________________
પપ૪
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ ૧૫c. તપપ્પા
जह जह खमइ सरीरं, धुवजोगा जह जहा न हायति ।
कम्मक्खओ अ विउलो, विवित्तया इंदियदगो अ ||३४३।। જેવી રીતે શરીર સહન કરી શકે, બલહન ન થાય અને દરરોજ કરવાયોગ્ય પડિલેહણા, પ્રતિક્રમણ વગેરે ધ્રુવયોગો ન સીદાય, તેમાં હાનિ ન થાય, તે પ્રમાણે તપ કરવો. તપ કરવાથી ઘણા કર્મનો ક્ષય થાય છે અને આ જીવ દેહથી જુદો છે, દેહ પણ આત્માથી ભિન્ન છે - એમ ભેદજ્ઞાનની ભાવનાથી ઇન્દ્રિયોનું દમન થાય છે. આગળ કહેવાઈ ગયું છે કે, તેવો જ તપ કરવો, જેમાં ઇન્દ્રિયની હાનિ અને આવશ્યક-યોગની હાનિ ન થાય, વગેરે, તો પછી તપની દુઃખરૂપતા કેવી રીતે ગણાય ? સમતામૃત સુખમાં તૃપ્ત થએલા યોગીઓને તપ સુખસ્વરૂપ જ છે, એ વાત પ્રસિદ્ધ જ છે. વળી પ્રત્યાખ્યાનપૂર્વક હોવાથી તે ક્ષાયોપથમિકભાવનું તેમ જ મનની પીડારહિત કરાતું હોવાથી સુખસ્વરૂપ છે. કોઈક અલ્પદેહપીડા થાય, તો પણ વ્યાધિચિસ્સાના દૃષ્ટાન્તથી મનના આનંદના કારણવાળી તપશ્ચર્યા છે. (૩૪૩) કહેલું છે કે – “તીર્થકર ભગવંતોએ પોતે તપ કરેલું છે અને તેમણે જ તીર્થંકરની લક્ષ્મીના કારણભૂત અને ભવવૃક્ષનો નાશ કરનાર, સુંદર સકામ નિર્જરાનું કારણ, તત્કાળ વિઘ્નોનો નાશ કરનાર, ઇન્દ્રિયોને દમન કરનાર, સર્વમંગલમાં પ્રથમ મંગલ, ઇષ્ટકાર્યની સિદ્ધિ કરનાર, દેવનું આકર્ષણ, દુષ્ટનું દલન કરનાર, સર્વ અર્થની અને પરંપરાએ મોક્ષની સંપત્તિ પમાડનાર હોય તો જિનેશ્વરે કરેલો અને કહેલો તપ છે. આ કહેલા પ્રભાવવાળું તપ જગતમાં વિખ્યાત એવા તીર્થકર ભગવંતોએ કહેલું છે, જે તપ તત્કાલ શાશ્વતસુખની લક્ષ્મીસુંદરી સાથે પાણિગ્રહણ કરાવે છે, માટે કોઇ પણ સંસારના ફળની ઇચ્છા રહિતપણે વિધિસહિત શ્રદ્ધા અને વિશુદ્ધ આશય-સહિત શક્તિ અનુસાર ઉત્તમ ભક્તિથી તપ કરવું જોઇએ. (૨) હવે શક્તિદ્વારના અધિકારમાં “મારી શક્તિ નથી” એવા બહાનાં આગળ કરીને જે પ્રમાદ કરે છે, તેને શિખામણ કહે છે. - 190. અપવાદ કયારે અને શા માટે સેવવો ?
जइ ता असक्कणिज्जं, न तरसि काऊण तो इमं कीस । अप्पायत्तं न कुणसि, संजमजयणं जईजोगं ? ||३४४।। जायम्मि देहसंदेहयम्मि जयणाइ किंचि सेविज्जा | अह पुण सज्जो अ निरुज्जमो अ तो संजमो कत्तो ? ||३४५।।
