________________
૪૭૮
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ ઉપભોગ કરવા દ્વારા શાંત કરવાની ઇચ્છા કરતા હોય, તે પોતાના પડછાયને પગથી ચાંપવા માટે આગળ આગળ એકદમ ત્વરાથી દોડે છે.' તેથી કરીને નક્કી થયું કે, રાત્રે કેટલાક ક્ષણો સુધી સ્વપ્નમાં ક્ષુધાથી દુર્બલ થએલાને મોદક અર્પણ કર્યા હોય, એવો કોઈ ક્યાંય પણ કદાપિ પણ યથાર્થ૨ીતે ક્ષુધાથી દૂર કરી શકે ખરા ? અર્થાત્ સ્વપ્નાની સુખડી ભૂખ ભાંગે નહિં. વળી તરશ લાગેલી હોય, તેને ઝાંઝવાના જળથી તૃષ્ણાનો અંત આવતો નથી. તેમ ભોગ ભોગવવાથી આત્માને કદી પણ તૃપ્તિ-શાંતિ થતી નથી. આ પ્રમાણે આઠ રૂપકો સમજાવ્યાં. (૧૮૭ થી ૧૯૦) આ પ્રમાણે વિષય ભોગવવામાં નુકશાન જણાવ્યું, તો પણ જેઓ તેમાં આસ્થા રાખે છે, તેને દોષ જણાવતા કહે છે –
पुर-निद्धमणे जक्खो, महुरामंगू तहेव सुय-निहसो | વોહેડ્ સુવિદિય-નળ, વિસૂરફ વધું = દિયા ||૧૬૧||
નગર બહાર ખાળ વહે છે, ત્યાં એક યક્ષ મંદિરમાં સિદ્ધાંતની પરિક્ષા માટે કસોટી સમાન-બહુશ્રુત થએલા મંગુ નામના આચાર્ય ઇન્દ્રિય-વિષયમાં લોલુપ બનેલા, જેથી તેમાં યક્ષ તરીકે ઉત્પન્ન થયા હતા. ‘હું તો જિહ્વાના સ્વાદમાં આસક્ત બન્યો, પણ તમે આસક્તિ ન કરશો’ – એમ શિષ્યોને સમજાવે છે અને પોતે હૃદયથી ઘણો પશ્ચાત્તાપ કરે છે. (૧૯૧) વિશેષ ભાવાર્થ કથાનકથી સમજાશે. તે આ પ્રમાણે -
૧૧૯. સગાવાઘીન મંગુ આચાર્યની કથા -
મથુરા નગરીમાં યુગપ્રધાન શ્રુતભંડાર, નિરંતર શિષ્યોને સૂત્રાર્થ કહેવામાં ઉદ્યમવાળા, ભવ્ય જીવોને સદ્ધર્મ-દેશના આપવી, શાસનના કાર્યો કરવામાં પરિશ્રમ પાળનારા અને શિષ્યો પાસે પળાવનાર, સારણા, વારણા કરવાવાળા અંગોપાંગ સંલીન ક૨વાના મનવાળા, લોકોમાં પ્રસિદ્ધિ પામેલા એવા આર્યમંગુ નામના આચાર્ય હતા. કોઈક સમયે ક્રિયા-કલાપ રહિત બની તે સુકુમાર શરીરવાળા બની સુખાભિલાષી બન્યા અને શ્રાવકોનાં કુલોની મમતાવાળા થઈ ત્રણ ગૌ૨વોથી ઘેરાયા. શ્રાવકો નિરંતર ભક્તિ-બહુમાનથી આહારપાણી, વસ્ત્ર વગેરે આપતા હતા, તેથી ત્યાં ઘણો સમય રોકાઇ ગયા અને નવકલ્પી વિહાર, ઉગ્રવિહારનો ત્યાગ કર્યો. શ્રમણપણામાં શિથિલતા નહિં, પરંતુ નિઃશ્રમણતા પામ્યા, પ્રમાદ વૃદ્ધિ પામવા લાગ્યો, પોતાના સાધુપણાના લાગેલા દોષોની શુદ્ધિ કર્યા વગર તે મૃત્યુ પામીને તે જ નગરમાં ખાઈ વહેતી હતી, તેની નજીકમાં યક્ષભવનમાં અત્યંત હલકી કોટીના કિલ્બિષિયા જાતિની યક્ષયોનિમાં ઉત્પન્ન થયા.
વિભંગ જ્ઞાનથી પોતાનો પૂર્વભવ જાણીને તે દેવ ચિંતવવા લાગ્યો કે, ‘પાપી એવા મેં
