapetAH, tathA saddharmapratipattAratha bhavantIti / tadetatsthAnamAryamekAntenaiva samyagbhUtaM susAdhvitItyetadvitIyasya sthAnasya dharmapAkSikasya vibhaGga evamAkhyAtaH / ahAvare care area mIsagassa vibhaMge evamAhijjai-iha khalu pAINaM vA 4 saMtegatiyA maNussA bhavaMti, taMjA - apicchA appAraMbhA appapariggahA dhammiyA dhammANudhA jAva dhammeNaM caiva vittiM kappemAor viharati susIlA suiyA supaDiyANaMdA sAha egacAo pANAivAyAo paDiviratA jAvajIvAe egacAo aDivirayA jAva je yAvaNNe tahaSpagArA sAvajA abohiyA kammatA parapANa paritAvaNakarA kajati tatociegacAo appaDivirayA // se jahANAmae samaNovAsagA bhavaMti abhigayajIvAjIvA uvalaayurpAcA AsavasaMvaraveyaNANijjarAkiriyAhigaraNabaMdhamokkhakusalA asahejjadevAsuranAgasuvaNNajakkharakkhasakiMnnarakiMpu risagarulagaMdhavamahoragAiehiM devagaNehiM niggaMthAo pAvayaNAo aNaikkamaNijA Internationa For Park Use Only ~673~ wor Page #675 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [2], uddezaka [-], mUlaM [39], niyukti: [168] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka sUtrakRtAoM 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 335 // 2 kriyAsthAnAdhya mizre dharmapakSe zrAvakava0 . [39] dIpa anukrama [671] iNameva niggaMdhe pAvayaNe NissaMkiyA NikarikhayA nivitigicchA laTThA gahiyaTThA pucchiyaTThA viNicchiyaTThA abhigayaTThA ahimiMjapemmANurAgarattA ayamAuso! niggaMthe pAvayaNe aTTe ayaM paramaTTe sese aNaDhe usiyaphalihA acaMguyaduvArA aciyattaMteuraparagharapavesA cAuddasahamuddivapuSiNamAsiNIsu paDipunnaM posahaM samma aNupAlemANA samaNe niggaMdha phAsuesaNijeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM vatthapaTiggahakaMghalapAyapuMchaNeNaM osahabhesajeNaM pIThaphalagasejjAsaMthAraeNaM paDilAbhemANA bahahiM sIlacayaguNaveramaNapaJcakkhANaposahovavAsehiM ahApariggahiehiM tavokammehiM appANaM bhAvamANA viharaMti // te NaM epAraveNaM vihAreNaM viharamANA yahaI vAsAI samaNobAsagapariyAgaM pAuNaMti pAuNittA AvAhaMsi uppannasi vA aNuppannaMsi vA bahuI bhattAI paJcakkhAyaMti bahaI bhattAI paJcakkhAettA bahaI bhattAI aNasaNAe chedenti pahuI bhattAI aNasaNAe chettA AloiyapaDikaMtA samAhipattA kAlamAse kAlaM kiccA annayaresu devaloesu devasAe ubavattAro bhavaMti, taMjahA-mahaDDiemu mahajjuiesu jAva mahAmukvesu sesaM taheva jAca esa ThANe Ayarie jAva egaMtasamma sAha / taccassa ThANassa missagassa vibhaMge evaM Ahie // aviraI pahuca bAle Ahijai, viraI paDucca paMDie Ahijai, virayAviraI paDucca bAlapaMDie Ahijai, tattha NaM jA sA savato aviraI esa ThANe AraMbhaTThANe aNArie jAva asabaduvappahINamagge egaMtamicche asAha, tattha NaM jA sA savato ciraI esa ThANe aNAraMbhaTThANe Aripa jAva sabaduvappahINamagge egaMtasamma sAha, tastha // 335 // ce ~674~ Page #676 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [39] dIpa anukrama [671] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 2 ], uddezaka [-], mUlaM [39], niryukti: [ 168 ] muni dIparatnasAgareNa saMkalita ......AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - jA sA sabao virayAviraI esa ThANe AraMbhaNoAraMbhaTTANe esa ThANe Arie jAva saGghadukkhappahINamarage etasamma sAhU // sUtraM 39 // athaparasya tRtIyasya sthAnasya mizrakAkhyasya vibhaGgaH samAkhyAyate - etacca yadyapi mizrakhAddharmAdharmAbhyAmupetaM tathApi dharmabhUyiSThakhAddhArmikapakSa evAvatarati, tadyathA-- bahupu guNeSu madhyapatito doSo nAtmAnaM labhate kalaGka iva candrikAyAH, | tathA bahUdakamadhyapatito mRcchakalAvayavo nodakaM kalpayitumalam evamadharmo'pi dharmamiti sthitaM dhArmikapakSa evAyaM / 'iha' asmin jagati prAcyAdiSu dikSu eke kecana zubhakarmANo manuSyA bhavantIti, tadyathA-- alpA--stokA parigrahArambheSvi|cchA - antaHkaraNapravRttiryeSAM te tathA evaMbhUtA dhArmikavRttayaH prAyaH suzIlAH sutratAH supratyAnandAH sAdhavo bhavantIti / tathaikasmAt-sthUlAtsaMkalpakRtAt pratinivRttA ekasAtha sUkSmAdArambhajAdapratinivRttA evaM zeSANyapi pratAni saMyojyAnIti / etasAdapi sAmAnyena niSTatA ityatidizannAha 'je yAvaNNe' ityAdi, ye cAnye sAvadyA narakAdigamanahetavaH karmasamArambhAstebhya ekassAdyatrapIDananirlAJchana kRSIvalAdernivRttA ekasmAcca krayavikrayAderaniTTattA iti // tAM vizeSato darzayitumAha - viziSTopadezArthaM zramaNAnupAsate - sevanta iti zramaNopAsakAH te ca zramaNopAsanato'bhigatajIvAjIvasvabhAvAH tatho|palabdhapuNyapApAH / iha ca prAyaH sUtrAdartheSu nAnAvidhAni sUtrANi dRzyante na ca TIkAsaMvAdyeko'pyasmAbhirAdarzaH samupa| labdho'ta ekamAdarzamaGgIkRtyAsAbhirvivaraNaM kriyate ityetadavagamya sUtravisaMvAdadarzanAcivyAmoho na vidheya iti / te zrA vakAH parijJAtabandhamokSakharUpAH santo na dharmAsyAmyante meruriva niSprakampA dRDhamArhate darzane'nuraktAH / atra cArthe sukhapratipa Education International For Parts Only ~675~ Page #677 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [39] dIpa anukrama [671] sUtrakRtAne 2 zrutaska ndhe zIlAkIyAvRttiH // 336 // "sUtrakRt" - aMgasUtra -2 ( mUlaM+niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 2 ], uddezaka [-], mUlaM [39], niryukti: [168] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH tyarthaM dRSTAntabhUtaM kathAnakaM taccedaM tadyathA- rAjagRhe nagare kazvidekaH parivAda vidyAmantrauSadhilabdhasAmarthyaH parivasati, sa ca vidyAdivalena pattane paryaTana yAM yAmabhirUpatarAmaGganAM pazyati tAM tAmapaharati, tataH sarvanAgarai rAjJe niveditaM yathA deva ! pratyahaM pattanaM muSyate kenApi, nIyate sarvasAramaGganAjano'pi, yastasyAnabhimataH so'tra kevalamAste, tadevaM (deva ! ) kriyatAM prasAdastada mveSaNeneti / rAjJA'bhihitaM gacchata yUyaM vizrabdhA bhavata avazyamahaM taM durAtmAnaM lapsye kiMca - yadi paJcaSairahobhirna labhe cauraM vi marzayukto'pi ca tvakSyAmyAtmAnamahaM jvAlAmAlAkule vahA~, tadevaM kRtapratijJaM rAjAnaM praNamya nirgatA nAgarikAH rAjJA ca saci| zeSaM niyuktA ArakSakAH / AtmanA'pyekA kI khagakheTakasameto'nveSTumArabdhaH, na copalabhyate cauraH, tato rAjJA nipuNataramanveSayatA paJcame'hani bhojana tAmbUlagandhamAlyAdikaM gRhan rAtrau svato nirgatenopalabdhaH sa parivAda, tatpRSThagAminA nagarodyAnavRkSako pra| vezena guhAbhyantaraM pravizya vyApAditaH, tadanantaraM samarpitaM yadyasya satkamaGganAjano'pIti / tatra caikA sImantinI atyantamauSa| dhibhirbhAvitA necchatyAtmIyamapi bhartAraM tatastadvidbhirabhihitaM yathA'syAH parivrATsatkAnyasthIni dugdhena saha saMvRSya yadi dIyante tadeyaM tadAgrahaM muJcati tatastatsvajanairevameva kRtaM yathA yathA cAsau tadasthyabhyavahAraM vidhatte tathA tathA tatsnehAnubandho'paiti, sarvAsthipAne cApagataH premAnubandhaH, tadanu raktA nije bhartari / tadevaM yathA'sAvatyantaM bhAvitA tena paritrAjA necchatyaparam evaM zrAvakajano'pi nitarAM bhAvitAtmA maunIndrazAsane na zakyate anyathAkartum, atyantaM samyaklopadhena vAsitatvAditi / punarapi | zrAvakAn vizinaSTi- 'jAva usiyaphalihA' ityAdi, ucchritAni sphaTikAnIva sphaTikAni - antaHkaraNAni yeSAM te tathA, etaduktaM bhavati -- maunIndradarzanAvAptau satyAM parituSTamAnasA iti, tathA aprAvRtAni dvArANi yaiste tathA udghATitagRhadvArAstiSThanti Education International For Parts Only ~676~ 12 kriyA sthAnAdhya0 mizra dharmapakSe zrAva kava0 // 336 // wor Page #678 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [2], uddezaka [-], mUlaM [39], niyukti: [168] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka [39] dIpa anukrama [671] aciyattaH-anabhimato'ntaHpurapravezavatparagRhadvArapravezo'nyatIrthikapravezo yeSAM te tathA, anavarataM zramaNAnuyuktavihAriNo nimranthAn prAmukenapaNIyenAzanAdinA tathA pIThaphalakazayyAsaMstArakAdinA ca pratilAbhayaMtaH tathA bahUni varSANi zIlavataguNa vratapratyAkhyAnapauSadhopavAsarAtmAnaM bhAvayantastiSThanti // tadevaM te paramazrAvakAH prabhUtakAlamaNuvataguNavratazikSAtratAnuSThAyinaH 8 sAdhUnAmauSadhavakhapAtrAdinopakAriNaH santo yathoktaM yathAzakti sadanuSThAnaM vidhAyotpanne vA kAraNe'nutpanne vA bhaktaM pratyAkhyA |yAlocitapratikrAntAH samAdhiprAptAH santaH kAlamAse kAlaM kalA'bhyatareSu deveSutpadyanta iti / etAni cAbhigatajIvAjIvAdiR| kAni padAni hetuhetumadAvena netaNyAni, tadyathA-yasmAdabhigatajIvAjIvAstasAdupalabdhapuNyapApAH, yasAdupalabdhapuNyapApAsta sAducchritamanasaH, evamuttaratrApi ekaikaM padaM tyajadbhirekaikaM cottaraM gRhadbhirvAcya, te ca pareNa pRSTA apRSTA vA etadUcuH, tadyathAayameva maunIndrokto mArgaH sadarthaH zeSasvanoM, yasmAdevaM pratipadyante tasAce samucchritamanasaH santaH sAdhudharma zrAvakadharma ca prakAzayanto vizeSeNaikAdazopAsakapratimAH spRzanto biharanto'STamIcaturdazyAdiSu pauSadhopavAsAdI sAdhUna prAsukena pratilAbhayanti, pAcAtye ca kAle saMlikhitakAyAH saMstArakazramaNabhAvaM pratipadya bhaktaM pratyAkhyAyAyuSaH kSaye devedhUtpabante / tato'pi cyutAH sumAnupamA pratipaya tenaiva bhavenotkRSTataH saptakhaSTasu vA bhaveSu sidhyantIti / tadetatsthAna kalyANaparamparayA sukhavipAkamitikRsAyamiti / ayaM vibhaGgastRtIyasya sthAnasya mizrakArUpasyAkhyAta iti // uktA dhArmikAH, adhArmikAstadubhayarU pAzcAbhihitAH, sAmpratametadeva sthAnatrikamupasaMhAradvAreNa saMkSepato vibhaNiSurAha-yeyamaviratiH-asaMyamarUpA samyaktvAbhAvA18|nmidhyAdRSTe vyato viratirapyaviratireva tAM pratItya-Azritya bAlabadvAla:-ajJaH sadasadvivekavikalakhAta ityevam 'AdhIyate' sekeepeserverceneusercececeoes 2Remesese ~677~ Page #679 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [2], uddezaka [-], mUlaM [39], niyukti: [168] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH kriyAthAnAdhya0 prata sUtrAMka [39] sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAdvIyAvRttiH // 337 dIpa anukrama [671] vyavasthApyate AkhyAyate cA, tathA viratiM ca 'pratItya Azritya pApADInaH paNDitaH paramArthazo vetyevamAdhIyate AkhyAyate vA, tathA viratAviratiM cAthitya bAlapaNDita ityetatvAgvadAyogyamiti / kimityavirati (viratAvirati) viratyAzreyaNa (kAla) bAla- pANDisyapANDityApattirityAzavAha-'tastha Na' mityAdi, 'tatra' pUrvokeSu sthAneSu yeyaM 'sarvAtmanA sarvasmAt 'avirati viratipariNAmAbhAvaH etatsthAnaM sAvadyArambhasthAnamAzraya etadAzritya sarvAMNyakAryANi kriyante, yata evamata etadanArya sthAna li:-18 | zUkatayA yatkiJcanakArikhAcAvadasarvaduHkhaprakSINamArgo'yaM tathaikAntamidhyArUpo'sAdhuriti / tatra ca yeyaM 'viratiH' samyaksapUrvikA sAvadyArambhAnivRttiH sA sthagitadvArakhAna pApAnupAdAnarUpeti, etadevAha-tadetatsthAnam anArambhakhAna-sAvadyAnuSThAnarahitalA saMyamasthAnaM, tathA caitatsthAnamAryasthAnam ArAdyAtaM sarvaheyadharmebhya ityArya tathA sarvaduHkhaprakSINamArga:-azeSakarmakSayapatha iti, tyikAntasamyagbhUtaH, etadevAha-'sAdhu riti, sAdhubhUtAnuSThAnAtsAdhuriti / tatra ca yeyaM (viratA) viratirabhidhIyate saipA mizra-11 | sthAnabhUtA, tadetadArambhAnArambharUpasthAnam , etadapi kathazcidAyameva, pAramparyeNa sarvaduHkhaprakSINamArgaH, tathaikAntasampagbhUtaH sAdhu-1 ati / tadevamanekavidho'yamadharmapakSo dharmapakSastathA mizrapakSazceti saMkSepeNAbhihitaH pakSatrayasamAzrayaNena / / sAmpratamasAvapi mishrpksso| dharmAdharmasamAzrayaNenAnayorantarvatI bhavatIti darzayatievameva samaNugammamANA imehiM va dohi ThANehiM samoaraMti, taMjahA-dhamme ceca adhamme yeva upasaMte ceva aNuvasaMte yeva, tattha NaM je se paDhamassa ThANassa adhammapakkhassa vibhaMge evamAhie, tattha NaM imAI tigni tevaDhAI pAvAdyasayAI bhavatIti makkhAyAI (yaM), taMjahA-kiriyAvAINaM akiriyAvAINaM annA // 337 // ~678~ Page #680 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [2], uddezaka [-], mUlaM [40], niyukti: [168] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH S prata sUtrAMka [40] dIpa anukrama [672] NiyavAINaM veNaiyavAiNaM, tevi parinivANamAsu, te'vi mokkhamAhaMsu te'vi lavaMti, sAvagA! te'vi lavaMti sAvaittAro // sUtram 40 // 'evameva' saMkSepeNa 'samyaganugamyamAnA' vyAkhyAyamAnAH samyaganugRhyamANAH 'anayoreva' dharmAdharmasthAnayoranupatanti / kimiti , yato yadupazAntasthAnaM taddharmapakSasthAnamanupazAntasthAnamadharmapakSasthAnamiti / tatra ca yadadharmapAkSikaM prathama sthAnaM tatrAmUni trINi tripazyadhikAni prAvAdukazatAnyantarbhavantItyevamAkhyAtaM pUrvAcAyariti / etAni ca sAmAnyena darzayitumAha'jahe tyAdi, tadyathetyupadarzanArthaH kriyAM-jJAnAdirahitAmekAmeva svargApavargasAdhanalena vadituM zIlaM yeSAM te kriyAvAdinaH, te ca dIkSAta eva mokSaM badantItyevamAdayo draSTavyA iti, teSAM ca bahavo bhedAH, tathA akriyAM paralokasAdhanakhena vadituM zIla yeSAM te tathA teSAmiti, ajJAnameva zreyaH ityevaM vadituM zIlaM yeSAM te bhavantyajJAnavAdinasteSAM, tathA vinaya eva paralokasAdhane pradhAnaM kAraNaM yeSAM te tathA teSAmiti / atra ca sarvatra SaSThIbahuvacanenedamAha, tadyathA-kriyAvAdinAmazItyuttaraM zataM akriyAvAdinAM caturazItirajJAnikAnAM saptapaSTiInayikAnAM dvAtriMzaditi / tatra ca sarve'pyete maulAstacchiSyAca pravadanazIlavAtprAvA- 10 dukAH, teSAM ca bhedasaMkhyAparijJAnopAya AcAra evAbhihita iti neha pratanyate / te sarve'pyAhatA iva parinirvANam-azeSa-8 dvandvoparamarUpamavarNagandharasasparzakhabhAvamanupacaritaparamArthasthAnaM brahmapadAkhyamavAdhAtmaka paramAnandasukhasvarUpamAhuH-uktavantaH, tathA te'pi prAvAdukAH saMsArabandhanAnmocanAtmakaM mokSamAhuH, pUrveNa nirupAdhikaM kAyeMmeva nirvANAkhyamuktam , anena tu tadeva kAraNopAdhikamityayaM vizeSaH / tatra yeSAmapyAtmA nAsti jJAnasantativAdinAM teSAmapi karmasaMtateH saMsAranibandhana tAyA vicche 200000 ~679~ Page #681 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [2], uddezaka [-], mUlaM [40], niyukti: [168] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH 2 kriyAsthAnAdhya. prata sUtrAMka [40] dIpa anukrama [672] sUtrakRtAGge zadAnmokSabhAvAvirodhaH, teSAM copAdAnakSayAdanAgatAnutpatteH saMtaticcheda eva mokSaH, pradIpaspeva tailavayabhAve nirvANamiti, 2 zrutaska- tathA cAhu:-"na tasya kizcidbhavati, na bhavatyeva kevala'miti / etaca teSAM mahAmoha vijRmbhita, yata:-"karma cAsti phalaM cAsti, ndhe zIlA- kartA naivAsti karmaNAm / saMsAramokSavAdilamaho dhyAndhyavijRmbhitam // 1 // " iti / yeSAM cAtmA'sti sAMkhyAdInAM teSAM prakakIyAvRttiH18 tivikAraviyogo mokSaH, kSetrajJasya paJcaviMzatitattvaparijJAnAdeva vidyamAnaH pradhAnavikAravimocanaM mokSa iti, tessaampyekaantnity||338|| vAditayA mokssaabhaavH| evamanye'pi naiyAyikavaizeSikAdayaH saMsArAbhAvamicchanto'pi na mucyante, samyagdarzanAdikasyopAyasyAbhAvAda , ityabhyUdhAha-yadi na teSAM mokSaH kathaM te lokasyopAsyA bhavantItyAzavAha-'te'pi' tIthikA lapanti' pavate, modha prati dharmadezanAM vidadhati, zRNvantIti zrAvakAH he zrAvakA! evaM gRhIta yUyaM yathA'haM dezayAmi, tathA tepi dharmazrAvayitAraH1 santa evaM 'lapanti' bhASante yathA'nenopAyena khargamokSAvAptiriti tadvacanaM mithyAtvopahatabuddhayo'vitathameva gRhanti, kUTapaNya| dAyinAM viparyastamataya iveti / tadevamAditIthikAstacchiSyAzca pAramparyeNa mithyAdarzanAnubhAvAtparAnpratArayanti, te'pi ca teSAM pratIyanti, Aha-kathamete prAvAdukA mithyAvAdino bhavantIti?, atrocyate, yataste'pyahiMsAM pratipAdayanti na ca tAM pradhAnamo kSAbhUtAM samyaganutiSThanti, katham ?, sAMkhyAnAM tAvajjJAnAdeva dharmo na tepAmahiMsA prAdhAnyena vyavasthitA, kiMtu paJca yamA || ityAdiko vizeSa iti / tathA zAkyAnAmapi daza kuzalA dharmapathA ahiMsApi tatroktA, na tu saiva garIyasI dharmasAdhanakhena terAzritA / vaizeSikANAmapi abhisecanopavAsabrahmacaryagurukulavAsaprasthAdAnayajJAdinakSatramantrakAlaniyamA dRSTAH' teSu cAbhiSecanAdiSu 1 jJAnasatAnA kSaNaparamparakasa vA 2 zAna santAnAnyabhAgarUpaM 3 hetutvApekSA tRtIyA, hetutvaM ca mokSasya tadavinAmAvityAta 4 prasthAna prasthAdaga. // 338 // ~680~ Page #682 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [40] dIpa anukrama [672] "sUtrakRt" - aMgasUtra -2 ( mUlaM+niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 2 ], uddezaka [-] mUlaM [40], niryukti: [ 168 ] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH paryAlocyamAneSu hiMsava saMpadyate / vaidikAnAM ca hiMseba garIyasI dharmasAdhanaM, yajJopadezAt, tasya ca tayA'vinAbhAvAdityabhiprAyaH, uktaM ca- "dhruvaH prANivadho yajJe0 " || tadevaM sarvaprAvAdukA mokSAGgabhUtAmahiMsAM na prAdhAnyena pratipadyanta iti darzayitumAhate sadhe pAvADayA AdikarA dhammANaM NANApannA NANAchaMdA NANAsIlA NANAdiTThI NANAruI NANAraMbhA nANAvasANasaMjuttA evaM mahaM maMDalibaMdha kiyA satre egao citi // purise ya sAgaNiyANaM iMgAlA pAI bahupaDinaM aomaeNaM saMDAsaraNaM gahAya te satre pAvAue Aigare dhammANaM NANApanne jAva NANAjjhavasANasaMjute evaM vayAsI-haMbho pAvADayA ! AigarA dhammANaM NANApannA jAva NANAajjhamANasaMjuttA ! imaM tAva tubhe sAgaNiyANaM iMgAlANaM pAI bahupaDipunnaM gahAya muhuttayaM muhuttagaM pANiNA dhareha, No bahusaMDAsagaM saMsAriyaM kujjA No bahuaggiyaMbhaNiyaM kujA No bahu sAhammiyaveyAvaDiyaM kujA No bahuparadhammiyavedyAvaDiyaM kujA ujjuyA NiyAgapaDivannA amAyaM kuchamANA pANi pasAreha, iti bucA se purise tesiM pAvAduyANaM taM sAgaNiyANaM iMgAlANaM pAI bahupaDinaM aomaeNaM saMDAsapUrNa gahAya pANisa Nisirati, tae NaM te pAvAduyA AigarA dhammANaM NANApannA jAva NANAjjhavasANasaMjuttA pANi paDisAharaMti, tapa NaM se purise te sadhe pAvAue Adigare dhammANaM jAva NANAjjhavasANasaMjutte evaM vayAsI haMbho pAvAduyA ! AigarA dhammANaM NANApannA jAva NANAjjhavasANasaMjuttA ! kamhA NaM tunbhe Education internationa For Parts Only ~681~ yor Page #683 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [41] dIpa anukrama [673] sUtrakRtAkre 2 zrutaska ndhe zIlADIyAvRtiH ||339 // "sUtrakRt" - aMgasUtra -2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 2 ], uddezaka [-] mUlaM [41], niryukti: [ 168 ] muni dIparatnasAgareNa saMkalita ......AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH Education International pANi paDisAharaha ?, pANi no DahijA, daDDhe kiM bhavissada ?, dukkhaM dukkhati mannamANA paDisAharaha, esa tulA esa pamANe esa samosaraNe, patteyaM tulA patteyaM pamANe patteyaM samosaraNe, tattha NaM je te samaNA mAhaNA evamAtikvaMti jAna pati saGke pANA jAba sabai sattA hatacA ajjAveyavA paridhetavA paritAveyA kilAmetavA uddavetavA, te AgaMtucheyAe te AgaMturbhayAe jAva te AgaMtujAijarAmaraNajoNijammaNasaMsArapuNagbhavagagbhavAsabhavaparvacakalaMkalIbhAgiNo bhavissaMti, te bahUNaM daMDaNANaM bahUNaM muMDaNANaM tajaNANaM tAlaNANaM aMdubaMdhaNANaM jAva gholaNANaM mAimaraNANaM pijhmaraNANaM bhAimaraNANaM bhagiNImaraNANaM bhajAputtadhUta suhAmaraNANaM dAridANaM dohaggANaM appiyasaMvAsANaM piyavippaogANaM bahUNaM dukkhadommaNassANaM AbhAgiNo bhavissaMti, aNAdiyaM ca NaM aNavayaragaM dIhama cAuraMta saMsArakaMtAraM bhujjo bhujo aNupariyahissaMti, te No sijhissaMti No bujhirasaMti jAva No saGghadukkhANaM aMtaM karissaMti, esa tulA esa pamANe esa samosaraNe patteyaM tulA patteyaM pamANe patteyaM samosaraNe // tattha NaM je te samaNA mAhaNA evamAkvati jAya parUveMti-save pANA sabai bhUyA save jIvA sabai sattA Na tavA Na ajjAvevANa parighevANa uveyavA te No AgaMtucheyAe te No AgaMtubhyAe jAva jAijarAmaraNajoNijammaNasaMsArapuNanbhavaganbhavAsabhavaparvaca kalaMkalI bhAgiNo bhavissaMti, te No bahUNaM daMDaNANaM jAva No bahUNaM muMDaNANaM jAva bahUNaM dukkhadommaNassANaM No bhAgiNo bhavissaMti, aNAdiyaM ca NaM aNavayaggaM For Penal Use On ~682~ 2 kriyAsthAnAdhya0 // 339 // Page #684 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [41] dIpa anukrama [673] "sUtrakRt" - aMgasUtra -2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 2 ], uddezaka [-] mUlaM [41], niryukti: [ 168 ] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH dIhamaddhaM cAuraMtasaMsArakaMtAraM bhujo bhujo No aNupariyahissaMti, te sijjhissaMti jAva dukhaNaM aMta karissati || (sU 41) / / pravadanazIlAH prAyAdukAH 'sarve'pi te' tripazyuttaratrizataparimANA api AdikarA yathAkhaM dharmANAM, ye'pi ca tacchiSyAste'pi sarve nAnA- bhinnA prajJA-jJAnaM yeSAM te nAnAprajJAH, AdikarA ityanenedamAha-svaruciviracitAste na khanAdipravAhAyAtAH, nanu cAhatAnAmapi AdikhavizeSaNamastyeva, satyamasti, kiMtu anAdihetuparamparetyanAdikhameva, teSAM ca sarvajJapraNItAgamAnAzrayaNAtribandhanAbhAvaH tadabhAvAcca bhinnaM parijJAnam, ata eva nAnAchandAH, chandaH - abhiprAyaH, bhinnAbhiprAyA ityarthaH tathAhi utpAdavyayAvyAtmake vastuni sAMkhyairekAntenAvirbhAvati robhAvAzrayaNAdanvayinameva padArtha satyatvenAzritya nityapakSaM (te) samAzritA:, tathA | zAkyA atyantakSaNikeSu pUrvottarabhinneSu padArtheSu satsu sa evAyamiti pratyabhijJApratyayaH sadRzAparAparotpattivipralabdhAnAM bhavatI| tyetatpakSasamAzrayaNAdanityapakSaM samAzritA iti / tathA naiyAyikavaizeSikAH keSAJcidAkAzaparamANyAtmAdInAmekAntena nityalameva kAryadravyANAM ca ghaTapaTAdInAmekAntenAnityatvamevAzritAH / evamanayA dizA'nye'pi mImAMsakatApasAdayo'bhyUdyA iti tathA te tIrthikA nAnA zIlaM yeSAM te tathA, zIlaM vratavizeSaH, sa ca bhinnasteSAmanubhavasiddha eva / tathA nAnA dRSTi:- darzanaM yeSAM te tathA, tathA nAnA ruciyeSAM te nAnArucayaH, tathA nAnArUpamadhyavasAnam-antaHkaraNapravRttiryeSAM te tathA, idamuktaM bhavati - ahiMsA'tra pradhAnaM dharmAGga, sA ca teSAM nAnAbhiprAyakhAdavikalalena na vyavasthitA / tasyA eva sUtrakAraH prAdhAnyaM darzayitumAha-te sarve'pi prAvAdukA yathAsvapakSamAzritA ekatra pradeze saMyutA maMDalinyamAdhAya tiSThanti teSAM Education International For Park Use Only ~683~ Mandrary org Page #685 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [2], uddezaka [-], mUlaM [41], niyukti: [168] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka [41] nAvAnaAAA.SAAR sUtrakRtAGgecacaM vyavasthitAnAmekaH kazcitpuruSasteSAM saMvityartha jvalatAmagArANAM pratipUrNA pAtrIma-ayomayaM bhAjanamayomayenaiva 2 kriyA | saMdaMzakena gRhIkhA teSAM DhokitavAn, uvAca ca tAn yathA-bhoH prAvAdukAH ! pUrvoktavizeSaNaviziSTA idamakArabhRtaM sthAnAdhya. ndhe zolA- bhAjanamekaikaM muhUrta pratyekaM bibhRta yUyaM, na cedaM (ha) saMdaMzakaM sAMsArikaM nApi cAgnistambhanaM vidadhyuH nApi ca sAdharmikAnyadhArmikANAkIyAvRttiH 18 manidAhopazamAdinopakAra kuyuriti, 'Rjayo mAyAmakurvANAH pANiM prasArayata, te'pi ca tathaiva kuyuH, tato'sau puruSaH // 34 // tadbhAjanaM pANI samarpayati, te'pi ca dAhazaGkayA hastaM saGkocayeyuriti, tato'sau tAnuvAca-kimiti pANiM pratisaMharata yUyaM, evamabhihitAste UcuH-dAhamayAditi, etaduktaM bhavati-avazyamagnidAhabhayAna kavidayabhimukhaM pANiM dadAtItyetatparo'yaM / & dRSTAntaH / pANinA dagdhenApi kiM bhavatAM bhaviSyatIti ?, duHkhamiti ceyadyevaM bhavanto dAhApAditaduHkhabhIravaH sukhalipsavaH, 18 // tadevaM sati sarve'pi jantavaH saMsArodaravivaravartina evaMbhUtA evetyevam 'AtmatulayA' Atmaupamyena yathA mama nAbhimataM duHkha| misyevaM sarvajantUnAmityavagamyAhiMsaiva prAdhAnyenAzrayaNIyA, 'tadetatmamANaM' saiSA yuktiH 'AtmavatsarvabhUtAni, yaH pazyati sa 8 pazyati / tadetat samavasaraNaM sa eva dharmavicAro yatrAhiMsA saMpUrNA tatraiva paramArthato dharmaH, ityevaM vyavasthite tatra ye kecanAvi-18 || divaparamArthAH zramaNabrAhmaNAdayaH 'evaM vakSyamANamAcakSate pareSAmAtmadAndhotpAdanAyaivaM bhASante tathaivameva dharma 'prajJApayanti | IS vyavasthApayanti, tathA anena prANyupatApakAriNA prakAreNa pareSAM dharma 'prarUpayanti' vyAcakSate, tadyathA-'sarve prANA' ityAdi, // 340 // yAvaddhantacyA daNDAdibhiH paritApayitacyA dharmArthamaraghaTTAdivahanAdibhiH parigrAhyA viziSTakAle zrAddhAdI rohitamatsyAdaya iva tathA'padrAvayitavyA devatAyAgAdinimittaM vastAdaya ivetyevaM ye zramaNAdayaH prANinAmupatApakAriNI bhASAM bhASante (te) AgAmini, 30093e220060030 dIpa anukrama [673] ~684~ Page #686 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [2], uddezaka [-], mUlaM [41], niyukti: [168] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka [41] dIpa anukrama [673] eaceaeneweceeseseaonetiserses kAlejnekazI bahuzaH khazarIracchedAya medAya ca bhApante, tathA te sAvadyabhASiNo bhaviSyati kAle jAtijarAmaraNAni bahuni prAmuvanti / yonyAM janma yonijanma tadanekazo garbhavyutkrAntajAvasthAyAM prApnuvanti, tathA saMsAraprapazcAntargatAstejovAyupUdhairgotro| dulanena kalakalIbhAvabhAjo bhavanti bahuzo bhaviSyanti ca, tathA te bahUnAM daNDAdInAM zArIrANAM duHkhAnAmAtmAnaM bhAjanaM kurvanti, tathA te nirvivekA mAnavadhAdInAM mAnasAnAM duHkhAnAM tathA'nyeSAmapriyasaMprayogArthanAzAdibhirduHkhadomanasyAnAmAbhAgino bhaviSyantIti / kiMbahunoktena ?, upasaMhAravyAjena gurutaramanarthasaMbandhaM darzayitumAha-'aNAdiyaM' ityAdi, nAsyAdi- rastItyanAdi:--saMsAra, tadanenedamuktaM bhavati yatkazcidabhihitaM yathAjyamaNDakAdikrameNotpAdita ityetadapAstaM, na vidyate'vada-18 -paryanto yaskha so'yamanavadano'paryanta ityarthaH, tadanenedamuktaM bhavati-yaduktaM kaizcidyathA pralayakAle'zepasAgarajalaplAvanaM dvAdazA|dityodgamena cAtyantadAha ityAdikaM sarva mithyeti, 'dIrgha' mityanantapudgalaparAvartarUpakAlAvasthAna, tathA catvAro'ntA-gatayo yasya sa tathA, cAturgatika ityarthaH, tatsaMsAra evaM kAntAra: saMsArakAntAro, nirjala: samayasAgarahito'raNyapradezaH kAntAra iti / | tadevaMbhUtaM 'bhUyo bhUyaH' pauna:punyenAnuparivartiSyante-arahaTTaghaTInyAyena tatraiva bhramantaH sthAsvantIti, ata evAha-yataste prANinAM hantAraH, kuta etaditi cetsAvayopadezAd , etadapi kathamiti cedantataH AdezikAdiparibhogAnujJayetyevamavagantavyamityataste kuprAvacanikA naiva setsyanti-naiva te lokAgrasthAnamAkramiSyanti, tathA na te sarvapadArthAn kevalajJAnAvAsyA bhotsyante, anena jJAnAtizayAbhAvamAha, tathA na te'STaprakAreNa karmaNA mokSyante, anenApyasiddherakaivalyAvApteca kAraNamAha, tathA parinitiH parinirvANa-AnandasukhAvAptistAM te naiva prApsyante, anenApi sukhAtizayAbhAvaH pradarzito bhavatIti, tathA nete zArIramAnasAnAM ~685~ Page #687 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [2], uddezaka [-], mUlaM [41], niyukti: [168] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka [41] dhezIlA dIpa anukrama [673] sUtrakRtAGge18 duHkhAnAmAtyantikamantaM kariSyantItyanenApyapAyaryAtizayAbhAvaH pradarzito bhavati / eSA tulA tadetadupamAnaM yathA sAvadyAnuSThA-182 kriyA2 zrutaska- naparAyaNAH sAvadhabhApiNazca kuprAvacanikA na sidhyantyevaM svayUcyA apyoddezikAdiparibhogino na sidhyantIti / tadetatpramANaM-sthAnAdhyaka pratyakSAnumAnAdikaM, tathAhi-pratyakSeNaiva jIvapIDAkArI caurAdirbandhanAnna mucyate, evamanye'pIti, anumAnAdikamapyAyojyaM / kIyAvRtiH | tathA tadetatsamavasaraNam-AgamavicArarUpamiti, pratyekaM ca pratiprANi pratiprAvAdukametattulAdikaM draSTavyamiti / / ye punarvi-11 // 341 // ditatacyA Atmaupamyena-AtmatulayA sarvajIveSvahiMsAM kurvANA evamAcakSate, tadyathA-sarve'pi jIvA duHkhadviSaH sukhalipsavaste na hantavyA ityAdi / tadevaM pUrvoktaM daNDanAdikaM sapratiSedha bhaNanIyaM yAvatsaMsArakAntAramacireNaiva te vyatikramiSyantIti | || bhaNitAni kriyAsthAnAni, sAmpratamupasaMjighRkSuretadeva pUrvoktaM samAsena vibhaNipurAha itehiM bArasahiM kiriyAThANehiM vahamANA jIvA No sijjhisu No buddhiMsu No mudhiMsu No pariNivAiMsu jAva No sabadukkhANaM aMtaM kareMsu vA No kareMti vA No karissaMti vA / eyaMsi ceva terasame kiriyAThANe vaTTamANA jIvA siddhiMsu buddhiMsu muciMsu pariNivAIsu jAva sabadukkhANaM aMtaM kareMsu vA karati vA karissaMti vA / evaM se bhikkhu AyaTThI Ayahite Ayagutte Ayajoge Ayaparakame Ayarakkhie AyANukaMpae AyanipheDae AyANameva paDisAharejjAsi ttivemi // (matraM 42) / iti bIyasuyakvaMdhassa kiriyAThANaM nAma bIyamajjhayaNaM samattaM // 1 pagamA kacit kAvica nAyAyAti 2 AtyantikaduHkhanAzAbhAya iti / // 34 // ~686~ Page #688 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [2], uddezaka [-], mUlaM [42], niyukti: [168] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka [42] dIpa anukrama [674] ityeteSu dvAdazasu kriyAsthAneSvadharmapakSo'nupazamarUpaH samavatAryate, ata eteSu vartamAnA jIvA nAtIte kAle siddhA na vartamAne | sidhyanti na bhaviSyati setsyanti, tathA na bubudhire na budhyante na ca bhotsyante, tathA na mumucuna muzcanti na ca mokSyante, tathA na | nivRtA na nirvAnti na ca nirvAsyanti, tathA na duHkhAnAmantaM yayune punayoMnti na ca yAvantIti / / sAmprataM trayodazaM kriyAsthAnaM | || dharmapakSAzritaM darzayitumAha-etasiMkhayodaze kriyAsthAne vartamAnA jIvAH siddhAH sidhyanti setsvantIti yAvatsarvaduHkhAnAmantaM | kariSyantIti sthitaM / tadevaM sa bhikSuryaH pINDarIkAdhyayane'bhihito dvAdazakriyAsthAnavarjakaH adharmapakSAnupazamaparityAgI dharmapakSe | sthita upazAnta AtmanA Atmano vA'rthaH AtmArthaH sa vidyate yasa sa tathA, yo banyamapAyebhyo rakSati sa AtmArthyAtmavAni tyucyate, ahitAcArAzca caurAdayo nAtmavanto'yaM khAtmahita aihikAmuSmikApAyabhIrukhAta, tathA''tmA gupto yasya sa tathA, eta18 duktaM bhavati-khayamevAsI saMyamAnuSThAne parAkramate, tathA''smayogI Atmano yogaH-kuzalamana:pravRttirUpa AtmayogaH sa 8 yasyAsti sa tathA, sadA dharmadhyAnAvasthita ityarthaH, tathA''tmA pApebhyo durgatigamanAdibhyo rakSito yena sa tathA, durgatigamanahe tunivandhanasya sAvadyAnuSThAnasya nivRttavAditibhAvaH, tathA''tmAnamevAnarthaparihAradvAreNAnukampate zubhAnuSThAnena sadgatigAminaM vidhatta iti, tathA'tmAnaM samyagdarzanAdikenAnuSThAnena saMsAracArakAniHsArayatIti, tathA''tmAnamanarthabhUtebhyo dvAdazabhyaH kriNyAsthAnebhyaH pratisaMharet , yadivopadezaH-AtmAnaM sarvApAyebhyaH pratisaMhiyAt sarvAnathebhyo nivartayedityetasminmahApuruSe saMbhA| vyata iti / iti parisamAptyarthe, bravImIti pUrvavat / nayAH pUrvavayAkhyeyAH / samApta kriyAsthAnAkhyaM dvitIyamadhyayanamiti // katariprayoge Adyadvaye kamaMga ispdhyaahaarH| RECacaenerceptemeseseselse atra dvitIyaM-adhyayanaM parisamAptaM ~687~ Page #689 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [3], uddezaka [-], mUlaM [42...], niyukti: [169] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: sUtrakRtAGge 2 zrutaska atha dvitIyazrutaskandhe tRtIyAdhyayanaprArambhaH // 3 AhAraparijJA. prata sUtrAMka [42] ndhe zIlA dIyAvRtiH // 342 // dIpa anukrama [674] dvitIyAdhyayanAnantaraM tRtIyamArabhyate, asya cAyamabhisaMbandhaH-karmakSapaNArthamudyatena bhikSugA dvAdazakriyAsthAnarahitenAntya-18 kriyAthAnasevinA sadAhAraguptena bhavitavyaM, dharmAdhArabhUtasya zarIrasvAdhAro bhavatyAhAraH, sa ca mumukSuNodezakAdidoSarahito 81 grAhyaH, tena ca prAyaH pratidinaM kAryamityanena saMbandhenAhAraparijJAdhyayanamAyAtam , asya cakhAryanuyogadvArASpakramAdIni bhavanti,8 tatredamadhyayana pUrvAnupUrdhyA tRtIyaM pazcAnupUrvyA paJcamamanAnupUrtyA khaniyatamiti, arthAdhikAraH punaravAhAraH zuddhAzuddhabhedena nirUpyate / nikSepavividhaH-oghAdiH, tatrauSaniSpanne nikSepe'dhyayana, nAmaniSpane tu AhAraparikSeti dvipada nAma, tatrAhArapadanikSepArthamAha niyuktikAraH-- nAmaMThavaNAdavie khette bhAve ya hoti boddhayo / eso khalu AhAre nikkhevo hoi paMcaviho // 19 // dadhe sazcitsAdI khette nagarassa jaNavao hoi / bhAvAhAro tiviho oe lome ya pakkheve // 17 // sarIreNoyAhAro tayAya phAseNa lomaahaaro| pakkhevAhAro puNa kAvalio hoi nAyabo // 171 // oyAhArA jIvA sabe appajattagA muNeyadyA / pajattagA ya lome pakveve hoi (hoMti) nAyabA / / 172 / / egidiyadevANaM nerajhyANaM ca natthi pakvevo / sesANaM pakvevo saMsArasthANa jIvANaM // 173 / / // 342 // atra tRtIyaM adhyananaM "AhAra-parijJA" Arabhyate, pUrva-adhyayanena saha asya adhyayanasya abhisaMbaMdha:, AhArapada zabdasya nikSepA: ~688~ Page #690 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [42] dIpa anukrama [674] "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 3 ], uddezaka [-], mUlaM [42...], niryuktiH [ 174] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH ekaM ca do va samae tinni va samae muhuttamaddhaM vA / sAdIyamanihaNaM puNa kAlamaNAhAragA jIvA // 174 // ekaM ya do va samae kevaliparivajiyA annaahaaraa| maMdhami doNi loe ya pUrie tinni samayA u / / 175 / / aMtamuttamaddhaM selesIe bhave aNAhArA / sAdIyamanihaNaM puNa siddhA yaNahAragA hoti // 176 // joeNa kammaraNaM AhAreI anaMtaraM jiivo| teNa paraM mIseNaM jAva sarIrassa niSphasI // 177 // NAmaM ThavaNaparikSA dave bhAve ya hoi nAyavA / dadhaparinnA tivihA bhAvaparinnA bhave dubihA / / 178 // nAmasthApanAdravyakSetra bhAvarUpaH paJcaprakAro bhavati nikSepa AhArapadAzraya iti, tatra nAmasthApane anAdRtya dravyAhAraM pratipA dayitumAha-dravyAhAre cintyamAne sacittAdirAhArastrividho bhavati, tadyathA sacitto'citto mizrama, tatrApi sacitaH pavidhaH pRthivIkAyAdikaH, tatra sacittasya pRthivIkAyasya lavaNAdirUpApanasyAhAro draSTavyaH tathA'prakAyAderapIti, evaM mizro'cittatha [ khojyaH, navaramanikAyamacittaM prAyazI manuSyA AhArayanti, odanAdestadUpattAditi / kSetrAhArastu yasminkSetre AhAraH kriyate utpadyate vyAkhyAyate vA yadivA nagarasya yo dezo dhAnyendhanAdinopabhogyaH sa kSetrAhAraH, tadyathA- madhurAyAH samAsano dezaH paribhogyo mathurAhAro moDherakAhAraH svedAhAra ityAdi / bhAvAhArasvayaM kSudhodayAdbhakSyaparyAyApatnaM vastu yadAhArayati sa bhASAdvAra iti / tatrApi area AhArasya jihvendriyaviSayatvAtiktakaTukaSAyAmlalavaNamadhurarasA gRhAnte tathA coktam- "rAIbhane polAdI sacittAmika vikAkhAdacaM yadvA cakorAdayo'prekSakA iti kiMvadantI 2 odanAdInAmaminiSpannatvenAcitAmirUpANAM bhasmAdInAM ca tadrUpatayA pariNAmavAdadhunA'cittAbhikAyatA, bhagavatIvRttI abhipariNAmavyAkhyAnamapyodanAdInAmauSNyayogAdeva 3 rAtribhayaM bhAvavikaM yA yAvanmadhuraM vA / AhArapada zabdasya nikSepA:, For Parts Only ~689~ Page #691 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [3], uddezaka [-], mUlaM [42...], niyukti : [178] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka [42] dIpa anukrama [674] sUtrakRtAoM bhAvao tice vA jAva madhure"tyAdi, anyadapi prasaGgena gRhyate, tadyathA-paravizadamabhyavahArya bhakSya, tatrApi bASpADhya odanaH 3 AhAra 2 zrutaska-18 prazasyate na zItaH, udakaM tu zItameva, tathA cokta-"zaityamapAM pradhAno guNaH" evaM tAvadabhyavahArya dravyamAzritya bhAvAhAraH prati-| parijJA ndhe zIlA-18| pAditaH, sAmpratamAhArakamAzritya bhAvAhAraM niyuktikadAha-bhAvAhAravividhaH-triprakAro bhavati, AhArakasya jantokhibhiH prakAkIyAvRttiH zarairAhAropAdAnAditi, prakArAnAha-'oe'ti taijasena zarIreNa tatsahacaritena ca kArmaNenAbhyAM dvAbhyAmapyAhArayati yaavdpr||34|| maudArikAdikaM zarIraM na niSpadyate, tathA coktam-"teeNaM kammaeNaM AhArei aNaMtaraM jIvo / teNa paraM misseNaM jAva sarIrassa I|| niSphattI // 1 // " tathA-oAhArA jIvA sabe AhAragA apjjttaa|" lomAhArastu zarIraparyApyuttarakAlaM mAjhayA khacA, || lomamirAhAro lomAhAraH, tathA prakSepaNa kavalAderAhAraH prakSepAhAraH, sa ca vedanIyodayena caturbhiH sthAnarAhArasaMjJAsadbhAvADa vati, tathA coktam--"cAhiM ThANehiM AhArasaNNA samuppajai, taMjahA-omakoTTayAe 1 chuhAveyaNijassa kammassa udaeNaM 2 1 maIe 3 tayahovaogeNaM"ti / sAmpratameteSAM trayANAmapyekayaiva gAthayA vyAkhyAnaM kartumAha-taijasena kArmaNena ca shriirenniidaari-||3|| || kAdizarIrAniSpamizreNa ca ya AhArA sa sarvo'pyojAhAra iti, kecidyAcakSate-audArikAdizarIraparyAzyA paryAptako'pIndri-18 yAnApAnabhASAmanaHparyAptibhiraparyAptakaH zarIreNAhArayan ojAhAra iti gRhyate, taduttarakAlaM tu tvacA sparzendriyeNa ya AhAraH sa || 18|| lomAhAra iti, prakSepAhArastu 'kAvalika' kavalaprakSepaniSpAdita iti jJAtavyo bhavati / punarapyeSAmeva svAmivizeSeNa vizeSamA-1313331 saijasena kArmaNena cAhArayatkhanantaraM jIvaH tataH para nidhaNa yAparacharIrasya niSpattiH ||1||iijaahaaraa jIvAH sarve AhArakA aparyAptAH // 1 // caturmiH sthAnarAhArasaMjJA samutpadyate tadyathA-bAnakoSThatayA dhAvedanIyastha karmaNa udayena malA tadarthopayogena // 1 // ravya AhArapada zabdasya nikSepA: ~690~ Page #692 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [42] dIpa anukrama [674] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 3 ], uddezaka [-], mUlaM [ 42...], niryukti: [ 178 ] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - virbhAvayannAha yaH prAguktaH zarIreNaujasA''hArastenAhAreNAhArakA jIvAH sarve'pyaparyAptakA jJAtavyAH sarvAbhiH paryAptibhiraparyAtAste veditavyAH, tatra prathamotpattau jIvaH pUrvazarIraparityAge vigraheNAvigraheNa votpattideze taijasena kArmaNena ca zarIreNa taptasnehapatita| saMpAnakavattatpradezasthAnAt (sthAna) pudgalAnAdatte, taduttarakAlamapi yAvadaparyAptakAvasthA tAvadojaAhAra iti, paryAptakAstvindriyA| dibhiH paryAptibhiH paryAptAH keSAMcinmatena zarIraparyAptakA vA gRhakhante, tadevaM te lomAhArA bhavanti, tatra sparzendriyeNoSmAdinA tachAyayA zItavAyunodakena vA prIyate prANI garbhastho'pi paryApyuttarakAlaM lomAhAra eveti, prakSepAhAre tu bhajanIyAH, yadaiva prakSepaM kurvanti tadaiva prakSepAhArA nAnyadA, lomAhAratA tu vAyvAdisparzAtsarvadaiveti, sa ca lomAhArazrakSuSmatAm- arvAgdRSTimatAM na dRSTi| pathamavatarati, ato'sau pratisamayavartI prAyazaH, prakSepAhArastupalabhyate prAyaH, sa ca niyatakAlIyaH, tadyathA-devakurUttarakuru (rvAdi) prabhavA aSTamabhaktA (ghA)hArAH, saMkhyeya varSAyupAmaniyatakAlIyaH prakSepAhAra iti / / sAmprataM prakSepAhAraM svAmivibhAgena darzayitumAha ekameva sparzendriyaM yeSAM te bhavantyekendriyAH pRthivIkAyAdayasteSAM devanArakANAM ca nAsti prakSeSaH, te hi paryAptyuttarakAlaM sparzendriyeNaivAhArayantIti kRtvA lomAhArAH, tatra devAnAM manasA parikalpitAH zubhAH pudgalAH sarvecaiva kAyena pariNamanti nArakANAM svazubhA iti, zepAstvaudArikazarIrA dvIndriyAdayastiryamanuSyAzca teSAM prakSepAhAra iti, teSAM saMsArasthitAnAM kAyasthiterevAbhAvAtprakSepamantareNa, kAbalika AhAro jiDendriyasya sadbhAvAditi, anye tvAcAryA anyathA vyAcakSate - tatra yo jidvendriyeNa sthUlaH zarIre prakSipyate sa prakSepAhAraH, yastu prANadarzanazravaNairupalabhyate dhAtubhAvena pariNamati sa ojAhAraH, yaH punaH sparzendriyeNe1 vAyusparzAlomAhArasya sArvedikatvAt vigrahAdI vyabhicAravAraNAya prAyaza iti / AhArapada zabdasya nikSepAH For Park Use Only ~691~ wor Page #693 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [42] dIpa anukrama [674] sUtrakRtAGge 2 zrutaska ndhe zIlADIyAvRttiH // 344 // "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 3 ], uddezaka [-], mUlaM [ 42...], niryukti: [ 178 ] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH vopalabhyate dhAtubhAvena (ca) prayAti sa lomAhAra iti / / sAmprataM kAlavizeSamadhikRtyAnAhAra kAnabhidhitsurAha tatra 'ciggahagahamAbanA kevaliyo samuhayA ayogI yA / siddhA ya agAhArA sesA AhAragA jIvA // 1 // ' askhA lezato'yamarthaH - utpattikAle vigrahagatau cakragatAvApannAH kevalino lokapUraNaMkAle samudghAtAvasthitA ayoginaH- zailezyAvasthAH siddhAvAnAhArakAH zeSAstu jIvA AhArakA ityavagantavyaM tatra bhavAdbhavAntaraM yadA samazreNyA yAti tadA nAhArako na labhyate, yadApi vizreSyAmekena vakreNotpadyate tadApi prathamasamaye pUrvazarIrasthenAhAritaM dvitIye lavakasamaye samAzritazarIrastheneti, vakradvaye tu trisamayotpattI madhyama samaye'nAhAraka iti itarayostvAhAraka iti, vakratraye tu catuHsamayotpattike madhyavartinoH samayayoranAhArakaH, catuHsamayo| tpatticaivaM bhavati - trasanAcyA vahirupariSTAdayo'dhastAdvoparyutpadyamAno dizo vidizi vidizo vA dizi yadotpadyate tadA labhyate, tatraikena samayena trasanADIpravezo dvitIyanoparyadho vA gamanaM, tRtIyena ca bahirniHsaraNaM, caturthena tu vidikSutpattideze prAptiriti / | paJcasamayA tu sanADhyA bahireva vidizo viditpattau labhyate tatra ca madhyavartiSu (triSu) anAhAraka ityavagantavyam, Adyantasamaya| yosvAhAraka iti / kevalisamudghAte'pi kArmaNazarIravartikhAt tRtIyacatuH paJcamasamayeSvanAhArako draSTavyaH / zeSeSu tu audArikatan| mizrazarIravartikhAdAhAraka iti / 'suhuttamaddhaM catti antarmuhUrta gRhyate taca kevalI svAyuSaHkSaye sarvayoganirodhe sati isvapaJcA | kSarodgiraNamAtrakAlaM yAvadanAhAraka ityevamavagantavyaM / siddhajIvAstu zailezyavasthAyA AdisamayAdArabhyAnantamapi kAlamanAhArakA iti // sAmpratametadeva svAmivizeSavizeSitataramAha - kevaliparivarjitAH saMsArasyA jIvA eka dvau vA anAhArakA bhavanti / 1] upalakSaNAtpUrNatA saMharaNayoH 2 tato'vAMka, sAmIpye va saptamI / Education Internation AhArapada zabdasya nikSepAH For Parts Only ~692~ 3 AhAraparijJA // 344 // Page #694 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [42] dIpa anukrama [674] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 3 ], uddezaka [-], mUlaM [ 42...], niryuktiH [178] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - te ca vigrahavigrahotpattI vicatuHsAmavikAyAM draSyAH, caturvigrahapazcasamayotpattistu svalpasattvAzriteti na sAkSAdupAttA, tathA cAnyatrApyabhihitam - "eka Dau vAgnAhArakaH" (tattvA0 a02sU0 31), vAzabdAt trIn vA, AnupUrvyA abhyudaya utkRSTato vigrahagatau caturaH samayAnAgame'bhihitaH, te ca paJcasamayotpattau labhyante nAnyatreti / bhavasyakevalinastu samudghAte gandhe tatka raNopasaMhArAvasare tRtIyapaJcamasamayau dvau lokapUraNAccaturthasamayena sahitAstrayaH samayA bhavantIti / punarapi niryuktikAraH sAdika|maparyavasAnaM kAlamanAhArakatvaM darzayitumAha- zailezyavasthAyA Arabhya sarvadAnAhArakaH siddhAvasthA prAptAvanantamapi kAlaM yAvaditi, pUrva tu kAvalikavyatirekeNa pratisamayamAhArakaH kAvalikena tu kAdAcitka iti / nanu kevalino ghAtikarmakSaye'nantathIkA bhavatyeva kAvalika AhAraH, tathAhi AhArAdAne yAni vedanAdIni paT kAraNAnyabhihitAni teSAM madhye ekamapi na vidyate kevalini tatkathamasAkAhAraM bahudoSaduSTaM gRhNIyAt ?, tatra na tAvattasya vedanotpadyate, tadvedanIyasya dagdhara sthAnikatvAt, satyAmapi na tasya tatkRtA pIDA, anantavIryakhAt, vaiyAvRtyakAraNaM tu bhagavati surAsuranarAdhipatipUjye na saMbhAvyata eveti, IryApathaH punaH kevalajJAnAvaraNaparikSayAtsamyagavalokayatyevAsA, saMyamastu tasya yathAkhyAtacAritriNo niSThitArthalAnAhAragrahaNAya kAraNIbhavati, prANavatistu tasyAnapavartitvAt AyuSo'nanvaSIryasAccAnyathA siddhaiva, dharmacintAvasarasvapagato niSThitAvAt, tadevaM kevalinaH kAvalikAhAro bahapAyasAnna kathacid ghaTata iti sthitam atrocyate, tatra yattAvaduktaM 'ghAtikarmakSaye kavelajJAnotpattAvanantavIryavAnna kevalino mukti riti, tadAgamAnamijJasya tattvavicArarahitasya yuktihRdayamajAnato vacanaM, tathA 1 antarANi samandhIbhavanasamayaH 2 sati kAraNatAjJApanAya | anAhArakatvaM darzanaM, kevalinaH bhuktiH For Pale Only ~693~ Page #695 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [3], uddezaka [-], mUlaM [42...], niyukti : [178] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH A thAparivAyA prata sUtrAMka [42] dIpa anukrama [674] sUtrakRtAGge hi-yadAhAranimittaM vedanIyaM karma tattasya tathaivA'ste, kimiti sA zArIrI sthitiH prAktanI na bhavAte , pramANa ca-asti keva-18 2 zrutaska- lino bhuktiH, samagrasAmagrIkatvAtpUrvabhuktivat , sAmagrI ceyaM prakSepAhArasa, tadyathA-paryApsatvaM 1 vedanIyodayaH 2 AhArapakti-18 dhe zIlA nimittaM taijasazarIraM 3 dIrghAyuSkatvaM 4 ceti, tAni ca samastAnyapi kevali ni santi, yadapi dagdharajasaMsthAnikatvamucyate vedanIkIyAvRttiH kevalino mukti yasya tadapyanAgamikamayuktisaMgataM ca, Agame hatyantodayaH sAtasya kevalinyabhidhIyate, yuktirapi-yadi ghaatikrmkssyaajnyaanaady||345|| stasyAbhUvan vedanIyodbhavAyAH kSudhaH kimAyAtaM ? yenAsau na bhavati, na tayozchAyAtapayoriva sahAnavasthAnalakSaNo nApi bhAvA A bhAvayoriva parasparaparihAralakSaNaH kazcidvirodho'stIti, sAtAsAtayozcAntarmuhUrtaparivartamAnatayA yathA sAtodaya evamasAtodayo pItpanantavIryatve satyapi zarIrabalApacayaH kSudvedanIyodbhavA pIDA ca bhavatyeva, na cAhAragrahaNe tasya kiMcitkSIyate, kevalamAhopuruSikAmAtrameveti / yadapyucyate-vedanIyasthodIraNAyA abhAvAtprabhUtatarapudgalodayAbhAvastadabhAvAcAtyantaM vedanIyapIDA'bhAva || iti vAyAtraM, tathAhi-aviratasamyagdRSyAdivekAdazasu sthAnakeSu vedanIyasya guNazreNIsadbhAvAtprabhUtapudgalodayasadbhAvaH tataH kiM teSu kA prAktanebhyo'dhikapIDAsadbhAva iti, apica-yo jine sAtodayastIvaH kimasI pracurakhudgalodaye neti, ato yatkizcidetaditi / / pra tadevaM sAtodayavadasAtodayo'pi kevalinyanivArita iti, tayorantarmuharnakAlena parivartamAnatvAt / yadapi kcikaibidbhidhiiyte-18|| 7. keva | viSayamAnatIrthakaranAno devasya cyavanakAle paNmAsakAlaM yAvadatyantaM sAtodaya evetyasAvapi yadi sthAna no bAdhAye, keva |345 // || linoM bhukteranivAritatvAt / yadapyucyate-AhAraviSayAkAsArUpA kSudbhavati, abhikAnA cAhAraparigrahabuddhiA, sA ca mohanIya-11 S| AtmazakyAviSkaraNamAtra 2 pUrvoktavAdimiH, SaNmAsAdhikAyuSAmapi kevalAdveti / 9999999928sa | kevalina: bhukti: svarUpaM ~694 Page #696 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [3], uddezaka [-], mUlaM [42...], niyukti: [178] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka [42] Jassacaso90003 dIpa anukrama [674] | vikAraH, tassa cApagatatvAtkevalino na bhuktiriti, etadapyasamIcInaM, yato mohanIyavipAkA kSunna bhavati, tadvipAkasya pratipakSamAvanayA pratisaMkhyAnena nivartyamAnatvAt , tathAhi-kaSAyAH pratikUlabhAvanayA nivartyante, tathA coktam-"uvasameNa haNe kohaM, mANaM maddavayA jiNe / mAyaM ca'javabhAvaNa, lobhaM saMtuhie jiNe // 1 // " mithyAtvasamyaktvayozca parasparanivRtirbhAvanAkRtA pratI-10 taiva, vedodayo'pi viparItabhAvanayA nivartate, taduktam - "kAma ! jAnAmi te mUlaM, saMkalpAtkila jAyase / tatastaM na kari-18 pyAmi, tato me na bhaviSyasi // 1 // " hAsyAdiSaTkamapi cetovikArarUpatayA pratisaMkhyAnena nivartate, kSudvedanIyaM tu rogazItopmAdivajIvapudgalavipAkitayA na pratIpavAsanAmAtreNa nivartate'to na mohavipAkaskhabhAvA kSuditi / tadevaM vyavasthite yatkaizcidA-18 grahagRhItairabhidhIyate, yathA-'apavartyate'kRtArtha nAyujJAnAdayo na hIyante / jagadupakRtAvanantaM vIrya kiM gatataSo bhuktiH // 1 // 8 tadetat plavate, yatazchamasthAvasthAyAmapyetadastIti tatrApi kimiti mujhe , tatra samastavIryAntarAyakSayAbhAvAnbhuktisadbhAva iti cet, tadayuktaM, yataH kiM tatrAyupo'pavartanaM sAt kiM vA caturNA jJAnAnAM kAciddhAniH syAyena bhuktiriti, tamAdyathA dIrghakAlasthite-% rAyuSkaM kAraNamevamAhAro'pi / yathA siddhigateyuparatakriyasya dhyAnasya caramakSaNaH kAraNamevaM samyaktvAdikamapIti / anantavI-18 ryatApi tasyAhAragrahaNe sati na virudhyate, yathA tasya devacchandAdIni vizrAmakAraNAni gamananiSIdanAni ca bhavantyevamAhArakriyApi, virodhAbhAvAt , napatra balavattaravIryavato'lpIyasI kSuditi, evaM ca sthite yatkizcidetat / api ca-ekAdaza parISahA | vedanIyakRtA jine prAduSaSyanti, apare tu ekAdaza jJAnAvaraNIyAdikRtAstatkSaye'pagatA itIyamapyupapattiH kevalini bhukti sAdha 1 upazamena hanyAta ko mAna mAI pattA jayet mAyAM cAvabhAvena lobha santoSato javeta // 1 // 2 mohara hitasya, AkADhAyA moharUpatvAt / | kevalina: bhukti: svarUpaM ~695~ Page #697 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [3], uddezaka [-], mUlaM [42...], niyukti : [178] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka [42] dIpa anukrama [674] sUtrakRtAoM yati, tathAhi-kSutpipAsAzItoSNadaMzamazakanAmyAratistrIcaryAniSadyAzayyA''krozavadhayAjAlAbharogatRNasparzamalasatkArapuraskArapra-18|3 AhAra2 zrutaska- jJAjJAnadarzanAnItyete dvAviMzatirmumukSuNA parisoDhavyAH pariSahAH, teSAM ca madhye jJAnAvaraNIyotthI prajJAjJAnAkhyo, darzanamohanIyasaMbha- parijJAyAM ndhe zIlA- vo darzanaparipahA, antarAyottho'lAmaparipahaH, cAritramohanIyasaMbhUtAstvamI-nAmyAratistrIniSadyA''kozayAjAsatkArapuraskArA, kevalino jhIyAvRttiH gAete caikAdazApi jine kevalini na saMbhavanti, tatkAraNAnAM karmaNAmapagatatvAt , na hi kAraNAbhAve kacitkAryopapattiH, zeSA-| bhuktiH // 346 // 1| svekAdaza jine saMbhavanti, tatkAraNasya vedanIyasya vidyamAnatvAt , te cAmI-kSutpipAsAzItoSNadaMzamazakacaryAzaghyAvadharogatRNa-| | sparzamalAkhyAH, ete ca vedanIyaprabhavAH, taba kevalini vidyante, na ca nidAnAnucchede nidAnina ucchedaH saMbhAvyate, atH| hA kevalini kSudvedanIyAdipIDA saMbhAvyate, kevalamasAvanantavIryatvAnna vikalIbhavati, na cAsau niSThitArtho niSprayojanameva pIDAma-| | ghisahate, na ca zakyate vaktum-evaMbhUtameva tassa bhagavataH zarIraM yaduta kSutpIDA na bAdhate AhAramantareNa(ca) vartate, yathA