________________
૫૧૪
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ સૂરપ્રભને પરિણમી, જ્યારે મગશેળિયા સરખા શશિપ્રભને તે અંદર પરિણમીનહિ, પરંતુ બહાર નીકળી ગઈ. બીજા દિવસે સૂરપ્રભ શશિપ્રભને કહ્યું કે, હે બધુ ! આચાર્યને વંદન કરવા જઇએ અને સુકૃત-પુણ્યોપાર્જન કરીએ.' ત્યારે શશિપ્રત્યે તેને કહ્યું કે “એ ઈન્દ્રજાલિકથી તું છેતરાયો છે, પુણ્ય કે પાપ જેવી કોઈ ચીજ નથી. બીજું કયો ડાહ્યો પુરુષ પ્રાપ્ત થએલા સુખને એકદમ ત્યાગ કરીને અતિદૂર રહેલા અદૃશ્ય, સંદેહવાળા સુખની અભિલાષા કરે ? રાજ્ય, યૌવન, સુંદર દેહવાળી કામિનીઓ, કામદેવ, મનોહર રૂપ આ સર્વ ધર્મનું ફળ કહેલું છે અને તેં તે અહિં મેળવેલા છે. આ જ અહીં મોટું તત્ત્વ છે. ત્યારે સૂરપ્રભે કહ્યું કે, જો પુણ્યપાપ ઉત્પન્ન થાય છે ? લોકમાં તો બાહ્ય પ્રયત્ન સરખો હોય છે, તો તેનું સમાન ફળ મળે છે, જો તે કારણ વગરનું હોય, તો તે સર્વજીવોને કેમ પ્રાપ્ત થતું નથી ? જેને કોઇ હેતુ હોતો નથી, તે પવનનો માર્ગ-આકાશ તેની માફક સર્વ કાલ હોય, અથવા ન હોય તો નિત્ય આકાશમાં કમળ માફક ન હોવું જોઇએ, અપથ્ય રસ સેવન કરવાથી જેમ પાછળ વેદના સહેવી પડે છે, તેમ રાજ્ય, ઋદ્ધિ, યૌવન, વિષયો, સ્ત્રીઓ સુખના હેતુઓ નથી. કારણ કે, તેના પરિણામ જીવને પાછળથી કડવા અનુભવવા પડે છે. વળી આ સર્વ પરાધીન સુખ છે. આત્માનું પોતાનું સ્વાભાવિક સુખ જો હોય, તો તે પ્રશમસુખ શાશ્વતું અને તે પોતાને કાયમનું સ્વાધીન હોય છે, તેનો છેડો દુઃખમાં આવતો નથી, વળી સ્વાભાવિક સુખમાં લજ્જા, પશ્ચાત્તાપ ઉત્પન્ન થતા નથી. પુદ્ગલ પરિણામમાં જે સુખ-દુઃખ થાય છે, તે પોતાની કલ્પના માત્ર છે. કર્મવશ પ્રાણીઓને કોઇ પરમાર્થ હોતો નથી, જે માટે કહેલું છે કે, “તેના તે જ પદાર્થો હોય, પરંતુ એક વખત જેને અનિષ્ટ ગણતો હતો, તે જ પદાર્થોને ફરી ઇષ્ટ ગણે છે. નિશ્ચયથી તો તેને કોઇ ઇષ્ટ કે અનિષ્ટ છે જ નહિ.' તથા જેઓને પોતાની વલ્લભા સાથે રાત્રિ ક્ષણ માફક એકદમ આનંદમાં પસાર થઇ, તેમને જ જ્યારે વલ્લભાનો વિરહ થાય છે, ત્યારે તે જ ઠંડા કિરણવાળો ચંદ્ર ઉલ્કાગ્નિ માફક સંતાપ કરનાર થાય છે, અમારે તો વલ્લભા નથી કે તેનો વિરહ નથી, તેથી સંયોગ-વિયોગ વગરના અમારે તો તે ચંદ્ર ચાંદીના દર્પણતલની આકૃતિ માફક ઠંડો નથી કે ઉષ્ણ નથી, જ્યારે અમારા આત્મામાં કામાંધકારના સંસ્કાર યુક્ત અજ્ઞાન વર્તતું હતું, ત્યારે આ સમગ્ર જગત્ સ્ત્રીમય દેખાતું હતું, અત્યારે તો અમોને સુંદર વિવેકવાળી એકસરખી દૃષ્ટિ થએલી હોવાથી ત્રણે ભુવનને પણ બ્રહ્મ-જ્ઞાન સ્વરૂપ માનવાવાળી થઈ છે. આ પ્રમાણે કહેવા છતાં તે મોહાંધકારવાળો જ્યારે પ્રતિબોધ પામતો નથી, ત્યારે અતિશય વૈરાગ્ય પામેલા તે મહાત્માએ પ્રવજ્યા ગ્રહણ કરી. સંયમની સુંદર આરાધના કરીને તે બ્રહ્મદેવલોકકલ્પમાં ઉત્પન્ન થયો. બીજો ભોગમાં આસક્ત બની મૃત્યુ પામી ત્રીજી નરકે ગયો. ત્યારે સૂરપ્રભદેવ તેની અનુકંપાથી પ્રતિબોધ કરવા માટે ત્રીજી નરક પૃથ્વીમાં પહોંચીને તેને એમ કહેવા લાગ્યો કે, બધુ! ત્યારે મનોહર
