________________
કરવું
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરનુવાદ જોઇએ. નહિતર બોધિદુર્લભ થાય. આમ છતાં વેષનો ત્યાગ ન કરે, તેના પ્રત્યે કહે છે. વેષ રાખવામાં તે અતિશય મમતાવાળો હોય અને કંઈક શરતચૂક-હોય ગીતાર્થોએ લાભનુકશાન સમજાવીને “સંવિગ્નપાક્ષિકપણું કર એમ ઉપદેશ આપવો, વળી તેને કહેવું કે, તેનાથી તને ભવાંતરમાં બોધિલાભ અને પરંપરાએ જ્ઞાનાદિક મોક્ષમાર્ગ મળશે. તે તેની સંવિગ્નતા કયા કયા કાર્યમાં ઉપયોગી થાય ? મહાઇટવી ઉલ્લંઘન કરવી પડે, રાજાઓની લડાઇમાં ઘેરો ઘલાયો હોય અને નગરાદિકમાં પ્રવેશ-નિર્ગમન મુશ્કેલ થયું હોય, વિષમ માર્ગે ચાલવાનું હોય, દુષ્કાળ સમય હોય, જ્વરાદિ રોગની માંદગી પ્રસંગે હોય, તેવાં કાર્યો આવી પડે, તો સવાંદરથી આગમમાં કહેલી યતનાથી, જે પ્રમાણે તેમના ચિત્તમાં પ્રસન્નતા રહે, તેમ સંવિગ્નપાક્ષિકોએ સાધુઓનાં કાર્યો કરવા અને સાધુઓએ પણ તે સ્વીકારવાં, પણ પાસસ્થા વગેરેની જેમ તેમને અવગણવા નહિ. જરૂરી પ્રસંગોમાં યતનાથી કામ લેવું.
જે કારણ માટે સંવિગ્ન-પાક્ષિકતા અતિદુષ્કર છે, માટે તેને પ્રશંસેલી છે, તે માટે કહે છે – - ૧૯૦. ત્રણ પ્રકારનો મોક્ષમાર્ગ
પોતાના અભિમાનમાં પરાધીન થએલા તુચ્છ લોકોમાં અતિઆદરસહિત સુસાધુઓનું સન્માન કરવું, તે સંવિગ્નપાક્ષિક માટે અતિશય દુષ્કર ગણાય. અવસત્ર-શિથિલ આચારવાળાને લોકોની વચ્ચે સાધુઓને અતિશય આદર આપવો અને પોતાના અવગુણો પ્રકાશિત કરવા, તે અતિદુષ્કર દુધરવ્રત છે. શંકા કરી કે, સુસાધુ, સંવિગ્ન પાક્ષિક અને સુશ્રાવક લક્ષણ એમ ત્રણ મોક્ષમાર્ગ કહ્યા, તેમાં જેઓ સુસાધુના આચાર પાલન કરવા પૂર્વક લાંબો કાળ વિચરીને પાછળથી કર્મની પરતંત્રતાથી શૈથિલ્યનું અવલંબન કરે, તો તેને કયા પ્રકારમાં નાખવા ? માટે કહે છે. સારણા, વારણા, નોદના વગેરે જેનું સ્વરૂપ આગળ કહેવાઈ ગએલું છે, એથી કંટાળીને જેઓ ગચ્છબહાર-ગુરુની કે સમુદાયની નિશ્રાનો ત્યાગ કરીને બહાર નીકળી ગયો છે અને પોતાની સ્વેચ્છાથી વિચરે છે, તેને પ્રમાણભૂત ન ગણવા. એટલે સુસાધુરૂપે તેમને ન દેખવા. પાસત્કાદિકો જિનવચનથી બહાર છે. કહેવાની એ મતલબ છે કે, લાંબાકાળથી જ જેઓ જિનવચનથી દૂર ખસી ગએલા છે, એવા પાસસ્થા થએલા છે તેઓને પંડિત પુરુષો કોઈપણ કાર્યમાં ચારિત્રના આચરણમાં પ્રમાણભૂત માનતા નથી. સૂત્રને જ પ્રમાણભૂત માનવું, નહિંતર અર્થપત્તિ ન્યાયથી ભગવંતની અપ્રમાણતા થઈ જાય. તથા શ્રીહરિભદ્રસૂરિજીએ કહેલું છે કે – “સૂત્રવિરુદ્ધ આચરણ કરવામાં આવે, તેમ જ તેવા પ્રકારના લોકને પ્રમાણભૂત ગણતા બિચારા, ભુવનગુરુ તીર્થકરને પ્રમાણભૂત સમજતા નથી. સૂત્રની અંદર પ્રેરણા પામેલો અર્થ જો બીજાં બહાનાં કાઢીને તેનો સ્વીકાર ન કરે, તો તે શાસ્ત્રબાહ્ય છે, તે ધર્મમાં અધિકારી નથી.
