________________
૫૧૦
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ ૧૩૪.પંseીક-કંડરીકની કથા
પુંડરીગિણી નામની નગરીમાં પ્રચંડ ભુજાદંડથી શત્રુપક્ષને હાર આપનાર, જિનેન્દ્રના ધર્મની અપૂર્વ શ્રદ્ધાવાળો પુંડરીક નામનો રાજા હતો. તે મહાત્મા વિજળી દંડ માફક રાજ્યલક્ષ્મીને ચંચળ જાણીને તથા કઠોર પવનથી ઓલવાઈ જતી દીપશિખા સરખા ચંચળતર જીવિતને સમજી, તેમ જ વિષયસુખ પરિણામે કિંપાકના ફળ માફક સદા દુઃખ આપનાર છે – એમ વિશેષપણે જાણીને ગુરુની પાસે પ્રતિબોધ પામ્યો. પોતે પ્રવજ્યા ગ્રહણ કરવાના મનવાળો થયો, એટલે દઢ સ્નેહવાળા નાના કંડરિક ભાઇને બોલાવીને કહેવા લાગ્યો કે, “હે બધુ! હવે આ રાજ્યલક્ષ્મીનો ભોગવટો તું કર. આ ભવવાસથી હું કંટાળ્યો છું, એટલે હવે હું પ્રવ્રજ્યા અંગીકાર કરીશ. એટલે કંડરિકે કહ્યું કે, “આ રાજ્ય દુર્ગતિનું મૂળ કારણ છે, તેથી તેનો ત્યાગ કરીને તે ભાગ્યશાળી ! તમે પ્રવજ્યા લેવાની ઇચ્છા કરો છો, તો તેવા રાજ્યનું મને પણ પ્રયોજન નથી. હું ગુરુ મહારાજના ચરણકમળમાં જઇ નિઃસંગ થઇ જિનદીક્ષા સ્વીકારીશ.” ત્યારે રાજાએ કહ્યું કે, “હે બધુ ! જો કે આ મનુષ્યપણાનું ફળ કોઈ હોય, તો માત્ર સર્વ સાવઘયોગનો ત્યાગ જ છે, બીજું કોઈ ફળ નથી, પરંતુ હે વત્સ ! તે ત્યાગ અતિદુષ્કર છે, યૌવન વિકારોનું કારણ છે. મન અતિચંચળ છે. આત્મા અનવસ્થિત-પ્રમાદી છે. ઈન્દ્રિયો બેકાબુ છે. મહાવ્રતો ધારણ કરવાં પડે છે, ઉપસર્ગો, પરિષદો સહન કરવા મુશ્કેલ થાય છે. ગૃહસ્થનો સંગ ત્યાગ કરવો પડે છે, બે ભુજાથી મહાસમુદ્ર તરવો સહેલો છે, પણ પ્રવ્રજ્યા પાલન કરવી અતિકઠિન છે.” આ પ્રમાણે રાજાએ ઘણા પ્રકારના હેતુથી નિવારણ કર્યો, છતાં પણ અત્યંત ઉતાવળ કરી તેણે આચાર્ય પાસે દીક્ષા અંગીકાર કરી. ગુરુકુલવાસમાં રહી નગર, ગામ, ખાણ વગેરે સ્થળોમાં વિહાર કરતો હતો, પરંતુ રાજકુળને ઉચિત આહાર-વિહારના અભાવે માંદગી આવી પડી.
ઘણા લાંબા સમયે પોતાની પુંડરીગણી નગરીમાં આવી પહોંચ્યો એટલે મોટાભાઈ પુંડરીકે વૈદ્ય બોલાવી ઔષધાદિક વિધિ-સેવા કરી. જ્યારે શરીર સર્વથા સ્વસ્થ થઈ ગયું, તો પણ રાજકુળના આહારની રસગૃદ્ધિથી બીજા સ્થાને વિહાર કરવા માટે ઉત્સાહિત થતો નથી એટલે આ પ્રમાણે ઉત્સાહિત કર્યો કે – “હે મહાયશવાળા ! નિઃસંગ મુનિ જે હોય તે અલ્પ પણ દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળાદિકમાં મમત્વભાવ કરતા નથી. તમે તો તપ કરીને કાયા શોષી નાખી છે. તમે તો અમારા કુલરૂપી આકાશમાં સંપૂર્ણ પૂર્ણિમાના ચંદ્ર સમાન આલ્હાદક - છો, સુંદર ચારિત્રની પ્રભાથી સમગ્ર ભુવન ઉજ્જવલિત કર્યું છે. હે મહાભાગ ! આજ સુધી તમે વાયરા માફક મમત્વભાવ વગર વિહાર કર્યો, અહિં પણ તમે મારી અનુવૃત્તિથી - રોકાયા. આ સ્થાનમાં મારા આગ્રહથી તમે રહ્યા હતા. આવાં ઉત્સાહ વધારનાર વચનોથી
