________________
પ૮૯
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ જુગુપ્સા થાય, તેમ કરતો હોવાથી કોઇ પુત્ર તેની પાસે સેવા કરવા જતો નથી. કેસર, અગર, કપૂર, કસ્તૂરી આદિ સુગંધી પદાર્થોના વિલેપન કરેલી પુત્રવધૂઓ પણ તેના નજીકના માર્ગે જતી ન હતી. તેમ જ હવે મરણ-પથારીએ પડેલો છે-એમ સમજી તેની વાત સાંભળતી નથી કે કાર્ય કરતી નથી. યૌવનમાં ઉન્માદ કરતી એવી તે વારંવાર થૂકતી હતી અને મોં પહોળું કરી ઉચે સ્વરે હાસ્ય કરતી હતી. ત્યારે મનમાં અતિખેદ પામતો અભિમાની નિષ્ફલ ક્રોધ કરતો, અંદર ઝુરાતો પ્રસૂતિ પામેલ ગધેડી માફક નમ્ર-કટાણું મુખ કરતો ઝુંપડીમાં નિશ્ચેષ્ટ પડી રહેતો હતો.
કોઈ વખત તેની તૃષા તૃપ્ત થતી ન હતી, ભૂખથી કુક્ષિ દુર્બળ થએલી છે, વારંવાર પાણી, ભોજન માગવા છતાં ચાંડાલની જેમ તે મેળવી શકતો નથી. જ્યારે બહુ જ કહેવામાં આવે, ત્યારે કપડાંથી નાસિકા ઢાંકીને કોઇક દાસી કઠોર શબ્દ સંભળાવતી કંઈક માત્ર આપી જાય. આ પ્રમાણે પૂર્વે આટલા નેહવાળો હતો, છતાં આવી અવજ્ઞાથી હવે ક્રોધ અને અભિમાન શોકના દુઃખથી દુઃખી થએલો અને દ્વેષ કરતો ચિંતવવા લાગ્યો કે - “આ કુટુંબને મેં આટલી ઉંચી પ્રતિષ્ઠા પમાડી, તો પણ તેઓ મારો ઠેષ કરે છે, એમની કૃતજ્ઞતાને ધિક્કાર થાઓ. “પ્રણયથી જળ-પાન કરીને સમુદ્રના ઉદરમાં પડીને મેઘો આકાશ-પોલાણમાં વિસ્તાર પામી શ્રેષ્ઠ ઉન્નતિ પામ્યા, ત્યારે તે સમુદ્ર ઉપર ફેલાએલ ચંચળ જિલ્લા સરખી વિજળીયુક્ત પ્રચંડ મેઘ પડઘા સહિત ગર્જના કરે છે, આવા કૃતઘ્નોનો તિરસ્કાર થાઓ. ઘુણ જાતિના કીડા માફક ધૃણા વગરનો ખલ-દુર્જન પુરુષ જે કુળમાં ઉત્પન્ન થાય છે, તેને સેંકડો છિદ્રો ઉત્પન્ન કરીને તે વંશને જલ્દી મૂળમાંથી ઉખેડીને પાડી નાખે છે. જે ચંદ્રના પ્રભાવથી કુમુદપુષ્પો વિકસિત થયાં, તે જ નિર્ભાગી કૃતઘ્ન કમળો પોતાની થએલા તે વિકસિત થવા રૂપ હાસ્યના બાનાથી ચંદ્રને હસે છે."
તે જ પ્રમાણે આ મારા પુત્રોને મેં વૈભવ પમાડ્યો, એ જ પુત્રો મારો પરાભવ કરે છે, પમરાર્થથી આ મારા વૈરીઓ છે. માટે અન્યાયરૂપ દુષ્ટવૃક્ષનું ફળ હું તેમને ખવરાવું, આ દુરાત્માઓના મસ્તક ઉપર આકાશમાંથી વજ પટકાયું. આજે હું ગમે તેટલો ચતુર હોવા છતાં વજાગ્નિથી બળી ગયો છું. અતિઘસવાથી શીતળ ચંદનમાંથી પણ અગ્નિ પ્રગટ થાય છે. બકવૃત્તિવાળા ચિત્તથી કંઈક વિચારીને પોતાના પુત્રોને સ્પષ્ટ કહ્યું કે, “હે પુત્રો ! હવે હું જીવિતથી કંટાળ્યો છું. તેથી છેલ્લે છેલ્લે આપણો કુલાચાર કરીને ક્યાંઇક તીર્થમાં જઇને હવે પ્રાણત્યાગ કરવાની ઇચ્છા રાખું છું. આ સાંભળીને હર્ષ પામેલા પુત્રો આ પ્રમાણે કહેવા લાગ્યા કે “હે પિતાજી ! આ પાપમય રોગ આ પ્રમાણે જ શાન્ત થાય છે, નહિતર આ રોગ જન્માંતરમાં પણ જતો નથી, તો ભલે તેમ કરો. હવે આપ કહો કે, કયો કુલાચાર
