________________
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ
પપ૩ ઠોકવા માટે સ્વાધ્યાય એ વજનો અંકુશ પ્રસિદ્ધ છે. શ્રુતમાર્ગમાં જેની અતિશય ઘણી જ ભક્તિ છે, તેના અમે કેટલા ગુણો વર્ણવીએ, જે હંમેશાં આનંદથી રોમાંચિત થઇ શાસ્ત્ર શ્રવણ કરે છે, તેની અમે પ્રશંસા કરીએ છીએ, બુદ્ધિ ઓછી હોવા છતાં જે તે શ્રુત ભણવા માટે પ્રયત્ન કરે છે, તેને અમે વારંવાર નમસ્કાર કરીએ છીએ. અને શાસ્ત્રમાં કહેલ વિધિનિષેધ તેને જેઓ ગ્રહણ કરે છે અને વર્તન કરે છે તેમની પ્રશંસા કરવા માટે અમારી પાસે શબ્દો નથી. તેઓ તો ભણ્યાનું સર્વ ફલ પામેલા છે. (૩૩૯) જે ગુરુ તપ, સંયમ જયણામાં ઉઘુક્ત હોવા છતાં પણ સ્વાધ્યાય કરતા નથી, તે પોતાના આળસુ શાતા-ગારવવાળા શિષ્યવર્ગને સંયમના ઉદ્યમ કરવાના સ્થાનમાં કેવી રીતે સ્થાપન કરી શકશે ? અર્થાત્ પોતે સ્વાધ્યાય ન કરે, તે બીજાને કેવી રીતે સ્વાધ્યાય કરાવે ? સ્વાધ્યાય વગર જ્ઞાન થતું નથી, પોતે અપ્રમાદી હોવા છતાં બીજાનું રક્ષણ કરવા સમર્થ થઇ શકતા નથી. (૩૪૦) ૧૫૮.વિનથદ્વારા કહે છે.
विणओ सासणे मूलं, वीणीओ संजओ भवे । विणयाओ विप्पमुक्कस्स, कओ धम्मो कओ तवो ||३४१।। विणओ आवहइ सिरिं, लहइ विणीओ जसं च कित्तिं च |
न कयाइ दुव्बीणीओ, सकज्जसिद्धिं समाणेइ ।।३४२।। શાસન એટલે જિનભાષિત દ્વાદશાંગીનું મૂળ હોય તો વિનય છે, વિનયવાનું પુરુષ સંયમી થાય છે, ધર્મ અને તપ બંને વિનયવાળાને જ હોય છે. (૩૪૧) વિનયથી જ બાહ્ય અત્યંતર લક્ષ્મી મળે છે. વિનીત પુરુષ યશ અને કીર્તિ મેળવે છે, વિનયથી રહિતને પોતાના કાર્યની સિદ્ધિ કદાપિ થતી નથી. કહેલું છે કે – “ઘણાં ભાગે અવિનીત જન અગ્નિ માફક બાળી નાખનાર છે, અવિનીત જન કદાપિ પોતાનાં ઇષ્ટકાર્યની સિદ્ધિ મેળવી શકતો નથી. માટે ઇચ્છિત મનોરથ પૂર્ણ કરનાર કલ્પવૃક્ષ સમાન અને મોક્ષલક્ષ્મીનો સબંધ જોડી દેવાના સ્થાન સરખા વિનય વિષે ચતુર પુરુષે પ્રયત્ન કરવો. ધર્મવૃક્ષના મૂલસમાન, ઈન્દ્ર ચક્રવર્તીની લક્ષ્મી-લતાના કંદ સરખા, સૌદર્ય, સૌભાગ્યવિદ્યા સમગ્રગુણોનો ભંડાર વશ કરવાનું યોગચૂર્ણ આજ્ઞા સિદ્ધ થવી, મંત્ર, યંત્રનું જ્ઞાન થવું, મણિરત્ન માટે રોહણાચલપર્વત સરખો સમગ્ર વિશ્નનો નાશ કરનાર તંત્ર, ત્રણ જગતમાં જો કોઈ હોય તો વિનય છે. આવા સુંદર વિનયને કયો ઉત્તમ પુરુષ ધારણ ન કરે ? (૩૪૨) હવે તાદ્વાર કહે છે, તેને કેટલાક દુઃખસ્વરૂપ કહે છે, તેનું ખંડન કરતા કહે છે. -
