________________
૫૪૮
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ સ્વાદ રહિત, કે જેમાંથી સ્વાદ ઉડી ગયો હોય, તેવા રાંધેલા આહાર લાંબાકાળ સુધી પડી રહેલો હોય, ઠંડો થઈ ગયો હોય, જેમાં ઘી, તેલ ન હોય, તેવા લુખ્ખા વાલ, ચણા વગેરે પ્રાપ્ત થયા હોય, તેવા આહાર ખાવા ઇચ્છતો નથી, પરંતુ રસવાળા સ્વાદિષ્ટ ઘી, તેલ, ખાંડથી ભરપૂર પુષ્ટિકારક આહાર ખાવાની અભિલાષા કરે છે અને તેવા આહારની ગવેષણા કરે તેવા સાધુને જિલ્લાના રસના ગારવામાં પડેલો સમજવો. (૨૨૫) શાતાગારવ કહે છે – પોતાના શરીરને સ્નાન, તેલમર્દન કરી શોભિતું બનાવે, કોમળ આસન, શયન, વસ્ત્ર વાપરે, તે વાપરવામાં આસક્તિ કરે, વારંવાર શરીરની સારસંભાળ, ટાપટીપ કરે, વગર કારણે શરીરને શાતા થાય તેવાં સાધન વાપરે, પોતાને લગીર શરીર પીડા ન થાય, તેવી કાળજી રાખવી, તે શાતાગારવથી ભારે કર્મી થાય છે. ગાવિદ્વાર કહ્યા પછી હવે ઇન્દ્રિયદ્વાર કહેવાની ઇચ્છાવાળા ઇન્દ્રિયાધીન થએલાના દોષો કહે છે. ઇન્દ્રિયોને ફાવતા વિષયો ભોગવનાર આત્માઓ બાર પ્રકારનાં તપ, કુળ તે પિતાનો પક્ષ અને શરીરની શોભા એ ત્રણેનો નાશ કરે છે, પોતાની પંડિતાઈની મલિનતા, સંસારમાર્ગની વૃદ્ધિ, અનેક પ્રકારની આપત્તિ પામવી, રણસંગ્રામમાં આગળ થવું વગેરે દુઃખો અનુભવે છે. ઇન્દ્રિયોને આધીન થનારને આવાં દુઃખો અનુભવવાં પડે છે. ત્યારે શું કરવું તે કહે છે - વાજિંત્ર, વિણા, સ્ત્રીના મધુર શબ્દો સાંભળીને તેમાં રાગ ન કરવો, સ્ત્રીનાં સુંદર અંગોનાં રૂપો દેખીને ફરી તે જોવાની લોલુપતા ન કરવી. સૂર્યની સામે દેખીને તરત દૃષ્ટિ ખેંચી લઇએ છીએ, તેમ દેખતાં જ ખેંચી લેવી અને ફરીથી તેના અવયવો જોવાની ઈચ્છા ન કરવી. સુગંધી પદાર્થોની ગંધમાં, સ્વાદિષ્ટ ભોજનના રસમાં, સુકોમળ શવ્યા કે સ્ત્રીના સ્પર્શમાં રાગ કરનારો ન થાય. તે જ પ્રમાણે ઉપલક્ષણથી મુનિ અશુભ વિષયોમાં વેષ કરનાર ન થાય. (૩૨૪ થી ૩૨૮) ૧૫૪. ઈન્દ્રિયોનો નિગ્રહ
निहयाणि हयाणि य इंदिआणि घाएहऽणं पयत्तेणं ।
अहियत्थे निहयाई, हियकज्जे पूयणिज्जाई ||३२९।। હણાએલી અને ન હણાએલી ઇન્દ્રિયો એટલે ઈન્દ્રિયોના વિષયોની અભિલાષા ઉત્પન્ન થઈ, પરંતુ તેના વિષયોની પ્રાપ્તિ ન થવાથી જીવતો છતાં પોતાને મરેલા સમાન માનતો, તે નિહા, બીજા વળી એમ માને કે, વિષયની પ્રાપ્તિ થવાથી પોતાને સ્વસ્થ માનતો તે અનિહત, તે બંનેનું સંબોધન, હે હણાએલા ! ન હણાએલા જીવો ! તમારી ઈન્દ્રિયોને ખૂબ ઉત્સાહથી વિષયોની અભિલાષાથી અટકાવો, જીવતી હોવા છતાં મૃતપ્રાયઃ કરી નાખો, શું શબ્દ વાક્યાલંકારમાં, આત્માના હિતકાર્યમાં-ભગવંતે કહેલા આગમશ્રવણ, જિનબિંબોનાં
