________________
ઉ૧૩
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ विज्जप्पो जह जह ओसहाई पिज्जेइ वायहरणाई । तह तह से अहिययरं, वाएणाऊरिअं पुटं ||४८८।। दडढ-जउमकज्जकरं, भिन्नं संखं न होइ पुण करणं । लोहं च तंब-विद्धं, न एइ परिकम्मणं किंचि ।।४८९।। को दाही उबएसं, चरणालसयाण दुविअड्ढाणं ? |
इंदस्स देवलोगो, न कहिज्जइ जाणमाणस्स ।।४९०।। ૧૮૫. હિતોપદેશ
રાજકથા, દેશકથા, સ્ત્રીકથા, ભોજનાદિની વિકથા ન કરવી. જ્ઞાનાદિ પ્રયોજન વગર વખત પસાર થાય, તેવી વિનોદકથા ન કરવી. ગુરુ વાતચીત કરતા હોય, તેની વચ્ચે ન બોલવું, ચકાર મકારવાળી અપ્રશસ્ત ભાષા ન વાપરવી, બીજાને અપ્રિય લાગે એવી વાણી ન બોલવી, કોઈએ પૂછયા વગર અગર વાચાળપણાથી ફાવે તેમ બોલબોલ ન કરવું. હવે મનને આશ્રીને કહે છે – જેનું મન ચંચળ છે, તે અનેક પ્રકારના આડા-અવળા પાપવિષયકતર્ક-વિતર્ક કરે છે, પરંતુ ઇચ્છિત વસ્તુ પ્રાપ્ત થઇ શકતી નથી, પરંતુ દરેક ક્ષણે પાપકર્મો એકઠાં કરે છે. નરકાદિયોગ્ય આશાતાનાં કર્મ ઉપાર્જન કરે છે. માટે મનને સ્થિર અને નિર્મળ બનાવવું. હજુ પણ ભારેકર્મીનું વિપરીત વર્તન બતાવતા કહે છે. જ્ઞાનાવરણકર્મનો ક્ષયોપશમ થવાથી આગમ-રહસ્ય પ્રાપ્ત કર્યું, લાંબાકાળ સુધી ઉત્તમ સાધુના મધ્યમાં વાસ કર્યો, પરંતુ મિથ્યાત્વ વગેરે કર્મસમૂહના ભારથી દબાએલો તે આગમમાં કહેલા અનુષ્ઠાનથી રહિત થયો. તે કોના જેવો થયો ? તે દર્શાવતા કહે છે – હિતકારી એવો સારો પ્રામાણિક વૈદ્ય વાયુ દૂર કરનાર એવા સુંઠ વગેરે ઔષધ વાયુરોગવાળાને પાય, તેમ તેમ તે રોગીને આગળ કરતાં પણ અધિક પેટ વાયુથી ભરાય છે. તે પ્રમાણે ભગવંતે પણ સિદ્ધાંત-પદોરૂપી ઔષધથી ચિકિત્સાથી પણ અસાધ્ય છે, તેઓ અસાધ્ય છે. તે લૌકિક દૃષ્ટાન્તથી કહે છે – બળી ગએલી લાખ કોઈ કામ લાયક રહેતી નથી, ભાંગી ગયેલો જળમાં ઉત્પન્ન થએલ શંખ ફરીથી સાંધી શકાતો નથી, તાંબાથી વિંધાએલ-મિશ્રણ થયેલ લોહ સાંધવાના કામમાં આવતું નથી, ફરી સાંધી શકાતું નથી, તેવી રીતે અસાધ્યકર્મથી વીંટાએલ ભારેકર્મી જીવ - ધર્મને વિષે સાંધી શકાતો નથી. શાસ્ત્રના પલ્લવને વિપરીતપણે જાણનાર એવા મૂર્ખપંડિતો જે ચારિત્રમાં પ્રમાદ કરનારા છે, તેમને તત્ત્વરૂપ ઉપદેશ આપવો નિરર્થક છે. જાણકાર એવા ઇન્દ્રની પાસે દેવલોકનું વર્ણન કરાતું નથી, જો તેનું વર્ણન કરવામાં આવે,
