________________
૪૭૨.
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ કોલાહલમય બની ગઇ. ત્યારે ઇન્દ્રમહારાજા બ્રાહ્મણનું રૂપ કરી નમિરાજા આગળ આવી આ પ્રમાણે કહેવા લાગ્યા કે, “આજે મિથિલાનગરી કેમ કોલાહલ રોકકળમય બની ગઈ છે ? મહેલો અને ઘરોમાં કરુણ-આકરા શબ્દો કેમ સંભળાય છે ? નમિ-પ્રત્યુત્તર આપતાં કહે છે કે, મિથિલાના ચૈત્યોદ્યાનમાં શીતળ છાંયડીવાળા મનોહર વૃક્ષો છે, વળી તેના ઉપર પત્રો, પુષ્પો અને ફળો ઘણાં આવેલાં છે. હંમેશાં અનેક પ્રકારના પક્ષીઓ તેના પર આવીને વાસ કરે છે. પરંતુ સખત વાયરાના ઝપાટા આવે છે, ત્યારે મનોરમ ચૈત્યમાં તેઓ દુઃખી અને શરણ વગરના બની જાય છે, તેની પીડા પામીને આ પક્ષીઓ ક્રન્દન કરે છે.
ઈન્દ્ર કહે છે કે, “આ અગ્નિ અને વાયરો તમારો મહલ બાળે છે, તો હે ભગવંત ! તેમાં તમારું અંતઃપુર બળે છે. તો તમે તેની ઉપેક્ષા કેમ કરો છો ? નમિ - અમે તો સુખેથી વાસ કરીએ છીએ અને જીવીએ છીએ, આમાં મારું કશું નથી. મિથિલા બળતી હોય, તેમાં મને શું? મારું કઈ બળતું નથી.” આ વગેરે વચનોથી ઇન્દ્ર નમિરાજર્ષિને ક્ષોભ કરવા સમર્થ થયો નહિ, ત્યારે બ્રાહ્મણનું રૂપ ઉપસંહારીને પોતાનું ઇન્દ્રનું રૂપ પ્રગટ કર્યું. વંદન અને સ્તુતિ કરી કે, “અહો ! તમે ક્રોધને પરાજિત કર્યો છે, માનને હરાવ્યું છે, માયાને પરાભવિત કરી છે, અહો ! તમે લોભનું નિવારણ કર્યું છે. એ વગેરે મધુર વાણીથી સ્તુતિ કરી ઇન્દ્ર પોતાના સ્થાનકે ગયા. નમિરાજાએ પણ ઘણા વલયોના શબ્દો સાંભળીને તથા એક વલયનો શબ્દ ન સાંભળીને વૈરાગ્ય પામી દીક્ષા અંગીકાર કરી. ૧૧. નગઇ રાજાનું થરત્ર -
ગંધાર દેશમાં પુરુષપુર નગરમાં જયલક્ષ્મી પ્રાપ્ત કરવાની અભિલાષાવાળા, ન્યાયનીતિ માર્ગે ચાલનાર નગ્નજિત નામના રાજા હતા, સંસારસુખ ભોગવવામાં રસિક ચિત્તવાળા, પૃથ્વીમંડલને ન્યાયથી પાલન કરતા એવા તેને તરુણીસમૂહને ઉત્સવભૂત એવો વસંતોત્સવ સમય આવ્યો તે વસંતકાળે રાજા ઉદ્યાનમાં પ્રયાણ કરતા હતા, ત્યારે આમ્રવૃક્ષ ઉપર ઘણી મંજરીઓનો સમૂહ ખીલેલો હતો, તેને આનંદપૂર્વક જોયો. કુતૂહળથી તેમાંથી એક મંજરી રાજાએ ગ્રહણ કરી. ત્યારપછી સૈનિકોએ પણ એક એક મંજરી તોડી ગ્રહણ કરી. એમ કરતાં તે વૃક્ષ ઠુંઠા સરખુ બની ગયું. નગ્નજિત રાજ જ્યારે રાજપાટિકારયવાડીએથી પાછો ફર્યો, ત્યારે તે મંજરીવાળું વૃક્ષ ન દેખ્યું, ત્યારે પૂછ્યું કે, “અહિં મંજરી ખીલેલ આમ્રવૃક્ષ ક્યાં ગયું ?” પુરુષોએ કહ્યું કે, “આપે એક મંજરી ગ્રહણ કર્યા પછી આપની પાછળ પાછળ આવનાર, આપના દરેકસૈનિક પરિવારે એક એક મંજરી તોડી ગ્રહણ કરી, તેથી સમગ્ર મંજરી આદિ તૂટી ગએલી હોવાથી ઠુંઠા જેવું બની ગયેલું તે જ આ વૃક્ષ છે. ત્યારેખેદ સહિત રાજા ચિતવવા લાગ્યા કે, “આ જીવિત, યૌવન, સ્ત્રી, પુત્રાદિ
