________________
૩૮
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરનુવાદ પૂર્ણ ન થાય, ત્યાં સુધી મારે પારણું ન કરવું. સ્વામી ભિક્ષાકાજે હંમેશાં ગોચરી માટે પ્રવેશ કરે છે, દુસ્સહ-પરિષહ સહન કરે છે, સમભાવપૂર્વક ભૂખ-તરસ-ઉપસર્ગ ભોગવી લે છે.
લોકો ખાંડ-સાકરમિશ્રિત ખીર, ખજૂર કરંબક વહોરાવે છે. વળી કોઈક રોટલી રોટલો, કોઇક ઉત્તમ લાડુ આપે છે, પરંતુ પ્રભુ તે લીધા વગર ચાલ્યા જાય છે. હંમેશા ભિક્ષા માટે ભ્રમણ કરે છે, આકરાં કર્મનો ચૂરો કરે છે. ભૂખ-તરશ સહન કરે છે, ચાર માસ વીતી ગયા પણ ઇશ્કેલી ભિક્ષા મળતી નથી. સ્વામીનું શરીર અત્યંત કૃશ બની ગયું.
ત્યાં આગળ સંગ્રામ કરવામાં શૂરવીર શતાનિક નામનો રાજા હતો. તેને સુંદર રૂપવાળી ચેટકરાજાની મુખ્ય પુત્રી, શ્રી ત્રિશલાજી દેવીના ભત્રીજી, પ્રભુના મામાની બેન મૃગાવતી નામની રાણી હતી. તેના જાણવામાં આવ્યું કે, “આપણા નગરમાં અભિગ્રહ ધારણ કરીને પ્રભુ વહોરવા માટે વિચરે છે, પરંતુ ભિક્ષા ગ્રહણ કર્યા વગર પાછા ફરે છે, તેથી દુઃખ પામતી રુદન કરતી રાજાને ઠપકો આપે છે કે, “સ્વામી ઘરે ઘરે જાય છે અને તરત પાછા ફરે છે. સ્વામીને કયો અભિગ્રહ છે, તે કોઇ જાણી શકતું નથી. તો પ્રિય ! આ રાજ્ય તમને શું કામ લાગવાનું છે ? જ્યાં સુધી અભિગ્રહ ન જાણી શકાય, તો તમારું વિજ્ઞાન બીજું શું કામ લાગશે ? હે શતાનિક રાજા ! આ તમારા રાજ્યથી સર્યું. આ વચન સાંભળીને રાજાનું મન ખેદ પામ્યું. યતિઓ-સંયમીઓને બોલાવીને તેમને વંદના કરવા પૂર્વક પૂછ્યું કે, સાધુઓના અભિગ્રહો કેવા કેવા પ્રકારના હોય છે ! બીજા મતના સ્થાનોમાં પણ જે નિયમો દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ અને ભાવ સંબંધી જે સ્વાભાવિક અભિગ્રહો હોય, તે સર્વ કહી જણાવ્યા. નગરની નારીઓ પણ જુદા જુદા પ્રકારે પ્રભુને વહોરાવવાનું આમંત્રણ આપે છે. કોઈક સ્ત્રી મંગલગીત ગાતી મોદક આપતી હતી. કાંસાના પાત્રમાં અડદ વહન કરતી, પોતાનું અંગ બતાવતી, વળી કોઇક કેશ છૂટા મૂકીને રુદન કરતી હતી. વળી કોઇ સ્ત્રી પગમાં દોરડી બાંધી ભાવના ભાવીને સુવાસિત વસ્તુ આપતી હતી.
કોઇ અંગ-ઉપાંગનું સંચારણ કરે છે. નાચતી કોઈ તાજું દૂધ પાણી સાથે આપે છે. એ સર્વનું નિવારણ કરે છે. એટલે દાન ગ્રહણ કરતા નથી. કોઇક ઘોડેસ્વાર ભાલાની અણીથી રોટલો ભોંકીને આપે છે, કોઇ પ્રણામ કરીને આપે છે, તો પણ સ્વામી પોતાના હાથ લાંબા કરતા નથી અને પાછા વળી જાય છે, પરંતુ પોતાનો નિયમ છોડતા નથી. ત્યારે મૃગાવતી રાણી, રાજા, શેઠ વણિક લોક, સાર્થવાહ અને સર્વ લોકો અતિ દુ:ખમાં આવી પડ્યા, ચિંતા કરવા લાગ્યા, હંમેશા શોકસાગરમાં ડૂબી ગયા છે. . ચંદનબાલાની કથા
આ બાજુ શતાનિક રાજા ચંપાનગરીના રાજા ઉપર એકદમ ધાડ પાડવા નીકળ્યો,