skhabhAvenaiva prakhedAdirahitameva prakSepAhArarahitamityetaccApramANakavAdapakarNanIyam / api ca-kevalotpatteH prAga mukterabhyupagamArakeva-181 lotpattAvapi tadevIdArikaM zarIramAhArAghupasaMskAryam , adhAnyathAbhAvaH kaibiducyate asAvapi yuktirahitalAdapuSagamamAtra || eveti / tadevaM dezonapUrvakoTikAlaya kebalisthiteH saMbhavAdaudArikazarIrasthitece yathA''yuSka kAraNamevaM prakSepAhAropi, tathAhi-taijasazarIreNa mRdkRtasyAbhyavahRtasya nUnyasya vaparyApyA pariNAmitasyottarottarapariNAmakrameNaudArikazarIriNAmanena prakAreNa || sududbhavo bhavati / vedavIyodaye sati, iyaM ca sAmagrI sarvApi bhagavati kevalini saMbhavati, taskimarthamasau na bhUre, na ca dhAti-ISI // 346 // 1 vIrSakAlasthitidarzanAya / 3 vizeSaNArthaH / 3 zArIrAdikapaH / Dacecedesesesearcestseces | kevalina: bhukti: svarUpaM ~696~ Page #698 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [3], uddezaka [-], mUlaM [42...], niyukti: [178] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka [42] dIpa anukrama [674] wedesesesesevedeoeneseseroes || catuSTayasya sahakArikAraNabhAvo'sti yena tadabhAvAttadabhAva ityucyate / tadevaM saMsArasthA jIvA vigrahagatau jaghanyenaika samaya 12 | utkRSTataH samayatrayaM bhavasthakevalI ca samudghAtAvasthaH samayatrayamanAhArakaH zailezyavasthAyAM khantarmuhata, siddhAstu sAdikamaparyantaM | kAlamanAhArakA iti khitaM / / sAmprataM prathamAhAragrahaNaM yena zarIreNa karoti tadarzayati-jyoti:-tejastadeva tatra vA bhavaM tejasaM || tena kAmeNena cAhArayati, taijasakArmaNe hi zarIre AsaMsArabhAvinI, tAbhyAmeva cotpattidezaM gatA jIvAH prathamamAhAraM kurvanti, tataH paramaudArikamizreNa vaikriyamizreNa vA yAvaccharIraM niSpadyate tAbadAhArayanti, zarIraniSpattI saudArikeNa vaikriyeNa pA''hA-181 // yantIti sthitam // sAmprataM parijJAnikSepArthamAha-tatra nAmasthApanAdravyabhAvabhedAtparikSA caturdhA, tatrApi nAmasthApane kSuNNatvA|danAtya dravyaparijJA pratipAdayan gAthApazcAmAha-dravyaparizaMti dravyasya dravyeNa vA parijJA dravyaparijJA, sA ca paricchedyadra-19 vyaprAdhAnyAtasya ca sacicAcittamitrabhedena traividhyAtrividheti / bhAvaparijJApi parijJApratyAkhyAnaparijJAbhedena dvividhati, zeSasvAgamanoAgamajhazarIrabhavyazarIravyatiriktAdiko vicAraH zanaparijJAvadraSTavyaH / gatA nikSepaniyukti, adhunA sUtrAnugame'| skhalitAdiguNopetaM sUtramuccArayitavyaM, tavedam suyaM me AusaMteNaM bhagavayA evamakkhAyaM-iha khalu AhArapariNANAmAyaNe, tassa NaM ayamaDhe-iha khalu pAINaM vA 4 savato savAvaMti ca NaM logaMsi cattAri bIyakAyA evamAhijaMti, taMjahA-aggabIyA mUlabIyA poravIyA khaMdhavIyA, tesiM ca NaM ahAvIeNaM ahAvagAseNaM ihegatiyA sattA puDhacIjoNiyA puDhavIsaMbhavA puDhabIvukamA tajjoNiyA tassaMbhavA taduvakamA kammovagA kammaNiyANeNaM tatthaSukamA NANA mUla-sUtrasya Arambha: ~697~ Page #699 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [43] dIpa anukrama [675] sUtrakRtAGge 2 zrutaska ndhe zIlAkIyAvRttiH // 347 // "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 3 ], uddezaka [-], mUlaM [43], niryukti: [178] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH Education International - vijogiyAsu puDhavIsu rukkhattAe biuti / te jIvA tesiM NANAvihajoNiyANaM puDhavINaM siNehamAhAraiti, te jIvA AhAreti puDhavIsarIraM AusarIraM teusarIraM vAusarIraM vaNassaisarIraM // NANAvihANa tasthAvarANa paNANaM sarIraM acittaM kuSaMti parividvatthaM taM sarIraM puvAhAriyaM tayAhAriyaM vipariyaM sAruviyaka saMtaM // avare'vi ya NaM tesiM puDhavijoNiyANaM rukkhANaM sarIrA NANAvaNNA NANAgaMdhA NANArasA NANAphAsA NANAsaMThANasaMThiyA NANAvihasarIrapuggalaviucitA te jIvA kammovavannagA bhavatittimakkhAyaM || (sUtraM 43 ) || ahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA rukkhajoNiyA ruksvasaMbhavA rukkamA tajjoNiyA tassaMbhavA taduvakamA kammovagA kammaniyANeNaM tatthavukkamA puDhavIjoNiehiM rukkhehiM rukkhattAe vijayaMti te jIvA tesiM puDhabIjoNiyANaM rukkhANaM siNehamAhAraiti te jIvA AhArati puDhavIsarIraM AteuvAuvaNassaisarIraM NANAvihANaM tasadhAvarANaM pANANaM sarIraM acittaM kuti parividdhatthaM taM sarIraM puvAhAriyaM tayAhAriyaM viSpariNAmiyaM sArucikaDaM saMta avarevi ya NaM tesiM rukkhajoNiyANaM rukkhANaM sarIrA NANAvaNNA NANAgaMdhA NANArasA NANAphAsA NANAsaMThANasaMThiyA NANAvihasarIrapuggalaviucciyA te jIvA kammovavannagA bhavatItimavakhAyaM // (sUtraM 44 ) // ahAvaraM purakvAyaM igatiyA sattA ruksvajoNiyA rukkhasaMbhavA ruksvavukamA tajjoNiyA tassaMbhavA tadukamA kammovagA kammaNiyANeNaM tatthavukamA rukkhajoNiesa rukkhattAe biuti, te jIvA tesiM rukkhajoNiyANaM For Parts Only ~698~ statatatatatatat 3 AhAra 4 parijJAyAM vRkSAdhi kAraH // 347 // Page #700 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [3], uddezaka [-], mUlaM [45], niyukti: [178] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH eese prata sUtrAMka [45] dIpa anukrama [677] cedeseselaeroeseseseseseseseroes rukkhANaM siNehamAhAreMti, te jIvA AhAraiti puDhavIsarIraM AuteuvAuvaNassaisarIraM tasathAvarANaM pANANaM sarIraM acittaM kubaMti, parividdhatvaM taM sarIraM puvAhAriyaM tayAhAriyaM vipariNAmiyaM sArUvikaDaM saMtaM avare'vi ya NaM tesiM rukkhajoNiyANaM rukkhANaM sarIrA NANAvanA jAva te jIvA kammovavannagA bhavaMtItimakkhAyaM / / (suutrN45)| ahAvaraM purakkhAyaM ihegaiyA sattArukvajoNiyArukkhasaMbhavA rukkhavukamA tajjoNiyA tassaMbhavA taduvakamA kammovagA kammaniyANeNaM tatvavukamA rukkhajoNiesu rukvesu mUlatAe kaMdatsAe khaMdhattAe tayattAe sAlattAe pavAlattAe pattattAe puSphattAe phalatAe bIyattAe viuiMti, te jIvA tesiM rukkhajoNiyANaM rukkhANaM siNehamAhAreMti, te jIvA AhAreMti puDhavIsarIraM AuteuvAuvaNassai0 NANAvihANaM tasathAvarANaM pANANaM sarIraM acittaM kucaMti parividdhatthaM taM sarIragaM jAva sArUvikaDaM saMtaM, avare'vi ya NaM tersi rukkhajoNiyANaM mUlANaM kaMdANaM khaMdhANaM tayANaM sAlANaM pavAlANaM jAva bIyANaM sarIrA NANAvaNNA NANAgaMdhA jAvaNANAvihasarIrapuggalavirabiyA te jIvA kammovavannagA bhavaMtItimakkhAyaM // (sUtraM 46) // ahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA rukkhajoNiyA rukkhasaMbhavA rukkhabukkamA tajoNiyA tassaMbhavA taduvakamA kammocavannagA kammaniyANeNaM tatthavuphamA rukkhajoNiehiM rukkhehiM ajjhArohattAe viudghati, te jIvA tesiM rukkhajoNiyANaM rukvANaM siNehamAhAraiti, te jIvA AhAreMti puDhavIsarIraM jAva sArUvikaDaM saMtaM, avarevi ya NaM tesiM rukkhajoNiyANaM ajjhAruhANaM sarIrA Receneneloenestsecese ~699~ Page #701 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [3], uddezaka [-], mUlaM [47], niyukti: [178] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlA 90sas 3 AhAra| parijJAyAM sUtrAMka kIyAvRttiH vRkSAdhikAra: [47]] // 348 // dIpa anukrama [679] NANAvannA jAvamakkhApaM // (srv47)|| ahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA ajjhArohajoNiyA ajjhArohasaMbhavA jAva kammaniyANeNaM tatvavukamA rukkhajoNiesu ajjhArohesu ajjhArohattAe viudRti, te jIvA tersi rukkhajoNiyANaM ajjhArohANaM siNehamAhAreti, te jIvA puDhavIsarIraM jAva sArUvikaDaM saMtaM, avarevi ya gaM tersi ajjhArohajoNiyANaM ajjhArohANaM sarIrA NANAvannA jAvamakkhAyaM // (sUtraM 48) / ahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA ajjhArohajoNiyA ajjhArohasaMbhavA jAva kammaniyANeNaM tatthabukamA ajjhArohajoNiema ajjhArohattAe viuti, te jIvA tesiM ajjhArohajoNiyANaM ajjhArohANaM siNehamAhAraMti, te jIvA AhAraMti puDhavisarIraM AusarIraM jAva sArUdhikaI saMtaM, avare'vi ya NaM tersi ajjhArohajoNiyANaM ajjhArohANaM sarIrA NANAvannA jAvamakvAyaM // (sanaM 49) // ahAvaraM purakkhAyaM ihaMgatiyA sattA ajjhArohajoNiyA ajjhArohasaMbhavA jAva kammaniyANeNaM tatthavukamA ajjhArohajoNiesu ajjhArohesu mUlattAe jAva bIyattAe viuti te jIvA tesiM ajjhArohajoNiyANaM ajjhArohANaM siNehamAhAraiti jAca avare'vi ya NaM tesiM ajjhArohajoNiyANaM mUlANaM jAva bIyANaM sarIrA NAparAvannA jAvamakkhAyaM (muutrN50)| ahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA puDhavijoNiyA puDhavisaMbhavA jAva NANAvihajoNiyAsu puDhavIsu taNattAe viuiMti, te jIvA tesiM gANAvihajoNiyANaM puDhavINaM siNehamAhAraiti jAva te jIvA kammovavannA bhavaMtItimakkhAyaM / / (sUtraM51) // evaM puDavijoNiemu taNesu taNattAe viuti semeseseseserocinesese // 348 // ~700~ Page #702 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [52] dIpa anukrama [684] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 3 ], uddezaka [-], mUlaM [52], niryukti: [178] muni dIparatnasAgareNa saMkalita ....AgamasUtra -[02], aMga sUtra - 02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH Ja Eucation International - jAmakhAyaM // sUtraM 52 // evaM taNajoNie taNesu taNastAe viuti, taNajoNiyaM taNasarIraM ca AhAraiti jAyamakvAyaM // evaM taNajoNiesu taNesu mUlattAe jAva bIyattAe viuti te jIvA jAva evAyaM / evaM osahINavi cattAri AlAvagA || evaM hariyANavi cattAri AlAvagA // sUtraM 53 // ahAvaraM purasvAyaM ihegatiyA sattA puDha vijoNiyA puDhavisaMbhavA jAva kammaniyANeNaM tatthavukkamA NANAvihajoNiyAsu puDhacIsu ApattAe vAyattAe kAyattAe kUhaNattAe kaMdukattAe uddehaNiyattAe niSehaNiyattAe sachatAe chattagattAe vAsANiyattAe krUratAe biuti, te jIvA tesiM NANAviha joNiyANaM puDhavINaM siNehamAhAreti, tevi jIvA AhAraiti puDhavisarIraM jAva saMtaM, avare'vi ya NaM tesiM puDhavijoNiyANaM AtA jAva kurANaM sarIrA NANAvaNNA jAvamakkhAyaM, ego ceva AlAvago sesA tiSNi Natthi || ahAvaraM purakhAyaM ihegatiyA sattA udagajoNiyA udagasaMbhavA jAva kammaniyANeNaM tasthavakamA NANAvihajoNiesa udAsa rukttAe viti, te jIvA tesiM NANAvihajoNiyANaM udagANaM siNehamAhAraMti, te jIvA AhAraiti puDhabisarIraM jAva saMtaM, avare'vi ya NaM tesiM udagajoNiyANaM ruvANaM sarIrA NANAvaNA jAvamanAyaM / jahA puDhavijoNiyANaM rukkhANaM cattAri gamA ajjhAruerra ata, auri osahINaM hariyANaM cattAri AlAvagA bhANiyavA ekeke / ahAvaraM purasvAyaM igatiyA sattA ugajoNiyA udgasaMbhavA jAva kammaNiyANeNaM tatthavukkamA NANAvihajoNiesa udarasu For Parts Only ~701~ 22323232933999966 Page #703 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [3], uddezaka -], mUlaM [14], niyukti: [178] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka sUtrakRtAGge 2 zrutaska 3 AhAraparijJAdhya ndhe zIlA DIyAvRttiH [54] // 349 // dIpa anukrama [686] udagattAe avagattAe paNagasAe secAlattAe kalaMbugattAe haDatAe. kaserugattAe kacchabhANiyattAe uppalattAe paumattAe kumuyatsAe naliNattAe subhagattAe sogaMdhiyattAe poMDariyamahApoMDariyattAe sayapattattAe sahassapattattAe evaM kalhArakoMkaNayattAe araviMdattAe tAmarasattAe bhisabhisamuNAlapukkhalattAe pukkhalacchibhagattAe viuti, te jIvA tesiM NANAvihajoNiyANaM udagANaM siNehamAhAreMti, te jIvA AhAreti puDhavIsarIra jAva saMtaM, avare'viya NaM tesiM udgajoNiyANaM udagANaM jAva pukkhalacchibhagANaM sarIrA NANAvapaNA jAvamakvAyaM, egoceva AlAvago // sUtraM 54 // ahAvaraM purAvArya ihegatiyA sattA tesiM ceva puDhacIjoNiehiM rukvehiM rukkhajoNiehiM rukavehi rukkhajoNiehiM mUlahiM jAva bIehiM rukkhajoNiehiM ajjhArohehiM ajjhArohajoNiehiM ajjhAruhehiM ajjhArohajoNiehiM mUlehiM jAya dhIehiM puDhavijoNiehiM taNehiM taNajoNiehiM taNehiM taNajoNiehiM mUlehiM jAva bIpahiM evaM osahIhivi tinni AlAvagA, evaM hariehivi tinni AlAvagA, puDhavijoNiehivi Aehi kAhiM jAva kurehi udgajoNiehi makkhehiM rukkhajoNiehiM rukravahiM rukkhajoNiehiM mUlehiM jAya bIehiM evaM ajjhAmahehivi tiNNi taNehipi tipiNa AlAvagA, osahIhiMpi tipiNa, hariehiMpi tipiNa, udagajoNiehiM udaehi avarahi jAva pukkhalacchibhaehiM tasapANattAe viuddeti // te jIvA tesiM puDhacIjoNiyANaM udagajoNiyANaM rukkhajoNiyANaM ajjhArohajoNiyANaM taNajoNiyANaM osahIjoNiyANaM hariyajoNiyANaM rukkhANaM ajajhA ||349 // ~702 ~ Page #704 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [3], uddezaka [-], mUlaM [15], niyukti: [178] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka [55] mnN niNpu dIpa anukrama [687] sahANaM taNANaM osahINaM hariyANaM mUlANaM jAva bIyANaM AyANaM kAyANaM jAva kuravA(kurA) NaM udagANaM avagANaM jAva pukkhalacchibhagANaM siNehamAhAreMti, te jIvA AhAreti puDhavIsarIraM jAva saMtaM, avare'vi yaNaM tesiM rukvajoNiyANaM ajjhArohajoNiyANaM taNajoNiyANaM osahijoNiyANaM hariyajoNiyANaM mUlajoNiyANaM kaMdajoNiyANaM jAva bIyajoNiyANaM AyajoNiyANaM kAyajoNiyANaM jAva karajoNiyANaM udagajoNiyANaM avagajoNiyANaM jAva pukvalacchibhagajoNiyANaM tasapANANaM sarIrA NANAvaNNA jAvamakkhAyaM // bhUtraM 55 // sudharmasvAmI jamyUsvAminamuddizyedamAha-tadyathA-zrutaM mayA''yuSmatA tu bhagavatedamAkhyAtaM, tadyathA-AhAraparijJadamadhyayana, tasya cAyamartha:-prAcyAdiSu dikSu 'sarvata' ityU/dho vidikSu ca 'savArvati'tti sarvasinnapi loke kSetre prajJApakabhAvadigAdhA| rabhate'smina loke cakhAro 'bIjakAyA' bIjameya kAyo yeSAM te tathA, bIjaM vakSyamANaM, cakhAro 'bIjaprakArAH smutpttibhedaa|| bhavanti, tadyathA-agre bIjaM yeSAmulpadyate te talatAlIsahakArAdayaH zAlyAdayo vA, yadivA'grANyevotpattI kAraNatAM pratipadyante / yepAM koraNTAdInAM te agrabIjAH, tathA mUlabIjA ArdrakAdayaH, parvabIjAsvikSvAdayaH, skandhabIjAH sallakyAdayaH, nAgArjunIyAstu paThansi-"yaNassaikAiyANa paMcavihA bIjabakatI evamAhi jai-taMjahA-aggamUlaporuksaMghavIyaruhA chahAvi egeMdiyA || | saMmucchimA bIyA jAyaMte" yathA dagdhavanasthalISu nAnAvidhAni haritAnyudbhavanti pachinyo vAbhinavataDAgAdAviti / teSAM ca / 9 caturvidhAnAmapi vanaspatikAyAnAM yadyasya bIjam-utpattikAraNaM tapathAbIjaM tena yathAbIjeneti, idamuktaM bhavati-zAlyakurasa 0 | vanaspatikAyAnAM bIjasya varNanaM ~703~ Page #705 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [55] dIpa anukrama [687] sUtrakRtA 2 zrutaska ndhe zIlAzrIyAvRttiH // 350 // "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 3 ], uddezaka [-], mUlaM [55], niryukti: [178] muni dIparatnasAgareNa saMkalita ....AgamasUtra -[02], aMga sUtra - 02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH zAlibIjamutpattikAraNam, evamanyadapi draSTavyaM yathAcakAzene ti yo yathAvakAza :- yadyasyotpattisthAnamathavA bhUmyambukAlAkAzabIjasaMyogA yathAvakAze gRhante teneti, tadevaM yathAvIjaM yathAvakAzena ca 'iha' asmin jagatyeke kecana saccA ye tathA| vidhakamadiyAdvanaspatitpitsavaH te hi vanaspatayutpadyamAnA api pRthivIyonikA bhavanti, yathA teSAM vanaspatibIjaM kAraNamevamAdhAra mantareNotpatterabhAvAtpRthivyapi zaivAlajamvAlAderudakavaditi tathA pRthivyAM saMbhavaH sadA bhavanaM yeSAM vanaspatInAM te tathA, idamuktaM bhavati na kevalaM te tadyonikAH tatsthitikAdheti tathA pRthivyAmeva vividhamut-prAvalyena kramaH kramaNaM yeSAM te pRthivyukramAH, idamuktaM bhavati - pRthivyAmeva tepAmUrdhvakramaNalakSaNA vRddhirbhavati, evaM ca te tadyonikAstatsaMbhavAstayukamA ityetadanyAparaM vidhAtukAma Aha- 'kammovagA' ityAdi, te hi tathAvidhena vanaspatikAyasaMbhavena karmaNA preryamANAsteSveva vanaspatidhUpa- sAmIpyena tasyAmeva ca pRthivyAM gacchantIti karmopagA bhaNyante, te hi karmavazagA vanaspatikAyAdAgatya teSveva punarapi vanaspativRtpadyante, na cAnyatroptA anyatra bhaviSyantIti, uktaM ca- "kusumapurote bIje mathurAyAM nAGkuraH samudbhavati / yatraiva tasya bIjaM tatraivotpadyate prasavaH // 1 // " tathA te jIvAH karmanidAnena kAraNena samAkRSyamANAstatra- pRthivyAM vanaspatikAye vA vyuka| mAH samAgatAH santo nAnAvidhayonikAsu pRthivISvityanyeSAmapi paNNAM kAyAnAmutpattisthAnabhUtAsu sacittAcita mizrAsu vA | zveta kRSNAdirvaNatiktAdirasasurabhyAdigandhamRdukarkazAdisparzAdikairvikalpa bahuprakArAsu bhUmiSu vRkSatayA vividhaM vartante vivarttante, te ca tatrotpannAstAsAM pRthivInAM 'sneha' snigdhabhAvamAdadate, sa eva ca tepAmAhAra iti, na ca te pRthivIzarIramAhArayantaH pRthivyAH pIDAmutpAdayanti / evamakAya tejovAyuvanaspatInAmapyAyojyam atra ca pIDAnutpAdane'yaM dRSTAntaH, tadyathA Education Internation - vanaspatikAyAnAM bIjasya varNanaM For Parts Only ~704~ 3 AhAraparijJAdhya. ||350 // Page #706 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [ 55 ] dIpa anukrama [687] "sUtrakRt" - aMgasUtra -2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 3 ], uddezaka [-], mUlaM [ 55 ], niryukti: [ 178] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH aNDodbhavAdyA jIvA mAturuSmaNA vivardhamAnA garbhasthA evodaragatamAhArayanto nAtIva pIDAmutpAdayanti evamasAvapi vanaspatikAyikaH pRthivIsnehamAhArayannAtIva tasyAH pIDAmutpAdayati utpadyamAnaH samutpanna vRddhimupagato'saDazavarNarasAdyupetatvAt bAdhAM vidadhyAdapIti / evamapkAyastha bhaumasyAntarikSasya vA zarIramAhArayanti tathA tejaso bhasAdikaM zarIramAdadati, evaM vAyvAderapIti draSTavyaM kiM bahunoktena ?, nAnAvidhAnAM trasasthAvarANAM prANinAM yaccharIraM tatte samutpadyamAnAH 'acitta' miti svakAyenAvaSTabhya prAsukIkurvanti, yadivA parividhvastaM pRthivIkAyAdizarIraM kiJcitprAsukaM kiJcitparitApitaM kurvanti te vanaspatijIvA eteSAM pRthivIkAyAdInAM taccharIraM 'pUrvamAhArita' miti taireva pRthivIkAyAdibhirutpattisamaye AhAritamAsIt svakAyasena pariNAmitamAsIt tadadhunA'pi vanaspatijIvastatrotpadyamAna utpanno vA khacA sparzenAhArayati, AhArya ca svakAyatena vipariNAmayati, vipariNAmitaM ca taccharIraM svakAyena saha svarUpatAM nItaM sacanmayatAM pratipadyate, aparANyapi zarIrANi mUlazAkhApratizAkhApatrapuSpaphalAdIni teSAM pRthivIyonikAnAM vRkSANAM nAnAvarNAni tathAhi--skandhasyAnyathAbhUto varNo mUlasya cAnyAdRza iti evaM yAvannAnAvidhazarIrapudgalavikurvitAste bhavantIti, tathAhi nAnArasavIryavipAkA nAnAvidhapudgalopacayAtsurUpakurUpasaMsthAnAH dRDhAlpasaMhananAH kuzasthUlaskandhAtha bhavantItyevamAdikAni nAnAvidhasvarUpANi zarIrANi vikurvantIti sthitaM / keSAMcicchAkyAdInAM vanaspatyAdyAH sthAvarA jIvA eva na bhavantItyatastatpratiSedhArthamAha- 'te jIvA' ityAdi, 'te' vanaspatiputpannA jIvA nAjIcAH, upayogalakSaNatAjIvAnAM, tathAhi teSAmapyAzrayotsarpaNAdikayA kriyayopayogo lakSyate, tathA viziSTAhAropacayApaca | yAbhyAM zarIropacayApacayasadbhAvAdarbhakavat jIvAH sthAvarAH tathA chinnaprarohaNAtsvApAtsarvakhagapaharaNe maraNAdityevamAdayo hetavo tathA Eaton International For Parts Only ~705~ www.rary or Page #707 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [3], uddezaka [-], mUlaM [15], niyukti: [178] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: AhAraparijJAdhya. prata sUtrAMka [55] dIpa anukrama [687] sUtrakRtAI tAtra draSTavyAH, yadatra kaizcitspaSTe'pi vanaspatInAM caitanye'siddhAnakAntikakhAdikamukta svadarzanAnurAgAt tadapakarNanIya, nahi 2zrutaska samyagArhatamatAbhijJo'siddhaviruddhAnakAntikopanyAsena vyAmokhate, sarvasva kathaJcidabhyupagatasAtpratiSiddhalAceti / te ca jIvA- gve zIlA statra banaspatiSu tathAvidhena karmaNA upapannagAH, taccedam-ekendriyajAtisthAvaranAmavanaspatiyogyAyuSkAdikamiti, tatkarmodayena kIyAvRttiH tatrotpanA ityucyante na puna: kAlezvarAdinA tatrotpAdyante ityevamAkhyAtaM tIrthakarAdibhiriti / evaM tAvatpRthivIyonikA vRkSA abhihitAH // sAmprataM tayonikeSveva vanaspatiSu apare samutpadyanta ityetaddayitumAha-sudhamekhAmI shissyoddeshenedmaah-adhaap||351|| rametadAkhyAtaM purA tIrthakareNa yadivA tasyaiva vanaspateH punaraparaM vakSyamANamAkhyAtaM, tadyathA-'iha' asin jagatyeke kecana tathAvidhakarmodayavartinaH 'sattvAH' prANino vRkSA eva yoniH-utpattisthAnamAzrayo yeSAM te vRkSayonikAH, iha ca yatpRthivIyonikeSu vRkSeSvabhihitaM tadeteSvapi vRkSayonikeSu banaspatiSu tadupacayakartR sarvamAyojyaM yAvadArUyAtamiti // sAmprataM vanaspatyavayavAnadhikRtyAha- athAparametadAkhyAtaM (yadAkhyAta) tadarzayati-'iha' asin jagatyeke na sarve tathAvidhakarmodayavartino vRkSayonikAH | saccA bhavanti tadavayavAzritAzca pare vanaspatirUpA eva prANino bhavanti, tathA yo hoko vanaspatijIvaH sarvavRkSAvayavavyApI bhavati, | tasya thApare tadavayaveSu mUlakandaskandhatakazAsApravAlapatrapuSpaphalabIjabhUteSu dazapu sthAneSu jIvAH samutpadyante, te ca tatrotpadyamAnA vRkSayonikA vRkSodbhavA vRkSavyutkramAzcocyante iti, zeSaM pUrvavat , iha ca prAkcaturvidhArthapratipAdakAni sUtrANyabhihitAni, tadyathA-vanaspatayaH pRthivyAzritA bhavantItyekaM 1, taccharIraM akAyAdizarIraM vA''hArayantIti dvitIyaM 2, tathA vivRddhAstadAhAritaM zarIramacittaM vidhvastaM ca kRkhA''tmasAtkurvantIti tRtIyaM 3, anyAnyapi teSAM pRthivIyonikAnAM vanaspatInAM zarIrANi seseseeeeeemedeser eseeroecemesese // 35 // ~706~ Page #708 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [3], uddezaka [-], mUlaM [15], niyukti: [178] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka [55] dIpa anukrama [687] mulakandaskandhAdIni nAnAvarNAni bhavantIti caturtha 4, evamatrApi vanaspatiyonikAnAM vanaspatInAmevaMvidhArthapratipAdakAni catuHprakArANi sUtrANi draSTavyAnIti yAvatte jIvA banaspatyavayavamUlakandaskandhAdirUpAH karmopapannagA bhavantyevamAkhyAtam // sAmprataM pakSopayutpatrAn vRkSAnAzrityAha--athAparametatpurA''khyAtaM yadvakSyamANamiha ke savA vRkSayonikA bhavanti, tatra yete pRthivIyonikA vRkSAsteSveva pratipradezatayA ye'pare samutpadyante tasaikasya banaspatermUlArambhakasyopacayakAriNaste vRkSayonikA ityabhidhIyante, yadivA ye te mUlakandaskandhazAkhAprazAkhAdikAH pUrvoktadazasthAnavartinasta evamabhidhIyante, teSu ca vRkSayonikeSu | vRkSeSu karmopAdAnaniSpAditeSu upayupari adhyArohantItyadhyAruhAH-vRkSoparijAtA bRkSA ityabhidhIyante, te ca vallIvRkSAmidhAnAH kAmavRkSAbhidhAnA vA draSTavyAH, tadbhAve cApare banaspatikAyAH samutpadyante vRkSayonikeSu vanaspatiSviti, ihApi prAgvaJcalAri | | sUtrANi draSTavyAni, tadyathA-vRkSayonikeSu vRkSeSvapare'dhyAruhAH samutpadyante, te ca tatrotpannAH khayonibhUtaM vanaspatizarIramAhAra| yanti, tathA pRthivyazejovArabAdInAM ca zarIrakamAhArayanti, tathA taccharIramAhAritaM sadacittaM vidhvastaM vipariNAmitamAtmasA| tkRtaM khakAyAvayavatayA vyavasthApayanti, aparANi ca teSAmadhyAruhANAM nAnAvidharUparasagandhasparzapatAni nAnAsaMsthAnAni zarIrANi bhavanti, te jIvAstatra khakRtakarmopapannA bhavantItyetadAkhyAtamiti prathamaM sUtram, dvitIyaM khidam-athAparaM purA''khyAtaM ye te prAgvRkSayonikeSu vRkSeSu adhyAruhAH pratipAditAsteSvevopari pratipradezopacayakartAro'dhyAruhavanaspatilenopapadyante, te ca jIvA adhyAruhapradezeSatpannA adhyArahajIvAsteSAM khayonibhUtAni zarIrANyAhArayanti, tatrAparASyapi pRthivyAdIni zarIrANi AhArayasanti aparANi cAdhyAruhasaMbhavAnAmadhyAruhajIvAnAM nAnAvidhavarNakAdikAni zarIrANi bhavantItyevamAkhyAtam , tRtIyaM midam ~707~ Page #709 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [ 55 ] dIpa anukrama [687] sUtrakRtAGge 2 zrutaska ndhe zIlAkIyAvRttiH // 352|| "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 3 ], uddezaka [-], mUlaM [ 55 ], niryukti: [ 178 ] muni dIparatnasAgareNa saMkalita ....AgamasUtra -[02], aMga sUtra - 02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH - athAparaM purAkhyAtaM tadyathA iheke saccA adhyAruha saMbhaveSvadhyAruheSvadhyAruhavanotvayante ye caivamutpadyante te'dhyAruhayonikAnAmadhyAruhANAM yAni zarIrANi tAni AhArayanti, dvitIyasUtre vRkSayoni kAnAmadhyAruhANAM yAni zarIrANi tAnyapare adhyAruhajIvA AhArayanti, tRtIye tvadhyAruhayoni kAnAmadhyAruhajIvAnAM zarIrANi draSTavyAnIti vizeSaH, idaM tu caturthakaM, tadyathA - athAparamidamAkhyAtaM, tadyathA-ihaike saccA adhyAruhayonikeSvadhyAruheSu mUlakandaskandhata zAkhApravAlapatrapuSpaphalabIjabhAvenotpadyante, te ca tathAvidhakarmopagA bhavantItyetadAkhyAtamiti zeSaM tadeveti / sAmprataM vRkSavyatiriktaM zeSaM vanaspa ( granthAnaM 10500 ) tikAyamAzrityAha- athAparamidamAkhyAtaM yaduttaratra vakSyate, tadyathA - ihaike saccAH pRthivIyonikAH pRthi vIsaMbhavAH pRthivImyutkramA ityAdayo yathA vRkSeSu calAra AlApakA evaM tRNAnyapyAzritya draSTavyAH te cAmI - nAnAvidhAsu pRthivIyoniSu tRNavenotpadyante pRthivIzarIraM cAhArayanti dvitIyaM tu pRthavIyonikeSu tRNepUtpadyante tRNazarIraM cAhArayantIti tRtIyaM tu tRNayonikeSu tRNenRtpadyante tRNayonikatRNazarIraM cAhArayantIti caturthaM tRNayonikeSu tRNAvayaveSu mUlAdiSu dazaprakAreSRtpadyante tRNazarIraM cAhArayanti, ityevaM yAvadAkhyAtamiti / evamaupadhyAzrayAzravAra AlApakA bhaNanIyAH, navaramopadhigrahaNaM kartavyam / evaM haritAzrayAzcatvAra AlApakA bhaNanIyAH / kuhaNeSu kheka evAlApako draSTavyaH, tadyonikAnAmaparepAmabhAvAditi bhAvaH / iha cAmI vanaspativizeSA lokavyavahArato'nugantavyAH prajJApanAto vAdhvaseyA iti / atra ca sarveSAmeva pRthivIyonika| khAtpRthivIsamAzrayalenAbhihitAH / iha ca sthAvarANAM vanaspatereva praspaSTacaitanyalakSaNatvAttasyaiva prAk pradarzitaM caitanyam sAmpratamapkAyayonikasya vanaspateH svarUpaM darzayitumAha- athAnantarametadvakSyamANamAkhyAtaM tadyathA-ike saccAstathAvidhakarmodayAdu Internationa For Parts Only ~708~ 3 AhAraparijJAdhya. // 352 // Page #710 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [3], uddezaka [-], mUlaM [15], niyukti: [178] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka [55] dIpa anukrama [687] eneraprasamrapcensesea9092e dakaM yoniH-utpattisthAnaM yeSAM te tathA, tathodake saMbhavo yeSAM te tathA, yAvatkarmanidAnena saMdAnitAstadupakramA bhavantIti / te ca tatkarmavazagA nAnAvidhayoniSUdakeSu vRkSasena vyutkrAmanti-utpadyante / ye ca jIvA udakayonikA vRkSavenotpannAste tacharI-18 | ram-udakazarIramAhArayanti, na kevalaM tadevAnyadapi pRthivIkAyAdizarIramAhArayantIti / zeSaM pUrvavat neyaM / yathA pRthivIyonikAnAM vRkSANAM cakhAra AlApakA evamudakayonikAnAmapi vRkSANAM bhavantItyevaM draSTavyaM, tadutpannAnAM vaparavikalpAbhAvA-18 deka evAlApako bhavati, eteSAM hi udakAkRtInAM vanaspatikAyAnAM tathA avakapanakazavalAdInAmaparasya prAguktasya vikalpa-181 svAbhAvAditi / ete ca udakAzrayA vanaspativizeSAH kalambukAhaDAdayo lokavyavahArato'baseyA iti / / sAmpratamanyena prakA-13 reNa vanaspatyAzrayamAlApakatrayaM darzayitumAha-tadyathA-pRthivIyonikai vRkSayonikSastathA vRkSayonikailAdibhiriti, evaM vRkSayonikairadhyAruhaistathA'dhyAruhayonikairadhyAruhastathAdhyAruhayonikairmUlAdibhiriti / evarmanye'pi tRNAdayo draSTavyAH / evamudakayonikeSvapi vRkSepa yojanIyaM / / tadevaM pRthivIyonikavanaspaterudakayonikavanaspateva bhedAnupadAdhunA tadanuvAdenopasajighRkSurAha-'te jIvA ityAdi, te vanaspatitpannA jIvAH pRthivIyonikAnAM tathodekavRkSAdhyAruhatRNISadhiharitayonikAnAM pRkSANAM yAvatsnehamAhArayantItyetadAkhyAtamiti, tathA sAnAM prANinAM zarIramAhArayantyetadavasAne draSTavyamiti / tadevaM vanaspatikAyi| kAnAM supratipAyacaitanyAnAM kharUpamabhihitaM, zeSAH pRthvIkAyAdayazcakhAra ekendriyA uttaratra pratipAdayiSyante, sAmprataM trasakAyasyAvasaraH, sa ca nArakatirya dhanuSyadevabhedabhinnaH, tatra nArakA apratyakSatvenAnumAnagrADAH-(tathAhi) duSkRtakarmaphala bhujaH 1 ekmanyeSvapi tRNAdiyonikaiyapi yakSeSu yojanIya, tadevaM pra. 2 tathodakAnAM vRkSA0 pra0 / ~709~ Page #711 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [3], uddezaka [-], mUlaM [15], niyukti: [178] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: sUtrakRtAGge 2 zrutaska prata sUtrAMka [55] ndhe zIlAkIyAvRttiH // 353 // dIpa anukrama [687] kecana saMtItyevaM te grAhyoH / tadAhAro'pyekAntenAzubhapudgalanirvartita ojasA na prakSepeNeti / devA apyadhunA bAhulyenAnumAna- AhAra gamyA eva, teSAmapyAhAraH zubha ekAntenojonivartito na prakSepakRta iti, sa cAbhoganivartito'nAbhogakRtadha, tatrAnAbhogakataH parijJAdhya. | pratisamayabhAvI AbhogakRtaba jaghanyena caturthabhaktakRta utkRSTatastu trayastriMzadvarpasahasraniSpAdita iti / zeSAstu tiryaanuSyAH,181 tepAM ca madhye manuSyANAmabhyarhitakhAtAneca prAgdarzayitumAha ahAvaraM purakvAyaM NANAvihANaM maNussANaM taMjahA-kammabhUmagANaM akammabhUmagANaM aMtaradIvagANaM AriyANaM milakakhuyANaM, tesiM ca NaM ahAvIeNaM ahAvagAseNaM itthIe purisassa ya kammakaDAe joNie ettha NaM mehuNavattiyAe [va] NAmaM saMjoge samuppajada, te duhaovi siNehaM saMciNaMti, tattha NaM jIvA isthittAe purisattAe gapuMsagatsAe viuTuMti, te jIvA mAouyaM piusukataM tadubhayaM saMsaha kalusaM kivisaM taM paDhamatsAe AhAramAhAreMti, tato pacchA jaM se mAyA NANAvihAo rasavihIo AhAramAhAreti tato egadeseNaM oyamAhAreti, ANuputreNa vuDDA palipAgamaNupavanA tato kAyAto abhinidhahamANA itdhi vegayA jaNayaMti purisaM gayA jaNayaMti NapuMsagaM vegayA japAyaMti, te jIvA DaharA samANA mAu // 353 // kkhIraM sappi AhArati, ANupubeNaM buDDA oyaNaM kummAsaM tasathAvare ya pANe, te jIvA AhArati puDha1 sarvagvAdarzayati pATha eSaH, tathApi TIppaNIto'ntaHpraviSTa iti jnyaayte| 2 lomAhAro'pyAjastayA vivakSitastena kevalaH prakSepaH pratiSiyaH / merseeeeeeseroen ~710~ Page #712 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [3], uddezaka [-], mUlaM [16], niyukti: [178] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka [55] cercecedes dIpa anukrama [688] aasa929092eae bisarIraM jAva sArUvikarDa saMtaM, avare'vi ya ka tesiM NANAvihANaM maNussagANaM kammabhUmagANaM akammabhUmagANaM aMtaradIvagANaM AriyANaM milakkhUNaM sarIrANANAvaNNA bhavaMtItimakkhAyaM / / sUtraM 56 // athAnantarametat 'purA' pUrvamAkhyAtaM, tadyathA-AryANAmanAryANAM ca karmabhUmijAkarmabhUmijAdInAM manuSyANAM nAnAvidhayo| nikAnAM kharUpaM vakSyamANanItyA samAkhyAtaM, teSAM ca svIjnapuMsakabhedabhinnAnAM 'yathAbIjene ti yadyasa bIjaM, tatra khiyAH saMbandhi zoNitaM puruSasya zukraM etadubhayamapyavidhvastaM, zukrAdhikaM satpuruSasya zoNitAdhikaM striyAstatsamatA napuMsakasa kAraNatAM pratipadyate, tathA 'yathAvakAzene ti yo yasthAvakAzo mAturudarakutyAdikA, vatrApi kila vAmA striyo dakSiNA kukSiH puruSasyobhayAzritaH SaNDa iti / atra cAvidhyastA yoniravidhvasta bIjamiti calAro bhaGgAH, tatrApyAdya eva bhaGgaka utpatteravakAzona zeSeSu triSviti / atra ca strIpuMsayorvedodaye sati pUrvakamanivartitAyAM yonau 'maithunapratyayiko ratAbhilASodayajanito'gnikAraNayoraraNikASThayoriva saMyogaH samutpadyate, tatsaMyoge ca tacchukrazoNite samupAdAya tatrotpitsuvo jantavastaijasakArmaNAbhyAM zarIrAbhyAM kamarajjusaMdAnitAstatrotpadyante / te ca prathamamubhayorapi khehamAcinvantyavidhvastAyAM yonau satyAmiti, vidhvasyate tu yoniH paJcapU&AzikA (yadA) nArI saptasaptatikaH pumAn iti, tathA dvAdaza muhUrtAni yAvacchukrazoNite avidhvastayonike bhavataH tata Urvara samupagacchata iti / tatra ca jIvA ubhayorapi snehamAhArya svakarmavipAkena yathAvaM strIpunapuMsakabhAvena 'viudRti ci vartante / samutpadyanta itiyAvat , taduttarakAlaM ca sIkukSI praviSTAH santaH khiyAhAritasAhArasa niryAsa nehamAdadati, tatlehena ca teSAM jantUnAM kamopacayAd anena krameNa niSpattirupajAyate-'sattAha kalalaM hoi, sattAhaM hoi bubburya' ityAdi / tadevamanena krameNa || 9 tadekadezena vA mAturAhAramojasA mizreNa vA lomabhivA''nupUryeNAhArayanti 'yathAkramam AnupUrpaNa vRddhimupAgatAH snto| ~711 Page #713 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [3], uddezaka [-], mUlaM [16], niyukti: [178] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata 3 AhAraparikSAdhya. sUtrAMka [55] dIpa anukrama [688] sUtrakRtAGge garbhaparipArka' garbhaniSpattimanuprapannAstato mAtuH kAyAdabhinivartamAnA:-pRthagbhavantaH santastayonenirgacchanti / te ca tathAvidha- 2 zrutaska- karmodayAdAtmanaH khIbhAvamapyekadA 'janayanti' utpAdayantyapare kecana puMbhAvaM napuMsakamAvaM ca, idamuktaM bhavati-khIpuMnapuMsa- gdha zIlA-18|kabhAvaH prANinAM svakRtakarmanirvatito bhavati, na punayoM yAdRgiha bhave somuSminnapi tAhageveti, te ca tadaharjAtabAlakAH santaH18 kIyAvRttiH pUrvabhavAbhyAsAdAhArAbhilASiNo mAtuH stanastanyamAhArayanti, tadAhAreNa cAnupUvryeNa ca vRddhAstaduttarakAlaM navanItadathyodanA-1 // 35 // | dikaM yAvatkulmASAna bhuJjate, tathA''hArakhenopagatAMstrasAn sthAvarAMzca prANinaste jIvA AhArayanti, tathA nAnAvidhapRthivIza rIraM lavaNAdikaM sacetanamacetanaM vA''hArayanti, tathAhAritamAtmasAtkRtaM sArUpyamApAditaM sat 'rasAmRgAMsamedo'sthimajAzukrANi dhAtava' iti saptadhA vyavasthApayanti, aparANyapi teSAM nAnAvidhamanuSyANAM zarIrANi nAnAvarNAnyAvirbhavanti, te ca tadyonika| khAttadAdhArabhUtAni nAnAvarNAni zarIrANyAhArayantItyevamAkhyAtamiti / / evaM tAvadgarbhavyukAntijamanuSyAH pratipAditAH, tadanantaraM 18 18| saMmUrchanajAnAmavasaraH, tAMzcottaratra pratipAdayiSyAmi, sAmprataM tiryagyonikAH, tatrApi jalacarAnudizyAha ahAvaraM purakkhAyaM NANAvihANaM jalacarANaM paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM, saMjahA macchANaM jAva suMsumArANaM, tesiM ca NaM ahAvIeNaM ahAvagAseNaM itthIe purisassa ya kammakaDA taheva jAva tato egadeseNaM oyamAhAreMti, ANupuSveNaM bur3A palipAgamaNupavanA tato kAyAo abhinivadyamANA aMDa vegayA jaNayaMti poyaM vegayA jaNayaMti, se aMDe unbhijamANe ittha vegayA jaNayaMti purisaM vegayA jaNayaMti napuMsarga vegayA jaNayaMti, te jIvA DaharA samANA AusiNehamAhAreMti ANupuveNaM vuhA vaNassatikArya tasathA-- erserverseseseseseaerservercerate // 35 // ~712~ Page #714 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) yy sUtrAMka [57] anukrama [689] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 3 ], uddezaka [-], mUlaM [57], niryukti: [178] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH Ja Eucation Internation - vare ya pANe, te jIvA AhAreti puDhavisarIraM jAva saMtaM, avare'vi ya NaM tesiM NANAvihANaM jalacarapaMciMdiyatirikkhajoNiyANaM macchArNa saMsumArANaM sarIrA NANAvaNNA jAvamakhAyaM // ahAvaraM purakhAyaM NANAvihANaM cappalayarapaMciMdiyatirikkhajoNiyANaM, taMjahA-emakhurANaM dukhurANaM gaMDIpadANaM saNapphayANaM, tesiM ca NaM ahAvIeNaM ahAvagAseNaM itthapurisassa ya kamma jAtha mehuNavattie NAmaM saMjoge samuppA, te duhao siNehaM saMciNaMti, tamtha NaM jIvA itthittAe purisattAe jAba viuti, te jIvA mAouyaM pikaM evaM jahA maNussANaM itthipi vegayA jaNayaMti purisaMpi napuMsagaMpi, te jIyA DaharA samANA mAksvIraM sappi AhAraiti ANupuveNaM buDDA vaNassaikAryaM tasthAvare ya pANe, te jIvA AhAraiti puDhavisarIraM jAva saMtaM, avare'vi ya NaM tesiM NANAvihANaM cauppayathalaparapaMceMdiyatirikkhajoNiyANaM egakhurANaM jAva saNaphayANaM sarIrA NANAvaNNA jAvamakkhAyaM // ahAvaraM purakakhAyaM NANAvihANaM uraparisappathalayarapaMciMdiyatirikkhajoNiyANaM, taMjahA-ahINaM ayagarANaM AsAliyANaM mahoragANaM, tesiM ca NaM ahAvIeNaM ahAvagAseNaM itthIe purisa jAva ettha NaM mehuNe evaM taM caiva nANattaM aMDaM vegajhyA jaNayaMti poyaM vegaiyA jaNayaMti se aMDe ubhimANe isthi vegaiyA jaNayaMti purisaMpi NapuMsagaMpi, te jIvA TaharA samANA ghAukAyamAhAraiti ANupuveNaM buDA vaNarasaikArya tasadhAvarapANe, te jIvA AhAraiti puDha For Pasta Use Only ~713~ wor Page #715 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [3], uddezaka [-], mUlaM [17], niyukti: [178] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH sUtrAMka [17] dIpa anukrama [689] visarIraM jAva saMtaM, avare'vi ya NaM tesiM gANAvihANaM uraparisappathalayarapaMciMdiyatirikkha0 ahINaM 3 AhAra. jAva mahoragANaM sarIrA NANAvaNNA NANAgaMdhA jAvamakkhAyaM / / ahAvaraM purakkhAyaM NANAvihANaM bhuyapa parijJAdhyarisappathalayarapaMciMdiyatirikkhajoNiyANaM, taMjahA-gohANaM naulANaM sihANaM saraDANaM sallANaM saravANaM kharANaM gharakoiliyANaM vissaMbharANaM musagArNa maMgusANaM payalAiyANaM birAliyANaM johANaM cappAiyANa, tesiM ca NaM ahAvIeNaM ahAvagAseNaM itthIe purisassa ya jahA uraparisappANaM tahA bhANiyavaM jAva sAruvikarDa saMta, avare'vi ya NaM tesiM gANAvihANaM bhuyaparisappapaMciMdiyathalayaratirikkhANaM taM0 gohANaM jAvamakvAyaM // ahAvaraM purakkhAyaM NANAvihANaM jalacarapaMciMdiyatirikgvajoNiyANaM, taMjahAcammapakvINaM lomapakkhINaM samuggapakvINaM vitatapakkhINaM tesiM ca NaM ahAbIeNaM ahAvagAseNaM itthIe jahA uraparisappANaM, nANataM te jIvA DaharA samANA mAugAttasiNehamAhAreMti ANupuveNaM yuvA vaNassatikArya tasathAvare ya pANe, te jIvA AhAreti puDhavisarIraM jAva saMtaM, avare'vi ya NaM tersi NANAvihANaM khahacarapaMciMdiyatirikvajoNiyANaM cammapakvINaM jAvamakkhAyaM (sUtraM 57) // athAnantarametadvakSyamANaM pUrvamAkhyAtaM, tadyathA-nAnAvidhajalacarapaJcendriyatiryagyonikAnAM saMbandhinaH kaaNshcitkhnaamgraahmaah,81||355|| tadyathA-'macchANaM jAca susumArANa'mityAdi, teSAM matsyakacchapamakaragrAhasusumArAdInAM yathApIjena-yasya yathA yahIjaM yathAcIja tena | tathA yathAvakAzena-yo yasodarAdAvavakAzastena khiyAH puruSasya ca khakarmanivertitAyAM yonAvutpadyante / te ca tatrAbhivyaktA mAtu-11 ~714~ Page #716 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [57] dIpa anukrama [689] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 3 ], uddezaka [-], mUlaM [57], niryukti: [178] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - rAhAreNa vRddhimupagatAH strIpuMnapuMsakAnAmanyatamatvenotpadyante, te ca jIvA jalacarA garbhAdvayutkrAntAH santastadanantaraM yAvad 'Dahara'si laghavastAvada sneham - apUkAyamevAhArayanti AnupUryeNa ca vRddhAH santo vanaspatikArya tathA'parAMtha trasAn | sthAvarAMdhAhArayanti yAvatpaJcedriyAnapyAhArayanti tathA coktam - " asti matsyastimirnAma, zatayojanavistaraH / timiGgikagilo'pyasti, tadvilo'pyasti rAghava ! // 1 // " tathA te jIvAH pRthivIzarIraM kardamasvarUpaM krameNa vRddhimupagatAH santa AhArayanti, tacAhAritaM satsamAnarUpI kRta mAnma sAtpariNAmayanti, zeSaM sugamaM yAvatkarmopagatA bhavantItyevamAkhyAtam // sAmprataM | sthalacarAnuddizyAha-'ahAvara 'mityAdi, athAparametadAkhyAtaM nAnAvidhAnAM catuSpadAnAM tadyathA ekakhurANAmityazvakharAdInAM tathA dvikhurANAM gomahiSyAdInAM tathA gaNDIpadAnAM hastigaNDakAdInAM tathA sanakhapadAnAM siMhavyAghrAdInAM yathAvIjena yathAvakAzena sakalaparyAptimavApyotpadyante te cotpannAH santastadanantaraM mAtuH stanyamAhArayantIti krameNa ca vRddhimupagatAH santo'pareSAmapi zarIramAhArayantIti zeSaM sugamaM yAvatkamapigatA bhavantIti / sAmpratamuraH parisarpAnuddizyAha- 'nAnAvidhAnAM bahuprakArANAmurasA ye prasanti teSAM tadyathA-ahInAmajagarANAmAzAlikAnAM mahoragANAM yathAvIjalena yathAvakAzena cotpacyA'NDajalena | potajakhena vA garbhAbhirgacchantIti / te ca nirgatA mAturUSmANaM vAyuM cAhArayanti, teSAM ca jAtipratyayena tenaivAhAreNa kSIrAdineva vRddhirupajAyate, zeSaM sugamaM yAvadAkhyAtamiti / sAmprataM bhujaparisarpAnuddizyAha- nAnAvidhAnAM bhujAbhyAM ye parisarpanti teSAM tadyathA-godhAnakulAdInAM svakarmopAttena yathAvIjena yathAvakAzena cotpattirbhavati, te cANDajalena potajakhena cotpannAstadanantaraM mAturUSmaNA vAyunA cA''hAritena vRddhimupayAnti, zeSaM sugamaM yAvadAkhyAtamiti // sAmprataM khacarAnuddizyAha--nAnAvidhAnAM Jan Eaton International For Pale Only ~715~ Page #717 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [46] dIpa anukrama [689] sUtrakRtAne 2 zrutaska madhezIlAGkIyAvRttiH // 356 // "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 3 ], uddezaka [-], mUlaM [57], niryukti: [178] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - khecarANAmutpattirevaM draSTavyA - tadyathA carmapakSiNAM carmakITavalgulIprabhRtInAM tathA lomapakSiNAM sArasarAja haMsa kAkapakAdInAM tathA | samudrapakSivitatapakSiNAM vahidvIpavartinAmeteSAM yathAvIjena yathAvakAzena cotpannAnAmAhArakriyaivamupajAyate, tadyathA-sA pakSiNI tadaNDakaM svapakSAbhyAmAvRtya tAvatiSThati yAvattadaNDakaM tadSmaNAhAritena vRddhimupagataM sat kalalAvasthAM parityajya cazcAdikAnavayavAn parisamApathya bhedamupayAti, taduttarakAlamapi mAtropanItenAhAreNa vRddhimupayAti zeSaM prAgvat // vyAkhyAtAH paJcendriyA manuSyAstiryaJcatha, tepAM cAhAro dvedhA Abhoganivartito'nAbhoga nirvartitatra tatrAnAbhoga nirvartitaH pratikSaNabhAvI Abhoganirvartitastu | yathAsvaM kSudvedanIyodaya bhAvIti / sAmprataM vikalendriyAnuddizyAha- ahAvaraM puragvAyaM ihegatiyA sattA NANAviha joNiyA NANAvihasaMbhavA NANAvibukamA tajjoNiyA tassaMbhavA tavakamA kammovagA kammaNiyANeNaM tatyabukamA NANAvihANaM tasthAvarANaM poragalANaM sarIresu vA sacitte yA acittesu vA aNusUpattAe biuti, te jIvA lesiM NANAvihANaM tasthAvarANaM pANANaM siNehamAhAreti, te jIvA AhArati puDhavisarIraM jAva saMtaM, avare'vi ya NaM tesiM tasathAvarajoNiyANaM aNusUyagANaM sarIrA NANAvapaNA jAvamatrasvAyaM / evaM durubasaMbhavattAe // evaM khuradugAe || (sUnaM 58 ) athAnantarametadAkhyAtaM 'i' asmin saMsAre eke kecana tathAvidhakarmodayavartinaH 'sattvAH prANino nAnAvidhayonikAH karmanidAnena svakRtakarmagopAdAnabhUtena tatrotpattisthAne 'upakramya' Agatya nAnAvidhatrasasthAvarANAM zarIreSu saciteSu acitteSu Education Internationa For Pasta Use Only ~716~ 3 AhAraparijJAdhya. // 356 // Page #718 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [3], uddezaka [-], mUlaM [58], niyukti: [178] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata senekeesea sUtrAMka [58] dIpa anukrama [690] vA 'aNusUyattAe'tti aparazarIrAzritatayA paranizrayA vivartante samutpadyante itiyAvat , te ca jIvA vikalendriyAH sacitteSu manuSyAdizarIreSu yakAlikSAdikatvenotpadyante,tathA tatparibhujyamAneSu maJcakAdiSvacitteSu matkuNatvenAvirbhavanti, tathA'cittIbhUteSu || manuSyAdizarIrakeSu vikalendriyazarIreSu vA te jIvA anusyUtatvena-paranizrayA kRmyAditvenotpadyante, apare tu sacitte tejaHkAyAdau mUSikAditvenotpadyante, yatra cAgnistatra vAyurityatastadudbhavA api draSTavyAH, tathA pRthivImanuzritya kunthupipIlikAdayo varSA-16 |dAvRSmaNA saMkhedajA jAyante, tathodake pUtarakADollaNakabhramarikAchedanakAdayaH samutpadyante, tathA vanaspatikAye panakabhramarAdayo jAyante / tadevaM te jIvAstAni khayonizarIrANyAhArayanti ityevamAkhyAtamiti // sAmprataM paJcendriyamUtrapurIpodbhavAnasumataH prati| pAdayitumAha-'eva'miti pUrvoktaparAmarzaH, yathA sacittAcittazarIranizrayA vikalendriyAH samutpadyante tathA tatsaMbhaveSu mUtrapurIpavAntAdiSu apare jantako duSTa-virUpaM rUpaM yeSAM kRmyAdInAM te durUpAstatsaMbhavatvena-tadbhAvanotpadyante, te ca tatra viSThAdI dehA-18 nirgate'nirgate vA samutpadyamAnA utpannAtha tadeva viSThAdikaM khayonibhUtamAhAsyanti, zeSa prAgvat / / sAmprataM sacittazarIrAzrayAna | jantUn pratipAdayitumAha-evaM miti, yathA mUtrapurISAdAvutpAdastathA tiryazarIreSu 'khuradugatAe'tti carmakITatayA samutpa| dhante, idamukkaM bhavati-jIvatAmeva gomahiSyAdInAM carmaNo'ntaH prANinaH saMmUccharyante, te ca tanmAMsacarmaNI bhakSayanti, bhakSaya|ntazcamaNo vivarANi vidadhati, galacchoNiteSu vivareSu tiSThantastadeva zoNitamAhArayanti, tathA acittagavAdizarIre'pi, tathA | sacittAcittavanaspatizarIre'pi ghuNakITakAH saMmUccharyante, te ca tatra saMmUrcchantastaccharIramAhArayantIti / / sAmpratamapUkArya pratipi-18 | pAdayipuslatkAraNabhUtavAtapratipAdanapUrvakaM pratipAdayatItyAha-- MEGESweatersekee ~717~ Page #719 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [ 59 ] dIpa anukrama [691] sUtrakRtAne 2 zrutaska ndhe zIlAGgIyAvRttiH ||357|| Education Internation "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 3 ], uddezaka [-], mUlaM [ 59 ], niryukti: [ 178 ] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - ahAvaraM purakhAyaM hegatiyA sattA NANAvihajoNiyA jAva kammaNiyANeNaM tasthavukamA NANAvihANaM tasathAvarANaM pANANaM sarIresa sacittesu vA acittesu vA taM sarIragaM vAyasaMsiddhaM vA vAyasaMgahiyaM vA vAyapariggahiyaM uDuvAesa uDDabhAgI bhavati ahevAesa ahebhAgI bhavati tiriyavAsu tiriyabhAgI bhavati, taMjA-osA himae mahiyA karae harataNue suddhodae, te jIvA tesiM NANAvihANaM tasthAvarANe pANANaM siNehamAhAraiti, te jIvA AhAraiti puDhavisarIraM jAva saMtaM, avare'vi ya NaM tesiM tasathAvarajoNiyANaM osANaM jAva suddhodagANaM sarIrA NANAvaNNA jAvamakvAyaM // ahAvaraM puravArya iheMgatiyA sattA ugajoNiyA udagasaMbhavA jAva kammaNiyANeNaM tatthavukamA tasathAvarajogiesu udarasu udagantAe viti, te jIvA tesiM tasthAvarajoNiyANaM udagANaM siNehamAhAreti, te jIvA AhAraiti puDhavisarIraM jAva saMtaM, avare'vi ya NaM tesiM tasathAvarajoNiyANaM udagANaM sarIrA NANAvaNNA jAvakvAyaM / ahAvaraM purakvAyaM iMhegatiyA sattA udagajoNiyANaM jAva kammaniyANeNaM tatthavukamA udagajoNie udare udagattAe viuti, te jIvA tersi udagajoNiyANaM udagANaM siNehamAhAreMti, te jIvA AhAraiti puDhabisarIraM jAva saMtaM, avare'vi ya NaM tesiM udagajoNiyANaM udagANaM sarIrA NANAvannA jAvamakvAyaM // ahAvaraM purassvArtha ihegatiyA sattA udagajoNiyANaM jAva kammaniyANeNaM tatthavukamA udagajoNiesa udapasu tasapANasAe biuti, te jIvA tesiM udagajoNiyANaM For Penal Use Only ~718~ 3 AhAraparijJAdhya. 