________________
૪૭૯
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ
પ્રમાદમાં મત્ત ચિત્તવાળા થઇને વિવિધ પ્રકારના અતિશયરૂપ રત્નોથી ભરેલા જિનમતનિધાનને મેળવીને તેમણે કહેલ પવિત્ર અનુષ્ઠાનથી પરાર્મુખ બની મેળવેલું શ્રમણપણું નિષ્ફળ બનાવ્યું. મનુષ્યપણું, આર્યક્ષેત્ર, ઉત્તમ જાતિ આદિ સદ્ધર્મના કારણભૂત સામગ્રી મળી હતી, પરંતુ ચારિત્રમાં પ્રમાદ કરી તે સામગ્રીથી ભ્રષ્ટ થયો, હવે તે સામગ્રી ફરી ક્યાંથી મેળવી શકીશ ? ‘હે જીવ ! તે વખતે ઋદ્ધિરસ-શાતા-ગૌરવની વિરસતા શાસ્ત્રોના અર્થો ભણેલો હતો, છતાં કેમ ન જાણી અને ગૌરવોમાં કેમ ખૂંચી ગયો ? ચંડાળની જાતિ સમાન એવા કિલ્બિષિયા નામની હલકી જાતિમાં અસુ૨૫ણું પામ્યો, હવે તું લાંબા કાળ માટે વિરતિપ્રધાન ધર્મ માટે અયોગ્ય થયો છે. તે વખતે તેં શાસ્ત્રોના અર્થ ભણવા માટે કેટલો પરિશ્રમ કર્યો હતો. મારી બુદ્ધિ અતિતીક્ષ્ણ હતી, બીજાને ઉપદેશ આપવા માટે ઘણી પંડિતાઈ પ્રાપ્ત કરી હતી, પણ તારા પોતાના આત્મા માટે કંઇ ઉદ્યમ ન કર્યો, તો તેવી પંડિતાઇને ધિક્કાર થાઓ.
ભાવ રહિત ક્રિયા-કલાપ હંમેશાં પણ કરવામાં આવે, તો તે વેશ્યાએ પહેરેલાં વસ્ત્રઆભૂષણ માફક બીજાના ચિત્તને પ્રસન્ન ક૨વા પૂરતાં જ હોય છે. એવી ઠગા૨ી ક્રિયાને તિરસ્કાર થાઓ. આ પ્રમાણે દ૨૨ોજ પોતાનું દુશ્ચરિત્ર નિંદતો અને ઉત્તમ પ્રકારનો વૈરાગ્ય પામેલો જાણે કેદખાનામાં પૂરેલો કેદી હોય તેમ શોકમાં દિવસ પસાર કરતો હતો. હવે તે જ પ્રદેશમાંથી સ્પંડિલભૂમિ જતા એવા પોતાના શિષ્યોને દેખીને તેઓને પ્રતિબોધ કરવા માટે યક્ષપ્રતિમાના મુખમાંથી લાંબી જીભ બહાર કાઢીને રહેલો હતો, ત્યારે તે દેખીને મુનિઓ દ૨૨ોજ કહેવા લાગ્યા કે, ‘અહિં જે કોઇ દેવ, યક્ષ, રાક્ષસ, કે કિન્નર હોય તે પ્રગટ થઇને કહો. લાંબી જીભ કરવાનું કારણ અમે સમજી શકતા નથી.' ત્યારે ખેદ સહિત યક્ષે કહ્યું કે, ‘હે તપસ્વીઓ ! હું તમારો ગુરુ હતો, તેવખતે ક્રિયા કરવામાં પ્રમાદી બન્યો હતો, તે આર્યમંગુ અત્યારે પ્રમાદનું કડવું ફળ ભોગવી રહેલો છું.' ત્યારે શિષ્યો બોલ્યા કે, ‘હે શ્રુતના ભંડાર ! તમો બે પ્રકારની શિક્ષા આપવામાં અતિશય દક્ષ હતા, તો પછી આવી અધમ યક્ષયોનિમાં કેમ ઉત્પન્ન થયા ? અમને આ મોટું આશ્ચર્ય લાગે છે.’ ત્યારે યક્ષે કહ્યું કે, ‘હે મહાભાગ્યશાળી સાધુઓ ! જેઓ પોતાના સદ્ધર્મ-કર્મમાં શિથિલ ભાવવાળા થાય છે, તેથી આવી હલકી યોનિ પામે, તેમાં કંઈ નવાઈ કે આશ્ચર્ય નથી.
શ્રાવકોમાં મમત્વભાવ રાખનાર ઋદ્ધિ-રસ-શાતા-ગૌરવમાં ભારી થએલા, શીતલ વિહારીપણાથી અને જિહ્વા ઇન્દ્રિયને આધીન થએલા હોય, તેવાની મારી સરખી હલકી ગતિ થાય છે. હે મહાસત્ત્વાળા સાધુઓ ! તમે આ મારી ગતિ જાણીને જો તમારે સારી ગતિ મેળવવી હોય, તો દુર્લભ એવો સંયમ પ્રાપ્ત કરીને હવે પ્રમાદનો ત્યાગ કરજો, કામદેવ
