________________
પપ0
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ આગમનો અભ્યાસ, અનશનાદિ બાર પ્રકારના તપ, ઇષ્ટ પદાર્થની પ્રાપ્તિ, સંપત્તિના સ્વામી થવું, આ આઠના અહંકારથી પ્રાણી મદોન્મત્ત થાય, તો અનંતગુણ હલકા કુળમાં ઉત્પન્ન થવા લાયક અશુભ નામગોત્ર ઉપાર્જન કરે છે અને ઘણા જન્મ-પર્યત હિનજાતિ વગેરેમાં જન્મ કરે છે. આ વિષયમાં સ્થાનાંતરમાં પણ કહેવું છે કે – ‘ઉત્તમ, મધ્યમ, અધમ એવા અનેક પ્રકારના જાતિભેદો કહેલા છે. આ સાક્ષાત્ દેખીને કયો બુદ્ધિશાળી કદાપિ પોતાની જાતિનો મદ કરે ? અકુલીન મનુષ્યોને પણ બુદ્ધિ-લક્ષ્મી-શીલવાળા દેખીને મહાકુલમાં ઉત્પન્ન થએલાઓએ પણ કુલમદ ન કરવો. કુશીલવાળાને કુલમદ કરવાથી અને સુશીલવાળાને પણ તે મદ કરવાથી શો લાભ? એમ સમજેલા વિચક્ષણ પુરુષે કુલનો મદ ન કરવો. અશુચિ સાત ધાતુમય અને વૃદ્ધિનહાનિ થવાના સ્વભાવવાળા, વૃદ્ધાવસ્થા અને રોગ થવાના કારણભૂત દેહના રૂપનો મદ કોણ વહન કરે ? સનકુમારના રૂપનો અને તે રૂપનો ક્ષણવારમાં નાશ થયો, એ વિચારનાર કયો ચતુર પુરુષ કદાપિ રૂપનો મદ કરે ? મહાબળવાન હોય, પરંતુ રોગાદિક કારણે ક્ષણવારમાં નિર્બલ બની જાય છે. આવું પુરુષનું બળ અનિત્ય હોય, ત્યારે બલમદ કરવો કેવી રીતે યુક્ત ગણાય ? બળવાનું પુરુષ જ્યારે મૃત્યુ કે વૃદ્ધાવસ્થા અગર કર્મનું બીજું કોઈ અશુભ ફળ મેળવે છે, ત્યારે ખરેખર તેઓ ચિત્તથી નિર્બળ બની જાય છે, તેઓ બલમદ ફોગટ કરે છે. પોતાની બુદ્ધિથી સ્વચ્છેદ કલ્પનાથી અન્યોન્ય શાસ્ત્રોને સુંઘીને અર્થાત્ ઉપલક નજર કરીને “હું સર્વજ્ઞ છું” એવો અહંકારી તે માયાશલ્યથી પોતાનાં જ અંગોને ખાય છે. લબ્ધિવંત એવા ગણધર ભગવંતોએ ગ્રહણ-ધારણ કરેલા શ્રુતને સાંભળીને કયો ડાહ્યો પુરુષ શ્રતમદનો અહંકાર કરે ? શ્રી ઋષદેવ અને મહાવીર ભગવંતના ઘોર તપો સાંભલીને કોણ પોતાના અલ્પતપમાં મદનો આશ્રય કરે ? જે તપથી કર્મોનો સમૂહ તરત તૂટી જાય, તે જ તપ જો મદથી લેપાએલ હોય, તો કર્મનો સંચય વૃદ્ધિ પામે છે. અંતરાયકર્મનો ક્ષય થવાથી લાભ થાય છે, એમને એમ લાભ થતો નથી, તેથી કરીને વસ્તુ-તત્ત્વ-જાણનાર લાભમદ કરતો નથી. બીજાની મહેરબાની કૃપા-શક્તિથી થનાર મહાન લાભ થાય તો પણ મહાત્માઓ કદાપિ લાભમદ કરતા નથી. જિનેશ્વર ભગવંતનું દિવ્ય ઐશ્વર્ય અને સંપત્તિઓ તથા ચક્રવર્તીનું નગર, ગામ, નિધિ, રત્નો, સેના આદિનું ઐશ્વર્ય સાંભળીને પછી મદ કેવી રીતે થાય ? ઉજ્જવલ ગુણવાળા પાસેથી સંપત્તિઓ ચાલી જાય છે અને કુશીલ સ્ત્રીને જેમ ઐશ્વર્ય વરે છે, તેમ દોષવાળાનો સંપત્તિઓ આશ્રય કરે છે-એવી સંપત્તિનો મદ વિવેકીઓને હોતો નથી. (૧૯) (૩૩૦)
जाईए उत्तमाए, कुले पहाणम्मि रूवमिस्सरियं । बल-विज्जाय तवेण य, लाभभएणं च जो खिंसे ||३३१।।