1124011 wor Page #720 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [ 59 ] dIpa anukrama [691] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 3 ], uddezaka [-], mUlaM [ 59 ], niryukti: [ 178 ] muni dIparatnasAgareNa saMkalita ......AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - udagANaM siNehamAhAreMti, te jIvA AhAraiti puDhavisarIraM jAya saMtaM, avare'vi ya NaM tesiM udagajoNiyANaM tasapANANaM sarIrA NANAvaNNA jAvamakvAyaM // (sUtraM 59 ) athAnantarametadvakSyamANaM 'purA' pUrvamAkhyAtaM, 'iha' asmin jagatyeke saccAstathAvidhakarmodayAd nAnAvidhayonikAH santo yAva skarmanidAnena 'tatra' tasminvAtayonike'pUkAye 'vyutkramya' Agatya 'nAnAvidhAna' bahuprakArANAM 'sAnI' darduraprabhRtInAM 'sthAvarANAM ca' haritalavaNAdInAM prANinAM sacittAcittabhedabhinneSu zarIreSu tadaprakAyazarIraM vAtayonikavAda kAyasya vAyunopAdAnakAraNabhUtena sampaka 'saMsiddha' niSpAditaM tathA vAtenaiva samyag gRhItama akapaTalAntarnirvRttaM tathA vAtenAnyo'nyAnugatatvAtparigataM tathordhvagateSu vAtepUrdhvabhAgI bhavatyaprakAyo, gagana gatavAtavazAdivi saMmUrcchate jalaM, tathA'dhastAdvateSu vAteSu tadvazAdbhavatyadhobhAgI akAya:, evaM tiryaggateSu vAteSu tiryagbhAgI bhavatyaprakAyaH, idamuktaM bhavati - yAtayonikasAda kAyasya yatra yatrAsau tathAvidhapariNAmapariNato bhavati tatra tatra tatkAryabhUtaM jalamapi saMmUrcchate, tasya cAbhidhAnapUrvakaM bhedaM darzayitumAha-tadyathA'osa'ti avazyAya: 'himaye'ti zizirAdau vAteritA himakaNA mahikAH- dhUmikAH karakAH pratItAH 'haritaNuya'ti tRNAavyavasthitA jalabindavaH zuddhodakaM pratItamiti / 'iha' asminnudakaprastAve eke sazvAstatrotpadyante svakarmavazagAstatrotpannAste | jIvAstepAM nAnAvidhAnAM prasasthAvarANAM khotpacyAdhArabhUtAnAM khehamAhArayanti, te jIvAstaccharIramAhArayanti, anAhArakA na bhavantItyarthaH zeSaM sugamaM yAvadetadAkhyAtamiti / tadevaM vAtayonikamapakAryaM pradadhunA kAya saMbhava mevAkArya darzayitumAhaathAparamAkhyAtaM 'iTa' asmin jagati udakAdhikAre vA eke saccAstathAvidhakarmodayAdvAtava zotpannatrasaMsthAvarazarIrAdhAramudakaM Jan Eucation Internationa For Parts Only ~719~ enesex 1395 yor Page #721 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [3], uddezaka [-], mUlaM [19], niyukti: [178] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka [59] dIpa anukrama [691] mUtrakRtAGgeyoniH- utpattisthAnaM yeSAM te tathA, tathodakasaMbhavA yAvatkamanidAnena tatrospitsavastrasasthAvarayonikepadakeSvaparodakatayA 3AhAra2 zrutaska- vivartante' samutpadyante, te codakajIvAsteSAM prasasthAvarayonikAnAmudakAnAM snehamAhArayanti anyAnyapi pRthivyAdizarIrANyA-1 parijJAcyA ndhe zIlA hArayanti, taba pRthivyAdizarIramAhAritaM sat sArUpyamAnIyAtmasAtmakurvantyaparANyapi tatra basasthAvarazarIrANi vivartante, teSAM kIyAvRttiH codakayonikAnAmudakAnAM nAnAvidhAni zarIrANi vivartante ityetadAkhyAtam // tadevaM trasasthAvarazarIrasaMbhavamudakaM yonitvena || // 358 // pradAdhunA nirvizeSaNamapkAyasaMbhavamevApukArya darzayitumAha-athAparametadAkhyAtaM 'iha' asmin jagatpudakAdhikAre vA eke savAH 18| svakRtakarmodayAdudakayoniSadakeSutpadyante, te ca teSAmudakasaMbhavAnAmudakajIvAnAmAtmAdhArabhUtAnAM zarIramAhArayanti, zeSa sugama | yAbadAkhyAtamiti / / sAmpratamudakAdhArAn parAn pUtarakAdikAMkhasAn darzayitumAha-athAparametadAkhyAtamihake sattyA udakeSu uda-18 | kayoniSu codakeSu prasapANitayA pUtarakAdikhena 'vivatente' samutpadyante, te cotpadyamAnAH samutpannAtha tepAmudakayonikAnAmuda-18 |kAnAM snehamAhArayanti, zeSa sugamaM yAvadAkhyAtamiti / / sAmprataM tejaHkAyamuddizyAha ahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA NANAvihajoNiyA jAva kammaniyANaNaM tatvavukamA NANAvihANaM tasathAvarANaM pANANaM sarIresu sacittesu vA acittesu vA agaNikAyatsAe viuti, te jIvA tersi NANAvihANaM tasathAvarANaM pANANaM siNehamAhAreMti, te jIvA AhArati puDhavisarIraM jAva saMtaM, avare'vi // 358 // yaNaM tesiM tasathAvarajoNiyANaM agaNINaM sarIrA NANAvaNNA jAvamakkhAyaM, sesA tinni AlAvagA jahA udagANaM / / ahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA NANAvihajoNiyANaM jAva kammaniyANeNaM tastha ~720~ Page #722 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [60] dIpa anukrama [692] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [3], uddezaka [-], mUlaM [60] - (gAthA 1-2 ), niryuktiH [178 ] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[ 02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH - bukamA NANAvihANaM tasathAvarANaM pANANaM sarIresu sacittesu vA acitesu vA vAshreery farIti, jahA agaNINaM tahA bhANiyavA, cattAri gamA // (sUtraM 60 ) / athaitadaparamAkhyAtaM 'iha' asmin saMsAre eke kecana 'sattvAH' prANinastathAvidhakarmodayavarttino nAnAvidhayonayaH prAk santaH pUrvajanmani tathAvidhaM karmopAdAya tatkarmanidAnena nAnAvidhAnAM trasasthAvarANAM prANinAM zarIreSu sacitteSvaciteSu cAgnilena 'vivartante' prAdurbhavanti, tathAhi - paJcendriyatirathAM dantimahipAdInAM parasparaM yuddhAvasare viSaNasaMgharSe sati agniruttiSTate, evamaciteSvapi tadasthisaMgharSAdaprerutthAnaM, tathA dvIndriyAdizarIreSvapi yathAsaMbhavamAyojanIyaM tathA sthAvareSvapi vanaspatyupalAdiSu sacittAcitteSvagnijIvAH samutpadyante, te cAgnijIvAstatrotpannAsteSAM nAnAvidhAnAM sasthAvarANAM snehamAhArayanti, zeSa sugamaM yAvadbhavantItyevamAkhyAtam / apare trayo'dhyAlApakAH prAgvad draSTavyA iti / sAmprataM vAyukAyamuddizyAha-'ahAvara'mityAdi, athAparametadAkhyAtamityAdyagnikAyagamena vyAkhyeyam // sAmpratamazeSajIvAdhAraM pRthivIkAyamadhikRtyAha Ja Eucation International ahAvaraM purakhAyaM ihegatiyA sattA NANAvihajoNiyA jAva kammaniyANeNaM tatthavukamA NANAvihANaM tasthAvarANaM pANANaM sarIresu sacittesu vA acitesu vA puDhavittAe sakkarattAe bAluyantAe imAo gAhAo aNugaMtavAo- 'puDhavI va sakarA vAluyA ya ubale silA ya loNUse / aya taya taMba sIsaga ruppa suvaNNeya vaire ya // 1 // hariyAle hiMgulae maNosilA sAsagaMjaNapavAle anbhapaDala 1 dantayoH parimApekSA savilApekSA kA abhinatA 2 matiyuktAH / For Park Use On ~721~ Page #723 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [3], uddezaka [-], mUlaM [61]- (gAthA 2-4), niyukti: [178] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: 3 AhAraparijJAdhya. prata sUtrAMka [61] ||1-4|| sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH vbhavAluya bAyarakAe maNivihANA // 2 // gomejjae ya rupae aMke phalihe ya lohiyakSa ya / maragayamasAragalle bhuyamoyaga iMdaNIle ya // 3 // caMdaNa geruya haMsaganbha pulae sogaMdhie ya yoddhaye / caMdappabha velie jalakaMte sarakate y||4|| eyAo eesu bhANiyabAo gAhAo jAva sUrakaMtatAe viudghati, te jIvA tesiM NANAvihANaM tasathAvarANaM pANANaM siNehamAhAreMti, te jIvA AhAreMti puDhavisarIraM jAva saMtaM, avare'vi ya NaM tesiM tasathAvarajoNiyANaM puDavINaM jAba sarakaMtANaM sarIrA NANAyaNNA jAvamakvAyaM, sesA tipiNa AlAbagA jahA udagANaM / / (sUtraM 61) // athAparametatpUrvamAkhyAtaM ihaike saccAH pUrva nAnAvidhayonikAH svakRtakarmayazA nAnAvidhatrasasthAvarANAM zarIreSu saciceSu acitteSu vA pRthivIkhenotpadyante, tadyathA-sapeziraHsu maNayaH karidanteSu mauktikAni vikalendriyeSvapi zulyAdiSu mauktikAni | sthAvareSvapi gheNyAdipu tAnyeveti, evamacittepUparAdiSu lavaNabhAnotpadyante, tadevaM pRthivIkAyikA nAnAvidhAmu pRthivIpu | zarkarAvAlukopalazilAlavaNAdibhAvana tathA gomedakAdiralabhAvena ca bAdaramaNi vidhAnatayA samutpadyante, zepaM sugamaM yAvazcakhA-18 | ro'pyAlApakA udakagamena netavyA iti / / sAmprataM sarvopasaMhAradvAreNa sarvajIvAna sAmAnyato vibhaNipurAha ahAvaraM purakvAyaM sace pANA sadhe bhUtA sabe jIvA saba sattA NANAbihajoNiyA jANAvihamabhavA NANAvihavukamA sarIrajoNiyA sarIrasaMbhavA sarIrabukamA sarIrAhArA kammovagA kammaniyANA kammagatIyA kammaThiiyA kammaNA va vipriyaasmuti|| se evamAyANaha se evamAyANittA AhAragutte sahie samie dIpa anukrama [693 // 359 // 698] ~722~ Page #724 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [3], uddezaka [-], mUlaM [62], niyukti: [178] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka [62] dIpa anukrama [699] sayA jae timi // (sanna 62 ) // viyasuyakvaMdhassa AhArapariNNA NAma taIyamajnayaNaM samattaM // athAparametadAkhyAtaM, tadyathA-saMbai 'prANAH' prANinotra ca prANibhUtajIvasattvazabdAH paryAyattvena dravyAH, kathaJcidbhedaM 18vA''zritya vyAkhyeyAH, te ca nAnAvidhayonikA nAnAvidhAsu yoniSUtpadyante, nArakatiryanarAmarANAM parasparagamanasaMbhavAt , 8 te ca yatra yatrotpadyante tattaccharIrANyAhArayanti, tadAhAravantazca tatrAguptAstadvArAyAtatatkarmavazagA nArakatiryajanarAmaragatiSu jaghanyamadhyamotkRSTasthitayo bhavanti, anenedamuktaM bhavati yo yAragiha bhave sa tAdRgevAmutrApi bhavatItyetannirasta bhavati, apitu kopagAH karmanidAnAH koyattagatayo bhavanti, tathA tenaiva karmaNA mukhalipsabo'pi tadviparyAsa-duHkhamupagacchantIti / / / sAmpratamadhyayanArthamupasaMjighRkSurAha-yadetanmayAditaH prabhRtyuktaM, tadyathA-yo yatrotpadyate sa taccharIrAhArako bhavati AhArAguptazca karmAdatte karmaNA ca nAnAvidhAmu yonipu arahaghaTInyAyena paunaHpunyena paryaTatItyevamAjAnIta yUrya, etadviparyAse duHkhamupagacchantIti / etatparijJAya ca sadasadvivekpAhAraguptaH paJcabhiH samitibhiH samito yadivA samyaganAnAdike mArge ito-181 gataH samitaH tathA saha hitena vartate sahitaH san sadA-sarvakAlaM yAvadurAsaM tAvadyateta satsaMyamAnuSThAne prayalavAn bhavediti 18 itiH parisamAptyarthe, adhImItipUrvavat / gato'nugamaH / sAmprataM nayAH, te ca prAmad draeNyAH // samAptamAhAraparijJAkhyA tRtIyamadhyayanam / / 3 // iti zrIsUtrakRdaGge dvitIyazrutaskandhe AhAraparijJAkhyaM tRtIyamadhyayanaM savRttikaM samAptimagAt Newerstice creasestepse atra tRtIyaM adhyayanaM parisamAptaM ~723~ Page #725 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [4], uddezaka [-], mUlaM [62...], niyukti: [179] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: atha dvitIyazrutaskandhe caturthapratyAkhyAnAdhyayanaprArambhaH // 4 pratyA| khyAnAdhya. prata sUtrAMka sUtrakRtAGga 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 360 // [62] secesesere dIpa anukrama [699] tRtIyAdhyayanAnantaraM caturthamArabhyate, assa cAyamabhisaMbandhaH-ihAnantarAdhyayane AhArAguptakha karmabandhobhihito'totra tatpratyAkhyAnaM pratipAdyate, yadivottaraguNasaMpAdanArtha zuddhatarAhAravivekArthamAhAraparijJoktA, sA cottaraguNarUpA pratyAkhyAnakriyAsamanvitasya bhavatItyata AhAraparijJAnantaraM pratyAkhyAnakriyAdhyayanamArabhyate ityanena saMbandhenAyAtaskhAsyAdhyayanasyopakramAdIni catvAryanuyogadvArANi bhavanti, tatropakramAntargato'AdhikAro'yam , tadyathA-iha karmopAdAnabhUtasyAzubhasya pratyAkhyAnaM pratipAcata iti / sAmprataM nikSepaH, tatrApyopaniSpanne'dhyayanaM nAmaniSpanne pratyAkhyAnakriyeti dvipadaM nAma, tatra pratyAkhyAnapadanikSepArtha / niyuktikRdAha NAmaMThavaNAdavie aiccha paDisehae ya bhAva ya / eso paJcakvANasma chaviho hoha nikvevo // 179 // mUlaguNasu ya pagayaM pacakravANe ihaM adhIgAro / hoja hu tappaccajhyA appacakvANakiriyA u // 18 // nAmasthApanAdravyAditsApratiSedhabhAvarUpaH pratyAkhyAnasyAyaM poDhA nikSepaH, tatrApi nAmasthApane sugame, dravyapratyAkhyAnaM tu || // 360 // dravyasya dravyeNa dravyAd dravye dravyabhUtasya vA pratyAkhyAnaM dravyapratyAkhyAna, tatra sacittAcittamizrabhedasya dravyasya pratyAkhyAna dravyapratyAkhyAnaM, dravyanimittaM vA pratyAkhyAnaM yathA dhammillasya, evamaparANyapi kArakANi khadhiyA yojanIyAni, tathA dAtu SARERatunintenmatra | atha caturtha adhyayanaM "pratyAkhyAna" Arabhyate, tRtIya- adhyayanena saha abhisaMbandhaH, pratyAkhyAna-padasya nikSepA: ~724 ~ Page #726 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [4], uddezaka [-], mUlaM [62...], niyukti: [180] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka [62] micchA ditsA na ditsA aditsA tayA pratyAkhyAnamaditsApratyAkhyAna-satyapi deye sati ca saMpradAnakArake kevalaM dAtRta| micchA nAstItyato'ditsApratyAkhyAna, tathA pratiSedhapratyAkhyAnamidaM, tadyathA-vivakSitadravyAbhAvAdviziSTasaMgradAnakArakAbhAvAdvA | satyAmapi ditsAyAM yaH pratiSedhastatpratiSedhapratyAkhyAnaM, bhAvapratyAkhyAnaM tu dvidhA antaHkaraNazuddhasya sAdhoH zrAvakasa pA|8 mUlaguNapratyAkhyAnamuttaraguNapratyAkhyAnaM ceti, cazabdAdetad dvividhamapi noAgamato bhAvapratyAkhyAnaM draSTavyaM, nAnyaditi / sAmprataM kriyApadaM nikSeptavyaM, tacca kriyAsthAnAdhyayane nikSiptamiti na punanikSipyate / iha punarbhAvapratyAkhyAnenAdhikAra iti / darzayitumAha-mUlaguNA:-prANAtipAtaviramaNAdayasteSu prakRtam-adhikAraH prANAtipAtAdeH pratyAkhyAnaM kartavyamitiyAvat 'ihaa| pratyAkhyAnakriyAdhyayaneAdhikAro, yadi mUlaguNapratyAkhyAnaM na kriyate tato'pAya darzayitumAha-pratyAkhyAnAbhAve'niyatatvAdha-INI kiJcanakAritayA tatpratyayikA-tanimittA bhaved-utpadyeta apratyAkhyAnakriyA-sAvadyAnuSThAnakriyA tatAtyayikazca krmvndhH| tanimittaya saMsAra ityataH pratyAkhyAna kriyA mumukSuNA vidheyeti / gato nAmaniSpanno nikSepaH, adhunA sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccArayitavyaM, taccedam surya me AusaMteNaM bhagavayA evamakkhAyaM-iha khalu paJcakkhANakiriyANAmAyaNe, tassaNaM ayama? paNNate-AyA apacakravANI.yAvi bhavati AyA akiriyAkusale yAvi bhavati AyA micchAsaMThie yAci bhavati AyA egaMtadaMDe yAvi bhavati AyA egaMtavAle yAvi bhavati AyA egaMtasutte yAvi bhavati AyA aviyAramaNavayaNakAyavake yAvi bhavati AyA appaDihayaapacakkhAyapAvakamme pAvi bhavati, dIpa anukrama [699] ar2029092030Sane2a200 pratyAkhyAna-padasya nikSepA:, mUlasUtrasya Arambha: ~725~ Page #727 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [4], uddezaka [-], mUlaM [63], niyukti: [180] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata ndhe zIlA sUtrAMka [63] sUtrakRtAGge esa khalu bhagavatA akkhAe asaMjate avirate appaDihayapaJcakvAyapAvakamme sakirie asaMbuDe ega- 4pratyA2 zrutaskatadaMDe egaMtavAle egatasutse, se bAle aviyAramaNavayaNakAyavake suviNamavi Na parasati, pAve ya se khyAnA kamme kajai // (sUna 63) // aviratasya bIyAvRttiH pApabandhaH assa cAnantaraparamparamUtraiH saha saMbandho vaktavyaH, sa cAyam-ihAnantarAdhyayanaparisamAptAvidaM sUtram-'AhAraguptaH samitaH1% // 361 // sahitaH sadA yatete'ti etanmayA zrutamAyuSmatA bhagavatedamAkhyAtam , evamanayA dizA paramparasUtrarapi saMbandhotrbhyUyA, 'iha | [ asina pravacane sUtrakRtAGge vA 'khalvi'ti vAkyAlaGkAre pratyAkhyAnakriyAnAmAdhyayanaM tasthAyamartho vakSyamANalakSaNaH, atatItyAtmA ! -jIvaH prANI, sa cAnAdimithyAkhAviratipramAdakapAyayogAnugatatayA svabhAvata evApratyAkhyAnyapi bhavati, apizabdAtsa eva | kutadhinimittAtpratyAkhyAnyapi, tatrAtmagrahaNamaparadarzanavyudAsArtha, tathAhi-sAyAnAmagracyutAnutpanakhirakamkhabhAva AtmA, sa ca tRNakujIkaraNe'pyasamarthatayAkizcitkaratvAnna pratyAkhyAnakriyAyAM bhavitumarhati, bauddhAnAmapyAtmano'bhAvAt jJAnasya ca kSaNika-RM tayA khiterabhAvAt kutaH pratyAkhyAnakriyeti, evamanyatrApi pratyAkhyAnakriyAyA abhAvo vAcyaH, tathA sadanuSThAna kriyA tasyAM || 4 kuzalaH kriyAkuzalastatpratiSedhAda kriyAkuzalo'pyAtmA bhavati, tathA''tmA mithyAtvodayasaMsthito'pi bhavati, tathakAntenAparAn prANino daNDayatIti daMDastadevabhUtadhAramA bhavati, tathA'sAratApAdanAdrAgadveSAkulitakhAdvAlavadvAla AtmA bhavati, tathA suptavatsuptaH || | yathA hi dravyasuptaH zabdAdIna viSayAn na jAnAti hitAhitaprAtiparihAravikalazca tathA bhAvasupto'pyAtmaivaMbhUta eva bhavatIti, evamavicAraNIyAni-azobhanatayA'nirUpaNIyAnyaparyAlocanIyAni manovAkAyavAkyAni yasya sa tathA, tatra manA-antaHkaraNaM seeeesdalada dIpa anukrama [700] ~726~ Page #728 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [4], uddezaka [-], mUlaM [63], niyukti: [180] (02) prata sUtrAMka [63] vAya-vANI kAyo dehaH arthapratipAdakaM padasamUhAtmakaM vAkyamekatiGa subantaM vA, tatra vAggrahaNenaiva vAkyasya gatArthatvAyatpuna-1 zAkyagrahaNaM karoti tadevaM jJApayati-iha yAgrabyApArasya pracuratayA prAdhAnyaM, prAyazastatpravRttyaiva pratiSedhavidhAnayoranyeSAM pravartanaM / bhavati, tadevamapratyAkhyAnAkriyaH san AtmA'vicAritamanovAkAyavAkyazcApi bhavatIti, tathA pratihataM-pratiskhalitaM pratyAkyAta-- nirAkRtaM viratipratipacyA pApakarma asadanuSThAnaM yena sa pratihatapratyAkhyAtapApakarmA tatpratiSedhAdasadanuSThAnaparamAtmA bhavatIti / / | tadevameSa-pUrvokto'saMyato'virato pratihatapratyAkhyAtapApakarmA sakriyaH sasAbadhAnuSThAnaH, tathAbhUtazcAsaMdhuto manovAkAryaragupto'-15 | sakhAcAtmanaH pareSAM ca daNDahetukhAddaNDaH, tadevaMbhUtazca san ekAntena bAlabadvAlaH suptavadekAntena suptaH, tadevaMbhUtatha bAlamuptata yA vicArANi-avicAritaramaNIyAni paramArthavicAraNayA yuktyA vA vighaTamAnAni manovAkAyavAkyAni yasya sa tathA, yadivA | 18|parasaMbandhyavicAritamanovAkAyavAkyaH san kriyAsu pravarcate, tadevaMbhUto nirvivekatayA paddhavijJAnarahitaH svamamapi na pazyati, tasya || | cAvyaktavijJAnasya khamamapyapazyataH pApaM karma badhyate, tenaivaMbhUtenAvyaktavijJAnenApi pAyaM karma kriyata iti bhAvaH / / tatra caivaM 181 vyavasthite codakaH prajJApakamevamavAdIta-atra cAcAryAbhiprAyaM codako'nya pratiSedhayati tatya coyae pannavarga evaM vayAsi-asaMtaeNaM maNeNaM pAvaeNaM asaMtiyAe vatIe pAviyAe asaMtaeNaM kAraNaM pAvaeNaM ahaNaMtassa amaNakkhassa aviyAramaNavayakAyavakassa suviNamavi apassao pAvakamme No kajjai, kassa NaM taM he?, coyae evaM vabIti annayareNaM maNeNaM pAvaeNaM maNavattie pAve kamme kajjA, annayarIe vatie pAviyAe bativattie pAve kamme kajai, annayareNaM kAraNaM pAvaeNaM kAyavattie pAve kamme dIpa anukrama [700] Swatanniorary.org muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: ~727~ Page #729 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [64] dIpa anukrama [701] sUtrakRtAne 2 zrutaskance zIlA DrIyAvRtiH // 362 // "sUtrakRt" - aMgasUtra -2 ( mUlaM+niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 4 ], uddezaka [-], mUlaM [64], niryukti: [180] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH Education internation kajai, haNaMtassa samaNaksvassa saviyAramaNavayakAyavakassa suviNamavi pAsao evaMguNajAtIyassa pAve kamme kajai / puNaravi cogae evaM bavIti tattha NaM je te evamAhaMsu asaMtaeNaM maNeNaM pAvaeNaM asaMtIyAe balie pAviyAe asaMtaeNaM kAraNaM pAvaeNaM ahaNaMtassa amaNakkhassa aviyAramaNavayaNakAyavakassa suviNamavi apassao pAve kamme kajjai, tattha NaM je te evamAhaMsu micchA te evamAhaMsu / tattha pannabae coyagaM evaM vayAsI taM sammaM jaM mae puSaM vRttaM, asaMtapaNaM maNeNaM pAvaeNaM asaMtiyAe vatie pAviyAe asaMtaeNa kAraNaM pAvapUrNa ahaNaMtassa amaNakkhassa aviyAramaNavayaNakAyacakkarasa suviNamavi apasao pAve kamme kayati, taM sammaM, kassa NaM taM heuM ?, AcArya Aha-tattha khalu bhagavayA chajIvaNikAyahe paNNattA, taMjA-puDhaMvikAiyA jAva tasakAiyA, ithepahiM chahiM jIvaNikAehiM AyA appaDiyapaJcakvAyapAvakamme nicaM pasaDhaviDavAtacittadaMDe, taMjahA-pANAtivAe jAva pariggadde kohe jAva micchAdaMsaNasale / AcArya Aha- tattha khalu bhagavayA vahae dite paNNatte se jahANAmae bahae siyA gAhAvairasa vA gAhAbaiputtassa vA raNNo vA rAyapurisassa vA svarNa nihAya pavisissAmi khaNaM laDhUNaM vahissAmi pahAremANe se kiM nuM hu nAma se bahae tassa gAhAvaissa vA gAhAbaiputtassa vA raNNo vA rAyapurisessa vA // 362 // svarNa nihAya parisissAmi khaNaM laDUNaM vahissAmi pahAremANe diyA vA rAo vA sute vA jAgaramANe vA 1 vidvA pra0 2 kinchu 3 puttarasa (DhokA) 2 For Park Use Only 16999999:58 ~728~ 4 pratyA khyAnA 0 aviratasya pApabandhaH wor Page #730 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [ 64 ] dIpa anukrama [701] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 4 ], uddezaka [-], mUlaM [64], niryukti: [180] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [02 ], aMga sUtra - [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - amitabhUpa micchAsaMThite nicaM pasaDhaviDavAyacittadaMDe bhavati ?, evaM viyAgaremANe samiyAe viyAgare coyae haMtA bhavati // AcArya Aha-jahA se vahae tassa gAhAvairasa vA tassa gAhAbaiputtassa vA raNo vA rAyapurisassa vA svaNaM niddAya pavisissAmi svaNaM laNaM vahissAmitti pahAremANe diyA vA rAo vA sutne vA jAgaramANe vA amittabhUe micchAsaMThite nibaM pasaDhaviDavAyacittadaMDe, evameva bAlevi sasiM pANA jAva sabesiM sattANaM diyA vA rAo vA sutte vA jAgaramANe vA amittabhUe micchAsaMThite nica pasaDhaciDavAyacittadaMDe, taM0 pANAtivAe jAva micchAdaMsaNasalle evaM khalu bhagavayA akkhAe asaMjae avirae appaDiyapacakthAyapAvakamme sakirie asaMbuDe egaMtadaMDe egaMtavAle egaMtasutte yAvi bhavai, se bAle aviyAramaNavayaNakAyavake suviNamavi parasaha pAve ya se kamme kajaha // jahA se bahae tarasa vA gAhAvaissa jAva tassa vA rAyapurisassa patteyaM patteyaM cittasamAdAe diyA vA rAo vA sute vA jAgaramANe vA amittabhUpa micchAsaMThite nicaM pasahavijvAyacittadaMDe bhavai, evameva vAle satresaM pANaNaM jAva savesiM sattANaM patteyaM patteyaM cittasamAdAe diyA vA rAo vA sutte vA jAgaramANe vA amittabhUte micchAsaMThite nicaM pasaDhavizvAyacittadaMDe bhavai || (sUtraM 64 ) // 'asaMtaeNa 'mityAdi, avidyamAnena - asatA manasA'pravRttenAzobhanena tathA bAcA kAyena ca pApenAsatA tathA saccAnanataH tathA'manaskasyAvicAramanovAkkAyavAkyasya svapnamapyapazyataH svazAntikaM ca karma nopacayaM yAtItyevamavyaktavijJAnasya pApaM Education International For Par Lise On ~729~ rryp Page #731 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [4], uddezaka -], mUlaM [64], niyukti: [180] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka [64] dIpa anukrama [701] sUtrakRtAGge 4 karma na badhyate, evaMbhUtavijJAnena pApa karma na kriyata itiyAvat / 'kasya hetoH? kena hetunA kena kAraNena tatpApaM karmabadhyate , 4 pratyA2zrutaska- 18 nAtra kazcidazyaktavijJAnakhAtpApakarmabandhaheturiti bhAvaH / tadevaM codaka evaM khAbhiprAyeNa pApakarmabandhahetumAha-'annayareNa mi-18 khyAnA0 mve zIlA-18| tyAdi, karmAzravadvArabhUtairmanovAkAyakarmabhiH karma badhyata iti darzayati-anyatareNa kliSTena prANAtipAtAdipravRcyA manasA vAcA aviratasa hIyAvRttiH zikAyena ca tatpratyayika karma badhyata iti, idameva spaSTataramAha-pratassatvAnsamanaskakha savicAramanovAkAyavAkyasya khamamapi pazyataH pApabandhaH // 36 // praspaSTavijJAnapetadguNajAtIyasa pApaM karma badhyate, na punarekendriyavikalendriyAdeH pApakarmasaMbhava iti, teSAM ghAtakasya manovAkAya | vyApArasthAbhAvAt , athaitadvayApAramantareNApi karmabandha iSyate evaM ca sati muktAnAmapi karmavandhaH syAt / na caitadipyate, tasmA- |vamakhamAntikamavijJopacitaM ca karma vadhyata iti, tetra yadevaMbhUtaireva manovAkAyacyApAraH karmabandho'bhyupagamyate / tadevaM vyava|sthite sati ye te evamuktavantaH-tadyathA-avidyamAnarevAzubhaiyogaiH pApaM karma kriyate, mithyA ta evamuktavanta iti sthitam / tadevaM codakenAcAryapakSaM dUSayisA khapakSe vyavasthApite satyAcArya Aha-tatrAcAryaH khamatamandya tatsopapattikaM sAdhayitumAha-'taM samma'-161 mityAdi, yadetanmayoktaM prAg yathA'spaSTAvyaktayogAnAmapi karma badhyate tatsamyak-zobhanaM yuktisaMgatamiti, evamukte para Aha| 'kasya hetoH? kena kAraNena tatsamyagiti cedAha-tattha khalu' ityAdi, tatreti vAkyopanyAsArtha khaluzabdo vAkyAlaGkAre // 363 // bhagavatA vIravarddhamAnakhAminA paG jIvanikAyAH karmabandhahetukhenopanyastAH, tadyathA-pRthivIkAyikA ityAdi yAvatrasakAyikA 1nodakasyaiva vArUpa prazAparka prati / 2 nodakapakSe / 3 yadyevaM prAtasmAdityAdivAkyasyAyeM hetubhUtaH sAt / 4 spaSTavijJAnayuphaiH / 5 AcAryavAkyamidaM pUrvapakSe hetudarzanAya / ~ 730~ Page #732 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [ 64 ] dIpa anukrama [701] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 4 ], uddezaka [-], mUlaM [64], niryuktiH [180] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - iti / kathamete SaD jIvanikAyAH karmabandhasya kAraNamityAha- 'icce ehi 'mityAdi, ityeteSu pRthivyAdiSu SaDjIvanikAyeSu pratihataM -- vibhitaM pratyAkhyAtaM niyamitaM pApaM karma yena sa tathA, punarnaJsamAsenA pratihatapratyAkhyAtapApakarmA ya AtmA jantustathA tadbhAvatvAdeva nityaM sarvakAlaM prakarSeNa zaThaH prazaThastathA vyatipAte- prANavyaparopaNe cittaM yasya sa vyatipAtacittaH svaparadaNDahetu| lAdaNDaH prazaThazvAsau vyatipAtacittadaNDaceti karmadhAraya iti etadeva pratyekaM darzayitumAha-- 'taMja' tyAdi, tadyathA prANAtipAte | vidheye prazaThavyatipAtacittadaNDaH, evaM mRSAvAdAdattAdAnamaithunaparigraheSvapi vAcyaM yAvanmithyAdarzanazalyamiti / tepAmihaikendri| yavikalendriyAdInAmanivRttakhAnmithyAlA viratipramAdakapAyayogAnugatakhaM draSTavyaM tadbhAvAcca te kathaM prANAtipAtAdidoSavanto na bhavanti, prANAtipAtAdidoSavattayA cAvyaktavijJAnA api santo'smAdyavasthAyAmapi te karmabandhakA eva / tadevaM vyavasthite yatprAguktaM pareNa yathA nAvyaktavijJAnAnAmazatAmamanaskAnAM karmabandha ityetat lavate / sAmpratamAcAryaH svapakSasiddhaye dRSTAntamAha - 'tattha khalu bhagavayA' tatreti vAkyopanyAsArthamAha, khaluzabdo vAkyAlaGkAre, bhagavatA-aizvaryAdiguNopetena catustriMzadatizayasamanvitena tIrthakRtA vadhakadRSTAntaH prajJasaH' prarUpitaH, tadyathA nAma vadhakaH kathitsyAditi, kutathinimittAtkupitaH san kasyacidvadhapariNataH kazcitpuruSo bhavati, yasyAsau vadhakastaM vizeSeNa darzayitumAha- 'gAhAvaissa ve' tyAdi, gRhasya patigRhapatistatputro vA anena sAmAnyataH prAkRtapuruSo'bhihitaH, tasyopari kutazcinnimittAdvaSakaH kacitsaMvRttaH, sa ca vadhapariNAmapariNato'pi kasmiMzcitkSaNe pApakAriNamenaM ghAtayiSyAmIti / tathA rAjJastatputrasya vopari kupita etatkuryAdityAha - 'svaNaM niddAya' 1 yogye'vasare 2 apAyasya Internationa For Park Use Only ~731~ www.landbrary org Page #733 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [ 64 ] dIpa anukrama [701] sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlADIyAvRttiH // 364 / / Education 17 "sUtrakRt" - aMgasUtra -2 ( mUlaM+niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 4 ], uddezaka [-], mUlaM [64], niryuktiH [180] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH ityAdi, kSaNam-avasaraM 'NiddAya'ti prApya labdhvA vadhyasya pure gRhe vA pravekSyAmItyetadadhyavasAyI bhavati, tathA kSaNam-avasaraM chidrAdikaM vadhyasya labdhvA taduttarakAlaM taM badhyaM haniSyAmItyevaM saMpradhArayati, etaduktaM bhavati gRhapateH sAmAnya purupasya rAjJo vA | viziSTatamasya kasyacidvadhapariNato'pyAtmano'vasaraM labdhvA'parakAryakSaNe sati tathA vadhyasya ca chidramapekSamANastadavasarApekSI kaMcitkAlamudAste, sa ca tatrodAsInyaM kurvANo'parakAryaM prati vyagracetAH saMstasminnavasare vadhaM pratyaspaSTavijJAno bhavati sa caivaMbhUto'pi yathA taM badhyaM prati nityameva prazaThavyatipAtacittadaNDo bhavati, evamavidyamAnairapi pravyaktairazubhairyegire kendriya vikalendriyAdayo'sya|TavijJAnA api mithyAlA viratipramAdakapAyayogAnugatatvAtprANAtipAtAdidoSavanto bhavantIti na ca te'vasaramapekSamANA udAsInA apyavairiNa iti, evamaspaSTacijJAnA apyavairiNo na bhavantIti, atra ca badhyavadhakayoH kSaNApekSayA cakhAro bhaGgAH, tadyathAvadhyasthAnavasaro 1 vadhakasya ca 2 ubhayorvA'navasaro 3 dvayorapyavasara iti 4 / nAgArjunIyAstu paThanti - 'appaNNo akkhaNayAe | tassa vA purisassa chidaM alabhamANe No vahera, taM jayA me khaNo bhavissai tassa purisassa chidaM labhissAmi tathA me sa purise avassaM baheyave bhavissai, evaM maNo pahAremANe ti sUtraM nigadasiddham // sAmpratamAcArya evaM svAbhipretamarthaM paraprabhapUrvakamAvirbhAvayannAha - 'se kiM nu huityAdi, AcAryaH khato hi nirNItArtho'yayA paraM pRcchati kimiti paraprazne, nuriti vitarke duzabdo vAkyAlaGkAre, kimasau vadhakapuruSo'vasarApekSI 'chidram' avasaraM 'pradhArayan' paryAlocayatraharnizaM supto jAgradavastho vA 'tasya' gRhapate rAjJo vA vadhyasyAmitrabhUto midhyAsaMsthito nityaM prazaThavyatipAta cittadaNDo bhavatyAhokhineti 1, evaM pRSTaH paraH samatayA 1 kazcitkAraNako pAdrdha pariNato'pyA0 pra0 / 2 paracittasthA yAsUvA-yathArthe'yathArthatodbhAvanarUpA tathA hetubhUtayA / For Parts Only ~732~ 4 pratyAkhyAnA0 aviratasya pApabandhaH // 364 // Page #734 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [4], uddezaka [-], mUlaM [64], niyukti: [180] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka [64] dIpa anukrama [701] mAdhyasthyamavalambamAno yathAvasthitameva byAgRNIyAt , tadyathA-hantAcArya ! bhavatyasAvamitrabhUta itItyAdi / tadevaM dRSTAnta pradarya dAntikaM darzayitumAha-yathA'sau vadhaka ityAdinA dRSTAntamanUdya dArzantikamartha darzayitumAha-evamevetyAdi, evameveti ythaasau| vadhako'vasarApekSitayA vadhyasya vyApattimakurvANo'pyamitrabhUto bhavatyevamevAsAvapi bAlababAlo'spaSTavijJAno bhavatyeva, nivRtterabhAvAyogyatayA sarveSAM prANinAM vyApAdako bhavati yAvanmithyAdarzanazalyopeto bhavati, idamuktaM bhavati-yayapyutthAnAdikaM vinayaM ||8| | kutadhinimittAdasI vidhate tathA'pyudAyinapavyApAdakavadantarduSTa eveti, nityaM prazaThavyatipAtacittadaNDava yathA parazurAmaH kRta-18 | vIrya vyApAcApi taduttarakAlaM saptavAraM nikSatrAM pRthivIM cakAra, Aha hi- "apakArasamena karmaNA na narastuTimupati zakti| mAn / adhikAM kuruteriyAtanAM dviSatAM mUlamazepamuddharet // 1 // " ityevamasAvamitrabhUto mithyAvinItazca bhavatIti / sAmprata-IN | mupasaMharan prAk pratipAditamarthamanuvadannAha-'evaM khalu bhagavayA ityAdi, yathA'sau vadhakaH svaparAvasarApekSI sanna tAvad ghAta| yatyatha cAnivRttavAdopaduSTa eva, evamasAvapyakendriyAdiko'spaSTavijJAno'pi tathAbhUta evAviratApratihatapratyAkhyAtAsakiyAdidopaduSTa iti, zeSa sugama yAvatpApaM karma kriyata iti // tadevaM dRSTAntadAntikapradarzanena pUrvapratipAditArthasya nigamanaM kRtvAs-18 dhunA sarveSAmeva pratyekaM prANinAM duSTa AtmA bhavati ityetatpratipAdayitukAma Aha-yathA'sau vadhakaH parAtmanoravasarApekSI tasya | gRhapatestatpuprasa vA'bhyarhitasya vA rAjAdestatputrasya vaikamekaM pRthaka pRthak sarveSvapi vadhyeSu ghAtakacittaM samAdAya prAptAvasaro hamenaM cairiNaM madAdhividhAyinaM pAtayiSyAmItyevaM pratijJAya divA vA rAtrau vA supto yA jAgratA sAkhavasthAsu sarveSAmeva vadhyAnAM | 18pratyekamamitrabhUto'asarApekSitayAnapi mithyAsaMsthito nityaM prazaThavyatipAtacittadaNDo bhavati, evaM rAgadvaipAkulito bAlavadvAlo18 Relatedeseseservestmenewesese anditurary.com ~733~ Page #735 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [4], uddezaka -], mUlaM [64], niyukti: [180] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata khyAnA sUtrAMka zIyAvRttiH [64] dIpa anukrama [701] sUtrakRtAoM 18 jJAnAvRta ekendriyAdirapi sarveSAmeva prANinAM viraterabhAvAttadyogyatayA pratyeka badhyeSu ghAtakacittaM samAdAya nityaM prazaThavyatipAtadi- 4 pratyA2 zrutaska- sadaNDo bhavatIti, idamuktaM bhavati-yathA'sau tasAgRhapatirAjAdidhAtAdanupazAntavaraH kAlAvasarApekSitayA vadhamakurvANo'pyaviratindhe zIlAsadbhAvAdvairAna nivartate tatpratyayikena ca karmaNA badhyate evaM te'pi ekendriyavikalendriyAdayastatpratyayikena [ca] karmaNA vadhyante, evaM aviratakha mRpAvAdAdattAdAnamaithunaparigraheSvapi pratijJAhetudRSTAntopanayanigamanArthavidhAnena paJcAvayavatvaM vAcyamiti, ihavaM paJcAvayavasa pApabandha // 365 // vAkyasya sUtrANAM vibhAgo draSTavyaH, tabadhA-'AyA apaJcakkhANI yAvi bhavatItyata Arabhya yAvatpAve ya se kamme kajaiti / | itIyaM pratijJA, tatra paraH pratijJAmAtreNoktamanuktasamamitikalA codayatti, tadyathA-'tastha coyae paNNavarga evaM vayAsItyata aarbhy| yAvaje te evamAsu miccha te evamAsu'tti / tatra prajJApakadodakaM pratyevaM badeva , tabadhA yanmayA pUrva pratijJAtaM tatsamyak, kassa hetoH ?-kena hetuneti cet, tatra hetumAha-'tattha khalu bhagavayA cha jIvanikAyA heU. paNNattA ityata Arabhya yAvat micchAdasarANasalle' ityayaM hetuH, tadasya hetoranaikAntikalavyudAsArtha svapakSe siddhiM darzayituM uSTAntamAha, tadyathA-'tattha khalu bhagakyA vahae 18 dilute paNNatte ityata Arabhya yAvat khaNaM labhUrNa bahissAmIti pahAremANe ti, tadevaM dRSTAnta pradarya tatra ca hetoH sattA svAbhi-18 pretA pareNa bhANayitumAha-'se kiM nu hu NAma se vahae ityAderArabhya yAvaddhantA bhavati tadevaM hetodRSTAnte satra asAdhya hetoH pakSadharmakha darzayitumupanayA dRSTAntadhArmiNi hetoH sattA pareNAbhyupagatAmanuvadati-'jahA se vahae ityata Arabhya yAvaNNicaM pasa- 365 // DhaviuvAyacittadaMDe'ti, sAmprataM hetoH pakSadharmakhamAha-'evameva vAle avItyAdItyata Arabhya yAvatpAve ya se kamme kajaItti / tadevaM pratijJAhetudRSTAntopanayapratipAdakAni yathAvidhi sUtrANi vibhAgataH pradaryAdhunA pratijJAhekhoH punarvacanaM nigamanamitye ~734~ Page #736 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [4], uddezaka [-], mUlaM [64], niyukti: [180] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka [64] dIpa anukrama [701] tatpratipAdayitumAha-'jahA se vahae tassa vA gAhAvaissa ityAdi yAvaNNicaM pasaDhaviuvAyacittadaMDe'tti, etAni ca pratijJAhetudRSTAntopanayanigamanAnyarthataH sUtraiH pradarzitAni, prayogaskhevaM draSTavyaH-tatrApratihatapratyAkhyAtakriya AtmA pApAnu bandhIti pratijJA, sadA paDjIvanikAyeSu prazaThavyatipAtacittadaNDakhAditi hetuH, khaparAvasarApekSitayA kadAcidavyApAdayannapi / & rAjAdivadhakavaditi dRSTAntaH, yathA'sau vadhapariNAmAdanivRttavAdhyasyAmitrabhUtastathA''tmA'pi ciraterabhAvAtsarveSvapi sacceSu nityaM prazaThanyatipAtacittadaNDa ityupanayaH, yata evaM tamAtpApAnuvandhIti nigamanam / evaM mRpAvAdAdiSyapi pazcAvayavalaM yoja-18 nIyamiti, kevalaM mRpAvAdAdizabdocAraNaM vidheyaM, taccAnena vidhinA nityaM prazaThamithyAvAdacittadaNDakhAt tathA nityaM prazaThAda cAdAnacittadaNDalAdityAdi / tadevaM sarvAtmanA paTkhapi jIvanikAyeSu pratyekamamitrabhUtatayA pApAnuvandhile pratipAdite paro 187 vyabhicAraM darzayannAha No iNaDhe sama? [codakaH ] iha khallu bahave pANA je imeNaM sarIrasamussaeNaM No viTThA vA suyA vA nAbhimayA vA cinnAyA vA jesiM No patteyaM patteyaM cittasamAyAe diyA vA rAo vA mutte vA jAgaramANe vA amisabhUte micchAsaMThite nicaM pasadaviuvAyacittadaMDe taM0 pANAtivAe jAva micchAdasaNasalle(matraM65) AcArya Aha-tatva khalu bhagavayA duve diTuMtA paNNattA, taM0-sannidiTuMte ya asannidiDhate ya, se kiM taM sannidiDhate , je ime sanipaMciMdiyA pajjattagA etesi NaM chajIvanikAe pahuca taM0-puDhavIkArya jAva tasakArya, se egaio puDhavIkAraNaM kicaM kareivi kAraveivi, tassa NaM evaM bhavai-evaM khalu ahaM puDhavIkAraNaM Sasaya6782889039292-93929 Aweseseseesesekese ~735~ Page #737 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [66] dIpa anukrama [703] sUtrakRtAGge 2 zutaskandhe zIlAGkIyAvRttiH / / 366 / / "sUtrakRt" - aMgasUtra -2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 4 ], uddezaka [-], mUlaM [66], niryukti: [180] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH Education International hi kamavi kAravemavi, No ceva NaM se evaM bhavai imeNa vA imeNa vA, se eteNaM puDhavIkAraNaM kicaM kareivi kAraveivi se NaM tAto puDhavIkAyAo asaMjayaavirayaappaDihayapaJcasvAyapAcakamme yAvi bhavai, evaM jAva tasakAeti bhANiyAM, se egaio chajIvanikAehiM ki kareivi kAraveivi, tassa NaM evaM bhavai evaM chajIvanikAehiM kicaM karemivi kAravemivi, No caiva NaM se evaM bhavai-imehiM vA imehiM vA, se ya tehiM chahiM jIvanikAehiM jAva kAraveivi, se ya tehiM chahiM jIvanikAehiM asaMjayaavirayaappaDiyapacakhApAvakamme taM0 pANAtivAe jAva micchAdaMsaNasalle, esa khalu bhagavayA akkhAe asaMjae avirae appaDihapacasvAyapAvakamme suviNamavi apassao pAve ya se kamme kajjai, se taM sannidite // se kiM taM asannihite ?, je ime asanniNo pANA taM0- puDhavIkAiyA jAva vaNassaikAiyA chaTTA vegaiyA tasA pANA, jesiM No takkA i vA sannA ti vA pannA ti vA maNA ti vA vaI vA sayaM vA karaNAe annehiM vA kArAvetta karataM vA samaNujANittae, te'vi NaM vAle savesiM pANANaM jAva sabesi sattANaM diyA vA rAo vA sute vA jAgaramANe vA abhittabhUtA micchAsaMThiyA nicaM pasaDhaviDavAtacittadaMDA taM0-pANAivAte jAva micchAdaMsaNasalle, iccaiva jAva No ceva maNo No ceca vaI pANANaM jAva sattANaM dukkhaNayAe soyaNayAe jUraNayAe tippaNayAe piNayA paritappaNayA te dukkhaNasoyaNAvaparita paNabadhaNaparikilesAo appaDivirayA bhavaMti // iti khalu se asanniNo'vi sattA ahonisiM pANAtivAda For Penal Use Only ~736~ 4 pratyA khyAnA0 aviratasya pApabandhaH // 366 // Page #738 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [4], uddezaka [-], mUlaM [66], niyukti: [180] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka [66] dIpa anukrama [703] ubakkhAijaMti jAba ahonisiM pariggahe uvakkhAijati jAva micchAdasaNasalle ubakkhAijaMti, [ evaM bhUtavAdI] sabajoNiyAvi khalu sattA sanniNo hucA asanniNo hoti asanniNo hucA sanniNo hoti, hocA sannI aduvA asannI, tastha se avivicittA avidhUNittA asaMmucchitsA aNaNutAvittA asannikAyAo vA sannikAe saMkamaMti sannikAyAo vA asannikArya saMkarmati sanikAyAo vA sannikArya saMkamaMti asannikAyAo vA asannikArya saMkamaMti, je ee sanni vA asanni vA sace te micchAyArA nicca pasadaviuvAyacittadaMDA, taM0-pANAtivAe jAva micchAdasaNasalle, evaM khalu bhagavayA akkhAe asaMjae avirae appaTihayappacakyAyapAvakamme sakirie asaMbuDe egaMtadaMDe egaMtavAle egatasutte se vAle aviyAramaNavayaNakAyavake suviNamaci Na pAsai pAve ya se kamme kalaha // (matraM 66) // nAyamarthaH samartha iti-pratipatuM yogyaH, tadyathA-sarve prANinaH sarveSAmapi saccAnAM pratyekamamitrabhUtA iti, tatra paraH svapakSasiddhaye sarveSAM pratyekamamitrAbhAvaM darzayituM kAraNamAha-'iha' asiMzcaturdazarajvAtmake loke bahayo'nantAH prANinaH mUkSmatrAdaraparyAptakAparyAptakAdibhedabhinnAH santi, yayevaM tataH kimityAha-te ca dezakAlakhabhAvaviprakRSTAstathAbhUtA bahavaH saMti ye prANinaH 1 sUkSmaviprakRSTAdyavasthAH 'amunA zarIrasamucchrayeNe'tyanenedamAha-pratyakSAsannavAcitAdidamo'nenAgdirzijJAnasamanvitasamuccha|yeNa na kadAciddaSTAzcakSuSA na zrutAH zravaNendriyeNa vizeSato nAbhimatA-iSTA na ca vijJAtAH prAtibhena khayamevetvataH kathaM tadviSayastasyAmitrabhAvaH syAt , atasteSAM kadAcidapyavijJAtAnAM kathaM pratyeka vadhaM prati cittasamAdAnaM bhavati, na cAsau tAn prati nityaM Receceaesese ~737~ Page #739 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [4], uddezaka -], mUlaM [66], niyukti: [180] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata 4 pratyAkhyAnAdhya. sUtrAMka [66] elese dIpa anukrama [703] sUtrakRtAGge 8 prazaThavyatipAtacittadaNDo bhavatIti, zeSa sugamam // evaM vyavasthite na sarvaviSayaM pratyAkhyAnaM jhuMjyate // ityevaM prativAdite 2 zrutaska- 2 pareNa satyAcArya Aha-yadyapi sarveSvapi sattveSu dezakAlakhabhAvaviprakRSTeSu vadhakacittaM notpayate tathApyasAvaviratipratyayakhAneSya- ndhe zIlA- muktavaira eva bhavati, assa cArthasya mukhapratipattaye bhagavatA tIrthakRtA dvau dRSTAntau 'prajJaptI prarUpito, tadyathA-saMziSTAnto'sakAyAAtA jJidRSTAntatha / atha ko'yaM saMjiTaSTAnto ?, ye kecana 'ime pratyakSAsannAH pAbhirapi paryAtibhiH paryAptAH IhApoha vimarzarUpA // 364aa saMjJA vidyante yeSAM te saMjinA, paJcendriyANi yeSAM te paJcendriyAH, karaNaparyApyA paryAptakAH, eSAM ca madhye kazcidekaH SaDjIvanikAyAn pratItyaivaMbhUtAM 'pratijJA' niyamaM kuryAt , tadyathA-ahaM paTsu jIvanikAyeSu madhye pRthivIkAyenaivaikena vAlukAzilopalalavaNAdikharUpeNa 'kRtyaM kArya kuryA, sa caitra kRtapratijJastena tasmin tasA yA karoti kArayati ca, zeSakAyebhyo'haM vinivRttaH, tasya ca kRtaniyamasvaMbhUto bhavatyadhyavasAyaH, tadyathA-evaM khalvahaM pRthicIkAyena kRtyaM karomi kArayAmi ca, tasya ca sAmAnyakRtaprati8 jJasya vizeSAbhisaMdhiva bhavati, tadyathA-amunA kRSNenAmunA vA zvetena pRthivIkAyena kArya karomi kArayAmi ca, sa tasAtpR|thivIkAyAdanivRtto'pratihatapratyAkhyAtapApakarmA bhavati, tatra khananasthAnaniSIdanakhambartanocAraprazravaNAdikaraNakriyAsadbhAvAd, evamaptejovAyuvanaspatiSvapi vAcyaM, tatrApUkAyena snAnapAnAvagAhanabhANDopakaraNadhAvanAdiSu upayogaH, tejaHkAyenApi pacanapAcanavitApanaprakAzanAdiSu, vAyunApi vyaJjanatAlavRntoDDapAdicyApArAdiSu prayojana, vanaspatinApi kandamUlapuSpaphalapatrasakzAkhAdyupayogaH, evaM vikalendriya paJcendriyevapyAyojyamiti / tathaikaH kazcit paTsvapi jIvanikAyeSu avirataH asaMyatakhAca terasau 'kArya' sAvadhAnuSThAnaM svayaM karoti kArayati ca tatparaH, tasya ca kacidapi nivRtterabhAvAdevaMbhUto'dhyavasAyo bhavati, tadya Secececes Bee // 367 // ~738~ Page #740 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [4], uddezaka -], mUlaM [66], niyukti: [180] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[2], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH - - - prata sUtrAMka [66] dIpa anukrama [703] ISHthA-evaM khalvahaM pAibhirapi jIvanikAyaH sAmAnyena kutyaM karomi, na punastadviyopapratikSeti, sa ca teSu paTkhapi jIvanikAye8| vasaMyato'virato'pratihatapratyAkhyAtapApakamoM bhavati, evaM mRSAvAde'pi vAcyaM, nadyathA-idaM mayA vaktavyamantamIharabhUtaM tu na vakta vyaM, sa ca tasAnmRpAvAdAdanivRttavAdasaMyato bhavati, tathA'dattAdAnamapyAthitya vaktavyaM, tadyathA-idaM mayA'dattAdAna grAhyamidaM | tu na grAhyamityevaM maithunaparigraheppIti / tathA kodhamAnamAyAlobheSvapi khayamabhyUdha vAcyaM / tadevamasau hiMsAdInyakarvanappaviratatvA-11 tatpratyayika karmAzravati, tathA cAsAvaviratipratyayika karma cinotIti, evaM dezakAlakhabhAvaviprakRSTeSvapi jantuSyamitrabhUto-4 so bhavati tatpratyadhikaM ca karmAcinotIti, so'yaM saMjidRSTAnto bhihitaH / sa ca kadAcidekameva pRthivIkArya vyApAdayati zeSeSu nivRttaH kadAcihAve trikAdikAH saMyogA bhaNanIyA yAvatsavAnapi pApAdayatIti / sa ca sapA vyApAdakalena vyava-11 sthApyate, sarva viSayArambhapravRtteH, satpravRttirapi tadanivRtteH, yathA kazcid grAmaghAtAdau pravRtto yadyapi ca na tena vivakSitakAle / 10 kecana puruSA dRSTAstathA'pyasau tatpravRttinivRtterabhAvAttayogyatayA tadghAtaka ityucyate, ityevaM dATontikepyAyojyam / / | saMjizAntAnantaramasaMjJidRSTAntaH prAgupanyastaH so'dhunA pratipAdyate-saMjJAnaM saMjJA sA vidyate yeSAM te saMzinastatpratiSedhAdasaM | jhino manaso ,vyatAyA abhAvAnIbAtIbAdhyavasAyavizeSarahitAH prasuptamattamUJchitAdivaditi, ye hame'saMjJinaH tadyathA-pRthivI-181 prakAyikA yAvadanaspatikAyikAH, tathA paSThA apyeke prasAH prANino cikalendriyA yAvarasamUchinaH paJcendriyAH, te sarve'pyasaMjhino / // yeSAM no 'tako vicAro mImAMsA viziSTavirmoM vidyate yathA kasyacitsaMjJino mandamandaprakAze sthANupuruSocite deze kimayaM 1 katavyAkttavyabhedAnapekSya mahatvaM / 2 vyApArayati pra.13na pravRttaH / 4 upayogasya bhAvamanorupatAsvIkArAta, sa cAsti teSAM / 5 tInAH saMkSiparyAptakasvotkaTayoginaH atI vastu sUkSmasaMparAyANAM / guNadopAnopaNapurassaraH / / secesesepectsececesesercedese ~739~ Page #741 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [66] dIpa anukrama [703] sUtrakRThAne 2 zrutaska ndhe zIlADrIyAvRtiH // 368 // "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 4 ], uddezaka [-], mUlaM [66], niryukti: [180] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - sthANuruta puruSa ityevamAtmaka UhastarkaH saMbhavati, naivaM teSAmasaMjJinAM tarkA: saMbhavantIti, tathA saMjJAnaM saMjJA-pUrvopalabdhe'rthe taduttakAlaparyAlocanA, tathA prajJAnaM prajJA-khabuddhyotprekSaNaM sa evAyamityevaMbhUtaM pratyabhijJAnaM ca, tathA mananaM mano-matirityarthaH, sA cAva| grahAdirUpA tathA praspaSTavarNA vAkU sA ca na vidyate teSAmiti, yadyapi ca dvIndriyAdInAM jihendriyagalavivarAdikamasti tathApi na tepAM aspaSTavarNalaM, tathA na caipAM pApaM hiMsAdikaM karomi kArayAmi vetyevaMbhUtAdhyavasAya pUrvikA vAgiti tathA svayaM karomyanyairvA kArayAmItyevaMbhUto'dhyavasAyo na vidyate teSAM / tadevaM te'pyasaMjJino bAlavadvAlAH sarveSAM prANinAM ghAtanivRtterabhAvAttadyogya| tayA ghAtakA vyApAdakAH, tathAhi dvIndriyAdayaH paropaghAte pravartante eva tadbhakSaNAdinA, anRtabhASaNamapi vidyate teSAmaviratatvAt kevalaM karmaparatatrANAM vAgabhAvaH, tathA'dattAdAnamapi teSAmastyeva dadhyAdibhakSaNAt tathedamasadIyamidaM ca pArakyami| tyevaMbhUtavicArAbhAvAceti tathA tIvranapuMsaka vedodayAnmaithunAvirateya maithunasadbhAvo'pi tathA'zanAdeH sthApanAtparigrahasadbhAvo'| pItyevaM krodhamAnamAyAlobhA yAvanmithyAdarzanazalyasadbhAvaJca teSAmavagantavyaH, tatsadbhAvAcca te divA rAtrau vA suptA jAgradavasthA vA nityaM prazaThavyatipAtacitadaNDA bhavati, tadeva darzayitumAha- 'taMjahA' ityAdi, te hyasaMjJinaH kacidapi nivRterabhAvAttatpratyadhika karmabandhopetA bhavati, tayathA- prANAtipAta yAvanmithyAdarzana zalyavanto bhavanti, tadvattayA ca yadyapi te viziSTamanovAvyApArarahitAstathApi sarveSAM prANinAM duHkhotpAdanatayA tathA zocanatayA - zokotpAdanalena tathA 'jUraNatayA 'jUraNaM-vayohAnirUpaM tatkaraNazIlatayA tathA tribhyo- manovAkkAyebhyaH pAtanaM tripAtanaM tadbhAvastayA yadivA 'tippaNayAe'ti paridevanatayA tathA 1 madhyamAdhyavasAyavatvAt cittamaprApyavasAyasya sArasya vAcakaM bhAvamanodAya yA Eaton Internationa For Park Use Only ~740~ 4 pratyAkhyAnAdhya dhArUkA www.rary.org Page #742 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [4], uddezaka -], mUlaM [66], niyukti: [180] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka [66] dIpa anukrama [703] piTTaNayAe'ti muSTiloSTAdiprahAreNa tathA 'tathAvidhaparitApanatayA' bahirantazca pIDayA, te cAsaMjhino'pi yadyapi dezakAlasvabhAvaviprakRSTAnAM na sarveSAM duHkhamutpAdayanti tathApi viraterabhAvAttadyogyatayA duHkhaparitApaklezAderapativiratA bhavanti, tatsadbhAvAca tatpratyayikena karmaNA vadhyante / tadevaM viprakRSTaviSayamapi karmabandhaM pradazyopasaMjihIrSarAha-itirupanadarzane khaluzabdo vAkyAlaGkAre vizeSaNe vA, kiM vizinaSTi ? ye ime pRthivIkAyAdayo'saMjJinaH prANinasteSAM na takoM na saMjJA na prajJA na mano na vAk na khayaM kartu nAnyena kArayituM na kurvantamanumantuM vA pravRttirasti, te cAhanizamamitrabhUtA mithyAsaMsthitA nityaM praza-118 1 ThavyatipAtacittadaNDA duHkhotpAdanayAvatparitApanaparikezAderapativiratA asaMnnino'pi santo'harnizaM sarvakAlameva prANAtipAte kartavye tadyogyatayA tadasaMgrAptAvapi grAmaghAtakavadupAkhyAyante yAvanmidhyAdarzanazalya upAkhyAyanta iti, upAkhyAnaM cAsaMzino'pi | yogyatayA pApakarmAnivRtterityabhiprAyaH / tadevaM darzite dRSTAntadvaye tatprativaddhamevArthazeSa pratipAdayituM codhaM kriyate, tayathAkimete sattvAH saMzino'saMjJinazca bhavyAbhavyakhavAniyatarUpA evAhovitsaMjJino bhUkhA'saMjJikha pratipadyante asaMzino'pi saMjJikhamityevaM codite satyAhAcArya:-'sabajoNiyAvi khalu ityAdi, yadivA santyevaMbhUtA vedAntavAdino ya evaM pratipAdayanti-'puruSaH puruSasamaznute pazurapi pazukha miti, tadatrApi saMnninaH saMjina eva bhaviSyantyasaMjJino'pyasaMjJina iti, tanmatavyavacchedArthamAha'sabajoNiyAvI'tyAdi, yadivA kiM saMzino'sannikarmabandhaM prAktane satyeva kamaNi kurvanti kiMvA netyevamasaMjJino'pi saMjJikarmabandhaM prAktane satyeva kurvantyAhokhinnetyetadAzayAha-'sabajoNiyAvI'tyAdi, sarvA yonayo yeSAM te sarvayonayaH sNvRtvivRto| saMjhisamuccayAya / 2 aprati viratataHsadbhAvAt / 3 sahityAvAptA yaha tasmin-vezadike / yahA saMzayAvAptinimitta serserversereedeseseaeiseawatest ~741~ Page #743 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [66] dIpa anukrama [703] sUtrakRtAGke 2 zrutaska ndhe zIlAkIyAvRttiH, // 369 // "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 4 ], uddezaka [-], mUlaM [66], niryukti: [180] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - bhayazItoSNobhayasa cittAcittobhayarUpayonaya ityarthaH te ca nArakatiryaGnarAmarA apizabdA dviziSTakayo nayo'pi khalviti vizepaNe, etadvizinaSTi - tajjanmApekSayA sarvayonayo'pi sattvAH paryAtyapekSayA yAvanmanaH paryAptirna niSpadyate tAvadasaMjJinaH karaNataH santaH paJcAtsaMjJino bhavantyekasminneva janmani, anyajanmApekSayA svakendriyAdayo'pi santaH pazcAnmanuSyAdayo bhavantIti, tathAbhUtakarmapariNAmAt, na punarbhavyAbhavyalavat vyavasthAniyamo bhavyAbhavyate hi na karmAyace ato nAnayorvyabhicAra:, ye punaH karmavazagAste saMjJino bhUkhA'nyatrasaMjJino bhavantyasaMjJinazva bhUlA saMjJina iti / vedAntavAdimatasya tu pratyakSeNaiva vyabhicAraH samupalabhyate, tadyathA-saMjJyapi kazcinmUrcchAdyavasthAyAmasaM zivaM pratipadyate, tadapagame tu punaH saMjJisamiti, janmAntare tu sutarAM vyabhi| cAra iti / tadevaM saMjJayasaMjJino karmaparata khAdanyo'nyAnugatiraviruddhA, yathA pratibuddho nidrodayAtsvapiti suptazca pratibudhyate | ityevaM svApapratibodhayoranyo'nyAnugamanamevamihApIti / tatra prAktanaM karma yadudIrNe yaca vaddhamAste tasmin satyeva tadavivicya-apRthakkRtya tathA'vidhya asamucchidyA'nanutApyate cAvivicyAdayazvatvAro'pyekAthikA avasthAvizeSaM vA''zritya bhedena vyAkhyAtavyAH / tadevamaparityaktaprAktanakarmaNo'saMjJikAyAt saMjJikArya saMkrAmanti tathA saMjJikAbAda saMjJikAyamiti saMjJikAyAtsaMjJikArya asaMjJikAyAdasaMjJikAyaM yathA nArakAH sAvazeSakarmANa eva narakAduddhRtya pratanuvedaneSu tiryakSUtpadyante, evaM devA api prAyazastatkarmazeSatayA zubhasthAneSUtpadyante ityavagantavyaM, atra ca caturbhagakasaMbhavaM sUtreNaiva darzayati / sAmpratamadhyayanArthamupasaMjighRkSuH prAkUpratipannamarthaM nigamayannAha 'je ete se'tyAdi, ye ete sarvAbhirapi paryAptibhiH paryAptAH labdhyA karaNena ca tadvikalAzrAparyAptakAH anyo'nyasaMkramabhAjaH saMjJino'saMjJino vA sarve'pyete mithyAcArA apratyAkhyAnitvAdityabhiprAyaH, tathA sarvajIveSvapi Education Internationa For Parts Only ~742~ 4 pratyAkhyAnAdhya. // 369 // Page #744 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [4], uddezaka -], mUlaM [66], niyukti: [180] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka [66] dIpa anukrama [703] nityaM prazaThavyatipAtacittadaNDA bhavantItyevaMbhUtAzca prANAtipAtAyeSu sarveSvapyAzravadvAreSu vartanta iti / tadevaM vyavasthite yaduktaM codakena tadyathA-ihAvidyamAnAzubhayogasaMbhave kathaM pApaM karma badhyata ityetannirAkRtya viraterabhAvAtnayogyatayA pApakarmasadbhAva darzayati-'evaM khalu ityAdi 'evaM' uktanItyA khalvavadhAraNe'lakAre vA bhagavatA tIrthakRtetyAdinA yatprAk pratijJAtaM tadanubadati yAvatpApaM ca karma kriyata iti // tadevamapratyAkhyAninaH karmasaMbhavAttatsaMbhavAzca nArakatiyaGnarAmaragatilakSaNaM saMsAramavagamya |saMjAtavairAgyazcodaka AcArya prati pravaNacetAH praznayitumAha codakaH-se ki kucaM kiM kAravaM kahaM saMjayavirayappaDihayapacakvAyapAvakamme bhavada ?, AcArya Ahatattha khalu bhagavayA chajjIvaNikAya heU papaNattA, taMjahA-puDhavIkAiyA jAva tasakAiyA, se jahANAmae mama assAtaM DaMDeNa vA aTThINa vA muTThINa vA lelUNa vA kavAleNa vA AtoDijamANassa vA jAva uvaddavijamANassa vA jAva lomukvaNaNamAyamavi hiMsAkAraM dukkhaM bhayaM paDisaMvedemi, icevaM jANa sadhe pANA jAva save sattA daMDeNa vA jAva kavAleNa vA AtoDijamANe vA hammamANe vA tajijamANe vA tAlijamANe vA jAva uvaddavijamANe vA jAva lomukkhaNaNamAyamavi hiMsAkAraM dukAvaM bhayaM paDisaMvedeti, evaM NacA save pANA jAca save sattA na haMtacA jAva Na uddaveyacA, esa dhamme dhuve Niie sAsae samiJca loga kheyannehiM pavedie, evaM se bhikkhU virate pANAivAyAto jAba micchAdasaNasallAo, se bhikkhU No daMtapakkhAlaNeNaM daMte pakvAle jA, No aMjaNaM No vamaNaM No dhUvaNittaM piAite, se bhikkhU akirie alUsae Recedeocoeseatbeseseeeeeese ~743~ Page #745 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [67] dIpa anukrama [704] sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAzrIyAvRttiH // 370 // "sUtrakRt" - aMgasUtra -2 ( mUlaM+niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 4 ], uddezaka [-], mUlaM [ 67 ], niryukti: [180] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH akohe jAva alobhe uvasaMte parininbuDe, esa khalu bhagavayA akkhAe saMjayavirayapaDiya paJcakvAyapAvakamme akirie saMbuDe egaMtapaMDie bhavai ttibemi (sUtraM 67) / iti vIyasukhaMdhassa paJcakkhANakiriyA NAma utthamajjhayaNaM samattaM // 2-4 // atha kimanuSThAnaM svataH kurvan kiM vA paraM kArayan 'kathaM' vA kena prakAreNa saMyataviratapratihatapratyAkhyAtapApakarmA janturbhavati 1, saMgatasya hi viratisadbhAvAtsAvadyakriyAnivRttistanivRttezca kRtakarma saMcayAbhAvastadabhAvAnnarakAdigRtyabhAva ityevaM pRSTe satyAcArya Aha- 'tastha khallU' ityAdi, [ granthAnaM 11000 ] tatra - saMyamasadbhAve paDa jIvanikAyA bhagavatA hetulenopanyastAH, yathA pratyAkhyAnarahitasya pUDa jIvanikAyAH saMsAragatinibandhanakhenopanyastAH evaM ta evaM pratyAkhyAnino mokSAya bhavantIti, tathA coktam"je' jattiyA ya heU bhavassa te caiva tattiyA mokkhe / gaNaNAIyA logA donhavi puNNA bhave tulA || 1 ||" ityAdi, idamuktaM bhavati yathA'smano daNDAdyupaghAte duHkhama / evaM sarveSAmapi prANinAmityAtmopamayA tadupaghAtAbhivartate, epa 'dharmaH sarvA tyodgatiriva zazvadbhavanAcchAzvataH paraiH kacidapyaskhalito yuktisaMgatatvAdityabhiprAyaH, ayamevaMbhUtava dharmaH sametya' avagamya 'lokaM' catudarzarajvAtmakaM 'khedajJeH' sarvaH praveditaH, tadevaM sa bhikSurnivRttaH sUrvAzravadvArebhyo dantaprakSAlanAdikAH kriyAH akkurvan sAvadhakriyAyA abhAvAdakriyo'kriyatvAcca prANinAmalUSakaH- avyApAdako yAvadekAntenaivAsa paNDito bhavati / itiH parisamApyarthe, travImIti pUrvavat, nayAH prAgvadvayAkhyeyAH // samAptaM pratyAkhyAnAkhyaM caturthamadhyayanamiti // 4 // ye sAvanto hetava bhavasya te tAvantathaiva mokSasya gaNanAtigA ThokA dvayorapi pUrNA bhaveyustulyAH // 1 // Education Intention atra caturtha adhyayanaM parisamAptaM For Parts Only ~744~ 4 pratyA khyAnAdhya. // 370 // Page #746 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka [ 67 ] dIpa anukrama [704] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 5 ], uddezaka [-], mUlaM [67...], niryuktiH [181] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - atha paJcaramAcArazrutAdhyayanaprAraMbhaH / sAmprataM paJcamamArabhyate, asya cAyamabhisaMbandhaH, ihAnantarAdhyayane pratyAkhyAnakriyoktA, sA cAcAravyavasthitasya sato bhavatItyatastadanantaramAcArazrutAdhyayanamabhidhIyate, yadivA'nAcAraparivarjanena samyak pratyAkhyAnamaskhalitaM bhavatItyato'nAcArazrutAdhyayanamabhidhIyate, yadivA pratyAkhyAnayuktaH sannAcAravAn bhavatItthataH pratyAkhyAnakriyA'nantaramAcArazrutAdhyayanaM tatpratipakSabhUtamanAcArazrutAdhyayanaM vA pratipAdyata ityanena saMbandhenA''yAtasyAsyAdhyayanasyopakramAdIni catvAryanuyogadvArANi bhavanti / tatropakamAntargato'rthAdhikAro'yaM, tadyathA-- anAcAraM pratiSidhya sAdhUnAmAcAraH pratipAdyate, nAmaniSpatre tu nikSepe AcArazrutamiti dvipadaM nAma, tadanayornikSepArtha nirmuktikRdAha--- NAmaMThavaNAyAre dave bhAve ya hoti nAyo / emeva ya suttassA nikkhevo cauviho hoti // 189 // ApArasuyaM bhaNiyaM vajjeyatA sayA aNAyArA / abahusussa hu hoja virAhaNA ittha jahayavaM / / 182 // eyarasa u paDiseho ihamajjhayaNaMmi hoti nAyavo to aNagArasuyaMti ya hoI nAmaM tu eyassa // 983 // * tatrAcAro nAmasthApanAdravyabhAvabhedabhibhavaturdhA draSTavyaH, evaM zrutamapIti / tatrAcAra tayoranyatrAbhihitayorlAghavArthamatidezaM kurvannAha - AcAratha zrutaM ca AcArazrutaM dvandvaikavadbhavastadubhayamapi 'bhaNitam' uktaM, tatrAcAraH kSullikAcAra kathAyAmabhihitaH zrutaM For Parts Only atha paMcamaM adhyayanaM "AcArazruta" Arabhyate, pUrva adhyayanena sah asya abhisaMbandha:, AcAra evaM zruta zabdasya nikSepAH atra adhyayanasya nAmnI mudraNadoSa: vartate (pratameM Upara zIrSakameM "paMcaramA,,,,,," aisA likhA hai, yahA~ "paMcamamA ...." honA cAhie ~ 745~ Page #747 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [5], uddezaka [-], mUlaM [gAthA-1], niyukti: [183] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: 9208 prata sUtrAMka ||1|| sUtrakRtAGge zata vinayazrute, bhAvArthastu 'varjayitavyAH' parihAryAH 'sadA' sarvakAlaM yAvaJjIvaM sAdhunA'nAcArAH, tAMca 'abahuzrutaH' agItArthoM 5AcAra2 zrutaskana samyag jAnAtItyatasaya virAdhanA bhaveta, huzabdo'vadhAraNe, abahuzrutasyaiva virAdhanA na gItArthatyataH 'atra' sadAcAre tatpa- zrutAdhya. ndha zIlA-1 rijJAne ca yatitavyaM, yathA hi mArgajJaH pathikaH kumArgavarjanena nApathagAmI bhavati na conmArgadopaiyujyate evamanAcAraM varjayahApA nAcAravAn bhavati na cAnAcAradoSairyujyata ityatastatpratiSedhArthamAha -'etasya' anAcArasya sarvadopAspadasa durgatigamanakahetoH // 371 // 'pratiSedho nirAkaraNaM sadAcArapratipacyartham iha-adhyayane jJAtavyaH, sa ca paramArthato'nagArakAraNamiti, tataH kepAMcinmatenaita-II sAdhyayanasthAnagArazrutamityetanAma bhavatIti / gato nAmaniSpanno nikSepaH, tadanantaraM sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramucArayitavyaM, tavedam___ AdAya baMbhaceraM ca, Asupane imaM vaI / assi dhamme aNAyAraM, nAyareja kayAivi // 1 // (sUtraM) . asya cAnantaraparamparamUtraH saMbandho vAcyaH, tatrAnantaramUtreNa sahAyam-ekAntapaNDito bhavati, katham ?