________________
પ૭૦ :
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ છે કે, “એક જ ક્ષેત્રમાં રહેનાર તે કાલાદિકનું ઉલ્લંઘન કરનાર કદાચ થાય, તો પણ તે વિશુદ્ધ સંયમવાળા છે. કારણ કે, વિશુદ્ર આલંબન પકડેલું છે. આજ્ઞાથી જેઓ શાસ્ત્રમર્યાદારૂપી ધુરાને છોડતા નથી, તેનાથી ગુણની વૃદ્ધિ થાય છે, તેથી નિર્જરા થાય છે. જેઓ મર્યાદાનો ત્યાગ કરે છે, એવા ધુરાવગરના મુનિઓને ચારિત્ર કે નિર્જરા થતાં નથી. આત્માના જ્ઞાનાદિક ગુણોની વૃદ્ધિ માટે કાલાદિક દોષ માટે થતા નથી, જ્યાં જ્ઞાનાદિક ગુણની હાનિ થતી હોય, ત્યાં વિચરવું નહિં.
तम्हा सव्वाणुन्ना, सव्वनिसेहो य पवयणे नत्थि । आयं वयं तुलिज्जा, लाहाकंखि व्व वाणियओ ||३९२।। धम्मम्मि नत्थि माया, न य कवडं आणुवत्ति-भणियं वा । फुड-पागडमकुडिल्लं, धम्मवयणमुज्जुयं जाण ।।३९३।। नवि धम्मस्स भडक्का, उक्कोडा वंचणा व कवडं वा । निच्छमो किर धम्मो सदेव-मणुआसुरे लोए ||३९४।। भिक्खू गीयमगीए, अभिसेए, तहय चेव रायणिए ।
एवं तु पुरिसवत्थु, दव्वाइ चउव्विहं सेसं ||३९५।। જ્યારે આ પ્રમાણે છે, તો એ નક્કી થયું કે, આ શાસનમાં એકાંતે સર્વ કરવાની અનુજ્ઞા નથી કે સર્વનિષેધ કહેલો નથી. દ્રવ્યાદિકની વિચિત્રતા હોવાથી સર્વ કરવા લાયક ધર્માનુષ્ઠાનો દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ અને ભાવાદિકની અપેક્ષાએ અને ન કરવા લાયક અસંયમાદિનો દ્રવ્યાદિકની અપેક્ષાએ કોઇક સમયે વિધેયનો પણ નિષેધ કરવો પડે અને કોઇક સમયે નિષેધનું વિધાન કરવું પડે. તે માટે કહેલું છે કે, દેશ-કાલાદિક સંયોગને આશ્રયીને એવી કોઇક અવસ્થા ઉત્પન્ન થાય છે કે, જેમાં આઅકાર્ય એ કાર્ય થાય છે, જેમાં કર્મબંધ થાય, તેવા કાર્યને વર્જવું. માટે જેમાં જ્ઞાનાદિકનો લાભ થાય અને તેની હાનિનું વર્જન થાય એવા લાભ-નુકશાનની તુલના કરીને કાર્ય કરવું. કોની જેમ ? તો કે નફો મેળવવાની ઇચ્છાવાળા વેપારીની જેમ. લાભ-નુકશાનની ગણતરી કરીને ઘણો લાભ થાય, તેવા કાર્યમાં પ્રવર્તવું. તેવી પ્રવૃત્તિ કરતાં રાગ-દ્વેષનો ત્યાગ કરીને આત્માને સંતોષ પમાડવો, પરંતુ દુષ્ટ આલંબન શઠતાથી ન પકડવું. શંકા કરી કે, વેપારીઓ તો માયાવી હોય છે અને માયા કરીને લાભ મેળવવાની ઇચ્છાવાળા હોય છે, તો શું ધર્મમાં પણ માયા કરવી ? એના સમાધાનમાં કહે છે - સત્ય સ્વરૂપવાળા સાધુધર્મમાં માયા સર્વથા હોતી નથી, બીજાને
