________________
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ
SOC આ પ્રમાણે સંસારમાં રહેલા જીવો રાગ-દ્વેષને મોહથી અરતિની પ્રેરણા કરે છે અને વિષય અભ્યાસનો વધારો કરે છે. રોગોની વૃદ્ધિ કરે છે, પરંતુ ઇન્દ્રિયોને સંતોષ પમાડી શકાતો નથી. તે માટે કહેલું છે કે – “ભોગોને ભોગવીને જે વિષય-તૃષ્ણા શાન્ત કરવાની અભિલાષા કરે છે, તે ખરેખર પાછલા પહોરે પોતાના પડછાયાને દાબવા માટે દોડે છેઅર્થાત્ પડછાયો આગળ વધતો જાય છે, પણ દાબી શકાતો નથી. તેમ વિષયો ભોગવવાથી તેની ભોગતૃષ્ણા વૃદ્ધિ પામે છે, પણ શાન્ત થતી નથી, વિષયભોગથી બીજાને અરતિ ઉત્પન્ન કરીને પોતાને સુખ ઉત્પન્ન કરે છે. પૃથ્વીકાયાદિનો આરંભ, ધાન્ય રાંધવાના કાર્યમાં આસક્ત રહે, એવા લૌકિક ઋષિઓ માયાવી ભૌતાદિક પાખંડીઓ સાધુપણામાં નથી, કે ગૃહસ્થાશ્રમમાં નથી. તેથી બંનેથી ચૂકી જાય છે અને દારિત્ર્યથી, દીનતાથી જીવિકા ચલાવે છે. વિપરીતવેષ હોવાથી ગૃહસ્થ નથી, હિંસાદિકમાં પ્રવર્તેલા હોવાથી સાધુઓ નથી. જૈનદર્શન સિવાયના યતિઓ અજ્ઞાન અને મોહથી આરંભાદિકમાં વર્તે છે, તેથી વિડંબનાથી ઉદરપૂર્તિ માત્ર કરે છે. જૈન સાધુઓના હૃદયમાં તો આવા ભાવ વર્તતા હોય છે. હિંસાનો વિચાર કરીએ, તો દરેક જીવને પીડા ન આપવી, જેવી રીતે રાજા તે જ પ્રમાણે રંકને પણ પીડા ન કરવી, બંનેને પ્રાણો સરખા પ્રિય છે, એક સરખા જ બંનેના પ્રાણોનું રક્ષણ કરવું, અહિ ઉદકપાલ શબ્દનો પ્રયોગ એટલા માટે કરેલો છે કે, તળાવ વગેરેમાં રહેલા પાણીનું પોતાના પીવા માટે રક્ષણ કરે છે, પણ અન્નાદિક બીજી કોઈ સામગ્રી જેની પાસે નથી, તેથી ઉદકપાલ એટલે દરિદ્ર-ગરીબ. સર્વ જીવોને અભયદાન આપવાની પ્રવૃત્તિ કરનાર સાધુજનોએ લોક સરખા ન બનવું.
લૌકિક શાસ્ત્રમાં તો કહેવું છે કે – “અગ્નિ આપનાર, ઝેર આપનાર, હથિયાર હાથમાં રાખનાર, ધન હરણ કરનાર, ક્ષેત્ર-સ્ત્રીનું હરણ કરનાર એવા છને શસ્ત્ર ઉગામી મારી નાખવા તૈયાર થએલા સરખા છે.
એવા હિંસકોને આવતો દેખો કે, વેદ પારગામીને મારતો દેખો, તો તેની મારી નાખનારને હિંસક કહેવાતો નથી.”
જૈનમુનિઓ તો બીજો પીડાની પ્રવૃત્તિ કરે, તો પણ સામાને પીડા ન કરવી - એમ માનનારો છે. એમ કરવાથી અવિવેકીઓ તેને અસમર્થ-કાયર ગણશે ત્યારે સમજાવે છે. અવિવેકી લોકો તેમ ક્ષમા રાખનારની હલના-લઘુતા કરશે કે, “આ બકરા જેવો પ્રતિકાર કરવાં અસમર્થ છે. દુનિયામાં કોઇ ચંડિકા દેવતાને વાઘ-સિંહના રુધિરનું બલિદાન આપતા નથી, બકરા સરખા અસમર્થનું જ બલિદાન અપાય છે. કારણ કે તેમાં તેવું સત્ત્વ નથી, માટે તું પણ સત્ત્વ વગરનો બકરા જેવો છે” એમ કરીને કોઇ હીલના કરે, તો પણ મુનિએ
