________________
૯૧૪
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ हत्थे पाए निखिवे, कायं चालिज्ज तं पि कज्जेणं ।
कुम्मो व्व सए अंगे, अंगोवंगाई गोविज्जा ||४८४।। ૧૮૪. પડેલાને થsq મુકેલ છે?
પોતે પાપાચરણ કરેલ હોવાથી મને કોઈક ઠપકો આપશે, એમ ત્રાસથી ઉદ્વેગ પામે, કોઇ પણ કાર્યમાં ધીરજ રાખી શકે નહિં. સંઘ કે બીજા પુરુષોથી પોતાના આત્માને છૂપાવતો, રખે મને કોઇ દેખી ન જાય, છૂપા અને પ્રગટ સેંકડો પાપ કરનાર લોકોને ધર્મમાં અવિશ્વાસ પ્રગટ કરતો, લોકને એમ મનમાં થાય કે, શાસ્ત્રકારે જ આમ પ્રતિપાદન કરેલ છે. આવા જીવો ધિક્કારપાત્ર જીવિત ધારણ કરે છે. જે કારણથી અતિચારવાળાને દોષ લાગે છે, માટે પ્રથમથી જ નિરતિચાર થવું. વળી જે એમ વિચારે કે મારો દીક્ષા-પર્યાય ઘણો લાંબી છે, તેથી જ ઇષ્ટકાર્યની સિદ્ધિ થવાની છે, તો વળી મારે નિરતિચારવ્રતની શી જરૂર છે ? તેમ માનનારા પ્રત્યે કહે છે - ધર્મની અને ઇષ્ટસિદ્ધિની વિચારણામાં દિવસો, પક્ષો, મહિના, કે વર્ષોના પર્યાયની ગણતરી કરવામાં આવતી નથી. તેમાં તો મૂલગુણો અને ઉત્તરગુણોની નિરતિચારતા જ ગણતરીમાં લેવાય છે, તે જ ઇષ્ટ-મોક્ષસિદ્ધિ મેળવી આપે છે. તે કારણે લાંબાકાળની દીક્ષા અકારણ છે. નિરતિચારતા તો સજ્જડ અપ્રમાદી હોય, તેને જ થાય છે, તે કહે છે – જે સાધુ દરરોજ રાત્રે અને દિવસે એમ વિચારે કે, “મેં આજે કેટલા ગુણો મેળવ્યા ? જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર, તપ વગેરેમાંથી કયા ગુણોની આરાધના કરી ? મિથ્યાત્વાદિક અગુણોમાં હું આદરવાળો તો નથી થયો ? એ આત્મહિત કેવી રીતે સાધી શકશે ? આ પ્રમાણે સદનુષ્ઠાન વિષયક અનેક પ્રકારના ઉપદેશ આવા છતાં કેટલાક તેનો સ્વીકાર કરતા નથી. બીજા કેટલાકે સ્વીકાર કરેલ હોય, તેમાં પ્રમાદી અને શિથિલ બની જાય છે, તે દેખાડતા કહે છે - આ પ્રમાણે આગળ ઋષભ ભગવંતે વરસદિવસ તપ કર્યો, એમ કહી સદનુષ્ઠાન જણાવ્યું, અવંતિસુકમાલે પ્રાણાંતે પણ ધર્મનો ત્યાગ ન કર્યો, એમ ઉપદેશ આપી તુલના કરી, આર્યમહાગિરિના દૃષ્ટાન્તથી તેમ ઉલટાસુલટા દૃષ્ટાન્તો આપી નિયમિત કર્યું, સમિતિ, ગુપ્તિ, કષાયજય, ગૌરવ, ઇન્દ્રિયવિષયક દૃષ્ટાન્તો સમજાવી નિયંત્રણા સમજાવી, ૪૨ એષણાના દોષોનું રક્ષણ કરો, એમ અનેક પ્રકારે ઉલટા-સુલટા દૃષ્ટાન્ત-દાખલા આપવા પૂર્વક સમજાવ્યું, તો પણ ન પ્રતિબોધ પામે, પછી બીજો કયો ઉપાય કરવો? ખરેખર તે જીવની લાંબાકાળ સુધી ભવભ્રમણ કરવાની તેવી ભવિતવ્યતા જ છે. નહિતર કેમ પ્રતિબોધ ન પામે ! એ જ વાત શિષ્યના પ્રશ્નપૂર્વક કહે છે. જે જ્ઞાનાદિક ગુણવાળી સંયમશ્રેણી શિથિલ બનાવી, તે ફરી સારા અનુષ્ઠાન માર્ગમાં જનાર ન થાય ? તેના સમાધાનમાં જણાવે છે કે, તે શિથિલતા જે મોહની
