________________
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ
૬૧૯ કેટલાકે પાક્યું ત્યારે રાજાના કે ચોરના ભયથી ફોતરાં અને દાણા છૂટા પાડીને પોતાના ઘરે લઇ જવાની ઇચ્છાવાળા ભય પામવા લાગ્યા, ઘરે ધાન્ય લઈ જનારને રાજપુરુષોએ તેમને ઘણો ફ્લેશ આપ્યો અને વિનાશ પમાડ્યા, કારણકે, રાજા પ્રચંડઆજ્ઞા પાલન કરાવતો હતો. હવે ઉપનય કહે છે -
અહિં જિનેશ્વર ભગવંત રાજા સમજવા, નિર્બીજ એટલે ધર્મરહિત કાળ, કર્મભૂમિઓ એ બીજ વાવવાનું ક્ષેત્ર, ખેડૂતવર્ગ એટલે અસંયત સમ્યગ્દષ્ટિ, દેશવિરતિધર, સર્વવિરતિધર અને પાસત્થા એમ ચાર પ્રકારના ખેડૂતો. તે ચારેયને ભગવંતે કેવલજ્ઞાન નામના દ્વીપથી ધર્મબીજ મંગાવીને મોક્ષ-ધાન્ય ઉગાડવા માટે આપ્યું. તેમાં અસંતોએ વિરતિરૂપ ધર્મબીજ સર્વ ખાઇને પુરું કર્યું. વિરતિ-રહિત થયા હોવાથી. તેમાંથી દેશવિરતિવાળાએ અધું ખાધું અને અર્ધવિરતિરૂપ બાકી રાખ્યું. સાધુઓએ સર્વબીજ વાવ્યું અને સારી રીતે વિરતિ પાલન કરીને ફળ ઉત્પન્ન કર્યું. હવે તેમાં પાસત્થાએ શું કર્યું અને તે કેવા છે ? તે કહે છે - વિપરીતરૂપ ધર્મબીજને પામીને પાછળથી જેમનું ધૈર્ય દુર્બલ બની જાય છે, તપ-સંયમ કરવામાં ખેદ પામે છે, સંયમ-ખીલના ભારનો જેમણે ત્યાગ કર્યો છે, એવા પાસત્કાદિક આ જિનશાસન વિષે પોતાના આત્મારૂપી ક્ષેત્રમાં તે ધર્મબીજને વિનાશ પમાડે છે. દૃષ્ટાન્તનો ઉપનય કહીને જેના માટે અધિકાર ચાલતો હતો, તે બતાવે છે - સાધુધર્મ અને શ્રાવકધર્મ એમ બે પ્રકારના મોક્ષમાર્ગનું ઉલ્લંઘન કરનાર, સર્વજ્ઞ એવા સર્વજિનેશ્વરોની આજ્ઞાનું ઉલ્લંઘન કરે છે, એટલે જરા, મરણાદિક દુઃખથી ગહન એવા અનંત સંસારમાં અનંતકાળ સુધી રખડે છે. (૪૯૧ થી ૫૦૦) જો હવે ભગ્નપરિણામવાળો વ્રત પાલન કરવા સમર્થ ન થઇ શકે, તો તેણે શું કરવું ? તે કહે છે -
। जह न तरसि धारेउं, मूलगुणभरं सउत्तरगुणं च |
मुत्तूण तो तिभूमी, सुसावगत्तं वरतरागं ||५०१।। अरिहंत-चेइआणं, सुसाहु-पूया-रओ दढायारो | सुस्सावगो वरतरं, न साहुवेसेण चुअधम्मो ||५०२।। सव्वं ति भाणिऊणं, विरई खलु जस्स सब्विया नत्यि | सो सव्वविरइ-वाई, चुक्कइ देसं च सव्वं च ।।५०३।। जो जहवायं न कुणइ, मिच्छद्दिट्ठी तओ हु को अन्नो ? | वडढेइ अ मिच्छत्तं, परस्स संकं जणेमाणो ||५०४।।
