________________
૫૮૭
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ શ્રેણિકરાજાને નિવેદન કરી કે, ‘હે સ્વામી ! તે કોઢિયો તો સુંદર રૂપ કરી દેવ થઈ આકાશમાં ચાલ્યો ગયો.’ આ આશ્ચર્ય સાંભળીને વિકસિત મુખકમળવાળો રાજા જગત્પ્રભુને પૂછવા લાગ્યો કે, ‘હે સ્વામિન્ ! તે કોઢિયો કોણ હતો ? તે કહો. એટલે મસ્તકના મુગટમાં રહેલ માણિક્યની શોભા સરખા જિનેન્દ્ર ભગવંતે કહ્યું કે, હે રાજન્ ! તે કુષ્ટી ન હતો, પણ દેવ હતો. મસ્તક ઉપર હસ્તકમળની અંજલિ જોડીને રાજાએ કહ્યું કે, ‘પહેલાં આ કોણ હતો ? અને એ દેવ ! કયા કારણથી આ દેવ થયો ? કયા નિમિત્તથી તે આપના ચરણ પાસે બેઠો અને અતિશય આકરા કોઢ રોગનો અને રસીનો ભ્રમ કેમ ઉત્પન્ન કર્યો ? હે દેવાધિદેવ ! મારા ઉપર કૃપા કરીને કહો કે, તેણે ‘મરી જાવ' તેવું જૂઠું વચન શા માટે કહ્યું ? ત્યારે ત્રણ લોકમાં તિલક સમાન ભગવંતે કહ્યું કે, ‘હે શ્રેણિક ! આ સર્વ આશ્ચર્ય-ચર્યાનું એક કારણ છે, તે સાંભળ.
શ્રેષ્ઠ નગરો, ગામો અને ગોકુલો વગેરેથી આકુલ, લક્ષ્મીનું સ્થાન પ્રસિદ્ધ એવો વત્સ નામનો દેશ છે. અનેક પુણ્યશાળી લોકથી રિવરેલી કુબેરની નગરી સમાન મોટી સંપત્તિઓના સ્થાનરૂપ પવિત્ર એવી ત્યાં કૌશામ્બી નામની નગરી હતી. દેવમંદિરોની મોટી ધ્વજાઓ માણિક્યની ઘુઘરીઓના શબ્દના બાનાની યશસ્વીઓનો જાણે ઉજ્જ્વલ યશ ગવાતો હતો. જે નગરીમાં શ્વેતામ્બર ભિક્ષુકો તથા હંમેશાં બ્રાહ્મણ બાળકોને રુચિકર દર્બ, વળ વિશેષે કરીને જેમને હાથમાં ઉચિતરૂપે રજોહરણ છે એવા શ્વેતસાધુઓ, હંમેશાં જ્યાં ઉત્તરાસંગથી સુંદર એવા પવિત્ર માણસોને ઉચિત એવા શ્રાવકો તથા શ્રેષ્ઠ આભૂષણોથી સુંદર એવી વેશ્યાઓ કુબેરની સ્ત્રીઓ ઉત્તર દિશાના સંગથી શોભતી ચારે બાજુ દેખાતી હતી, નમન કરતા રાજાઓની મસ્તક શ્રેણીથી જેના ચરણ પૂજાએલા છે, એવો પાપરહિત શતાનિક નામનો ત્યાં રાજા હતો. તે નગરના મહેલની અગાસીઓમાં ઉત્તમ રિષ્ઠરત્ન અને લાલરત્ન હતાં, તે જાણે દાડિમના બીજના ઢગલા માનીને, નિર્મલ મુક્તાફળને સ્વચ્છ જળબિન્દુઓ માનીને મરકત મણિના ટૂકડાઓને મગ અને અડદની ઢગલીઓ સમજી સમજીને ભોળા ચકલા, પોપટ, મેના, મોર, કોયલ વગેરે પક્ષીઓ ચણ ચણવા આવ્યા, પરંતુ તે ધાન્યાદિકનો સ્વાદ પ્રાપ્ત ન થવાથી પોતાની મૂર્ખતા ઉપર ખેદ પામવા લાગ્યા.
તે નગરીમાં શિંગડા વગરના બળદ સરખો અન્ન, ગાયત્રી પણ ન ભણેલો એવો શેડુક નામનો એક વિપ્ર હતો. બ્રાહ્મણોને પ્રાર્થના કરવી તે તો જન્મથી જ સ્વભાવથી સિદ્ધ હોય છે, પરંતુ આ સેડુક નાગરિકો આગળ કેમ પ્રાર્થના કરવી, તે પણ જાણતો ન હતો. આ પ્રમાણે હંમેશાં નિરુદ્યમી જીવન પસાર કરતો હતો અને કોઇ પ્રકારે તેની ભાર્યા ભોજન સામગ્રી ઉપાર્જન કરતી હતી. બ્રાહ્મણી ગર્ભવતી થઇ, ત્યારે સત્ત્વ વગરના પતિને કોઇ
