________________
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ ભાઇઓને વંદના કેવી રીતે કરું ? માટે કેવલજ્ઞાન ઉત્પન્ન થયા પછી હું પર્ષદામાં જઇશ.” - એમ વિચારી કૃતાર્થ બનેલા તે ત્યાં જ પ્રતિમા ધારણ કરી મૌનપણે કાઉસ્સગ્ગ ધ્યાને રહ્યા. તેવી સ્થિતિમાં રહેલા બાહુબલિને દેખી અને પોતાનું ખરાબ વર્તન વિચારી નમાવેલી ગ્રીવાવાળો ભરત જાણે પૃથ્વીમાં પેસવાની ઇચ્છાવાળો હોય, તેવો ઝંખવાણો બની ગયો. સક્ષાત્ શાંતરસવાળા બધુને પ્રણામ કર્યા અને બાકી રહેલા કોપનો જાણે ત્યાગ કરતા હોય તેમ લગાર ઉષ્ણ આંસુ નેત્રમાં ભરાઇ આવ્યાં. આત્મનિંદા કરતા કહેવા લાગ્યા - "ખરેખર તમોને ધન્ય છે કે, જેમણે મારી અનુકંપા ખાતર રાજ્યનો ત્યાગ કર્યો. ખરેખર હું પાપી, અસંતોષી અને ખરાબ અહંકારવાળો છું કે, જેણે તમને ઉપદ્રવ કર્યો. પોતાની શક્તિ જાણ્યા વગર અન્યાય-માર્ગે પ્રવર્તી જેઓ લોભથી જિતાયા છે, તે સર્વમાં હું અગ્રેસર છું. ભવવૃક્ષનું બીજ રાજ્ય છે – એમ જાણવા છતાં જેઓ છોડતા નથી, તેઓ અધમ કરતાં પણ અધમ છે. ખરેખર પિતાનો પુત્ર તું જ ગણાય કે, જે પિતાજીના માર્ગે ગયો. હું પણ તેમનો તો જ પુત્ર ગણાઉં, જો તમારા સરખો થાઉં." પશ્ચાત્તાપજળથી વિષાદ-કાદવને સાફ કરી બાહુબલિના પુત્ર સોમયશાને તેની ગાદીએ રાજ્યાભિષેક કર્યો. ત્યારથી માંડીને સેંકડો શાખાઓ યુક્ત તે તે પુરુષ-રત્નોની ઉત્પત્તિના એક કારણરૂપ એવો સોમવંશ ચાલુ થયો.
ત્યારપછી બાહુબલિને પ્રણામ કરી પરિવાર સહિત ભરતરાજા પોતાની રાજ્યલક્ષ્મી સરખી અયોધ્યા નગરીમાં ગયો. દુષ્કર તપ તપતા બાહુબલિમુનિને પૂર્વભવનાં કર્મ સાથે એક વર્ષનો કાળ પસાર થયો. ત્યારપછી ઋષભદેવ ભગવંતે બ્રાહ્મી અને સુંદરી સાધ્વીને ત્યાં જવા આજ્ઞા કરી એટલે બાહુબલિ પાસે આવી તેઓ કહેવા લાગી “હે મહાસત્વવાળા ! સુવર્ણ અને પત્થરમાં સરખા ચિત્તવાળા ! સંગ-ત્યાગ કરનારને હાથી-સ્કંધ પર આરોહણ કરવું યોગ્ય ન ગણાય. આવા પ્રકારના તમને જ્ઞાન કેવી રીતે પ્રગટ થાય ? નીચે લીંડીનો અગ્નિ હોય એવા વૃક્ષને નવપલ્લવો ઉગતાં નથી. માટે જો તમારે ભવ-સમુદ્ર તરવાની ઇચ્છા હોય, તો તમો જાતે જ વિચાર કરી લોઢાની નાવ સરખા આ હાથી ઉપરથી નીચે ઉતરો.” ત્યારપછી બાહુબલી વિચારવા લાગ્યા કે, “વૃક્ષ પર ચડેલી વેલડી માફક મારા શરીરને હાથીનો સંગમ કેવી રીતે લાગે ? કદાચ સમુદ્ર મર્યાદા મૂકે, પર્વત ચલાયમાન થાય, તો પણ ભગવંતની આ શિષ્યાઓ અસત્ય વચન ન બોલે. હા, જાણ્યું. અથવા તો આ માન એ જ હાથી છે અને એણે જ મારું જ્ઞાનફળવાળું વિનય-વૃક્ષ નાશ પમાડ્યું છે. નાના ભાઇઓને હું કેવી રીતે વંદન કરું ?' એવા વિચારને ધિક્કાર હો. તેઓ જ્ઞાન, ચારિત્ર, તપ વડે મોટા છે. મારું મિથ્યા દુષ્કૃત થાઓ. દેવો અને અસુરોને વંદન કરવા યોગ્ય એવા ભગવંતની પાસે જઇને નાના ભાઇઓના શિષ્યોને પણ પરમાણુ સરખો થઇ હું તેમને વંદન કરું. એટલામાં તે મુનિ પગ ઉપાડીને ચાલ્યા, તેટલામાં તેમણે નિર્વાણ-ભવનના દ્વાર
