________________
४८
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ
दुपयं चउपयं बहुपयं च अपयं समिद्धमहणं वा । अणवकएऽवि कयंतो, हरइ हयासो अपरितंतो ||२०६।। न य नज्जइ सो दियहो, मरियव्वं चावसेण सव्वेण | માસ-પાર-પરદ્ધો, ન રે ય ન દિયે વોજ્ઞો(વોદો) Tોર૦૭ll संझराग-जल-बुब्बुओवमे, जीविए अ अलबिंदु-चंचले ।
yવળે ય નવેગ-નિ, પાવ નીવ ! વિસ્મયં ૩જ્ઞરિ? પરિ૦૮TI ૧૨૨. પાપભોગઠદ્ધિની દુર્ણાયકતા
શબ્દાદિક ભોગોની ઉત્કૃષ્ટ પ્રાપ્તિ, તેમજ જે જે શુભ પદાર્થો મેળવ્યા છે, તે સુગુરુના સમાગમ અને ધર્મનું જ આ સર્વ ફળ મળેલું છે, તો પણ લોક વિષયમાં મૂઢ ચિત્તવાળો બની પાપકર્મ કરવામાં આનંદ માને છે. ગુરુના ઉપદેશથી જાણે છે, પોતાની બુદ્ધિથી ચિંતવે છે અને મનમાં નિર્ણય સ્થાપન કરે છે કે, જન્મ, જરા, મરણ અને તેની વચ્ચેનાં દુઃખો વિષયના સંગથી થવાવાળાં છે, છતાં પણ વિષયોથી જીવ વૈરાગ્ય પામતો નથી કે તેનાથી વિમુખ થતો નથી. ખરેખર મોહની-અજ્ઞાનની ગાંઠ ભેદવી ઘણી મુશ્કેલ છે. અનેક પ્રકારની પીડાઓ જેમાં દુઃખ દેવા સમર્થ થતી હોય, ત્યાં મિથ્યામતિઓ-અવળી બુદ્ધિવાળાઓની બુદ્ધિ કામ કરી શકતી નથી. સંસારનો મોહ કોઇક જુદી જ જાતિનો છે, દિશા ભૂલેલાની જેમ સંસારના વિષયોને તત્ત્વબુદ્ધિસ્વરૂપ ગણી તેનો સહવાસ સેવે છે. વળી પોતે એટલું તો નક્કી જાણે છે કે, “દરેકને અને મારે મરવાનું જ છે, અત્યારે મરતો નથી, તો પણ જરા પણ મારા દેહનો નાશ કરી રહેલી છે, ચામડીમાં કરચલિયો પડી છે, કેશ સફેદ થઈ ગયા છે, ઇન્દ્રિયોની શક્તિ ઘટી ગઈ છે, દાંત ઘંટના લોલક માફક હાલી રહેલા છે, આમ છતાં ભવનો ભય ન હોવાથી લોકો ઉગ પામતા નથી.
આશ્ચર્યની વાત છે કે, “આ સંસારનું અવળું સ્વરૂપ કેવું ગુપ્તપણે નિર્માણ કરાયું છે ? તેમ જ નારક જીવો વગેરે, બે પગવાળા, ગાય વગેરે ચાર પગવાળા ભમરા વગેરે ઘણા પગવાળાં, સર્પ વગેરે પગ વગરના, ધનિક, દરિદ્ર, પંડિત કે મૂર્ખ વગેરે જેમણે કોઈ પણ તેનો અપકાર કરેલો નથી, તેના આયુષ્યના ક્ષય કાળે યમરાજા તે દરેકના પ્રાણોનું હરણ થાક્યા વગર નિરંતર કર્યા જ કરે છે. સર્વ જીવોએ પરાધીન બની નક્કી કરવાનું જ છે. કયા દિવસે મરવાનું છે, તે કોઇ જાણી શકાતું નથી. એમ છતાં પણ આશા-મનોરથોના ફાંસામાં ફસાએલા વધ કરવા યોગ્ય મનુષ્યની જેમ હંમેશાં યમરાજાના મુખમાં સપડાએલો
