________________
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ
૪૭૧ ૧૧૫. પ્રત્યેક બુદ્ધ મિરાજર્ષિ કથા કહે છે -
વિદેહ દેશમાં મિથિલા નગરીમાં સજ્જનોનાં મનને રંજન કરનાર નમિ નામના રાજા હતા. જન્માંતરમાં કરેલા ઉત્તમ પુણ્ય પ્રભાવે કરેલા રાજ્યસુખને અનુભવતાં કેટલોક કાળ પસાર, થયો. કોઈક સમયે અશાતાવેદનીય કર્મોદય-યોગે મસ્તકની ગાઢ વેદના સાથે શરીરમાં દાહવર પ્રગટ થયો. વૈદ્યોએ આવીને અનેક પ્રતિકારના પ્રયોગો કર્યા. એમ છે માસ થવા છતાં રોગમાં કંઈપણ ફેરફાર ન થયો. કોઇક સમયે વૈદ્યના કહેવાથી અંતઃપુરની પત્નીઓ ચંદન ઘસતી હતી. એટલે તેઓના મણિરત્નોનાં વલયો પરસ્પર અથડાતાં હતાં, તેનો ઝણકાર શબ્દ ઉછળ્યો. રાજા આ શબ્દો સહન ન કરવાથી પૂછે છે કે, “આ અવાજ કોનો આવે છે ?' પરિવારે કહ્યું કે, ચંદન ઘસતી અંતઃપુરની સ્ત્રીઓના બલૈયાઓનો. એટલે રાણીઓએ પોતાના હાથમાંથી એક એક વલય દૂર કર્યું. તો પણ ખણ ખણ શબ્દ બંધ ન થયો. ત્યારપછી સૌભાગ્યનું એક એક વલય રાખી વધારાનાં વલયો દૂર કર્યા. નમિએ પૂછ્યું કે, “હવે અંતઃપુરમાં શબ્દ કેમ શાંત થઇ ગયો ? જવાબ આપ્યો કે, “અત્યારે એક એક વલય જ રહેલું છે. ત્યારે નમિએ ચિંતવ્યું કે, “ખરેખર જેટલા પ્રમાણમાં ધન, ધાન્ય, રત્ન, સ્વજન, ગામ, ખાણ વગેરે ઉપર મમત્વભાવ હોય, ત્યાં સુધી જ જીવને દુઃખ પ્રસંગ થાય છે. તથા - “જેમ જેમ અલ્પ લોભ, જેમ જેમ અલ્પ પરિગ્રહ આરંભ, તેમ તેમ સુખ વૃદ્ધિ પામે છે, અને ધર્મની સિદ્ધિ થાય છે. માટે એકાકીપણું એ જ સુંદર છે. તે આ પ્રમાણે –
જેમ પક્ષીઓ સાંજે એક વૃક્ષ ઉપર ભેગા થાય છે અને સૂર્યોદય-સમયે દરેક જુદી જુદી દિશામાં ઉડી જાય છે, તેમ આ જીવ એકલો જ પરભવમાંથી કોઈક કુળમાં આવે છે અને માતા, પત્ની, પુત્ર, ભગિની, બધુ ઇત્યાદિ સંબંધથી જોડાય છે. અને જ્યારે આયુષ્ય પૂર્ણ થાય છે, ત્યારે સર્વે સંબંધોનો ત્યાગ કરીને એકલો જ પરલોકમાં પ્રયાણ કરે છે અને પોતાના જ કર્મયોગે નવી શરીરની કુટીર પોતે તૈયાર કરે છે. આમ હોવાથી સમજુ જનો આ લોકમાં ક્યાં આનંદ માનવો યોગ્ય છે ?' એમ સુંદર ભાવના ભાવીને અશાતા વેદનીય કર્મનો ક્ષયોપશમ થવાથી નિદ્રાને આધીન થયો.
રાત્રિના અંતસમયે સ્વપ્નમાં સુવર્ણમય પર્વત જોયો. ઇહા-અપોહ-તર્ક વિતર્કની વિચારણા કરતાં કરતાં જાતિસ્મરણજ્ઞાન થયું કે, આગલા ભવમાં મનુષ્યપણામાં શ્રમણપણું પાળીને પુષ્પોત્તર વિમાનમાં ઉત્પન્ન થયો હતો અને જિનેશ્વરના જન્મ-મહોત્સવમાં મેરુશિખર પર મહિમા કરતો હતો, ત્યાંથી ચ્યવીને હું અહિં ઉત્પન્ન થયો છું. એ સર્વ યાદ આવ્યું. એ પ્રમાણે તે પ્રત્યેકબુદ્ધ થયા. પુત્રને રાજ્યપર સ્થાપન કરી તેણે દીક્ષા લીધી. ત્યારે મિથિલાનો આખો નાગરિક વર્ગ, અંતઃપુર-પરિવાર રુદન-આક્રન્દન-વિલાપ કરવાલાગ્યો. આખી નગરી
