________________
५०८
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ पाविज्जइ इह वसणं, जणेण तं छगलओ असत्तु त्ति । न य कोइ साणियवलिं, करेइ वग्धेण देवाणं ||४६४ ।। વષ્વદ્ સ્વળેન નીવો, પિત્તાનિત-ધાડ-સિમ-પ્લોમેર્દિ 1 उज्जमह मा विसीअह, तरतमजागो इमो दुलहो ।।४६५।। पंचिदित्तणं माणुसत्तणं आरिए जणे सुकुलं । સાદું-સમાગમ સુબળા, સદ્દ્દળાડરોન પવ્વપ્ના ||૪|| आउं संविल्लंतो, सिढिलंतो बंधणारं सव्वाइं । देहिट्ठिअं मुयंतो, झायइ कलुणं बहुं जीवो ||४६७ ।।
इक्केँ पि नत्थि जं सुट्टु सुचरियं जह इमं बलं मज्झ । को नाम दढक्कारो, मरणंते मंदपुण्णस्स ? ।।४६८ । । युग्मम् ।।
૧૮૧. હિતોપદેશ
સ્પર્ધાદિક પાંચ ઈન્દ્રિયો, ક્રોધાદિક કષાયો, રસ-ઋદ્ધિ-શાતારૂપ ત્રણ ગૌ૨વો, તથા જાતિ વગેરે નિરંતર ક્લિષ્ટ પરિણામવાળો જીવ સંસારમાં સમયે સમયે કર્મરૂપી મેઘના
મોટા સમૂહને બાંધે છે. એટલે કે કર્મરૂપી મેધના પડલે કરીને જ્ઞાનરૂપ ચંદ્રને આચ્છાદિત
કરે છે. ઈન્દ્રિયો, કષાયાદિકથી માત્ર કર્મ જ બાંધે છે, તેમાં કંઇ પણ પરમાર્થ હોતો નથી. વિષય-સુખ દુઃખરૂપ છે, ખસને ખણવા સરખા અતિ વિનોદ દ્વારોથી વિપરીત છે. તેમાં અવિવેકીઓને જ સુખબુદ્ધિ થાય છે. તરશ લાગવાથી મુખ સુકાય, ત્યારે સુગંધી-સ્વાદિષ્ટ જલપાન કરે, ક્ષુધાથી પીડાય, ત્યારે શાલી, ચોખા, અડદ, તલ, વગેરેનું ભોજન કરે, રાગાગ્નિ પ્રદીપ્ત થાય અને શરીરમાં કામજ્વર ઉત્પન્ન થાય, ત્યારે તેને શાંત કરવા માટે પ્રિયાને આલિંગન કરે, વ્યાધિ ઉત્પન્ન થાય ત્યારે તેનો પ્રતિકાર કરે, ‘આ સર્વ દુઃખના પ્રતિકારમાં સુખ છે.’ એમ લોકોની મતિ અવળી થાય છે. વાસ્તવિક તો આ સર્વ સુખ નથી, પણ દુ:ખના પ્રતિકારમાં અજ્ઞાનીઓને સુખ-બુદ્ધિ થાય છે. રાગ-દ્વેષને આધીન થએલા આત્માઓ અરતિ વિનોદ માત્રનો જ અનુભવ કરે છે, પરંતુ તેમાં અલ્પપણ સુખ નથી. એ જ વાત ગાથાથી કહે છે-બીજાનો અવર્ણવાદ કે નિંદા ઘણી કરવી, આથી દ્વેષ જણાવે છે, અનેક પ્રકારના કામવિષયક, ઇન્દ્રિયવિષયક, ભોગો સંબંધી હાસ્ય, ઠઠ્ઠા, મશ્કરી કરવી. આથી રાગકાર્ય જણાવે છે.
