________________
आगम
(०२)
प्रत
सूत्रांक
[१५]
दीप
अनुक्रम [६४७]
सूत्रकताओ
२ श्रुतस्क न्धे शीलाकीयावृत्तिः
॥२०४॥
“सूत्रकृत्” - अंगसूत्र-२ (मूलं+निर्युक्ति:+वृत्तिः)
श्रुतस्कंध [२.], अध्ययन [ २ ], उद्देशक [-], मूलं [ १५...], निर्युक्तिः [१६८] मुनि दीपरत्नसागरेण संकलित.....आगमसूत्र -[०२], अंग सूत्र -[०२] “सुत्रकृत्” मूलं एवं शिलांकाचार्य कृत् वृत्तिः
समुद्राणियाणिह तओ संमपउत्ते य भावठाणंमि । किरियाहिं पुरिस पावाइए उस परिक्खेजा ॥ १६८ ॥
तत्र क्रियन्त इति क्रियास्ताञ्च कर्मबन्धकारणवेनाऽऽवश्यकान्तर्वर्तिनि प्रतिक्रमणाध्ययने 'पटिकमामि तेरसहिं किरियाठाणेहिं' ति अस्मिन्सूत्रे ऽभिहिताः । यदिवा इहैव क्रिया: 'भणिता' अभिहितास्तेनेदमध्ययनं क्रियास्थानमित्युच्यते । तच्च क्रियास्थानं क्रियावत्स्वेव भवति नाक्रियावत्सु, क्रियावन्तश्च केचिद्रध्यन्ते केचिन्मुच्यन्तेऽतोऽध्ययनार्थाधिकारः पुनरभिहितो बन्धे तथा मोक्षमार्गे चेति । तत्र नामस्थापने सुगमलादनादृत्य द्रध्यादिकां क्रियां प्रतिपादयितुमाह-तत्र द्रव्ये द्रव्यविषये या क्रिया एजनता 'एजू कम्पने' जीवस्थाजीवस्य वा कम्पनरूपा चलनखभावा सा द्रव्यक्रिया, सापि प्रयोगाद्विवसया वा भवेत् तत्राप्युपयोगपूर्विका वाऽनुपयोगपूर्विका वा अक्षिनिमेषमात्रादिका सर्वा द्रव्यक्रियेति । भावक्रिया खियं, तयथा— प्रयोगक्रिया उपायक्रिया करणीयक्रिया समुदानक्रिया ईर्यापथक्रिया सम्यक्त्वक्रिया सम्यमिध्यात्वक्रिया मिध्यात क्रिया चेति । तत्र प्रयोगक्रिया मनोवाक्कायलक्षणा त्रिधा, तत्र स्फुरद्भिर्मनोद्रव्यैरात्मन उपयोगो भवति, एवं वाकाययोरपि वक्तव्यं तत्र शब्दे निष्पाद्ये वाकाययोर्द्वयोरप्युपयोगः, तथा चोक्तम्- "गिण्ड य काइएणं णिसिरह तह वाइएण जोगेण" गमनादिका तु कार्यक्रियैव १, उपायक्रिया तु घटादिकं द्रव्यं येनोपायेन क्रियते, तद्यथा-मृत्खननमर्दनचकारोपण दण्डचक्र सलिलकुम्भकारव्यापारैर्यावद्भिरुपायैः क्रियते सा सर्वोपाय क्रिया २, करणीयक्रिया तु यद्येन प्रकारेण करणीयं तत्तेनैव क्रियते नान्यथा, तथाहि घटो मृत्पिण्डादिकयैव सामय्या क्रियते न पाषाणसिकतादिकयेति ३, समुदानक्रिया तु यत्कर्म प्रयोगगृहीतं समुदायावस्थं सत्प्रकृतिस्थित्यनुभावप्रदेशरूपतया १] आचारावृत्तिः पत्रे २० द्रष्टव्या प्र०३ काययोगयुकस्य ४ प्रयोजनं व्यापारः ५ गृह्णाति च कायिकेन निस्वारयति वाचिकेन योगेन
क्रिया शब्दस्य निक्षेपा:, क्रियायाः काय, उपाय आदि अष्ट-भेदा:
For Parts Only
~ 612~
१२ क्रियास्थानाव्यय०क्रियास्थानयोनिक्षेपाः
॥३०४॥