________________
૫૪૬
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ જશે એમ ધારી તપમાં અરતિ કરવી, પોતાના શરીરના વર્ણ-દેખાવને સુંદર કરવાની અભિલાષાવાળો તપમાં અનુરાગ કરનારો ન થાય. “હું દેખાવડો સારા વર્ણવાળો છું' - એવી પોતાની પ્રશંસા કરવી, કોઇક લાભ થયો હોય, ત્યારે અતિર્ષિત થવાનું સાધુઓને ન હોય. આ સર્વ રતિ નોકષાયના વિલાસો સમજવા. હવે ૩. અરતિદ્વાર કહે છે. - સુવિહિત સાધુઓને ધર્મસમાધિથી ચલિત થવા રૂપ ઉદ્વેગ, પાંચ ઇન્દ્રિયોના વિષયોમાં મનનું અતિશય જવાપણું, ધર્મધ્યાનમાં અરમણતા, ચિત્તનો અતિશય ઉદ્વેગ, વિષયની લોલુપતાથી તે પ્રાપ્ત ન થવાથી ચિત્તનો ક્ષોભ થવો, આ કારણ મનની અસ્થિરતા-મનની વ્યથા થાય. આ સર્વ અરતિનાં કારણહોવાથી સાધુઓને ન થાય. હવે ૪. શોકવાર કહે છે. - સ્વજન કે ઇષ્ટજનના મરણથી શોક-ચિત્તનો ખેદ થવો, અતિશય-વધારે પ્રમાણમાં શોક કરવો તે સંતાપ, કોઈક તેવા ક્ષેત્ર-ઉપાશ્રય સ્થાનના વિયોગમાં વિચારે કે, “હું શી રીતે આ સ્થાનને છોડીશ એવી અવૃતિ કરે, અધિક શોક થવાથી ઇન્દ્રિયોનો રોધ કરવો, આત્મઘાતની વિચારણા કરવી, અલ્પદન, મોટા શબ્દથી રુદન કરવું, આ સર્વ શોકરૂપ છે; જેથી સાધુઓ તે કોઈ પ્રકારનો શોક કરતા નથી.
૫. મયદ્વાર કહે છે - સત્ત્વ વગરનાને ભયથી એકદમ કાયાપણું થવું, ચોર-લૂંટારા વગેરેથી ત્રાસ, દીનતા, સિંહાદિક હિંસક પ્રાણી દેખવાથી માર્ગનો ત્યાગ, ભૂત, પિશાચ, રાક્ષસાદિએ કરેલી બીકથી ત્રાસ પામવો, (આ બે વિકલ્પ જિનકલ્પીને આશ્રીને સમજવા.) ભયને સ્વાર્થથી બીજા દર્શનના માર્ગની પ્રરૂપણા કરવી, અગર બીજાઓને ભયથી ખોટો ધર્મમાર્ગ બતાવવો. આ ભય અને તેનાં કાર્યો દઢ ધર્મવાળાને ક્યાંથી હોય ? અર્થાતું ન હોય. ૬. જુગુપ્સા દ્વાર કહે છે - જે પદાર્થોમાં અશુચિ, દુર્ગધ વધારે હોય તેવા પદાર્થોમાં જવા કે કોહાઈ ગએલાં મડદાં દેખીને મો-નાસિકા મરડવાં, ચીતરી ચડવી, પરસેવો મેલ ચડેલા પોતાના દેહ કે વસ્ત્રમાં ઉદ્વેગ આવવો, ઇન્દ્રિયોને દમન કરનારા સાધુઓને આવા અશુચિ પદાર્થો દેખીને આંખ, જુગુપ્સાથી બીડવાની ન હોય કે મુખ મચકોડવાનું ન હોય. કારણ, સાધુ મહાત્માઓ જુગુપ્સા નોકષાય કરનારા હોતા નથી. જેનું સ્વરૂપ જિનેશ્વરોએ આગમમાં કહેલું છે, એવા કષાયો અને નોકષાયોને જાણીને જીવને તેમાં મૂઢ બનવું શું યોગ્ય છે ? તો શા કારણથી જીવ જાણવા છતાં મૂઢ બને છે ? તો કે આઠ કર્મનો સમુદાય એટલો બળવાન છે કે, તેને આધીન થએલો આત્મા તે કષાયોને દૂર કરવા સમર્થ બન્ની શકતો નથી. તે મોહનીય કર્મ એટલું બળવાન છે કે, તત્ત્વ સમજેલા આત્માને પણ બળાત્કારથી મોહની પ્રવૃત્તિ કરાવે છે. (૩૧૭ થી ૩૨૨)
હવે ગારવ દ્વારની વ્યાખ્યા કરતા ગારવવાળાનું સ્વરૂપ કહે છે. -