-'AdAya brahmacarya-12 | miti, paramparasUtrasaMvadhastvayaM-'budhyeta tathA troTayed bandhana' kiM kRtetyAha-AdAya brahmacaryamiti, evamanyairapi mUtraH saMvandho vAcyaH, arthasvayam-'AdAya' gRhIkhA, kiM tad !, brahmacarya-satyatapobhUtadayendriyanirodhalakSaNaM taccaryate-anuSThIyate yasmin tanmInIndraM pravacanaM brahmacaryamityucyate tadAdAya 'AzuprajJaH' paTuprajJaH sadasadvivekajJaH, kkhApratyayasyottarakriyAsavyapekSikhAtAmAha-- // 37 // |'imAM'samastAdhyayanenAmi dhIyamAnAM pratyakSAsanabhUtAM vAcam-'idaM zAzvatameve tyAdikA kadAcidapi 'nAcaret' nAbhidadhyAta, tathA'sindha-sarvajJapraNIte vyavasthitaH sannanAcAra-sAvadyAnuSThAnarUpaM 'na samAcaret' na vidayAditi saMvandhaH, yadivA''zu dIpa anukrama [705] cene | ["mUlaM-67] Upara diyA gayA ye sUtrakrama ke bAda mUla sampAdaka ne gAthA ke alaga kramAMka die hai, isIlie hamane mUlaM ke bAda gAthA-1 aisA likhA hai, aba Age pRSTha 814 taka arthAt gAthA 55 taka Upara mUla ke sAtha gAthA zabda hI milegA usake Agese phira mUlasUtra krama-68 se Arambha ho jAegA | ~746~ Page #748 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [5], uddezaka [-], mUlaM [gAthA-1], niyukti: [183] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||1|| dIpa anukrama [705] 19 prajJA-sarvajJaH pratisamaya kevalajJAnadarzanopayogilAttatsaMbandhini dhameM vyavasthitaH 'imAM vakSyamANAM vAcam anAcAra ca kdaacidpi| nAcareditizlokArthaH / / 1 // tatrAnAcAraM nAcaredityuktam , anAcArazca maunIndrapravacanAdaparo'bhidhIyate, maunIndrapravacanaM turA mokSamArgahetutayA samyagdarzanazAnacAritrAtmaka, samyagdarzanaM tu tatvArthazraddhAnarUpaM, tavaM tu jIvAjIvapuNyapApAzravabandhasaMvaranirja-1 rAmokSAtmaka, tathA dharmAdharmAkAzapudgalajIvakAlAtmakaM ca dravyaM nityAnityasvabhAvaM, sAmAnya vizeSAtmako'nAthaparyavasAnacaturdazarajjvAtmako vA lokastacamiti, jJAnaM tu matizrutAva dhimanaHparyAyakevalasvarUpaM paJcadhA, cAritraM sAmAyikacchedopasthApanIyaparihAravizuddhIyamUkSmasaMparAyayathAkhyAtarUpaM paJcadhaiva mUlottaraguNabhedato vA'nekadhetyevaM vyavasthite maunIndrapravacane 'na kadAcidanIdRzaM jaga ditikRlAnAdyaparyavasAne loke sati darzanAcArapratipakSabhUtamanAcAra darzayitukAma AcAryoM yathAvasthitalokasvarUpodghaTTanapUrvakamAha--- aNAdIyaM paritrAya, aNavadaggeti vA guNo / sAsayamasAsae vA, iti dihi na dhArae // 2 // (sana) eehiM dohi ThANehiM, vavahAro Na vijaI / eehiM dohi ThANehiM, aNAyAraM tu jANae // 3 // (sUtraM) nAsa caturdazarajjyAtmakasya lokasya dharmAdharmAdikakha vA dravyasyAdi:-prathamotpatividyata ityanAdikastamevaMbhUtaM 'parijJAya' pramANataH paricchiya tathA 'anavadanam ' aparyavasAnaM ca parijJAyobhayanayAtmakavyudAsenakanayadRyAdhyadhAraNAtmakapratyayamanAcAraM darzayati- zazvadbhavatIti zAzvata-nityaM sAMkhyAbhiprAyeNApracyutAnutpannasthiraikakhabhAvaM khadarzane cAnuyAyinaM sAmAnyAMzamava pramANapatvAmInIntrAgamasobhavanayAtmakatA / 20tmaka prayA, pravayaM jJAna, pratItyasya cAdhyAhAraH / 3 mibhyaaskaarnn| 4 sayatArUyaM / attvlsinNt vrku paalu 2800202000 ~747~ Page #749 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [5], uddezaka [-], mUlaM [gAthA-3], niyukti: [183] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||3|| dIpa anukrama [707] sUtrakRtAGge lambya dharmAdharmAkAzAdiSvanAdikhamaparyavasAna copalabhya sarvamidaM zAzvatamityevaMbhUtAM dRSTiM 'na dhArayediti evaM pakSaM na samA-185AcAra2 zrutaska- zrayet / tathA vizeSapakSamAzritya 'vartamAnanArakAH samucchetsyantI'tyetaca mUtramaGgIkRtya yatsattatsarvamanityamityevaMbhUtabauddhadarzanAbhi- zrutAdhya. kIyAvRttiH prAyeNa ca sarvamazAzvatam-anityamityevaMbhUtAM ca dRSTiM na dhArayediti // 2 // kimityekAntena zAzvatamazAzvataM vA vasvityevaM bhUtAM dRSTiM na dhArayedityAha-sarva nityamevAnityameva vaitAbhyAM dvAbhyAM sthAnAbhyAmabhyupagamyamAnAbhyAmanayorvA pakSayorvyavaharaNaM // 37 // vyavahAro-lokasyaihikAmuSmikayoH kAryayoH pravRttinivRttilakSaNo na vidyate, tathAhi-apracyutAnutpasthiraikasvabhAvaM sarvaM nitya mityevaM na vyavahiyate, pratyakSeNaiva navapurANAdibhAvena pradhvaMsAvina vA darzanAt , tathaiva ca lokasya pravRtteH, AmuSmike'pi nitya-18 ekhAdAtmano bandhamokSAyabhAvena dIkSAyamaniyamAdikamanarthakamiti nai vyavahiyate / tathaikAntAnityave'pi loko dhanadhAnyaghaTapaTA-1 dikamanAgatabhogArtha na saMgRhNIyAt , tathA'muSmikepi kSaNikakhAdAtmanaH pravRttina svAt , tathA ca dIkSAvihArAdikamanarthaka, | tasmAnityAnityAramake eva sAdvAde sarvavyavahArapravRtiH, ata eva tayonityAnityayoH sthAnayorekAntalena samAzrIyamANayorehi-18 | kAmuSmikakAryavidhyasarUpamanAcAraM maunIndrAgamabAhyarUpaM vijAnIyAt , tuzabdo vizeSaNArthaH, kathacinityAnitye vastuni sati | vyavahAro yujyata ityetadvizinaSTi, tathAhi-sAmAnyamanvayinamaMzamAzritya sthAnityamiti bhavati, tathA vizeSAMza pratikSaNamanyathA ca anyathA ca navapurANAdidarzanataH syAdanitya iti bhavati, tathotpAdavyayadhauvyANi cAIdarzanAzritAni vyavahArA bhevati // 372 / / 1 asarUpo'bhASaH, tena tApaNetyarthaH, IyayA sAdhuritivad prakRlyA cArvitibA tRtIyA / 2 anakataNA ni pratirUpaphaladatayA / 3 sAmAnyAMzApekSayA nae / | 4 vizeSAMzApekSayA puMstvaM / 5 bhavanti ( vidheyatotpAdAdInAM) / cerseserdepeeeeeserelese ~748~ Page #750 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||3|| dIpa anukrama [707] "sUtrakRt" - aMgasUtra- 2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 5 ], uddezaka [-] mUlaM [gAthA - 3], niryuktiH [183] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH | tathA coktam -- "ghaTamauli suvarNArthI, nAzotpAdasthitiSvayam / zokapramodamAdhyasthyaM, jano yAti sahetukam / / 1 / / ityAdi / tadevaM nityAnityapakSayorvyavahAro na vidyate, tathA'nayorevAnAcAraM vijAnIyAditi sthitam // 3 // tathA'nyamapyanAcAraM pratipeddhukAma Aha samucchihaMta satdhAro, sabai pANA aNelisA / maMThigA vA bhavissaMti, sAsayaMti va No vae // 4 // ehiM dohiM ThANehiM, vavahAro Na vijjai / eehiM dohiM ThANehiM, aNAyAraM tu jANae // 5 // ( sUtra ) samyak - niravazeSatayA 'ucchetsyanti' ucchedaM yAsyanti-kSayaM prApsyanti sAmastyenot prAbalyena setsyanti vA siddhiM yAkhanti, ke te? - zAstAraH - tIrthakRtaH sarvajJAstacchAsanapratipannA vA 'sarva' niravazeSAH siddhigamanayogyA bhayyAH, tatavocchinnabhavyaM jagatsyAditi, zuSkatakabhimAnagrahagRhItA yuktiM cAbhidadhati - jIvasadbhAve satyapyapUrvotpAdAbhAvAdabhavyasya ca siddhigamanAsaMbhavA| tkAlasya cAnantyAdanArataM siddhigamanasaMbhavena tadvyayopapatterapUrvAyAbhAvAdbhavyoccheda ityevaM no vadet tathA sarve'pi 'prANino' | jantavaH 'anIdRzA' visadRzAH sadA parasparavilakSaNA eva, na kathaJcitteSAM sAdRzyamastItyevamadhye kAntena no vadet yadivAsarveSAM bhanyAnAM siddhisadbhAve'vaziSTAH saMsAre 'anIdRzA' abhavyA eva bhaveyurityevaM ca no vadet, yukti cottaratra vakSyati / tathA karmAtmako grantho yeSAM vidyate te granthikAH sarve'pi prANinaH karmagranthopetA evaM bhaviSyantItyevamapi no vadet idamuktaM bhavati--sarve'pi prANinaH setsvantyeva karmAvRtA vA sarve bhaviSyantItyevamekamapi pakSamekAntikaM no vadet / yadivA -- 'granthikA' iti granthikasaccA bhaviSyantIti, granthibhedaM kartumasamarthA bhaviSyantItyevaM ca no vadet, tathA 'zAzvatA' iti zAstAraH | 'sadA' sarvakAlaM sthAyinastIrthakarA bhaviSyanti 'na samucchesyanti' nocchedaM yAsyantItyevaM no vadediti // 4 // tadevaM darzanAcAravA Ja Eucation Internation For Parts Only ~749~ Page #751 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [9], uddezaka [-], mUlaM [gAthA-5], niyukti: [183] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ndhe zIlA ||5|| dIpa anukrama [709] sUtrakRtAGge deniSedhaM vAyAtreNa pradAdhunA yukti darzayitukAma Aha-'etayoH anantaroktayoIyoH sthAnayoH, tadyathA-zAstAraH kSayaM AcAra2 zrutaska-8| yAvantIti zAzvatA vA bhaviSyantIti, yadivA sarve zAstArastaddarzanapratipanA vA setsyanti zAzvatA vA bhaviSyanti, yadivA sarve // zrutAdhya. prANinI banITazA:-visadRzAH sadRzA vA, tathA granthikasattAstadrahitA vA bhaviSyantItyevamanayoH sthAnayorvyavaharaNaM vyavahArastada-18 kIyAvRttiH stile yuktarabhAvAna vidyate, tathAhi-yattAvaduktaM 'sarve zAstAraH kSayaM yAsantI'tyetadayuktaM, kSayanivandhanasa karmaNo'bhAvArisa-18 // 373|| ddhAnAM kSayAbhAvaH, atha bhavasthakevalyapekSayedamabhidhIyate, tadapyanupapanna, yatonAdyanantAnAM kevalinAM sadbhAvAtpravAhApekSayA tadabhAvAbhAvaH / yadapyuktam-'apUrvasvAbhAve siddhigamanasadbhAvena ca vyayasadbhAbAdbhavyazUnyaM jagat sthAdityetadapi siddhAntaparamArthAvedino bacanaM, yato bhavyarAze rAddhAnte bhaviSyatkAlasyevAnantyamuktaM, tazcaivamupapadyate yadi kSayo na bhavati, sati ca tasin AnantyaM na syAt, nApi cAvazyaM sarvasyApi bhavyasya siddhigamanena bhAyyamityAnantyAnavyAnAM tatsAmagryabhAvAdyogyadalikapratimAvasadanupapaciriti / tathA nApi zAzvatA eva, bhavasthakevalinAM zAstRRNAM siddhigamanasadbhAvAtpravAhApekSayA ca zAzvatakhamataH kathazcicchAzvatAH kathaMcidazAzvatA iti / tathA sarve'pi prANino vicitrakarmasadbhAvAnnAnAgatijAtizarIrAGgopAGgAdisamanvitakhAdanIdRzAH-visadRzAstathopayogAsaMkhyeyapradezakhAmUrtakhAdibhirdharmaH kathazcitsadRzA iti, tathollasitasavIryatayA kecidbhinnagranthayo'pare ca tathAvidhapariNAmAbhAvAd granthikasacA eva bhavantItyevaM ca vyavasthite naikAntenaikAntapakSo bhavatIti pratiSiddhaH, tadevametayoreva dvayoH sthAnayoru-181 ||373 // kanIlyAnAcAraM vijAnIyAditi sthitam / apica Agame anantAnantAsvapyutsarpiNyavasarpiNISu bhanyAnAmanantabhAga evaM siya- darzabhAmAcAravAdaniSedha pra0 / 2 darzanAcAraviSaye vAdasa nivedha / 3 yogyatA va sAmanyAdhupetatArUpA / 4 saphalabhanyAnAM mulyanupapatteH / ceseneelaeseseae celse ~750~ Page #752 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [5], uddezaka [-], mUlaM [gAthA-5], niyukti: [183] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||5|| dIpa anukrama [709] RitItyayamarthaH pratipAdyate, yadA caivaMbhUtaM tadAnantya tatkathaM teSAM kSayaH, yuktirapyatra-saMbandhizabdAvetI, muktiH saMsAraM vinA na 81 bhavati, saMsAro'pi na muktimantareNa, tatazca bhavyocchede saMsArasthApyabhAvaH syAdato'bhidhIyate nAnayorvyavahAro yujyata iti||5|| adhunA cAritrAcAramaGgIkRtyAhaIS je kei khuragA pANA, aduvA saMti mahAlayA / sarisaM tehiM beraMti, asarisaMtI ya No bade // 6 // eehiM dohiM ThANehiM, vavahAro Na vijaI / eehiM dohiM ThANehi, aNAyAraM tu jANae // 7 // (sUtra) ye kecana kSudrakAH saccAH prANina ekendriyagIndriyAdayo'lpakAyA vA paJcendriyA athavA 'mahAlayA' mahAkAyAH 'santi' vidyante teSAM ca kSudrakANAmalpakAyAnAM kunvAdInAM mahAnAlayaH-zarIraM yeSAM te mahAlayA-hastyAdayasteSAM ca vyApAdane sadarza 'vaira'miti vajaM karma virodhalakSaNaM vA vairaM tat 'sadRzaM' samAnaM tulyapradezavAtsarvajantUnAmityevamekAntena no badeta, tathA 'visaha|zam' asarazaM tadvayApacau vairaM karmabandho virodho vA indriyavijJAnakAyAnAM visazasAt satyapi pradezatulyate na sadarza vairami- | tyevamapi no vadet , yadi hi vadhyApekSa eva karmavandhaH syAttadA tattadazAtkarmaNo'pi sAdRzyamasArazya vA vaktuM yujyeta, na pa tazAdeva | | bandhaH api sadhyavasAyavazAdapi, tatatha tIbAdhyavasAyino'lpakAyasavavyApAdane'pi maharim , akAmasa tu mahAkAyasavacyApAdane'pi khalpamiti // 6 // etadeva sUtreNaiva darzayitumAha-AbhyAmanantaroktAbhyAM khAnAbhyAmanayorvA sthAnayoralpakAyamahAkAyavyApAdanApAditakarmavandhasadRzakhAsadRzakhayorvyavaharaNaM vyavahAro niyuktikakhAtra yujyate, tathAhi-na vadhyastha sadRzakhamasadRzavaM 1 atra hi hakhadIrghatvavadU ghaTatadabhAvavatsatyApekSatA na tu kAryakAraNarUpeNa, tathA ca na muktimantareNa na saMsAra ivatra virodhaH / Saawara909003830amera ~751~ Page #753 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [9], uddezaka [-], mUlaM [gAthA-7], niyukti: [183] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||7|| dIpa anukrama [711] sUtrakRtAGge caikameva karmabandhasya kAraNam , apitu vadhakasya tIvabhAvo mandabhAvo jJAnabhAvo'jJAnabhAvo mahAvIryakhamalpavIryavaM cetyetadapi / ||5AcAra2 zrutaska- tadevaM vadhyavadhakayorvizeSAtkarmavandhavizeSa ityevaM vyavasthite vadhyamevAzritya sadRzakhAsadRzakhadhyavahAro na vidyata iti / tathA'nayorevara zrutAdhya. ndhe zIlA-18 sthAnayoH pravRttasthAnAcAraM vijAnIyAditi, tathAhi-yajIvasAmyAtkarmabandhasadRzasamucyate, tadayuktaM, yato na hi jIvavyApa-1 kIyAvRttiH18]cyA hiMsocyate, tassa zAzvatakhena vyApAdayitumazakyavAd , api khindriyAdivyApayA, tathA coktam-"pazcendriyANi trividhaM cala // 37 // ||haac, ucchAsaniHzvAsamathAnyadAyuH / prANA dazaite bhagavadbhiruktAsteSAM viyojIkaraNaM tu hiMsA // 1 // " ityAdi / apica bhAva-18| sampapekSasyaiva karmabandho'bhyupetuM yuktaH, tathAhi-vaidyakhAgamasadhapekSasya samyak kriyAM kurvato yadyapyAturavipattibhavati tathApi na vairAnupaGgo bhAvadopAbhAvAd, aparasya tu sarpabuddhA rajjumapi mato bhAvadoSAkarmavandhaH, taMdrahitasya tu na bandha iti, uktaM | cAgame 'uccAliyaMmi pAe ityAdi, taNDulamatsyAkhyAnaka tu suprasiddhameva / / tadevaM vidhavadhyavadhakabhAvApekSayA syAt sadazalaM || sAdasazasamiti, anyathAnAcAra iti // 7 // punarapi cAritramadhikRtyAhAraviSayAnAcArAcArau pratipAdayitukAma Aha ahAkammANi bhujaMti, aNNamaNNe sakammuNA / uvaliteti jANijjA, aNuvalitteti vA puNo // 8 // (suu0)| eehiM dohi ThANehi, vavahAro Na vijaI / eehiM dohiM ThANehiM, aNAyAraM tu jANae // 9 // (mU0) sAdhu pradhAnakAraNamAMdhAya-Azritya karmANyAdhAkarmANi, tAni ca vanabhojanavasatyAdInyucyante, etAnyAdhAkarmANi ye bhunyj-IM||374|| 1 1 asaMkhyapradezatvAdinA / 2 bhavedoSA. pra. zAsaprasiddhatvAtpUrva vyatire kiNaM pradaya annavI eSa karmabandha iti / 4 bhAvadoSarahitasya / 5 ucAlite paaye| hAmAdAya pra0 Recedeseserce ~752~ Page #754 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||9|| dIpa anukrama [713] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 5 ], uddezaka [-] mUlaM [gAthA - 9], niryuktiH [183] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - nte- etairupabhogaM ye kurvanti 'anyo'nyaM' parasparaM tAn khakIyena karmaNopaliptAn vijAnIyAdityevaM no vadet tathA'nupaliptAniti vA no vadet, etaduktaM bhavati - AdhAkarmApi zrutopadezena zuddhamitikRlA bhuJjAnaH karmaNA nopalipyate, tadAdhAkarmopabhogenAvazyatayA karmabandho bhavatItyevaM no vadet tathA zrutopadezamantareNAhAragRjyA''yAkarma bhuJjAnasya tannimittakarmabandhasadbhAvAt | ato'nuliptAnapi no vadet, yathAvasthitamaunIndrAgamajJasya khevaM yujyate vaktum - AdhAkarmopabhogena svAtkarmabandhaH syAnneti, yata uktam "kiMcicchuddhaM kalpyamakalpyaM vA syAdakalpyamapi kalpyam / piNDaH zayyA vastraM pAtraM vA bhepajAdyaM vA // 1 // " tathA'nyairapyasihitam - "utpadyeta hi sAdhvasthA, dezakAlAmayAnprati / yasyAmakArya kArya syAtkarma kArya ca varjayed ||1||" ityAdi ||8|| kimi - tyevaM syAdvAdaH pratipAdyata ityAha- AbhyAM dvAbhyAM sthAnAbhyAmAzritAbhyAmanayorvA sthAnayorAdhAkamoMpabhogena karmabandhabhAvAbhAvabhUtayorvyavahAro na vidyate, tathAhi-- yadyavazyamAdhAkarmopabhogena kAntena karmabandho'bhyupagamyeta evaM cAhArAbhAvenApi kacitsutarAmanarthodayaH syAt, tathAhi--kSutprapIDito na samyagIryApathaM zodhayet tatazca vrajan prApyupamarddamapi kuryAt mUrcchAdisadbhAva| tayA ca dehapAte satyavazyaMbhAvI prasAdivyAghAto'kAlamaraNe cAviratiraGgIkRtA bhavatyArtadhyAnApattau ca tiryaggatiriti, Agamazca"saMvattha saMjamaM saMjamAo appANameva rakkhejjA" ityAdinA'pi tadupabhoge karmabandhAbhAva iti, tathAhi AdhAkarmaNyapi niSpAdyamAne SaDjIvanikAyavadhastadvadhe ca pratItaH karmabandha ityato'nayoH sthAnayorekAntenAzrIyamANayorvyavaharaNaM vyavahAro na yujyate, tathA ''bhyAmeva sthAnAbhyAM samAzritAbhyAM sarvamanAcAraM vijAnIyAditi sthitam // 9 // punarapyanyathA darzanaM prati vAganAcAraM darzayitumAha1 sarvatra va saMyamAdAtmAnameva rakSet / For Parts Only ~753~ any org Page #755 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [gAthA-10], niyukti: [183] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||10|| dIpa anukrama [714] sUtrakRtAGke jamidaM orAlamAhAraM, kammagaM ca taheva ya (tameva tN)| savattha cIriyaM asthi, Natthi savattha vIriyaM // 10 // (sU0) AcAra2zrutaskaeehiM dohiM ThANehiM, vavahAro Na vijaI / eehiM dohiM ThANehiM, aNAyAraM tu jANae // 11 // (sU0) zrutAdhya. ndhe zIlA- yadivA yo'yamanantaramAhAraH pradarzitaH sa sati zarIre bhavati zarIraM ca paJcadhA tasya caudArikAdeH zarIrasya bhedAbhedaM pratikIyAvRttiH pAdayitukAmaH pUrvapakSadvAreNAha-'jamida mityAdi, yadidaM sarvajanapratyakSamudAraiH pudgalainivRttamaudArikametadevorAlaM nissArakhA / // 375 // etaca tiryaanuSyANAM bhavati, tathA caturdazapUrvavidA kacitsaMzayAdAvAhiyata ityAhAram , etadgrahaNAcca vaikiyopAdAnamapi draSTavyaM, tathA karmaNA nirvRttaM kArmaNam , etatsahacaritaM taijasamapi prAyam / audArikavaikriyAhArakANAM pratyekaM taijasakArmaNAmyAM | || saha yugapadupalabdhaH kasyacidekalAzA sAdatastadapanodArthaM tadabhiprAyamAha-'tadeva tada' yadevaudArikaM zarIraM te eva taijasakArmaNe || zarIre, evaM baiMkriyAhArakayorapi vAcya, tadevabhUtAM saMjJAM no nivezayedityucarazloke kriyA, tathaiveSAmAtyantiko bheda ityevaMbhUtAmapi saMjJAM no nivezayet / yuktizcAtra-yayekAntenAbheda eva tata idamaudArikamudArapudgalaniSpanna tathaitatkarmaNA nirvartita kArmaNaM sarvasvatasya saMsAracakravAlabhramaNasya kAraNabhUtaM tejodravyairniSpanaM teja eva taijasaM AhArapaktinimittaM taijasalabdhinimirca cetyevaM bhedena saMjJA niruktaM kArya ca na syAt / athAtyantiko bheda eva tato ghaTava dinnayordezakAlayorapyupalabdhiH syAt, na 81 | niyatA yugapadupalabdhiriti, evaM ca vyavasthite kathaJcidekopalabdherabhedaH kathaJcicca saMjJAbhedAbheda iti sthita / tadevamaudArikAdInAM || // 37 // zarIrANAM bhedAbhedau pradAdhunA sarvasva dravyasya bhedAbhedau pradarzayitukAmaH pUrvapakSaM zlokapazcArddhana darzayitumAha-'savyatya // audArikakAryasya dharmAdharmArjanamuktpanAtyAdeH prasiddhatvAnna nirdeshH| 982908seas SARERaininainarana ~754 ~ Page #756 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [5], uddezaka [-], mUlaM [gAthA-11], niyukti: [183] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||11|| dIpa anukrama [715] vIriya'mityAdi, 'sarva sarvatra vidyata' itikRtvA sAMkhyAbhiprAyeNa sattvarajastamorUpasya pradhAnasyaikalAttasya ca sarvasmaica kAraNakhAt ataH sarva sarvAtmakamityevaM vyavasthite 'sarvatra' ghaTapaTAdau aparasya-vyaktakha 'vIrya' zaktirvidyate, sarvasyaiva hi vyaktasya pradhAnakA| yesAtkAryakAraNayodhakakhAda, ataH sarvasya sarvatra vIryamastItyevaM saMjJA no nivezayeta , tathA 'sarve bhAvo khauvana, svakhabhAvavyava| sthitA'iti pratiniyatazaktikhAna sarvatra sarvasva 'bIrya'zaktirityevamapi saMjJAM no nivezayet / yuktizcAtra-yattAvaducyate 'sAMkhyAbhiprAyeNa sarva sarvAtmakaM dezakAlAkArapratibandhAttu na samAnakAlopalabdhi'riti, tadayuktaM, yato bhedena sukhaduHkhajIvitamaraNadUrAsannamU-18 kSmavAdarasurUpakurUpAdikaM saMsAravaicitryamadhyakSeNAnubhUyate, na ca dRSTe'nupapannaM nAma, na ca sarva mithyetyabhyupapattuM yujyate, yato dRSTahA-1 niradRSTakalpanA ca pApIyasI / kiMca-sarvathaikye'bhyupagamyamAne saMsAramokSAbhAvatayA kRtanAzo'kRtAbhyAgamazra balAdApatati, yaJcaitat satvarajastamasAM sAmyAvasthA prakRtiH pradhAnamityetatsarvasvAstha jagataH kAraNaM tanirantarAH suhRdaH pratyeSyanti, niyuktikakhAd apica-sarvathA sarvasa vastuna ekakhe'bhyupagamyamAne satvarajastamasAmapyekavaM syAt , tadbhede ca sarvasya baddhadeva bheda iti / tathA yada-18 pyucyate-'sarvasva vyaktakha pradhAnakAryavAtsatkAryavAdAca mayUrANDakaraNe caJcapicchAdInAM satAmevotpAdAbhyupagamAd asadutpAde cAmra-18 phalAdInAmapyutpattiprasaGgA'dityetadvAmAtra, tathAhi-yadi sarvathA kAraNe kAryamasti na taryutpAdo niSpannaghaTaspeva, apica mRtpiNDA-12 vasthAyAmeva ghaTagatAH karmaguNavyapadezA bhaveyuH, na ca bhavanti, tato nAsti kAraNe kAryam, athAnabhivyaktamastIti cena tarhi sarvAtmanA vidyate, nApyekAntenAsatkAryabAda eva, tadbhAve hi vyomAravindAnAmadhyekAntenAsato mRtpiNDAderghaTAderivotpattiH sthAt , na caitaha1 kAsya / 2 zaktayaH / 3 lArUpeNa / 4 khavAdhArapadArtheSu / 5 paparna pr.| ~755~ Page #757 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||??|| dIpa anukrama [715] sUtrakRtAGge 2 zrutaska ndhe zIlAjhIyAvRttiH // 376 // "sUtrakRt" - aMgasUtra -2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 5 ], uddezaka [ - ], mUlaM [gAthA - 11], niryuktiH [183] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [02 ], aMga sUtra - [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH TamiSTaM vA, apica evaM sarvasya sarvasmAdutpatteH kAryakAraNabhAvAniyamaH syAd evaM ca na zAlyaGkurArthI zAlIvIjamevAdadyAd api tu yatkiJcideveti, niyamena ca prekSApUrvakAriNAmupAdAnakAraNAdau pravRttiH, ato nAsatkAryavAda iti / tadevaM sarvapadArthAnAM saccajJeyatvaprameyakhAdibhirdhamaH kathaJcidekatvaM tathA pratiniyatArthakAryatayA yadevArthakriyAkAri tadeva paramArthataH saditikRtvA kathaJcidbheda iti sAmAnyavizeSAtmakaM vasthiti sthitam / anena ca syAdasti svAbhAstItibhaGgakadvayena zeSabhaGgakA api draSTavyAH, tata sarva vastu saptabhaGgIsvabhAvaM te cAmI - khadravyakSetrakAlabhAvApekSayA syAdasti, paradravyAdyapekSayA syAnnAsti, anayoreva dharmayoyA~gapadye| nAbhidhAtumazakyatvAtsyAdavaktavyaM, tathA kasyacidaMzasya svadravyAdyapekSayA vivakSitatvAtkasyaciccAMzasya paradravyAdyapekSayA vivakSitakhAt syAdasti ca syAnnAsti ceti, tathaikasyAMzasya svadravyAdyapekSayA parasya tu sAmastyena svaparadravyAdyapekSayA vivakSitasAtsyAdasti cAvaktavyaM ceti, tathaikasyAMzasya paradravyAdyapekSayA parasya tu sAmastyena svadravyAdyapekSayA vivakSitatvAt syAnnAsti cAvaktavyaM | ceti, tathaikasyAMzasya svadravyAdyapekSayA parasya tu paradravyAdyapekSayA'nyasya tu yaugapadyena svaparadravyAdyapekSayA vivakSitanAtsyAdasti ca nAsti cAbaktavyaM ceti, iyaM ca saptabhaGgI yathAyogamuttaratrApi yojanIyeti // 10 // 11 // tadevaM sAmAnyena sarvasyaiva vastuno bhedAbhedI pratipAdyAdhunA sarvazUnyavAdimatanirAsena lokAlokayoH pravibhAgenAstitvaM pratipAdayitukAma Aha--yadivA 'sarvatra vIryamasti nAsti sarvatra vIrya' mityanena sAmAnyena vasvastikhamuktaM, tathAhi -- sarvatra vastuno 'vIrya' zaktirarthakriyAsAmarthyamantazaH svaviSayajJAnotpAdanaM tacaikAntenAtyantAbhAvAcchazaviSANAderapyastItyevaM saMjJAM na nivezayet, sarvatra vIrya nAstIti no evaM saMjJAM 11 manasaH pra0 / 2 bhAvAbhAvA pra03 sarvatra viirymityevNruup| Education International For Pale On ~756~ 5 AcArazrutAdhya. // 376 // yor Page #758 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||12|| dIpa anukrama [716] "sUtrakRt" - aMgasUtra -2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 5 ], uddezaka [-] mUlaM [gAthA - 12], niryuktiH [183] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [02 ], aMga sUtra - [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH nivezayediti, anenAviziSTaM vastvastitvaM prasAdhitam idAnIM tasyaiva vastuna ISadvizeSitalena lokAlokarUpatayA'stitvaM prasAdhayannAhaNatthi loe aloe vA, zevaM sannaM nivese| asthi loe aloe vA, evaM sannaM nivesa // 12 // Natthi jIvA ajIvA vA, jaivaM sannaM nivese| asthi jIvA ajIvA vA, evaM sannaM nivesa || 13 || (sU0 'lokaH' caturdazarajjyAtmako dharmAdharmAkAzAdipaJcAstikAyAtmako vA sa nAstItyevaM saMjJAM no nivezayet / tathA''kAzAstikAyamAtrakassvalokaH sa ca na vidyate evetyevaM saMjJAM no nivezayet / tadabhAvapratipattinibandhanaM khidaM tadyathA-pratibhAsamAnaM vastvavayacadvAreNa vA pratibhAsetAvayavidvAreNa vA ? tatra na tAvadavayavadvAreNa pratibhAsanamutpadyate, niraMzaparamANUnAM pratibhAsanAsaMbhavAt, sarvArAtIyabhAgasya ca paramANvAtmakatvAtteSAM ca chadmasthavijJAnena draSTumazakyatvAt, tathA coktam- "yAvadRzyaM parastAvadbhAgaH sa ca na dRzyate / niraMzasya ca bhAgasya, nAsti chadmasthadarzanam // 1 // ityAdi, nApyavayacidvAreNa, vikalpyamAnasyAvayavina evAbhAvAt tathAhi asau khAvayaveSu pratyekaM sAmastyena vA varceta 1 aMzAMzibhAvena vA 1, na sAmastyenAvayavi bahuvaprasaGgAt, nApyaMzena pUrvavikalpAnatikrameNAnavasthAprasaGgAt tasmAdvicAryamANaM na kathaJcidrasvAtmabhAvaM labhate tataH sarvamevaitanmAyAsvamendrajAlamarumarIcikA vijJAnasadRzaM tathA coktam- "yathA yathArthAzvintyante, vivicyante tathA tathA / yadyete (tat) svayamarthebhyo, rocante (te) tatra ke vayam 1 // 1 // " ityAdi / tadevaM vasvabhAve tadvizepalokAlokAbhAvaH siddha evetyevaM no saMjJAM nivezayet / kiMvasti loka UrdhvAdhastiryagrUpo vaizAkhasthAnasthita kaTinyastakarayugma puruSasadRzaH pazcAstikAyAtmako vA tadvyatiriktaJcAloko'pyasti saMbandhizabdavAt, lokavyavasthA'nyathA'nupapatteriti bhAvaH yuktivAtra- yadi sarva nAsti tata sarvAntaHpAtinA Educatin internation For Parts Only ~757~ Page #759 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [gAthA-13], niyukti: [183] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||13|| dIpa anukrama [717] sUtrakRtAGge zatpratiSedhako'pi nAstItyatastadbhAvAtpratiSedhAbhAvaH, api ca sati paramArthabhUte vastuni mAyAkhamendrajAlAdinyavasthA, anyathA kimA- 5AcAra2 zrutaska-18zritya ko vA mAyAdikaM vyavasthApayediti / apica--"sarvAbhAvo yathA'bhISTo, yuktyabhAve na siyati / sA'sti pessaiva nastattvaM,81 zrutAdhya. nya zAlA- tatsiddhau sarvamastu sad // 1 // " ityAdi / yadapyavayavAkyavivibhAgakalpanayA dUSaNamabhidhIyate tadapyAhatamatAnabhijena, unmataM kIyAvRttiH vevaMbhUtaM, tavathA-naikAntenAvayavA eva nApyavayavyeva cetyataH syAdvAdAzrayaNAtpUrvoktavikalpadoSAnupapattirityataH kathacilloko-18|| // 377 // styevamaloko'pIti sthitam // 12 // tadevaM lokAlokAstilaM pratipAdyAdhunA tadvizeSabhUtayorjIvAjIvayorastilapratipAdanAyAha ISNatthi jIvA ajIvetyAdi, jIvA upayogalakSaNAH saMsAriNo muktA bA te na vidyante, tathA ajIvAdha dharmAdharmAkAzagala | | kAlAtmakA gatisthityavagAhadAnacchAyAtapodhotAdivarcanAlakSaNA na vidyanta ityevaM saMjJA-parijJAnaM no nivezayet, nAstitani-1 bandhanaM khida-pratyakSeNAnupalabhyamAnabAjIvA na vidyante, kAyAkArapariNatAni bhUtAnyeva dhAvanavalganAdikA kriyA kurvantIti / / tathA''tmAdvaitavAdamatAbhiprAyeNa 'puruSa evedaM niM sarva yataM yaca bhAgya'mityAgamAt tathA ajIvA na vidyante sarvasvaiva cetanAcetana rUpasyAtmamAtravivattevAt no evaM saMjJAM nivezayet , kiMtvasti jIvaH sarvasvAstha sukhaduHkhAdernibandhanabhUtaH khasaMvittisiddhoDapratyaya-1 8 grAhyaH, tathA tadvayatiriktA dharmAdharmAkAzapudgalAdayazca vidyante, sakalapramANajyeSThena pratyakSeNAnubhUyamAnatvAttadguNAnAM, bhUrAcaitanya-18 vAdI ca vAcyaH-kiM tAni bhavadabhipretAni bhUtAni nityAnyutAnityAni ?, yadi nityAni tato acyutAnutpannasthirekakhabhAvatvAna // 37 // kAyAkArapariNatiH, nApi prAgavidyamAnasya caitanyasya sadbhAvo, nityatvahAneH / athAnityAni kiM teSvavidyamAnameva caitanyamutpadyate sarva vastu pra. / 2 pkssaabhyucye| 3 vivarti pr0| 4 narUpaH praa| Recenesceseseseces ~758~ Page #760 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [gAthA-13], niyukti: [183] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||13|| dIpa anukrama [717] eseseseekeeseseeeee AhosvidvidhamAna ?, na tAvadavidyamAnamatiprasaGgAda, abhyupetAgamalopAdvA, atha vidyamAnameva siddhaM tarhi jIvanam / tathA''tmAdvaitavAdyapi vAgyaH-yadi puruSamAtramevedaM sarva kathaM ghaTapaTAdiSu caitanya nopalabhyate , tathA tadaikyejmedaniyandhanAnAM pakSaheturaSTAntAnAmabhAvAtsAdhyasAdhanAbhAvaH, tasmAkAntena jIvAjIvayorabhAvaH, apitu sarvapadArthAnAM sthAdvAdAzrayaNAjIvaH sthAjIvaH svAdajIvaH ajIvo'pi ca sAda jIvaH khAjIva iti, etaca svAdvAdAzrayaNaM jIvapudgalayoranyonyAnugatayoH zarIrapratyakSatayA'dhyakSeNaivopalambhAdraSTavyamiti // 13 // jIvAstile ca siddhe tebhibandhanayoH sadasatkriyAdvArAyAtayodharmAdharmayorastikhapratipAdanAyAha Nasthi dhamme adhamme vA, NevaM sannaM nivesae / atdhi dhamme adhamme vA, evaM satraM nivesae // 14 // Nasthi baMdhe va mokkhe vA, NevaM sannaM nivesae / asthi baMdhe va mokkhe vA, evaM satra nivesae // 15 // (suu0)| 'dharmaH' zrutacAritrAtmako jIvasyAtmapariNAmaH karmakSayakAraNam , evamadharmo'pi mithyAtvAviratipramAdakapAyayogarUpaH karmabandha-18 kAraNamAtmapariNAma eca, tAvevaMbhUtI dharmAdhauM kAlakhabhAvaniyatIzvarAdimatena na vidyate ityevaM saMjJA no nivezayet-kAlAdaya 81 evAsya sarvasa jagadvaicitryasya dharmAdharmavyatirekeNaikAntataH kAraNamityevamabhiprAyaM na kuryAt, yataH ta evaikakA na kAra-18|| Namapi tu samuditA eveti, tathA coktam-"naM hi kAlAdIhiMto kevalaehito jAyae kiMci / iha muggaraMdhaNAivitA so samudiyA heU ||1||"ityaadi / yato dharmAdharmAntareNa saMsAravaicitryaM na ghaTAmiyartyato'sti dharmaH samyagdarzanAdiko'dharmazca sababhedasidiniyandhanAnAM / bhedanibandhanAnAmiti ced bhedajAnA mityarthaH / 2 naiva kAlAdibhyaH kevalebhyo jAyate kizcidapi / iha mudradhanAyapi tataH sarve samuditA hetuH // 1 // 3 nArakalAdiviziSTajIvanibandhanayoH bhumiihiyoN| 9397902929202099 ~759~ Page #761 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [gAthA-15], niyukti: [183] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||15|| sUtrakRtAGge 2 zrutaska- ndhe zIlAkIyAvRttiH // 378 // dIpa anukrama [719] mithyAtvAdika ityevaM saMjJA nivezayediti // 14 // satozca dharmAdharmayobaMdhamokSasadbhAva ityetaddarzayitumAha-vandhaH-prakRtisthityanu- AcArabhAvapradezAtmakatayA karmapudgalAnAM jIvena khavyApArataH khIkaraNaM, sa cAmUrtasyAtmano gaganakheva na vidyata ityevaM no saMjJA nive- zruvAdhya. zayet , tathA tadabhAvAca mokSasthApyabhAva ityevamapi saMjJAM no nivezayet / kathaM tarhi saMjJAM nivezayedityuttarArddhana darzayati-asti | |bandhaH karmapudgalaijIvavetyevaM saMtrA nivezayediti, yattUcyate-amRtasya mUrtimatA saMbandho na yujyata iti, tadayuktam , AkAzasya sarvavyApitayA pudgalairapi saMbandho durnivAryaH, tadabhAve tavyApitvameva na svAd, anyaca asya vijJAnasya hatpUramadirAdinA vikAraH samupalabhyate na cAsau saMpandhamRte ato yatkiJcidetat / apica-saMsAriNAmasumatA sadA taijasakArmaNazarIrasaddhAvAdAtyantika-| mamUrtatvaM na bhavatIti / tathA tatpratipakSabhUto mokSo'pyasti, tadabhAve bandhasyApyabhAvaH sAdityato'zeSabandhanApagamakhabhAvo mokSo'stItyevaM ca saMjJAM nivezayediti // 15 // bandhasadbhAve cAvazyaM bhAvI puNyapApasadbhAva ityatastadbhAva niSedhadvAreNAhaNasthi puNNe va pAve vA, NevaM sannaM nivesae / asthi puNNe va pAve vA, evaM sannaM nivesae // 16 // Nasthi Asave saMvare vA, vaM sanaM nivesae / asthi Asave saMvare vA, evaM sannaM nivesae // 17 // (sU0) || 'nAsti' na vidyate 'puNyaM zubhakarmaprakRtilakSaNaM tathA 'pApaM tadviparyayalakSaNaM 'nAsti' na vidyate ityevaM saMjJA no nivezayet / / tadabhAvapratipacinibandhanaM khida-tatra kepAzcinAsti puNyaM, pApameva jhutkarSAvasvaM satsukhaduHkhanibandhanaM, tathA pareSAM pApaM nAsti, puNyameva | // 37 | apacIyamAnaM pApakArya kuyoMditi, anyeSAM tUbhagamapi nAsti, saMsAravaicitryaM tu niyatikhabhAvAdikataM, tadetadayuktaM, yataH puNyapApa 1 mUrtasyAmUrtimatA pra0 / 2 tAve pra* pharmapudgalAnAmanirjaraNena mokSAbhAvAtsarveSAM kAlenAdAnAdapareSA vAbhAvAdvandhAbhAvaH) / 3 saMvandhizabdatvAt / eaeseseseseserveses ~760~ Page #762 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [gAthA-17], niyukti: [183] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||17|| dIpa anukrama [721] zabdo saMbandhizabdau saMbaMdhizabdAnAmekAMzasya sattA'parasattAnAntarIyakA ato naikatarasya satteti, nAppubhayAbhAvaH zakyate vaktuM, nirnibandhanasya jagadvaicitryasyAbhAvAt, na hi kAraNamantareNa kvacitkAryasyotpacidRSTA, niyatikhabhAvAdiyAdastu naSTottarANAM pAdanasArikAprAyaH, api ca-tadvAde'bhyupagamyamAne sakalakriyAvayarthya tata eva sakalakAryotpatterityato'sti puNyaM pApaM cetyevaM saMjJAM nive|zayet / puNyapApe carvarUpe, sabadhA-"pudgalakarma zubhaM yattatpuNyamiti jinazAsane dRSTam / yadazubhamatha talpApamiti bhavati sarvajJanirdi-18 em // 1 // " iti // 16 // na kAraNamantareNa kAryayotpattirataH puNyapApayoH prAguktayoH kAraNabhUtAvAzravasaMvarI tatpratipedhaniSedhadvAreNa |8 darzayitukAma Aha-Azravati-pravizati karma yena sa prANAtipAtAdirUpa AzravaH-karmopAdAnakAraNaM, tathA tanirodhaH saMvaraH, etau / dvAyapi na sta ityevaM saMjJAM no nivezayet , tadabhAvapratipacyAzaGkAkAraNaM vida-kAyavAcanaHkameM yogaH, sa Azrava iti, yathedamukta / tathedamapyuktameva-'uccAliyaMmi pAe' ityAdi, tatazca kAyAdivyApAraNa karmabandho na bhavatIti, yuktirapi-kimayamAzrava aatmno| bhinna utAbhinnaH / , yadi bhinno nAsAvAzrayo ghaTAdivada, abhede'pi nAzravalaM, siddhAtmanAmapi AzravaprasaGgAt , tadabhAve ca | tannirodhalakSaNasya saMvarasyApyabhAvaH siddha evetyevamAtmakamadhyavasAyaM na kuryAt / yato yattadanaikAntikasaM kAyavyApArasya 'ucAlayaMmi |pAe'ityAdinoktaM tadasAkamapi saMmatameva, yato nabasAbhirapyupayuktasa karmabandho'bhyupagamyate, nirupayuktasa vastyeva karmabandhaH, tathA bhedAbhedobhayapakSasamAzrayaNAcadekapakSAzritadopAbhAva ityastyAzravasanAvA, tanirodhana saMvara iti, uktaM ca-'yogaH ucAlite pAde riyAsamiyA saMkamalAe / pAvanimaliMgI mariNa taM jogamArAja ||1||ny tassa rAmpimitto yo muhumo'vi dekhi bhI samae / agavanno u paogeNa sA u pagAdoti niddiDA // 2 // ~761~ Page #763 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [gAthA-17], niyukti: [183] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka Seceicesese ||17|| dIpa anukrama [721] sUtrakRtAGge zuddhaH puNyAvastu pApasya tadviparyAsaH / vAkAyamanoguptirnirAyavaH sNvrstuuktH||1||" ityato'styAzravastathA saMvaracetyevaM ||5 AcAra2 zrutaska-18 saMjJAM nivezayediti // 17 // AzravasaMvarasadbhAve cAvazyaMbhAvI vedanAnijerAsadbhAva ityatastaM (tat) pratipedhaniSedhadvAreNAha zrutAdhya. ndhe zIlA- Natthi vepaNA NijarA vA, jevaM sannaM nivesae / asthi veyaNA NijjarA vA, evaM sanna nivesae // 18 // kIyAvRttiH Nasthi kiriyA akiriyA vA, NevaM sannaM nivesae / atthi kiriyA akiriyA vA, evaM sannaM nivesae // 19 // sUtraM || vedanA-karmAnubhavalakSaNA tathA nirjarA-karmapudgalazATanalakSaNA ete dve api na vidyate ityevaM no saMjJAM nivazayat / / ||379kssaa tadabhAvaM pratyAzazakAraNamida, tadyathA-palyopamasAgaropamazaitAnubhavanIyaM karmAntamahatenaiva kSayamupayAtItyabhyupagamAta , taduktam-8| "jaM aNNANI karma khavei bahuyAhi vAsakoDIhiM / taM gANI tihi guco khabei UsAsamineNaM / / 1 // " ityAdi, tathA kSapaka-21 zreNyAM ca jhaTityeva karmaNo bhasIkaraNAdyathAkramabaddhassa cAnubhavanAbhAve vedanAyA abhAvaH tadabhAvAca nirjarAyA apItyevaM no | saMjJAM nivezayet / kimiti !, yataH kasyacideva karmaNa evamanantaroktayA nItyA kSapaNAttapasA pradezAnubhavena ca aparakha tUdayodIraNAbhyAmanubhavanamityato'sti vedanA, yata Agamo'pyevaMbhUta eva, tadyathA-'purvi dubhiNANaM duppaDikaMtANaM kambhANaM veittA mokkho, Natthi avedattA ityAdi, vedanAsiddhau ca nirjarA'pi sivetyato'sti vedanA nirjarA cetyevaM saMjJAM nivezayediti // 18 // 18 1Azraya bandhAt tato devanA saMvarAttapatato nirjarAyA astitvaM / 2 niSedhadvAreNa pra0 / 3 jAtI bahutvaM, tathA ca koTAkovyA'nubhavIpyavirudaH, tatra kSapaNe'pi // 379 // na vedanA'stIti hetudarzamAya / 4 yadahAnI karma kSapayati bahukAbhirvarSakoTIbhiH / samAnI nimirgataH kSAyatyucvAsamAtreNa // 1 // 5 pUrva dudhIrNAnAM duSpati| kAntAnAM karmaNAM vedayitvA mokSo naasvvedvikhaa| ecemedeceaerce ~762~ Page #764 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||19|| dIpa anukrama [723] "sUtrakRt" - aMgasUtra- 2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 5 ], uddezaka [ - ], mUlaM [gAthA - 19], niryuktiH [183] muni dIparatnasAgareNa saMkalita ....AgamasUtra [02], aMga sUtra- [ 02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH vedanAnirjare ca kriyA'kriyAyace, tatastatsadbhAvaM pratiSedhaniSedhapUrvakaM darzayitumAha-kriyA-parispandalakSaNA tadviparyastA vakriyA, te dve api 'na sto' na vidyete, tathAhi -sAMkhyAnAM sarvavyApitvAdAtmana AkAzasyeva parispandAtmikA kriyA na vidyate, zAkyAnAM tu | kSaNikatvAtsarvapadArthAnAM pratisamayamanyathA cAnyathA cotpatteH padArthasatcaiva na tavyatiriktA kAcitkriyA'sti, tathA coktam- "bhUtiryeSAM kriyA saiva, kArakaM saiva cocyate" ityAdi, tathA sarvapadArthAnAM pratikSaNamavasthAntaragamanAtsakriyatvamato'kriyA na vidyate ityevaM saMjJAM no nivezayet kiM tarhi ?, asti kriyA akriyA cetyevaM saMjJAM nivezayet tathAhi zarIrAtmanordezAddezAntarAvAptinimittA parispandAtmikA kriyA pratyakSeNaivopalabhyate, sarvathA niSkriyate cAtmano'bhyupagamyamAne gaganasyeva bandhamokSAdyabhAvaH, sa ca dRSTeSTabAdhitaH tathA zAkyAnAmapi pratikSaNotpattireva kriyetyataH kathaM kriyAyA abhAvaH 1 api ca-ekAntena kriyA'bhAve saMsAramokSAbhAvaH syAdityato'sti kriyA, tadvipakSabhUtA cAkriyetyevaM saMjJAM nivezayediti ||19|| tadevaM sakriyAtmani sati krodhAdisadbhAva ityetadarzayitumAha Natthi kohe va mANe vA, zevaM sannaM nivesae / anthi kohe va mANe vA, evaM sannaM nibesae // 20 // Natthi mAyA va lobhe vA, paNevaM sannaM nivesae / asthi mAyA va lobhe vA, evaM sannaM nivesa // 21 // Natthi pele va dose vA, zevaM sannaM nivesae / asthi pele va dose vA, evaM sannaM nivesa // 22 // sUtraM svaparAtmanoraprItilakSaNaH krodhaH sa cAnantAnubandhyapratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNasaMjvalanabhedena caturthA''game paThyate, tathaitAvadbheda eva mAno garvaH, etau dvAvapi 'na sto' na vidyete, tathAhi krodhaH keSAMcinmatena mAnAMza eva abhimAnagrahagRhItasya Ecatur International For Parts Only ~763~ Page #765 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [gAthA-22], niyukti: [183] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||22|| sUtrakRtA 2 zrutaskandhe zIlA- zIyAtiH // 38 // dIpa anukrama [726] taskRtAvatyantakrodhodayadarzanAt , kSapakazreNyAM ca bhedana kSapaNAnabhyupagamAt , tathA kimayamAtmadharma AhokhitkarmaNa utAnya| sveti ?, tatrAtmadharmale siddhAnAmapi krodhodayaprasaGgaH, atha karmaNastatastadanyakaSAyodaye'pi tadudayaprasaGgAt mUrtakhAca karmaNo / 5AcAra zrutAdhya. ghaTaskheva tadAkAropalabdhiH khAd, anyadharmale khakitrikarakhamato nAsti krodha ityevaM mAnAbhAvo'pi vAcya ityevaM saMjJAM no | | nivezayet , yataH kaSAyakarmodayavartI daSToSTaH kRtabhRkuTImaGgo raktavadano galatsvedabindusamAkulaH krodhAdhmAtaH samupalabhyate, na cAsau mAnAMzaH, tatkAkiraNAt tathA paranimittotthApitakhAceti, tathA jIvakarmaNorubhayorapyayaM dharmaH, taddharmale ca pratyekavikalpadoSAnupapattiH, anabhyupagamAt , saMsAryAtmanAM karmaNA sArddha pRthagbhavanAbhAvAttadubhayasya ca narasiMhavadvastvantarakhAdityato|'sti krodho mAnathetyevaM saMjJAM nivezayet / / 20 / / sAmprataM mAyAlobhayorastivaM darzayitumAha-atrApi prAgvanmAyAlobhayo|rabhAvavAdinaM nirAkRtyAstivaM pratipAdanIyamiti // 21 // sAmpratamepAmeva krodhAdInAM samAsenAstitvaM pratipAdayannAhaprItilakSaNaM prema-putrakalatradhanadhAnyAdyAtmIyeSu rAgastadviparItastvAtmIyopaghAtakAriNi dvepaH, tAvetau dvAvapi na vidyate, tathAhikeSAzcidabhiprAyo yaduta-mAyAlomAvevAvayavau vidyate, na tatsamudAyarUpo rAgojayavyasti, tathA krodhamAnAveva staH, na tatsamudAyarUpo'vayavI dveSa iti, tathAhi-avayavebhyo yadyabhinno'vayavI vahi tadabhedAtta eva nAsau atha bhinnaH pRthagupalambhaH svAd ghaTapaTavadityevamasadvikalpamUDhatayA no saMjJAM nivezayet , yato'vayavAvayavinoH kathaJcidbheda ityevaM bhedAbhedArapatRtIyapakSasamAzra-IINon mAnakiyAyAM maanikivaaydaa| 2 anantAnuyandhyAnAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNAno yugapakSapaNAt saMmvalanakoSasyApi mAnadalikeSu kSepaNa kSapaNAn / 3 karmabhUtakovasta svatantrAkAroelasthiprasaGgAt / 4 tatkAryatacAparani prk| Scooteredases ~764~ Page #766 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [5], uddezaka [-], mUlaM [gAthA-22], niyukti: [183] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||22|| dIpa anukrama [726] Secenesceceaesesesesesesesented yaNAtpratyekapakSAzritadoSAnupapattiriti, evaM cAsti prItilakSaNaM premAprItilakSaNazca dveSa ityevaM saMjJAM nivezayet // 22 // sAmprataM | kaSAyasadbhAve siddhe sati tatkAryabhUto'vazyaMbhAvI saMsArasadbhAva ityetatpratiSedhaniSedhadvAraNa pratipAdayitumAha-- tthi cAurate saMsAre, NevaM sannaM nivesae / asthi cAuraMte saMsAre, evaM sannaM nivesae // 23 // Nasthi devo va devI vA, vaM sannaM nivesae / atthi devo va devI vA, evaM sannaM nivesae // 24 // sUtra catvAro'ntA-gatibhedA narakatiryanarAmaralakSaNA yasa saMsArasthAsau caturantaH saMsAra eva kAntAro bhayaikahetutvAt , sa ca catu-18 vidho'pi na vidyate, apitu sarveSAM saMmRtirUpatvAtkarmabandhAtmakatayA ca duHkhaikahetutvAdekavidha eva, athavA nArakadevayoranupalabhya-18 mAnatvAttiryamanuSyayoreva sukhaduHkhotkarSatayA tavyavasthAnAd dvividhaH saMsAraH, paryAyanayAzrayaNAcanekavidhaH, atazcAturvidhyaM na | kathazcid ghaTata ityevaM saMjJAM no nivezayed , apitu asti caturantaH saMsAra ityevaM saMjJAM nivezayet / yattUktam-ekavidhaH saMsAraH, MALI tannopapadyate, yato'dhyakSeNa tiryamanuSyayorbhedaH samupalabhyate, na cAsAvekavidhatve saMsArasya ghaTate, tathA saMbhavAnumAnena nArakadevAnAmapyastitvAbhyupagamAd dvaividhyamapi na vidyate, saMbhavAnumAnaM tu-santi puNyapApayoH prakRSTaphalabhujA, tanmadhyaphalabhujAM tiryana-1 nuSyANAM darzanAd, ataH saMbhAvyante prakRSTaphalabhujo, jyotiSAM pratyakSeNaiva darzanAd, atha tadvimAnAnAmupalambhaH, evamapi tadadhiSThAtRbhiH kaizcidbhavitavyamityanumAnena gamyante, grahagRhItavarapradAnAdinA ca tadastitvAnumitiH, tadastitve tu prakRSTapuNyaphalabhuja iva prakRSTapApaphalambhirapi bhASyamityato'sti cAturvidhyaM saMsArasa, poyanayAzrayaNe tu yadanekavidhavamulyate tadayuktaM, yataH saptapathivyAzritA api nArakAH samAnajAtIyAzrayaNAdekaprakArA eva, tathA tiryaJco'pi pRthivyAdayaH sthAvarAstathA dvitricatuHpaJcendriyAzca Sasaaraaraane203999aadhaaran ~765~ Page #767 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||24|| dIpa anukrama [728] sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAzrIyAvRtiH // 381 // "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 5 ], uddezaka [ - ], mUlaM [gAthA - 24], niryuktiH [183] muni dIparatnasAgareNa saMkalita ....AgamasUtra [02], aMga sUtra- [ 02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - dviSaSTiyonilakSapramANAH sarve'pyekavidhA eva, tathA manuSyA api karmabhUmi karmabhUmijAntaradvIpakasaMmUrcchana jAtmaka bhedamanAdRtyaika| vidhatvenaivAzritAH, tathA devA api bhavanapativyantarajyotiSkavaimAnikabhedena bhinnA ekavidhatvenaiva gRhItAH, tadevaM sAmAnyavi| zeSAzrayaNAccAturvidhyaM saMsArasya vyavasthitaM naikavidhatvaM, saMsAravaicitryadarzanAt nApyanekavidhatvaM sarveSAM nArakAdInAM svajAtyana| tikramAditi // 23 // 24 // sarvabhAvAnAM sapratipakSatvAtsaMsArasadbhAve sati avazyaM tadvimuktilakSaNayA siddhyApi bhavitavyamityato'dhunA sapratipakSAM siddhiM darzayitumAha Natthi siddhI asiddhI vA, zevaM sannaM