________________
૬૨૪
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ તેવો કે તે કરતાં અધિક અનર્થ મિથ્યાત્વથી ઘેરાએલા કુમતિ લોક જે જિનેન્દ્ર ભગવંતના સિદ્ધાંતને ચારિત્રવંત સાધુઓ આગળ નિંદા કરે છે, આજના દીક્ષિત સાધુ કરતાં પણ હું નાનો-ન્યૂન છું-એમ અંતરથી માને છે. તથા પોતે સુસાધુને વંદન કરે, પણ વંદન કરાવે નહિં, તેના વંદનની ઇચ્છા પણ ન રાખે.
કૃતિકર્મ-વંદન, વિશ્રામણા પોતે કરે પણ કરાવે નહિં, તથા પોતાની પાસે આવેલ શિષ્યને પોતે દીક્ષા ન આપે, પણ ધર્મદેશનાથી પ્રતિબોધ પમાડી સુસાધુઓને શિષ્યો આપે. શા માટે પોતે પોતાના શિષ્યો ન બનાવે ? કારણ કહે છે- શિથિલાચારવાળો અવસન્ન પોતાનો શિષ્ય બનાવે, તો પોતાના અને શિષ્યના પ્રાણોનો-ભાવપ્રાણોનો નાશ કરે છે અને આગળની અવસ્થા કરતાં ભવ-સમુદ્રમાં અધિક ડૂબનારો થાય છે. એકલી પ્રવ્રજ્યા આપવાથી નહિં, પણ ખોટી પ્રરૂપણા કરીને પણ ડૂબે છે, તે કહે છે. જેમ કોઇ શરણે આવેલો હોય, એવા જીવનું જો કોઇ મસ્તક કાપી નાખે, તે વિશ્વાસઘાત કરીને પોતાના આત્માને દુર્ગતિમાં ધકેલે છે,તેપ્રમાણે આચાર્ય-ગુરુ પણ આગમથી વિરુદ્ધ પ્રરુપણા કરે, તો પોતાને અને બીજાને દુર્ગતિમાં નાખે છે. હવે આનો ઉપસંહાર કરતા કહે છે કે - આ કારણથી એ નક્કી થયું કે, જેમાં સર્વ પાપવ્યાપાર પરિહાર કરવાનો છે-એવો સર્વવિરતિરૂપ યતિધર્મ પ્રથમ મોક્ષમાર્ગ છે. બીજો દેશવિરતિરૂપ શ્રાવકધર્મ અને ત્રીજો સંવિગ્નપાક્ષિક માર્ગ. તે યતિધર્મના કારણરૂપ હોવાથી તે બંને પણ મોક્ષમાર્ગ છે. હવે બાકીનાની સંસાર સ્થિતિ વધારનારી હકીકત કહે છે-જેમ મોક્ષમાર્ગ ત્રણ પ્રકારના જણાવ્યા, તેમ સંસારના પણ ત્રણ માર્ગ કયા તે જણાવે છે - સુસાધુ, શ્રાવક અને સંવિગ્નપાક્ષિક આ ત્રણ સિવાયના બાકીના ગૃહીલિંગને ધારણ કરનાર, ભરડા, ચરક, યોગી, સંન્યાસી, બાવા વગેરે લિંગને ધારણ કરનાર, દ્રવ્યલિંગ એટલે વર્તન વગરનો માત્ર આજીવિકા માટે વેષને ધારણ ક૨ના૨ એ ત્રણે મિથ્યાદ્રષ્ટિ સંસારના માર્ગે જનારા જાણવા. અર્થાત્ ગૃહસ્થ ચરકાદિ અને પાસત્થાદિક એ ત્રણે સંસારના હેતુ છે. (૫૧૧ થી ૧૨૦) ગૃહસ્થલિંગ ચરકાદિક ભલે સંસારના માર્ગ ગણાય, પણ ભગવાનનું લિંગ કેવી રીતે સંસારનો માર્ગ કહેવાય, તે કહે છે -
संसारसागरमिणं, परिब्भभंतेहिं सव्वजीवेहिं ।
गहियाणि य मुक्काणि य अंणतसो दव्वलिंगाई ।।५२१ ।।
अच्चरत्तो जो पुण, न मुयइ बहुसो वि पन्नविज्जंतो । સંવિશ-પશ્ર્ચિયાં, રિષ્ન નલ્મિિિસ તેન પદં ।।૨૨।।
