________________
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ
૫૨૧
લાંબા દાંત ચમકતા હતા, જેણે મુખનું પોલાણ ઘણું જ પહોળું કરેલ હતું, લાંબા સમયથી ભૂખ્યો છું એવા સમયે તું પ્રાપ્ત થઇ છો, ‘આવ આવ' એમ બોલતો, ભયંકર શ૨ી૨ાકૃતિવાળો દેખતાં જ ભય લાગે તેવો રાક્ષસ મળ્યો. તેણે પણ હાથથી પકડી. એટલે તેણે પોતાનો સર્વ સદ્ભાવ જણાવ્યો. એટલે છોડી. બગીચામાં જઇને સુખેથી ઊંઘતા માળીને જગાડ્યો. હે સત્પુરુષ ! હું તે જ કે આગળ તને કબૂલાત આપી હતી. આવી રાત્રિમાં આભૂષણ-સહિત તું કેવી રીતે આવી શકી ?' એમ પૂછ્યું, એટલે જે પ્રમાણે આવતાં બન્યું હતું, તે સર્વ વૃત્તાન્ત જણાવ્યો.
ખરેખર સત્યપ્રતિજ્ઞાવાળી મહાસતી છે.' એમ માનીને તેના પગે પડીને માળીએ તેને જલ્દી છોડી દીધી. એટલે રાક્ષસ પાસે પહોંચી. માળીનો વૃત્તાન્ત તેને પણ કહ્યો ‘અહો ! મહાપ્રભાવશાળી આ છે.' એમ કહીને રાક્ષસે પણ પગે પડીને તેને મુક્ત કરી. ત્યારપછી ચોર પાસે ગઈ. તેને પણ પૂર્વના સર્વ વૃત્તાન્તો કહ્યા, તેઓએ પણ અતિશય પ્રભાવવાળી જાણી તેના પ્રત્યે ગુણપક્ષપાત પામેલા ચોરોએ અલંકાર સહિત નમસ્કાર કરીને તેના ઘરે વિદાય આપી. હવે સર્વાલંકાર-સહિત, અક્ષત અંગવાળી અભગ્નશીલવાળી પતિ પાસે આવીને સર્વ વૃત્તાન્ત બન્યો હતો તે જણાવ્યો. અતિતુષ્ટમનવાળા તે પતિની સાથે આખી રાત્રિ સુખેથી સુઈ રહી, પ્રભાત-સમય થયો, એટલે મંત્રિપુત્ર ચિંતવવા લાગ્યો. ‘પોતાના અભિપ્રાયાનુસાર વર્તનાર, સુંદર રૂપયુક્ત, સુખ-દુઃખમાં સમાન ભાગીદાર એવા મિત્રો અને મહિલાઓનાં મુખો પ્રાતઃકાળમાં જાગીને જોનાર ધન્ય છે.' જો સુંદર પુણ્ય જે જેને ઉપાર્જન કર્યું હોય, તો સમાન પ્રેમરસ, સમાન રૂપ-યૌવન, સમાન સ્નેહસદ્ભાવ, સુખદુઃખમાં સહભાવ રાખનાર મનુષ્યની પ્રાપ્તિ થાય છે. એમ વિચારતાં તેણે તેને સમગ્ર ઘરની સ્વામિની બનાવી. પ્રેમાધીન થએલા હૃદયવાળા સાથે નિષ્કપટ સ્વભાવ રાખવાથી શું નથી કરાવી શકાતું ? ‘આ પ્રમાણે પતિ, ચોર, રાક્ષસ અને માળીની અંદરથી કોણે ત્યાગ કરીને દુષ્કર કાર્ય કર્યું ?' તે મને કહો, ત્યારે ઈર્ષ્યાલુલોક કહેવા લાગ્યા કે, પતિએ અતિદુષ્કર કર્યું, કારણ કે રાત્રિ-સમયે પતિએ બીજા પુરુષ પાસે મોકલી. જે ક્ષુધાલુ હતા તેમણે રાક્ષસે અતિદુષ્કર કર્યું એમ જણાવ્યું. કારણ કે, લાંબા સમયનો ભૂખ્યો હોવા છતાં પણ ભક્ષણીય મળ્યું, તો પણ ભક્ષણ ન કર્યું હવે જે પારદારિક હતા તેમણે એક માળી જ દુષ્કરકારક છે. કારણ કે, રાત્રે પ્રાપ્ત થવા છતાં પણ ત્યાગ કરી. જ્યારે ચાંડાલે કહ્યું કે, ‘ચોરેએ દુષ્કરકાર્ય કર્યું ગણાય. કારણ કે, તે વખતે સુવર્ણ-આભૂષણ સહિત હોવા છતાં એકાંતમાં તેનો ત્યાગ કર્યો. એ પ્રમાણે કહેવાથી ચોરનો નિશ્ચય કર્યો અને ચાંડાલને અભયે કોટવાલ દ્વારા પકડાવી પૂછ્યું કે, તેં રાજબગીચામાં ચોરી કેમ કરી ?' તેણે કહ્યું કે, ‘હે નાથ ! મારી શ્રેષ્ટવિદ્યાના બલથી. ત્યારપછી પોતાની પત્નીના દોહલાનો વૃત્તાંન્ત કહ્યો. અભયે