nivesae / atthi siddhI asiddhI vA, evaM sannaM nibesae / / 25 / / Natthi siddhI niyaM ThANaM, NevaM sannaM nivese| atthi siddhI niyaM ThANaM, evaM sannaM nivesae // 26 // sUtraM siddhiH azeSakarmacyutilakSaNA tadviparyastA cAsiddhirnAstItyevaM no saMjJAM nivezayeda, api tvasiddheH saMsAralakSaNAyA zrAturvidhyenAnantarameva prasAdhitAyA avigAnenAstitvaM prasiddhaM tadviparyayeNa siddherapyastitvamanivAritamityato'sti siddhirasiddhirvetyevaM saMjJAM nivezayediti sthitam idamuktaM bhavati samyagdarzanajJAnacAritrAtmakasya mokSamArgasya sadbhAvAtkarmakSayasya ca pIDopazamAdinA'dhyakSeNa darzanAdataH kasyacidAtyantikakarmahAnisiddherasti siddhiriti, tathA coktam - "doSAvaraNayorhAnirniHzeSA'styatizAyinI / kacidyathA svahetubhyo vahirantarmalakSaNaH || 1 ||" ityAdi, evaM sarvajJasadbhAvo'pi saMbhavAnumAnAdraSTavyaH tathAhi abhyasyamAnAyAH [ prajJAyA vyAkaraNAdi [nA] zAstrasaMskAreNottarottara vRddhyA prajJAtizayo dRSTaH, tatra kasyacidatyantAtizayaprApteH sarvajJatvaM syAditi saMbhavAnumAnaM, na caitadAzaGkanIyaM tadyathA - tApyamAnamudakamatyantoSNatA miyAnnAgnisAdbhavet, tathA 'dazahastAntaraM vyomni yo nAmo Eaton International For Parts Only ~766~ 5 AcArazrutAdhya. // 381 // Page #768 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||26|| dIpa anukrama [730] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 5 ], uddezaka [ - ], mUlaM [gAthA - 26], niryuktiH [183] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [02 ], aMga sUtra - [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - stutya gacchati / na yojanamasau gantuM zakto'bhyAsazatairapi // 1 // " iti dRSTAntadArzantikayorasAmyAt, tathAhi - tApyamAnaM jalaM pratikSaNaM kSayaM gacchet prajJA tu vivarddhate yadivA ThopopalabdheravyAhRtamagnitvaM tathA vanaviSaye'pi pUrvamaryAdAyA anatikramAdyojanocyavanAbhAvaH, tatparityAge cottarottaraM vRddhyA prajJAprakarSagamanavadyojanazatamapi gacchedityato dRSTAntadArzantikayorasAmyAdetannAzaGkanIyamiti sthitam, prajJAvRddhezva bAdhakapramANAbhAvAdasti sarvajJatvaprAptiriti / yadivA aJjanabhRtasamudgakadRSTAntena jIvA| kulatvAjjagato hiMsAyA durnivAratvAtsiddhyabhAvaH, tathA coktam- "jale jIvAH sthale jIvA, AkAze jIvamAlini / jIvamAlAkule loke, kathaM bhikSurahiMsakaH 1 // 1 // ityAdi, tadevaM sarvasyaiva hiMsakatvAtsiddhyabhAva iti, tadetadayuktaM, tathAhi sadopayuktasva | pihitAzravadvArasya paJcasamitisamitasya triguptiguptasya sarvathA niravadyAnuSThAyino dvicatvAriMzaddoSarahitabhikSAbhuja IryAsamitasya | kadAcidravyataH prANivyaparopaNe'pi tatkRtabandhAbhAvaH, sarvathA tasyAnavadyatvAt, tathA coktam - "uccAliyaMmi pAe, "ityAdi pratItaM, | tadevaM karmabandhAbhAvAtsiddheH sadbhAvo'vyAhataH, sAmayyabhAvAdasiddhisadbhAvo'pIti // 25 // sAmprataM siddhAnAM sthAnanirUpaNAyAha- ' Natthi siddhI' tyAdi, siddheH- azeSakarmacyutilakSaNAyA nijaM sthAnaM-ISatprAgbhArAkhyaM vyavahArato nizvayatastu tadupari yojanakozaSabhAgaH, tatpratipAdakapramANAbhAvAtsa nAstItyevaM saMjJAM no nivezayet yato bAdhakapramANAbhAvAtsAdhakasya cAgamasya sadbhAvAttatsattA durnivAreti / apica-apagatAzeSakalmaSANAM siddhAnAM kenacidviziSTena sthAnena bhAcyaM taccaturdazarajjvAtmakasya lokasyAgrabhUtaM draSTavyaM na ca zakyate cakkumAkAzavatsarvavyApinaH siddhA iti, yato lokAlokavyApyAkAzaM, na cAloke'paradravyasya saMbhavaH, tasyAkAzamAtrarUpatvAt, lokamAtravyApitvamapi nAsti, vikalpAnupapatteH tathAhi - siddhAvasthAyAM teSAM vyApi Educatin internation For Parts Only ~767~ Page #769 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [gAthA-26], niyukti: [183] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||26|| dIpa anukrama [730] sUtrakRtAGge tvamabhyupagatamuta prAgapi, na tAvatsiddhAvasAyAM, tadvyApitvabhavane nimittAbhAvAta , nApi prAgavasthAyAM, tadAve sarvasaMsAriNAM||5AcAra2 taska pratiniyatasukhaduHkhAnubhavo na syAt , na ca zarIrAbahiravasthitamavasthAnamasti, tatsattAnibandhanasya pramANasAbhAvAta, ataH sarva-| zrutAdhya. ndhe zIlA- cyApitaM vicAryamANaM na kathazcid ghaTate, tadabhAve ca lokAgrameva siddhAnAM sthAnaM, tadgatizca 'kamavimuktayodhya gati'ritikRtA || kIyAvRttiH bhavati, tathA coktam-"lAu eraMDaphale aggI dhUme ya usu dhaNuvimuke / gai putvapaogeNaM evaM siddhANaci gaIo ||1||"ityaa di / tadevamasti siddhistasyAzca nijaM sthAnamityevaM saMjJAM nivezayediti // 26 // sAmprataM siddheH sAdhakAnAM sAdhUnAM ttprtipkss||382|| bhUtAnAmasAdhUnAM cAstitvaM pratipipAdayiSuH pUrvapakSamAha Nasthi sAha asAhU vA, NevaM sannaM nivesae / atthi sAhU asAhU vA, evaM sannaM nivesae // 27 // Nadhi kallANa pAve yA, NevaM sanaM nivesae / asthi kallANa pAve cA, evaM sannaM nivesae // 28 // sUtraM 'nAsti' na vidyate jJAnadarzanacAritrakriyopeto mokSamArgavyavasthitaH sAdhuH, saMpUrNasya rakhatrayAnuSThAnasAbhAvAt , tadabhAvAca | tatpratipakSabhUtasyAsAdhorapyabhAvaH, parasparApekSitvAdetavyavasthAnaha~katarAbhAve dvitIyasthAppabhAva ityevaM saMjJAM no nivezayet, api |tu asti sAdhuH, siddheH prAksAdhitatvAt , siddhisattA ca na sAdhumantareNa, ataH sAdhusiddhiH, tatpratipakSabhUtasya cAsAdhoriti / yazca || saMpUrNaratnatrayAnuSThAnAbhAvaH prAgAzaddhitaH sa siddhAntAbhiprAyamavudvaiva, tathAhi-samyagdRSTarupayuktasyAraktadviSTasya satsaMyamavataH zrutA- 1810 382 / / | nusAreNA'hArAdikaM zuddhabuddhyA gRhNataH kacidajJAnAdaneSaNIyagrahaNasaMbhave'pi satatopayuktatayA saMpUrNameva ratnatrayAnuSThAnamiti, alApuraNTaphalAnidhUbheSu caturmukta iyau pUrvaprayogeNa gatireSa zikSAnAmapi gatayaH // 1 // cceesesevedeoeceaestreae eesesesee ~768~ Page #770 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [gAthA-28], niyukti: [183] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||28|| dIpa anukrama [732] Hyava bhakSyamidamidaM cAbhakSya gamyamidamidaM cAgamyaM prAsukameSaNIyamidamidaM ca viparItamityevaM rAgadveSasaMbhavena samabhAvarUpasya sAmAyikasyAbhAvaH kaizcicoyate tatteSAM codanamajJAnavijRmbhaNAt , tathAhi-na teSAM sAmAyikavatAM sAdhUnAM rAgadveSatayA bhkssyaa|| bhakSyAdivivekaH, apitu pradhAnamokSAGgasya saccAritrasya sAdhanArtham , api ca-upakArApakArayoH samabhAvatayA sAmAyikaM na puna bhakSyAbhakSyayoH samapravRttyeti // 27 // tadevaM muktimArgapravRttasya sAdhutvamitarasya cAsAdhutvaM pradazyodhunA ca sAmAnpena kalyANa-| | pApavatoH sadbhAva pratiSedhaniSedhadvAreNAha-'Nasthi kallANa pAve vA ityAdi, yatheSTArthaphalasaMprAptiH kalyANaM tantra viyate, sarvA-181 zucitayA nirAtmakatvAcca sarvapadArthAnAM bauddhAbhiprAyeNa, tathA tadabhAve kalyANavAMzca na kazcidvidyate, tathA''tmAdvaitavAdyabhiprAyeNa | 'puruSa evedaM sarvamitikRtvA pApaM pApavAn vA na kadhidvidyate, tadevamubhayorapyabhAvaH, tathA coktam-"vidyA vinayasaMpanne, brAhmaNe gavi hastini / zuni caiva zvapAke ca, paNDitAH samadarzinaH // 1 // " ityevameva kalyANapApakAbhAvarUpAM saMjJAM no nivezayed, api | tvasti kalyANaM kalyANavAMzva vidyate, tadviparyastaM pApaM tadvAMzca vidyate, ityevaM saMjJAM nivezayet , tathAhi-naikAntena kalyANAbhAvo yo bauddharabhihitaH, sarvapadArthAnAmazucitvAsaMbhavAta, sarvAzucitve ca buddhasthApyazucitvaprAptaH, nApi nirAtmAnaH khadravyakSetra-15 kAlabhAvApekSayA sarvapadArthAnAM vidyamAnatvAt paradravyAdibhistu na vidyante, sadasadAtmakatvAdvastunaH, taduktam-"khaparasattAbyudAsopAdAnApAdyaM hi vastuno vastutva"miti / tathA''tmAdvaitabhAvAbhAvAtpApAbhAvo'pi nAsti, advaitabhAve hi mukhI duHkhI sarogo nIrogaH surUpaH kurUpo durbhagaH subhago'rthavAn daridrastathA'yamantiko'yaM tu davIyAn ityevamAdiko jagadvaicitryabhAvo'dhya| kSasiddho'pi na syAt / yaca samadarzitvamucyate brAmaNacANDAlAdiSu tadapi samAnapIDotpAdanato draSTavyaM, na punaH karmApAdita easerseratiwesedesiseaseseserernea ~769~ Page #771 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||28|| dIpa anukrama [732] sUtrakRtA 2 zrutaska ndhe zIlAkIyAvRttiH // 383 // "sUtrakRt" - aMgasUtra- 2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 5 ], uddezaka [-] mUlaM [gAthA - 28 ], niryuktiH [183] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [02 ], aMga sUtra - [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH vaicitryabhAvo'pi teSAM trAhmaNacANDAlAdInAM nAstIti tadevaM kathaJcitkalyANamasti tadviparyastaM tu pApakamiti / na caikAntena kalyANaM kalyANameva, yataH kevalinAM prakSINaghanaghAtikarmacatuSTayAnAM sAtAsAtodayasadbhAvAttathA nArakANAmapi paJcendriyatvavizijJAnAdisadbhAvAnnaikAntena te'pi pApavanta iti tasAtkathaJcitkalyANaM kathaJcitpApamiti sthitam // 28 // tadevaM kalyANapApayoranekAntarUpatvaM prasAdhyaikAntaM dUSayitumAha kalANe pAvay are, bahAro Na vijjai / jaM veraM taM na jANaMti, samaNA bAla paMDiyA // 29 // ase akkhayaM vAvi, sabadukkheti vA puNo / vajjhA pANA na vajjhatti, iti vAyaM na nIsare // 30 // dIsaMti samiyAyArA, bhikkhuNo sAhujIviNo / ee micchovajIvaMti, iti dihiM na dhArae // 31 // sUtraM kalyaM - sukhamArogyaM zobhanatvaM vA tadaNatIti kalyANaM tadasyAstIti kalyANo matvarthIyAnpratyayAnto'rza Adibhyo'jityanena, kalyANavAnitiyAvat / evaM pApakazabdo'pi matvarthIyAcpratyayAnto draSTavyaH / tadevaM sarvathA kalyANavAnevAyaM tathA pApavAne vAya| mityevaMbhUto vyavahAro na vidyate, tadekAntabhUtasyaivAbhAvAt, tadabhAvasya ca sarvavastUnAmanekAntAzrayaNena prAkprasAdhitatvAditi / etacca vyavahArAbhAvAzrayaNaM sarvatra prAgapi yojanIyaM, tadyathA sarvatra vIryamasti nAsti vA sarvatra vIryamityevaMbhUta ekAntiko vyavahAro na vidyate, tathA nAsti loko'loko vA tathA na santi jIvA ajIvA iti cetyevaMbhUto vyavahAro na vidyata iti sarvatra saMbandhanIyaM / tathA vairaM vajraM tadvatkarma vairaM virodho vA vairaM tadyena paropaghAtAdinai kAnvapakSasamAzrayaNena vA bhavati tatte 'zramaNAH' tIrthikA | bAlA iva rAgadveSakalitAH 'paNDitAH' paNDitAbhimAninaH zuSkatarkadapadhmAtA na jAnanti paramArthabhUtasyAhiMsAlakSaNasya dharma For Parks Use One ~ 770~ 5 AcArazrutAdhya. ||383 // Page #772 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||38|| dIpa anukrama [735] "sUtrakRt" - aMgasUtra -2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 5 ], uddezaka [ - ], mUlaM [gAthA - 31], niryuktiH [183] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [02 ], aMga sUtra - [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH | syAnekAntapakSasya vAnAzrayaNAditi / yadivA yadvairaM tatte zramaNA bAlAH paNDitA vA na jAnantItyevaM vAcaM na nisRjedityuttareNa saMbandhaH, kimiti na nisRjet 1 yataste'pi kiJcijjAnantyeva / apica teSAM tannimittakopotpatteH, yaccaivaMbhUtaM vacastanna vAcyaM yata uktam- "appattiyaM jeNa siyA, Asu kuppina vA paro / sahaso taM Na bhAsejA, bhAsaM ahiyagAmiNa || 1 ||" ityAdi // 29 // aparamapi vAksaMyamamadhikRtyAha - 'asesa' mityAdi, azeSa- kRtsnaM tatsAMkhyAbhiprAyeNa akSataM nityamityevaM na brUyAt, pratyarthaM pratisamayaM cAnyathA'nyathAbhAvadarzanAt sa evAyamityevaMbhUtasyaikatvasAdhakasya pratyabhijJAnasya lUnapunarjAteSu kezanakhAdiSvapi pradarzanAt, tathA apizabdAdekAntena kSaNikamityevamapi vAcaM na nisRjet sarvathA kSaNikatve pUrvasya sarvathA vinaSTatvAduttarasya nirhetuka utpAdaH svAt, tathA ca sati 'nityaM sattvamasattvaM vA'hetoranyAnapekSaNA' diti / tathA sabai jagaduHkhAtmakamityevamapi na brUyAt, sukhAtmaka| syApi samyagdarzanAdibhAvena darzanAt, tathA coktam- "taiNasaMthAranisaSNo'vi muNivarI bhaTTarAgamayamoho / jaM pAvara muttisuhaM katto taM cakavaTTIvi 1 ||1||" ityAdi, tathA vadhyArthIaurapAradArikAdayo'yadhyA vA tatkarmAnumatiprasaGgAdityevaMbhUtAM vAcaM khAnuSThAnaparA| yaNaH sAdhuH paravyApAranirapekSo na nisRjet tathA hi siMhavyAghramArjArAdInparasava vyApAdanaparAyaNAn dRSTvA mAdhyasthyamavalambayet tathA coktam- "maitrIpramoda kAruNyamAdhyasthyAni sattvaguNAdhika klizyamAnAvineyeSviti, (tattvA0a0706) evamanyo'pi 1 aprItikaM yayA syAdAzu kupyeA paraH sarvathA tAM na bhASeta bhASA hitagAminIM // 2 tRNa saMstAraka niSaNNo'pi muniyaro bhraSTarAgamadamohaH / yattrApro muktimukhaM kutastat cakravapi // 1 // 3 vadhyakathane disAdikarmaNa avaSyakathane cauyAdikarmaNAM / evamaprativAkye samucaye itivacanAtsamucaye na vAcaM nisRjet nireviereombayet iti / Eucation Internation For Park Use Only ~ 771~ Page #773 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||38|| dIpa anukrama [735] sUtrakRtAne 2 zrutaska ndhe zIlAkIyAvRttiH ||384 // "sUtrakRt" - aMgasUtra- 2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 5 ], uddezaka [-] mUlaM [gAthA - 31], niryuktiH [183] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [02 ], aMga sUtra - [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH vAksaMyamo draSTavyaH, tadyathA-- amI gavAdayo vAhyAna vAdyA vA tathA'mI vRkSAdayazchedyA na chedyA vetyAdikaM vaco na vAcyaM sAdhuneti // 30 // ayamaparo vAksaMyama prakAro 'ntaH karaNazuddhisamAzritaH pradarzyate- 'dIsaMtI' tyAdi, 'dRzyante' samupalabhyante svazAstrokena vidhinA nibhRtaH saMyata AtmA yeSAM te nibhRtAtmAnaH, kacitpAThaH 'samiyAcAra'ti samyak -- svazAstravihitAnuSThAnAdaviparIta AcAra:-anuSThAnaM yeSAM te samyagAcArAH samyagvA ito vyavasthita AcAro yeSAM te samitAcArAH, ke te ? - bhikSaNazIlA bhikSavobhikSAmAtravRttayaH, tathA sAdhunA vidhinA jIvituM zIlaM yeSAM te sAdhujIvinaH tathAhi te na kasyaciduparodhavidhAnena jIvanti, | tathA kSAntA dAntA jitakrodhAH satyasaMdhA dRDhavratA yugAntaramAtradRSTayaH parimitodakapAyino mauninaH sadA tAyino viviktaikAntadhyAnAdhyAsinaH akaukucyAstAnevaMbhUtAnavadhAryApi 'sarAgA api vItarAgA iva ceSTante' iti matvate mithyAtvopajIvina ityevaM dRSTiM na dhArayet naivaMbhUtamadhyavasAyaM kuryAnnApyevaMbhUtAM vAcaM nisRjed yathaite mithyopacArapravRttA mAyAvina iti, chabasthena - gdarzinaivaMbhUtasya nizvayasya kartumazakyatvAdityabhiprAyaH te ca svayUthyA vA bhaveyustIrthAntarIyA thA, tAvubhAvapi na vaktavyau sAdhunA, yata uktam- " yAvatparaguNaparadoSakIrtane vyApRtaM mano bhavati / tAvadvaraM vizuddhe dhyAne vyayaM manaH kartum // 1 // ityAdi / / 31 / / kiMcAnyat Eucation International dakkhiNA paDilaMbho, asthi vA Natthi vA puNo Na vidyAgareja mehAvI, saMtimaggaM ca vRhae // 32 // icceehiM ThANehiM, jiNadiTThehiM saMjae / dhArayaMte u appANaM, AmokkhAe parivajjAsi // 33 // ttiyemi // sUtraM iti vasudhassa aNAyAraNAma paMcamamajjhayaNaM samattaM // For Parts Only ~ 772~ 5 AcAra zrutAdhya. // 384 // Page #774 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [1], uddezaka [-], mUlaM [gAthA-33], niyukti: [183] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||33|| dIpa anukrama [737] dAnaM dakSiNA tasyAH pratilambha:-prAptiH sa dAnalAbho'ssAhasthAdeH sakAzAdasti nAsti vetyevaM na vyAgRNIyAt medhAvI| maryAdAvyavasthitaH / yadivA khayUthyasya tIrthAntarIyasya vA dAnaM grahaNaM vA prati yo lAbhaH sa ekAntenAsti-saMbhavati nAsti vetyevaM na dhyAdekAntena, tahAnagrahaNaniSedhe doSotpattisaMbhavAt , tathAhi-tadAnaniSedhe'ntarAyasaMbhavastadvaicityaM ca, tahAnAMnumatAvapyadhikaraNodbhava ityato'sti dAnaM nAsti vetyevamekAntena na brUyAt / kathaM tarhi byAditi darzayati-zAntiH-mokSastasya mArgaH samyagdarzanazAnacAritrAtmakastamupahayed-vadhayet , yathA mokSamArgAbhivRddhirbhavati tathA brUyAdityarthaH, etaduktaM bhavati-pRSTaH kenacidvidhipratiSedhamanta-| reNa deyapratigrAhakaviSaya niravadyameva brUyAdityevamAdikamanyadapi vividhadharmadezanAvasare vAcyaM, tathA coktam-'sAvajaNavajANaM vayaNANaM jo na jANai visesa'ityAdi // 32 // sAmpratamadhyayanArthamupasaMjighRkSurAha-'ice ehi'mityAdi, ityetarekAntaniSedhadvAreNAnekAntavidhAyibhiH sthAnaksiMyamapradhAnaiH samastAdhyayanokkai rAgadveSarahitajinadRSTaH-upalabdharna khamativikalpotthApiteH sNytH-18|| || satsaMyamavAnAtmAnaM dhArayan-ebhiH sthAnairAtmAnaM vartayannAmokSAya-azeSakarmakSayAkhyaM mokSaM yAvatpariH-samantAtsaMyamAnuSThAne baje gacchestvamiti vidheyasyopadezaH / iti parisamAtyarthe, bacImIti pUrvavat / nayA abhihitAH abhidhAsthamAnalakSaNAyeti // 33 // samAptamanAcArabhutAkhyaM pazcamamadhyayanamiti / / // iti zrImUtrakRtAGge dvitIyazrutaskandhe pazcamamanAcArAdhyayanaM samAptam // 1 sAcadyAnavayAno bacanAnAM yo na jAnAti vizeSa / atra paJcamaM adhyayanaM parisamAptaM ~773 Page #775 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||33|| dIpa anukrama [737] sUtrakRtAGge 2 zrutaska ndhe zIlAGkIyAvRttiH ||385|| "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 6 ], uddezaka [-], mUlaM [gAthA - 33...], niryuktiH [184] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH atha SaSThamadhyayanam // uktaM paJcamamadhyayanaM sAmprataM SaSThamArabhyate, asya cAyamabhisaMbandhaH - ihAnantarAdhyayane AcAraH pratipAdito'nAcAraparihAratha, sa ca yenAcIrNaH parihRtazcAsAvadhunA pratipAdyate yadivA'nantarAdhyayane svarUpamAcArAnAcArayoH pratipAditaM taccAzakyAnuSTAnaM na bhavatyatastadAsebako dRSTAntabhUta ArdrakaH pratipAdyata iti, athavA'nAcAraphalaM jJAlA sadAcAre prayatnaH kAryoM yathA| kakumAreNa kRta ityetadarzanArthamidamadhyayanam / asya catAryanuyogadvArANyupakramAdIni vAcyAni, tatropakramAntargato'rthAdhikAro'yaM, | tadyathA ArdrakakumAravaktavyatA, yathA'sAva bhayakumArapratimAvyatikarAtpratibuddhaH tathA'tra sarva pratipAdyata iti / nikSepavidhAtatraudhaniSpanne nikSepe'dhyayanaM nAmaniSpanne nikSepe svArdrakIyaM tatrArdrapadanikSepArthaM niryuktikRdAha- | nAmaMThavaNAahaM davadaM caiva hoi bhAvahaM / eso khalu addassa u nikvevo caDaviho hoi // 184 // udagadaM sAradaM chaviyada vasadda tahA silesadaM / eyaM davadaM khalu bhAveNaM hoi rAgadaM / / 185 // bhavibaddhA ya abhimuhae ya nAmagoe ya / ete tinni pagArA duvvadde hoMti nAmA // 186 // apure amRto nAmeNaM adaotti aNagAro / tatto samuTTiyamiNaM ajjhayaNaM adaijaMti // 187 // kAmaM dubAlasaMga jiNavaNaM sAsayaM mahAbhAgaM / savajjhayaNAI tahA saGghakkharasaNNivAyA ya // 188 // For Parts Use Only atha SaSThaM adhyayanaM "ArdrakiyaM Arabhyate, paJcama adhyayanena saha asya abhisaMbandha:, Ardra padasya nikSepAH ~774~ 6 ArdrakA dhyayana. ||385 // Page #776 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||33|| dIpa anukrama [737] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 6 ], uddezaka [-], mUlaM [gAthA - 33...], niryuktiH [189] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH Refer koI atha upajjati tammi taMmi samayaMmi / puvabhaNio aNumato a hoi isi bhAsiesa jahA // 189 // nAmasthApanAdravyabhAvabhedAccaturthA''rdrakasya nikSepo draSTavyaH, tatra nAmasthApane anAhatya dravyArdrapratipAdanArthamAha taMtra dravyArdra | dvidhA-Agamato noAgamatazca, Agamato jJAtA tatra cAnupayuktaH 'anupayogI dravya 'mitikRtA, noAgamatastu jJazarIrabhavyazarI| ravyatiriktaM yadudakena mRttikAdikaM dravyamAdrIkRtaM tadudakAI, sArAI tu yaddhahi / zuSkAkAramapyantarmadhye sAImAste, yathA zrIparNIsovarcalAdikaM 'chaviahaM' tu yat snigdhavagradravyaM muktAphalara kAzokAdikaM tadabhidhIyate, vasayopaliptaM basAI, tathA lepA vajralepAdyupalitaM stambhakuDyAdikaM yadravyaM tatnigdhAkAratyA zleSArdramityabhidhIyate etatsarvamapyudakArdrAdikaM dravyArdramevAbhidhIyate, | khaluzabdasyaivakArArthatvAt / bhAvArdra tu punaH rAgaH kheho'bhiSvaGgastenAI yajjIvadravyaM tadbhAvAmityabhidhIyate / sAmpratamArdrakakumAramadhikRtyAnyathA dravyAI pratipAdayitumAha - ekena bhavena yo jIvaH svargAderAgatyArdrakakumArakhenotpatsyate tathA tato'pyAsaataro baddhAyuSkaH tathA tato'pyAsannatamo'bhimukhanAmagotro - yo'nantarasamayamevAIphalena samutpatsyate ete ca trayo'pi prakArA | dravyArdrake bhraSTavyA iti / sAmprataM bhAvArdrakamadhikRtyAha - ArdrakAyuSkanAmagotrANyanubhavan bhAvAdroM bhavati, yadyapi zRGgaverAdInAmapyArdrakasaMjJAdhyavahAro'sti tathApi nedamadhyayanaM tebhyaH samutthitamato na tairihAdhikAraH, kilAI kukumArA nagArAtsamutthitama| tastenaivehAdhikAra itikRsA tadvaktavyatA'bhidhIyate / etadeva nirmuktikRdAha- asyAH samAsenAyamarthaH - Ardrakapure nagare Ardrako nAma | rAjA, tassuto'pyAkAbhidhAnaH kumAraH, tadvaMzajAH kila sarve'pyAkAbhidhAnA eva bhavantItikRtvA sa cAnagAraH saMvRttaH, tasya zrImanmahAvIravarddhamAnakhAmi samavasaraNAvasare gozAlakena sArddhaM hastitApasaizca vAdo'bhUt tena ca te etadadhyayanArthIpanyA Education Intention Ardra padasya nikSepAH - For Parata Lise Only ~ 775~ Page #777 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [6], uddezaka [-], mUlaM [gAthA-33..], niyukti: [189] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: kA prata sUtrAMka ||33|| nthezIlA dIpa anukrama [737] sUtrakRtAGge || sena parAjitA ata idamabhidhIyate-'tataH tasmAdAkAtsamutthitamidamadhyayanamAIkIyamiti gAthAsamAsArthaH / cyAsArthaM tu // // 2 zrutaska- khata evaM niyuktikadAkapUrvabhavopanyAsenottaratra kathayiSyatIti / nanu ca zAzvatamidaM dvAdazAGgamapi gaNipiTakam AdrekakathAnakaM || dhyayana. IS tu zrIvarddhamAnatIrthAvasare tatkathamasya zAzvatakhamityAzajhyAha-'kAma'mityetadabhyupagame iSTamevaitadasAkaM tayathA-dvAdazAGgamapi hIyAvRttiH jinavacanaM nityaM zAzvataM 'mahAbhArga' mahAnubhAvamAmapoSadhyAdiRddhisamanvitatvAt na kevala midaM sarvANyapyadhyayanAnyevaMbhUtAni, // 386|| tathA sarvAkSarasanipAtAzca-melApakA dravyArthAdezAnityA eveti / nanu ca matAnujJAnAma nigrahasthAnaM bhavata ityAzavAha-'jaivi' yadyapi sarvamapIdaM dravyArthataH zAzvataM tathA'pi ko'pyarthastasinsamaye tathA kSetre ca kutacidAkAdeH sakAzAdAvibhAvamAskandati sa &| tena dhyapadizyate / tathA pUrvamapyasAvartho'nyamuddizyokto'numatazca bhavati, RSibhASiteSUttarAdhyayanAdiSu yatheti / sAmprataM 8 14 viziSTataramadhyayanotthAnamAha ajahaeNa gosAlabhikkhurSabhavatItidaMDINaM / jaha hatthitAvasANaM kahiyaM iNamo tahA bucchaM // 19 // gAme vasaMtapurae sAmaito gharaNisahito nikkhNto| bhikkhAyariyAdihA ohAsiyabhattavehAsaM // 191 // saMvegasamAvanno mAI bhattaM caitta diyloe| caiUNaM addapure addasuo addao jAo // 192 / / pItI ya doNha dUo puruGaNamabhayassa paTTace so'vi / teNAvi sammadihitti hoja paDimA rahemi gayA // 19 // | // 386 / / dahUM saMbuddho rakkhio ya AsANa vAhaNa palAto / pavAvaMto dharito rajjaM na kareti ko anno ? // 194 // agaNito nikrvato viharai paDimAi dArigA vrio| subaNNavasuhArAo ranno kahaNaM ca devIe // 195 // // 4 // | Ardra padasya nikSepAH, ArdrakumAra saMbandhe viziSTa vaktavyatA ~776~ Page #778 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||33|| dIpa anukrama [737] "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 ( mUlaM + niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 6 ], uddezaka [-], mUlaM [gAthA - 33...], niryukti: [196] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra [02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH taM neha pitA tIse pucchaNa kahaNaM ca varaNa dobAre / jANAhi pAyavivaM AgamaNaM kahaNa nigamaNaM // 196 // paDimAgatassamIve sapparIvArA abhikkha paDivayaNaM / bhogA sutANa pucchaNa sutabaMdha puNNe ya niggamaNaM // 197 // rAyagihAgama corA rAyabhayA kaNa taisi dikkhA ya / gosAlabhikkhubaM bhI tidaMDiyA tAvasehi saha vAdo // / 198 / / vAde parAiittA saveviya saraNamanbhuvagatA te / addagasahiyA save jiNavIrasagAse nikvaMtA // 199 // NadukaraM vA NarapAsamoyaNaM, gayassa mattassa varNami rAya / jahA uvattAvalieNa taMtuNA, sudukaraM me paDihAi moyaNaM 200 AryAkeNa samavasaraNAbhimukhamucalitena gozAlaka bhikSostathA brahmatratinAM tridaNDinAM yathA hastitApasAnAM ca kathitamidamadhyayanArthajAtaM tathA vakSye sUtreNeti / / sAmprataM sapUrvabhavamArdrakakathAnakaM gAthAbhireva nirmuktikRdAha-'gAme' ityAdi gAthASTakaM, AsAM cArthaH kathAnakAdavaseyaH, taccheda- magadhAjanapade vasantapurako grAmaH, tatra sAmAyiko nAma kuTumbI prativasati, sa ca saMsArabhayo dvijho dharmaghoSAcAryAntike dharma zrulA sapalIkaH prabrajitaH, sa ca sadAcArarataH saMvidhaiH sAdhubhiH sArddha viharati, itarApi sAdhvIbhiH saheti / kadAciccAsAvekasminnagare bhikSArthamaTantIM dRSTvA tAmasau tathAvidhakarmodayAtpUrvaratAnusaraNena tasyAmabhyupapannaH, tena cAtmIyo'bhiprAyo dvitIyasya sAdhorniveditaH, tenApi ca tatpravartinyAH, tayA'pi tasyAH, tayA'pi cAbhihitaM na mama dezAntare ekAkinyA gamanaM yujyate, na cAsau tatrApyanubandhaM tyakSyatItyato mamAsminnavasare bhaktapratyAkhyAnameva zreyo na punarbratavilopanamityatastayA bhaktapratyAkhyAna| pUrvakamAtmodbhandhanamakAri, mRtA cAsau agAddevalokaM / zrukhA cainaM vyatikaramasau paraM saMvegamupagatacintitaM ca tena-vayA vratabhaGgabha Education Internation ArdrakumAra saMbandhe viziSTa vaktavyatA, For Pasta Use Only ~ 777 ~ yor Page #779 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [6], uddezaka -], mUlaM [gAthA-33...], niyukti: [200] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||33|| dIpa anukrama [737] sUtrakRtAGge 8 yAdidamanuSThitaM mama khasau saMjAta evetyato'hamapi bhaktapratyAkhyAnaM karomItyAcAryasyAnivedyaivAsau mAyAvI atha ca paramasaMvegA-18| AkA2zrutaska- pannaH asAvapi bhaktaM pratyAkhyAya divaM gataH, tato'pi ca pratyAgatyAdrapure nagare Adrakasuta AkAbhidhAno jAtaH, sA'pica / dhyayana. devalokAyutA vasantapure nagare zreSThikule dArikA jAtA | itaro'pi ca paramarUpasaMpanno yauvanasthaH saMvRttaH, anyadA'syAkaritA kIyAvRttiH rAjagRhe nagare zreNikasya rAjJaH snehAviSkaraNArtha paramaprAbhRtopetaM mahattamaM preSayati, ArdrakakumAreNAsau pRSTo yadhA-kasyaitAni mhaa28hA | hoNyatyugrANi prAbhUtAni matpitrA preSitAni yAsyantIti, asAyakathayad yathA Aryadeze taba pituH paramamitraM zreNiko mhaaraajH| | tasyaitAnIti, ArdrakakumAreNApyabhANi-kiM tasyAsti kazcidyogyaH putraH, astItyAha, yadyevaM matAhitAni prAbhRtAni bhavatA takha | samarpaNIyAnIti maNikhA mahArhANi prAbhUtAni samapyAbhihitaM-vaktavyo'sau madvacanAt yathA'kakumArasvayi nitarAM niyatIti, / / 18 sa ca mahattamo gRhItobhayapAbhRto rAjagRhamagAt , gavA ca rAjadvArapAlanivedito rAjakulaM praviSTo, dRSTazca zreNikA, praNAmapUrvakaM | | niveditAni prAbhRtAni, kathitaM ca yathAsaMdiSTa, tenApyAsanAzanatAmbUlAdinA yathArhapratipacyA sanmAnitaH, dvitIye cAdayAIka kumArasatkAni prAbhRtAnyabhayakumArasya samarpitAni, kathitAni ca tatprItyutpAdakAni tatsaMdiSTavacanAni, abhayakumAreNApi pAriNA| mikyA ghujhyA pariNAmitaM-nUnamasau bhanyaH samAsanamuktigamanazca tena mayA sArddha prItimicchatIti, tadidamatra prAptakAlaM yadA-18|| ditIrthakarapratimAsaMdarzanena tasyAnugrahaH trimata iti makhA tathaiva kRtaM, mahArhANi ca preSitAni prAbhRtAnIti, uktavAsI mahattamo // 387 // / yathA-matprahitagrAbhRtametadekAnte nirUpaNIyaM, tenApi tathaiva pratipana, gatazcAsAvAkapuraM, samarpitaM ca prAbhRtaM rAjA, dvitIye cA hayAkakumAraspati, kathitaM ca yathAsaMdiSTaM, tenApyekAnte sthikhA nirUpitA pratimA, tAM ca nirUpayata IhApohavimarzanena samutpanna ArdrakumAra saMbandhe viziSTa vaktavyatA ~778~ Page #780 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [6], uddezaka -], mUlaM [gAthA-33...], niyukti: [200] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||33|| dIpa anukrama [737] Paeseenecesssecesesesed | jAtisaraNaM, cintitaM ca tena yathA-mamAbhayakumAreNa mahAnupakAro'kAri saddharmapratibodhata iti, tato'sAbAIka: saMjAtajAtisaraNo'cintayat-yasya mama devalokabhogairyathepsitaM saMpadyamAnastRptiAbhUta tasyAmIbhistuccharmAnuSaiH svalpakAlInaH kAmabhogaistRptirbha-|| viSyatIti kutastyamiti, etatparigaNayya nirviNakAmabhogo yathocitaM paribhogamakurvan rAjJA saMjAtabhayena mA kacidyAsyati / ataH paJcabhiH zate rAjaputrANAM rakSayitumArebhe, AdrekakumAro'pyazvavAhanikayA vinirgataH pradhAnAvena prapalAyitaH / tatatha praba-181 jyAM gRhNan devatayA sopasarga bhavato'dyApIti bhaNikhA nivArito'pyasAvA ko rAjyaM tAvanna karoti ko'nyo mAM vihAya pravajyAM | grahISyatItyabhisaMdhAya tAM devatAmavagaNayya prbjitH| viharananyadAjyatarapratimApratipannaH kAyotsargavyavasthito basantapure tayA devalokacyutayA zreSThiduhitrA'paradArikAmadhyagatayA ramantya(mamANaya)pa mama bhattyevamukte satyanantarameva tatsabhihitadevatayA trayoda-18 |zakoTiparimANA zobhanaM vRtamanayeti bhaNikhA hiraNyavRSTirmuktA, tAMca hiraNyavRSTiM rAjA gRhana devatayA sadyutthAnato vidhRto'bhihitaM / ca tayA yathA-etaddhiraNyajAtamasyA dArikAyAH nAnyasya kasyacidityatastatpitrA sarva saMgopitam , AIkakumAro'pyanukUlopasarga itimakhA''zvevAnyatra gataH, gacchati ca kAle dArikAyA varakAH samAgacchanti, pRSTau ca pitarau tayA-kimepAmAgamanaprayojana, kathitaM ca tAbhyAM yathaite tava varakA iti, tatastayoktaM-tAta ! satkanyAH pradIyante nAnekazaH, dattA cAhaM tau yatsaMbandhi hiraNyajAtaM bhavadbhigRhItaM, tataH sA pitrA'bhANi kiM tvaM taM jAnIpe , tayoktaM-tatpAdagatAbhijJAnadarzanato jAnAmIti, tadevamasau tatparijJAnArtha sarvasya bhikSArthinI bhikSAM dApayituM nirUpitA, tato dvAdazabhirvarSagateH kadAciccAsau bhavitavyatAniyogena tatraica 80 viharan samAyAtaH, pratyabhijJAtazca tayA tatpAdacihnadarzanataH, tato'sau dArikA saparivArA tatpRSThato jagAma, ArdrakakumAropi ArdrakumAra saMbandhe viziSTa vaktavyatA ~779~ Page #781 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [6], uddezaka -], mUlaM [gAthA-33...], niyukti: [200] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||33|| dIpa anukrama [737] sUtrakRtAoM | devatAvacanaM smaraMstathAvidhakamaMdiyAcAvazyaMbhAvibhavitavyatAniyogena ca pratibhannastayA sAI bhunakti bhogAn , putradhopanA, AkA2 zrutaska- punarAkakumAreNAsAvabhihitA-sAmprataM te putro dvitIyaH ahaM ca svakAryamanutiSThAmi, tayA sutacyutpAdanArtha kAsakartanamArabdhaM, | dhyayana. ndhe zIlA- pRSTA cAsau bAlakena-kimabaitadbhavatyA prArabdhamitarajanAcaritaM , tato'sAvavocad-yathA tava pitA prabajitukAmaH tvaM cAdyApi kIyAvRttiH zizurasamarthojine tato'hamanAthA strIjanocitenAninyena vidhinAtmAnaM bhavantaM ca kila paalyissyaamiityetdaalocyedmaarbdhl288AA || miti / tenApi bAlakenotpannapratibhayA tatkartitasUtreNaiva kArya maddho yAspatIti manmanabhASiNopaviSTa evAsau pitA pariveSTitaH, IS tenApi cintitaM-yAvanto'mI bAlakakRtaveSTanatantavastAvantyeva varSANi mayA gRhe sthAtavyamiti, nirUpitAca tantavo yAvad dvAdazI 1 tAvantyeva varSANyasau gRhavAse vyavasthitaH, pUrNeSu ca dvAdazasu saMvatsareSu gRhAnirgataH pratrajitaceti / tato'sau sUtrArthaniSpatra ekA-1 18 kivihAreNa viharan rAjagRhAbhimukhaM prathitA, tadantarAle ca tadrakSaNArtha yAni prAka pitrA nirUpitAni paJca rAjaputrazatAni tami-181 18 nazvena naSTe rAjabhayAdvilakSyAca na rAjAntikaM jagmuH, tatrATavIdurge cauryeNa vRtti kalpitavantaH, taivAsau dRSTaH pratyabhijJAtaca, te 8 |ca tena pRSTAH-kimiti bhavadbhirevaMbhUtaM karmAzritaM , taizca sarva rAjabhayAdikaM kathitam , AIkakumAravacanAca saMbuddhAH prbjitaath| tathA rAjagRhanagarapraveze gozAlako hastitApasAH brAhmaNAzca vAde parAjitAH / tathAkakumAradarzanAdeva hastI bandhanAdvimuktA, te ca hastitApasAdaya ArdrakakumAradharmakathAkSiptA jinavIrasamavasaraNe niSkrAntAH / rAjJA ca viditavRttAntena mahAkutUhalApUrita 21 388 // hRdayena pRSTo-bhagavan ! kathaM khaddarzanato hastI nirargalaH saMvRtta iti ?, mahAn bhagavataH prabhAva ityevamabhihitaH sannAkakumArona|vIt navamagAthayottaraM-na duSkarametaSanarapAzarbaddhamattavAraNasya vimocanaM vane rAjan ! etattu me pratibhAti duSkaraM yazcatatrAvalitena ArdrakumAra saMbandhe viziSTa vaktavyatA ~ 780~ Page #782 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [6], uddezaka [-], mUlaM [gAthA-1], niyukti: [200] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||1|| dIpa anukrama [738] 18tantunA baddhasya mama pratimocanamiti / snehatantavo hi jantUnAM durucchedA bhavantIti bhAvaH / gatamArdrakakathAnakam , nAmaniSpanna-181 nikSepazca / tadanantaraM sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM mUtramucArayitathya, taccedam -... purAkaDaM aha ! imaM suNeha, megaMtayArI samaNe purAsI / se bhikkhuNo uvaNettA aNege, AikSatihi puDho vitthareNaM // 1 // sA''jIviyA paTTavitA'dhireNaM, sabhAgao gaNao bhikkhumajjhe / AikkhamANo bahujannamatthaM, na saMdhayAtI avareNa purva // 2 // egaMtamevaM aduvA viiNDi, do'caNNamannaM na sameti jamhA / sUtra yathA gozAlakena sArddha vAdo'bhUdAkakumArasya tathA'nenAdhyayanenopadizyate, taM ca rAjaputrakamAIkakumAra pratyekabuddha bhagava-181 samIpamAgacchantaM gozAlakovavIt-yathA he Ardraka ! yadahaM bravImi tacchRNu-'purA' pUrva yadanena bhavattIrthakRtA kRtaM, taceda-11%81 miti darzayati -ekAnte janarahite-pradeze carituM zIlamavetyekAntacArI, tathA dhAmyatIti zramaNaH purA''sIttapazcaraNoyuktaH, sAmprataM | tUpraistapavaraNavizeSanirbhasito mAM vihAya devAdimadhyagato'sau dharma kila kathayati, tathA 'bahUn' bhikSUna 'upanIya' prabhUtazi-12 pyaparikara kalA bhavadvidhAnAM ca mugdhajanAnAmidAnI pRthak pRthagvistareNAcaSTe dharmamiti zeSaH // 1 // punarapi gozAlaka eva | 'sAjIvie'tyAcAha, yeyaM bahujanamadhyagatena dharmadezanA yuSmadguruNA''rabdhA sA''jIvikA prakarSeNa sthApitA prasthApitA, ekAkI viharaMllokikaiH paribhUyata itimalA lokapaklinimittaM mahAn parikaraH kRtaH, tathA cocyate-"chatra chAtraM pAtra vasaM yaSTi ca carca-| yati bhikSuH / veSeNa parikareNa ca kiyatA'pi vinA na bhikSApi // 1 // " tadanena dambhapradhAnena jIvikArthamidamArabdhaM / kiMbhU-19 | tena :-asthireNa, pUrva iyaM mayA sAImekAkyantaprAntAzanena zUnyArAmadevakulAdI vRtti kalpitavAt , na ca tathAbhUtamanuSThAnaM | ArdrakumAra saMbandhe viziSTa vaktavyatA, mUlasUtrasya ArambaH: ~781~ Page #783 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [6], uddezaka [-], mUlaM [gAthA-3], niyukti: [200] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata 2 zrutaska dhyayana. sUtrAMka // 3 // dIpa anukrama [740] sUtrakRtAGge 18|sikatAkavalavacirAsvAda yAvajIvaM kartumalam ato mAM vihAyAyaM bahUn ziSyAn pratAvaMbhUtena sphaTATopena viharatItyataH kartavye ||4|| ArdrakA 'asthiraH capalA, pUrvacaryAparityAgenAparakalpasamAzrayAt , etadeva darzayati-'sabhAyAM gataH sadevamanujaparSadi vyavasthito ndhe zIlA | 'gaNaoti gaNazo pahuzo'nekaza itiyAvat bhikSaNAMmadhye 'gato vyavasthita AcakSANo bahujanebhyo hitaH arthoM bahujanyo'rthadIyAvRttiH stamartha bahujanahitaM kathayan viharati, etaccAsyAnuSThAnaM pUrvApareNa na saMdhatte, tathAhi-yadi sAmpratIyaM vRttaM praakaartrysiNhaasnaasho||38||18kvRkssbhaamnnddlcaamraadikN mokSAGgamabhaviSyattato yA prAktanyekacaryA lezabahulA'nena kRtA sA klezAya kevalamaspeti, yadi sA karma nirjaraNahetukA paramArthabhUtA tataH sAmpratAvasthA parapratArakabAdambhakalpetyataH puurvottryornusstthaanyoH-maunvrtikdhrmdeshnaaruupyoH| parasparato virodha iti // 2 // apica-yayekAntacAritvameva zobhanaM pUrvamAzritatvAt tataH sarvadAnyanirapekSastadeva kartavyam , atha ||1! cedaM sAmprataM mahAparivAravRtaM sAdhuM manyase tatastadevAdAvapyAcaraNIyamAsId, apica ve apyete chAyAtapavadatyantavirodhinI vRtte 18 naikatra samavAyaM gacchataH, tathA yadi maunena dharmastataH kimiyaM mahatA prabandhena dharmadezanA, athAnayaiva dharmastataH kimiti pUrva maunavratamanenAlalambe', yasmAdevaM tasmAtpUrvottaracyAhatiH / tadevaM gozAlakena paryanuyukta AIkakumAraH zlokapazcArddhanottaradAnAyAha puddhiM ca ihi ca aNAgataM vA, egaMtamevaM paDisaMdhayAti // 3 // samica logaM tasathAvarANaM, khemaMkare samaNe mAhaNe vA / AikkhamANovi sahassamajhe, egatayaM sArayatI tahAce // 4 // dhammaM kahatassa u Nadhi doso, // 389 // khaMtassa daMtassa jitiMdiyassa / bhAsAya dose ya vicajagassa, guNe ya bhAsAya Nisevagassa // 5 // mahabae paMca aNucae ya, taheva paMcAsava saMvare ya / viratiM ihassAmaNiyaMmi panne, lavAvasakI samaNettivemi // 6 // sUtraM G290920029299999 ~782~ Page #784 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [6], uddezaka [-], mUlaM [gAthA-6], niyukti: [200] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||6|| dIpa anukrama [743] 'pUrva pUrvasminkAle yanmaunavratikatvaM yA caikacaryA tacchadmasthatvAdghAtikarmacatuSTayakSayArtha, sAmprataM yanmahAjanaparivRtasya dharmadezanA || vidhAnaM tatprArabaddhabhavopavAhikarmacatuSTayakSapaNodyatasya vizeSatastIrthakaranAmno vedanArtha aparAsAM corgotrazubhApurnAmAdInAM zubhapraka| tInAmiti / yadivA pUrva sAmpratamanAgate ca kAle rAgadveSarahitatvAdekatvabhAvanAnatikramaNAcakatvamevAnupacaritaM bhagavAnazeSajanahitaM dharma kathayan pratisaMdadhAti, na tasya pUrvottarayoravasthayorAzaMsArahitatvA dosti, ato yaducyate bhavatA-pUrvottarayoravasthayorasAGgatyaM tat plavata iti // 3 // yAdetad-dharmadezanayA prANinAM kazcidupakAro bhavatyuta neti ?, bhavatItyAha-'samica loya' mityAdi, samyaga| yathAvasthita 'loka' paidravyAtmakaM 'matvA' avagamya kevalAlokena paricchidya trasyantIti prasA:-trasanAmakarmodayA dvIndriyAdayaH, tathA tiSThantIti sthAvarA:-sthAvaranAmakarmodayAtsthAvarAH pRthivyAdayasteSAmubhayeSAmapi jantUnAM 'kSema' zAntiH rakSA tatkaraNazIla: | kSemakaraH zrAmyatIti zramaNo dvAdazaprakArataponiSTatadehaH, tathA mA haNatti pravRttiryasthAsau mAhano brAhmaNo yA sa evaMbhUto 'nirma mo' rAgadveSarahitaH prANihitArtha na lAbhapUjAkhyAtyartha dharmamAcakSANo'pi prAmvat chadmasthAvasthAyAM maunavratika iva bAksaMyata eva, utpannadivyajJAnatvAdApAguNadoSavivekajJatayA bhASaNeneva guNAvApteH, anutpannadivyajJAnasya tu maunapratikatyeneti, tathA devAsuranaratiryaksahasramadhye'pi vyavasthitaH paGkAdhArapaGkajavattaddoSacyAsaGgAbhAvAnmamatva virahAdAzaMsAdopavikalavAdekAntamevAsI 'sAra-12 yati' prakhyAti nayati sAdhayatItiyAvat / nanu caikAkiparikaropetAvasthayorasti vizeSaH, pratyakSeNaivopalabhyamAnatvAt , satyam , asti vizeSo bAdhato na tvAntarato'pi, darzayati-'tathA' prArabadacarcA-lezyA zukladhyAnAkhyA yasya sa tathAH , yadivA arcA-zarIraM 18 tacca prAgvadyasya sa tathAH, tathAhi-asAvazokAdyaSTaprAtihAryopeto'pi notsekaM yAti, nApi zarIra saMskArAyattaM vidadhAti, sa hi Sesesesesekseeestaesesesese ~783~ Page #785 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [6], uddezaka [-], mUlaM [gAthA-6], niyukti: [200] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||6|| mUtrakRtA bhagavAnAtyantikarAgadveSaprahANAdekAkyapi janaparivRto'pyekAkI, na tasya tayoravasthayoH kazcidvizego'sti, tathA coktam-"rAgadveSI ArdrakA2 zrutaska- vinirjitya, kimaraNye kariSyasi / atha no nirjitAvetI, kimaraNyekariSyasi // 1 // " ityato bAbamanaGgamAntarameva kaSAyaja- dhyayana. ndhe zIlA- IyAdikaM pradhAnaM kAraNamiti sthitam / / 4 / / apagatarAgadveSasya prabhApamANasyApi doSAbhAvaM darzayitumAha-tasya bhagavato'pagatapanaghA-18 kIyAvRttiH tikalaGkasyotpannasakalapadArthAvi vijJAnasya jagadabhyuddharaNapravRttaspaikAntaparahitapravRttasya khakAryanirapekSasya dharma kathayato'pi // 39 // tuzabdasyApizabdArthatvAt nAsti kavidoSaH / kiMbhUtasyetyAha-kSAntasya zAntisaMpannasyAnena krodhanirAsamAha, tathA 'dAntasya' | upazAntaspAnena tu mAnavyudAsaM, tathA jitAni svaviSayapravRttiniSedhenendriyANi yena sa jitendriyo vazyendriyo'nena tu | lobhanirAsamAcaSTe, mAyAyAstu lobhanirAsAdeva nirAso draSTavyaH, tanmUlatvAttasyAH, bhASAyA doSA-asatyAsatyAmRpA-18 | karkazAsabhyazabdocAraNAdayastadvivajekasya-tatparihartuMstathA bhASAyA ye guNA-hitamitadezakAlAsaMdigdhabhASaNAdayastabhiSeSakasya 4 | sato mukto'pi nAsti doSaH, chamasthasya hi bAhulyena maunavratameva zreyaH, samutpatrakevalasya tu bhASaNamapi guNAyeti // 5 // | kiMbhUtaM dharmamasI kathayatItyAha 'mahabbae paMce'tyAdi, mahAnti ca tAni vratAni-prANAtipAtaviramaNAdIni tAni ca sAdhUnAM | prajJApitavAn , pazcApi tadapekSayA'NUni-laghUni bratAni aNuvratAni pazcaiva tAni zrAvakAnuddizya prajJApitavAna , pazcAzrayAnprANAtipAtAdirUpAn karmaNaH pravezadvArabhUtAn tatsaMbaraM ca saptadazaprakAraM saMyama pratipAditavAna , saMvaravato hi viratirbhavatItyato // 390 // viratiM ca pratipAditavAn cazabdAtatphalabhUtI nirjarAmokSau ca, 'iha' asinpravacane loke vA zramaNabhAvaH zrAmaNya-saMpUrNasaM| yamastamin vA vidheye mUlaguNAn-mahAvratANuvratarUpAn tathottaraguNAn-saMvaraviratyAdirUpAn 'pUrNa kRtsne saMyame vidhAtathye 'prAjJa' eteraeseeeeee dIpa anukrama [743] ~784 Page #786 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [6], uddezaka [-], mUlaM [gAthA-6], niyukti: [200] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata OMEGee sUtrAMka ||6|| dIpa anukrama [743] iti vA kacitpAThaH, prajJAvAnetatpratipAditavAniti / kiMbhUto'sau ?-lavaM-karma tasmAd 'avasakkai'ti apasarpaNazIlo'vasapI / zrAmyatIti zramaNaH-tapazcaraNayukta ityetadahaM bravImi, svayameva ca bhagavAnpazcamahAvatopapatra indriyanoindriyagupto viratabAsau lavAvasapI san svato'nyeSAmapi tathAbhUtamupadezaM dattavAnityetad bravImIti / yadivA''kakumAravacanamAkAsI gozAlakastatpratipakSabhUtaM artha vaktukAma idamAha-ityetadvakSyamANaM yadahaM bravImi tacchRNu ! samiti // 6 // yathApratijJAtamevAha gozAlakAsIodarga sevau bIyakAyaM, AhAyakammaM taha isthiyaao| egatacArissiha amha dhamme, tavassiNo NAbhisameti pAvaM // 7 // sItodagaM vA taha bIyakAyaM, AhAyakammaM taha isthiyaao| eyAI jANaM paDisevamANA, agAriNo assamaNA bhavaMti // 8 // siyA ya bIodaga ithiyAo, paDisevamANA samaNA bhavaMtu / agAriNo'vI samaNA bhavaMtu, sevaMti utaM'vi tahappagAraM // 9 // je yAvi bIodagabhoti bhikkhU , bhikkhaM vihaM jAyati jiiviyttttii| te NAtisaMjogamaviSpahAya, kAyovagA paMtakarA bhavaMti // 10 // bhavatedamudAhitaM-parArtha pravRttasyAzokAdiprAtihAryaparigrahastathA ziSyAdiparikaro dharmadezanA ca na doSAyeti yathA tathA'sA-5 | kamapi siddhAnte yadetadvakSyamANaM tanma doSAyeti / zItaM ca tadudakaM ca zItodakam-aprAsukodaka tatsevanaM-parimogaM karotu, 11 | tathA bIjakAyopabhogamAdhAkarmAzrayaNa strIprasaGgaM ca vidadhAtu, anena ca svaparopakAraH kRto bhavatItyasmadIye dharma pravRttasya 'ekA-18 |ntacAriNa: ArAmodyAnAdiSvekAkivihArodyatasya tapakhino 'nAbhisameti' na saMbandhamupayAti 'pApam' azubhakarmeti, idamuktaM || bhavati-etAni zItodakAdIni yadyapIpatkarmabandhAya tathApi dharmAdhAraM zarIraM pratipAlayata ekAntacAriNastapakhino bandhAya na8 ~785~ Page #787 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka // 10 // dIpa anukrama [747] sUtrakRtA 2 zrutaska ndhe zIlADIyAvRttiH // 391 // "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 6 ], uddezaka [-], mUlaM [gAthA- 10], niryuktiH [200] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [02 ], aMga sUtra - [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - | bhavantIti // 7 // etatparihartukAma Aha-'sItodaga' mityAdi, 'etAni' prAgupanyastAni atrAsukodakaparibhogAdIni prati| sevanto'gAriNo- gRhasthAste bhavanti azramaNAzca-aprabrajitAthaivaM jAnIhi yataH - 'ahiMsA satyamasteyaM brahmacaryamanubdhatA' ityetamaNalakSaNaM, tacaiSAM zItodaka bIjA''dhA karmastrIparibhogavatAM nAstItyataste nAmAkArAbhyAM zramaNA na paramArthAnuSThAnata iti // 8 // punarapyArdraka evaitaDUpaNAyAha- syAdetadbhavadIyaM mataM yathA te ekAntacAriNaH kSutpipAsAdipradhAnatapazcaraNapIDitAca tatkathaM te na | tapakhina ityetadAzaGkayAIka Aha-yadi bIjAdyupabhogino'pi zramaNA ityevaM bhavatA'bhyupagamyate evaM tarhyagAriNo'pi - gRhasthAH zramaNA bhavantu, teSAmapi dezikAvasthAyAmAzaMsAvatAmapi niSkizcanatayaikAkivihArilaM kSutpipAsAdipIDanaM ca saMbhAvyate / ata Aha'sevaMti u' turavadhAraNe sevantyeva 'te'pi' gRhasthAstathAprakAramekAki vihArAdikamiti // 9 // punarapyArdrako bIjodakAdibho| jinAM doSAbhidhitsayA''ha - 'je yAvI'tyAdi, ye cApi 'bhikSavaH' pravajitA bIjodakabhojinaH santo dravyato brahmacAriNo'pi bhikSAM cATanti jIvitArthinaste tathAbhUtA 'jJAtisaMyogaM' khajanasaMbandhaM 'viprahAya tyaktvA kAyAn kAyeSu vopagacchantIti | kAyopagAstadupamardakArambhapravRttatvAt saMsArasyAnantakarA bhavantIti, idamuktaM bhavati kevalaM khIparibhoga eva taiH parityakto'sAvapi dravyataH, zeSeNa tu bIjodakAdyupabhogena gRhasthakalpA eva te yattu bhikSATanAdikamupanyastaM teSAM tadgRhasthAnAmapi keSAJcitsaMbhAvyate, naitAvatA zramaNabhAva iti // 10 // adhunaitadAkarNya gozAlakosparamucaraM dAtumasamartho'nyatIrthikAnsahAyAn vidhAya solluNThamasAraM vaktukAma Aha imaM vayaM tu tuma pAku, pAvAiNo garihasi saGgha eva / pAvAiNo puDho kiyaMtA, sayaM sayaM diTThi kareMti Education Intiation For Pale Only ~786~ 6 ArdrakA dhyayana. ||391 // Page #788 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [6], uddezaka [-], mUlaM [gAthA-11], niyukti: [200] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||10|| pAu // 11 // te annamannassa u garahamANA, akvaMti bho samaNA mAhaNA ya / sato ya asthI asato ya patthI, garahAmo diDhi Na garahAmo kiMci // 12 // Na kiMci rUveNa'bhidhArayAmo, sadihimaggaM tu karemu pAuM / magge ime kihie AriehiM, aNuttare sappurisehiM aMjU // 13 // urdU aheyaM tiriya disAsu, tasA ya je dhAvara je ya pANA / bhUyAhisaMkAbhi duguMchamANA, No garahatI busimaM kiMci loe // 14 // (ma0) 'imAM' pUrvoktAM vAcaM tuzabdo vizeSaNArthaH kha 'prAduSkurvan prakAzayan sarvAnapi prAvAdukAn 'garhasi jugupsase, yasA18 sarve'pi tIthikA bIjodakAdibhojino'pi saMsArocchittaye pravarttante, te tu bhavatA nAbhyupagamyante, te tu prAvAdukAH pRthak pRthaka khIyAM svIyAM dRSTiM pratyekaM vadarzanaM kIrtayantaH 'prAduSkurvanti' prakAzayanti / yadivA zlokapabArddhamAkakumAra Aha-sarve'pi % prAvAdukA yathAvasthita khadarzanaM prAdurakurvanti, tatprAmANyAca vayamapi svadarzanAvibhAvanaM kurmaH, tathAhi-aprAsukena bIjodakA| diparibhogena karmabandha eva kevalaM na saMsAroccheda itIdamasadIyaM darzanam , evaM vyavasthite kAna paranindA ko vA''tmotkarSa iti / // 11 // kiM ca--'te aNNamaNNasse'tyAdi, 'te' prAvAdukAH 'anyo'nyasya' paraspareNa tu khadarzanapratiSThAzayA paradarzanaM gaha|mANAH khadarzanaguNAnAcakSate, tuzabdAtparasparato vyAhatamanuSThAnaM cAnutiSThanti, te ca 'zramaNA' nigranthAdayo 'brAhmaNA'dvijA| tayaH sarve'pyete vakaM padaM samarthayanti parakIyaM ca dupayanti / tadeva pazcAddhena darzayati-'khata' iti khakIye pakSe svAbhyupaga-|| K me'sti puNyaM tatkArya ca khargApavargAdikamasti, avatazca-parAbhyupagamAca nAsti puNyAdikamityevaM sarve'pi tIthikAH parasparacyA-18 ghAtena pravRttAH, ato vayamapi yathAvasthitatacanarUpaNato yuktivikalakhAdekAntadRSTiM 'gahomo'jugupsAmo-na basAvekAnto dIpa anukrama [747] eeseeeeeeeeeeeeee ~787~ Page #789 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka // 14 // dIpa anukrama [751] sUtrakRtAGge 2 zrutaska ndhe zIlA zrIyAvRttiH // 392 // "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [6], uddezaka [-], mUlaM [gAthA - 14], niryuktiH [200] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [02 ], aMga sUtra - [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - yathAvasthitatattvAvirbhAvako bhavatIti, evaM ca vyavasthite tattvasvarUpaM vayamAcakSANA na kaMcidramaH kANakuNTo caTTanAdiprakAreNa, | kevalaM svaparasvarUpAvirbhAvanaM kurmo, na ca vastusvarUpAvirbhAvane parApavAdaH tathA coktam- ''natrairnirIkSya bilakaNTakakITasarpAn, samyak pathA vrajeti tAnparihRtya sarvAn / kujJAnakuzrutikumArgakudRSTidoSAn, samyagvicArayata ko'tra parApavAdaH ? || 1 ||" ityAdi / yadi vaikAntavAdinAmeva astyeva nAstyeva nityamevAnityameva sAmAnyameva vizeSA evetyAdyabhyupagamavatAmayaM parasparagarhArUpo doSo, | nAsmAkamanekAntavAdinAM sarvasyApi sadasadAdeH kathaJcidabhyupagamAt / etadeva lokapathArddhana darzayati- 'svata' iti, svadravyakSetrakAlabhAvairasti, tathA 'parata' iti paradravyAdibhirnAstItyevaM parAbhyupagamaM dUSayanto garhAmo'nyAne kAntavAdinaH, tatsvarUpanirUpaNatastu rAgadveSavirahAnna kiJcidgarhAma iti sthitam // 12 // etadeva spaSTataramAha-na kaJcana bhramaNaM brAhmaNaM vA svarUpeNa-jugupsitAGgAvayavodghaTTanena jAtyA taliGgagrahaNodghaTTanena vA 'abhighArayAmo' garhaNAvuddhyodghaTTyAmaH, kevalaM 'khadRSTimArga' tadabhyupagataM darzanaM 'prAduSkurmaH' prakAzayAmaH, tadyathA- "brahmA lUnazirA haridezi sammyA luptazino haraH, sUryo'pyullikhito'nalo'pyakhilabhu| k somaH kalaGkAGkitaH / kharnAtho'pi visaMsthUlaH khalu vapuH saMsyairupasyaiH kRtaH, sanmArgaskhalanAdbhavanti vipadaH prAyaH prabhUNAmapi // 1 // ityAdi / etaca taireva svAgame pApaThyate vayaM tu zrotAraH kevalamiti / ArdrakakumAra eva parapakSaM dUSayitvA svapakSasAdhanArtha lokapathArddhanAha--ayaM 'mArga' panthAH samyagdarzanAdikaH 'kIrttito' vyAvarNitaH, ke ? - 'Arya' sarvazestyAjyadharmadUrava tibhiH kiMbhUto dharmo :- nAmAduttaraH- pradhAno vidyata ityanuttaraH pUrvAparAvyAhatavAdyathAvasthitajIvAdipadArthasvarUpanirUpaNAcca, 1] ajaya prakiyAsbhivyAhAre prayayaH khaDDA 2 kAkuNDAdi / Education Internation For Pernal Use Only ~788~ 6 ArdrakA dhyayana, // 392 // Page #790 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [6], uddezaka [-], mUlaM [gAthA-14], niyukti: [200] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||14|| dIpa anukrama [751] H|| kiMbhUtairAya: -santazca te puruSAzca satpuruSAstaizcaturviMzadatizayopetairAvirbhUtasamastapadArthAvirbhAvakadivyajJAnaH, kiMbhUto mArgoM ?