________________
૪૬૨
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ ઉતરવા અને સામે પાર જવાની અભિલાષાવાળા પ્રવર્તતા હતા, તેમ તેમ કર્મના દોષથી નાવડીનો ભાગ ગંગાનદીના ઉંડા જળમાં ડૂબવા લાગ્યો. સર્વથા વિનાશની શંકાથી નાવિકોએ અગ્નિકાપુત્ર આચાર્યને નાવડીમાંથી જલ મધ્યમાં ફેંકી દીધા. એટલે અતિશ્રેષ્ઠ પ્રશમરસની પરિણતિવાળા અતિપ્રસન્ન ચિત્તવાળા પોતે સર્વ પ્રકારે સમગ્ર આસવદ્વાર બંધ કરીને દ્રવ્ય અને ભાવથી ઉત્તમ નિઃસંગતા પામેલા અતિવિશુદ્ધમાન દઢ ધ્યાનનું ધ્યાન કરતા સર્વ કર્મનું નિર્મથન કરી પાણી એ જ સંથારો પામેલા છતાં અત્યંત અદ્ભુત નિરવદ્ય યોગવાળા તેમને મનોવાંછિત એવી સિદ્ધિ નિર્વાણ-લાભથી પ્રાપ્ત થયા. પુષ્પચૂલા કથા પ્રસંગે આવેલ અગ્નિકાચાર્ય દૃષ્ટાંતથી બીજો ઉપદેશ આપતાં જણાવે છે કે –
जो अविकलं तवं संजमं च साहू करिज्ज पच्छाऽवि ।
अन्नियसुय व्व सो नियगमट्ठमचिरेण साहेइ ||१७१।। જે મુનિઓ બાર પ્રકારનો સંપૂર્ણ તપ તેમજ પૃથ્વીકાય આદિ કાય જીવોના રક્ષણ સ્વરૂપ સંપૂર્ણ સંયમ કરે છે, પર્યન્તકાળમાં પણ જેઓ આવા તપ-સંયમનાં અનુષ્ઠાનો કરે છે; તેઓ અગ્નિકાપુત્ર આચાર્યની જેમ જલ્દી પોતાના ઇચ્છિત કાર્યની સિદ્ધિ કરે છે. (૧૭૧). ૧૧૦. અન્નિકાપુગાથાર્થની કથા -
ઉત્તર મથુરામાંથી એક વેપારી દક્ષિણ મથુરામાં વેપાર માટે ગયો હતો, ત્યાં કોઇક વેપારી સાથે મૈત્રી કરી તેણે પોતાને ત્યાં ભોજન માટે નિમંત્રણ આપ્યું. ભોજનસમયે તેની બહેન વીંજણો નાખતી હતી. એવી અન્નિકાકન્યાને દેખી. તેમાં અતિશય અનુરાગ અને મત્ત ચિત્તવાળાએ અનેક પ્રકારે માગણી કરી, તેની સાથે લગ્ન કર્યા, ત્યારે સ્નેહી ભાઇએ એમ કહ્યું કે, “બહેનને મોકલીશ, પરંતુ ભાણિયાનું મુખ દેખ્યા પછી મોકલીશ.” કોઇક સમયે લાંબા કાળે પિતાની માંદગીનો પત્ર આવ્યો કે, હે પુત્ર ! જો તું કૃતજ્ઞ હોય, તો અમારા જીવતાં અમને મળવા આવ.' સમયને ઓળખનારી અત્રિકાએ પોતાના બંધુને સમજાવ્યો કે, “આવા સમયે જવાની રજા આપ. પ્રસૂતિ સમય નજીક હોવા છતાં પોતાના ભર્તારની સાથે બહેનને મોકલી. માર્ગ વચ્ચે જ પુત્ર જન્મ્યો, તેનું નામ ન પાડ્યું. “આપણે સ્થાને સ્થિર થઈશું, એટલે ઉત્સવપૂર્વક નામ સ્થાપન કરીશું.” સમગ્ર લોકો તેને રમાડત હતા, ત્યારે અગ્નિકાપુત્ર કહીને હુલામણા નામથી બોલાવતા હતા. ત્યારપછી તેનું તે જ નામ પ્રસિદ્ધિ પામ્યું. કદાચ આપણે હમણાં બીજું નામ આપીશું, તોપણ તે નવું નામ રહેશે નહિ. તેથી ગામમાં આવ્યા પછી તેઓએ તે અગ્નિકાપુત્ર જ નામ કાયમ રાખ્યું. મોટો થયો,
