________________
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ
૭૨૧
તે પ્રમાણે કરતો હોય તેના સરખો બીજો કયો મિથ્યાદષ્ટિ છે ? બીજાને શંકા ઉત્પન્ન કરાતો તે મિથ્યાત્વની વૃદ્ધિ કરનારો સમજવો.
ભગવંતની આજ્ઞા પૂર્વકનું જ ચારિત્ર કહેલું છે, તેમની આજ્ઞાનો ભંગ ક૨વાથી પછી શું ચારિત્ર બાકી રહે ? આજ્ઞાનું ઉલ્લંઘન કરનાર બાકીનું અનુષ્ઠાન કોની આજ્ઞાથી કરે છે ? આશા-ભંગ કર્યા પછી ચાહે તેવું ઉગ્રતપ-સંયમ કરે, તે નિષ્ફલ ગણેલું છે. ચારિત્રથી ભ્રષ્ટ થએલો અને માત્ર વ્યાપાર માફક માત્ર ઓઘો-મુહપત્તિ આદિ વેષથી જ જીવન નિર્વાહ કરવાના સ્વભાવવાળો અનંત સંસાર ઉપાર્જન કરનારો છે. અહિં સુધી અંદરના ચારિત્રના પરિણામનો અભાવ બતાવ્યો. હવે તેના કાર્યને બતાવે છે. પાંચ મહાવ્રતરૂપ ભિત્તિવાળો અને ઉંચા કિલ્લા સરખો જીવનગરને ૨ક્ષા ક૨વા સમર્થ એવા ગુણસમુદાયનો જેણે નાશ કરેલો છે, તેવો નિર્ભાગી અનંતાકાળ સુધી સંસારમાં ગર્ભાવાસાદિકના દુઃખ અનુભવે છે. હું મન, વચન, કાયાથી ત્રિવિધ ત્રિવિધે પાપ નહિં કરું એવી ‘કરેમિ ભંતે’ સૂત્ર ઉચ્ચારી પ્રતિજ્ઞા ગ્રહણ કરે છે અને વળી તે પાપ-સેવન કરે છે. તે પ્રગટ મૃષાવાદી દેખતાં જ ચોરી કરનાર માફક સુધારી શકાય તેવો નથી. તેને બાહ્ય અને અત્યંત૨ માયા અને શાઠ્યપણાના પ્રસંગની ઉત્પત્તિ થાય છે. કારણ કે, તે જેવું બોલે છે, તેવું પાળતો નથી. તેને બંને પ્રકારે માયામૃષાવાદી જાણવો. લોકમાં પણ થોડો પણ પાપભીરુ આત્મા હોય, તે વગર વિચાર્યે એકદમ કંઇ પણ બોલતો નથી. તો પછી દીક્ષિત થઇને પણ અસત્ય બોલે, તો દીક્ષા લેવાનું શું પ્રયોજન ? કંઈ નહિં.
મહાવ્રતો કે અણુવ્રતોને છોડીને જે અનશનાદિક તપ અથવા બીજાં તીર્થ સંબંધી આકરું પણ તપ કરે, તે અજ્ઞાની નિર્વિવેકી થઇ એમ વિચારે કે, ‘હું મહાવ્રત કે અણુવ્રત પાળવા સમર્થ નથી અને તપસ્યાથી તો નિકાચિત કર્મ પણ તૂટી જાય છે-એમ સાંભળીને તપસ્યામાં ઉદ્યમ કરે છે, તે મૂર્ખ સમુદ્રમાં નાવડીનો ત્યાગ કરીને તેની ખીલી મેળવીને સમુદ્ર તરવા તૈયાર થાય તેના સરખો મૂઢ સમજવો, સંયમનાવડી ભાંગી ગયા પછી તપરૂપી ખીલી પકડીને ભવ-સમુદ્રમાં ડૂબવાથી તપને પકડવું વ્યર્થ છે, માટે મહાવ્રત-અણુવ્રત સહિત તપ કરવાનો ઉદ્યમ કરવો. હવે ઘણા પાસસ્થાદિકથી ભાવિત જે ક્ષેત્ર હોય, તો માધ્યસ્થનું અવલંબન કરવું, પણ ત્યાં બોલીને બગાડવું નહિં, નહિંતર આપણા સંયમ-પદાર્થની હાનિ થાય, તે વાત કહે છે. અનેક પ્રકારના પાસસ્થાલોકના જૂથને દેખીને જે મૌનશીલ બનતો નથી, તે મોક્ષસ્વરૂપ એવું મોક્ષલક્ષણકાર્ય સિદ્ધ કરી શકતો નથી. એટલું જ નહિં, પરંતુ તેઓ રોષથી એકઠા થઇ પોતાનામાં ગુણોનું સ્થાપન કરવા માટે ‘અમે હંસ સરખા નિર્મલ છીએ' અને લોકોની મધ્યમાંતેને નિર્ગુણ સ્થાપન કરી કાગડા સરખા કરે છે. (૫૦૧ થી ૫૧૦)
