________________
પ૯૬
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ બની શકેલા નથી. વજ્રમણિનો ભેદ લોહની સોય કરવા જાય તો તે પોતે ભેદાઈ જતી નથી ? માટે હે રાજન્ ! આ હાર અને બે ગોળા ક્રીડા કરવા માટે ગ્રહણ કર - એમ કહીને દેવે રાજાને અર્પણ કર્યા. શ્રેણિકે તેજસ્વી હાર ચેલ્લણાદેવીને અર્પણ કર્યો અને બે ગોળા નંદારાણીને આપ્યા. તેણે ગોળાથી આનંદ ન પામતાં અને પ્રગટ ઇર્ષ્યાથી તે ગોળા ભિત્તિ સાથે અફાળ્યા. તેમાંથી એકદમ એક ગોળામાંથી વિસ્મય પમાડનાર અને તેજસ્વી બે દેવદૃષ્ય વસ્ત્રો નીકળ્યાં. બીજાના બે ટૂકડા થયા, તેમાંથી ઉજ્જ્વળ ઝગમગ કાંતિયુક્ત દિવ્ય રત્નમય એવાં બે કુંડલો પ્રગટ થયાં. તે જ ક્ષણે ચેલ્લણા અને સુનન્દારાણીએ અતિહર્ષથી અંગ ઉપર તે રત્નો પહેર્યાં. રાજાએ પણ ઘરે જઇને જાતે કપિલાને કહ્યું, ‘હે કપિલા ! તું તપસ્વીમુનિને દાન આપ, તો તું માગે તે તને દાન આપું.' ત્યારે કપિલાએ કહ્યું કે, ‘હે દેવ ! કદાચ મને આખી હીરારત્નથી શણગારી દો, તો પણ કદાપિ તે કાર્ય હું નહિં કરીશ. આપને મારે વધારે શું કહેવું. મારા નાના નાના ટૂકડા કરી નાખશો, તો પણ તે અકાર્ય હું નહિં કરીશ, મારું જીવિત તો આપને આધીન છે.
૧૭૫. કાલસૌકરિક કસાઇની કથા -
ત્યારપછી કાલસૌકરિક કસાઇને પણ રાજાએ તે પ્રમાણે કહ્યું કે, ‘આજે વધ ક૨વાનું તું ત્યાગ કર, હું તને ધનવાન બનાવીશ.' ત્યારે તે કસાઈ રાજાને કહેવા લાગ્યો કે, ‘હે રાજન્ ! આ વધ કરવામાં કયો દોષ છે, તે મને કહો. મને દ્રવ્ય આપીને પણ જીવવધનો ત્યાગ કરાવો છો. ઉલટું આ હિંસા કરવાથી ઘણા પ્રાણીઓનો સમુદાય ઘણાભાગે જીવે છે. બ્રાહ્મણો, ક્ષત્રિયો અને વૈશ્યો વગેરે આના ઉપર જીવે છે, તો તેનો ત્યાગ કેમ કરાવો છો ? અહિં વધારે કેટલું કહેવું ? અભવ્ય હોવાથી તેઓએ શ્રેણિકનું વચન ન સ્વીકાર્યું.
એટલે શ્રેણિકે કાલસૌકરિકને અંધારા કૂવામાં ઉતાર્યો, ‘એક દિવસની હિંસા બળાત્કારે પણ નિવારણ કરું.' બીજા દિવસે રાજા ભગવંતને વંદન માટે આવ્યો અને ભગવંતને જણાવ્યું કે બેમાંથી એક નિયમનું મેં પાલન કર્યું છે. ભગવંતે કહ્યું કે, તારી વાત સાચી નથી, કૂવામાં માટીના પાડાની આકૃતિ કરીને તેટલી સંખ્યા પ્રમાણ પાડાનાં રૂપો કરીને તેણે મારી નાખ્યા છે, તેને બરાબર જોઇ લો. તે પ્રમાણે કૂવામાં પાડાઓની આકૃતિ કરી ૫૦૦ પાડાને મારી નાખ્યા. હવે ક્રમે કરીને જ્યારે કાલસૌકરિકનું મૃત્યુ નજીક આવ્યું અને જે બન્યું, તે હવે કહીએ છીએ -
દ૨૨ોજ પાંચસો પાંચસોની મોટી સંખ્યામાં પાડાઓની હિંસા કરતાં તેણે લાંબા કાળથી જે કર્મ એકઠું કર્યું, તે કર્મના પ્રભાવથી તેના શરીરમાં જેવા પ્રકારના મહારોગો ઉત્પન્ન થયા, તેવા પ્રકારના રોગો નરકમાં હશે એમ શંકા કરું છું. તે કલ્પાંત કરવા લાગ્યો કે, ‘હે
