________________
પ૧૧
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ કોઈ પ્રકારે રાજાએ કંડરીકમુનિને સમજાવ્યા, ત્યારે શિથિલવિહારી હોવા છતાં પણ ત્યાંથી વિહાર કર્યો. ભૂમિ પર શયન, અસાર ભોજન કરવાનું ઇત્યાદિક કારણોથી તેનું મન સંયમથી ભગ્ન થયું, શીલરૂપ મહાભાર વહન કરવા માટે ભગ્ન પરિણામવાળો થયો, એટલે લજ્જા-મર્યાદાનો ત્યાગ કર્યો એટલું જ નહિ પરંતુ વિષયસંગ કરવાની અભિલાષાવાળો, ગુરુકુલવાસમાંથી પણ બહાર નીકળી ગયો, રાજ્ય-સુખ ભોગવવાની ઇચ્છાથી ફરી પણ તે નગરીમાં આવ્યો. રાજાના બગીચામાં ઉત્તમ જાતિના વૃક્ષની ડાળી ઉપર ધર્મોકરણ લટકાવીને લીલી વનસ્પતિ ઉગેલી હોય, તેવી ભૂમિ ઉપર નિર્લજ્જ બની બેસી ગયો. તેવી સ્થિતિમાં બેઠેલો છે-એમ સાંભળીને રાજા તેને નમન કરવા માટે આવ્યા. લાંબા સમય સુધી સંયમમાં ઉદ્યમ કરે-તેમ તેને હિતશિક્ષા આપવા લાગ્યો. “હે બધુ ! તમે એકલા જ ખરેખર ધન્ય છો, પુણ્યશાળી છો, જીવિતનું ફળ મેળવનારા છો, કે તમો જિનોપદિષ્ટ નિરતિચાર પ્રવ્રજ્યાનું પાલન કરી રહેલા છો. દુર્ગતિના કારણરૂપ આ રાજ્યના સજ્જડ બંધનોથી હું એવો બંધાયેલો છું કે, ધર્મકાર્ય કરવાનો સમય બિલકુલ મેળવી શકતો નથી. આ પ્રમાણે કહેવા છતાં પણ રૂક્ષનેત્રથી ઉંચે જોતો નથી, કે કંઇપણ બોલતો નથી. ત્યારે વૈરાગ્ય વહન કરતા રાજાએ ફરી પણ તેને કહ્યું કે, “હે મૂઢ ! મેં તને પૂર્વકાલમાં સંયમ લેતાં અટકાવ્યો હતો, પ્રવજ્યા અંગીકાર કરવામાં કયાં કયાં વિનો આવે છે, તે મેં તને ઘણી રીતે ત્યારે સમજાવયાં હતાં, ત્યારે હું તને રાજ્ય પણ આપતો હતો. હવે અત્યારે તે રાજ્યનું હું તને દાન આપું, તેથી તને શું સુખની પ્રાપ્તિ થવાની છે? તારી પોતાની પ્રતિજ્ઞાનો ત્યાગ કરીને તું તલના ઠોતરા સરખી લઘુતા મેળવવાનો છે. એમ કહીને રાજાએ તેને રાજ્ય સોંપી દીધું. રાજાએ પોતે મસ્તકે લોચ કરીને તેનો સર્વ સાધુવેષ ગ્રહણ કર્યો.
ઝેર સરખા રાજ્યનો ત્યાગ કરીને અમૃત-સમાન સંયમ પુંડરીકે સ્વીકાર્યું. જ્યારે પાપમતિવાળા કંડરિકે વિપરીત કર્યું. પુંડરીક સ્વયં સંયમ સ્વીકારી ગુરુ સમીપે ગયો, ત્યાં વળી દીક્ષા ગ્રહણ કરીને છઠ તપના પારણામાં અનુચિત-અપથ્ય આહારયોગે અતિશય પેટની ફૂલની પીડા થઇ. મૃત્યુ પામીને સર્વાર્થસિદ્ધમાં દેવપણે ઉત્પન્ન થયો. હવે કંડરિક પણ પ્રવ્રજ્યાનો ત્યાગ કરનારો પાપી છે.” એમ મંત્રીઓ, સામંતો, દંડનાયક અને સમગ્ર લોકોએ તેનો તિરસ્કાર કરી હલના કરી. એટલે કોપાયમાન થઈ તે ચિંતવવા લાગ્યો કે, “આ સર્વે મંત્રી આદિ મારા ચરણની સેવા માટે આવતા નથી, તો એ સર્વે પાપીઓને મારે નક્કી મારી નાખવા. વળી ઘણા લાંબા સમયથી આવી રસવતી જમ્યો નથી, તો હું સર્વ પ્રકારના રસયુક્ત આહાર લઉં એમ વિચારીને રસોયાને હુકમ કર્યો કે, ઘેબર વગેરે સુંદર મિષ્ટાન્ન વાનગીઓ તેની સાથે વાત-શાક ફરસાણની વાનગીઓ તૈયાર કર. નાટકિયાઓનાં નાટક દેખીને તેણે અવળા ક્રમથી ભોજન કર્યું. પહેલાં તદ્દન લુખ્ખા વાલ વગેરે, ત્યારપછી
