________________
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરનુવાદ બીજામાં બુદ્ધિ ઉત્પન્ન કરીને રજોહરણ વગેરે વેષમાત્રથી દુર્ગતિથી રક્ષણ કરી શકાતું નથી. કહેવાની મતલબ એ છે કે, નિર્ગુણ માત્ર વેષ ધારણ કરે, તો લોકોમાં મિથ્યાત્વનું કારણ બને છે અને તેથી ગહન અનંત સંસાર વધે છે. માટે બહેત્તર છે કે, તે કરતાં વેષનો ત્યાગ કરવો સારો છે. હવે અહિં કદાપિ તેણે ચારિત્ર વિનાશ પમાડ્યું, તો પણ જ્ઞાન-દર્શન બે તો છે, તેથી એકાંતિક નિર્ગુણ નથી. લિંગત્યાગને સારો માનો, તે પણ ઠીક નથી, ચારિત્રના અભાવમાં વાસ્તવિક રીતે વિચારીએ તો તે બેનો પણ અભાવ જ છે. તે માટે કહે છે –
નિશ્ચયનય એટલે તત્ત્વ નિરૂપણના અભિપ્રાયથી વિચારીએ, તો ચારિત્રનો ઘાત થયો એટલે જ્ઞાન-દર્શનનો પણ ઘાત થઇ જ ગયો છે. કારણ કે, તે બેથી જ ચારિત્રની સાધના કરી શકાય છે અને તો જ ચારિત્રનું પારમાર્થિક સ્વરૂપ ટકે છે, જ્ઞાન-દર્શનના અભાવમાંકંઇ પણ કાર્ય સિદ્ધ થઇ શકતું નથી. મોક્ષફળની પ્રાપ્તિ થતી નથી. જ્યારે વ્યવહાર તો બાહ્ય . તત્ત્વનિરૂપણ કરવાના અભિપ્રાયવાળા છે, તેથી ચારિત્રનો નાશ થાય, ત્યારે જ્ઞાન-દર્શન હોય કે ન પણ હોય તેમ ભજના માનેલી છે. કાર્યના અભાવમાં એકાંત કારણનો અભાવ સિદ્ધ થતો નથી. ધૂમાડો ન હોય, તેવો પણ અગ્નિ દેખાય છે. આટલા ગ્રન્થ સુધી ભગવંતે સાધુ અને શ્રાવક એમ બે માર્ગ કહેલા છે, તેનું નિરૂપણ કર્યું.
હવે અપિ શબ્દથી સૂચિત સંવિગ્ન-પાક્ષિક માર્ગ પણ સ્વીકાર્ય-મોક્ષમાર્ગની સિદ્ધિ કરનાર છે, તે દેખાડતા કહે છે – સુંદર ચારિત્રવાળો સાધુ કર્મમલ સાફ કરીને નિર્મળ થાય છે, સમ્યગ્દર્શનાદિ ગુણયુક્ત શ્રાવક પણ નિર્મલ થાય છે, તેમ જ મોક્ષાભિલાષી સુસાધુઓ તરફ તેમનાં સુંદર અનુષ્ઠાનો તરફ રુચિવાળા-પક્ષપાતવાળા હોય, તેવા અવસગ્ન ચરણકરણવાળા શિથિલ હોય, તેપણ શુદ્ધ થાય છે. ગાથામાં વારંવાર સુ ક્રિયાપદ વાપરીને એમ સૂચવ્યું કે સાધુને સાક્ષાત્ શુદ્ધિ થાય છે અને બીજા બેને બીજા પ્રકારે શુદ્ધિ થાય છે. સંવિગ્નપાક્ષિક રુચિવાળાને કેવી રીતે ઓળખવા ? તે કહે છે - મોક્ષાભિલાષી સુસાધુવર્ગ વિષે આદરવાળી સુંદર બુદ્ધિ ધરાવનાર સંવિગ્નપાક્ષિક કહેવાય. ગણધરાદિકોએ તેમનું સંક્ષેપથી આગળ કહીશું તેવું લક્ષણ જણાવેલું છે. અવસગ્ન-ચરણ-કરણવાળા પણ પોતે કર્મની પરતંત્રતાથી પ્રમાદી થવા છતાં પણ જે લક્ષણથી જ્ઞાનાવરણ આદિ કર્મની દરેક ક્ષણે શુદ્ધિ કરે છે, તે સંવિગ્નપાક્ષિક કહેવાય, સંવિગ્નપાક્ષિક હોય, તે લોકોને નિષ્કલંક એવા સુસાધુ-ધર્મનો જ-સાધુના આચારનો જ ઉપદેશ આપે છે. પરંતુ પોતાનો શિથિલ આચાર પોષવા માટે અશુદ્ધ ધર્મોપદેશ આપતા નથી, તેમ કહેવામાં દુરંત સંસારની વૃદ્ધિ થાય છે તેવું જાણેલું હોવાથી, તે આ પ્રમાણે – શસ્ત્ર, ઝેર, શાકિની-પ્રેત-ભૂત-આદિના વળગાડ, દુષ્કાળ, દુષ્ટરાજા, ભયંકર વાલાવાળો અગ્નિ જે અનર્થ પ્રાપ્ત કરાવતા નથી,
