________________
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ
૧૩૮. વિનય ઉપર શ્રેણિક રાજાની કથા -
૫૧૯
રાજગૃહ નગરમાં શ્રેણિક નામનો રાજા હતો, જેની સમ્યક્ત્વની સ્થિરતા-દૃઢતાથી હર્ષિત થએલા ઈન્દ્ર મહારાજાએ પ્રશંસા કરી હતી. તેને સમગ્ર અંતઃપુરમાં પ્રધાન એવી ચેલ્લણા નામની રાણી હતી. તેમ જ ચાર પ્રકારની બુદ્ધિવાળો અભયકુમાર નામનો પોતાનો પુત્ર મંત્રી હતો. કોઈક એક પ્રસંગે ચેલ્લણાદેવીએ રાજાને પ્રાર્થના કરી કે, ‘હે પ્રાણનાથ ! મારા યોગ્ય એવો એક થંભિયો મહેલ કરાવી આપો.' સ્ત્રીની હઠ દુ:ખે કરીને પૂરી કરનાર શ્રેણિકરાજાએ દાક્ષિણ્યથી તેનું વચન સ્વીકારી અભયકુમારને આજ્ઞા કરી. એટલે સ્તંભ માટે સુથાર સાથે એક મોટી અટવીમાં ગયો. ત્યાં અતિશય ઘાટીલું મોટી શાખાઓવાળું વિશાળ વૃક્ષ હતું. ‘દેવતાથી અધિષ્ઠિત વૃક્ષ હોવું જોઇએ' એમ વિચારીને વિવધપ્રકારના ધૂપ અને પુષ્પોથી તે વૃક્ષની અધિવાસના પૂર્વક ઉપવાસ કરીને અભયે તેની આરાધના કરી. તેની બુદ્ધિથી રંજિત થએલા વૃક્ષના અધિષ્ઠાયક દેવે રાત્રે સુઈ ગએલા અભયને કહ્યું કે, ‘હે મહાનુભાવ ! આ વૃક્ષને કાપીશ નહિં. તું તારા ઘરે જા. હું સર્વઋતુનાં ફળોથી યુક્ત ખીલેલા મહાબગીચા સહિત એક થંભિયો મહેલ કરી આપીશ. આ પ્રમાણે દેવે રોકેલ અભય સુથાર સહિત ઘરે પાછો આવ્યો. દેવતાએ પણ બગીચા સહિત પ્રાસાદ નિર્માણ કરી આપ્યો. તે મહેલમાં વિચિત્ર પ્રકારની ક્રીડા કરતા અને રતિસાગરમાં ડૂબેલા એવા રાજાના દિવસો પસાર થતા હતા. હવે તે નગરનિવાસી ચંડાળની પત્નીને કોઇક સમયે ગર્ભના પ્રભાવથી આમ્રફલ ખાવાનો દોહલો પૂર્ણ ન થવાથી દ૨૨ોજ તેના શરીરનાં અંગો દુર્લભ થવા લાગ્યાં. તે દેખીને ચંડાલે પૂછ્યું કે, ‘હે પ્રિયે ! શાથી તારું અંગ દુર્બલ થાય છે ?' ત્યારે જણાવ્યું કે, ‘મને પાકેલ આમ્રફલ ખાવાની ઈચ્છા થઈ છે.’ ત્યારે ચંડાલે જણાવ્યું કે, ‘આ આમ્રફલ માટે કાળ નથી, તો પણ હે પ્રિયે ! તને ગમે ત્યાંથી લાવી આપીશ, માટે નિરાંત રાખજે.'
ચંડાલે સાંભળ્યું હતું કે, ‘શ્રેણિક રાજાના બગીચામાં સર્વઋતુનાં ફળો કાયમ થાય છે.’ બહાર રહેલા ચંડાળે બગીચામાં પાકેલા આમ્રફળની ડાળી દેખી. રાત્રિ થઈ, એટલે અવનામિની વિદ્યાથી ડાળી નમાવીને આમ્રફળ તોડીને ફરી પાછી ઉંચી ક૨વાની વિદ્યાથી ડાળીને વિસર્જન કરીને હર્ષિત થએલ તેણે પ્રિયાને આમ્રફળ આપ્યું. પૂર્ણ થએલ દોહલાવાળી તે ગર્ભને વહન ક૨વા લાગી. હવે અવાર-નવાર વૃક્ષ તરફ નજર કરતાં આગલા દિવસે દેખેલ ફળલંબને આજે તેથી રહિત આમ્રવૃક્ષને જોયું. રાજાએ રખેવાળ પુરુષને પૂછ્યું, ‘અરે ! આ આમ્રફળની લંબને કોણે તોડી લીધી ? ત્યારે તેણે જવાબ આપ્યો કે, ‘હે દેવ ! અહિં કોઇ બીજો પુરુષ આવ્યો નથી. કે બહાર નીકળતાં અમે દેખ્યો નથી. તેમ જ હે દેવ ! તેનાં
