________________
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ
૪૬૫ निहिसंपत्तमहन्नो, पत्थिंतो जह जणो निरुत्तप्पो ।
૩૪ ના તદ પડવુદ્ધ-દ્ધિ() પરિશ્ચંતો II૧૮૧TI ૧૧૧. કરેલા પાપો કેટલાં ગુણા ફળો આપે તેનું સ્વરૂપ
* કોઈ બીજાને તાડન કરવું, તેના પ્રાણોનો નાશ કરવો, ખોટાં કલંક આપવાં, પારકુ ધન પડાવી લેવું, કોઈનાં મર્મો પ્રકાશિત કરવાં - આ વગેરે પાપો એક વખત કર્યા હોય તો ઓછામાં ઓછું દશગણું તેનું તેવું જ ફળ આપણે ભોગવવું પડે. આકરા પરિણામથી તેવાં પાપો કર્યા હોય, તો તેનાં અનેકગણાં ફળો જીવને ભોગવવાં પડે (૧૭૭) તે કહે છે -
અપ્રીતિ-લક્ષણ અતિપ્રમાણમાં દ્વેષ સહિત તે તાડન, વધ, કલંકદાન વગેરે પાપો કરે, તો સો ગુણુ, હજાર ગુણ, લાખ ગુણ, ક્રોડો ગણું તેનું ફળ મેળવે. દ્વેષ ઓછાવત્તા પ્રમાણમાં થાય, તેને અનુસારે તેનો ઉદય-વિપાક-પાપનું ફળ ભોગવવું પડે છે, (૧૭૮) આ સમજીને જેમ શરૂથી કર્મનો સંબંધ ન થાય, તેમ અપ્રમાદ કરવો. અપ્રમાદ કરવાથી શો લાભ ! તેનાથી સાધ્ય-સિદ્ધિ કે કર્મનો ક્ષય થાય તેવો એકલો નિયમ નથી. આ તો જે કાળે જે બનવાનું હોય તેમ બને છે. મરુદેવામાતા, ભરત, વલ્કલગીરી વગેરેને અણધાર્યો કર્મનો ક્ષય થયો હતો. આવા પ્રકારના તર્કો કરી ધર્મમાં ઉદ્યમ કરનારને ભોળવે, તેને હિતશિક્ષા આપતાં કહે છે –
કેટલાક યથાર્થ તત્ત્વ ન સમજનાર આ વિષયમાં ત્રણે ભુવનમાં આશ્ચર્યકારી અને કદાચિત્ બનનાર એવા ભાવરૂપ મરુદેવા માતાનો દાખલો આપી કહે છે કે, તપ-સંયમ કર્યા વગર પણ કર્મ ખપાવી સિદ્ધિ પામ્યાં, તે પ્રમાણે અમે પણ સિદ્ધિ પામીશું. અપ્રમાદતપ-સંયમની જરૂર નથી. હાથીની ખાંધ પર બેઠેલાં મરુદેવા માતાએ ઋષભ ભગવંતના ઉપર સમવસરણમાં ત્રણ છત્રો વગેરે અતિશયો દેખીને પોતાના આત્મામાં અત્યંત પ્રમોદાતિશય થવાથી ઉલ્લસિત થએલા જીવવીર્યથી કર્મનો ક્ષય કર્યો, કેવલજ્ઞાન થયું, તે જ સાથે આયુષ્યનો ક્ષય અને મોક્ષપ્રાપ્તિ થઈ, તેમ અમને પણ આપોઆપ તપ-સંયમ-અપ્રમાદ પ્રયત્ન કર્યા વગર આપોઆપ કેવલજ્ઞાન મળશે. અપ્રમાદ-ઉદ્યમ કરવાની શી જરૂર છે ? મરુદેવીની સિદ્ધિ થઇ એ કથા આગળ બાહુબલિની કથામાં કહેલી છે. આવું આલંબન કેટલાક અલ્પબુદ્ધિવાળા ગ્રહણ કરે છે, તે અયુક્ત છે. અનંતા કાળે કોઈક વખત ઉત્પન્ન થનાર હોવાથી આશ્ચર્યરૂપ આ બનાવ ગણેલો છે, આશ્ચર્યભૂત પદાર્થ આકસ્મિક થએલા હોય તે સર્વને લાગુ પાડી શકાય નહિ.
