________________
૪૧૩
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ c૫. કોરિણકે પિતાને કેદ કર્યા
હવે કોઈક સમયે કોણિકે પિતાના વૈરથી રાજ્ય મેળવવા માટે ઉતાવળી ચિત્તવૃત્તિવાળા થઈ કાલાદિક દશ દુષ્ટમતિવાળા કુમારો સાથે ગુપ્ત મંત્રણા કરી કે, આ વૃદ્ધપિતા મરવાની અણી પર હોવા છતાં રાજ્ય આપતા નથી, તો તેમને બાંધીને રાજ્ય સ્વાધીન કરી આપણે અગીયાર ભાગે વહેંચી લેવું. પાપાનુબંધી પુણ્યના ઉદયથી તેઓએ કોણિકની વાત સ્વીકારી. એટલે કોણિકે પિતાને બાંધીને કેદમાં પૂર્યા. ક્રૂર પરિણામવાળા કોણિક અંગોપાંગ એવા ઝકડીને નિગડ-બેડીથી મજબૂત બાંધ્યાં કે ચસકી શકે નહિં. ત્યારપછી લજ્જા વગરનો મર્યાદા મૂકીને જાતે જ રાજ્ય પર ચડી બેઠો, તેવા વિષયોને નમસ્કાર થાઓ કે, “જેમાં પિતાના વધની બુદ્ધિ થાય છે. મોહ-મદિરાથી મત્ત થએલા માતાને પણ પ્રિયા કહીને બોલાવે છે. અલ્પસત્ત્વવાળા-હીનસત્ત્વવાળા આત્માઓ અભક્ષ્ય ભક્ષણમાં સુખ, અથવા માતા-ભગિની ભોગવવામાં તથા પિતાનો પરાભવ કરવામાં અથવા રાજ્યવડે કરીને સુખ માનનારા થાય છે. સવાર-સાંજ બંને સંધ્યા-સમયે હંમેશાં પોતે સોસો ચાબુકના માર મારે છે. ઝગડેલા પિતાને ભોજન-પાણી પણ આપવાના બંધ કરાવ્યા છે. ત્યારપછી ચેલ્લણા આવીને જાળિયાના ગવાક્ષથી પોતાના લાંબા કેશપાશમાં સંતાડીને જે તુચ્છ બાફેલા અડદ લઇ જતી હતી, તે ફેંકતી હતી. ચંદ્રપ્રભાનામની મદિરા મનોહર કેશના ચોટલામાં પલાળી લઈ જતી હતી. તે પ્રારિકને છેતરીને આકાશ-માર્ગથી આપતી હતી. ઠંડા પાણીના ખોવાથી તે પીડા શમાવતો હતો. તે ગયા પછી દરેક સમયે એમ ભાવના ભાવતો હતો કેપોતે કરેલાં દુષ્કર્મનો આ વિપાક-ઉદય મને આવેલો છે. મદિરા-મિશ્રિત જળપાન કરવાથી કંઇક વેદના શાંત થાય છે, તેમ ચાબુકની પીડા વેદતો નથી, માત્ર ચિત્તનું દુઃખ વેદે છે.
હવે કોણિકરાજા કોઇક સમયે પોતાની પદ્માવતી પત્નીના ઉદાયી પુત્રને ખોળામાં બેસાડી જેટલામાં જમતો હતો, તેટલામાં બાળક થાળમાં મૂતરતો હતો, બાળકને પીડા થશે જાણી રાજાએ થાળ ખસેડ્યો નહિ, મૂત્ર-મિશ્રિત ભોજન દૂર કરીને બાકી રહેલું ભોજન ખાય છે. ત્યારે રાજા ચેલ્લણાને કહે છે કે, “હે અમ્બા ! આ ભુવનમાં બીજા કોઇને પણ પુત્રનો પ્રેમ નહિ હશે જેટલો મને ઉદયી ઉપર છે.' ત્યારે માતાએ કોણિકને કહ્યું કે, “હે દુઃખપૂર્વક જન્મેલ ! તું જાણે છે, તેમ સર્વ ધ્રુવ હોતું નથી. તારા પિતાને તારાપર જે સ્નેહ હતો, તેનો અલ્પ છાંટો પણ તારામાં તેવો સ્નેહ નથી, અતિચમકેલા ચિત્તવાળો જ્યારે ફરી માતાને પૂછે છે કે, “આ વાત કેવી રીતે ઘટી શકે ? પિતા ઉપર ગોળપાપડી મોકલેલી તે હજુ પણ આજે ભૂલાતી નથી. હવે માતા કહે છે “હે પુત્ર હજુ તારો ધંતુરો આજે પણ પિતા ઉપરથી ઉતર્યો નથી. પિતાનો તું એવો વૈરી છે કે, આ એક પ્રગટસત્ય મોટી હકીકત છે.
