________________
૨૬૮
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરનુવાદ પુત્રીઓએ પણ એક એક વૃદ્ધિએ સાંભળતાં યાદ રાખી બોલી સંભળાવ્યું. એટલે રાજાએ કોપ પામી, તેનું દરવાજામાં પ્રવેશ કરવાનું પણ બંધ કરાવ્યું. ત્યારપછી તે વરરુચિ યંત્રપ્રયોગથી ગંગામાં રાત્રે સોનામહોરો સ્થાપન કરી રાખે છે, પ્રભાતકાળે ગંગાની સ્તુતિ કરી તેની પાસે માગણી કરે, એટલે તેપગથી યંત્ર ઠોકે અને સોનાહોરની પોટલી બહાર નીકળે, તે ગ્રહણ કરે.
લોકો આગળ પોતાના ચમત્કારની વાતો કરે કે, “મેં ગંગાની સુંદર શ્લોકોથી સ્તુતિ કરી, એટલે તુષ્ટ થએલી માતા મને સોનામહોરો આપે છે.' કાળાંતરે રાજાએ આ વાત પ્રધાનને કહી. મંત્રીએ કહ્યું કે, “હે દેવ ! મારી સમક્ષ તે દેવતા આપે તો સત્ય માનું. આપણે પ્રભાતે ગંગા નદીએ જઇએ.” રાજાએ તે વાત કબૂલ કરી. હવે મંત્રીએ સંધ્યાએ પોતાના વિશ્વાસુ માણસને મોકલીને આજ્ઞા કરી કે, “ગંગા નદીએ જઇને એક સ્થાનમાં છૂપાઈ રહેજે અને વરરુચિ જળમાં કંઇ સ્થાપન કરે, તે લઇને હે ભદ્ર! તું મને અર્પણ કરજે.” પેલો મનુષ્ય ત્યાં ગયો અને સોનામહોરની પોટલી ત્યાં સ્થાપી હતી, તે લાવીને આપી.
પ્રાતઃકાલે નંદરાજા અને મંત્રી ગયા, એટલે સ્તુતિ કરતો દેખાયો. ત્યારપછી ગંગાજળમાં ડૂબકી મારી, સ્તુતિ પૂર્ણ થયા પછી તે યંત્રને (૨૫) હાથ અને પગથી વારંવાર લાંબા વખત સુધી ઠોકે છે, તો પણ કંઇ આપતી નથી. તે સમયે વરરુચિ અત્યંત વિલખો થયો, શરમાઈ ગયો. ત્યારે વરરુચિની કપટકલા શકટાલ મંત્રીએ પ્રગટ કરી અને રાજાને સોનામહોરની પોટલી બતાવી. રાજાએ તેનું હાસ્ય કર્યું, એટલે તે વરરુચિ મંત્રી ઉપર કોપ પામ્યો. ચિંતવવા લાગ્યો કે - “પગ ઠોકવાથી અપમાન પામેલી ધૂળ પણ પોતાનું સ્થાન છોડીને ઉડીને મસ્તક ઉપર ચડી બેસે છે, તો કોપમાન પામેલા પ્રાણી કરતાં જડ રજ એટલે ધૂળ સારી ગણાય.”
હવે વરરુચિ શકટાલનાં છિદ્ર ખોળવા લાગ્યો. હવે શકટાલ મંત્રી શ્રીયક પુત્રના વિવાહ કરવાની ઈચ્છાથી રાજાને ભેટ આપવા લાયક વિવિધ પ્રકારનાં આયુધો ગુપ્તપણે તૈયાર કરાવતો હતો. મંત્રીની દાસીને લાલચ આપી, એટલે વરરુચિને મંત્રીના ઘરની કેટલીક વાતો મળી ગઈ. છિદ્ર મળી ગયું, એટલે બાળકોને લાડુ વગેરેથી લોભાવી એવા પ્રકારનું શીખવ્યું અને તે છોકરાઓ પાસે ત્રણ રસ્તા, ચાર રસ્તા, ચૌટા વગેરે પ્રસિદ્ધ લોક એકઠા થવાના સ્થાને બોલાવરાવ્યું કે - “આ શકટાલ જે કાર્ય કરી રહેલ છે, તે લોકો જાણતા નથી, નંદરાજાને મરાવીને શ્રીયક પુત્રને રાજગાદી ઉપર બેસારશે.” કર્ણોપકર્ણ આ વાત રાજાએ સાંભળી, ગુપ્ત મનુષ્યો પાસે મંત્રીના ઘરે તપાસ કરાવી.
ગુપ્તપણે હથિયારો ઘડાતાં દેખીને તરત રાજાને વાત જણાવી. મંત્રી ઉપર કોપાયમાન
