________________
૧૧૮
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ આમ કેમ થયું ! આ વિચારે છે. વળી સંથારામાં જેટલામાં પેલા કુજાત શિષ્યને દેખતા નથી, એટલે નિર્ણય કર્યો કે, ‘આ સર્વ કૌભાંડ તે પાપી શિષ્યે જ કર્યું છે. અરે રે ! હું કેવો *નિર્ભાગી કે, આવું મહાકલંક મને લાગ્યું, જિનપ્રવચન રૂપી મહાવિકસિત બગીચામાં આ દાવાગ્નિ સળગાવ્યો. મુનિવેષથી વિશ્વાસમાં લઇને આ રાજાને મારી નાખવા અહીં કોઈ ઘાતક આવ્યો. આ કારણે શાસનનો અપયશનો પડહો વાગશે. ‘શરદપૂર્ણિમાના ચંદ્ર સરખા જિનશાસન વિષે અપભ્રાજના મલિનતા ન થાઓ' તે માટે આ અવસરે મારે આત્મવધ ક૨વો જોઇએ. આ પ્રમાણે નિશ્ચય કરીને જેટલામાં ત્યાં દેખે છે, તો તરત કંઠ છેદવા માટેનું શસ્ત્ર મળી આવ્યું. રાજાના કંઠમાં સ્થાપેલી છરી દેખી. પોતાના સમગ્ર પાપશલ્યોની શુદ્ધિ કરીને, સિદ્ધોને નમસ્કાર કરીને તેમની સમક્ષ પાંચ મહાવ્રતો ઉચ્ચારીને, સંઘ આચાર્ય વગેરે પ્રાણીગણને ખમાવીને ભવચરમનું દૃઢ ચતુર્વિધ આહારનું પ્રત્યાખ્યાન સ્વીકારી પંચપરમેષ્ઠિનાં પાંચ પદો કંઠમાં સ્થાપન કરવા પૂર્વક કંકલોહની છરી પણ કંઠ ઉપર સ્થાપન કરે છે. તીવ્ર સંવેગયુક્ત તેઓ બંને મૃત્યુ પામીને દેવલોકે ગયા.
પ્રભાતસમય થયો, ત્યારે શય્યાપાલિકા જ્યાં દેખે છે, ત્યાં જ મોટા શબ્દથી પોકાર કર્યો કે, ‘અરે ! હું હણાઈ ગઈ, લૂંટાઇ ગઈ, હાહારવ કરતા લોકો એકઠા થયા અને આકાશ બહેરું થઇ જાય તેવા શબ્દોથી રુદન કરવા લાગ્યા. લોકોમાં એવો પ્રવાદ ફેલાયો કે, કોઈ કુશિષ્ય રાજા અને પોતાના ગુરુને તથા પોતાના આ લોક અને પરલોકને હણીને ક્યાંઈક પલાયન થઇ ગયો. તે પુત્ર વગરના મૃત્યુ પામેલા રાજાની પાટે સર્વે નગ૨નેતાઓએ એકઠા મળી પંચ દિવ્યો વડે પહેલા નંદને સ્થાપન કર્યો.
એકદમ ત્યાંથી નાસીને તે ક્રૂર પાપી અવંતીના રાજા પાસે પહોંચ્યો, જુહાર કરીને પૂર્વનો સર્વ વૃત્તાન્ત સ્મરણ કરાવ્યો. તે સાંભળીને આ રાજા ચમકીને તેનું દુષ્ટ ચરિત્ર વિચારવા લાગ્યો કે, ‘અરેરે ! આ દુરાત્માએ આ રાજરત્નને મૃત્યુ પમાડ્યો. (૫૦) આ દુષ્ટને કોઇ અકાર્ય નથી. કદાચ કોપાયમાન થાય, તો સો વર્ષે પણ તે પોતાના સ્વભાવાનુસાર મને પણ મારી નાખે.' એમ ધારીને એકદમ પોતાના દેશમાંથી દેશવટો આપ્યો. ચિત્ર સાધુના હજારો ઉપદેશના વચનો વડે પણ તે બ્રહ્મદત્ત પ્રતિબોધ ન પામ્યો. તેમ બાર વરસે પણ આ કુશિષ્ય પ્રતિબોધ ન પામ્યો. આ વિનયરત્ન(તિ)ની કથા સમાપ્તા.
રાજ્યલક્ષ્મી ન ત્યાગ કરનાર બ્રહ્મદત્ત સામતી નરક કેમ પામ્યો તે કહે છે -
गयकण्ण-चंचलाए, अपरिचताए रायलच्छीए ।
નીવા સજમ્પ-લિમન-મરિય-મરાતો પદ્ધતિ અને 11રૂર।।
