________________
પર૨
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ આ સર્વ હકીકત શ્રેણિકને કહી. ત્યારે રાજાએ કહ્યું કે, જો કોઈ રીતે તે પોતાની વિદ્યાઓ મને આપે તો જ છૂટી શકે, નહિંતર તેનું જીવન હરણ કરો.
ચંડાળે વિદ્યા આપવાનું કબૂલ કર્યું. હવે રાજા સિંહાસન પરબેસીને વિદ્યાઓ શીખવા લાગ્યો. વારંવાર ગોખવાનો પ્રયત્ન કરવા છતાં પણ રાજાને વિદ્યા સ્થિર થતી નથી. એટલે રાજા રોષાયમાન થઇને તેને ઠપકો આપે છે કે, “તું બરાબર મને વિદ્યા આપતો નથી. ત્યારે અભયે રાજાને કહ્યું કે, “હે દેવ ! આમાં તેનો જરાય પણ દોષ નથી. “વિનયથી ગ્રહણ કરેલી વિદ્યાઓ સ્થિર અને ફલદાયક થાય છે. જે માટે કહેલું છે કે, “વિનયવંત પુરુષે ગ્રહણ કરેલી વિદ્યા ફળ આપનારી થાય છે. જેમ ઉત્તમકુલમાં જન્મેલી બાલિકા ઉત્તમપતિ પ્રાપ્ત કરનારી થાય છે. તો આ ચાંડાલને સિંહાસન ઉપર બેસાડીને અને તમે પૃથ્વી પર બેસીને વિનયપૂર્વક વિદ્યા ગ્રહણ કરો, તો અત્યારે જ તમને વિદ્યા આવડી જશે. તેમ કર્યું એટલે વિદ્યાઓ તરત રાજામાં સંક્રાન્ત થઈ. એટલે સ્નેહીજનની જેમ તેનો અત્યંત સત્કાર કરીને મુક્ત કર્યો. આ પ્રમાણે જો આ લોકની તુચ્છ કાર્ય માટેની વિદ્યા પણ આદર સહિત અને હીનનો પણ વિનય કરવાથી મેળવી શકાય છે, તો પછી સમગ્ર મનોવાંછિત પદાર્થ આપવા સમર્થ જિનભાષિત વિદ્યાશ્રુત આપનાર ગુરુમહારાજનો વિનય કરવામાં પંડિતજન કેમ વિમુખ થાય ? બીજી વાત એ કે, પત્થરના બનાવેલા દેવો પણ વિનયથી સાંનિધ્ય કરનારા થાય છે, તો પછી અપૂર્વ વસ્તુની સિદ્ધિ માટે ધીરપુરુષોનો વિનય કરવામાં કેટલો લાભ થાય ? માટે કલ્યાણ-પરંપરા પ્રાપ્ત કરાવવામાં અતિશય ઉત્તમ એવા વિનયમાં પંડિત પુરુષે પલકારા જેટલો કાળ પણ પ્રમાદ ન કરવો. (૭૧)
આમ હોવા છતાં જે દુર્બુદ્ધિ મનુષ્ય ગુરુને પણ ઓળવે છે, તેના દોષ કહેવાની અભિલાષાવાળા કહે છે - ૧૩૯. ગુરૂને ન ઓળવવાવિષે દષ્ટાંત
विज्जाए कासव-संतिआए दगसूअरो सिरिं पत्तो ।
पडिओ मुसं वंयतो, सुअ-निण्हवणा इय अपत्था ।।२६७।। દરરોજ સ્નાન કરવાના સ્વભાવવાળો હોવાથી પાણીનો ડુક્કર અર્થાત્ ત્રિદંડી હજામ પાસેથી મેળવેલી વિદ્યાના પ્રભાવથી પૂજાલક્ષ્મી મેળવનાર થયો, પરંતુ વિદ્યા આપનાર ગુરુને ઓળવવા માટે જૂઠું બોલવાથી આકાશમાં રહેતો ત્રિદંડ ભૂમિપર પડ્યો. ઓળવવું અહિતકારી છે. (૨૯૭) તેનું આખ્યાનક આ પ્રમાણે જાણવું. -
તામ્રલિપ્તિ નગરીમાં મંડિક નામનો કાશ્યપ-હજામ હતો. તે વિદ્યા સામર્થ્યથી આકાશમાં
