________________
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ
ઉ૩૧ અને રસાયણોનો પ્રયોગ કરવામાં આવે અને મેલ દૂર કરવામાં આવે, તેવા પુષ્પરાગ, પારાગ, વજ, વૈડૂર્ય, ચન્દ્રકાન્ત વગેરે સાફ-શુદ્ધ કરેલા મણિઓ તેની માળા, શશિનઃ એટલે બખ્તર, સુવર્ણ, કપૂર, ગજ એટલે હાથી અને ઉપલક્ષણથી ઘોડા, રથ, પાયદળ, ઝિધિ એટલે દાટેલા ખજાના આ વગેરેનું સ્થાન રાજા હોય છે, અને અહિં રણસિંહનો અધિકાર છે. તેને પ્રથમાક્ષર કહેવો એટલે શું ? માતૃકાક્ષર માફક સર્વશાસ્ત્રોમાં પ્રથમ અક્ષર ઓંકાર મંગલ માટે ગ્રહણ કરાય છે, તે પરમેષ્ઠિ-વાચક પ્રસિદ્ધ છે. અભિધાન એટલે અંતર્જલ્પ, મનમાં જાપ કરવો, તે કારણે ઉપદેશમાલા પ્રકરણ રચેલું છે. એમ સંબંધ જોડવો.
કલિથી છેતરાએલો રણસિંહ રાજા આ ઉપદેશમાલા પ્રકરણથી પ્રતિબોધ પામે, અને જે પ્રમાણે પરલોકના કલ્યાણના કારણભૂત પંચ પરમેષ્ઠી-પંચમંગલ જાપમાં પરાયણ બને તેમ કરું એ અભિપ્રાયથી આ રચના કરી. માટે જ આ એના હિતને માટે થશે, આ મંત્રરાજ-પરાયણ થાય, તે રૂપ હિત-પથ્ય તેને માટે સમજવું. તે આ પ્રમાણે - સમગ્રસિદ્ધાંતનું રહસ્ય આ મંત્રરાજ એક જ છે, આ લોક અને પરલોકનું ભાતું પણ આ જ છે, સમગ્ર પૂર્વધરો પણ સમ્યગૂ પ્રકારે તેનું જ શરણ સ્વીકારે છે, દુઃસાધ્યકાર્યની સિદ્ધિ પણ નક્કી તેના પ્રભાવથી થાય છે, દરેક જગો પર અને હંમેશાં જેની પવિત્રતા રહેલી છે અને તેની આ જ પરંપરા છે – એવો તે પંચનમસ્કારરૂપ શ્રીમંત્રરાજ આ જગતમાં જયવંતો વર્તે છે. હવે જિનપ્રવચન સ્તવનરૂપ અત્ત્વમંગલ કલ્પવૃક્ષના રૂપકથી જણાવે છે. સમગ્રઅર્થી સમુદાયના મનોરથ-શ્રેણીને પૂરનાર હોવાથી જિનવચનરૂપ કલ્પવૃક્ષ, સૂત્રોના અનેક અર્થો તે રૂપ શાખા એટલે ડાળીઓથી વિસ્તાર પામેલ, તે માટે કહેલું છે કે – “સર્વ નદીઓમાં જેટલી રેતીના કણિયા છે, સર્વ સમુદ્રમાં જેટલું જળ છે, તેના કરતાં પણ એક સૂત્રના અનંતા અર્થો કહેલા છે. અથવા અનંતનો સંબંધ સૂત્રની સાથે જોડે છે, આગમસૂત્રો અનંતગમવાળા છે.
અનશનાદિક તપસ્યાઓ દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ, ભાવરૂપ અભિગ્રહો તે તપ-નિયમરૂપ પુષ્પના ગુચ્છાઓ જેના વિષે છે, અનન્ય અને સામાન્ય સુખરસથી પૂર્ણ એવા સ્વર્ગ અને મોક્ષરૂપ સદ્ગતિનાં ફળ બાંધનાર એવું જિનવચનરૂપ કલ્પવૃક્ષ જયવંતુ વર્તે છે. તે માટે કહેલું છે કે – જેમ વૃક્ષોમાં કલ્પવૃક્ષ, મણિઓમાં ચિંતામણિ અતિકિંમતી છે, તેમ બીજા સમગ્ર ધર્મોમાં જિનધર્મ સર્વથી ચડિયાતો છે. હવે આ પ્રકરણના અધિકારી કોણ છે, તે કહે છે - સુસાધુઓ, વૈરાગ્યવંત શ્રાવકો, પરલોકમાં પ્રયાણ કરનાર અથવા સંયમ સન્મુખ બનેલા, હિતમાટે પ્રયત્ન કરનારા સંવિગ્નપાક્ષિકો તેમ જ વિવેકી એવા બહુશ્રુતો હોય તેમને આ ઉપદેશમાળા આપવી. (૫૩૭ થી પ૩૯) ઉપદેશની સમાપ્તિમાં અમે પૂજ્ય
