________________
પ૭૬
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ પરંપરાની વૃદ્ધિ થતી નથી, સારી રીતે પ્રવર્તવા છતાં તેના ગુણો હોય તેટલા જ રહે છે, કારણ કે ગુણવાળા ગુરુના સંબંધથી જ ગુણશ્રેણીની વૃદ્ધિ થાય છે. ગીતાર્થ ગુરુના સંબંધ વગર પહેલાની હોય તેટલી જ ગુણશ્રેણી રહે છે. ક્લિષ્ટ ચિત્તવાળા એકાકી સાધુ કંઇક જાણકાર હોય, તો પણ ગુણશ્રેણી દૂર થાય છે અને આગળ કહેલ અનંતસંસારીપણું પ્રાપ્ત કરે છે. અલ્પશ્રુતવાળો કદાપિ માસક્ષપણ વગેરે દુષ્કર તપ કરતો હોય, પોતાની બુદ્ધિથી એમ માને કે, “સુંદર કરું છું, પણ સ્વબુદ્ધિથી કરેલ ઘણું તપ તે સુંદર ગણાતું નથી પરંતુ લૌકિકમુનિની માફક અજ્ઞાનથી હણાએલું તે તપ છે. તથા જે સૂત્રની વ્યાખ્યા કરી ન હોય અને સૂત્રમાત્રને અનુસરીને જ તપ-સંયમ કરતા હોય, આગમના અર્થનો નિશ્ચય કર્યો ન હોય. સૂત્રની વ્યાખ્યા કરવાથી વિશેષ અર્થની પ્રાપ્તિ થાય છે. એકલા સૂત્રમાત્રથી સૂત્રનો યથાર્થ સદ્ભાવ જાણી શકાતો નથી. તેવો માત્ર સૂત્રની વ્યાખ્યા વગર વર્તન કરનાર સર્વપ્રયત્નથી તપ વગેરે અનુષ્ઠાન કરે, તો તે પણ પંચાગ્નિ સેવનાદિરૂ૫ અજ્ઞાન તપમાં ગએલું જાણવું. વિષય-વિભાગ રૂપજ્ઞાનથી રહિત હોવાથી, સ્વલ્પાગમાનુસારી હોવાથી, ઉત્સર્ગસૂત્રનો અપવાદ સૂત્રો સાથે વિરોધ આવતો હોવાથી. કદાચ જો સૂત્રમાત્ર એ જ કાર્ય કરનાર થાય, તો સૂત્રનો અનુયોગ-વ્યાખ્યાનવિધિ નિરર્થક થાય. જે પ્રમાણે સૂત્રમાં જે કંઇ પણ કહેલું હોય અને તેની જો વિચારણા કરવાની નથી, તો દષ્ટિ-પ્રધાનતાવાળાગીતાર્થોએ કાલિકસૂત્રનો અનુયોગ કેમ જણાવેલ હશે ? (૪૧૨ થી ૪૧૫) અહિં દૃષ્ટાંત
૧૯. જ્ઞાનક્રિયાની પરસ્પર સાપેક્ષતા
जइ दाइयम्मिवि पहे, तस्स विसेसे पहस्सऽयाणंतो । पहिओकिलिस्सइच्चिय, तह लिंगायार-सुअमित्तो ||४१६ ।। कप्पाकप्पं एसणमणेसणं चरण करण-सेहविहिं । पायच्छित्तविहिंपि य, दव्वाइगुणेसु अ समग्गं ।।४१७।। पव्वावण-विहिमुठ्ठावणं च अज्जा-विहिं निरवसेसं । ૩રસ-વાય-વિહિં, ગયાનમાળો દં નયણ? T૪૧૮11. सीसायरिय-कमेण य, जणेण गहियाइं सिप्पसत्थाई । नज्जति बहुवहाई न चक्खुमित्ताणुसरियाई ||४१९।।