-13 // 'aMja' vyaktaH nirdoSatvAtprakaTaH RjurvA vakAntaparityAgAdakuTila iti // 13 // punarapi saddharmasvarUpanirUpaNAyAha-'uhuM ahe-18 yamityAdi, UrdhvamadhastiyakSvevaM sarvAkhapi dikSu prajJApakApekSayA bhAvadgipekSayA vA tAsu ye vasA ye ca sthAvarAH prANinaH | cazabdo khagatAnekabhedasaMsUcakI, 'bhUta' sadbhUtaM tathyaM tatrAbhizaGkayA-tadhyanirNayena prANAtipAtAdikaM pAtakaM jugupsamAno gahe-18 18mANo vA yadivA bhUtAbhizayA prANyupamardazaGyA sarvasAvadyamanuSThAnaM jugupsamAno naivAparaloka kazcana garhati nindati 'busi-18 mati saMyamavAniti / tadevaM rAgadveSaviyuktasya vastukharUpAvirbhAvane na kAcidgati, atha tatrApi gare bhavati na targhaSNo'gniH81 zItamudakaM viSaM mAraNAtmakamityevamAdi kiJcidvastukharUpamAvirbhAvanIyamiti // 14 // sa evaM gozAlakamatAnusArI trairAziko nirAkRto punaranyena prakAreNAha AgaMtagAre ArAmagAre, samaNe u bhIte Na uveti vAsaM / dakkhA hu saMtI bahave magussA, UNAtirittA ya lavAlavA ya // 15 // mehAviNo sikkhiya buddhimaMtA, muttehi atthehi ya NicchayannA / puchisu mA Ne aNagAra anne, iti saMkamANo Na uveti tattha ||16||nno kAmakicA Na ya bAlakicA, rAyAbhiogeNa kuo bhaeNaM / viyAgareja pasiNaM navAvi, sakAmakiceNiha aariyaannN|| 17 // gaMtA ca tatthA aduvA agaMtA, viyAgarejA samiyAsupanne / aNAriyA daMsaNao parittA, iti saMkamANo Na uveti tattha // 18 // (sU0) caeeeeeeeeeeeeeee For P OW Baitaram.org ~789~ Page #791 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [6], uddezaka [-], mUlaM [gAthA-18], niyukti: [200] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||18|| // 39 // dIpa anukrama [755] sUtrakRtAGgesa vipratipannaH sannAIkamekmAha-yo'sau bhavatsaMbandhI tIrthakaraH sa rAgadveSabhayayuktaH, sathAhi-asAvAgantukAnAM kArpaTi- AIkA2 zrutaska- kAdInAmagAramAgantAgAra tathAyAme'gAramArAmAgAraM tatrAsau 'zramaNoM' bhavattIrthakaraH, tuzabda evakArArthe, bhIta evAsau tdp-1||dhyyn, ndhe zIlA- basanabhayAt 'tantra' AgantAgArAdau 'na vAsamupaiti' na tatrAsanasthAnazayanAdikAH kriyAH kurute / kiM tatra bhayakAraNamiti || hAyAnatinacettadAha-'dakSA' nipuNAH prabhUtazAstravizAradAH, huzabdo yamAdarthe, yamAhavaH santi manuSyAH tasmAdasI tabIto na vArsa | | tatra samupaiti-na tatra dhAsamAtiSThate / kiMbhUtA: ?-'nyUnA: khato'vamA hInA jAlyAcatiriktA vA tAbhyAM parAjitasa mahAzchAyAbhraMza iti / tAneva vizinaSTi lapantIti lapA-vAcAlAH ghoSitAnekatarkavicitradaNDakAH tathA alapA-maunavatikA niSThita yogAH guDikAdiyuktA yA yazAdabhidheyaviSayA vAgeva na pravartate tatastagayanAsau yuSmattIrthakadAgantAgArAdau naiva brajatIti 4 // 15 // punarapi gozAlaka evAha-'mehAviNo' ityAdi, medhA vidyate yeSAM te medhAvino-grahaNadhAraNasamarthAH, tathA''cAryAdeH18|| 18 samIpe zikSA grAhitAH zikSitAH tathautpattikyAdicaturvidhabubyupetA buddhimantaH, tathA 'sUtre' sUtraviSaye vinidhayajJAH tathA artha-18|| viSaye ca nizcayajJA yathAvasthitasUtrAthavedina ityarthaH / te cairvabhUtAH sUtrArthaviSayaM mA prabha kAryuranye'nagArA eke kecanetyevamasI zakamAna:-teSAM vibhyana 'tatra' tanmadhye upaiti-upagacchatIti, tatazca na RjurmArgaH, iti bhayayuktalAttasya, tathA mlecchaviSayaM gatA na kadAciddharmadezanAM ca karoti, Aryadeze'pi na sarvatra apitu kutracidevetyato viSamadRSTikhAdrAgadvepavartyasAviti / / 16 // eta-1 // 39 // S| gozAlakamataM parihatukAma AIka Aha-sa hi bhagavAnprekSApUrvakAritayA nAkAmakRtyo bhavati, kamanaM kAmaH-icchA na kAmo' kAmastena kRtyaM-kartavyaM yaskhAsAvakAmakRtyA, sa evaMbhUto na bhavati, anicchAkArI na bhavatItyarthaH, yo jhaprekSApUrvakAritayA vartate / eleseseserceaesesesesesese ~790~ Page #792 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [6], uddezaka [-], mUlaM [gAthA-18], niyukti: [200] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||18|| eceaeeeeeeee Leela dIpa anukrama [755] so'niSTamapi svaparAtmanonirarthakamapi kRtyaM vati, bhagavAstu sarvajJaH sarvadarzI parahitaikarataH kathaM khaparAtmanonirupakArakameyaM 18| kuryAt / tathA ca bAlakheva kRtyaM yasya sa bAlakRtyo, na cAsau bAlavadanAlocitakArI, na parAnurodhAnApi gauravAddharmadezanA |dika vidhane apitu yadi kasyacidbhavyasatvasyopakArAya tadbhASitaM bhavati tataH pravRttirbhavati, nAnyathA, tathA na rAjA|bhiyogenAsau dharmadezanAdau kazcitpravartate, tataH kutastasya mayena pravRttiH syAdityevaM vyavasthite kenacitkacitsaM-16 zayakRtaM praznaM cyAgRNIyAd yadi tasyopakAro bhavati, upakAramantareNa 'na ca' naiva vyAgRNIyAd, yadivA'nuttarasurANAM manaHparyAyajJAninAM ca dravyamanasaiva tanirNayasaMbhavAdato na vyAgRNIyAdityucyate / yadapyucyate bhavatA-yadi vItarAgo'sau 8 // kimiti dharmakAM karotIti cedityAzaGkayAha-'khakAmakRtyena' khecchAcArikAritayA'sAvapi tIrthakunAmakarmaNaH kSapaNAya na yathAkathaMcid, ato'sAvaglAnaH 'iha' asinsaMsAre AryakSetre vopakArayogye, AryANAM sarvaheyadharmadUravartinAM tadupakArAya dharmadezanAM vyAgRNIyAdasAviti / / 17 // kiMcAnyat-'gate'tyAdi, sa hi bhagavAn parahitaikarato gakhApi vineyAsanamathavA'pyagakhA yathA yathA bhavyasattvopakAro bhavati tathA tathA bhagavantorhanto dharmadezanAM vidadhati, upakAre sati gakhApi kathayantyasati tu sthitA api na kathayantItyato na teSAM rAgadveSasaMbhava iti, kevalamAzuprajJa-sarvajJaH 'samatayA' samadRSTitayA cakravartidramakAdiSu | pRSTo'pRSTo vA dharma vyAgRNIyAt 'jahA puNNassa katthai tahA tulassa katthaI' iti vacanAdityato na rAgadveSasadbhAvastasyeti / yatpunaranAryadezamasau na brajati tatredamAha-anAryAH kSetrabhASAkarmabhirvahiSkRtA darzanato'pi pari-samantAditA:-gatAH prabhraSTA itiyAvat / tadevamasau bhagavAnityetatneSu samyagdarzanamAtramapi kathaJcinna bhavatItyAzaGkamAnastatra na bajatIti / yadivA-aviparIta-18 ~791~ Page #793 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [6], uddezaka [-], mUlaM [gAthA-18], niyukti: [200] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH AIkAdhyayana. prata sUtrAMka ||18|| dIpa anukrama [755] sUtrakRtAGge darzanAH-sAmpratakSiNo dIrghadarzanino na bhavantyanAryAH zakayavanAdayaH, te hi vartamAnasukhamaivaikamazIkaya pravartante na pAralaukikama-8 2 zrutaska- zIkurvantyataH saddharmaparAzukheSu teSu bhagavAna yAti, na punastadveSAdibuddhayeti / yadapyucyate khayA-'yathA'nekazAkha vizAradaguDi- ndhe zIlA kAsiddhavidyAsiddhAditIrthikaparAbhavabhayena na tatsamAje gacchattI'tyetadapi bAlapralapitaprAyaM, yataH sarvajJasya bhagavataH samastairapi vIyAvRttiH prAvAdukaimukhamapyavalokayituM na zakyate vAdastu dUrotsAdita evetyataH kutastatparAbhavaH ?, bhagavAMstu kevalAlokena yatraiva svpro||394|| // pakAraM pazyati tatraiva gatvApi dharmadezanAM vidhatta iti // 18 // punaranyena prakAreNa gozAlaka Aha pannaM jahA vaNie udayaTThI, Ayassa heu~ pagareti saMga / taUvame samaNe nAyaputte, icceva me hoti matI viyakA // 19 // navaM na kujjA vihuNe purANaM, ciccA'maI tAi ya sAha evaM / etovayA baMbhavatitti vuttA, tassodayaTThI samaNettivemi // 20 // samArabhaMte vaNiyA bhUyagAmaM, pariggahaM ceva mamAyamANA / te NAtisaMjogamavippahAya, Ayassa herDa pagaraMti saMga // 21 // vittesiNo mehuNasaMpagADhA, te bhoyaNahA vaNiyA vayaMti / / vayaM tu kAmesu ajhovavannA, aNAriyA pemarasema giddhA // 22 // AraMbhagaM va pariggahaM ca, aviussiyA Nissiya aaydNddaa| tersi ca se udae jaM vayAsI, cauraMtaNaMtAya duhAyaNeha // 2 // gata NacaMtiva odae so, vayaMti te do viguNodayaMmi / se udae sAtimaNaMtapatte, tamudayaM sAhayaha tAi NAI / / 24 // ahiMsayaM savapayANukaMpI, dhamme ThiyaM kammavivegaheuM / tamAyadaMDehiM samAyaraMtA, abohIe te paDirUvameyaM // 25 // // 39 // cesk6 ~792~ Page #794 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [6], uddezaka [-], mUlaM [gAthA-25], niyukti: [200] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||25|| dIpa anukrama [762] yathA vaNik kazcid 'udayArthI lAbhArthI 'paNyaM' vyavahArayogya bhANDaM karpUrAgarukastUrikAmbarAdikaM gRhIkhA dezAntaraM gtaa| vikrINAti, tathA 'Ayassa' lAbhasa hetoH' kAraNAnmahAjanasaGgaM vidhatte, tadupamo'yamapi bhavatIrthakaraH zramaNo jJAtaputra ityevaM. 'me' mama matirbhavati, vitarko-mImAMsA veti // 19 // evamukta gozAlakenAIka Aha-'navaM na kujA ityAdi, yo'yaM bhavatA || | dRSTAnta pradarzitaH sa kiM sarvasAdhamryeNota dezataH, yadi dezatastato na naHkSatimAvahati, yato vaNigvat yatraivopacayaM pazyati || | tava kriyA vyApArayati na yathAkathaJcidityetAvatA sAdharmyamastyeva, atha sarvasAdhaNa tanna yujyate, yato bhagavAn viditave-13 | batayA sAvadyAnuSThAnarahito 'navaM' pratyagraM karma na kuryAt , tathA 'vidhUnayati apanayati purAtanaM yadbhavopagrAhi kameM baddhaM, tathA|8| tyaksA 'amati' vimati 'bAyIM bhagavAn sarvasva paritrANazIlo, vimatiparityAgena caivaMbhUta eva bhavatIti bhAvaH, tAyI vA 4 | mokSaM prati, ayavayamayapayacayatayaNaya gatAvityasya rUpaM, sa eva-bhagavAnevAha-yathA vimatiparityAgena mokSagamanazIlo bhavatI-| tyetAvatA ca saMdarbhaNa brahmaNo-mokSasya vrataM brahmatratamityetaduktaM, tasiMzcokte tadarthe cAnuSThAne kriyamANe tasyodayasyArthI-- lAbhArthI zramaNa iti adhImyahamiti // 20 // na caivaMbhUtA vaNija ityetadAkakumAro darzayitumAha-te hi vaNijazvaturdazaprakAramapi 'bhUtagrAma' jantusamUha 'samArabhante tadupamardikAH kriyAH pravayanti krayavikrayArtha zakaTayAnavAhano|STramaNDalikAdibhiranuSThAnairiti, tathA 'parigrahaM dvipadacatuSpadadhanadhAnyAdikaM 'mamIkurvanti' mamedamityevaM vyavasthApayanti, te hi vaNijo 'jJAtibhiH' khajanaiH saha yaH saMyogastam 'aviprahAya' aparityajya 'Ayasya lAbhassa hetoH' nimicAdapareNa // sArddha 'saGgaM saMbandhaM kurvanti / bhagavAstu SaDjIvarakSAparo'parigrahastyaktakhajanapakSaH sarvatrApratibaddho dho'dhyamanveSayan gavApi / ~793~ Page #795 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [6], uddezaka [-], mUlaM [gAthA-25], niyukti: [200] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: 2 zrutaska prata sUtrAMka ||25|| dIpa anukrama [762] sUtrakRtAGge || dharmadezanAM vidhatte, ato bhagavato vaNigbhiH sAI na sarvasAdharmyamastIti // 21 // punarapi vaNijA doSamunAvayamAha- AkA 'vittesiNoM ityAdi, vinaM-dravyaM tadanveSTuM zIlaM yeSAM te vittaiSiNaH, tathA 'maithune strIsaMparke 'saMpragADhA' adhyupapanA, ndhe zIlA- | tathA te 'bhojanArtham ' AhArArtha vaNija itazcetazca brajanti badanti vA / tAMstu vaNijo vayamevaM ghUmo-yathate kAmeSvadhyupakIyAvRttiH | pannA-gRddhAH, anAryakarmakArikhAdanAryA raseSu ca-sAtAgauravAdiSu gRddhA-mUrchitAH, na tvevaMbhUtA bhagavantorhantaH, kathaM teSAM taiH // 395 // | saha sAdharmyamiti ?, dUrata evaM nirastaiSA katheti // 22 // kiMcAnyat -'ArambhaM sAvadhAnuSThAnaM ca tathA parigrahaM ca 'avyu tsRjya aparityajya tasminnevArambhe krayavikrayapacanapAcanAdike tathA parigrahe ca-dhanadhAnyahiraNyasuvarNadvipadacatuSpadAdike | nizcayena zritA-avabaddhA niHzritA vaNijo bhavanti, tathA''tmaiva daNDayatIti daNDo yeSAM te bhavantyAtmadaNDA asadAcArapravRtte| riti, bhAvo'pi caiSAM vaNijA parigrahArambhavatAM sa udayo lAbho yadartha te pravRttAH yaM ca saM lAbhaM vadasi sa teSAM 'caturantaH'18 | caturgatiko yaH saMsAro'nantastasmai tadartha bhavatIti, tathA duHkhAya ca bhavatIti, na cehAsAvekAntena tatpravRttasApi bhavatIti 23 / / etadeva darzayitumAha-'NegaMtiNayaMti ityAdi, ekAntena bhavatItyekAntikaH, tathA na, lAbhArtha pravRttakha viparyayasyApi darzanAt , tathA nApyAtyantikaH sarvakAlabhAvI, tatkSayadarzanAt , sa teSAM udayo-lAbhojnaikAntiko'nAtyantikazcetyevaM tadvido vadanti / tau ca dvAvapi bhAvau vigataguNodayau bhavataH, etaduktaM bhavati-kiM tenodayena lAbharUpeNa yo'naikAntiko'nAtyantikazca, ||395 // | yazAnAyeti / yazca bhagavataH 'se' tasya divyajJAnaprAptilakSaNaH 'udayoM lAbho yo vA dharmadezanAvAptanirjarAlakSaNaH sa ca sAdi-18 | ranantazca, tamevaMbhUtamudarya prApto bhagavAnanyeSAmapi tathAbhUtamevodayaM 'sAdhayati' kathayati zlAghate vA! kiMbhUto bhagavAn ?-'tAyI ~794~ Page #796 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||25|| dIpa anukrama [762] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 6 ], uddezaka [-], mUlaM [gAthA - 25], niryuktiH [200] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [02 ], aMga sUtra - [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - 'ayavayapayamayacayatayaNaya gatA' cityasya daNDakadhAtorNinipratyaye rUpaM, mokSaM prati gamanazIla ityarthaH, trAyI vA AsannabhavyAnAM trANakaraNAt, tathA 'jJAtI' jJAtAH - kSatriyA jJAtaM vA vastujAtaM vidyate yasya sa jJAtI, viditasamastavedya ityarthaH / tadevaMbhUtena bhagavatA teSAM vaNijAM nirvivekinAM kathaM sarvasAdharmyamiti // 24 // sAmprataM devakRtasamavasaraNapadmA valIdeva cchandakasiMhAsanAyupabhogaM kurvannapyAdhAkarmakRtavasatiniSevakasAdhuvatkathaM tadanumatikRtena karmaNA'sau na lipyata ityetadgozAlakamatamAzaGkayAha4 asau bhagavAn samavasaraNAdyupabhogaM kurvannapyahiMsakaH, sa upabhogaM karoti, etaduktaM bhavati na hi tatra bhagavato manAgapyAzaMsA pratibandho vA vidyate, samatRNamaNimukkAloSTakAzcanatayA tadupabhogaM prati pravRtteH, devAnAmapi pravacanodvibhAvayiSNAM kathaM nu nAma bhavyAnAM dharmAbhimukhaM pravRttiryathA syAdityevamarthamAtmalAbhArthaM ca pravarttanAdato'sau bhagavAna hiMsakaH, tathA sarveSAM prajAyanta iti prajA-jantavastadanukampI ca tAnsaMsAre paryaTato'nukampate bhagavAn tacchIlana tamevaMrUpaM 'dharme paramArthabhUte vyavasthitaM karmavivekahetubhUtaM bhavadvidhA AtmadaNDaiH samAcaranta - AtmakalpaM kurvanti vaNigAdibhirudAharaNaiH, etacAbodhe: ajJAnasya pratirUpaM vartate, ekaM tAvadidamajJAnaM yatsvataH kumArgapravartanaM dvitIyaM caitatpratirUpamajJAnaM yadbhagavatAmapi jagadvandyAnAM sarvAtizayanidhAnabhUtAnAmitaraiH samakhApAdanamiti ||25|| sAmpratamArdrakakumAramapahastitagozAlakaM tato bhagavadabhimukhaM gacchantaM dRSTvA'pAntarAle zAkyaputrIyA bhikSava idamUcuHpinnAgapiMr3Imavi viddha sUle, kei parajA purise imeti / alAuyaM vAvi kumArapatti, sa lippatI pANibaheNa amhe || 26 || ahavAvi viddhUNa milakkhu sUle, pinnAgavuddhIi naraM pajA / kumAragaM vAvi alAbu1 AdhA karmakRtavasateo yasya sa aadhaakrmkRtvstinissedhkH| For Park Use On ~795~ 291693 192999999, war Page #797 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [6], uddezaka [-], mUlaM [gAthA-27], niyukti: [200] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: AIkA dhyayana. prata sUtrAMka ||27|| sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 396 // dIpa anukrama [764] weseserversesesesesee yaMti, na lippaha pANivaheNa amhaM // 27 // purisaM ca viNa kumAragaM vA, mUlaMmi keI pae jaaytee| pinAya piMDaM satimAruhettA, buddhANa taM kappati pAraNAe // 28 // (sU0) yadetadvaNigdRSTAntadUSaNana bAdhamanuSThAnaM dRSitaM tacchobhanaM kRtaM bhavatA yato'tiphalguprAya bAhyamanuSThAna, Antarameva svanuSThAnaM | saMsAramokSayoH pradhAnAGgam , asmasiddhAMta caitadeva vyAvaya'te, ityetadAkakumAra bho rAjaputra! bamavahitaH zRNu zrukhA cAvadhAraye ti | bhaNitA te bhikSukA AntarAnuSThAnasamarthakamAtmIyasiddhAntAvirbhAvanAyedamAhuH 'pinnAge tyAdi, 'piNyAka' khalastasya 'piNDiH' | bhinna tadacetanamapi sat kazcit saMbhrame mlecchAdiviSaye kenacinnazyatA prAvaraNaM khalopari prakSiptaM taca mlecchenAnveSTuM pravRttena | puruSo'yamiti malA khalapiNDyA saha gRhItaM, tato'sau mleccho vastraveSTitAM tAM khalapiNDI puruSabuddhyA zUle protAM pAvake pacet , | tathA 'alAvukaM' tumbakaM kumArako'yamiti makhAnAveva papAca, sa caivaM cittasya duSTakhAtprANivadhajanitena pAtakena lipyate asatsiddhAnte, cittamUlakhAcchubhAzubhavandhaspati, evaM tAvadakuzalacittaprAmANyAdakurvannapi prANAtipAtaM prANighAtaphalena yujyate / / 26 // amumeva dRSTAntaM vaparItyenAha-athavApi satyapuruSaM khalabuddhyA kazcinmlecchaH zUle protamannau pacet, tathA kumArakaM ca lAyukabu-12 dhyA'mAveva pacet , na cAsau prANivadhajanitena pAtakena lipyate'lAkamiti // 27 // kiMcAnyat-'purisamityAdi, purupaM vA| kumArakaM vA viddhA zUle kazcitpacet 'jAtatejasi' anAvAruhya khalapiNDIyamiti malA 'satI' zobhanAM, tadetaduddhAnAmapi 'pAraNAya' bhojanAya 'kalpate' yogyaM bhavati, kimutApareSAm ?, evaM sarvAkhavasthAsvacintitaM-manasA'saMkalpitaM karma cayaM na ga seocmeradesese // 396 // ~796~ Page #798 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||28|| dIpa anukrama [765] "sUtrakRt" - aMgasUtra- 2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 6 ], uddezaka [-], mUlaM [gAthA - 28], niryuktiH [200] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH cchatyasatsiddhAnte, taduktam - "avijJAnopacitaM parijJAnopacitamIryApathikaM svapnAntikaM ceti karmopacayaM na yAti / / 28 / / | punarapi zAkya eva dAnaphalamadhikRtyAha siNA gANaM tu dube sahasse, je bhoyae yie bhikkhuyANaM / te punnakhaMdhaM sumahaM jiNittA, bhavaMti Aroppa mahaMtasattA / / 29 / / ajogarUvaM iha saMjayANaM, pAvaM tu pANANa pasajjha kAuM / abohie dohavi taM asAhu, vayaMti je yAvi paDissuNaMti // 30 // u aheyaM tiriyaM disAsu, vijJAya liMgaM tasthAvarANaM / bhUyAbhisakAi duguMchamANe, vade karejA va kuo vihatthI ? // 31 // purisenti vinnatti na evamasthi, aNArie se purise tahA hu / ko saMbhavo ? pinnagapiMDiyAe, vAyAci esA bujhyA asatA // 32 // vAyAbhiyogeNa jamAvahejA, No tArisaM vAyamudAharijA / aTTANameyaM vayaNaM guNANaM, No dikhie bUya surAlameghaM // 33 // laddhe aDDe aho eva tumbhe, jIvANubhAge suvicitie va putraM samudaM avaraM ca puDhe, uloie pANitale Thie vA // 34 // jIvANubhAgaM suvicitayaMtA, AhAriyA annavihIya sohiM / na viyAgare channapaopajIvi, eso'Nudhammo iha saMjayANaM // 35 // siNAyagANaM tu duve sahasse, je bhoyae niyae bhikkhuyANaM / asaMjae lohiyapANi se U, niyacchati garihamiheba loe // 36 // ananta: zabdAtpaJcazikSApadikAdiparigrahaH, teSAM bhikSukANAM sahasradvayaM 'nije' zAkyaputrIye dharme vyavasthitaH kazcidupAsakaH pacanapAcanAdyapi kRtA bhojayet samAsaguDadADimeneSTena bhojanena, te puruSA mahAsayA: zraddhAlayaH puNyaskandhaM Education International For Parts Only ~ 797 ~ waryra Page #799 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [6], uddezaka [-], mUlaM [gAthA-36], niyukti: [200] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||36|| sUtrakRtAle 2 zrutaska- ndhe zIlAkIyAvRttiH // 397 // eeeceae dIpa anukrama [773] mahAntaM samAvajye tena ca puNyaskandhenAropyAkhyA devA bhavantyAkAzopagAH(mA.), sarvottamA devagatiM gacchantItyarthaH // 29 // tadevaM buddhena dAnamUlA zIlamUlazca dharmaH praveditaH, tad 'ehi Agaccha bauddhasiddhAntaM pratipadyaskhetyevaM bhikSukairabhihitaH sannAIko'nA- dhyayana. kulayA dRSTyA tAnvIkSyovAcedaM vakSyamANamityAha-'ajogarUva'mityAdi, 'iha' asmin bhavadIye zAkyamate 'saMyatAnA' bhikSUNAM yaduktaM prAktadatyantenAyogyarUpam-aghaTamAnakaM, tathAhi-ahiMsArthamutthitasya triguptiguptasya paJcasamitisamitasya sataH prabajitasya samyagajJAnapUrvikA kriyAM kurvato bhAvazuddhiH phalavatI bhavati, tadviparyastamatesvajJAnAvRtasya mahAmohAkalIkatAntarA-18 | smatayA khalapuruSayorapi vivekamajAnataH kutastyA bhAvazuddhiH, ato'tyaMtamasAmpratametaduddhamatAnusAriNAM yatkhalavujhyA puruSasya | zUlapotanapacanAdika, tathA buddhasya pinnAkabuddhayA pizitabhakSaNAnumatyAdikamiti / etadeva darzayati-prANAnAm indriyAdInA-1 mapagamena tuzabdasyaivakArArthakhAtpApameva kRlA rasasAtAgauravAdigRddhAstadabhAvaM vyAvarNayanti, etaca teSAM pApAbhAvavyAvarNanam | 'ayodhya' ayodhilAbhArthaM tayoIyorapi saMpadyate, ato'sAdhvetat / kayoyorityAha-ye vadanti piNyAkabuddhayA puruSapAke'pi |pAtakAbhAvaM, ye ca tebhyaH zRNvanti, etayoIyorapi vargayorasAdhvetaditi / apica-nAjJAnAvRtamUDhajane bhAvazuddhyA zuddhirbhavati, yadi ca syAtsaMsAramocakAdInAmapi tarhi karmavimokSaH syAt , tathA bhAvabhuddhimeva kevalAmabhyupagacchatAM bhavatAM zirastuNDamuNDanapiNDapAtAdikaM caityakarmAdikaM cAnuSThAnamanarthakamApadyate, tasAnaivaMvidhayA bhAvazuddhyA zuddhirupajAyata iti sthitam // 30 // parapakSaM yikhA''rdrakA svapakSAvirbhAvanAyAha-UrdhvamadhastiyakSu yA dizaH prajJApakAdikAstAsu sarvAkhapi dikSu trasAnAM sthAvarANAM / ca jantUnAM yatrasasthAvarakhena jIvaliGga-calanaspandanAGkurodbhavacchedamlAnAdikaM tadvijJAya ato 'bhUtAbhizaGkayA'jIvopamardotra ~798~ Page #800 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||36|| dIpa anukrama [773] "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [6], uddezaka [-], mUlaM [gAthA - 36], niryuktiH [200] muni dIparatnasAgareNa saMkalita ....AgamasUtra [02], aMga sUtra- [ 02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - bhaviSyatItyevaMbuddhyA sarvamanuSThAnaM jugupsamAnaH- tadupamardaM pariharan vadet kuryAdapyataH kuto'stIha-asinnevaMbhUte'nuSThAne kriyamANe procyamAne vA'smatpakSe yuSmadApAdito doSa iti // 31 // adhunA piNyA puruSabuddhyA asaMbhavameva darzayitumAha - 'puriseMtyAdi, tasyAM piNyAkapiNDyAM puruSo'yamityevamatyantajaDasyApi cijJaptireva nAsti, tasAdya evaM vakti so'tyantaM puruSastathAbhyupagamena huzabdasyaiva kArArthatvena anArya evAsau yaH puruSameva khalo'yamitimatA hate'pi nAsti doSa ityevaM vadet tathAhi -- kaH saMbhavaH pinAkapiNDayAM puruSabuddherityato vAgapIyamIhagasatyeti saccopaghAtakatvAt, tatava niHzaGkaprahArthanAlocako nirvivekatayA bacyate, tasmAtpiNyAkakASTAdAvapi pravarttamAnena jIvopamardda bhIruNA sAzaGkena pravartitavyamiti ||32|| kiJcAnyat - vAcA'bhiyogo vAgabhiyogastenApi 'yad' yasmAdAvahetpApaM karma ato vivekI bhASAguNadoSajJo na tArazI bhASAmudAharet-nAbhidadhyAd, yata evaM tato'sthAnametadvacanaM guNAnAM na hi prabrajito yathAvasthitArthAbhidhAyI etad 'udAra' suSThu paristhUraM niHsAraM nirupapattikaM vacanaM brUyAt, tadyathA-piNyA ko'pi puruSaH puruSo'pi piNyAkaH, tathA'lAbukameva bAlako bAlaka eva vA'lAbukamiti ||33|| sAmpratamAIkakumAra eva taM bhikSukaM yuktiparAjitaM santaM solluNThaM vibhaNipurAha - 'laddhe' ityAdi, aho yuSmAbhiratha-anantaraM evaMbhUtAbhyupagame |sati labdho'tha vijJAnaM yathAvasthitaM tattvamiti, tathA'vagataH sucintito bhavadbhirjIvAnAmanubhAgaH karmavipAkastatpIDeti, tathaiva| bhUtena vijJAnena bhavatAM yazaH pUrvasamudramaparaM ca spRSTaM gatamityarthaH, tathA bhavadbhirevaMvidhavijJAnAvalokanenAvalokitaH pANitalastha ivAyaM loka iti aho ! bhavatAM vijJAnAtizayo yaduta-bhavantaH piNyAkapuruSayorcAlAlAkayorvA vizeSAnabhijJatayA pApasya karmaNo yathaitadbhAvAbhAvaM prAkalpitavanta iti // 34 // tadevaM parapakSaM dUSayitvA svapakSasthApanAyAha - maunIndrazAsana pratipannAH sarvajJota Eucation Imation For Parts Only ~799~ Mantrary org Page #801 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [6], uddezaka [-], mUlaM [gAthA-36], niyukti: [200] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||36|| dIpa anukrama [773] mArgAnusAriNo jIvAnAmanubhAgam-avasthAvizeSa tadupamardaina pIDA vA suSTu 'vicintayantaH' paryAlIcayanto'navidhI zuddhi- AIkAsUtrakRtAGge 2 zrutaska zam 'AhRtavantaH' khIkRtavanto dvicavAriMzaddoSarahitena zuddhanAhAreNAhAraM kRtavanto na tu yathA bhavatAM pizitAdhapi pAtrapatitaM nA dhyayana, ndhe zIlA-18 dopAyeti / tathA 'channapadopajIvI' mAtRsthAnopajIvI san na bhyAgRNIyA 'eSaH anantarokto'nu-pazcAddharmo'nudharmastIrthakarAkIyAvRttiH ISnuSThAnAdanantaraM bhavatItyanunA viziSyate, 'iha' asin jagati pravacane vA samyagyatAnAM saMyatAnAM-satsAdhUnAM, na tu punarevaM | vidho bhiSaNAmiti / yaca bhavagirodanAderapi prANyaGgasamAnatayA hetubhUtayA mAMsAdisArazyaM codyate tadavijJAya loktiirthaant||398|| rIyamataM, tathAhi-prANyaGgatve tulye'pi kizcinmAMsa kicicAmAMsamityevaM vyavahiyate, tadyathA-gokSIrarudhirAderbhakSyAbhalyavyavasthitiH, tathA samAne'pi strIle bhAryAsvavAdI gamyAgamyavyavasthitiriti / tathA zuSkatarkaralyA yo'yaM prANyAkhAditi heturbha-| |vatopanyasyate tadyathA- 'bhakSaNIyaM bhavenmAMsaM, prANyaGgatvena hetunA / odanAdivadityevaM, kazcidAhAtitArkikaH // 1 // so'siddhAnakAntikaviruddhadoSaduSTakhAdapakarNanIyaH, tathAhi-niraMzalAdvastunastadeva mAMsaM tadeva ca prANyaGgamiti pratijJArthaMkadezAsiddhaH, tayathA-nityaH zabdo nityavAda, atha bhinna prANyaGgaM tataH sutarAmasiddho, vyadhikaraNakhAd, yathA devadattasya gRhaM kAkassa kA|Nyo , tathA'nekAntiko'pi zvAdimAsasthAbhakSyakhAva , atha tadapi kacitkadAcikevAJcidbhakSyamiti cedevaM ca satyadhyAderabhakSya| khAdanakAntikarsa, tathA viruddhAvyabhicAryapi, yathA'yaM heturmAsasya bhakSyavaM sAdhayatyevaM buddhAbhnAmapUjyasamapi / tathA lokaSi-I // 398 // rodhinI ceyaM pratijJA, mAMsaudanayorasAmyAdRSTAntavirodhazcetyevaM vyavasthite yaduktaM prAga yathA buddhAnAmapi pAraNAya kalpata etaditi,13 tadasAviti sthitam // 35 / / anyadapi bhikSukoktamArdrakakumAro'nUdha dUSayitumAha-'siNAyagANaM tu' ityAdi, 'lAtakAnAM' ~800~ Page #802 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [6], uddezaka [-], mUlaM [gAthA-36], niyukti: [200] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||36|| dIpa anukrama [773] bodhisattvakalpAnAM bhikSUNAM nityaM yaH sahasradvayaM bhojayedityuktaM prAk tadUSayati-asaMyataH san rudhiraklinnapANiranArya iba 'gahIM' nindA jugupsApadavIM sAdhujanAnAmihaloka eva nizcayena gacchati paraloke cAnAryagamyAM gatiM yAtIti // 36 // evaM| tAvatsAvadhAnuSThAnAnumantraNAmapAtrabhUtAnAM yadAnaM tatkarmapandhAyetyuktaM, kiMcAnyat thUlaM urambhaM iha mAriyANaM, uddibhattaM ca pagappaettA / taM loNatelleNa uvakkhaDettA, sapippalIyaM pagaraMti maMsaM // 37 // taM bhujamANA pisitaM pabhUtaM, No ubalippAmo vayaM raeNaM / iccevamAhaMsu aNajadhammA, aNAriyA bAla rasesa giddhA // 38||je yAvi bhuMjaMti tahappagAraM, sevaMti te pAyamajANamANA / maNaM na eyaM kusalA kareMtI, vAyAvi esA buiyA u micchA // 39 // savesi jIvANa dayaTTayAe, sAvajjadosaM parivajayaMtA / tassaMkiNo isiNo nAyaputtA, udihabhataM parivajayaMti // 40 // bhUyAbhisaMkAeN duguMchamANA, savesi pANANa nihAya daMDaM / tamhA Na bhuMjaMti tahappagAraM, eso'Nudhammo iha saMjayANaM // 41 // niggaMdhadhammami ima samAhiM, assi suThicA aNihe carejjA / buddhe muNI sIlaguNovavee, aJcatthataM(o) pAuNatI silogaM // 42 // ArdrakumAra evaM tanmatamAviSkurvannidamAha, sthUla' bRhatkAyamupacitamAMsazoNitamurabhram-UraNakamiha-zAkyazAsane bhikSukasaMghoddezena 'vyApAdya' dhAtayikhA tathoddiSTabhaktaM ca prakalpayitvA vikartya vA tamurabhraM tanmAMsaM ca lavaNatailAbhyAmupaskRtya | pAcayitA sapippalIkamaparasaMskArakadravyasamanvitaM prakarSeNa bhakSaNayogyaM mAMsaM kurvantIti // 37 // saMskRtya ca yatkurvanti tadda-16 serveroeseseeke ekeeseccesesese ~801~ Page #803 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [6], uddezaka [-], mUlaM [gAthA-42], niyukti: [200] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||42|| dIpa anukrama [779] yitumAha-'taM bhuMjamANA'ityAdi, 'tat' pizitaM zukrazoNitasaMbhUtamanAryA iva bhujAnA api prabhUtaM tadrajasA pApena 8 ArdrakAkarmaNAna vayamupalipyAmaha ityevaM dhArthopetAH procuH anAryANAmiva dharmaH-khabhAvo yeSAM te tathA anAryakarmakArikhAdanAryA vAlA dhyayana, ndhe zIlA iva bAlA vivekarahitavAdraseSu ca-mAMsAdikeSu 'gRddhA' adhyupapannAH // 38 // ityetaca teSAM mahate'nAyeti darzayatikIyAvRttiH ye cApi rasagauravagRddhAH zAkyopadezavartinastathAprakAraM sthUlorabhrasaMbhUtaM ghRtalavaNamaricAdisaMskRtaM pizitaM 'bhuJjate' aznanti // 399 // | tenAryAH 'pApa' kalmaSamajAnAnA nirvivekinaH 'sevante' Adadate, tathA coktam-"hiMsAmUlamamedhyamAspadamalaM dhyAnasya raudrasya 1 yadvIbhatsa rudhirAvilaM kRmigRhaM durgadhi pUyAdim / zukrAsakprabhavaM nitAntamalinaM sadbhiH sadA ninditaM, ko ho narakAya rAkSasasamo mAMsaM tadAtmadruhaH // 1 // " apica-"mAM sa bhakSayitAbhutra, yasya mAMsamihAmyaham / etanmAMsasya mAMsasaM, pravadanti manISiNaH | 18||2||" tathA / "yoti yasya ca tanmAMsamubhayoH pazyatAntaram / ekasya kSaNikA tRptiranyaH prANairviyujyate ||3||(grnthaagrN12000)18|| | tadevaM mahAdoSaM mAMsAdanamiti malA yadvidheyaM tadarzayati-tadevaMbhUtaM mAMsAdanAbhilAparUpaM mana:-antaHkaraNaM 'kuzalA' nipuNA 4 kAmAMsAzikhavipAkavedinastanivRttiguNAbhijJAya na kurvanti, tadabhilApAt mano nivartayantItyarthaH, AstAM tAvadbhakSaNaM, vAgapyeSA | yathA 'na mAMsabhakSaNe doSa'ityAdikA bhAratyapyabhihitA-uktA mithyA, tuzabdAnmano'pi tadanumatyAdI na vidheyamiti, tanivRttI pAcahebAnupamA zlAghA'mutra ca vargApavargagamanamiti, tathA coktam-"zrulA duHkhapamparAmatighRNAM mAMsAzinAM durgati, ye kurvanti // 399 // zubhodayena viratiM mAMsAdanasyAdarAt / saddIrghAyuradUSitaM gadarujA saMbhAvya yAsyanti te, maryeSUdbhaTabhogadharmamatiSu svargApavargeSu ca // 2||"ityaadi / / 39 / / na kevala mAMsAdanameva parihAryam , anyadapi mumukSUNAM parihartavyamiti darzayitumAha-'sabesimi ~802~ Page #804 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [6], uddezaka [-], mUlaM [gAthA-42], niyukti: [200] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: prata sUtrAMka ||42|| tyAdi, sarveSAM jIvAnAM prANArthinAM, na kevalaM paJcendriyANAmeveti sarvagrahaNaM, 'dayArthatayA' dayAnimittaM sAvadhamArambha mahAnayaM doSa ityevaM masA taM parivarjayantaH sAdhavastacchaMkino-doSazaGkinaH 'RSayo mahAmunayo 'jJAtaputrIyAH' zrImanmahAvIrava-18 mAnaziSyAH 'udiSTaM' dAnAya parikalpitaM yadbhaktapAnAdikaM tatparivarjayanti // 40 // kizca-'bhUtAnAM jIvAnAM upama-18 IzaGkayA sAvadyamanuSThAnaM 'jugupsamAnAH' pariharantaH, tathA sarveSAM prANinAM daNDayatIti daNDaH-samupatApastaM 'nidhAya' parityajya samyagutthAnenotthitAH satsAdhabo-yatayastato na bhuJjate tathAprakAramAhAramazuddhajAtIyam eSo'nudharmaH 'iha' asmin pravacane 'saMyatAnAM yatInAM, tIrthakarAcaraNAdanu-pazcAcaryata ityanunA vizeSyate, yadivA'Nuriti stokenApyaticAreNa bAdhyate zirISapuppamiva sukumAra ityato'NunA vizeSyata iti // 41 // kiMcAnyat-'NiggaMthadhamma'mityAdi, nAsinmaunIndradharme vAdyAbhyantararUpo grantho'sAstIti nirgranthaH sa cAsau dharmazca nirgranthadharmaH sa ca zrutacAritrAkhyaH kSAntyAdiko vA sarvajJoktastaminnevaMbhUte dharme vyavasthitaH 'imaM pUrvokta samAdhimanuprAptaH asmiMzrAzuddhAhAraparihArarUpe samAdhau suSThu-atizayena skhilA 'anihaH' amAyo'thavA nihanyata iti niho na nihounihA-parIpaharapIDito yadivA 'niha baMdhane' asniha iti sneharUpabandhanarahitaH saMyamAnuSThAna caret , tathA buddho'vagatatattvo 'muniH kAlatrayavedI 'zIlena' krodhAdyupaMzamarUpeNa 'guNaizca mUlottaraguNabhUtairupapeto yukta ityevaMguNakalito'tyarthatAM(taH)-sarvaguNAtizAyinI sarvadvandvoparamarUpAM saMtoSAtmikA 'zlAghAM' prazaMsA loke lokocare vA''noti, tathA coktam - "rAjAnaM tRNatulyameva manute zakepi naivAdaro, vittopArjanarakSaNavyayakRtAH prAmoti no vedanAH / saMsArAntaravayaMpIha 18 labhate zaM muktavanirbhayaH, saMtoSAtpuruSo'mRtatvamacirAdhAyAtsurendrArcitaH ||1||"ityaadi // 42 // tadevamAkakumAraM nirAkRtago dIpa anukrama [779] AREauratonintanational ~803~ Page #805 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) prata sUtrAMka ||42|| dIpa anukrama [783] sUtrakRtAGge 2 zutaska ndhe zIlAGkIyAvRtti: // 400 // "sUtrakRt" - aMgasUtra- 2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [6], uddezaka [-], mUlaM [gAthA- 42], niryuktiH [200] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [02 ], aMga sUtra - [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH | zAlakAjIvaka matamabhisamIkSya sAmprataM dvijAtayaH procuH, tadyathA-bho ArdrakakumAra ! zobhanamakAri bhavatA yadete vedanA dve api mate niraste, tatsAmpratametadapyArhataM vedavAdyamevAtastadapi nAzrayaNAhaM bhavadvidhAnAM, tathAhi bhavAn kSatriyavaraH, kSatriyANAM ca sarvavarNottamA brAhmaNA evopAsyA na zUdrAH, ato yAgAdividhinA brAhmaNasevaiva yuktimatItyetatpratipAdanAyAhasiNAyagANaM tu dube sahasse, je bhoyae Niyae mAhaNANaM / te punnakhaMdhe sumaha'jjaNittA, bhavaMti devA iti veyavAo // 43 // siNAyagANaM tu duve sahasse, je bhoyae Niyae kulAlayANaM / se gacchati loluvasaMpagADhe, tighAbhitAvI ragAbhisevI // 44 // dadyAvaraM dhamma durguchamANA, vahAvahaM dhamma pasaMsamANA / epi je dhoyatI asalaM, Nivo NisaM jAti kuo surehiM ? // 45 // duha ovi dhammaMmi samuTThiyAmo, assiM suTTicA taha esakAlaM / AyArasIle bujheha nANI, Na saMparAyaMmi visesamatthi // 46 // tuzabdo vizeSaNArthaH, SaTkarmAbhiratA vedAdhyApakAH zaucAcAraparatayA nityaM snAyino brahmacAriNaH snAtakAsteSAM sahasradvayaM nityaM ye bhojayeyuH kAmikAhAreNa te samupArjitapuNyaskandhAH santo devAH svarganivAsino bhavantItyevaMbhUto bedavAda iti // 43 // adhunA''rdrakakumAra etaddUpayitumAha - 'siNAyagANaM tu' ityAdi, snAtakAnAM sahasradvayamapi nityaM ye bhojayanti, kiMbhUtAnAM :| kulAni - gRhANyAmiSAnveSaNArthino nityaM yeSTanti te kulATAH - mArjArAH kulATA iva kulATA brAhmaNAH, yadivA--kulAni - kSatriyAdigRhANi tAni nityaM piNDapAtAnveSiNAM paratarkukANAmAlayo yeSAM te kulAlayAsteSAM nindyajIvikopagatAnAmevaMbhUtAnAM snAtakAnAM yaH sahasradvayaM bhojayetso'satpAtranikSiptadAno gacchati bahuvedanAsu gatiSu / kiMbhUtaH san 1- 'lolupaiH' AmiSagRdvai Education International For Pasta Use Only ~804~ 6 ArdrakAdhyayana. // 400 // Page #806 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [6], uddezaka [-], mUlaM [gAthA-46], niyukti: [200] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH prata sUtrAMka ||46|| rasasAtAgauravAdyupapannaH jiDhendriyavazagaiH saMpragADho-vyAno, yadivA kiMbhUte narake yAti?-lolupaiH--AmiSagRbhubhirasumadbhiryApto yo narakastamibiti, kiMbhUtathAsaudAtA narakAbhisevI bhavati tadarzayati-tIva:-asadyo yo'mitApa:-krakacapATanakumbhIpAkata-IM patrapupAnazAlmalyAliGganAdirUpaH sa vidyate yasthAsau sa tItrAbhitApItyevaMbhUtavedanAbhitaptasayaviMzatsAgaropamANi yAvadapratiSThAnanarakAdhivAsI bhavatIti / / 44 // apica dayA-prANiSu kRpA tayA varaH-pradhAno yo dharmastamevaMbhUtaM dharma 'jugupsamAnoM nindana tathA vadha-prANyupamaImAvahatIti vadhAvahastaM tathAbhUtaM dharma 'prazaMsan ' stuvan ekamapyazIlaM-nizzIlaM nivrataM paijIva-131 kAyopamardaina yo bhojayet , kiM punaH prabhUtAn ?, nRpo rAjanyo vA yaH kazcinmUDhamatirdhArmika AtmAnaM manyamAnaH, sa varAko| | nizeSa nityAndhakArakhAnizA-narakabhUmistAM yAti, kutastasyAsureSvapi-adhamadeveSvapi prAptiriti / tathA karmavazAsumA vici-1 trajAtigamanAjAterazAzvatasamato na jAtimado vidheya iti / yadapi kaizciducyate-yathA 'bAmaNA brahmaNo mukhAdvinirgatA bAhubhyAM | kSatriyA UrubhyAM vaizyAH payAM zUdrAH' ityetadapyapramANakhAdatiphalguprAyaM, tadabhyupagame ca na vizeSo varNAnAM svAda, ekasmAtpra-18 sUteva'bhazAkhApratizAkhAgrabhUtapanasodumbarAdiphalavad , brahmaNo vA mukhAdevayavAnAM cAturvarNyAvAptiH syAt , na caitadiSyate bhavadbhiH || tathA yadi brAhmaNAdInAM brahmaNo mukhAderudbhavaH sAmprataM kiM na jAyate?, atha yugAdAvetaditi evaM ca sati dRSTahAniradRSTakalpanA / khAditi / tathA yadapi kaitridabhyadhAyi sarvajJanikSepAvasare, tabadhA-sarvajJarahito'tItaH kAlaH kAlakhAdvartamAnakAlavat, evaM ca satyetadapi zakyate vaktuM yathA-nAtItaH kAlo brahmamukhAdivinirgatacAturvarNyasamanvitaH kAlalAvarcamAnakAlavada, bhavati ca vizeSe pakSI-1 kRte sAmAnya heturityataH pratijJArthaMkadezAsiddhatA nAzakanIyeti / jAtezvAnityatvaM yuSmasiddhAnta evAbhihitaM, tadyathA-'zU dIpa anukrama [779] Doceaeo203090 ~805~ Page #807 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) sUtrakRtAne 2 zrutaska ndhe zIlAjhIyAvRttiH 1180211 "sUtrakRt" - aMgasUtra- 2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 6 ], uddezaka [-] mUlaM [gAthA - 46], niryuktiH [200] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [02 ], aMga sUtra - [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH gAlo vai eSa jAyate yaH sapurISo dAta' ityAdinA tathA 'sayaH patati mAMsena, lAkSayA lavaNena c| tryahena zudrIbhavati, trAjhaNaH kSIravikrayI / / 1 / / ityAdi, paraloke cAvazyaMbhAvI jAtipAtaH, yata uktam - "kAyikaiH karmaNAM doSairyAti sthAvaratAM naraH / vAcikaiH pakSimRgatAM mAnasairantyajAtitAm // 1 // ityAdi, guNairapyevaMvidhairna brAhmaNalaM yujyate, tadyathA - "paT zatAni niyujyante, pazUnAM madhyame'hani / azvamedhasya vacanAbhyUnAni pazubhistribhiH // 1 // ityAdi, vedoktavAnnAyaM doSa iti cet | nanvidamabhihitameva 'na hiMsyAtsarvabhUtAnI'tyataH pUrvottaravirodhaH, tathA "AtatAyinamAyAntamapi vedAntagaM raNe / jighAMsantaM | jighAMsayAna tena brahmahA bhavet // 1 // " tathA 'zUdraM hatvA prANAyAmaM japet apahasitaM vA kuryAt yatkiJcidvA dadyAt', tathA 'anasthijantUnAM zakaTabharaM mArayitvA brAhmaNaM bhojayed' ityevamAdikA dezanA vidvajjanamanAMsi na raJjayatItyato'tyarthamasamaJjasamiva lakSyate yuSmadarzanamiti / tadevamArdrakakumAraM nirAkRtabrAhmaNavivAdaM bhagavadantikaM gacchantaM dRSTvA ekadaNDino'ntarAle evocuH, tadyathA bho ArdrakakumAra ! zobhanaM kRtaM bhavatA yadete sarvArambhapravRttA gRhasthAH zabdAdiviSayaparAyaNAH pizitAzanena rAkSasakalpA dvijAtayo nirAkRtAH, tatsAmpratama satsiddhAntaM zRNu zrulA cAvadhAraya, tadyathA - sasvarajastamasAM sAmyAvasthA prakRtiH prakRtermahAMstato'haGkA| rastasAdgaNazca SoDazakastasAdapi poDazakAtpaJcabhyaH pazca bhUtAni, tathA caitanyaM puruSasya svarUpamityetattvArhatairapyAzritam, ataH paJcaviMzatitatva parijJAnAdeva mokSAvAptirityato'satsiddhAnta eva zreyAnApara iti // 45 // tathA na yuSmatsiddhAnto'tidUreNa bhidyata ityetadarzayitumAha-- 'duhao'vI' tyAdi, yo'yamasaddhamabhavadIyathArhataH sa ubhayarUpo'pi kathaJcitsamAnaH, tathAhi-yuSmAkamapi jIvAstikhe sati puNyapApabandhamokSasadbhAvo na lokAyatikAnAmiva tadabhAve pravRttiH nApi bauddhAnAmiva sarvAdhAra Educatin internation For Park Use Only ~806~ 6 AIkA dhyayana. // 4021 // wor Page #808 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [6], uddezaka [-], mUlaM [gAthA-46], niyukti: [200] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH eseeneceseeeeeesesese bhUtasyAntarAtmana evAbhAvaH, tathA'sAkamapi paJca yamAH ahiMsAdayo bhavatAM ca ta evaM paJca mahAvratarUpAH, tathendriyanoindriya-| | niyamo'pyAvayostulya eva, tadevamubhayasinnapi dharme bahusamAne samyagutthAnotthitA yUyaM vayaM ca tasmAddharme muSTha sthitAH pUrvamin kAle | vartamAne eSye ca yathAgRhItapratijJAnirvoDhAro, na punaranye, yathA vratezvarayAgavidhAnena pravajyAM muktavanto muzcanti mokSanti ceti, tathA''cArapradhAnaM zIlamuktaM yamaniyamalakSaNaM na phalgu kalkakuhakAjIvanarUpam athAnantaraM jJAnaM ca mokSAGgatayA'bhihitaM, taca zrutajJAnaM kevalAkhyaM ca yathAkhamAvayordarzane prasiddha, tathA saMparyante-khakarmabhirdhAmyante prANino yasinsa saMparAyaH-saMsArastasiMzcAvayorna vizeSo'sti, tathAhi-yathA bhavatAM kAraNe kArya naikAntenAsadutpadyate asAkamapi tathaiva, dravyAtmatayA nityalaM bhavadbhirapyAzritameva, tathotpAdavinAzAvapi yuSmadabhipretAvAvibhAvatirobhAvAzrayAdasAkamapIti // 46 / / punarapi ta evekadaNDinaH sAMsArikajIvapadArthasAmyopAdanAyAhuH acattarUvaM purisaM mahaMtaM, saNAtaNaM akSayamavayaM ca / savesu bhUtemuvi saghato se, caMdo va tArAhiM smtruuve.||47|| evaM Na mijaMti Na saMsaraMtI, Na mANA khattiya ghesa pesA / kIDA ya pakkhI ya sarIsivA ya, narA ya sabai taha devalogA // 48 // puri zayanAtpuruSo-jIvastaM yathA bhavanto'bhyupagatavantastathA vayamapi, tameva vizinaSTi-amUrtalAdabyaktaM rUpaM-kharUpamakhAsAvavyaktarUpaH taM, karacaraNazirogrIvAyavayavatayA khato'navasthAnAt , tathA 'mahAntaM' lokavyApinaM tathA 'sanAtana' zAzvataM dravyA 1 vakSyamANAnAM vizeSaNAnAM sApekSamabhyupagamApekSayA / ~807~ Page #809 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [6], uddezaka [-], mUlaM [gAthA-48], niyukti: [200] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH sUtrakRtAGgerthatayA nityaM, nAnAvidhagatisaMbhave'pi caitanyalakSaNAtmakharUpasyApracyuteH, tathA 'akSayaM kenacitpradezAnAM khaNDazaH kartumazakya-46AIkA2 zrutaska-18 khAt, tathA 'avyayam' anantenApi kAlenaikasyApi tatpradezasya vyayAbhAvAt , tathA sarveSapi bhUteSu kAyAkArapariNateSu pratiza-1 dhyayana, ndhaM zIlA- rIraM sarvataH sAmastyAniraMzavAdasAvAtmA saMbhavati, ka iva ?-'candra iva' zazIva 'tArAbhiH' azvinyAdibhirnakSatraiH yathA kIyAvRttiH 'samastarUpaH' saMpUrNaH saMbandhamupayAti evamasAvapi AtmA pratyekaM zarIraiH saha saMpUrNaH saMbandhamupayAti / tdevmekdnnddibhird||40|| nasAmyAMpAdanena sAmavAdapUrvakaM khadarzanAropaNArthamAIkakumAro'bhihito, yatraitAni saMpUrNAni-niruSacaritAni pUrvoktAni vizepaNAni dharmasaMsArayoviyante sa eva pakSaH sazrutikena samAzrayitavyo bhavati / etAni cAsmadIya evaM darzane yathoktAni santi, nA''hate, ato bhavatA'pyamadarzanamevAbhyupagantavyamiti // 47 // tadevamabhihitaH sannAIkakumArastaduttaradAnAyAha-'eva'mityAdi.18 | yadivA prAktanaH zlokaH 'abattarUva'mityAdiko vedAntavAdyAtmAdvaitamatena vyAkhyAtavyaH, tathAhi te ekamevAnyaktaM puruSam|AtmAnaM mahAntamAkAzamiva sarvacyApinaM sanAtanam anantamakSayamavyayaM sarveSvapi bhUteSu-cetanAcetaneSu sarvataH-sarvAtmatayA'sI | sthita ityevamabhyupagatavanto, yathA sarvAsvapi tArAkheka eva candraH saMvandhamupayAtyekmasAvapIti / asya cottaradAnAyAha-'eva'mityAdi, | 'evaM miti yathA bhavatAM darzane ekAntenaiva nityo'vikAryAtmA'bhyupagamyate ityevaM padArthAH sarvepi nityAH, tathA ca sati kuto IS402 // bandhamokSasadbhAvaH, bandhAbhAvAcca na nArakatiyanarAmaralakSaNazcaturgatikaH saMsAraH, mokSAbhAvAca nirarthakaM vratagrahaNaM bhavatAM paJcarAnopadiSTayamaniyamapratipattitheti, evaM ca yaducyate bhavatA-yathA 'Avayostulyo dharma' iti, tadayuktamuktaM, tathA saMsArAntargatAnAM ca padArthAnAM na sAmyaM, tathAhi-bhavatAM dravyaikasavAdinA sarvasva pradhAnAdabhinnakhAtkAraNamevAsti, kArya ca kAraNAbhinnakhA 0000000000000000000 eesesesereverence e ~808~ Page #810 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [6], uddezaka [-], mUlaM [gAthA-48], niyukti: [200] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH sarvAtma nA tatra vidyate, asmAkaM ca dravyaparyAyobhayavAdinA kAraNe kArya dravyAtmatayAM vidyate na paryAyAtmakatayA, apica-asmAkamatpAdavyayadhIvyayuktameva sadityucyate, bhavatAM tu dhIcyayuktameva saditi, yAvappA virbhAvatirobhAvI bhavatocyete tAvapi / notpAdavinAzAvantareNa bhavitumutsahete, tadevamaihikAmuSmi kacintAyAmAvayona kthshcitsaamyN| kiMca-sarvavyApise satyAtmanAmavikArikhe cAtmAdvaite cAbhyupagamyamAne nArakatiyejhnarAmarabhedena cAlakumArasubhagadurbhagADhyadaridrAdibhedena yA na mIyeranna paricchioran , nApi svakarmacoditA nAnAgatiSu saMsaranti, sarvavyApikhAdekakhAdvA, tathA na bAmaNA na kSatriyA na vaizyA na preSyA-na zUdrA nApi kITapakSisarIsRpAzca bhaveyuH, tathA narAzca sarve'pi devalokAcetyevaM nAnAgatibhedena na miyeran , ato na sarvavyApI AtmA, nApyAtmAdvaitavAdo jyAyAn , yataH pratyekaM sukhaduHkhAnubhavaH samupalabhyate, tathA zarIrakhaparyantamAtra evAtmA, tatraiva tadguNavijJAnopalabdheriti sthitam , tadevaM vyavasthite yuSmadAgamo yathArthAbhidhAyI na bhavati, asarvezapraNItakhAd, asarvajJapraNItasaM caikAntapakSasamAzrayaNAditi / / 49 // evamasarvajJasya mArgodbhAvane dopamAvirbhAvayannAhaloyaM ayANittiha kevaleNaM, kahaMti je dhammamajANamANA / NAsaMti appANa paraM ca NaTThA, saMsAra ghoraMmi annorpaare||49|| loyaM bijANaMtiha kevaleNaM, punneNa nANeNa samAhijuttA / dhamma samattaM ca kahati je u, tAraMti appANa paraM ca tinnA // 50 // 'loka' caturdazarajjvAtmakaM carAcaraM vA lokamajJAkhA kevalena divyajJAnAvabhAsena 'iha' asin jagati ye tIthikA 'ajAnAnA' avidvAMso 'dharma' durgatigamanamArgasvArgalAbhUtaM 'kathayanti' pratipAdayanti te khato naSTA aparAnapi nAzayanti, ka? ESCOPE CREERecene ~809~ Page #811 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) sUtrakRtAGge 2 zrutaskaandhe zIlAGkIyAvRttiH // 403 // "sUtrakRt" - aMgasUtra- 2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 6 ], uddezaka [-], mUlaM [gAthA - 50], niryuktiH [200] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [02 ], aMga sUtra - [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH 'ghore' bhayAnake saMsArasAgare 'aNorapAre' ti arvAgbhAgaparabhAgavarjite'nAdyanante iti, evaMbhUte saMsArArNave AtmAnaM prakSipantItiyAvat // 49 // sAmprataM samyagjJAnavatAmupadeSTRNAM guNAnAvirbhAvayannAha - 'loya' mityAdi, 'lokaM' caturdazarajjvAtmakaM kevalAlokena kevalino vividham -- anekaprakAraM jAnanti - vidantIha-asmin jagati, prakarSeNa jAnAti prajJaH puNyahetutvAdvA puNyaM, tena tathAbhUtena jJAnena samAdhinA ca yuktAH samastaM 'dharma' zrutacAritrarUpaM ye tu parahitaiSiNaH 'kathayanti' pratipAdayanti te mahApuruSAH svataH saMsArasAgaraM tIrNAH paraM ca tArayanti sadupadezadAnata iti / kevalino lokaM jAnantItyukte'pi yatpunarjJAnenetyuktaM tad bauddhamatocchedena jJAnAdhAra AtmA astIti pratipAdanArthamiti, etaduktaM bhavati - yathA dezikaH samyagamArgajJa AtmAnaM paraM ca tadupadezavartinaM mahAkAntArAdvivakSitadezaprApaNena nistArayati, evaM kevalino'pyAtmAnaM paraM ca saMsArakAntArAbhistArayantIti // 50 // punarapyATrekakumAra evamAha - je garahiyaM ThANamihAvasaMti, je yAvi loe caraNovaveyA / udAhaDhaM taM tu samaM maIe, ahAuso vippariyAsameva // 51 // saMvacchareNAviya egamegaM, vANeNa mAreDa mahAgayaM tu| sesANa jIvANa dayaTTayAe, vAsaM vayaM vitti pakappayAmo // 52 // sarvajJa prarUpaNamevaMbhUtaM bhavati, tadyathA-ye kecitsaMsArAntarvartino'zubhakarmaNopapetAH - samanvitAstadvipAkasahAyA 'garhita' nindirta jugupsitaM nirvivekijanAcaritaM 'sthAnaM' padaM karmAnuSThAnarUpamiha -- asmin jagatyAseva ( basa )nti -- jIvikAhetumAzrayanti, tathA ye ca sadupadezavartino loke'smin 'caraNena' viratipariNAmarUpeNopapetAH - samanvitAH, teSAmubhayeSAmapi yadanuSThAnaM- zobhanA Education International For Parts Only ~810~ 6 ArdrakI yA0 // 403 // or Page #812 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [6], uddezaka [-], mUlaM [gAthA-10], niyukti: [200] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[2] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: zobhanakharUpamapi sat tadasarvajJaiH-arvAndarzibhiH 'sama' sadRzaM tulyamudAhRtaM-upanyastaM 'svamatyA' svAbhiprAyeNa, na punaryathAvasthitapadArthanirUpaNena, athavA''yuSman he ekadaNDin ! 