________________
૪૯૮
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ નિરુક્ત અર્થ આ પ્રમાણે કહેલો છે કે, “જેનું માંસ હું અહિં ખાઉં , તે આવતા ભવમાં મને ભક્ષણ કરનારો થશે.'
માંસ ખાનારના આયુષ્યનો ક્ષય થાય છે, દરિદ્રતા પ્રાપ્ત થાય છે, બીજા જન્મમાં ઉત્તમ કુલ અને જાતિનો લાભ થતો નથી, બુદ્ધિ હણાય છે અને દરેક પ્રયત્ન નિષ્ફળ થાય છે, તેમ જ નીચ કાર્યો કરી ઉદર ભરનાર થાય છે, માંસ ભક્ષણ કરનારની ગતિનો વિચાર કરનારા અને અન્નભોજન કરવાના અનુરાગવાળા એવા સજ્જન પુરુષો જૈન શાસનયુક્ત ગૃહસ્થ હોવા છતાં પણ ઉત્તમ દેવી સંપત્તિઓ પ્રાપ્ત કરનાર થાય છે. અહિં ઉદુમ્બર-શબ્દથી પાંચ પ્રકારનાં વૃક્ષો સમજવાં, તે આ પ્રમાણે - વડ, પીપળો, પારસ પીપળો, ઉબરો, પ્લેક્ષપીપળાની એક જાત. આ પાંચેય પ્રકારનાં વૃક્ષનાં ફલ ન ખાવાં, કારણ કે એક ફળની અંદર એટલા કીડાઓ હોય છે કે, જેની ગણતરી કરી શકાતી નથી. સુલભધાન્ય અને ફલસમૃદ્ધ દેશ કે કાળમાં જે પાંચ ઉદુમ્બર ફલને ખાતા નથી તે વાત બાજુ પર રાખીએ, પરંતુ દેશ અને કાલના કારણે ભક્ષ્ય, ધાન્ય કે ફળની પ્રાપ્તિ ન થાય, ભૂખથી લેવાયો હોય, દુબળો થયો હોય, “સ્વસ્થતાવાળાને વ્રત-પાલન કરવું બહુ મુશ્કેલ નથી.” તો પણ તે પુણ્યાત્મા પાંચ ઉદુમ્બર-ફલોનું ભક્ષણ કરતો નથી. જેમાં બે ઘડીની અંદરના સમયમાં અતિબારીક જંતુઓના સમૂહો ઉત્પન્ન થાય છે, તેવા માખણને વિવેકીઓએ ન ભક્ષણ કરવું. માત્ર એક જ જીવના વધમાં સુમાર વગરનું પાપ થતું હોય, તો પછી અનેક જીવોના સમૂહના ઘાતવાળું માખણ કયો સમજુ ભક્ષણ કરે ? વેગણ, ફણસ, તુંબડી સર્વ પ્રકારના અનંતકાય, અજાણ્યાં ભલો અને બીજા પણ અનુચિત ફલોને શ્રાવક ત્યાગ કરે. ઇંગાલકર્મ વગેરે પંદર કર્માદાનનો વેપાર આજીવિકા માટે વર્જન કરે. ચોપગાં જાનવર વગેરે સર્વ પરિગ્રહનું પરિમાણ કરે, પ્રમાણભૂત કરેલ પરિગ્રહમાં પણ પાપની શંકા રાખતો, તેમાં યતનાથી પ્રવૃત્તિ કરે, પરંતુ અધિકભાર ભરવો ઇત્યદિક નિર્ધ્વસ પરિણામવાળો થઇને વેપાર ન કરે. કાન, નાક વગેરે અંગો છેદીને તેને પીડા ન ઉપજાવે. જે આરંભની છૂટી રાખી હોય તેમાં પણ પાપથી ડરવા પૂર્વક પ્રવૃત્તિ કરે, પરંતુ નિઃશૂકતાથી આરંભ પ્રવૃત્તિ ન કરે, વળી જિનેશ્વર ભગવંતના દીક્ષા કલ્યાણક, કેવળજ્ઞાન કલ્યાણક, નિર્વાણ કલ્યાણક, જન્મ કલ્યાણક જે ભૂમિઓમાં થયેલાં હોય, તે ભૂમિઓ તીર્થભૂમિ ગણાય, તે સ્થળની સ્પર્શના, વંદના કરવી જોઇએ. સાધુજે સ્થળમાં વિચરતા ન હોય, તે સ્થળમાં બીજા અનેક લાભ હોય તો પણ ત્યાં વસવાટ ન કરવો. સાધુવગરના સ્થાનમાં વાસ કરવો એટલે અરણ્યવાસ ગણેલો છે. સુંદર રાજ્ય હોય, જળ, ધાન્યાદિ ખૂબ મળતાં હોય એવા અનેક ગુણવાળાં સ્થાન હોય તો પણ સાધુ વગરના સ્થાનમાં વસવાટ ન કરવો. જે નગરમાં જિનભવન હોય, શાસ્ત્રના જાણકાર એવા સાધુઓ જ્યાં હોય, જ્યાં ઘણું જળ અને ઈશ્વન મળતું હોય,
