________________
૩૯૮
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ કોઈક વખત એક પ્રવૃજિકાને ધર્મના વિવાદમાં નિરુત્તર કરી, એટલે તે કોપાયમાન થઈ. વિચારવા લાગી કે, “આ પાપી સુજ્યેષ્ઠાને ક્યાંય પણ ઘણી શોક્યો હોય, તેવા સ્થળમાં નાખું જેથી જિંદગી-પર્યત દુઃખાવર્તમાં બળી-જળી દુઃખ ભોગવ્યા કરે. પ્રવ્રાજિકાએ સુજ્યેષ્ઠાનું અસલ આબેહુબ રૂ૫ પટની અંદર ચીતરાવ્યું. રાજગૃહ જઈને શ્રેણિક રાજાને બતાવ્યું. ઝેર મિશ્રિત વાયરા વિશેષથી હોય તેમ તે પટના દર્શન માત્રથી તે રાજા કામના મદથી વિહ્વલ બનેલો એકદમ ઘૂમવા લાગ્યો. પ્રવ્રજિ કાને પૂછવાથી જાણ્યું કે, “આ સુજ્યેષ્ઠાનું રુપ છે. એટલે ચેટક રાજાની પાસે માગણી કરવા માટે પુરુષ મોકલ્યો. વૈશાલી નગરીએ પહોંચીને અતિઆદર પૂર્વક વિનંતિ કરી. “જો કે, સ્વરૂપવતી કન્યા-રમણીઓ પારકા ઘરની શોભા વધારનારી હોય છે. તો સર્વને પ્રાર્થના યોગ્ય એવા શ્રેણિકરાજાને ચરણમાં મારા નમસ્કાર પૂર્વક જણાવવું કે, રાજાએ જણાવ્યું છે કે, અમે હૈહયવંસના છીએ તેથી વાહિય કુલમાં કન્યા આપતા નથી. તો જેવો તું આવ્યો છે, તેવો પાછો જા.” દૂતે પાછા આવી જે પ્રમાણે વૃત્તાન્ત બન્યો હતો, તે પ્રમાણે એકાંતમાં આવીને જણાવ્યું. હૃદયમાં જળતો લાલ અંગારો સ્થાપન કર્યો હોય, તેમ ભંભાસાર રાજા અતિ દુઃખ અનુભવવા લાગ્યો.
એક ભવનથી બીજા ભવનમાં, વનમાંથી બીજા વનમાં, એક શયનથી બીજા શયનમાં જાવ-આવ કરે છે, તપેલી શિલાના તલપર તરફડતી માછલીની જેમ ક્યાંઈ રતિ પામતા નથી, ઉજ્જવલ મોતીના હારોને, તથા ખેદ કરનાર પાણીથી ભીંજવેલા પદાર્થોને દૂર કરો, શુદ્ર ચંદ્રને નષ્ટ કરો, ક્લેશ કરનાર મૃણાલીને શાંત કરો. કામાગ્ની વ્યાપેલ હોવાથી જેને મતિ નાશ પામી છે, એવા શ્રેણિકરાજા આમ તેમ અસંબંધ પ્રલાપ કરતા તેની રાત્રિ લાખ પહોર જેટલી લાંબી પસાર કરવા લાગ્યા. દુઃખે કરીને નિવારણ કરી શકાય એવું ભયંકર દાહ કરતાં વધારે દુસ્સહ દુઃખ પિતાનું જાણીને અભયકુમારે શ્રેણિકને ધીરજ આપી કે, “હું તમોને તે મેળવી આપીશ. હે દેવ ! તમારે હમણાં સર્વથા વિશ્વાસપૂર્ણ સ્વસ્થ અતિપ્રશસ્ત ચિત્તવાળા થઇ કેટલાક દિવસો પસાર કરવા. હવે અભય વિવિધ પ્રકારના ઉપાયની શોધ કરતા સ્વર, વર્ણને ભેદ કરનારી ગુટિકાઓ પ્રાપ્ત કરીને મનોહર વેપારીનું રૂપ કરી વૈશાલી નગરીએ પહોંચી રાજદ્વારની નજીકમાં મનોહર દુકાન રાખી, તેમાં દિવ્ય સુગંધી પદાર્થો વેચવા લાગ્યો. એક પાટિયામાં શ્રેણિકનું અદ્ભુત રૂ૫ ચિત્રાવીને દુકાનમાં સ્થાપન કર્યું. ત્રણે કાળ પુષ્પ, ધૂપ, દીપ વગેરેથી ઘણા આદર પૂર્વક તેની પૂજા કરે છે. ત્યાં આગળ સુજ્યેષ્ઠાની દાસીને મનોહર દિવ્ય સુગંધી પદાર્થો ઘણા આપે છે
પ્રભાવિત થએલા ચિત્તવાળી દાસીઓ ત્યાં દરરોજ આવવા લાગી. તેઓ પૂછવા લાગી કે, “તમે ઘણા આદર અને પ્રયત્નથી પૂજા કરો છો, તે મૂર્તિ કોની છે ? તેણે કહ્યું કે,