'viparyAsameva' viparyayamevodAhared asarvajJo-yadazobhanaM tacchomanasenetaravitaratheti, yadivA viparyAsa iti madonmattAlApavadityuktaM bhavatIti // 52 // tadevamekadaNDino nirAkRtyAkakumAro yAvadbhagavadantikaM vrajati tAvaddhastitApasAH parivRtya tasthuridaM ca procurityAha-'saMvacchareNa' ityAdi, hastinaM vyApAdyAtmano |vRtti kalpayantIti hastitApasAsteSAM madhye kazcidbuddhatama etaduvAca, tadyathA-bho ArdrakakumAra! sazrutikena sadA'lpabahukhamA1% locanIyaM, tatra ye amI tApasAH kandamUlaphalAzinaste bahUnAM satcAnAM sthAvarANAM tadAzritAnAM codumbarAdiSu jaGgamAnAmupapAte vartante, ye'pi ca bhaikSyeNAtmAnaM vartayanti te'pyAzaMsAdoSadRpitA itazcetabATAvyamAnAH pipIlikAdijantUnA upaghAte vartante, vayaM tu saMvatsareNApi apizabdAt paNmAsena caikaikai hastinaM mahAkAyaM bANaprahAreNa vyApAdya zeSasacAnAM dayArthamAtmano 'vRtti' vartanaM tadAmipeNa vapamekaM yAvatkalpayAmaH, tadevaM vayamalpasacopaghAtena prabhUtatarasattvAnAM rakSA karma iti // 52 // sAmpratametadevAkakumAro hastitApasamataM dUpayitumAha saMvacchareNAvi ya egamegaM, pANaM haNatA aNiyattadosA / sesANa jIvANa baheNa laggA, siyA ya thovaM gihiNo'vi tamhA // 53 // saMvacchareNAvi ya egamegaM, pANaM haNaMtA samaNabaesu / AyAhie se purise aNaje, Na tArise kevaliNo bhavati // 54 // buddhassa ANAe~ imaM samAhiM, assiM suThicA tiviheNa . enesentsersectroeseceaesesesesese SAREastatinintenmational ~811~ Page #813 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [6], uddezaka [-], mUlaM [gAthA-15], niyukti: [200] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: aNdi A sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRtiH // 404 // tAI / tariuM samuI va mahAbhacoghaM, AyANavaM dhammamudAharejA // 55 // ttivemi, iti addaijaNAma chaTTha- majjhayaNaM samattaM / / saMvatsareNaikaikaM prANinaM prato'pi prANAtipAtAdanivRttadoSAste bhavanti, AzaMsAdoSazca bhavatAM pazcendriyamahAkAyasattvavadhaparAyaNA-18 nAmatiduSTo bhavati, sAdhUnAM tu sUryarazmiprakAzitaSIthiSu yugamAtradRSTyA gacchatAmIryAsamitisamitAnA dvicatvAriMzadoSarahitamAhAramanveSayatAM lAbhAlAbhasamavRttInAM kutastya AzaMsAdopaH pipIlikAdisaccopaghAto vetyarthaH, stokasacopaghAtenaivaMbhUtena doSAbhAvo bhavatA'bhyupagamyate, tathA ca sati gRhasthA api khArambhadezavartina eva prANino pranti zeSANAM ca jantUnAM kSetrakAlavyavahitAnAM | bhavada bhiprAyeNa vadhena pravRttAH, yata evaM tamAtkAraNAtsyAdevaM 'stoka miti khalpaM yasAt nanti tataste'pi doSarahitA iti // 5 // sAmpratamArdrakakumAro hastitApasAndUSayikhA tadupadeSTAraM dUSayitumAha-'saMvacchareNe'tyAdi, zramaNAnAM yatInAM vratAni zramaNabatAni te dhvapi vyavasthitAH santa ekaikaM saMvatsareNApi ye manti ye copadizanti te'nAyAH, asatkarmAnuSThAyitvAt , tathA AtmAnaM pareSAM || cAhitAste puruSAH, bahuvacanamApakhAt , natAzAH kevalino bhavanti, tathAhi-ekasya prANinaH saMvatsareNApi dhAte ye'nye pizi tAzritAstatsaMskAre ca kriyamANe sthAvarajaGgamA vinAzamupayAnti te taiH prANivadhopadeSTumina dRSTAH, na ca tainiravadyopAyo mAdhu-18 karyA vRcyA yo bhavati sa dRSTaH, ataste na kevalamakevalino viziSTavivekarahitAmeti / tadevaM hastitApasAnnirAkRtya bhagavadantikaM | gacchantamAIkakumAra mahatA kalakalena lokenAbhiSTrayamAnaM taM samupalabhya abhinavagRhItaH sarvalakSaNasaMpUrNoM vanahastI samutpanna-1 tathAvidhavivekocintayat-yathAdhyamAIkakumAropAkRtAzepatIthiko niSpratyUha sarvajJapAdapadmAntika vandanAya brajati tathA'hamapi // 404 // ~812~ Page #814 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [6], uddezaka [-], mUlaM [gAthA-15], niyukti: [200] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH ececemercersersesesesentencesercene | yadyapagatAzeSabandhanaH syAM tata enaM mahApuruSamAkakumAraM pratibuddhataskarapazcazatopetaM tathA pratibodhitAnekavAdigaNasamandhitaM paramayA // bhaktyaitadantikaM galA bandAmItyevaM yAvadasI hastI kRtasaMkalpastAvatraTavaTAditi truTitasamastabandhanaH sacAkakumArAbhimukhaM pradatta-18 karNatAlastathordhvaprasAritadIrghakaraH pradhAvitaH, tadanantaraM lokena kRtahAhAravagarbhakalakalena pUtkRtaM-yathA dhiru kaSTaM hato'yamAIkakamAro maharSihApuruSaH, tadevaM pralapanto lokA itazvetazca prapalAyamAnAH (santi), asAvapi vanahastI samAgatyAkakumArasamIpaM bhakti-18 saMbhramAvanatAgrabhAgottamAGgo nivRttakarNatAlastriH pradakSiNIkRtya nihitadharaNItaladantAgrabhAgaH spRSTakarAgrataccaraNayugalaH supraNihita-18 manAH praNipatya maharSi vanAbhimukhaM yayAviti / tadevamAkakumAratapo'nubhAvAdvandhanonmuktaM mahAgajamupalabhya sapaurajanapada: zreNi-2 zrIkarAjastamAkakumAraM maharSi tattapAprabhAvaM cAbhinandhAbhivanya ca provAca-bhagavannAzcaryamidaM yadasau vanahastI tAmbidhAcchanA chevAcyAlAvandhanAdhuSmattapaHprabhAvAnmukta ityetadatiduSkaramityevamabhihite ArdrakakumAraH pratyAha-bhoH zreNikamahArAja! naita-18 duSkaraM yadasau vanahastI bandhanAnmuktA, api khetaduSkaraM yatsnehapAzamocanaM, etaJca prAzaniyuktigAthayA pradarzitaM / sA ceya| "Na dukara vA NarapAsamoyaNaM, gavassa mattassa varNami rAya !| jahA u cattAvalieNa taMtuNA, mudukkaraM me paDihAi moyaNaM // 1 // evamAkakumAro rAjAnaM pratiyodhya tIrthakarAntikaM gavA'bhivandha ca bhagavantaM bhaktibharanibhera AsAMcakre, bhagavAnapi tAni paJcApi zatAni pravAjya tacchiSyakhenopaninya iti / / 54 / / sAmprataM samastAdhyayanArthopasaMhArArthamAha-'buddhasse tyAdi, 'buddhaH' avagatatatvaH sarvajJo vIravarddhamAnasvAmI tasyAzayA-tadAgamena imaM 'samAdhi' saddharmAvAptilakSaNaM avApyAsiMzca samAdhau suSTu sthikhA manovAkAyaiH supraNihitendriyo na mithyAdRSTimanumanyate, kevalaM tadAvaraNajugupsAM trividhenApi karaNena vidhane, sa evaMbhUta A ccesentecenesesesecaciseseae ~813~ Page #815 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [6], uddezaka [-], mUlaM [gAthA-15], niyukti: [200] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: sUtrakRtAGge 2zrutaskandhe zIlAbIyAciH smanaH pareSAM ca trAyI-trANazIlastAyI vA-gamanazIlo mokSaM prati, sa evaMbhUtastarItum atilalya samudramiva dustaraM mahAbhavaughaM ArdrakI| mokSArthamAdIyata ityAdAna-samyagdarzanajJAnacAritrarUpaM tadvidyate yaskhAsAvAdAnavAn sAdhuH, saca samyagdarzanena satA para- yA tIrthikatapaHsamRyAdidarzanena maunIndrAdarzanAma pracyavate, samyagajJAnena tu yathAvasthitavastuprarUpaNataH samastapAvAdukavAda nirA-|| karaNenApareSAM yathAvasthitamokSamArgamAvirbhAvayatIti, samyakcAritreNa tu samastabhUtagrAmahitaiSitayA niruddhAzrayadvAraH san tapovizeSAcAnekabhavopArjitaM karma nirjarayati khato'jyeSAM caivaMprakArameva dharmamudAhare-vyAgRNIyAt AvirbhAvayedityarthaH / itiH parisamAptyarthe / pravImIti nayAca prAmbadeva vAcyAH, vakSyante cottaratra / / 55 // samApta cedamAIkIyAkhyaM paSThamadhyayanamiti // 6 // // 405 // eseroterstoerdeceaeesesents iti zrIsUtrakRtAGge idamAIkIyAkhyaSaSThamadhyayanaM samAptam // 1405 // | atra SaSThaM adhyayanaM parisamApta ~814~ Page #816 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [7], uddezaka -], mUlaM [gAthA-55...], niyukti: [201] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH atha saptamanAlandIyAdhyayanaprArambhaH / STARSee vyAkhyAtaM SaSThamadhyayanam , adhunA saptamamArabhyate, askha cAyamabhisaMbandhaH-iha prAgvyAkhyAtenAkhilenApi sUtrakRtAGgena khasamayaparasamayaprarUpaNAdvAreNa prAyaH sAdhUnAmAcArobhihito'nena tu zrAvakagato vidhirucyate, yadivA'nantarAdhyayane parakhAdanirAkaraNaM kRkhA sAdhvAcArasya ya upadeSTA sa udAharaNadvAreNa pradarzitA, iha tu zrAvakadharmasya ya upadeSTA sa udAharaNadvAreNaiva pradazyate, yadivA'nantarAdhyayane paratIthikaiH saha bAda iha tu svayUthyairiti / anena saMcandhenAyAtasyAsyAdhyayanasya cakhAryanuyogadvArANyupavarNitavyAni upakramAdIni, tatrApi nAmaniSpane nikSepe nAlandIyAbhidhAnamidamadhyayanam , idaM caivaM vyutpAdyate-pratiSedhavAcino nakArasya tadarthasyaivAlaMzabdasa 'hudA dAne' ityetasya dhAtomIlanena nAlaM dadAtIti nAlaMdA, idamuktaM bhavati-pratiSedhapratiSedhena dhAtarthasyaiva prAkRtasa gamanAtsadArthibhyo yathAbhilapitaM dadAtIti nAlandA-rAjagRhanagarabAhirikA tasyAM bhavaM nAlandIyamida-15 madhyayana, anena cAbhidhAnena samasto'pyupodghAta upakramarUpa Avedito bhavati, tatkharUpaM ca paryante khata eva niyuktikAraH 'pAsA-8 vacije ityAdigAthayA nivedayiSyatIti / sAmprataM saMbhavinamalaMzabdasya nikSepaM nadI parityajya kartumAha-- NAmaala ThavaNaalaM dadhaalaM ceva hoi bhAvalaM / eso alasaiMmiu nikkheco cauviho hoi // 201 // pajattIbhAve khalu padamo bIo bhave alaMkAre / tatito u paDisehe alasaddo hoi nApaSo / / 202 // aeeeeeee atha saptamaM adhyayanaM nAlandIya" ArabdhaM, pUrva-adhyayanena saha asya adhyAyanasya abhisaMbaMdha:, 'alaM" zabdasya nikSepA: ~815~ Page #817 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) sUtrakRtAne 2 zrutaska ndhe zIlADIyAvRttiH // 406 // "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 7 ], uddezaka [-], mUlaM [ gAthA 55...], niryuktiH [203 ] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH DiseNagArassA itthisaddeNa caiva alsdo| rAyagihe nayaraMmI nAlaMdA hoi bAhiriyA // 203 // nAlaMdA samive maNorahe bhAsi iMdrabhUhaNA u / ajjhayaNaM udagassa u evaM nAlaMdajaM tu // 204 // tatra amAnonAH pratiSedhavAcakAH, tadyathA-agauH aghaTa ityAyakAraH prAyo dravyasyaiva pratipedhavAcItyalaMdAnena sahAsya prayogAbhAvaH, mAkArasvanAgatakriyAyA niSedhaM vidhatte, tadyathAmA kAryasvamakArya mA maMsthAH saMsthA no yuSmadaviSThitadigeva bItAyetyAdi, nokArastu dezaniSedhe sarvaniSedhe ca varttate, tadyathA no ghaTo ghaTaikadezo ghaTaikadezaniSedhena, tathA hAsyAdayo nokapAyAH kaSAyamohanIyaikadezabhUtAH, nakArastu samastadravyakriyApratiSedhAbhidhAyI, tadyathA-na dravyaM na karma na guNo'bhAvaH, tathA nAkArSa na karomi na kariSyAmItyAdi, tathA'nyairapyuktaM - "na yAti na ca tatrAsIdasti pathAnnavAMzavat / jahAti pUrva nAdhAramaho vyasanasaMtatiH // 1 // kiMcAnyat - "gataM na gamyate tAvadgataM naiva gamyate / gatAgatavinirmuktaM, gamyamAnaM tu gamyate // " ityAdi / tadevamatra nakAraH pratiSedhavidhAyako'pyupAttaH, alaMzabdo'pi yadyapi 'alaM paryApti 'vAraNabhUSaNeSvapI'ti triSvartheSu paThyate, tathA'pIha | pratiSedhavAcakena nayA sAhacaryAtpratiSedhArtha eva gRhyate, tatra cAlazabde nAmasthApanAdravyabhAvabhedAcaturvidho nikSeSo bhavati, tatra nAmAlaM yasya cetanasya acetanasya vA'lamiti nAma kriyate, sthApanAlaM tu yatra kacicitra pustakAdI pApanipedhaM kurvansAdhuH sthApyate, | dravyaniSedhastu noAgamato jJazarIra bhavyazarIravyatirikto dravyasya caurAdyAhRtasyaihikApAyabhIruNA yo niSedhaH kriyate sa dravyaniSedhaH, evaM dravyeNa dravyAd dravye vA niSedhaH, bhAvaniSedhaM tu svata eva niyuktikAro'laMzabdasya saMbhavinamarthaM darzayantribhaNipurAha| paryAptibhAva:- sAmarthya tatrAlaMzabdo vartate, alaM mallo mallAya, samartha ityarthaH, loko nare'pi "nAlaM te tatra tANAe vA saraNAe vA" / Education Internation 'alaM" zabdasya nikSepA:, For Par Use Only ~ 816~ Seseesetseventee 7 nAlandIyAdhya. // 406 // wor Page #818 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [7], uddezaka -], mUlaM [gAthA-55...], niyukti: [204] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH HS anyairapyuktam -"dracyAstikarathArUDhaH, paryAyodyatakArmukaH / yuktisannAhavAnvAdI, kuvAdibhyo bhavatyalam // 1 // " ayaM prathamo-131 19 laMzabdArthoM bhavati, khaluzabdo vAkyAlaGkAre, dvitIyasvartho'laGkAre-alaGkAraviSaye bhavet , saMbhAvanAyAM liG, tadyathA-alaM |kRtaM deva ! devena khakulaM jagaca nAbhimUnune'tyAdi / tRtIyaskhalaMzabdArtha pratiSedhe jJAtavyo bhavati, tadyathA--alaM me gRhavA-|| | sena, tathA 'alaM pApena karmaNA' uktaM ca-"alaM kutIthairiha paryupAsitairalaM vitakAkulakAhalaimataiH / alaM ca me kAmaguNairnithe-18 | vitaibhayaMkarA ye hi paratra ceha ca // 1 // " tadiha pratiSedhavAcinA'laMzabdenAdhikAra ityetaddarzayitumAha-satyappalaMzabdasvArthatraye 8 nakArakha sAnnidhyAtpratiSedhavidhAyyeveha gRhyate, tatazca niruktavidhAnAdayamarthaH-nAlaM dadAtIti nAlandA, vAhirikAyAH striyohe| zakatvena vAcakavena ca nAlandazabdakha strIliMgatA, sA ca sadaihikAmuSmikasukhahetukhena mukhapadA rAjagRhanagarabAhirikA dhanaka-18 nakasamRddhalena satsAdhvAzrayakhena ca sarvakAmapradeti / sAmprataM pratyayArtha darzayitukAma Aha-nAlandAyAH samIpe manorathAkhthe / udyAne indrabhUtinA gaNadharaNodakAkhyanirgranthapRSTena tuzabdassaikkArArthakhAttasyaiva bhASitamidamadhyayanaM / nAlandAyAM bhavaM nAlandIyaM / zanAlandAsamIpodhAnakathanena vA nivRttaM nAlandIyaM / yathA cedamadhyayanaM nAlandAyAM saMvRttaM tathottaratra "pAsAvadhije" ityAdikayA sUtrasparzikagAthayA''viSkariSyate, sAmprataM sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccArayitavyaM, taccedaMteNaM kAleNaM teNaM samaeNaM rAyagihe nAmaM nayare hotyA, riddhisthimitasamiddhe vaNNao jAva paDirUve, tassa NaM rAyagihassa nayarassa bahiyA uttarapuracchime disIbhAe, estha NaM nAlaMdAnAma bAhiriyA hotyA, aNegabhavaNasayasanniviTThA jAva paDirUvA (suu068)| tasya NaM nAlaMdAe bAhiriyAe leve nAma gAhAvaI hotthA, actacseccccescisesencestocal 'alaM" zabdasya nikSepA:, nAlanda zabdasya paricaya, mUlasUtrasya Arambha: ~817~ Page #819 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAzrIyAvRtiH // 407 // 5013 "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 7 ], uddezaka [-], mUlaM [ 68 ], niryukti: [ 204 ] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - ahe dise vise vicchiNNavipula bhavaNasayaNAsaNajANavAhaNAiNNe bahudhaNabahujAyarUvarajate AogapaogasaMpatte vicchaDDiyapaura bhattapANe bahudAsIdAsagomahisagavelagappabhUe bahujaNassa aparibhUe yAvi hotthA asya cAnantaraparamparasUtraiH saha saMbandho vAcyaH, tatrAnantarAdhyayanaparyante sUtramidam - AdAnavAn dharmamudAharet, dharmazva sAdhuzrAvakabhedena dvidhA, tatra pUrvokenAGgadvayena prAyaH sAdhugato vidhirabhihito'nena tu zrAvakagato vidhirucyate / paramparasUtra saMvandhastvayaM-'budhyete' tyetadAdi sUtraM, kiM tatra budhyeta ?, yadetadvakSyata iti sUtrArthasvayaM saptamyarthe tRtIyA, yasminkAle sidhAvasare | rAjagRhaM nagaraM yathoktavizeSaNaviziSTamAsIt, tasin kAle tasmiMzca samaye idamabhidhIyate / rAjagRhameva vizinaSTi-prAsAdAH saMjAtA yasmiMstatprAsAdirtamAbhogamadvA, ata eva darzanIyaM -darzanayogyaM dRSTisukhahetutvAt, tathA''bhimukhyena rUpaM yasya tadabhirUpaM, tathA'pratirUpamananyasadRzaM pratirUpaM vA prativimbaM vA svarganivezasya, tadevaMbhUtaM rAjagRhaM nAma nagaraM 'hottha' ci AsIt, yadyapi tatkAlatraye'pi sattAM vibhartti tathApyatItAkhyAnakasamAzrayaNAdAsIdityuktaM / tasya ca rAjagRhasya bAhiruttarapUrvasyAM dizi nAlandA nAma bAhirikA AsIt sA cAnekabhavanazatasanniviSTA- anekabhavanazatasaMkIrNetyarthaH // tasyAM ca lepo nAma 'gRhapatiH' kuTumbika | AsIt, sa cADhyo dIpta:- tejasvI 'vittaH' sarvajana vikhyAto vistIrNavipula bhavanazayanAsana yAna vAhanAkIrNo bahudhanabahujAtarUparajataH AyogAH - arthopAyA yAnapAtroSTramaMDalikAdayaH tathA prayojanaM prayogaH- prAyogikatvaM tairAyogaprayogaiH saMprayuktaH samanvitaH, tathetazce 1 dIyamA0 pra0 Abhogada pra varaNacchayAyoriti yAvaddhA mUlapAThe tu paripUrNatAvat Jae Eucation International For Pale Onl ~818~ 7 nAla ndIyAdhya // 407 // Page #820 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [7], uddezaka -], mUlaM [69], niyukti : [204] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH sesesta tatha vikSiptapracurabhaktapAno bahudAsyAdiparivRto bahujanasyAparibhUtazvAsIt / tadiyatA vizeSaNakadambakenaihikaguNA viSkaraNena dravyasaMpadabhihitA / / adhunA''muSmikaguNAvirbhAvena bhAvasaMpadabhidhIyate se NaM lece nAma gAhAvaI samaNovAsae yAvi hotthA, abhigayajIvAjIve jAva viharaha, niggaMthe pAvayaNe nissaMkie nikaMkhie nivitigicche laDhe gahiyaDhe pucchiya? viNicchiyaDhe abhigahiyaDe aTTimiMjApemANurAgaratte, ayamAuso ! niggaMdhe pAvayaNe ayaM ahe ayaM parama? sese aNadve, ussiyaphalihe appAvayaduvAre cipattaMteurappavese cAjaddasaTTamuddidvapuNNamAsiNIsu paDipunnaM posaha samma aNupAlemANe samaNe niggaMdhe tahAviheNaM esaNijeNaM asaNapANakhAimasAimaNaM paDilAbhemANe bahahiM sIlabayaguNaviramaNapaJcakvANaposahoSavAsehiM appANaM bhAvemANe evaM ca NaM viharada // (suu069)|| Namiti vAkyAlaGkAre, sa lepAkhyo gRhapatiH zramaNAn-sAdhanupAste-pratyahaM sevata iti zramaNopAsakaH, tadanena vizeSaNena takha jIvAdipadArthAvirbhAvakazrutajJAnasaMpadAveditA bhavati, etadeva darzayati abhigatajIvAjIcetyAdinA granthena yAvadasahAyo'pi | devAsurAdibhirdevagaNairanatikramaNIyaH-anatilAnIyo dharmAdAcyAvanIya itiyAvat , nadiyatA vizeSaNakalApena tasya samyagjJAnisa-11 mAveditaM bhavati / sAmprataM tasya viziSTasamyagdarzanikha pratipAdayitumAha-niggaMthe' ityAdi, 'nirgrandhe AIte pravacane nirgatA zaGkA dezasarvarUpA yasya sa niHzaGkaH, 'tadeva satyaM niHzavaM yajinaiH pravedita'mityevaM kRtAdhyavasAyaH, tathA nirgatA kAsA-anyAnyadarzanagrahaNarUpA yathAsau nirAkAsaH, tathA nirgatA vicikitsA-cittavilatirvidvajjugupsA vA yasyAsI nirSicikitso, yata coteeses ~819~ Page #821 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [7], uddezaka -], mUlaM [69], niyukti: [204] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH ndhe zIlA matratAle 18 evamato labdhaH---upalabdho'rthaH paramArtharUpo yena sa labdhArtho jJAtataca ityarthaH, tathA gRhItaH khIkRto'rthI-mokSamArgarUpo yena nAla2 zrutaska- |sa gRhItArthaH, tathA-vizeSataH pRSTo'rthoM yena sa pRSTArtho, yata evamato vinicitArthaH tato'bhigata:-pRSTanirvacanataH pratIto'yoMndIyAdhya. yena so'bhigatArthaH, tathAsthimiJjA-asthimadhyaM yAvat sa dharme premAnurAgeNa raktaH atyantaM samyaksavAsitAntazvetA itiyAvat , kIyAvRttiH | etadevAvirbhAvayavAha-'ayamAuso'ityAdi, kenaciddha sarvekhaM pRSTaH sannetadAcaSTe, tadyathA-bho AyuSmabhidaM nanthaM miiniindr||40|| pravacanamarthaH-sadbhatArthaH tathAprarUpaNatayA, tathedamevAha-ayameva paramArthaH, kapatApacchedairasyaiva zuddhakhena niSeTitakhAna , zeSastu | sarvo'pi laukikatIthiMkaparikalpito'narthaH, tadanena vizeSaNakadambakena samyaktraguNAviSkaraNaM kRtaM bhavati / sAmprataM tasyaiva samya-|| gdarzanazAnAbhyAM kRto yo guNastadAviSkaraNAyAha-'ussiya'ityAdi, ucchRtaM-prakhyAta sphaTikavanirmalaM yazo yasthAsAvucita-161 sphaTikaH, prakhyAtanirmalayazA ityarthaH, tathA'grAvRtam-asthagitaM dvAra-gRhamukhaM yasya somAyatadvAraH, idamuktaM bhavati-gRha pravizya paratIrthiko'pi yadyatkathayati tadasau kathayatu na tasya parijano'pyanyathA bhAvayituM samyaktvAcyAvapitu zakyata itiyAvat , tathA rAjJAM ballabhAntaHpuradvAreSu praveSTuM zIlaM yasya sa tathA, idamuktaM bhavati-pratiSiddhAnyajanapravezAnyapi yAni sthAnAni |bhANDAgArAntaH purAdIni teSvapyasau prakhyAtazrAvakAkhyaguNavenAskhalitapravezaH, tathA caturdazyaSTamyAdiSu tithikhUpadiSTAsu-mahA- II kalyANakasaMbandhitayA puNyatithikhena prakhyAtAsu tathA paurNamAsISu ca tisRSvapi caturmAsakatithivityarthaH, evaMbhUteSu dharma-zA divaseSu suSTha-atizayena pratipUrNoM yaH pauSadho-tratAbhigrahavizeSastai pratipUrNam-AhArazarIrasatkArabrahmacaryAvyApArarUpaM pauSadhamanupAlayan saMpUrNa zrAvakadharmamanucarati, tadanena vizeSaNakalApena viziSTaM dezacAritramAveditaM bhavati / sAmprataM tasyaivottaraguNakhyA Saer20 Crococceroentencloserseases ~820~ Page #822 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [ 7 ], uddezaka [-], mUlaM [ 69 ], niryukti: [ 204 ] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - panena dAnadharmamadhikRtyAha- 'samaNe niggaMdhe' ityAdi, sugamaM yAvat' paDilA memANetti, sAmprataM tasyaiva zIlatapobhAvanAtmakaM dharmamAvedayannAha - 'bahUhi'mityAdi, bahubhiH zIlavataguNaviramaNapratyAkhyAnapauSadhopavAsaistathA yathAparigRhItaizca tapaH karmabhirAsmAnaM bhAvayan evaM cAnantaroktayA nItyA viharati-dharmamAcaraMstiSThati caH samuccaye Namiti vAkyAlaGkAre // tassa NaM levassa gAhAbahassa nAlaMdA bAhiriyAe uttarapuracchime disibhAe ettha NaM sesadaviyA nAmaM udgasAlA hotthA, aNegasvaMbhasayasannividvA pAsAdIyA jAva paDikhvA, tIse NaM sesadviyAe udgasAlAe uttarapuracchime disi bhAe, ettha NaM harithajAme nAmaM vaNasaMDe hotthA, kiNhe vaNNao vaNasaMDassa || (su.70) tassi caNaM gihapadesaMmi bhagavaM goyame biharaha, bhagavaM ca NaM Ahe ArAmaMsi / ahe NaM udae peDhAlaputte bhagavaM pAsAvacijje niyaMThe meyajje gotteNaM jeNeva bhagavaM goyame teNeva uvAgaccha, uvAgacchattA bhagavaM goyamaM evaM bayAsI--AusaMto ! goyamA asthi khalu me keha padese pucchiyace, taM ca Auso ! ahAsUrya ahAdarisigaM me viyAgarehi savAyaM, bhagavaM goyame udayaM peDhAlaputtaM evaM vayAsI - aviyAi Auso ! socA nisamma jANissAmo savAyaM, udae peDhAlaputte bhagavaM goyamaM evaM vayAsI / (sU.71) tasya caivaMbhUtasya lepopAsakasya gRhapateH saMbandhinI nAlandAyAH pUrvottarasyAM dizi zeSadravyAbhidhAnA-gRhopayuktazeSadravyeNa kRtA zeSadravyetyetadevAbhidhAnamasyA udakazAlAyAH, sevaMbhUtA''sIdaneka stambhazata sanniviSTA prAsAdIyA darzanIyA'bhirUpA pratirUpeti, tasyAvocarapUrva digvibhAge hastiyAmAkhyo vanakhaNDa AsIt, kRSNAvabhAsa ityAdivarNakaH / tasiMva vanakhaNDagRhapradeze Jan Eaton International For Pasta Use Only ~821~ Page #823 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) sUtrakRtAGge 2 zrutaska ndhe zIlAGkIyAvRtiH // 409 // "sUtrakRt" - aMgasUtra -2 ( mUlaM+niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [7], uddezaka [-], mUlaM [71], niryukti: [ 205 ] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH bhagavAn gautamasvAmI zrI vardhamAnasvAmigaNadharo viharati / athAnantaraM bhagavAn gautamasvAmI tasminnArAme saha sAdhubhirvyavasthitaH, | 'artha' anantaraM Namiti vAkyAlaGkAre udakAkhyo nirgranthaH peDhAlaputraH 'pArzvApatyasya' pArzvasvAmiziSyasyApatyaM ziSyaH pArzvApatvIyaH, sa ca medAya gotreNa yenaiveti saptamyarthe tRtIyA, yasyAM dizi yasminvA pradeze bhagavAn zrIgautamakhAmI tasyAM dizi tasinvA pradeze samAgatyedaM vakSyamANaM provAceti / atra niyuktikAro'dhyayanotthAnaM tAtparya ca gAthayA darzayitumAhapAsAvacijo puchiyAio ajjagoyamaM udago / sAvagapucchA dhammaM soDaM kahiyaMmi uvasaMtA // 205 // pArzvanAthaziSya udakAbhidhAna AryagautamaM pRSTavAn kiM tat 1 - zrAvakaviSayaM praznaM, tadyathA-bho indrabhUte ! sAdhoH zrAvakANutratadAne sati sthUlaprANAtipAtAdiviSaye tadanyeSAM sUkSmavAdarANAM prANinAmupaghAte satyAraMbhajanite tadanumatipratyayajanitaH karmabandhaH kasmAnna bhavati ?, tathA sthUlaprANAtipAtatratinastameva paryAyAntaragataM vyApAdayato nAgarikabadhanivRttasya tameva bahiHs | vyApAdayata iva tadvatabhaGgajanitaH karmabandhaH kasmAnna bhavatItyetatpraznasyottaraM gRhapaticauragrahaNavimokSaNopamayA dattavAn, taca zrAvapraznasyopamyaM gautamakhAminA kathitaM zrukhodakAkhyo nirgranthaH 'upazAMtaH' apagatasaMdehaH saMvRtta iti / sAmprataM sUtramanutriyate'sa' udako gautamasvAmisamIpaM samAgatya bhagavantamidamavAdIt, tadyathA-- AyuSmangautama ! 'asti mama vidyate kazcitpradezaH praSTavyaH' tatra saMdehAt taM ca pradezaM yathAzrutaM bhavatA yathA ca bhagavatA saMdarzitaM tathaiva mama 'vyAgRNIhi' pratipAdaya / evaM pRSTaH, sa cArya bhagavAn, yadivA saha vAdena savAdaM pRSTaH sadvAcaM vA-- zobhanabhAratIkaM vA praznaM pRSTaH, tamudakaM peDhAlaputramevamavAdIt, Eaton Interation For Parts Only ~822~ 7 nAla ndIyAdhya // 409 // Page #824 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [7], uddezaka -], mUlaM [71], niyukti: [205] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: tayathA-apicAyuSmanbudaka ! zrulA bhavadIyaM praznaM nizamya ca-avadhArya ca guNadoSavicAraNataH samyagAse, taducyatA IS vizrabdhaM bhavatA vAbhiprAyaH 'savAya sadAcaM codakaH, savAda sadAca vodakaH peDhAlaputro bhagavanta gautamamevamavAdIt // Auso ! goyamA asthi khalu kumAraputtiyA nAma samaNA niggaMdhA tumhANaM pavayarNa pavayamANA gAhAvaI samaNovAsagaM uvasaMpanaM evaM pacakkhAti-NaNNatva amioeNaM gAhAvaicoragahaNavimokakhaNayAe tasehiM pANehiM NihAya daMDa, evaM pahaM paJcakkhaMtANaM duppaccakkhAyaM bhavai, evaM haM pacakkhAvemANANaM dupaJcakkhAviya bhavai, evaM te paraM paJcakkhAvemANA atiyaraMti sayaM patiNNaM, kassa NaM saM he, saMsAriyA khalu pANA dhAvarAvi pANA tasattAe paJcAyaMti, tasAvi pANA thAvaratsAe pacAyaMti, thAvarakAyAo vippamuccamANA tasakAyaMsi uvavavati, tasakAyAo viSpamuccamANA dhAvarakAyaMsi uvavajaMti, tersi ca NaM thAvarakAryasi upavaNNANaM ThANameyaM dhattaM // (sa.72) evaM NhaM paJcakvaMtANaM supacakkhAyaM mavaha, evaM NhaM paJcakkhAvemANANaM supacakkhAviyaM bhavaha, evaM te paraM paJcakkhAvemANA NAtiyaraMti sayaM paipaNaM, NaNNastha abhiogeNaM gAhAvadacoraggahaNavimokkhaNayAe tasabhUehiM pANehi NihAya daMDa, evameva saha bhAsAe parakkame vijamANe je te kohA vA lohA vA paraM paccakkhAveMti ayaMpi No uvaese No NeAue bhavai, aviyAI Auso! goyamA! tunbhapi evaM royai? (ma.73) savAyaM bhagavaM goyame ! udayaM peDhAlaputtaM evaM vayAsI-AusaMto! udagA no khalu amhe eyaM royai, je te samaNA vA mAhaNA vA evamAikkhaMti 300wwsereas3000 seaedeserselseekersecsee ~823~ Page #825 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAjhIpAvRttiH // 410 // "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [7], uddezaka [-], mUlaM [74], niryukti: [ 205 ] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - jAva parUti No khalu te samaNA vA NiggaMdhA vA bhAsaM bhAsaMti, aNutAviyaM khalu te bhAsaM bhAsaMti, agbhAikkhati khalu te samaNe samaNovAsae vA, jehiMvi annehiM jIvehiM pANehiM bhUehiM sattehiM saMjama yati tANAva te abhAikvaMti, kassa NaM taM he ?, saMsAriyA khalu pANA, tasAvi pANA dhAvarattAe paJcAyaMti dhAvarAvi pANA tasattAe paJcAyaMti tasakAyAo viSpamucamANA thAvarakAyaMsi uvavajraMti thAvarakAyAo viSpamucamANA tasakAyaMsi uvacAMti, tesiM ca NaM tasakAryasi uvavannANaM ThANameyaM aghataM // (sU.74) tadyathA - bho gautama! astItyayaM vibhaktipratirUpako nipAta iti vadarthavRttirgRhItaH, tatazcAyamartha:- 'santi' vidyante kumAra| putrA nAma nirgranthA yuSmadIyaM pravacanaM pravadantaH, tadyathA - gRhapatiM zramaNopAsakamupasaMpanna - niyamAyotthitamevaM 'pratyAkhyApayanti' pratyAkhyAnaM kArayanti tadyathA-sthUleSu prANiSu daNDayatIti daNDaH --- prANyupamardastaM 'nihAya' parityajya, prANAtipAtanivRtiM kurvanti, tAmevApavadati-- nAnyatreti, khamanISikAyA anyatra rAjAdyabhiyogena yaH prANyupadhAto na tatra nivRttiriti / tatra kila sthUlaprANivizeSaNAcadanyeSAmanumatipratyayadoSaH syAdityAzaGkAvAnAha' gAhAbada ityAdi, asya cArthamuttaratrAvibhAvayiSyAmaH / yenAbhiprAyeNodaka bhoditavAMstamAviSkurvavAha - ' evaM hamityAdi, vhamiti vAkyAlaGkAre, avadhAraNe vA, evameva saprANivizepaNakhenAparatrasabhUta vizeSaNarahitalena pratyAkhyAnaM gRddhatAM bhAvakANAM duSpratyAkhyAnaM bhavati, pratyAkhyAnamasadbhAvAt tathaivameva pratyAkhyApayatAmapi sAdhUnAM duSTaM pratyAkhyAnadAnaM bhavati, kimityata Aha-evaM te zrAvakAH pratyAkhyAnaM gRhantaH sAdhavadha paraM pratyAkhyApayantaH strAM pratijJAmaticaranti - avilaGghayanti / 'kassa NaM he 'ti prAkRtazailyA kasA Education International For Parts Only ~824~ 7 nAla ndIyAdhya. // 410 // Page #826 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [7], uddezaka [-], mUlaM [74], niyukti: [205] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: 8093erasasesGa92000992929 | detorityarthaH / tatra pratijJAbhaGgakAraNamAha-saMsAriyA'ityAdi, saMsAro vidyate yeSAM te sAMsArikAH, khaluralaGkAre, 'prANA | jantavaH sthAvarAH 'prANinaH pRthivyaptejovAyuvanaspatayaH santo'pi tathAvidhakarmodayAtrasatayA-trasabena dvIndriyAdibhAvena pratyAyAnti-utpayante, tathA prasA api sthAvaratayeti, evaM ca parasparagamane vyavasthite satyavazyaMbhAvI pratikSAvilopaH, tthaahi-naag-|| |riko mayA na hantavya ityevaMbhUtA yena pratijJA gRhItA sa yadA bahirArAmAdo vyavasthita nAgarikaM vyApAdayet kimetAvatA tasya na bhavetpratijJAvilopaH, evamatrApi yena prasavadhanivRttiH kRtA sa yadA tameva saM prANinaM sthAvarakAyasthitaM vyApAdayet kiMvA | tasya na bhavetpratijJAvilopaH 1, bhavatyevetyarthaH / evamapi trasasthAvarakAye samutpannAnAM prasAnAM yadi tathAbhUtaM kizcidasAdhAraNaM likA sthAt tataste vasAH sthAvarasenApyutpannAH zakyante pariharta, na ca tadastItyetaddayitumAha-'thAvarakAyAo'ityAdi, sthAvarakAyAtsakAzAdvividham - aneka prakAraH prakarSeNa mucyamAnAH sthAvarakAyAyuSA tayogyaizvAparaiH karmabhiH sarvAtmanA prasakAye samutpadyante, tathA trasakAyAdapi sarvAtmanA vimucyamAnAstatkarmabhiH sthAvarakAye samutpadyante, tatra copanAnAM tathAbhUtatrasalizAbhAvAtpratijJAlopa ityetatsUtreNaiva darzayitumAha-'tersi ca Na'mityAdi, 'teSAM ca' prasAnAM sthAvarakAye samutpanAnAM gRhItatrasapA-1 NAtipAtavirateH zrAvakasyApyArambhapravRttavenaitatsthAvarAkhyaM ghAlaM sthAnaM bhavati, tasmAdanivRttavAttakheti // tadevaM vyavasthite nAgarikadRSTAntena trasameva khAvaralenAyAta vyApAdayato'vazyaMbhAvI pratijJAvilopo yataH tata eva maduktayA vakSyamANanItyA pratyAkhyAnaM kurvatAM supratyAkhyAtaM bhavati, evameva ca pratyAkhyApayatAM supratyAkhyApitaM bhavati, evaM ca te pratyAkhyApayanto nAticaranti svIyAM pratijJAmityetadarzayitumAha-'NaNNatdhetyAdi, tatra gRhapatiH pratyAkhyAnamevaM gRhNAti, tadyathA-'nasabhUteSu' vartamAnakAle || ~825~ Page #827 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [7], uddezaka -], mUlaM [74], niyukti: [205] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH sUtrakRtAGge / sanotpazreSu prANiSu daNDayatIti daNDaH-prANyupamardasta 'vihAya parityajya pratyAkhyAnaM karoti, tadiha bhUtakhavizeSaNAsthA- 7 nAla2zrutaska- varaparyAyApanavadhe'pi na pratijJAvilopaH / tathA 'nAnyatrAbhiyogene ti rAjAdyamiyogAdanyatra pratyAkhyAnamiti / tathA gRhapati- ndIyAdhya. ndhe zIlA- cauravimokSaNatayeti, etaca bhavadbhiH samyagukta, etadapi trasakAye bhUtalavizeSaNamabhyupagamyatAmiti, etadabhyupagame'pi hi yathA kIyAvRtti kSIravikRtipratyAkhyAyino dadhibhakSaNe'pi na pratijJAvilopaH tathA asabhUtAH sattvA na hantavyA ityevaM pratijJAvataH sthaavrhiNsaa||41|| yAmapi na pratyAkhyAnAticAraH / tadevaM vidyamAne sati 'bhASAyA' pratyAkhyAnavAcaH 'parAkrameM bhUtavizeSaNAdopaparihArasA-18 madhye evaM pUrvoktayA nItyA sati doSapariharaNopAye ye kecana krodhAdvA lobhAvA 'paraM' zrAvakAdika nirvizeSaNameva pratyAkhyA-1 | yanti, teSAM pratyAkhyAnaM dadatAM mRpAvAdo bhavati, gRhNatAM cAvazyaMbhAvI vratavilopa iti, tadevamayamapi naH asadIyopadezAbhyu-18 | pagamo bhUtakhavizeSaNaviziSTaH pakSaH kiM bhavatAM 'no' naiva 'naiyAyiko nyAyopapatro bhavati , idamuktaM bhavati-bhUtakhavizeSaNena hi vasAn sthAvarotpannAn hiMsato'pi na pratijJAticAra iti, api caitadAyuSman gautama! tubhyamapi rocate-evametadyathA mayA vyAkhyA-1 tam / evamamihito gautamaH sadvAcaM savAdaM vA tamudakaM peDhAlaputramevaM vakSyamANamavAdIt , tavathA nokhalAyuSmanudakAsabhyametadeva || yadyathA khayocyate tadrocata iti, idamuktaM bhavati-yadidaM trasakAyaviratau bhUtakha vizeSaNaM kriyate tanirarthakatayA'saba na rocata / iti / tadevaM vyavasthite bho udaka! ye te zramaNA vA brAhmaNA vA evaM bhUtazabdavizeSaNalena pratyAkhyAnamAcakSate, paraiH pRSTAsta-S41zA thaiva bhASante pratyAkhyAnaM, svataH kurvantaH kArayantacaivamiti-savizeSaNaM pratyAkhyAnaM bhASante, tathaivameva savizeSaNapratyAkhyAnamarUpaNAvasare sAmAnyena prarUpayanti, evaM ca prarUpayanto na khalu te zramaNA vA nirgranthA vA yathArthoM bhASA bhASante, apilanutApa eseseaesesekeseeseseses ~826~ Page #828 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [7], uddezaka -], mUlaM [74], niyukti: [205] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: // eeoesesesese 18 yatItyanutApikA tAM, tathAbhUtAM ca khalu te bhASA bhASante, anyathAmASaNe ghapareNa jAnatA ghodhitasa satojnutApo bhvtiity-1|| to'nutApiketyucyata iti / punarapi teSAM savizeSaNapratyAkhyAnavatAmulvaNadoSodvibhAvaviSayAha-'anbhAikkhaMtI tyAdi, te hi savizeSaNapratyAkhyAnavAdino yathAvasthitaM pratyAkhyAnaM dadataH sAdhUna gRhNatazca zramaNopAsakAnabhyAkhyAnti-abhUtadopodbhA| vanato'bhyAkhyAnaM dadati / kiMcAnyat-'jehivi'ityAdi, yevapyanyeSu prANiSu bhUteSu jIveSu sacceSu viSayabhUteSu viziSya ye || saMyama kurvanti saMyamayanti, tadyathA-brAhmaNo na mayA hantavya ityukte sa yadA varNAntare tiryakSu vA vyavakhito bhavati tadadhe brAhmaNavadha Apadyate, bhUtazabdAvizeSaNAt , tadevaM tAnyapi vizeSatratAni karo mayA na hantavya ityevamAdIni te bhUtabhandavizeSaNavAdino'bhyAkhyAnti-dUSayanti / kimityata Aha-'kassa Na'mityAdi kasA tostadasataM paNa bhavatIti ? yasmAtsAMsArikAH khalu prANAH parasparajAtisaMkramaNabhAjo yatastatakhasAH prANinaH sthAvaralena pratyAyAnti sthAvarAca trasabeneti / sakAyAca sarvAtmanA vasAyuSkaM parityajya sthAvarakAye tayogyakarmopAdAnAdutpadyante, tathA sthAvarakAyAca tadAyuSkAdinA karmaNA vimucyamAnAkhasakAye samutpadyante, teSAM ca trasakAye samutpannAnAM sthAnametatrasakAyAkhyamaghAtyam-aghAtAha bhavati, yasAttena zrAvakeNa prasAnuddizya sthUlapANAtipAtaviramaNaM kRtaM, tasya tIbrAdhyavasAyotpAdakakhAllokagarhitasAti, tatrAsau sthUlaprANAti-1|| pAtAnivRttaH, tanivRtyA ca trasasthAnamaghAtyaM vartate, sthAvarakAyAcAnivRtta iti tayogyatayA tatsthAnaM ghAtyamiti / tadevaM bhavadabhiprAyeNa viziSTasacoddezenApi prANAtipAtanivRcau kRtAyAmaparaparyAyApana prANinaM vyApAdayato vratabhaGgo bhavati, tatazca na kassa-1 cidapi samyagvatapAlanaM sAdityevamabhyAkhyAtam---asadbhUtadoSodbhAvanaM bhavanto dadati / yadapi bhavadbhirvartamAnakAlavizeSa-18 Rijaanasaramorg ~827~ Page #829 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [7], uddezaka -], mUlaM [74], niyukti: [205] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH sUtrakRtAoM ndhe zIlA kIyAvRttiH Nakhena kilAyaM bhUtazabda upAdIyate asAvapi vyAmohAya kevalamupatiSThate, tathAhi-bhUtazabdojyamupamAne'pi vartate, tadyathA- |7nALadevalokabhUtaM nagaramidaM, na devaloka eva, tathAtrApi trasabhUtAnA-prasasadRzAnAmeva prANAtipAtanivRttiH kRtA syAt / na tu vasA- ndIyAdhya. nAmiti, atha tAdarthe bhUtazabdo'yaM, yathA zItIbhUtamudakaM, zItamityarthaH, evaM trasabhUtAstrasakha prAptAH, tathA ca sati sazabdenaiva || gatArthakhAtpInaruktyaM sAd, athaivamapi sthite bhUtazabdopAdAnaM kriyate, tathA ca satyatiprasaGgaH sthAt , tathAhi-kSIrabhUtavikRteH pratyAkhyAnaM karomyevaM ghRtabhUtaM me dadakhaivaM ghaTabhUtaH paTabhUta ityevamAdAvapyAyogyamiti // tadevaM niraste bhUtazabde-18| | satyudaka Aha savAyaM udae peDhAlaputte bhagavaM goyama evaM vayAsI-kayare khalu te ApasaMto goyamA ! tunbhe vayaha tasA pANA tasA Au annahA', savAyaM bhagavaM goyame udayaM peDhAlaputtaM evaM vayAsI-AusaMto udagA ! je tumbhe vayaha tasabhUtA pANA tasA te vayaM vayAmo tasA pANA, je vayaM vayAmo tasA pANA te tumbhe vayaha tasabhUyA pANA, ee saMti duve ThANA tullA egaTThA, kimAuso ! ime bhe suppaNIyatarAe bhavai tasabhUyA pANA tasA, ime bhe duppaNIyatarAe bhavai-tasA pANA tasA, tato egamAuso ! paDikosaha eka abhiNaMdaha, // 412 // ayaMpi bhedo se No NeAue bhava // bhagavaM ca NaM udAhu-saMtegaiA maNussA bhavaMti, tesiM ca NaM evaM vuttapurva bhavai-No khalu vayaM saMcAemo muMDA bhavittA agArAo aNagAriyaM pavaittae, sAvayaM NDaM aNuputveNaM sectAccesemese // 412 // FarPurwanaBNamunoonm ~828~ Page #830 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra -2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [7], uddezaka [-], mUlaM [ 75 ], niryukti: [ 205 ] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH guttassa lisissAmo, te evaM saMkhaveMti te evaM saMkhaM ThavayaMti te evaM saMkhaM ThAvayaMti nannattha abhioeNaM gAhAvai coraggahaNavimokkhaNayAe tasehiM pANehiM nihAya daMDaM, taMpi tesiM kusalameva bhavai // ( sU0 75) sadvAcaM savAdaM bodakaH peDhAlaputro bhagavantaM - gautamamevamavAdIt, tadyathA he AyuSman gautama ! katarAnprANino yUyaM vadatha, trasA eva ye prANAH prANinasta eva trasAH prANA ityutAnyatheti, evaM pRSTo bhagavAn gautamastamudakaM sadvAcaM peDhAlaputramevamavAdIt, tadyathA| AyuSmamudaka ! yAnprANino yUyaM vadatha trasabhUtAH salenAvirbhUtAH prANino nAtItA nApyeSyAH, kiM tu / vartamAnakAla eva trasAH prANA iti, tAneva vayaM vadAmakhasA:- trasatvaM prAptAstatkAla vartina evaM trasAH prANA iti etadeva vyatyayena vibhaNiSurAha- 'je vaya 'mityAdi, yAn vayaM vadAmakhasA eva prANAnasAH prANAstAneva yUyamevaM vadatha - prasabhUtA evaM prANAtrasabhUtAH prANAH, evaM ca vyavasthite ete anantarokte dve api sthAne ekArthe- tulye bhavato, na hyatrArthabhedaH kavidastyanyatra zabdabhedAditi, evaM ca vyavasthite kimAyuSman ! yuSmAkamayaM pakSaH suSThu praNItataro--- yuktiyuktaH pratibhAsate ?, tadyathA-trasabhUtA eva prANAkhasabhUtAH prANA iti, ayaM tu pakSo duSpraNItataro 'bhavati' pratibhAsate bhavatAM ?, tadyathA---sA evaM prANAsAH prANAH santi caikArthatvena ( sati caikArthatve ) bhavatAM ko'yaM vyAmoho 1 yena zabdabhedamAtramAzrityAta eka pakSamAkrozapatha dvitIyaM labhinandatha | iti / tadayamapi tulye'pyarthe satyekasya pakSasyAkrozanamaparasya savizeSaNapakSasyAbhinandanamityeSa doSAbhyupagamo bhavatAM 'no naiyApiko' na nyAyopapanno bhavati, ubhayorapi pakSayoH samAnakhAt kevalaM savizeSaNapakSe bhUtazabdopAdAnaM mohamAvahatIti // yacca bhavatA'smAkaM prAgdoSodbhAvanamakAri, tadyathA - trasAnAM vadhanivRttau tadanyeSAM vadhAnumatiH syAt sAdhoH, tathA bhUtazabdAnu Education Internation For Parts Only ~829~ caror Page #831 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [7], uddezaka -], mUlaM [75], niyukti: [205] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH tApAdAne'nantarameva asa sthAvaraparyAyApamaM vyApAdayato vratabhaGga ityetattucoghajAtaM parihatukAma Aha-Namiti vAkyAlakAre, bhaga- 7 nAla2 zrutaska- vAngautamaskhAmI, cazabdaH punaHzabdArthe, punarAha, tadyathA-'santi' vidyante eke kecana laghukarmANoM manuSyAH pravajyA kartumasa- ndIyAdhya. ndhe zIlA 18marthAH, tadvyatirekeNaiva dharma cikIrSavaH, teSAM caivamadhyavasAyinAM sAdhodharmopadezapravaNasyAgrata idamuktapUrva bhavati, tadyathA--bhoH DIyAvRttiH sAdho! na khalu vayaM zaknumo muNDA bhavituM-pravrajyAM grahItumagArAd-gRhAdanagAratA-sAdhubhAvaM pratipatta, vayaM tvAnupUryeNa-kramazo 'gotrasyeti gAM trAyata iti gonaM-sAdhukhaM tasya sAdhubhAvasya paryAyeNa-paripATyA''tmAnamanuzleSayiSyAmaH, idamuktaM bhavati-pUrva // 413 // dezaviratirUpatayA zrAvakadharma gRhasthayogyamanindhamanupAlayAmaH, tato'nukrameNa pazcAcchramaNadharmamiti / tata evaM te 'saMkhyA vyavasthA 'zrAvayanti' pratyAkhyAnaM kurvantaH prakAzayanti, tadyathA-nAnyatrAbhiyogena, sa cAbhiyogo rAjAbhiyogo gaNAmiyogoM klA-18|| bhiyogo devatAbhiyogo gurunigrahazcetyevamAdinA'bhiyogena cyApAdayato'pi trasa na batabhaGgaH / tathA gRhapaticoravimokSaNatayetyasyAyamarthaH kasyacilahapateH paT putrAH, taizca satyapi pitRpitAmahakramAyAte mahati vine tathAvidhakarmodayAdrAjakulabhANDA| gAre cauryamakAri, rAjapuruSaizca bhavitavyatAniyogena gRhItAste ityeke, pare banyathA vyAcakSate, tadyathA-ratnapure nagare ratnazekharo nAma rAjA, tena ca parituSTena ratnamAlAgramahiSIpramukhAntaHpurasya kaumudIpracAro'nujJAtaH, tadavagamya nAgaralokenApi rAjAnumatyA khakIyasya strIjanasya tathaiva krIDanamanumataM, rAjJA ca nagare saDiNDimazabdamAghoSitaM, tadyathA-astamanopari kaumudImahotsave pravRtte yaH kazcitpuruSaH samupalabhyate nagaramadhye tasyAvijJaptikaH zarIranigrahaH kriyata iti, evaM ca vyavasthite satyekasya vaNijaH paTU putrAH, te ca kaumudIdine krayavikrayasaMnyavahAravyagratayA tAvatsthitA yAvatsavitA'stamupagataH / tadanantarameva sagitAni ca ~830~ Page #832 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [7], uddezaka [-], mUlaM [75], niryukti: [205] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - nagaradvArANi teSAM ca tatkAlAtyayAnna nirgamanamabhUt, tataste bhayasaMbhrAntA nagaramadhya evAtmAnaM gopayitvA sthitAH, tato niSkrAnte kaumudIpracAre rAjJA''rakSikAH samAhUyAdiSTAH - yathA samyak nirUpayata yUyaM nAtra nagare kaumudIcAre kazcitpuruSo vyavasthita 1 iti, tairapyArakSikaiH samyag nirUpayadbhirupalabhya paNikaputravRcAnto yathAvasthita eva rAjJe niveditaH rAjJA'pyAjJAbhaGgakupitena teSAM SaNNAmapi vadhaH samAdiSTaH, tatastatpitA putravadhasamAkarNana guruzokavihalo'kANDA patitakulakSayodbhrAntalocanaH kiMkartavyatAmUDhatayA gaNitavidheyA vidheyavizeSo rAjAnamupasthito'vAdIcca gadgadayA girA -- yathA mA kRthA devAsmAkaM kulakSayaM, gRhyatAmidamasmadIyaM kulakramAyAtaM svabhujopArjitaM prabhUtaM draviNajAtaM, mudhyatAM mucyatAmamI paT putrAH kriyatAmayamasmAkamanugraha iti / evamabhihito rAjA tadvacanamanAkarNya punarapi savizeSamAdideza, asAvapi vaNiksarvavadhAzaGkI sarvamocanAnabhiprAya rAjAnamavetya paJcAnAM mocanaM yAcitavAn tAnapyasau rAjA na moktumanA ityevamabhigamya caturmocanakRte sAdaraM vizaptavAn taM tathApi rAjA tamanAdRtya kupitavadana eva sthitaH, tatastrayANAM vimocane kRtAdarastatpitA'bhUt, tAnapyamuJcantaM rAjAnaM jJAtA gaNitakhAparAdho dvayormocanaM prArthitavAn tatrApyavajJApradhAnaM nRpatimavagamya tataH pauramaha camasameto rAjAnamevaM vijJaptavAn, tadyathAdevAkANDa evAsmAkaM kulakSayaH samupasthitaH, tasmAcca bhavanta eva trANAyAlam, ataH kriyatAmekamatputravimocanena prasAda iti bhaNikhA pAdayoH sapauramahattamaH patito rAjJApi saMjAtAnukampena muktastadeko jyeSThaputra iti / tadevamasya dRSTAntasya dArzantikayojaneyaM, tadyathA-sAdhunA'bhyupagatasamyagdarzanamavagamya zrAvakamakhilaprANAtipAtaviratigrahaNaM prati codito'pyazaktitayA yadA na sarvaprANAtipAtaviratiM pratipadyate, yathA'sau rAjA vaNijAtyarthaM vijJApito'pi na paDapi putrAn mumukSati, nApi paJcacatustridvi Eaton International For Parts Only ~ 831~ Page #833 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [7], uddezaka -], mUlaM [75], niyukti : [205] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH patrakatA saMkhyA putrAniti, tata ekavimokSaNenAtmAnaM kRtArthamiva manyamAnaH sthito'sau, evaM sAdhorapi zrAvakassa yathAzakti vrataM gRhNata-18 nAla2 zrutaska- tadanurUpamevANuvratadAnamaviruddhamiti, yathA ca tasya vaNijona zepaputravadhAnumatilezo'pyasti, evaM sAdhorapi na zeSaprANivadhAnumati-II ndhe zIlA- pratyayajanitaH karmabandho bhavati, kiM tarhi ?, yadeva vrataM gRhItvA yAneva sattvAn cAdarAn saMkalpajaprANivadhanivRtyA rakSati tanikIyAvRttiH | mittaH kuzalAnuvandha evetyetatsUtreNaiva darzayitumAha-'tasehi mityAdi, vasantIti basA:-dvIndriyAdayastebhyaH sakAzAnidhAya // 414 // nihAya vA parityajyetiyAvat ke ?