________________
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ
૫૦૧
જીવદયા વગર મનુષ્યોનાં ધર્મકાર્યો શોભા પામતાં નથી. વ્યાસમુનિ પણ કહે છે કે - ‘ધર્મનું સર્વસ્વ કહું છું, તે તમે સાંભળો અને સાંભળીને અવધારણ કરો કે, પોતાના આત્માને જે પ્રતિકૂળ હોય તે બીજાઓ પ્રત્યે ન આચરશો.' બીજાની સ્ત્રીઓ પ્રત્યે માતાની જેવો વર્તાવ રાખવો, પારકા ધનને ઢેફાં જેવું ગણવું, પોતાના આત્મા જેવા સર્વ ભૂતોને જે દેખે છે, તે જ દેખનારા જાણવો. જેઓ જૂઠ વચન બોલવાથી વિરમેલા છે, તે જ સત્ય વચન બોલનાર શ્રાવકો છે, જેમકે - ‘ડાહ્યો મનુષ્ય સર્વ જીવોને હિતકારી એવું સત્ય જ બોલે, અથવા તો સર્વ અર્થ સાધી આપનાર એવું મૌન ધારણ કરે.' સળગતા દાવાનળમાં બળી ગએલ વૃક્ષ પણ ફરી ઉગીને ફળદ્રુપ બને છે, પરંતુ દુર્વચનરૂપી અગ્નિથી બળેલ આ લોક શાન્ત થતો નથી. બાવના ચન્દન, ચન્દ્રિકા, ચન્દ્રકાન્તમણિ કે મોતીની માળા તેટલો આહ્લાદ આપતા નથી કે જેટલો આહ્લાદ મનુષ્યોની સત્યવાણી આપે છે. દેવો પણ તેમનો પક્ષપાત કરે છે,
ચક્રવ્રતીઓ પણ તેમની આજ્ઞા સ્વીકારે છે, અગ્નિ વગેરે ઉપદ્રવો પણ શાન્ત થઇ જાય છે, આ ફળ હોય તો સત્ય વચનનું છે. શ્રાવકો ચોરી કરવાથી વિરમેલા હોય, તે આ પ્રમાણે
વગર આપેલું જે ગ્રહણ કરતા નથી, તેની અભિલાષા સિદ્ધિ કરે છે, સમૃદ્ધિ તેને વરે છે, કીર્તિ તેની સન્મુખ જાય છે, તે ભવદુઃખથી મુક્ત થાય છે, સદ્ગતિ તેની સ્પૃહા કરે છે, દુર્ગતિને દેખતો નથી, વિપત્તિઓ તેનાથી દૂર ચાલી જાય છે. કમલવનમાં જેમ કલહંસી વાસ કરે છે તેમ જે પુણ્યની ઇચ્છાવાળો વગર આપેલું ગ્રહણ કરતો નથી, તેને વિશે પુણ્યની શ્રેણિ વાસ કરે છે. સૂર્યથી રાત્રિ દૂર ભાગે, તેમ તેનાથી આપત્તિઓ દૂર ચાલી જાય છે. વિનીતને વિદ્યા વરે છે, તેમ ચોરીની વિરતિ કરનારને દેવની અને મોક્ષની સંપત્તિ વરે છે. ચોરી એ બીજા લોકોના મનની પીડા માટે ક્રીડાવન છે, પૃથ્વીમાં વ્યાપેલ આપત્તિ લતાને વિકસિત ક૨ના૨ મેઘનું મંડલ છે, દુર્ગતિ-ગમનનો માર્ગ અને સ્વર્ગ-મોક્ષની અર્ગલા સરખી ચોરીને હિતાભિલાષી મનુષ્યોએ ત્યાગ કરવી જોઇએ. શ્રાવકો પરદારાગમનની વિરતિ કરનાર હોય, કારણ કે, દિશાઓમાં નેત્રકટાક્ષોને ફેંકતી, દેખનારની આંખોને જલ્દી આકર્ષણ કરે છે, જગતમાં સાક્ષાત્ લીલાથી ચપળ અને આળસપૂર્ણ અંગવાળી કામદેવના સંગથી ઉત્પન્ન થતા અંગના ભંગ-હાવભાવને વિસ્તારે છે. કામરૂપી દાવાનળ તેને ભિત કરવાના પ્રબળ પ્રયાસથી ભરેલા ખેદ-સ્વેદ વગેરે પ્રકારોને વિસ્તારે છે, સર્પની શ્રેણી જેમ ચિત્તથી વિચારાએલી સ્ત્રી ભુવનને ભમાડે છે.
શ્રાવકોએ પોતાની પત્ની સાથે આસક્તિથી વિષય સેવન ન કરવું, કારણ કે તે પણ સર્વ પાપોની ખાણ છે. તો પછી પરસ્ત્રી વિષયમાં તો શું કહેવું ? પોતાના પતિનો ત્યાગ
