________________
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ
પર૫ હોતો નથી, મોહનો અંકુર ફૂટતો નથી, માયા-પ્રપંચ આડંબરની સંપત્તિ પણ જેમને હોતી નથી, જેઓ શાંતરસમાં ઝીલતા હોય છે, મનોહર રૂપવાળા હોય છે. ત્રણે લોકને જાણવા માટે સમર્થ એવા કેવલજ્ઞાનવાળા, કોપાદિ કષાયોથી મુક્ત, સંસારપાશથી રહિત આવા પ્રકારના ગુણવાળા જે હોય, તે દેવ કહેવાય અને ભવ્યાત્માને ભાગ્યયોગે જ તેનો યોગ થાય છે. આભૂષણોથી અલંકૃત અંગવાળા, હંમેશા સુંદરીઓના સહવાસ રાખનારા શત્રુઓને ત્રાસ પમાડનાર હથિયારવાળા, મોટાં નૃત્ય-નાટક અને લીલાના કરનારા, અજ્ઞાન જણાવનાર અક્ષમાળાના વ્યાપારવાળા જો દેવ બની શકતા હોય, તો કોઇપણ મનુષ્ય કે પશુ દેવતા કેમ ન થઈ શકે ? વળી જે પશુ વિષ્ટાનું ભક્ષણ કરે છે, પોતાના પુત્રની સાથે મૈથુન કરે છે, શિંગડા વગેરેથી જંતુઓને હણે છે, તે ગાય કેવી રીતે વંદન યોગ્ય ગણાય ? કદાચ તમે જો એમ કહેતા હો કે, દૂધ આપવાના સામર્થ્યથી તે વંદનયોગ્ય છે, તો ભેંસને કેમ વંદન કરતા નથી ? ભેંસ કરતા લગાર પણ તેમાં અધિકતા નથી. જો આ ગાયને દરેક તીર્થો, ઋષિઓ અને દેવતાઓનું સ્થાન ગણતા હો, તો પછી તેને શા માટે મારવાનું, દોહવાનું, વેચવાનું કાર્ય કરો છો ? સાંબેલું, ખાણિયો, ચૂલો, ઉબરો, પીપળો, જળ, લિંબડો, આંકડો આ સર્વેને જેઓએ દેવો કહેલા છે, તો તેઓએ અહિં કોને વર્જેલા છે ?' હવે ગુરુ અને કુગુરુઓનું સ્વરૂપ કહે છે. - ૧૪૧. મુગુરુ-ગુરુનું ટd૫ -
સમ્યગ્દર્શન, જ્ઞાન, ચારિત્ર રૂપ રત્નત્રયયુક્ત, પાંચ સમિતિ અને ત્રણ ગુપ્તિરૂપ અષ્ટ પ્રવચનમાતાના ધારક, મહાવ્રતના માહાભારને વહન કરવા માટે સમર્થ, પરિષહ-ઉપસર્ગરૂપ મહાશત્રુ સૈન્યને જિતવા માટે મહાસુભટ સમાન, પોતાના શરીર પર પણ મમત્વ વગરના હોય, પછી બીજી વસ્તુ વિષયક મમત્વ તો ક્યાંથી જ હોય. સંયમના સાધનભૂત ઉપકરણ સિવાય જેમણે સર્વ પરિગ્રહનો ત્યાગ કરેલ હોય, માન-અપમાન, લાભ-અલાભ, સુખ-દુખ, પ્રશંસા-નિન્દા, હર્ષ-શોગ વગેરેમાં તુલ્ય ચિત્તવૃત્તિવાળા, કરવું, કરાવવું અને અનુમતિ મન, વચન, કાયા વગેરે પેટાભેદો સહિત આરંભનો ત્યાગ કરનારા, મોક્ષ સિવાય બીજા કોઈ પદાર્થમાં જેનું માનસ નથી, એવા જે આત્માભિમુખ ધર્મોપદેશકો હોય, તે ગુરુ કહેવાય. હવે કુગુરુનું સ્વરૂપ કહે છે - પ્રાણીઓના પ્રાણોનું હરણ કરનાર, જૂઠ બોલનાર, પારકું ધન હરણ કરવા તત્પર બનેલા અને અતિશય કામ સેવન કરનાર ગધેડા સમાન, પરિગ્રહ અને આરંભ કરવામાં રક્ત, કોઇ વખત પણ સંતોષ ન પામનારા, માંસભક્ષણ કરનારા, મદિરાપાનમાં આસક્ત થયેલા, કોપ કરવાના સ્વભાવવાળા, કજિયા કરવામાં આનંદ માનનારા, કુશાસ્ત્રના પાઠ માત્ર બોલીને હંમેશાં પોતાને મહાપંડિત માનનારા, વાસ્તવિક