-daNDayatIti daNDasaM parityajya, vaseSu prANAtipAtaviratiM gRhItvetyarthaH, 'tadapi ca trasaprANAAR| tipAtaviramaNavataM teSAM dezaviratAnAM kuzalahetutvAtkuzalameva bhavati // yacca prAgabhihitaM, tadyathA-tameva vasaM sthAvaraparyAyApana || nAgarakamiva bahiHsthaM vyApAdayato'vazyaMbhAvI vratabhaGga ityetat parihatukAma AhatasAbi bucaMti tasA tasasaMbhArakaDeNaM kammuNA NAmaM ca NaM anbhuvagayaM bhavai, tasAuyaM ca NaM palikkhINaM bhavaha, tasakAyaTTiiyA te tao AuyaM vippajahaMti, te tao AuyaM vippajahitA thAvarattAe pacAyaMti / thAvarAvi cucaMti thAvarA thAvarasaMbhArakaDeNaM kammuNA NAmaM ca NaM anbhuvayaM bhavai, thAvarAuyaM ca palikkhINaM bhavai, thAvarakAyaTTiiyA te tao AuyaM vippajahaMti tao A K // 414 // uyaM viSpajahittA bhujo paraloiyattAe paJcAyaMti, te pANAvi bucaMti, te tasAvi bucaMti, te mahAkAyA te cirahiiyA / / (sUtraM 76) 'basA api' dIndriyAdayo'pi sA ityucyante ca prasAH trasasaMbhArakRtena karmaNA bhavanti, saMbhAro nAmAvazyatayA karmaNo eeseeeeeeeeeeeeeeera 1920 ~832~ Page #834 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [7], uddezaka [-], mUlaM [76], niryukti: [ 205] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - vipAkAnubhavena vedanaM tatheha trasanAma pratyekanAmetyAdikaM nAmakarmAbhyupagataM bhavati trasavena yatpariSaddhamAyuSkaM tadyadodayaprAptaM bhavati, tadA trasasaMbhArakRtena karmaNA trasA iti vyapadizyante, na tadA kathaJcitsthAvaratvavyapadezaH, yadA ca tadAyuH parikSINaM bhavati, Namiti vAkyAlaGkAre, trasakAyasthitikaM ca karma yadA parikSINaM bhavati, tacca jaghanyato'ntarmuhUrtamutkRSTataH sAtireka sahasradayasAgarIpamaparimANaM tadA tatastrasakAya sthiterabhAvAttadAyuSkaM te parityajanti, aparANyapi tatsahacaritAni karmANi parityajya sthAvaralena pratyAyAnti, sthAvarA api sthAvarasaMbhArakRtena karmaNA tatrotpadyante, sthAvarAdinAma ca tatrAbhyupagataM bhavati, aparANyapi tatsahacaritAni sarvAtmanA trasakhaM parityajya sthAvaralenodayaM yAnti iti, evaM ca vyavasthite kathaM sthAvarakAryaM vyApAdayato gRhItatra sakAyaprANAtipAtanivRtteH zrAvakasya pravabhaGga iti 1 / kiMcAnyat - 'dhAvarAjyaM ca NamityAdi, yadA tadapi sthAvarAyuSkaM parikSINaM bhavati tathA sthAvarakAyasthitizca sA jaghanyato'ntarmuhUrtamutkRSTo'nantakAlamasaMkhyeyAH pudgalaparAvartA iti, tatastatkAyasthiterabhAvAcadAyuSkaM parityajya 'bhUyaH punarapi pAralaukikalena sthAvarakAyasthiterabhAvAt jasalena sAmarthyAtpratyAyAnti teSAM ca trasAnAmanvarthikAnyabhidhAnAnyabhidhitsurAha - 'te pANAvI' tyAdi, te trasasaMbhArakRtena karmaNA samutpannAH santaH sAmAnyasaMjJayA prANA apyucyante, tathA vizeSataH 'basa bhayacalanayo riti dhAtvarthAnugamAdbhayacalanAbhyAmupapetAkhasA apyucyante, tathA mahAn kAyo yeSAM te mahAkAyAH yojana lakSapramANazarIravikurvaNAt tathA cirasthitikA apyucyante, bhavasthityapekSayA trayastriMzatsAgaropamAyuSkasadbhAvAt, tatastra saparyAyavyavasthitAnAmeva pratyAkhyAnaM tena gRhItaM, na tu sthAvarakAyatvena vyavasthitAnAmapIti / yastu nAgarakadRSTAnto bhavatopanyastaH asAvapi dRSTAntadASTantikayorasAmyAtkevalaM bhavato'nupAsitagurukulavAsitvamAvi Eucation International For Pasta Lise Only ~ 833~ Page #835 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) sUtrakRtAGge 2 zrutaskave zIlAkIyAvRtiH // 415 // "sUtrakRt" - aMgasUtra -2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [7], uddezaka [-], mUlaM [76], niryukti: [ 205] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra - [02], aMga sUtra [02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH Skaroti, tathAhi - nagaradharmairyukto nAgarikaH sa ca mayA na hantavya iti pratijJAM gRhItvA yadA tameva vyApAdayati bahiH sthitaM paryAyApanaM tadA tasya kila vratabhaGga iti bhavataH pakSa iti, sa ca na ghaTate, yato yo hi nagaradharmairupetaH sa vahiHstho'pi nAgarika eva, ataH paryAyApana ityetadvizeSaNaM nopapadyate, atha sAmastyena parityajya nagaradharmAnasau vartate atastamevetyetadvizeSaNaM nopapadyate, tadevamatra trasaH sarvAtmanA trasatvaM parityajya yadA sthAvaraH samutpadyate tadA pUrvaparyAyaparityAgAdaparaparyAyApannatvAtrasa evAsau na bhavati, tadyathA - nAgarikaH palyAM praviSTastaddharmopetatvAtpUrvadharmaparityAgAcca nAgarika evAsau na bhavatIti // punarapyanyathodakaH pUrvapakSamAracayitumAha Eucation International savAyaM udara paiDhAlaputte bhaevaM goyamaM evaM vayAsI- AusaMto goyamA ! Natthi NaM se keha pariyAe japaNaM samaNovAsagassa egapANAtivAyaviraeva daMDe nikkhitte, kassa NaM taM he ?, saMsAriyA khalu pANA, thAvarAva pANA tasattAe paJcAyaMti, tasAbi pANA thAvarattAe paccAyaMti, thAvarakAyAo vippamucamANA save tasakAryasi ubavajaMti, tasakAyAo vippamucamANA sabai thAvarakAyaMsi uvavajjaMti, tesiM ca NaMthAvakAsi bannANaM ThANameyaM dhattaM // savAyaM bhagavaM goyame udayaM peDhAlaputtaM evaM vayAsI- No khalu Auso ! asmAkaM vattavaeNaM tumbhaM caiva aNuSpavAdeNaM asthi NaM se pariyAe je NaM samaNovAsagassa sabapANehiM savabhUehiM saGghajIvehiM sabasattehiM daMDe nikkhitte bhavai, kassa NaM taM heDaM 1, saMsAriyA khalu pANA, tasAvi pANA dhAvarattAe pacAyaMti, thAvarAvi pANA tasattAe paJcAyaMti, tasakAyAo vippamucamANA For Penal Use On ~ 834~ 7 nAla ndIyAdhya. zrAvakapra tyAkhyAna sya saviSa yatA // 415 // Page #836 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [7], uddezaka [-], mUlaM [77], niyukti: [205] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH 200 eceaepela 0 aNdiNcin civri vnN sabe thAgharakAryasi uvavajjati, thAvarakAyAo vippamucamANA sabe tasakAryasi uvavajaMti, tesiM ca NaM tasakAryasi uvavannANaM ThANameyaM aghataM, te pANAvi bucaMti, te tasAvi bucaMti, te mahAkAyA te cirahiyA. te vahayaragA pANA jehiM samaNovAsagassa supacakkhAyaM bhavati, te appayarAgA pANA jehi samaNobAsagassa apacakkhAyaM bhavai, se mahayA tasakAyAo uvasaMtassa upaTThiyassa paDivirayassa jannaM tubbhe vA anno vA evaM badaha-Natthi NaM se kei pariyAe jaMsi samaNovAsagassa egapANAevi daMDe Nikkhitte, ayaMpi bhede se No NeyAue bhavai / / sUtraM 77 // sadAcaM savAdaM vodakA peDhAlaputro bhagavantaM gautamamevamayAdIt , tadyathA-AyuSmana gautama ! nAstyasau kaviparyAyo yasine-18 kamANAtipAtaviramaNe'pi zramaNopAsakasa viziSTaviSayAmeva prANAtipAtanivRttiM kurvato daNDaH-prANyupamardanarUpo nikSiptapUrvaHparityaktapUrvo bhavati, idamuktaM bhavati-zrAvakeNa prasapayoyamekamuddizya prANAtipAtavirativrataM gRhItaM, saMsAriNAM ca parasparagama-12 nasaMbhavAt te ca prasAH sarve'pi kila sthAvarakhamupagatAstatazca sAnAmabhAvAnirviSayaM tatpratyAkhyAnamiti / etadeva praznapUrvaka darzayitumAha-'kassa NaM taM heja'mityAdi, Namiti vAkyAlaGkAre, kasya hetoridamabhidhIyate, kena hetunetyarthaH / sAMsArikAH prANAH parasparasaMsaraNazIlA yatastataH sthAvarAH sAmAnyena trasatayA pratyAyAnti, asA api sthAvaratayA pratyAyAnti / tadevaM saMsAriNAM parasparagamanaM pradAdhunA yatpareNa vivakSitaM tadAviSkurvavAha-'thAvarakAyAo'ityAdi, sthAvarakAyAdvipramucyamAnAH khAyuSA tatsahacaritaizca karmabhiH sarve-niravazeSAkhasakAye samutpadyante, trasakAyAdapi tadAyuSA vipramucyamAnAH sarve sthAvarakAye raaraarana: ~835~ Page #837 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) sUtrakRtAGge 2 zrutaska ndhe zIlAkIyAvRttiH // 416 // "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [7], uddezaka [-], mUlaM [77], niryukti: [ 205] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - samutpadyante teSAM ca trasAnAM sarveSAM sthAvara kAyasamutpannAnAM sthAnametad ghAtyaM vartate tena zrAvakeNa sthAvarakAyavadhanivRtterakara - zAd, ataH sarvasya trasakAyasya sthAvarakA yatvenotpatternirviSayaM tasya zrAvakasya trasavadha nivRttirUpaM pratyAkhyAnaM prApnoti, tadyathAkenacidratamevaMbhUtaM gRhItaM yathA-mayA nagaranivAsI na intavyaH, taccoisitaM nagaram, ato nirviSayaM tattasya pratyAkhyAnam, evamatrApi sarveSAM trasAnAmabhAvAnnirviSayatvamiti / evamudakenAbhihite sati tadabhyupagamenaiva gautamasvAmI dUSayitumAha sadvAcaM savAda vA tamudakaM peDhAlaputraM gautamasvAmyevamavAdIt, tadyathA-no khalvAyuSmannudaka! asmAkamityetanmagadhadeze AgopAlAGganAdiprasiddhaM saMskRtamevozcAryate tadihApi tathaivoccAritamiti, tadevamasAkaM saMbandhinA vaktavyena naitadazobhanaM kiM tarhi ?, yuSmAkamevAnupravAdenaitadazobhanaM idamuktaM bhavati- asmadvaktavyenAsya codyasyAnutthAnameva, tathAhi naitadbhUtaM na ca bhavati nApi kadAcidbhaviSyati yaduta - sarve'pi sthAvarA nirlepatayA trasatvaM pratipadyante, sthAvarANAmAnantyAtrasAnAM cAsaMkhyeyalena tadAdhAratvAnupapatterityabhiprAyaH, tathA asA api sarve'pi na sthAvarasvaM pratipannA na pratipadyante nApi pratipatsyante idamuktaM bhavatiyadyapi vivakSitakAlavartinasAH kAlaparyAyeNa sthAvarakAyatvena yAsyanti tathApi aparAparatrasotpacyA trasajAtyanucchedAntra kadAcidapi trasakAyazUnyaH saMsAro bhavatIti, tadevamasanmatena codyAnutthAnameva, abhyupagamya ca bhavadIyaM pakSaM yuSmadbhyupagamenaiva parihiyate--tadeva parAbhiprAyeNa pariharati-astyasau paryAyaH - sa cAyaM bhavadabhiprAyeNa yadA sarve'pi sthAvarAstrasatvaM pratipadyante yasminparyAye - avasthAvizeSe zramaNopAsakasya kRtantrasaprANAtipAtanivRceH sataH prasatvena ca bhavadabhyupagamena sarvaprANinAmutpatteH taizva sarvaprANibhitrasatveca bhUtaiH - utpannaiH karaNabhUtaisteSu vA viSayabhUteSu daNDo nikSiptaH - parityaktaH, idamuktaM bhavati yadA Ja Education International For Parts Only ~836~ 7 nAlandIyAdhya zrAvakapratyAkhyAnasya saviSayatA / / 416 // Page #838 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [7], uddezaka -], mUlaM [77], niyukti: [205] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH sarve'pi sthAvarAH bhavadabhiprAyeNa trasatvenotpadyante tadA sarvaprANiviSayaM pratyAkhyAnaM zramaNopAsakasya bhavatIti / etadeva praznapU-1 ke darzayitumAha -'kassa NaM heu'mityAdi, sugama yAvatrasakAye samutpannAnAM sthAnametadayAtyam-aghAtAI, tatra viratisa-18| dbhAvAdityabhiprAyaH / te ca sA narakatiryanarAmaragatibhAjaH sAmAnyasaMjJayA prANino'pyabhidhIyante, tathA vizeSasaMjayA bhayacalanopetatvAtasA apyucyante, tathA mahAn kAyaH zarIraM yeSAM te mahAkAyAH, kriyazarIrasya yojanalakSapramANatvAditi / / tathA cirasthitikAH trayastriMzatsAgaropamaparimANatvAdbhavasthiteH, tathA (ca) te prANinakhasA bahutamA-bhUyiSThA yaiH zramaNopAsakasa supratyAkhyAnaM bhavati, sAnuddizya tena pratyAkhyAnasya grahaNAt tadabhyupagamena ca sarvasthAvarANAM trasatvenotpacerataste'lpatarakAH prANino yaiH karaNabhUtaiH zrAvakasyApratyAkhyAnaM bhavati, idamuktaM bhavati-alpazabdasvAbhAvavAcitvAba santyeva te yevapratyAkhyAnamitItyevaM pUrvoktayA nItyA 'se tasya zramaNopAsakasya mahatastrasakAyAdupazAntasya-uparatasya prativiratasya sataH supratyAkhyAnaM | bhavatIti saMbandhaH, tadevaM vyavasthite Namiti vAkyAlaGkAre yayUyaM vadathAnyo vA kazcittadyathA-nAstyasAvityAdi sugarma yAvat 'NoNeyAue bhavaiti / / sAmprataM prasAnAM sthAvaraparyAyApanAnAM vyApAdanenApi na vratamaGgo bhavatItyarthava prasiddhaye dRSTAntatrayamAha bhagavaM ca NaM udAha niyaMThA khalu pucchiyavA-AusaMto! niyaMThA iha khallu saMtegaiyA maNussA bhavaMti, tesiM ca evaM vuttapuvaM bhavai-je ime muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM padaie, esiM ca NaM AmaraNaMtAe daMDe Nikkhitte, je ime agAramAvasaMti eesi NaM AmaraNaMtAe daMDe No Nikvitte, keI caNaM samaNama ReceneseeeestaeneweA For P OW ~837~ Page #839 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [7], uddezaka [-], mUlaM [78], niyukti: [205] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH sUtrakatAoM 2zrutaskandhe zIlAkIyAciH // 417 // s esearcelesedeo 7nAlandIyAdhya. zrAvakatyAkhyAnasya saviSayatA jAva vAsAiM caupacamAI chaTThahasamAI appayaro vA bhujayarovA desaM dUI jittA agAramAvasejA ?, hatAvasejjA, tassa NaM taM gAratthaM vahamANassa se paJcakkhANe bhaMge bhavai ?, No tiNaDhe samaDhe, evameva samaNovAsagassavi tasehiM pANehiM daMDe Nikkhitte, thAvarehiM pANehiM daMDe No Nikkhitte, tassa gaM taM thAvarakAyaM vahamANassa se paccakkhANe No bhaMge bhavaha, se evamAyANaha? NiyaMThA 1, evamAyANiyacaM // bhagavaM ca NaM udAhu niyaMThA khalu pucchiyavA-AusaMto niyaMThA! iha khalu gAhAvei vA gAhAvaiputto vA tahappagArehiM kulehiM Agamma dhammaM savaNavattiyaM ubasaMkamejA, haMtA ughasaMkamejA,tersicaNaM tahappagArArNa dhamma Aikkhiyace?, haMtA Aikkhiyave, kiM te tahappagAraM dhammaM socA Nisamma evaM vaejA-iNameva niggaMdha pAvayaNaM sacaM aNuttaraM kevaliyaM paDipuNaM saMsuddhaM NeyAuyaM sallakattaNaM siddhimaggaM muttimaggaM nijANamaggaM nihANamaggaM avitahamasaMdiddhaM sabadukkhappahINamaggaM, etthaM ThiyA jIvA sijhaMti bujhaMti mucaMti pariNivAyaMti sabadukkhANamaMtaM kareMti, tamANAe tahA gacchAmo tahA ciTThAmo tahA NisiyAmo tahA tuyaddAmo tahA bhuMjAmo tahA bhAsAmo tahA abbhuTThAmo tahA uTThAe uddhemotti pANANaM bhUyANaM jIvANaM sattANaM saMjameNaM saMjamAmotti vaejjA ?, haMtA vaejA, kiM te tahappagArA kappaMti pavAvittae !, haMtA kappati, kiM te tahappagArA kappaMti muMDAvittae, haMtA kappaMti, kiM te tahappagArA kappaMti sikkhAvittae !, haMtA kappaMti, kiM te tahappagArA kappaMti ucaTThAvittae ?, haMtA kappaMti, tesiM ca NaM tahappagArANaM sabapANehiM jAva sabasattehiM // 417 // ae ~838~ Page #840 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra -2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [7], uddezaka [-], mUlaM [ 78 ], niryukti: [ 205] muni dIparatnasAgareNa saMkalita .....AgamasUtra - [02], aMga sUtra -[ 02 ] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH daMDe Nikkhite?, haMtA Nikkhitte, se NaM eyArUveNaM bihAraNaM viharamANA jAva yAsAI caupaMcamAI chasamAI vA appayaro vA bhujayaro vA desaM dRijjettA agAraM vajjA ?, haMtA vaejjA, tassa NaM sahapANehiM jAva saGghasattehiM daMDe Nikkhite ?, No iNDe samaTThe se je se jIve jassa pareNaM sahapANehiM jAva sabasattehiM daMDe No Nakkhite, se je se jIve jassa AreNaM sabapANehiM jAva sattehiM daMDe Nikkhite, se je se jIve jassa iyANi sahapANehiM jAva sattehiM daMDe No Niklitte bhavai, pareNaM asaMjae AreNa saMjae, iyANiM asaMjae, asaMjayassa NaM saGghapANehiM jAva sattehiM daMDe No Nikkhitte bhavai, se evamAyANaha ? niyaMThA !, se evamAyANiyAM // bhagavaM ca NaM udAhU niyaMThA khalu pucchipavA - AusaMto! niyaMThA iha khalu parikSAiyA vA parivAi Ao vA annaparehiMto titthAyayaNehiMto Agamma dhammaM savaNavattiyaM uvasaMkamejjA ?, haMtA Education International mejA, kiM tesiM tatpagAreNaM dhamme Aikkhiyate ?, haMtA Aikviyave, taM ceva uvadvAvittae jAva kati ?, haMtA kappaMti, kiM te tahappagArA kappaMti saMbhuMjittae ?, haMtA kappaMti, teNaM eyArUveNaM vihAreNaM viharamANA taM caiva jAva agAraM bajjA ?, haMtA vaejjA, te NaM tahaSpagArA kappaMti saMbhuMjittae ?, No iNaTTe samahe, se je se jIve je pareNaM no kappaMti saMbhuMjittae, se je se jIve AreNaM kappaMti saMbhuMjittae, se je se jIve je yANINo kati saMbhuMjittae, pareNaM assamaNe AreNaM samaNe, iyANiM assamaNe, assamaNeNaM saddhiM No kappaMti samaNANaM niggaMthANaM saMbhuMjittae, se evamAyANaha? niyaMThA !, se evamAyANiyavaM // sUtraM 78 // For Park Use Only ~839~ rary org Page #841 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [7], uddezaka -], mUlaM [78], niyukti: [205] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH sUtrakRtAGge Namiti vAkyAlaGkAra, cazabdaH punaHzabdArthe, punarapi bhagavAn gautamakhAmbevAha-skhauddhRtyapariharaNArthamaparAnapi tatsthavirAn / 2 zrutaska- sAkSiNaH kartumidamAha-'nirgrandhA' yuSmatsthavirAH khalu praSTavyAH, tadyathA-AyuSmanto nirgandhA! yuSmAkamapyetadvakSyamANamabhima- ndIyAdhya. ndhe zIlA- tamAhokhinneti, avaSTammena cedamAha, yuSmAkamapyetadabhipretaM yadahaM bacmi, tadyathA--zAntiH-upazamastatpradhAnA eke kecana manuSyA AvakakIyAvRttiH bhavanti, na nArakatiryagdevAH, kiM tarhi 1, manuSyAH, tepi nAkarmabhUmijA nApi mlecchA anAyoM vA, teSAM cAryadezotpannAnAmu visaavaaycaaygopnaanaa-tyaakhyaan|| pazamapradhAnAnAm etad uktapUrva bhavati-ayaM vratagrahaNavizeSo bhavati, tadyadhA-ya ime muNDA bhUtvA'gArAd-gRhAnirgatyAnagAratA sya sviss||41|| yatA pratipannAH-prabajitA ityarthaH, eteSAM coparyAmaraNAntaM mayA daNDo nikSiptaH--parityakto bhavati, idamuktaM bhavati-kazcittathA- |vidho manuSyo yatInuddizya vrataM gRhNAti, tadyathA-na mayA yAvajjIvaM yatayo hantavyAH, tathA ye ceme'mAra-gRhavAsamAvasanti teSAM / | daNDo nikSipta ityevaM keSAMcid vratagrahaNavizeSe vyavasthite sati idamapadizyate-tatra kecana zramaNAH prabajitAH kiyantamapi kAlaM pravrajyAparyAya pratipAlya, tameva kAlavizeSa darzayati--yAvadvarSANi catvAri paJca vA par3a daza vA, akha copalakSaNArthatvAdanyo'pi / 18|| kAlavizeSa draSTavyaH, tamevAha-alpataraM vA prabhUtataraM vA kAlaM tathA dezaM ca 'dUijitta'tti vihatya kutabitkarmodayAttathAvidhapa-118|| pariNateragAra-gRhavAsaM baseyuH-gRhasthA bhaveyurityevaMbhUtaH paryAyaH kiM saMbhAvyate / uta netyevaM pRSTA nirgranthAH pratyUcuH-hanta gRha-1% vAsaM brajeyuH, tasya ca yativadhagRhItavratasya taM gRhasvaM vyApAdayataH kiM vratabhaGgo bhaveduta neti', Ahurneti, evameva shrmnnopaask-8||11|| khApi traseSu daNDo nikSipto na sthAvareviti, atastrasaM sthAvaraparyAyApavaM vyApAdayatastatpratyAkhyAnabhano na bhavatIti // sAmprataM // 4 // punarapi payoyApajasthAnyathAtvaM darzayituM dvitIyaM dRSTAntaM pratyAkhyAtRviSayagataM darzayitukAma Aha-bhagavAneva gautamaskhAmyAha, || ~840~ Page #842 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [7], uddezaka [-], mUlaM [78], niyukti: [205] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH tadyathA-gRhasthAH yatInAmantike samAgatya dharma zrutvA samyaktvaM pratipadya taduttarakAlaM saMjAtavairAgyAH pratrajyAM gahItvA punastathA-1 vidhakarmodayAtAmeva tvajanti, te ca pUrva gRhasthAH sarvArambhapravRttAstadArataH prabajitAH santo jIvopamaIparityaktadaNDAH punaH praba| jyAparityAge sati no parityaktadaNDAH, tadevaM teSAM pratyAkhyANAM yathAvasthAtraye'pyanyathAtvaM bhavatyevaM trasasthAvarayorapi draSTavyam, etaca "bhagavaM ca NamudAha'rityAgranthasya se evamAyANiya' ityetatparyavasAnasya tAtparya, akSaraghaTanA tu sugameti khabuyAra kAryA // tadevaM dvitIyaM dRSTAntaM pradAdhunA tRtIyaM dRSTAntaM paratIdhikoddezana darzayitumAha-'bhagavaM caNaM udAhu ityAdi, yAvat se evamAyANiya'ti ucAnArthe / tAtpayorthastvayaM-pUrva parivrAjakAdayaH santo'saMbhogyAH sAdhUnAM gRhItazrAmaNyAH sAdhUnAM saMbhogyAH saMvRttAH punastadabhAve tvasaMbhogyA ityevaM paryAyAnyathAtvaM trasasthAvarANAmapyAyojanIyamiti // tadevaM dRSTAntatraye prathama dRSTAnte | 8 || hantavyaviSayabhUto yatigRhasthabhAvena paryAyabhedo darzito dvitIye dRSTAnte pratyAkhyAtRviSayagato gRhasthayatipunargRhasthabhedena paryA-18 yabhedaH pradarzitaH, tRtIye tu dRSTAnte paratIrthikasAdhubhAvoniSkramaNabhedena saMbhogAsaMbhogadvAreNa paryAyabhedovyavasthApita iti / tadevaM dRSTAntaprAcuryeNa nirdoSAM dezaviratiM prasAdhya punarapi tadgatameva vicAraM kartukAma Aha bhagavaM ca NaM udAhu saMtegaiyA samaNovAsagA bhavaMti, tesiM ca NaM evaM vuttapuvaM bhavai-No khalu vayaM saMcAemo muMDA bhavittA agArAo aNagAriyaM pavaittae, vayaM NaM cAuddasahamuddipuNimAsiNIsu paDipuNNaM posahaM samma aNupAlemANA biharissAmo, thUlagaM pANAivAyaM pacakkhAissAmo, evaM dhUlagaM musAvAyaM thUlagaM adinnAdANaM thUlagaM mehuNaM dhUlagaM pariggaraM paJcakkhAissAmo, icchAparimANaM karissAmo, duvihaM tivi AREauratonintashatkana Auditurary.com ~841~ Page #843 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) sUtrakRtAkre 2 zrutaska ndhe zIlAGkIyAvRttiH // 419 // "sUtrakRt" - aMgasUtra -2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [7], uddezaka [-], mUlaM [79], niryukti: [ 205 ] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH Ja Eucation Interation heNaM, mA khalu samajhAe kiMci kareha vA karAveha vA tatthavi pakvAissAmo, te NaM abhocA apicA asiNAittA AsaMdIpeDhiyAo paJcAruhittA, te tahA kAlagayA kiM tavaM siyA-sammaM kAlagatanti ?, siyA, te pANAvi bubaMti te tasAvi duyaMti te mahAkAyA te ciTThiyA, te bahutaragA pANA jehiM samovAsagassa supacakkhAyaM bhavai, te appayarAgA pANA jehiM samaNovAsagassa apacakkhAyaM bhavadda, iti se mahayAo jaNNaM tumbhe vagraha taM caiva jAva ayaMpi bhede se No NeyAue bhavai // bhagavaM va NaM udAra saMtegaiyA samaNovAsagA bhavati, tesiM ca NaM evaM vuttaputraM bhavai, No khalu vayaM saMcAramo muMDA bhavittA agArAo jAva pavaintae, No khalu vayaM saMcAemo cAuddasamuddipuNNamAsiNIsu jAva aNupAlemANA biharittae, vayaM NaM apacchimamAraNaMtiyaM saMlehaNAjUsaNAjUsiyA bhaktapANaM paDiyAikkhiyA jAva kAla aNavakhamANA viharissAmo, sarva pANAzvAyaM pacakvAissAmo jAva savaM pariggahaM paJcakvAissAmo tivihaM tiviheNaM, mA khalu mamaTThAe kiMcivi jAva AsaMdIpeDhiyAo paJcoruhitA ete tahA kAlagayA, kiM vatta siyA saMmaM kAlagayatti ?, vattavaM siyA, te pANAvi bucaMti jAva ayaMpi bhede se No NeyAue bhavat // bhagavaM ca NaM udAhU saMtegaiyA maNussA bhavati, taMjahA- mahaicchA mahAraMbhA mahApariggahA ahammiyA jAva duSpaDiyANaMdA jAba sahAo pariggadAo appaDivirayA jAvajjIvAe, jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe daMDe Nikkhitte, te tato AugaM vippajahaMti, tato bhujo sagamAdrAe For Parts Use Only ~ 842~ 992999039922929292 7 nAlandIyAdhya. zrAvakapra svAkhyAna sya saviSa yatA // 419 // Page #844 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [7], uddezaka -], mUlaM [79], niyukti : [205] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt' mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH duggaigAmiNo bhavaMti, te pANAvi vucaMti te tasAvi vucaMti te mahAkAyA te cirahiiyA te bahuyaragA AyANaso, iti se mahayAo NaM japaNaM tunbhe vadaha taM ceva ayaMpi bhede se No NeyAue bhavai // bhagavaM caNaM udAha saMtegaiyA maNussA bhavaMti, taMjahA-aNAraMbhA apariggahA dhammiyA dhammANuyA jAva sahAo pariggahAo paDivirayA jAvajIvAe, jehiM samaNobAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe daMDe Nikkhitte te tao AugaM vippajahaMti te tao bhujjo sagamAdAe soggaigAmiNo bhavaMti, te pANAvi cucaMti jAva No NeyAue bhavai / / bhagavaM ca NaM udAhu saMtegaiyA maNussA bhavaMti, taMjahA-appecchA appAraMbhA appapariggahA dhammiyA dhammANuyA jAva egacAo pariggahAo appaDivirayA, jehiM samaNovAsagassa AyA so AmaraNatAe daMDe Nikkhitte, te tao AugaM vippajahaMti, tato bhujo sagamAdAe soggaigAmiNo bhavati, te pANAvi vucaMti jAva No NeyAue bhavai // bhagavaM ca NaM udAhu saMtegaiyA maNussA bhavaMti, taMjahA-ArapiNayA AvasahiyA gAmaNiyaMtiyA kaNhuI rahassiyA, jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNatAe daMDe Nikkhitte bhavai, No bahusaMjayA No bahupaDivirayA pANabhUyajIvasattehi, appaNA sacAmosAI evaM vipaDivedeti-ahaM Na hatabo anne haMtavA, jAva kAlamAse kAlaM kicA annaparAI AsuriyAI kibisiyAI jAva uvavattAro bhavaMti, tao vippamuccamANA bhujo elamuyatsAe tamorUvatsAe paJcAyaMti, te pANAvi bucaMti jAva No NeyAue bhavada // bhagavaM ca NaM udAhu saMtegaiyA pANA dIhAuyA esesekesekesekeseeneces ~843~ Page #845 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) sUtrakRtAne 2 zrutaskandhe zIlAGkIyAvRttiH // 420 // "sUtrakRt" - aMgasUtra -2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [7], uddezaka [-], mUlaM [79], niryukti: [205] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH Education Internation jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe jAva daMDe Nikkhitte bhavai, te puvAmeva kAlaM kareMti, karitA pAraloiyattAe pacAyaMti, te pANAvi buSaMti te tasAvi vucaMti te mahAkAyA te ciraTTiyA te dIhAuyA te bahuragA, jehiM samaNovAsagassa supacakkhAyaM bhavai, jAva No NeyAue bhavai || bhagavaM caNaM udAhu saMtegaiyA pANA samAjyA, jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe jAva daMDe Nikkhitte bhavai, te sayameva kAlaM kareMti karittA pAraloiyattAe pacAyati, te pANAvi bucaMti tasAvi bucati te mahAkAyA te samAjyA te bahuyaragA jehiM samaNovAsagassa supacakvAyaM bhavai jAva No NeyAue bhavai // bhagavaM ca NaM udAhu saMtegaiyA pANA appAjyA, jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtApa jAva daMDe Nikkhite bhavai, te puddAmeva kAlaM kareMti karettA pAraloiyattAe paJcAyaMti, te pANAvi buyaMti te tasAvi bucaMti te mahAkAyA te appAuyA te bahuyaragA pANA, jehiM samaNovAsagassa supacakkhAyaM bhavaha, jAva No NeyAue bhavai // bhagavaM ca NaM udAhu saMtegaiyA samaNovAsagA bhavati, tesiM caNaM evaM butapurva bhavai No khalu vayaM saMcAemo muMDe bhavitA jAva pattae, No khalu vayaM saMcAemo cAuddasamuhipuNNamAsiNIsu paDipuNNaM posahaM aNupAlittae, No khalu vayaM saMcAemo apacchimaM jAva viharittae, vayaM NaM sAmAiyaM desAvagAsiyaM purasthA pAINaM vA paDiNaM vA dAhiNaM vA udINaM vA etAvatA jAva sahapANehiM jAva saGghasattehiM daMDe Nikkhite saGghapANabhUyajIvasattehiM khemaMkare ahamaMsi, tattha AreNaM je For Palata Use Only ~844~ toesesette Kotsese 7 nAla ndIyAnya. zrAvakapratyAkhyAna sya saviSayatA // 420 // Page #846 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [7], uddezaka [-], mUlaM [79], niryukti: [ 205 ] muni dIparatnasAgareNa saMkalita ......AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - tasA pANA jehiM samaNobAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe daMDe Nikkhite, tao AI vippajahaMti vippajahitA tattha AreNaM caiva je tasA pANA jehiM samaNovAsagassa AyANaso jAva tesu pacAyati, jehiM samaNovAsagassa supacakkhAyaM bhavai, te pANAvi jAva ayaMpi bheTe se0 // ( sUtraM 79 ) // punarapi gautamasvAmyudakaM pratImAha - tadyathA - bahubhiH prakArakhasasadbhAvaH saMbhAvyate, tatathAzUnyastaiH saMsAraH, tadazUnyatve nirviSayaM zrAvakasya savadhanivRttirUpaM pratyAkhyAnaM / tadadhunA bahuprakAratrasasaMbhUtyAzUnyatAM saMsArasya darzayati bhagavAnAha 'santi' vidyante zAntipradhAnA vA eke kecana zramaNopAsakA bhavanti teSAM cedamuktapUrva bhavati - saMbhAvyate ca zrAvakANAmevaMbhUtasya vacasaH saMbhava iti, tadyathA- na khalu vayaM zaknumaH pravrajyAM grahItuM, kiMtu 1 vayaM Namiti vAkyAlaGkAre caturddazyaSTamIpaurNamAsISu saMpUrNa pauSadhamAhArazarIrasatkArabrahmacaryAvyApArarUpaM pauSadhaM samyaganupAlayanto vihariSyAmaH, tathA sthUlaprANAtipAtamRSAvAdAdacAdAnamai dhunaparigrahaM pratyAkhyAsyAmo 'dvividha' miti kRtakAritaprakAradvayena anumateH zrAvakasyApratiSiddhatvAt tathA 'trividhene 'ti manasA vAcA kAyena ca, tathA 'mA' iti niSedhe 'khalu' iti vAkyAlaGkAre madarthaM pacanapAcanAdikaM pauSadhasyasya mama kRte mA rkASTa, tathA pareNa mA kArayata tatrApyanumatAvapi sarvathA yadasaMbhavi tatpratyAkhyAsyAmaH, te evaMbhUtakRta pratijJAH santaH zrAvakAH abhuktvA'pIsA'khAsA ca pauSadhopetatvAdAsandIpIThikAtaH pratyArudya avatIrya samyak pauSadhaM gRhIlA kAlaM kRtavantaH, te tathAprakAreNa kRtakAlAH santaH kiM samyakkRtakAlA utAsamyagiti 1, kathaM vaktavyaM khAditi 1, evaM pRSTairnirgranthairava| zyamevaM vaktavyaM syAt samyakAlagatA iti, evaMca kAlagatAnAmavazyaMbhAvI teSAM devaloke pUtpAdaH, tadutpannaca trasa eva tatava kathaM Eucation Interation For Parts Only ~ 845~ Page #847 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [7], uddezaka -], mUlaM [79], niyukti: [205] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH matratAmA nirviSayatA pratyAkhyAnasyopAsakasyeti / punaranyathA zrAvakoddezenaiva pratyAkhyAnasa viSayaM pradarzayitumAha-gautamasvAmpevAha-tapathA|| 7 nAla2 zrutaska- 'santi' vidyante eke kecana zramaNopAsakAH, teSAM caitaduktapUrva bhavati, tadyathA-khalu na zaknumo vayaM pravrajyAM grahIta, nApindIyAdhya, ndhe zIlA-18catardazyAdiSu sampaka pauSadhaM pAlayituM, vayaM cApazcimayA saMlekhanakSapaNayA kSapitakAyA yadivA lekhanAjoSaNayA sevanavA / kIyAvRttiH joSitAH-sevitA uttamArthaguNarityevaMbhUtAH santo maktapAnaM pratyAkhyAya 'kAlaM' dIrghakAlamanavakAlamANA vihariSyAmaH, mukta // 42 // TR bhavati-na vayaM dIrghakAlaM pauSadhAdikaM vrataM pAlayituM samarthAH, kiMtu cayaM sarvamapi prANAtipAtAdikaM pratyAkhyAya saMlekhanayA saMlikhitakAyAcaturvidhAhAraparityAgena jIvitaM parityaktumalamiti, etatsUtreNaiva darzayati-'sacaM pANAivAya'mityAdi, sugama, 8 yAvatte tathA kAlagatAH kiM vaktavyametatsthAna-samyak te kAlagatA iti ?, evaM pRSTA nigrenthA etadUcuH, yathA-se sanmanasa: zobhanamanasaste kAlagatA iti, te ca samyaksalekhanayA yadA kAla kurvanti tadA'vazyamanyatameSu devalokeSUtpabante, nava corpnaa| kAyadyapi te vyApAdayituM na zakyante tathApi trasatvAce zrAvakasya vasavadhanivRttakha viSayatA pratipadyante / punarapyanyathA prasAsyA nasya viSayamupadarzayitumAha-bhagavAnAha-eke kecana manuSyA evaMbhUtA bhavanti, tadyathA-mahecchA mahArambhA mahAparigrahA ityAdi / sugama, yAvadyairyeSu vA zramaNopAsakasyAdIyata ityAdAna-prathamavratagrahaNaM, tata ArabhyA''maraNAntAddaNDo nikssimaa-pritykto| bhavati, te ca vAgvidhAstasmAdbhavAtkAlAtyaye vAyupaM vijahanti, tyaktvA trasajIvitaM te bhUyaH punaH svakarma-khakRtaM kilviSa-| 421 // mAdAya-gRhIkhA durgatigAmino bhavanti, etaduktaM bhavati-mahArambhaparigrahakhAte mRtAH punaranyatarapRthinyA nArakatrasatvenotpadyante, | te ca sAmAnyasaMjJayA prANino vizeSasaMjayA vasA mahAkAyAH cirasthitikA ityAdi pUrvavadyAvat No NeyAue ci punarapyanye ~846~ Page #848 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [7], uddezaka [-], mUlaM [79], niryukti: [ 205 ] muni dIparatnasAgareNa saMkalita ......AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - na prakAreNa pratyAkhyAnasya viSayaM darzayitumAha 'bhagavaM ca NaM udAhurityAdi, pUrvoktebhyo mahArambhaparigrahavadAdibhyo viparyastAH suzIlAH suvratAH supratyAnandAH sAdhava ityAdi sugamaM yAvat 'No NeyAue bhavaiti ete ca sAmAmyadhAvakAH, te'pi zraselevAnyatareSu deveSUtpadyante tato'pi na nirviSayaM pratyAkhyAnamiti / kizvAnyat- 'bhagavaM ca NaM udAhurityAdi sugamaM bAbata 'No NeyAue bhavai'tti, ete cAlpecchAdivizeSaNaviziSTA avazyaM prakRtibhadrakatayA sadgatigAmitvena sakabhyetpayanta iti draSTavyaM // kiJcAnyat 'bhagavaM ca NaM udAdu' rityAdi - gautamasvAmmeva pratyAkhyAnasya viSayaM darzayitumAha-- eke kecana manuSyA evaMbhUtA bhavanti, tadyathA-- araNye bhavA AraNyakAH- tIrthikavizeSAH tathA AvasathikAH tIrthikavizeSA eva, tathA grAmanimatrikAH tathA 'kaNDurahassiya'ti kacitkArye rahasyakAH kacidrahasyakAH, ete sarve'pi tIrthikavizeSAH, te ca no bahuyatA istapAdAdikriyAsu tathA jJAnAvaraNIyAvRtalAt na ciratAH sarvaprANabhUtajIvasattvebhvastatsvarUpAparijJAnAttadvadhAdaviratA ityarthaH / te tIrthika vizeSA vahnasaMyatAH svato'viratA AtmanA satyAnRSANi vAkyAni 'eva' miti vakSyamANanItyA vidyuJjanti, 'evaM vippaDivedeti' kacitpATho'svAyamarthaH evaMvidhaprakAreNa pareSAM prativedayanti -- jJApayanti, tAni punarevaMbhUtAni vAkyAni darzayati, tadyathA - ahaM na hantavyo ye punarhantavyAH tathA'haM nAjJApayitavyo'nye punarAjJApayitavyA ityAdInyupadezavAkyAni dadati, te caivamevopadezadAyinaH strIkAmeSu mUrcchitA gRddhA adhyupapadmA yAvadvarSANi catuHpazcamAni vA SadazamAni vA ato|'pyalpataraM vA prabhUtataraMgA kAlaM bhuktvA utkaTA bhogA bhogabhogAstAn te tathAbhUtAH kiJcidajJAnatapaH kAriNaH kAlamAse kAlaM kRtA|'nyatareSvAsurIyeSu sthAneSu kilbiSeSvasuradevAdhameSu sthAnepupapattAro bhavanti, yadivA prANyupadhAtopadezadAyino bhogAbhilASukA Education International For Parts Only ~847~ Page #849 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) sUtrakRtAkre 2 zrutaska ndhe zIlAGgIyAvRttiH // 422 // "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [7], uddezaka [-], mUlaM [79], niryukti: [ 205 ] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - 'asUryeSu' nityAndhakAreSu kilbiSapradhAneSu narakasthAneSu te samutpadyante, te ca devA nArakA vA trasatvaM na vyabhicaranti teSu ca yadyapi dravyaprANAtipAto na saMbhavati tathApi te bhAvato yaH prANAtipAtastadviraterviSayatAM pratipadyante tato'pi ca devalokAcyutA narakoddhRtAH kliSTapaJcendriyatiryakSu tathAvidhamanuSyeSu caiDamUkatayA samutpadyante, tathA 'tamokhvattAe' ci andhavadhiratayA pratyAyAnti, | te cobhayorapyavasyayostrasatvaM na vyabhicaranti ityato na nirviSayaM pratyAkhyAnam, eteSu ca dravyato'pi prANAtipAtaH saMbhavatIti / / sAmprataM pratyakSasiddhameva viraterviSayaM darzayitumAha-'bhagavaM ca NaM udAha' rityAdi, bhagavAnAha yo hi pratyAkhyAnaM gRhNAti tasAdIrghAyuSkAH 'prANAH prANinaH, te ca nArakamanuSyadevA dvitricatuHpaJcendriyatiryazcazca saMbhavanti, tataH kathaM nirviSayaM pratyAkhyAnamiti ?, zeSaM sugamaM yAvat 'No NeyAue bhavai' / / evamuttarasUtramapi tulyAyuSka viSayaM samAnayogakSemalAdvyAkhyeyaM // tathA'lpA|yuSkasUtra mapyatispaSTatvAtsUtrasiddhameva, iyAMstu vizeSo -- yAvatte na triyante tAvatpratyAkhyAnasya viSayasvaseSu vA samutpannAH santo, viSayatAM pratipadyanta iti // punarapi zrAvakANAmeva dikhatasamAzrayaNataH pratyAkhyAnasya viSayaM darzayitumAha- 'bhagavaM ca NamityAdi sugamaM yAvat 'vayaM NaM sAmAiyaM desAvakAsigaM ti deze'vakAzo dezAvakAzaH tatra bhavaM dezAvakAzikaM, idamuktaM | bhavati - pUrvagRhItasya dignatasya yojanazatAdikasya yatpratidinaM saMkSiptataraM yojanagavyUtipattanagRha maryAdAdikaM parimANaM vidhatte | taddezAvakA zikamityucyate / tadeva darzayati- 'puratyA pAyINa'mityAdi, 'purasthi' ci prAtareva pratyAkhyAnAvasare digAzritamevaMbhUtaM pratyAkhyAnaM karoti, tadyathA - 'prAcInaM' pUrvAbhimukhaM prAcyAM dizyetAvanmayA'ya gantavyaM, tathA pratIcInaM pratIcyAmaparasyAM dizi tathA dakSiNAbhimukhaM dakSiNassAmevamudIcyAM dizyetAvanmayA'dya paJca yojanamAtraM tadadhikamUnataraM vA gantavyamityevaMbhUtaM For Parts Only ~848~ 7 nAka ndIyAdhya. ||422 // wor Page #850 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra -2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [7], uddezaka [-], mUlaM [79], niryukti: [ 205 ] muni dIparatnasAgareNa saMkalita ......AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH sa pratidinaM pratyAkhyAnaM vidhate tena ca gRhItadezAvakAzikenopAsakena sarvaprANibhyo gRhItaparimANAtpareNa daNDo nikSipta:parityakto bhavati, tatazvAsau zrAvakaH sarvaprANabhUtajIva sacceSu kSemaMkaro'hamasmi ityevamadhyavasAyI bhavati, tatra gRhItaparimANe deze ye AreNa trasAH prANA yeSu zramaNopAsakasthAdAna ityAderArabhyA''maraNAnto daNDo nikSiptaH parityakto bhavati, te ca trasAH prANAH svAyuSkaM parityajya tatraiva gRhItaparimANadeza evaM yojanAdidezAbhyantara eva trasAH prANAsteSu pratyAyAnti idamuktaM bhavati-gRhItaparimANadeze trasAyuSkaM parityajya traseSvevotpadyante tatatha teSu zramaNopAsakasya supratyAkhyAnaM bhavati, ubhayathApi trasakhasadbhAvAt zeSaM sugamaM, yAvat 'No NeyAue bhavati // tattha AraNaM je tasA pANA jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe daMDe Nikkhite te tao ADaM vippajahaMti vippajahitA tattha AreNaM caiva jAva dhAvarA pANA jehiM samaNovAsagassa aTThAe daMDe aNikkhite aNadvAe daMDe Nikkhite tesu paJcAyaMti, tehiM samaNovAsagassa aTThAe daMDe aNikkhite aNaDhAe daMDe Nikkhite te pANAvi bucaMti te tasA te ciradviiyA jAva api bhede se0 // tattha je A reNaM tasA pANA jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe0 tao AraM vipyajahaMti vippajahittA tattha pareNa je tasA thAvarA pANA jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAeM0 tesu paJcAyaMti, tehiM samaNovAsagassa supaJcakkhAyaM bhavai, te pANAvi jAva api bhede se0 // tattha je AreNa thAvarA pANA jehiM samaNovAsagassa aTThAe daMDe aNikkhite aNadvAe nikkhitte te tao AI vippajahaMti vippa Etication Internation For Parata Lise Only ~849~ Page #851 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [7], uddezaka -], mUlaM [80], niyukti: [205] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH | 7nAla ndIyAdhya. sUtrakRtAGge 2zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 423 // jahittA tattha AreNaM ceva je tasA pANA jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe. tesu paccAyaMti tesu samaNobAsagassa supacakkhAyaM bhavai, se pANAvi jAva ayaMpi bhede se nno0|| tattha jese AreNaM je thAvarA pANA jehiM samaNocAsagassa aTThAe daMDe aNikkhitte aNaTThAe Nikkhitte, te tao AviSya jahaMti vippajahittA te tattha AreNaM ceva je thAvarA pANA jehiM samaNovAsagassa aTTAe daMDe aNikSise aNaTThAe Nikkhitte tesu paJcAyaMti, tehi samaNobAsagassa aDhAe aNaTThAe te pANAthi jAva ayaMpi bheTe se nno0|| tattha je te AreNaM dhAvarA pANA jehiM samaNovAsagassa aTThAe daMDe aNikkhise apavAe mikkhitte tao AuM vippajahaMti vippajahittA tattha pareNaM je tasathAvarA pANA jehiM samaNoSAsagassa AyANaso AmaraNatAe tesu paJcAyati tehiM samaNovAsagassa supaJcakkhAyaM bhavai, te pANAvi mAgha ayaMpi bhede se No NeyAue bhavai // tattha je ne pareNaM tasathAvarA pANA jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe0 te tao AuM vippajahaMti viSpajahitsA tattha AreNaM je tasA pANA jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNatAe tesu paJcAyaMti, tehiM samaNovAsagassa supacakkhAyaM bhavai, te pANAvi jApa ayaMpi bhede se No geyAue bhavai / / tatya je te pareNaM tasathAvarA pANA jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNalAe0 te tao AuM vippajahaMti vippajahisA tastha AreNaM je thAvarA pANA jehiM samaNovAsagassa aTvAe daMDe aNikkhitte aNaTTAe mikkhitte tesu pacAyaMti, jehiM samaNovAsagassa aTTAe aNi Caesesesearceaeseseroticerses // 423 // ~850~ Page #852 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra -2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [7], uddezaka [-], mUlaM [ 80 ], niryukti: [ 205] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH aNadvAra kvinte jAva te pANAvi jAva api bhede se No0 // tattha te pareNaM tasthAvarA pAyA jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe* te tao AuM vippajahaMti vippajahisA se tattha pareNa caiva je tasathAvarA pANA jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAeM0 tesu paJcAyati, jehiM samaNovAsagassa supacakvAyaM bhavai, te pANAvi jAva api bhede se No0 // bhagavaM ca NaM udAhaNa evaM bhUyaM Na etaM bhavaM Na etaM bhavissaMti japaNaM tasA pANA vocchijihiMti dhAvarA pANA bhavissaMti, dhAvarA pANAvi vocchijihiMti tasA pANA bhavissaMti, avocchinnehiM tasathAvarehiM pANehiM japaNaM tumbhe vA anno bA evaM vadaha-sthi NaM se keda pariyAe jAva No NeyAue bhavai || (sUtraM 80 ) // | evamanyAnyapyaSTa sUtrANi draSTavyAni sarvANyapi, navaraM tatra prathame sUtre tadeva yadvyAkhyAtaM tacaivaMbhUtaM, tadyathA-gRhItaparimANe | deze ye sAste gRhIta parimANadezasthAsteSveva traseSUtpadyante / tathA dvitIyaM sUtraM vArAdezavartinastrasAH ArAdezavartiSu svatavaretpayante // tRtIye khArAdezavartinasA gRhItaparimANAddezAdvahiyeM trasAH sthAvarAzra teSutpadyante / tathA caturthasUtraM sArAddezavartino ye sthAvarAste tadezavartiSveva vasetpadyante // paJcamaM sUtraM tu ArAdezavartino ye sthAvarAste taddezavartiSveva sthAvaretpadyante // SaSThaM sUtraM tu paradezavartino ye sthAvarAste gRhItaparimANasthe ( paradezavasiM) Su sasthAvare pUtpadyante / saptamasUtraM sidaM - paradezavartino ye sasthAvarAste AdezavartiSu trasevRtpadyante // aSTamasUtraM tu paradezavartino ye sasthAvarAste ArAddezavartiSu sthAvaretpadyante // | navamasUtraM tu paradezavartino ye sasthAvarAste paradezavartiSyeva sasthAvareSUtpadyante / evamanayA prakriyayA navApi sUtrANi bhaNanI Education Internation For Parts Only ~851~ wor Page #853 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [7], uddezaka -], mUlaM [80], niyukti: [205] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRttiH sUtrakRtAGga yAni, tatra yatra yatra trasAstatrAdAnaza:-AderArabhya zramaNopAsakenAmaraNAnto daNDastyakta ityevaM yojanIya, yatra tu sthAvarAsta- nAkavArthAya daNDo na nikSipto-na parityakto'nAya ca daNDaH parityakta iti / zeSAkSaraghaTanA tu svabuddhyA vidheyeti // tadevaMndIyAdhya. bahubhidRSTAntaH saviSayatAM zrAvakapratyAkhyAnasya prasAdhyAdhunAtyantAsaMbaddhatAM codhassa mUtreNaiva darzayitumAha-'bhagavaM ca NaM udAhu' kIyAvRttiH | SIrityAdi, bhagavAn gautamakhAmyudakaM pratyetadAha, tadyathA naitadbhUtamanAdike kAle prAgatikrAnte nApyetadeSye'nante kAle bhAvyaM naapye||424|| | tadvartamAnakAle bhavati ye (yat) trasAH prANAH sarvathA nilepatayA khajAtyucchedenocchetsyanti-sthAvarA bhaviSyantIti, tathA sthAvarAzca / prANinaH kAlatraye'pi naiva samucchetsyanti-ghasA bhaviSyanti, yadyapi teSAM parasparasaMkrameNa gamanamasti tathApi na sAmastyenAnyatareSAmitaratra sadbhAvaH, tathAhi-novaMbhUtaH saMbhavo'sti yaduta pratyAkhyAninamekaM vihAyApareSAM nArakANAM dvIndriyAdInAM tirazcA manuSyadevAnAM ca sarvadA'pyabhAvaH, evaM ca basaviSayaM pratyAkhyAnaM nirviSayaM bhavati yadi tasya pratyAkhyAnino jIvata eva sarve'pi nArakAdayakhasAH samucchidyante, na cAsya prakArasya saMbhavo'styuktanyAyeneti, sthAvarANAM cAnantAnAmanantalAdeva nAsaMkhyeyeSu / trasepUtpAda iti supratItamidaM / tadevamavyavacchinnaikhasaiH sthAvaraizca prANibhiryadvadata yUyamanyo vA kabidvadati, tabadhA-nAstyasau 81 paryAyo yatra zramaNopAsakasaikatrasaviSayo'pi daNDaparityAga iti, tadetaduktanItyA sarvamazobhanamiti // sAMpratamupasaMjighRkSurAha-8 bhagavaM ca NaM udAhu AusaMto! udgA je khalu samaNaM vA mAhaNaM vA paribhAsei mitti mannaMti Agami 1 // 424 // ttA NANaM AgamittA dasaNaM AgamittA caritaM pAvANaM kammANaM akaraNayAe se khallu paralogapalimaMthatAe ciTThaha, je khalu samaNaM vA mAhaNaM vA No paribhAsai mitti mannaMti AgamitsA NANaM AgamittA ~852 Page #854 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [7], uddezaka -], mUlaM [81], niyukti: [205] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: dasaNaM AgamittA carittaM pAvANaM kammANaM akaraNayAe se khalu paralogavisuddhIe ciTThai, tae NaM se udae peDhAlaputte bhagavaM goyama aNAdAyamANe jAmeva disiM pAunbhUte tAmeva disiM pahArettha gamaNAe // bhagavaM ca NaM udAhu AusaMto udagA! je khalu tahAbhUtassa samaNassa vA mAhaNassa vA aMtie egamavi AriyaM dhammiyaM sukyaNaM socA nisamma appaNo ceva suhumAe paDilehAe aNuttaraM jogakhemaparya laMbhie samANe sovi tAva taM ADhAi parijANeti vaMdati namasati sakkArei saMmANei jAva kallANaM maMgalaM.devayaM ceiyaM paJjuvAsati // tae NaM se udae peDhAlaputte bhagavaM goyama evaM vayAsI-etesi NaM bhaMte ! padANaM puviM annANayAe asavaNayAe ayohie aNabhigameNaM adivANaM asuyANaM amuyANaM avinAyANaM abogaDANaM aNigUDhANaM avicchinnANaM aNisihANaM aNibUdANaM aNubahAriyANaM eyamaDha No saddahiyaM No pattiya No roiyaM, etesi NaM bhaMte ! padANaM ehi jANayAe savaNayAe bohie jAva uvahAraNayAe eyamae sahahAmi pattiyAmi roemi evameva se jaheyaM tunbhe badaha / tara bhagavaM goyame udayaM peDhAlaputtaM evaM bayAsIsaddahAhi NaM ajo! pattiyAhi NaM ajjo roehi NaM ajo! evameyaM jahA NaM amhe vayAmo, tae NaM se udae peDhAlaputte bhagavaM goyama evaM vayAsI-icchAmi NaM bhaMte! tumbhaM aMtie cAujAmAo dhammAo paMcamahapAiyaM sapaDikamaNaM dhamma upasaMpajittA NaM viharittae |te NaM se bhagavaM goyame udayaM peDhAlaputtaM gahAya jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchada, uvAgacchaittA tae NaM se udae peDhAlaputte samaNaM bhagavaM mahA 0000000000 ~853~ Page #855 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) sUtrakRtAGge 2 zrutaskanve zIlAGkIyAvRttiH // 425|| "sUtrakRt" aMgasUtra-2 (mUlaM+niryuktiH+vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [7], uddezaka [-], mUlaM [81], niryukti: [ 205] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH - vIraM tikkhuto AyAhiNaM payAhiNaM karei, tikkhuto AyAhiNaM payAhiNaM karitA baMdara namasati, baMdittA namasittA evaM vayAsI- icchAmi NaM bhaMte ! tumbhaM aMtie bAujamAo dhammAo paMcamahavayaM sapaDikamaNaM dhammaM uvasaMpajittA NaM viharitae, tae NaM samaje bhagavaM mahAvIre udayaM evaM bayAsI - ahAsuraM devAzuppiyA ! mA paDibaMdhaM karehi, tae NaM se udae peDhAlaputte samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie cAGajAmAo dhammAo paMcamahavaiyaM sapaDikamaNaM dhammaM upasaMpattiA NaM viharai tibemi // (sUtraM 81) // iti nAlaMdA sattamaM ajjhayaNaM samattaM / iti sUyagaDAMgavIyasuyakkhaMdho samatto // graMthAgraM0 2100 'bhagavaM ca NaM udAhurityAdi gautamasvAmyAha- AyuSmamudaka / yaH khalu zramaNaM vA yathoktakAriNaM mAhanaM vA sahmacaryopetaM 'paribhASate' nindati maitrIM manyamAno'pi tathA samyag jJAnamAgamya tathA darzanaM cAritraM ca pApAnAM karmaNAmakaraNAya samutthitaH sa khalu laghuprakRtiH paNDitaMmanyaH 'paralokasya' sugatilakSaNasya tatkAraNasya vA satsaMyamasya 'palimandhAya' tadviloDanAya tadvighAtAya tiSThati, yastu punarmahAsacco rajAkaravadgambhIro na zramaNAdIn paribhASate teSu ca paramAM maitrIM manyate sambandarzanajJAnacAritrANyanugamya tathA pApAnAM karmaNAmakaraNAyotthitaH sa khalu paralokavizuddhyA'vatiSThate, anena ca parapari bhASAvarjanena yathAvasthitArthasvarUpadarzanato gautamasvAminA vauddhatyaM parihRtaM bhavati, tadevaM yathAvasthitamartha gautamasvAminA'vagamito'pyudakaH | peDhAlaputro yadA bhagavantaM gautamamanAdriyamANo yasyA evaM dizaH prAdurbhUtastAmeva dizaM gamanAya saMpradhAritavAn / taM caivamabhiprA yamudakaM dRSTvA bhagavAngautama svAmyAha, tadyathA AyuSmanudaka ! yaH khalu tathAbhUtasya bhramaNasya brAhmaNasya vA'ntike samIpe ekamapi Education International For Parts Only ~ 854 ~ 7 nAla ndIyAdhya. // 425 // Page #856 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra -2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [7], uddezaka [-], mUlaM [81], niryukti: [ 205] dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra [02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH | yogakSemAya padyate gamyate yenArthastatpadaM yogakSemapadaM, kiMbhUtam ? - jAryam AryAnuSThAnahetuvAdArya, tathA dhArmika tathA zomanavacanaM | suvacanaM saddhatihetulAt tadevaMbhUtaM padaM zrulA nizamya avagamya cAtmana eva tadanuttaraM yogakSemapadamityevamavagamya sUkSmayA izAzrIyamA buddhyA 'pratyupekSya' paryAlocya tadyathA ahamanenaivaMbhUtamarthapadaM 'lambhitaH' prApitaH samasAvapi tAvalaukikasamupadezadAtAramAdriyate- pUjyo'yamityevaM jAnAti, tathA kalyANaM maGgalaM devatAmiva stauti paryupAste ca yadyapyasau pUjanIyaH kimapi necchati tathApi tena tasya paramArthopakAriNo yathAzakti vidheyam / tadevaM gautamasvAminA'bhihita udaka hadamAha - tadyathA- eteSAM padAnAM | pUrvamajJAnatayA'zravaNatayA'bocyA cetyAdinA vizeSaNa kadambakena na zraddhAnaM kRtavAn, sAmprataM tu yuSmadantike vijJAyainamarthaM zradda'ihaM // evamavagamya gautamasvAmyudakamevAha-yathA asminnarthe zraddhAnaM kuru, nAnyathA sarvajJoktaM bhavatItimalA, punarapyudaka evamAha - iSTamevaitanme, kiM laghuSmAcAturyAmikAddharmAtpaJcayAmikaM dharma samprati sapratikramaNamupasaMpadya vihartumicchAmi // tato'sau mautamasvAmI taM gRhIlA tIrthakarAntikaM jagAma / udakatha bhagavantaM vandilA paJcayAmikadharmagrahaNAyeotthitaH, bhagavatA'pi tasya satratikramaNaH paJcayAmo dharmo'nujJAtaH, sa ca taM tathAbhUtaM dharmamupasaMpadya viharatIti / iti parisamApyarthe / bravImIti pUrvavada, sudha| rmasvAmI svaziSyAnidamAha, tadyathA-so'haM bravImi yena mayA bhagavadantike zrutamiti / gato'nugamaH / sAMprataM nayAH, te cAmI - naigama 1 saMgraha 2 vyavahAra 3 rjusUtra 4 zabda 5 samabhirUDai 6 vaMbhUtA7khyAH saptaiva teSAM ca madhye naigamAdyAzrakhA| ro'pyarthanayAH arthameva prAdhAnyena zabdopasarjanamicchanti, zabdAdyAstu trayaH zabdanayAH zabdaprAdhAnyenArthamicchanti / tatra naigamasyedaM 1] devatApratimarUpatvAthaityasya devatayA gatArthatvAnna pRthanirdezaH, sUtre tu sthApanAyAH pUjyatamatvApekSayA spaSTaM pRSabhirdezaH iti bhAti / Education Internationa For Park Use Only ~ 855 ~ Page #857 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) sUtrakRtA 2 zrutaskandhe zIlAjhIyAvRtiH // 426 // "sUtrakRt" - aMgasUtra -2 ( mUlaM + niryuktiH + vRttiH) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [7], uddezaka [-], mUlaM [81], niryukti: [ 205] muni dIparatnasAgareNa saMkalita AgamasUtra -[02], aMga sUtra -[02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya kRt vRttiH | svarUpaM, tadyathA- sAmAnya vizeSAtmakasya vastuno naikena prakAreNAvagamaH paricchedo nigamastatra bhavo naigamo, naikagamo vA naigamaHmahAsAmAnyApAntarAlasAmAnyavizeSANAM paricchedakaH, tatra mahAsAmAnyaM sarvapadArthAnuyAyinI sattA apAntarAlasAmAnyaM dravyakhajIvakhAjIvakhAdikaM, vizeSAH paramANavAdayastadgatA vA zuklAdayo guNAH, tadetatritayamapyasAvicchatIti nilayanapraskhakAdidRSTAntairanuyogadvAraprasiddhaistatsvarUpamavaseyam, ayaM ca naigamaH sAmAnyavizeSAtmaka vastu samAzrayaNe'pi na samyagdRSTiH, bhedenaiva sAmAnya vizeSayorAzrayaNAt, tanmatAzritanaiyAyikavaizeSikavat / tathA saMgraho'pyevaMkharUpaH, tadyathA samyaka padArthAnAM sAmAnyAkAratayA grahaNaM saGgrahaH, tathAhi apracyutAnutpannasthiraikakhabhAvameva sattArUpaM vastrasAvabhyupagacchati, sattAto vyatiriktasyAvastutvaM kharaviSANasyeva, sa ca saMgrahaH sAmAnya vizeSAtmakasya vastunaH sAmAnyAMzasyaivAzrayaNAnmithyAdRSTiH, tanmatAzrita sAMkhyavat / vyavahAranayasya tu svarUpamidaM tadyathA-- yathAlokagrAhameva vastu, yathA va zuSkatArkikaiH svAbhiprAyakRtalakSaNAnugataM tathAbhUtaM vastu na bhavatyeva, nahi pratilakSaNamarthAnAmAtmabhedo bhavati, kiM tarhi ?, yathA yathA lokena viziSTa bhUyiSThatayA'rthakriyAkAri vastu vyavahiyate | tathaiva tadvaskhityAbAlagopAlAGganAdiprasiddhatvAdvastusvarUpasyeti, ayamapyutpAdavyayadhInyayuktasya vastuno'nabhyupagamAt mithyAdRSTiH, tathAvidharadhyApuruSavaditi / RjusUtramataM tvidaM-Rju-praguNaM taca vinaSTAnutpannatayA'tItAnAgatavatraparityAgena varttamAnakAlakSaNabhAvi yadvastu tatsUtrayati--pratipAdayatyAzrayatIti RjumutraH, tasyaivArthakriyAkAritayA vastuvalakSaNayogAditi, ayamapi sAmAnyavizeSobhayAtmakasya vastunaH sAmAnyAMzaparityAgena vizeSAMzasyaiva samAzrayaNAcchauddhodanavana samyagdRSTiH, kAraNabhUtadravyAnabhyupagamena tadAzritavizeSasyaivAbhAvAditi / zabdanayasvarUpaM khidaM tadyathA - zabdadvAreNaivAsyArthapratItyabhyupagamAliGgavacana sAdhanopa Education International For Penal Use On ~ 856~ 7 nAka ndIyAdhya // 426 Page #858 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [7], uddezaka -], mUlaM [81], niyukti: [205] muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[02], aMga sUtra-02] "sutrakRt" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRt vRtti: grahakAlabhedAbhihitaM vastu bhinnamevecchati, tatra lihaMgabhedAbhihitaM vasyanyadeva bhavati, tayathA-puSyastArakA nakSatrameva saMkhyAbhinna jalamApo varSA RtuH, sAdhanabhedasvayaM-ehi manye rathena yAsyasi, nahi yAtaste pitA, asthAyamarthaH-evaM tvaM manyase yathA'haM rathena yAsyAmItyatra madhyamottamapuruSayoyatyayaH, upagrahastu parasmaipadAtmanepadayorvyatyayaH, tadyathA-tiSThati pratiSThate ramate uparamatI-181 tyAdi, kAlabhedastu aniSTomayAjI putro'sya bhavitA, asthAyamartha:-agniSTomayAjI agniSTomeneSTavAn, bhUte NiniH, bhaviteti RI bhaviSyadanadyatane luda, tatrAyamarthaH-Ninipratyayo bhavitetyasya saMbandhAdbhUtakAlatAM parityajya bhaviSyatkAlatA pratipadyate, tenedamukta bhavati-evaMbhUto'sya putro bhaviSyati yo'gniSTomena yakSyati / tadevaMbhUtaM vyavahAranayaM zabdanayo necchati, liGgAyabhinnAMstu paryA yAn anekaviSayakhenecchati, tayathA----ghaTaH kuTaH kumbhaH indraH zakraH purandara ityAdi, ayamapyarthavyaJjanapayaryAyobhayarUpasya vastuno | 18| vyaJjanaparyAyasyaiva samAzrayaNAnmithyAdRSTiriti / tathA paryAyANAM nAnArthatayA samabhirohaNAtsamabhirUDho, na bayaM ghaTAdiparyAyA-18 NAmekArthatAmicchati, tathAhi-ghaTanA ghaTa: kuTanAtkuTaH ko bhAtIti kumbho, nahi ghaTanaM kuTanaM bhavati, tathendanAdindraH purdA-18 |raNAtpurandara ityAderapi zabdapravRttinimittasya na parasparAnugatiriti, tadayamapi mithyAdRSTiH, paryAyAbhihitadharmavadvastuno'nAtha-RA yaNAd gRhItapratyekAvayavAndhahastijJAnavaditi / evaMbhUtAbhiprAyasvayaM-yadaiva zabdapravRttinimittaM ceSTAdikaM tasinghaTAdike vastuni tadaivAsI yuvatimastakArUDha udakAcAharaNakriyApravRtto ghaTo bhavati, na nirvyApAraH, evaMbhUtasyArthasya samAzrayaNAdevaMbhUtAbhidhAno, nayo bhavati, tadayamapyanantadharmAdhyAsitasya bastunonAzrayaNAnmithyASTiH, ralAvalyavayave pamarAgAdau kRtaranAvalIvyapadeza-18 | ruSavaditi / tadevaM sarve'pi nayAH pratyekaM mithyAdRSTayo'nyo'nyasavyapekSAstu sampatvaM bhajanti / atra ca jJAnakriyAbhyAM mokSa iti ~857~ Page #859 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (02) "sUtrakRt" - aMgasUtra-2 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) zrutaskaMdha [2.], adhyayana [7], uddezaka [-], mUlaM [81], niyukti: [205] muni dIparatnasAgareNa saMkalita......AgamasUtra-[02], aMga sUtra-[02] "sutrakRta" mUlaM evaM zilAMkAcArya-kRta vRtti: sUtrakRtAGgekalA jJAnakriyAnayayoH sarve'pyete khadhiyA samavatAraNIyAH / tatrApi jJAnanaya ehikAmuSmikayonimeva phalamAdhakavenecchati | 7 nAla2 zrutaska- na kriyAM, kriyAnayastu kriyAmeva na jJAnaM, paramArthastUbhayamapi samuditamanyo'nyasabyapekSaM paMgvandhavadabhipretaphalasiddhaye'la mitindIyAdhya. ndhe zIlA- etadubhayayukta eva sAdhurabhipretamartha mAdhayati, uktaM ca-"satvesipi NayANaM bahuvihavacavarSa NisAmecA // taM savaNayavisuddhaMja kIyAvRttiH caraNaguNaDio sAhU // 1 // " samAptamidaM nAlandAkhyaM saptamamadhyayanam // iti samApteyaM mUtrakRtadvitIyAGgasya TIkA / kRtA |% // 427 // ceyaM zIlAcAryeNa bAharigaNisahAyena / / yadavAsamatra puNyaM TIkAkaraNe mayA samAdhibhRtA / tenApetatamasko bhavyaH kalyANabhAga bhavatu // 1 // graMthAgraM (12850) / savAmapi nayAnAM bahuvidhavaktavyatAM nizamya / tat mapanayasaMmataM yat caraNaguNasthitaH saadhuH||1|| iti zrImacchIlAGkAcAryaviracitavikRtiyute zrIsUtrakRtAGge dvitIyaH zrutaskandhaH samAtaH samAptaM ca dvitIyamaGgamevam // | // 427 // For PARATHARVatuROIN Prerancibraram atra saptamaM adhyayanaM samAptaM. dvitIya zrutaskaMdho'pi samApta: muni dIparatnasAgareNa puna: saMkalita Agama-2. aMgasUtra-2 'sUtrakRt' parisamAptaM ~858~ Page #860 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namo namo nimmaladaMsaNassa pUjya AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurubhyo namaH / pUjya AgamodhdhAraka AcArya zrI sAgarAnaMdasUrIzvareNa saMzodhita: saMpAditazca / "sUtrakRtAGgasUtra" [mUlaM, bhadrabAhUsvAmI racita niyukti: evaM zilAMkAcArya vihita vRttiH] / (kiMcit vaiziSThyaM samarpitena saha) muni dIparatnasAgareNa puna: saMkalita: "sUtrakRt" mUlaM evaM vRtti:" nAmeNa parisamApta: Remembar it's a Net Publications of 'jain_e_library' ~859~