________________
૫૮૩
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરનુવાદ કેટલાકે પોતાના અશુભકર્મથી બંને લોક વિનાશ કર્યા. (૪૩૬ થી ૪૪૦) દક્રાંક દેવનું કથાનક કહે છે - ત્રેસઠ નર-વૈડૂર્યરત્ન શલાકા અંકુરને ઉત્પન્ન કરનાર ભારતક્ષેત્રમાં મગધ નામનો મોટો દેશ હતો. જેમાં કૂકડા ઉડીને ૨ પગ મૂકે, તેટલે દૂર ગામો હતાં, ધાન્ય અને ગોધનથી ભરપૂર ગામડાંઓ હતાં. જ્યાં આગળ એક એક કોશે ગીચ પત્રવાળાં વૃક્ષોથી બિરાજમાન એવી નદીઓ વહેતી હતી. વળી જ્યાં આગળ ગામો સરોવરથી, સરોવરો કમળોનાં વનોથી, કમળવનો પદ્મકમળના સમૂહથી અને પાકમળો ભ્રમર સમુદાયથી શોભતા હતા. ત્યાં લોકમાં પ્રસિદ્ધ કિલ્લા ઉપર રહેલા શિખરોથી શોભાયમાન રાજગૃહ નામનું ન હતું. જ્યાં આગળ વૈરાગ્યરસવાળા, સર્બોધિબીજથી ભરપૂર એવા મુનિવરો તથા નારંગી અને બીજા રસથી ભરપૂર સારા પાકેલા બીજોરાના ફળવાળાં, ક્રીડા કરવાનાં ઉત્તમ ઉદ્યાનો હતાં. જે નગરમાં જય અને બંધ રમવાના પાસાથી થતો હતો, “માર” શબ્દનો પ્રયોગ માત્ર સોગઠાંની રમતમાં હતો, હંમેશાં વિપત્તિઓ શત્રુઓને અને શત્રુસૈન્યનું આક્રમણ ત્યાં ન હતું, પરંતુ શ્લેષાર્થ હોવાથી ચક્રવાક પક્ષીની આ ક્રાન્તિ એટલે પગલાં જળમાં પડતાં હતાં. ઉંચા મહેલના શિખર ઉપર રહેલી સ્ત્રીઓના મુખરૂપ ચન્દ્રને જોતો રાહુ ગ્રસવા માટે તૈયાર થયો, પણ કલંકની નિશાનીથી પૂનમના ચન્દ્રને ઓળખી શક્યો. ત્યાં અભિમાની શત્રુ રાજાઓના મદોન્મત્ત હાથીના કુંભસ્થળને ભેદનાર એવા ખગ્નને ધારણ કરનાર સજ્જન-શિરોમણિ પ્રસિદ્ધ સ્વરૂપવાનું શ્રેણિક નામનો રાજા હતો. નજીકમાં મોક્ષગામી એવા વીર ભગવંતને જે પ્રણામ કરવાના ઘસારાના બાનાથી પરમાત્માની આજ્ઞાના ચિહ્નતિલકને કપાલમાં ધારણ કરતો હતો.
જેણે અભ્યદય પમાડનારી એવી ક્ષાયિકષ્ટિ અથવા ક્ષાયિકસમ્યક્ત પ્રાપ્ત કર્યું છે અને આવતી ચોવીશીમાં પ્રથમ તીર્થંકર થશે.
જે રાજાની સેનાનો પડાવ હાથીઓને પણ ફેંકી દે, તેવા વીર પુરુષોવાળો ઝગડા અને કોપ કરનાર હતો, તેમ જ શત્રુરાજાઓની સ્ત્રીઓનો સમૂહ પણ કેરડાના પુષ્પોની માળાને ધારણ કરનાર અને નાની કળીઓનો ઉપયોગ કરનાર થયો હતો. કારણ કે વિધવાઓ થઈ હતી. મોટા યુદ્ધવાજિંત્રો અને પડહાના શબ્દો સાંભળીને અશરણ એવા શત્રુ-સમુદાયો એકદમ ધાડ ચડી છે એટલે શ્રેણિક રાજાના શત્રુ સમુદાયો ખભા ઉપર ત્રણ દોરારૂપ યજ્ઞોપવીત રાખી, વળી કાન ઉપર ભાંગેલી કોડી બાંધી, ભાંગી ગએલા કાંઠાવાળા ઠીબડામાં રૂક્ષભિક્ષા માગવા લાગ્યા, ગળા ઉપર કુહાડી સ્થાપન કરી વિવિધ પ્રકારના વેષ ધારણ કરવાના બાનાથી શ્રેણિકરાજાનું શરણ અંગીકાર કરતા હતા.
તે શ્રેણિકરાજાને સૌન્દર્યના અપૂર્વ સ્થાનરૂપ, શોભાનો સમુદ્ર, બુદ્ધિના ભંડાર શ્રેષ્ઠીની
