________________
પ૦૬
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ શિષ્યોના પરિવારવાળા થયા. કેટલાક સમય પછી સમગ્ર રજમલ આત્મામાંથી ખંખેરીને મોહસૈન્યનું દલન કરીને શત્રુંજય પર્વત ઉપર અનુત્તર નિર્વાણપદને પામ્યા. (૪૧)
શંકા કરી કે, આગમના જ્ઞાતા હોવા છતાં શૈલકાચાર્ય કેમ શિથિલતા પામ્યા ? તો કે કર્મની વિચિત્રતા હોવાથી, જાણકાર પ્રાણીને પણ મહા અનર્થ કરનાર થાય છે, તે કહે છે
दस दस दिवसे दिवसे, धम्मे बोहेइ अहव अहिअयरे |
इअ नंदिसेणसत्ती, तह वि य से संजम-विवत्ती ||२४८।। એક દિવસમાં દશ દશ કે તેથી અધિકને ધર્મનો પ્રતિબોધ કરનાર નંદીષેણ મુનિની શક્તિ હોવા છતા પણ તેને ચારિત્રથી પતન પામવું પડ્યું. નંદીષણની કથા કહે છે. - ૧૩૨. શ્રેણિપુત્ર નંદિષેણની કથા
રાજગૃહનગરમાં શ્રેણિકરાજાનો નંદીષેણ નામનો પુત્ર હતો. જેની તરુણતા હજુ ખીલતી હતી અને લાવણ્યથી શરીર-સંપત્તિ પૂર્ણ હતી. શ્રી વીરસ્વામીની સુંદર ધર્મદેશના સાંભળવાથી કોઇ વખત પ્રતિબોધ પામ્યો અને ભગવંતને પ્રાર્થના કરી કે, “હે તીર્થનાથ ! મને દીક્ષા આપો.' ત્યારે ભગવંતે તેને કહ્યું કે, “હજુ તારે અભન્ન ભોગફળવાળું ભાગ્ય ભોગવવાનું બાકી છે, ત્યારે આ વ્રત-સમય પરિપક્વ થયો નથી.” આ પ્રમાણે ભગવંતે કહ્યું, ત્યારે વળી દેવતાએ પણ તે જ પ્રમાણે કહ્યું. ત્યારે નંદીષેણ કહે છે કે, “જે પોતાના પુરુષાર્થ અને સાહસ ઉપર નિર્ભર છે, તેવા પુરુષને આ જડ કર્મ શું કરી શકવાનું છે ? તે કર્મોને હું જાતે જ નિષ્ફળ કરીશ. હું મારા કઠોર કષ્ટકારી ચેષ્ટાથી તે કર્મોને સ્થાપન કરી બેસાડી દઈશ. હે કટપૂતણિ દેવી ! તને કોણ ગણે છે? અથવા તું શું વધારે જાણે છે ? આ પ્રમાણે નવીન તરુણતા પામેલી રમણીઓવાળું અનુરાગ યુક્ત સર્વ અંતઃપુર સહિત શિવરમણિમાં અનુરાગી બનેલા નંદીષેણે તૃણ માફક રાજ્યવૈભવનો ત્યાગ કર્યો. પ્રવ્રજ્યા અંગીકાર કરીને, આગમશાસ્ત્રો ભણીને તત્ત્વમાં રુચિવાળા તે એકાકી-વિહારપ્રતિમા ધારણ કરીને તે કોઇક સમયે અચાનક ગોચરી માટે વેશ્યામંદિરમાં ગયા અને મોટા અવાજથી ધર્મલાભ એમ બોલ્ય. વિલાસ અને કટાક્ષયુક્ત પુષ્ટ મનોહર અંગવાળીએ ઉભા થઇને હાસ્ય અને માધુર્યથી કહ્યું કે, “દામનો લાભ” બોલો. હે મુનીન્દ્ર ! અમારે ધનનું શું પ્રયોજન હોય ! અહિં તો દામ-ધનની જ કિંમત હોય છે. અક્ષરશાસ્ત્ર જાણનાર પંડિતોની તુલના ધનથી થાય છે, પણ ધર્મથી તુલના થતી નથી. દામ-ધર્મ આ બંનેમાં અક્ષરના ક્રમમાં દનું અગ્રસ્થાન છે અને ધર્મના ધનું સ્થાન પછી છે. ગણિકા-ગણના ઘરમાં ધનવાળાઓનું ગૌરવ થાય છે, નિર્ધન રાજપુત્રો અહિ આવે, તો લતા મેળવે છે. એટલે અભિમાન પામેલા તે
