________________
પ૯૮
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ માંસ ખાવામાં આસક્ત છો, તમે વૃદ્ધ છો, તો હું તમને કહું છું કે, હું પ્રાણીને ઘાત કરવાનું પાપ કદાપિ નહિ કરીશ, ધર્મન માર્ગને ન જાણનાર એવા પિતાએ તે પાપ કર્યું, પરંતુ ધર્મ અને અધર્મના માર્ગને સાક્ષાત્ દેખતો હું તે પાપ હવે નહિં કરીશ. તમે ચક્ષુથી આગળ માર્ગમાં અંધારો મોટો કૂવો દેખતા હો, તો કોઇ દિવસ જાણી જોઇને તેમાં પડશો ખરા ? જેમ આત્માની કે બીજાની હિંસા કરવાથી તેને દુઃખ થાય છે, જેમ પોતાની હિંસા છોડાય છે, તો બીજાની હિંસા કેમ ન છોડવી ? હિંસા કરનાર કાલસૌકરિક મૃત્યુ પામતી વખતે તમે સાક્ષાત્ દુઃખ અનુભવતો જોયો, તેનાં ફળો અહિં પણ જોયાં, તો પછી તમે ફોગટ અજ્ઞાનતાથી પાપમનવાળા ન થાવ. પોતાના જીવિત માટે સમગ્ર પૃથ્વીને પણ લોકો આપી દે છે, તો પછી અલ્પધન ખાતર મહામૂલ્યવાળું જીવિત તેનો વિનાશ ન કરો. ઘણા લોકોને નમસ્કાર કરવા યોગ્ય એવી તપસ્યા ધારણ કરો, શાસ્ત્રના ગૂઢ રહસ્યવાળી વ્યાખ્યા કરો, પરંતુ જેમાં જીવરક્ષા અને ધર્મરક્ષા જો ન હોય તો તે સમગ્ર અહીં અપ્રશસ્ત છે. કઠોર શબ્દોથી તમારો કોઇએ તિરસ્કાર કર્યો હોય, તો તમારા મનમાં પીડા ઉત્પન્ન થાય છે, તેમ જ તમને જો કોઇ તીક્ષ્ણ ભાલાં, તરવાલ, બાણ મારે છે, તો તમને શરીર પીડા થાય છે. ખરેખર મૃત્યુ તે જ કહેવાય છે કે, બીજા પ્રાણીઓને અતિભય પમાડે છે, તો બીજા પ્રાણીઓના પ્રાણનો નાશ કરીને તમે કેમ આનંદ માણનારા થાઓ છો ?'
ત્યારે કુટુંબીઓએ સુલસને કહ્યું કે, “પ્રાણિ વધ કરવાથી થએલું જે પાપ અને ભાવમાં તેનું કડવું ફળ ભોગવવાનું થશે, તે અમે સર્વે થોડું થોડું લઇ વહેંચી લઇશું. બીજું તારે પોતાને તો એક જ પાડાની માત્ર હત્યા કરવી, બીજા સર્વનો અમે વધ કરીશું, પછી તને કેટલું પાપ લાગશે ? આ પ્રમાણે સ્વજનો જ્યારે બોલવા લાગ્યા, ત્યારે સુંદર બુદ્ધિવાળા સુલસે સ્વજનોને પ્રતિબોધ કરવા માટે કુહાડાથી પોતાના પગમાં જ ઘા કર્યો. પીડા થવાથી સ્વજનોને મોટા શબ્દોથી કહેવા લાગ્યો કે, “મારી અલ્પ અલ્પ વેદના તમો સર્વે ગ્રહણ કરો, તમો હંમેશાં મારા તરફ ઘણો સ્નેહ ધરાવનારા છો, તો મારી પીડાની ઉપેક્ષા કેમ કરો છો ? અને દુઃખમાં ભાગ કેમ પડાવતા નથી ? ત્યારે સ્વજનો કહેવા લાગ્યા કે, “બીજાની વેદના અન્ય કોઇ લઇ શકે ખરા?' ત્યારે સુલસે સમજાવતાં કહ્યું કે, તો પછી મેં કરેલા જીવવધનું પાપ તમે કેવી રીતે લઇ શકો ? જ્યારે અહિં અલ્પવેદનાનું દુઃખ લઇ શકાતું નથી, તો પછી તમે ઘણી નરકવેદના કેવી રીતે ગ્રહણ કરશો ? અહિ જે કોઇ કર્મ કરે છે, તેનું ફળ તે જ ભોગવે છે. એક ઝેરનું ભક્ષણ કર્યું અને બીજો મૃત્યુ પામે તેમ બનતું નથી. પિતા, માતા, ભગિની, બધુ, વલ્લભા કે તેવા સંબંધીઓ આ ભવ-સમુદ્રમાં વિપરીતતા ધારણ કરનારા હોય છે, એટલે પિતા પુત્ર થાય, પુત્ર પિતા થાય, માતા પત્ની થાય, પત્ની માતા થાય, આવા અતાત્ત્વિક સંબંધ રાખવાથી શો લાભ ? અનાદિ અનંત સંસારમાં કયો કોની સાથે
